Πρόγραμμα Progress. Ευπαθείς κοινωνικά ομάδες Γυναίκες μετανάστριες και Γυναίκες Ρομά

Transcript

1 Πρόγραμμα Progress Ευπαθείς κοινωνικά ομάδες Γυναίκες μετανάστριες και Γυναίκες Ρομά

2 Μετανάστευση Γυναίκες - Φύλο 2 Αξονες στρατηγικής στόχευσης: 1.Ενδυνάμωση του φύλου (Gender mainstreaming) και η ένταξη της οπτικής του φύλου στις τοπικές δημόσιες πολιτικές 2.Μεταναστευτική πολιτική ένταξης και κοινωνικής ενσωμάτωσης σε τοπικό επίπεδο Επισήμανση: Η ένταξη δεν είναι μία αυτοματοποιημένη διαδικασία, και πρέπει να λειτουργεί προς «όφελος όλων» δηλαδή της κοινωνίας υποδοχής και των υπηκόων τρίτων χωρών που νόμιμα διαμένουν στην χώρα) στην βάση της αρχής της αμοιβαιότητας.

3 Η ένταξη της διάστασης του φύλου και οι ευπαθείς κοινωνικά ομάδες Η ένταξηςτης διάστασης του φύλου στις πολιτικές (gender mainstreaming) αναγνωρίζεται διεθνώς ως μια από τις σημαντικότερες ολοκληρωμένες στρατηγικές της ουσιαστικής ισότητας των φύλων, καθώς και απαραίτητο εργαλείο για την επίτευξη της σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ζωής. Η ένταξη της διάστασης του φύλου στις πολιτικές που σχεδιάζονται και εφαρμόζονται σε όλα τα πεδία της πολιτικής ζωής, αποτελεί κοινωνικό και αναπτυξιακό προαπαιτούμενο στον χάρτη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

4 Γυναίκες Μετανάστευση- Ενταξη Υπάρχουν τρεις κύριες διαστάσεις: δομικές, κοινωνικό-πολιτιστικές, και ταυτότητας. Ο βασικός στόχος της πρώτης είναι η ισότητα ευκαιριών, δηλ. ίση πρόσβαση στην παιδεία, τη στέγαση, την απασχόληση, και το πολιτικό σύστημα. Η δεύτερη επικεντρώνεται στο θέμα της επιλογής μεταξύ ομοιογένειας και ετερογένειας. Αυτή η επιλογή πολιτικής μπορεί να οδηγήσει σε μία πλουραλιστική ανεκτικότητα ή μία πολυ- πολιτιστική κοινωνική δομή στον αντίποδα δηλ. πολιτικών αφομοίωσης και μη ανεκτικότητας έναντι εθνικών διαφορών.

5 Γυναίκες Μετανάστευση- Ενταξη Η τρίτη διάσταση, είναι σχετική με το θέμα της προσωπικής ταυτότητας των μεταναστριών, πως δηλαδή τοποθετούν τους εαυτούς τους σε σχέση με την κοινωνία υποδοχής. Η διάσταση αυτή συνδέεται με τη δεύτερη αλλά εστιάζει στο θέμα της συμπερίληψης (σε επίπεδο κοινωνικής συνοχής) και στην ανάπτυξης «θετικής στάσης» έναντι του αποκλεισμού.

6 Μεταναστευτική πολιτική και ένταξη Η μεταναστευτική πολιτική ορίζεται ως το σύνολο των μέτρων και των υιοθετημένων κοινωνικών πρακτικών σύμφωνα με δύο αναγκαίους και συμπληρωματικούς άξονες οι οποίοι: - Ρυθμίζουν και ελέγχουν την είσοδο, τη διαμονή και την απασχόληση των μη πολιτών μιας συγκεκριμένης κοινωνίας. - Αντιμετωπίζουν τους ήδη εγκατεστημένους μεταναστευτικούς πληθυσμούς σε εθνικό έδαφος. Ο πρώτος άξονας αντιστοιχεί στην καθαρή «μεταναστευτική πολιτική» μιας χώρας και έχει χαρακτήρα περισσότερο «κατασταλτικό», «αστυνομικό», «αμυντικό» ως προς το περιεχόμενό του. Ο δεύτερος άξονας αντιστοιχεί στις λεγόμενες «πολιτικές ένταξης» και ενσωμάτωσης που έχουν χαρακτήρα κατ αρχήν θετικό και τείνουν να δημιουργήσουν τις νομικές και τυπικές προϋποθέσεις σύγκλισης των μεταναστευτικών πληθυσμών με τους πολίτες μιας κοινωνίας.

7 Μεταναστευτική πολιτική και ένταξη Οι παράγοντες που διαμορφώνουν τις διαδικασίες ένταξης των μεταναστών και προδιορίζουν τη διαμονή τους στην ελληνική κοινωνία σε σχέση με το Ευρωπαικό πλαίσιο είναι: Νομιμοποίηση Γλώσσα Απασχόληση Κατοικία Οικογένεια Η πολιτισμική και θρησκευτική ιδιαιτερότητα Ατυπες κοινωνικές σχέσεις

8 Τα Προγράμματα ένταξης- περίγραμμα Τα προγράμματα και τα σχέδια είναι κατάλληλα όταν: ανταποκρίνονται σε ανάγκες που έχουν προσδιοριστεί σαφώς, συμβιβάζονται με τους στόχους της πολιτικής η οποία χαράσσεται, εμπλέκουν τους ενδιαφερομένους και τις στοχοθετημένες ομάδες στη βάση της αρχής της αμοιβαιότητας, βελτιώνουν τις θεσμικές ικανότητες όσον αφορά τη διαχείριση των προγραμμάτων.

9 Τα Προγράμματα ένταξης περίγραμμα ΙΙ Τα προγράμματα και τα σχέδια λειτουργούν ορθά όταν: επιτυγχάνουν αποτελέσματα με λογικό κόστος, είναι χρηματοδοτικά βιώσιμα, παράγουν υψηλής ποιότητας αποτελέσματα, ο συντονισμός, η διαχείριση και η χρηματοδότησή τους γίνονται με κατάλληλο τρόπο.

10 Τα Προγράμματα ένταξης περίγραμμα ΙΙΙ Είναι αποτελεσματικά όταν: παράγουν τις προβλεπόμενες εκροές και αποτελέσματα, η διαχείρισή τους είναι ορθή και διαφανής, μπορούν να ρυθμίσουν απροσδόκητα και αρνητικά παράπλευρα αποτελέσματα, τα ενστερνίζονται τα ενδιαφερόμενα μέρη και οι στοχοθετημένες ομάδες.

11 Τα Προγράμματα ένταξης περίγραμμα IV Είναι βιώσιμα όταν: συνεχίζουν να εφαρμόζονται μετά την αρχική φάση, προσελκύουν υποστήριξη από νέους χορηγούς ή παράγουν τους δικούς τους πόρους, δημιουργούν μηχανισμούς ελέγχου και αξιολόγησης, αναπτύσσουν σε μόνιμη βάση διαχειριστικές δεξιότητες.

12 Τα Προγράμματα ένταξης περίγραμμα V Εχουν αντίκτυπο όταν: προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες στα ενδιαφερόμενα μέρη και τις στοχοθετημένες ομάδες, βελτιώνουν την κοινωνικοοικονομική θέση των στοχοθετημένων ομάδων, αλλάζουν τη συμπεριφορά και τη νοοτροπία της κοινωνικής οργάνωσης, επηρεάζουν θετικά το γενικότερο περιβάλλον, συμβάλλουν σε γενικούς στόχους πολιτικής στο πλαίσιο του σχεδιασμού

13 Τοπικές πολιτικές ένταξης Η ένταξη των μεταναστών έχει μια ισχυρή τοπική διάσταση. Αν και οι εφαρμογές της μεταναστευτικής πολιτικής αντιμετωπίζονται σε εθνικό επίπεδο, οι μετανάστες δημιουργούν τοπικές κοινότητες και χρειάζονται τη στήριξη τοπικών παραγόντων. Οι τοπικές πολιτικές ένταξης αναπτύσσονται εντός του νομοθετικού πλαισίου για την υποδοχή και διαμονή, το οποίο καθορίζεται, κατά κανόνα, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι τοπικές αρχές είναι υπεύθυνες για την εφαρμογή ορισμένων πτυχών της νομοθεσίας για τη μετανάστευση και για την εκτέλεση άλλων καθηκόντων που καθορίζονται σε ανώτερα κυβερνητικά επίπεδα. Ταυτόχρονα, μπορούν να έχουν σημαντικές αρμοδιότητες σε τομείς που σχετίζονται με την ένταξη και να λειτουργούν ως πάροχοι υπηρεσιών σε ζωτικούς τομείς όπως η υγεία και η στέγαση. Συνεπώς, έρχονται αντιμέτωπες με τις επιπτώσεις της μετανάστευσης, είτε αυτή είναι νόμιμη ή παράνομη, είτε έχει οικονομικό χαρακτήρα ή βασίζεται στην οικογένεια, είτε είναι προσωρινή ή μόνιμη.

14 Οι τοπικές πολιτικές ένταξης- Προυποθέσεις Ανάγκη συστημικού και συστηματικού προγραμματισμού πολιτικών και δράσεων, επί τη βάσει τοπικών ολοκληρωμένων σχεδίων-προγραμμάτων-παρεμβάσεων: Εξασφάλιση οργανωμένης οριζόντιας παρέμβασης στον ίδιο χρόνο (ολιστική προσέγγιση των αναγκαίων διορθωτικών και προληπτικών παρεμβάσεων καταπολέμησης και πρόληψης του αποκλεισμού, προώθησης της ισότιμης συμμετοχής και άσκησης ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων). Χωρική προσέγγιση του αποκλεισμού (υλοποίηση παρεμβάσεων ολιστικού χαρακτήρα που λαμβάνοντας υπόψη τις εθνικές/τοπικές ανάγκες και τις δομές-πόρους σε τοπικό επίπεδο εξασφαλίζει την επάρκεια των δράσεων, την καταλληλότητα στόχευσης και την ορθολογικότητα των παρεμβάσεων) που καθιστά υλοποιήσιμη την παρέμβαση. Συστηματικότητα και συνέργεια βέλτιστης αξιοποίησης πόρων και δυνάμεων (τα αποτελέσματα των δράσεων λειτουργούν προσθετικά στα αποτελέσματα των συνεργούντων και αλληλεξαρτωμένων οριζόντιων παρεμβάσεων).

15 Προτάσεις Πολιτικής- Στρατηγική στόχευση Η στρατηγική της προσέγγισης θα πρέπει να έχει σαφή στόχευση προκειμένου τα αποτελέσματά της να είναι μετρήσιμα, να βασίζονται σε δείκτες και κριτήρια αξιολόγησης και ακόμη να μπορούν να βελτιώνονται όταν διαπιστωθεί ότι δεν λειτουργούν αποτελεσματικά.

16 Προτάσεις Πολιτικής- Στρατηγική στόχευση ΙΙ Πρώτος στόχος της στρατηγικής θα πρέπει να είναι η ένταξη/ενσωμάτωση των γυναικών υπηκόων τρίτων χωρών στην τοπική κοινωνία. Για τον λόγο αυτό είναι απαραίτητη η διακριτότητα του φύλου στο κύριο σώμα των μεταναστών του Δήμου και ο σχεδιασμός εξειδικευμένων δράσεων στο πλαίσιο της Ισότητας των Φύλων. Δεύτερος Στόχος: Η ενημέρωση και πληροφόρηση των μεταναστριών για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους στο πλαίσιο λειτουργίας των δομών του Δήμου, της λειτουργίας του ως Οργανισμού και ως ευρύτερο περιβάλλον (πολιτικό, κοινωνικό, οικονομικό). Τρίτος Στόχος: Η υποστήριξη και η διευκόλυνση της συμμετοχής των νομίμων γυναικών μεταναστριών σε κέντρα λήψης αποφάσεων, δίκτυα και δομές. Σημαντικός είναι ο ρόλος των ΣΕΜ τα οποία προβλέπονται από τον Καλλικράτη Τέταρτος στόχος: Η ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας του Δήμου και η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού του σε ζητήματα κοινωνικού αποκλεισμού και διακρίσεων. Πέμπτος στόχος: Η δημιουργία τοπικών διαρθρώσεων ένταξης στο πλαίσιο της χαρτογράφησης των αναγκών και την αποτύπωση της υφιστάμενενης κατάσταση Εκτος Στόχος: Η συστηματική υποστήριξη της στρατηγικής με χρηματοδοτικά εργαλεία (ΕΤΕ, ΕΣΠΑ, πόροι του Δήμου) Εβδομος Στόχος: Εξειδίκευση της στρατηγικής ανά τομέα προκειμένου να υπάρξει διακριτότητα της ενίσχυσης των ευπαθών κοινωνικά ομάδων/μεταναστριών σε όλα τα επίπεδα τοπικής δημόσιας πολιτικής

17 Προτάσεις πολιτικής- τομείς παρέμβασης Τομείς που απορρέουν από τις Ευρωπαικές Συνθήκες (Συνθήκη Λισσαβώνας κ.α.) και την Εθνική νομοθεσία. Τομείς που δεν αποτελούν προτεραιότητα στο θέμα φύλων αλλά άπτονται της καθημερινής ζωή των πολιτών( π.χ. μεταφορές). Τομείς πιο ευαίσθητοι, όπως το θέμα της οικογενειακής συνένωσης, της εξυπηρέτησης στο θέμα των νομιμποιητικών εγγράφων και της προώθησής τους στις αποκεντρωμένες διοικήσεις, της συμπερίληψης, της κοινωνικοποίησης (πολιτισμόςς), της διαβίωσης, της ενδοοικογενειακής βίας, των κοινωνικών παροχών κ.α συνιστούν πεδία δράσης αλλά και στόχους μετρήσιμους για την αποτελεσματικότητά τους. Τομείς, οι οποίοι αποτελούν προτεραιότητα στη βασική ατζέντα της ισότητας ( συμφιλίωση, ενδοοικογενειακή βία, απασχόληση κ.λ.π.). Τομείς που θέτει το Ε.Π. του Δήμου (αστική ανάπτυξη, αειφορία, χωρική συνοχή κ.α.). Τομείς όπως η υγεία, η εκπαίδευση και η δια βίου μάθηση, η απασχόληση κ.α. Τομείς της ένταξης όπως η απασχόληση, η υγεία, η παιδεία κ.α.

18 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 10 ΒΗΜΑΤΑ ΒΗΜΑ 1: ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ-ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ ΒΗΜΑ 2: ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΒΗΜΑ 3: ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΥΠΑΘΩΝ ΟΜΑΔΩΝ- ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΥ ΒΗΜΑ 4: ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ ΔΡΑΣΕΩΝ- ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΒΗΜΑ 5: ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΟΜΟΡΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ, ΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ ΤΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΧΥΣΗΣ ΕΘΝΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ ΒΗΜΑ 6: ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΟΜΑΔΕΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΗΜΑ 7: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΔΡΑΣΕΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ- ΠΟΡΟΙ (ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ-ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ-ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ) ΒΗΜΑ 8: ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ-ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΒΗΜΑ 9: ΕΓΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ- ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΗ ΒΗΜΑ 10 : ΤΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ-ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΙΣΟΤΗΤΑΣ

19 Παραδείγματα Τομείς παρέμβασης- ανάλυση αναγκών

20

21 Πιστεύεις ότι σε σχέση με τους άνδρες μετανάστες, οι γυναίκες μετανάστριες έχουν τις ίδιες, λιγότερες ή περισσότερες ευκαιρίες;

22 Πως έμαθες ελληνικά;

23 Που παρακολούθησες μαθήματα γλώσσας;

24 Αν δεν παρακολούθησες μαθήματα γλώσσας αυτό οφείλεται;

25 Ποιά θα έλεγες ότι είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που έχεις όσο ζεις εδώ; Τα οικονομικά προβλήματα Τα προβλήματα σε σχέση με τις άδειες παραμονής και εργασίας 46,0 20,0 Η ανασφάλεια που νοιώθω επειδή είμαι ξένη Η νοσταλγία 9,6 9,0 Η κούραση και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου Το ότι κάνω δουλειές που ποτέ δεν θα έκανα στη χώρα μου Το ότι δεν σέβονται τα δικαιώματά μου επειδή είμαι ξένη Η μοναξιά 3,1 2,2 3,6 3,1 2,2 5,3 3,6 Τα προβλήματα στις προσωπικές μου σχέσεις Τα προβλήματα στις σχέσεις μου με Ελληνες 0,8 0,4

26 Με τι ασχολείσαι σήμερα; Εργάζομαι 46,0 Εργάζομαι εποχιακά Εργάζομαι και είμαι & συνταξιούχος Εργάζομαι και σπουδάζω 0,1 1,4 0,1 19,9 14,0 Είμαι άνεργη και ψάχνω για δουλειά Ψάχνω δουλειά για πρώτη φορά Είμαι νοικοκυρά 3,0 10,7 19,9 Σπουδάζω 3,2 3,2 Είμαι συνταξιούχος 0,1 Δεν μπορώ να εργαστώ (λόγοι υγείας&ηλικίας) 1,4

27 Εξειδίκευση στόχων τομείς παρέμβασης Αντίστοιχα σε θέματα Δια Βίου Μάθησης οι στόχοι του Σχεδίου για τις μετανάστριες/υπηκόους τρίτων χωρών αλλά και για τις ευπαθείς κοινωνικά ομάδες θα μπορούσαν να είναι: Η αύξηση της ελκυστικότητας και η ποιότητα της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης προς τις γυναίκες μετανάστριες μέσω της ενσωμάτωσης των βασικών μέτρων που υιοθετούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο (π.χ εκμάθηση γλώσσας). Η προσαρμογή της διδακτικής πρακτικής στη σύγχρονη πραγματικότητα με την απόκτηση βασικών δεξιοτήτων. Οι νέες τεχνολογίες παρέχουν αυξημένες δυνατότητες σε αυτή την κατεύθυνση. Η παροχή καλύτερων ευκαιριών για την εκπαίδευση στις γυναίκες μετανάστριες και τις ευπαθείς κοινωνικά ομάδες γενικότερα. Να βελτιωθεί η ποιότητα και ανταποκρισιμότητα του εκπαιδευτικού συστήματος στις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Η σύνδεση του εκπαιδευτικού συστήματος με την αγορά εργασίας σημαίνει απλά την κοινά αποδεκτή άποψη ότι το περιεχόμενο της γνώσης και γενικά των προσόντων που αποκτούνται με την εκπαιδευτική διαδικασία πρέπει να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και την ζήτηση που διαμορφώνονται στην αγορά εργασίας. Η προσπάθεια μείωσης των εκπαιδευτικών ανισοτήτων και του αποκλεισμού. Ολα τα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, χαρακτηρίζονται από τις δεδομένες εκπαιδευτικές ανισότητες που απεικονίζουν, αναπαράγουν και διαπλέκονται με τις κοινωνικές ανισότητες. Τα άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο όπως είναι οι φτωχοί, οι άστεγοι τα άτομα με ειδικές ανάγκες, τα άτομα με ανεπαρκή προσόντα, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες και τα άτομα εθνικών μειονοτήτων είναι πιο ευάλωτα. Στην κατεύθυνση της προώθησης της εκπαίδευσης στις ομάδες αυτές είναι η ενίσχυση του θεσμού του «Κοινωνικού Φροντιστηρίου» και η διαμόρφωση και εφαρμογή ενός σύγχρονου πλαισίου αποτελεσματικής λειτουργίας των προγραμμάτων διά βίου μάθησης σε συνεργασία με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς.

28 ΡΟΜΑ Γυναίκες

29 Γενικά χαρακτηριστικά Αριθμώντας μεταξύ 10 και 12 εκατομμύρια ανθρώπους, οι Ρομά αποτελούν μία από τις μεγαλύτερες και λιγότερο ευνοημένες μειονότητες της Ευρώπης. Κατά μέσο όρο, έχουν χαμηλότερα εισοδήματα, χειρότερη υγεία, ανεπαρκέστερη στέγαση, μεγαλύτερο ποσοστό αναλφαβητισμού και υψηλότερα επίπεδα ανεργίας από τον υπόλοιπο πληθυσμό. Μόνο το 38% των 400 ερωτηθέντων Ρομά σε πέντε χώρες βρίσκονταν σε αμειβόμενη απασχόληση (Ευρωπαϊκό Κέντρο Δικαιωμάτων Ρομά, 2009). Το 15% των ερωτηθέντων Ρομά σε επτά χώρες (Βουλγαρία, Δημοκρατία της Τσεχίας, Ελλάδα, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία) ήταν αναλφάβητοι, και το 31% είχε παρακολουθήσει λιγότερα από έξι έτη επίσημης εκπαίδευσης (Φορέας Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, 2009). 1 στους 5 Ρομά που εξετάστηκαν το 2009 υπήρξε θύμα ρατσιστικά υποκινούμενων προσωπικών εγκλημάτων - όπως επιθέσεις, απειλές και σοβαρή παρενόχληση- τουλάχιστον μία φορά τους τελευταίους 12 μήνες. Σχεδόν το 80% του πληθυσμού ζει σε χώρες που μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ενωση το 2004, ή είναι σε διαπραγματεύσεις ένταξης. Οι Ρομά υπολογίζεται ότι αποτελούν μεταξύ του 6-11% των πληθυσμών της Βουλγαρίας, των Σκοπίων, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας. Από έρευνα σε έξι χώρες της ΕΕ προέκυψε ότι μόλις το 42% των παιδιών των Ρομά τελειώνουν το δημοτικό σχολείο, ενώ ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 97,5%. Σε ό,τι αφορά τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, το ποσοστό φοίτησης των παιδιών των Ρομά υπολογίζεται σε μόλις 10%. Στην αγορά εργασίας, έχουν μικρότερα ποσοστά απασχόλησης και αντιμετωπίζουν περισσότερες διακρίσεις. Σχετικά με την στέγαση, στερούνται συχνά πρόσβασης σε στοιχειώδεις υπηρεσίες, όπως η ύδρευση ή η ηλεκτροδότηση. Στον τομέα της υγείας, υπάρχει επίσης ένα χάσμα: το προσδόκιμο όριο επιβίωσης για τους Ρομά είναι μικρότερο κατά 10 έτη σε σχέση με το μέσο όρο στην ΕΕ, δηλαδή 76 για τους άνδρες και 82 για τις γυναίκες.

30 Γενικά χαρακτηριστικά Οι γυναίκες Ρομά, υποφέρουν από αυτό που στην ακαδημαική βιβλιογραφία ονομάζεται «διπλή διάκριση (double discrimination). Περιθωριοποιούνται στις χώρες που ζουν γιατί είναι Ρομά και περιθωριοποιούνται από τις «πατριαρχικές κοινότητές του» γιατί είναι γυναίκες.

31 Γυναίκες Ρομά Στρατηγική στόχευση Πολιτική βούλησης: Η εφαρμογή ενός ενιαίου, πλαισίου εφαρμογής σε τοπικό επίπεδο για την ανάληψη τομεακών πολιτικών υπέρ της ομάδας στο όνομα της οποίας αναλαμβάνεται. Οριοθέτηση της ομάδας στόχου κατά τα προβλήματα και τις ανάγκες τις οποίες παρουσιάζει Ρομά που διαβιούν νόμιμα στην ελληνική επικράτεια (ο όρος της νομιμότητας της παραμονής δεν αίρει την υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας για διασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και ιδίως της εγγύησης της στοιχεώδους αξιοπρέπειας και προστασίας από εξευτελιστική μεταχείριση και στο πρόσωπο όσων στερούνται νομίμου τίτλου παραμονής) Ο καθορισμός των στρατηγικών προτεραιοτήτων Τακτοποίηση ζητημάτων νομικού καθεστώτος της υπόστασης των προσώπων Συνθήκες διαβίωσης (στέγαση) Συνθήκες διαβίωσης (υπηρεσίες υγείας) Ενταξη στην εκπαιδευτική διαδικασία (εκπαίδευση) Ενταξη στην αγορά εργασίας (απασχολησιμότητα) Κοινωνική πρόνοια Κοινωνικοποίηση Ευαισθητοποίηση & εξασφάλιση κοινωνικής συναίνεσης Ο καθορισμός των επιμέρους/ειδικών στρατηγικών στόχων, ανά τομεακή προτεραιότητα. Συνέργεια των προγραμματιζόμενων δράσεων όπως αυτή προκύπτει από τις επιμέρους διαστάσεις της διαδικασίας κοινωνικής ένταξης.

32 Γυναίκες Ρομά- Αξονες

33 Ρομά και Κοινωνικός Αποκλεισμός Ο κοινωνικός αποκλεισμός των Ρομά ορίζεται ως η έλλειψη πρόσβασης στα ανελαστικά κοινωνικά δικαιώματα και αγαθά. Το γεγονός αυτό δημιουργεί καθεστώς ακραίας φτώχειας, η οποία οδηγεί τις κοινότητες των Ρομά σε παραβατικές συμπεριφορές φαινομενικά, οι οποίες στην πραγματικότητα είναι συμπεριφορές εσωστρέφειας και τήρησης απόστασης από την πλειοψηφική κοινωνία, ως στρατηγική άμυνας και επιβίωσης. Ειδικότερα ως ανελαστικά κοινωνικά δικαιώματα και αγαθά ορίζονται το δικαίωμα πρόσβασης στην: 1) Ασκηση του Πολιτειακού δικαιώματος - Αστική και Δημοτική κατάσταση 2) Ελεύθερη εγκατάσταση διαμονή - κατοικία 3) που προσδίδει την ιδιότητα του πολίτη 4) Υγεία, την Κοινωνική πολιτική και Πρόνοια 4) Εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση 5) Απασχόληση και την κοινωνική ασφάλιση.

34 Τοπικές κοινωνίες- Παρεμβάσεις Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των παρεμβάσεων θα πρέπει να γίνεται στο χωρικό επίπεδο αναφοράς, στοιχείο που διασφαλίζει την σύνδεση με τις τοπικές συνθήκες, λαμβάνει υπ όψιν τις τοπικές ιδιομορφίες, ενσωματώνει στον σχεδιασμό το ήδη κεκτημένο του βαθμού κοινωνικής ένταξης ως αποτέλεσμα παλαιότερων παρεμβάσεων, και αναγνωρίζει την στάση της τοπικής κοινωνίας απέναντι στην προοπτική χωρικής ενσωμάτωσης και κοινωνικής ένταξης των Ρομά στην τοπική κλίμακα. Η προσέγγιση αυτή οδηγεί στην επιλογή Σχεδίων Τοπικής Παρέμβασης τα οποία αποτελούν εργαλεία ολοκληρωμένου σχεδιασμού υλοποίησης προγραμμάτων υποστήριξης των Ρομά, που εξειδικεύουν την Εθνική στρατηγική της κοινωνικής ένταξης στο χωρικό επίπεδο, μέσα από την ταυτόχρονη αντιμετώπιση όλων των όψεων του κοινωνικού αποκλεισμού των κοινοτήτων των Ρομά και στο πλαίσιο των τοπικών κοινωνιών. Βασικά συστατικά είναι : η χωρική προσέγγιση, η πολυτομεακή προσέγγιση, η εταιρική δράση, η θεσμική προώθηση, η τυποποίηση στον σχεδιασμό και την εφαρμογή, ο συμμετοχικός σχεδιασμός, η από κάτω προσέγγιση και η κοινωνική συναίνεση Τα Σχέδια Τοπικής Παρέμβασης δεν πρέπει να εκλαμβάνονται ως τεχνική υλοποίησης ενός χρηματοδοτούμενου προγράμματος, αλλά ως εργαλείο άσκηση πολιτικής στην κλίμακα της τοπικής κοινωνίας, σε ένα εξαιρετικά ευαίσθητο και σύνθετο κοινωνικό ζήτημα. Η υλοποίησή τους προϋποθέτει μια σημαντική προετοιμασία για την καλή γνώση των συνθηκών της κοινότητας των Ρομά της κάθε περιοχής, την κατανόηση των στόχων και των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων από την πλευρά του τοπικού ΟΤΑ που θα είναι ο επικεφαλής φορέας της πρωτοβουλίας, την συμμετοχή στον σχεδιασμό των τοπικών θεσμών και της τοπικής κοινωνίας γενικότερα και βέβαια των ίδιων των Ρομά.

35 Τοπικές παρεμβάσεις Ο σχεδιασμός και η δράση πρέπει να γίνεται στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας. Μια τέτοια δομή θα πρέπει να αναπτυχθεί ως υπηρεσία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ως δομή με τοπικό χαρακτήρα, γεγονός που προσδίδει 3 πλεονεκτήματα : γνώση της τοπικής κοινωνίας και των θεσμών της, της τοπικής οικονομίας και των δυνατοτήτων της γνώση των ιδιαίτερων συνθηκών του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά της περιοχής, και δυνατότητα να παρακολουθεί και προσαρμόζει την δράση απέναντι στις ιδιαίτερες πλευρές των κοινωνικών προβλημάτων δυνατότητα ανάπτυξης παρεμβάσεων σε ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων ως λειτουργικός συντονιστής των υπηρεσιών στο επίπεδο της τοπικής κοινωνίας, πολλαπλασιάζοντας το αποτέλεσμα και το παραγόμενο έργο.

36 Ενα παράδειγμα: Οι γυναίκες Ρομά χρειάζονται ενημέρωση και στήριξη σε θέματα όπως: Οι Συνθήκες Υγιεινής (φροντίδα βρεφών, διατροφή, κανόνες υγιεινής, διαχείριση υγιεινής στην κοινότητα, οικογενειακός προγραμματισμός κ.λ.π) Η Διαχείριση Νοικοκυριού (διαχείριση χρημάτων, λογαριασμών, τρόποι κάλυψης βασικών αναγκών, μαγειρική, φροντίδα σπιτιού, κ.λ.π) Η Ισότητα / Ανθρώπινα δικαιώματα (καταπολέμηση της κακοποίησης, καταπάτηση δικαιωμάτων π.χ. εθιμοτυπικοί γάμοι σε νεαρή ηλικία, ελευθερία έκφρασης, κ.λ.π). Η Ενδυνάμωση των Γυναικών (ενεργά άτομα στην κοινότητα, ρόλος της γυναίκας ως πολίτης, ως εργαζόμενη, γονείϊκός ρόλος, κ.λ.π).

37 Υποδείγματα Στατιστικά στοιχεία- Αναλύσεις

38 Ζητήματα που απασχολούν τους Ρομά- Στέγαση Στεγαστικό πρόγραμμα: Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πρώτη φάση υλοποίησής του προγράμματος ( ) κατατέθηκαν αιτήσεις από Ελληνες αθίγγανους. Το 39% των αιτήσεων υποβλήθηκε από γυναίκες Ρομά, ενώ ποσοστό 61% υποβλήθηκε από άνδρες. Ομοίως, μεταξύ των αποφάσεων δανειοδότησης (δάνεια) που είχαν χορηγηθεί κατά την πρώτη φάση υλοποίησης του Προγράμματος (σύνολο 5.754), δάνεια χορηγήθηκαν σε αθίγγανες υποψήφιες (37%) και δάνεια χορηγήθηκαν σε άνδρες αθίγγανους (63%). Από την εξειδίκευση καταγραφής των στοιχείων των αιτήσεων των υποψηφίων και σύμφωνα με την πρόοδο αξιολόγησης των αιτήσεων που υποβλήθηκαν εκ νέου στο σύνολο των ΟΤΑ της χώρας ( αιτήσεις), διαπιστώνεται ότι στη 2 η φάση υλοποίησης του προγράμματος το 59,42% των δανείων έχει χορηγηθεί σε γυναίκες Ρομά (1.174 γυναίκες με τουλάχιστον ένα παιδί). Το αντίστοιχο ποσοστό για τους άνδρες υποψηφίους ανέρχεται στο 40,53% (800 δικαιούχοι). Η ίδια αυξημένη συμμετοχή των γυναικών έναντι των ανδρών παρουσιάζεται και στο συνολικό «μερίδιο» των γυναικών Ρομά (47% έναντι 37% κατά το τέλος του 2005) ως προς τα δάνεια στεγαστικής συνδρομής. Επίσης, παρατηρείται ότι μεταξύ των γυναικών δικαιούχων του Προγράμματος, το 65% (758 δάνεια σε ισάριθμες οικογένειες) αφορά σε μονογονεϊκές οικογένειες με παιδιά. Παράλληλα, σύμφωνα με τα εν λόγω κριτήρια αξιολόγησης που επιβεβαιώνουν την πρακτική λειτουργικότητά τους σε σχέση με την επιδωκόμενη μέριμνα για την προστασία της οικογένειας μέσω της προτεραιότητας που δίδεται στα παιδιά, διαπιστώνεται ότι κατά την περίοδο , ποσοστό 91% των δικαιούχων αφορά πολύτεκνες οικογένειες (κριτήριο: «οικογένεια με παιδιά») και παιδιά στο σύνολο των εγκρίσεων της β φάσης υλοποίησης του προγράμματος. Περαιτέρω αξιολογώντας τα ποσοτικά στοιχεία του προγράμματος διαπιστώνεται ότι κατά την περίοδο , ποσοστό 59,29% δικαιούχων αντιστοιχεί σε οικογένειες με αρχηγό «γυναίκα» και αντίστοιχα ποσοστό 40,7% αντιστοιχεί σε οικογένειες με αρχηγό «άντρας». Κατά την ανάλυση για την ίδια περίοδο- ακολούθως του τύπου των οικογενειών των επωφελούμενων, διαπιστώνεται ότι το 47% των δικαιούχων αποτελεί μονογονεϊκή οικογένεια (ανεξαρτήτως λόγου) και συγκεντρώνει το 42% του συνόλου των παιδιών των επωφελούμενων, στη συντριπτική πλειοψηφία των οποίων (88,12%) αρχηγός είναι «γυναίκα».

39 Αστικοδημοτική κατάσταση Οι Ρομά, μολονότι είναι Ελληνες πολίτες δεν είναι ληξιαρχικά ή δημοτολογικά τακτοποιημένοι (αδήλωτοι ή με εσφαλμένες εγγραφές). Το γεγονός αυτό τους περιορίζει το νομικό πλαίσιο των δικαιωμάτων τους. Οι εκκρεμότητες αυτές επιλύονται δύσκολα και συχνά μόνο με την παρέμβαση των Δικαστικών αρχών (Εισαγγελίες, Δικαστήρια). Οι βασικές προτεραιότητες που τίθενται για την εξυπηρέτηση του στόχου της αστικοδημοτικής τακτοποίησης θα πρέπει να οδηγούν σε:

40 Αστικοδημοτική κατάσταση Οργανωμένες ενέργειες για τη διερεύνηση και καταγραφή της Δημοτικής κατάστασης των Ρομά που ζουν στα όρια των Δήμων. Οργανωμένες παρεμβάσεις για την επισήμανση των γεγονότων που χρειάζονται δήλωση στο Ληξιαρχείο. Στενή συνεργασία του υπό διαμόρφωση Εθνικού Δημοτολογίου και των αντίστοιχων Διευθύνσεων Αστικής & Δημοτικής Κατάστασης και Ιθαγένειας για την αναμόρφωση του πεδίου εγγραφών ώστε να καταστεί πιο ευέλικτο.

41 Αστικοδημοτική Κατάσταση Υποστήριξη των Ρομά μέσα από συστηματικές παρεμβάσεις συμπεριλαμβανομένης και της νομικής βοήθειας για την αναδρομική δήλωση ληξιαρχικών γεγονότων στα Ληξιαρχεία και στα Δημοτολόγια των Δήμων όπου ανήκουν, καθώς και ενημέρωσή τους για την αναγκαιότητα μελλοντικής άσκησης της υποχρέωσης αυτής. Εξέταση εναλλακτικών εκδοχών ενός προγράμματος ταχείας, ασφαλούς και αποτελεσματικής δημοτολογικής τακτοποίησης των Ρομά

42 Γυναίκες Ρομά- Απασχόληση Αναφορικά με τη σχέση της ηλικίας, του φύλου, και της εκπαίδευσης των Τσιγγάνων με την εργασιακή τους κατάσταση, διαπιστώνεται ότι υπάρχει στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ φύλου και σημερινής εργασιακής κατάστασης. Η θέση της Τσιγγάνας στην αγορά εργασίας είναι αντίστοιχη με αυτήν του γενικού γυναικείου πληθυσμού αλλά με ακόμη πιο επιβαρυμένα μεγέθη. Οι Τσιγγάνες έχουν μικρότερη πρόσβαση στην εργασία και πλήττονται περισσότερο από την ανεργία σε σχέση με τους άνδρες. Από το σύνολο των εργαζομένων του δείγματος το 76,9% είναι άνδρες και το 23,1% γυναίκες. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το σύνολο χώρας το Α τρίμηνο 2009 είναι 61,1% για τους άντρες και 38,9% για τις γυναίκες. Οι γυναίκες Τσιγγάνες πλήττονται, σε σχεδόν διπλάσιο ποσοστό, από την ανεργία σε σχέση με του άνδρες Τσιγγάνους. Το ποσοστό ανεργίας των Τσιγγάνων γυναικών του δείγματος είναι 62,1%, ενώ των Τσιγγάνων ανδρών του δείγματος είναι 35,1%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το σύνολο χώρας το Α τρίμηνο 2008 είναι 12,3% για τις γυναίκες και 5,5% για τους άνδρες.

43 Φύλο και σημερινή εργασιακή κατάσταση πληθυσμού (στοιχεία Υπουργείου Απασχόλησης 2011) ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΣ/Η ΑΝΕΡΓΟΣ/Η ΑΝΔΡΑΣ ,9% 52,4% 66,0% ΦΥΛΟ ΓΥΝΑΙΚΑ ,1% 47,6% 34,0% ΣΥΝΟΛΟ ,0% 100,0% 100,0%

44 Ρομά και Εκπαίδευση Στατιστικά Στοιχεία για τα Κ.Ε.Ε.( ): Κατά το παραπάνω διάστημα ο αριθμός των ενηλίκων Ρομά που εκπαιδευτηκαν σε προγράμματα απευθυνομένα ειδικά σε Ρομά είναι 1017 Ρομά, εκ των οποίων 363 άνδρες και 654 γυναίκες, σε σύνολο 61 τμημάτων που δημιουργήθηκαν, ενώ το σύνολο των εκπαιδευομένων Ρομά που παρακολούθησαν εκπαιδευτικά προγράμμματα των ΚΕΕ (αμιγή και μεικτά) κατά το ίδιο διάστημα ανέρχεται στους 1081.

45 ΑΜΙΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΣΙΓΓΑΝΩΝ Σύνολα: Πρόγραµµα Τµήµατα Εκπ/νοι Φύλο Ανδρες Γυναίκες 76 Προετοιμασία Τσιγγάνων για απολυτήριο Δημοτικού (225 ώρες) Ταξίδι στη Γλώσσα Ι (50 ώρες) Ταξίδι στη Γλώσσα ΙΙ (50 ώρες) Εκπαίδευση και Υποστήριξη γονέων Τσιγγάνων (100 ώρες) Εκπαίδευση Τσιγγάνων Ι (50 ώρες) Εκπαίδευση Τσιγγάνων ΙΙ (50 ώρες) Συμβουλευτική Τσιγγάνων (50 ώρες)

46 ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΕΣ ΤΣΙΓΓΑΝΟΙ ΣΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ (ΑΜΙΓΗ ΚΑΙ ΜΙΚΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ) Σύύνολα: Εκπ/νοι Φύύλο Ηλικιακάά Χαρακτηριστικάά ΆΆνδρες Γυναίίκες < >65 ΑΘΗΝΑΣ ΑΙΓΑΛΕΩ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΧΑΪΑΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΦΩΚΙΔΑΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΞΑΝΘΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΛΕΣΒΟΥ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΣΕΡΡΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ & ΙΘΑΚΗΣ

47 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΡΕΥΝΑ

48 Ερώτημα: Από ποιά χώρα είσαι; ΑΡΑΒΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ6,7 ΕΥΡΩΠΗ ΠΛΗΝ ΕΕ26,1 ΑΛΒΑΝΙΑ53,3

49 Σε ποια περιοχή κατοικείς μόνιμα σήμερα; Ημιαστική6,2 Αγροτική18,8 Αστική74,9

50 Οταν ήρθες στην Ελλάδα σε ποια περιοχή εγκαταστάθηκες για πρώτη φορά; Ημιαστική7,4 Αγροτική14,5 Αστική78,0

51 Κλάδος οικονομικής δραστηριότητας Βάση όσες εργάζονται Τριτογενής81,7