ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΑ: Ο ΣΟΤΡΗΜΟ ΣΖ ΡΟΓΟ ΚΑΗ ΟΗ ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ ΒΔΛΣΗΧΖ ΣΟΤ: ΜΗΑ ΔΜΠΔΗΡΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ

Transcript

1 ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΛΟΓΗΣΗΚΖ ΠΣΤΥΗΑΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΑ: Ο ΣΟΤΡΗΜΟ ΣΖ ΡΟΓΟ ΚΑΗ ΟΗ ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ ΒΔΛΣΗΧΖ ΣΟΤ: ΜΗΑ ΔΜΠΔΗΡΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ ΑΝΑΣΑΗΑ ΑΒΒΗΓΟΤ Δπηβιέπσλ Καζεγεηήο: Υαηδνχδεο Γεκήηξηνο Καβάια, Απξίιηνο 2010

2

3 Δπραξηζηίεο Πξψηα απ φια, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο κνπ, θχξην Υαηδνχδε Γεκήηξην, γηα ηελ εκπηζηνζχλε πνπ κνπ έδεημε αλαζέηνληάο κνπ απηή ηελ εξγαζία, θαζψο θαη ηελ πνιχηηκε βνήζεηα θαη θαζνδήγεζε ηνπ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο εξγαζίαο κνπ. Δπίζεο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηα κνπ θαη ηνλ θίιν κνπ γηα ηελ εζηθή ηνπο ππνζηήξημε, ηελ θαηαλφεζή ηνπο αιιά θαη ηε βνήζεηα ηνπο, ηδηαίηεξα θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ κελψλ ηεο πξνζπάζεηάο κνπ. Αθηεξψλσ απηήλ ηελ πηπρηαθή εξγαζία ζηελ κεηέξα κνπ θαη ζηνλ παηέξα κνπ, πνπ κε ζηήξημαλ φια απηά ηα ρξφληα ησλ ζπνπδψλ κνπ. I

4 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΩΝ... ΔΤΡΔΣΗΡΙΟ ΥΔΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΩΝ II VI ΔΙΑΓΩΓΗ... 2 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΚΟΠΗΗ 1.1 Δηζαγσγή Οξηζκφο ηνπ ηνπξηζκνχ Δίδε ηνπξηζκνχ Η ζχγρξνλε κνξθή ηνπ ηνπξηζκνχ Ο ηνπξηζκφο ζε παγθφζκην επίπεδν Ο ηνπξηζκφο ζηελ Δπξψπε Ο ηνπξηζκφο ζηελ Διιάδα Ο ξφινο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ εζληθή νηθνλνκία Ο ηνπξηζκφο ζηε Ρφδν Σν λεζί ηεο Ρφδνπ Ιζηνξηθή αλαδξνκή ηεο Ρφδνπ Αξραηφηεηα Βπδαληηλνί ρξφλνη Ιππνθξαηεία Σνπξθνθξαηία Ιηαινθξαηία Σνπξηζηηθά ζέξεηξα Λίλδνο Κάκεηξνο II

5 Ιαιπζφο Παιηά πφιε Καιιηζέα Η θνηιάδα ησλ πεηαινχδσλ Δπηά πεγέο Η εμέιημε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε Ρφδν Παξάγνληεο πνπ επλφεζαλ ηελ ηνπξηζηηθήαλάπηπμε Υαξαθηεξηζηηθά ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο Σνπξηζηηθή επνρηθφηεηα Σν πξφβιεκα ηεο ηνπξηζηηθήο επνρηθφηεηαο ζηε Ρφδν Δπηπηψζεηο απφ ηελ επνρηθφηεηα ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα χζηεκα all inclusive Οη ηδηνκνξθίεο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηελ αληαγσληζηηθφηεηα Βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο Πξννπηηθέο βειηίσζεο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε Ρφδν Γεληθά Γηαγξαθφκελεο πξννπηηθέο ηνπ ηνπξηζκνχ Ο ρεηκεξηλφο ηνπξηζκφο ζηε Ρφδν Μαζεηηθφο ηνπξηζκφο Πνιηηηθέο θαη κέηξα Σνπξηζκφο θαη νηθνλνκηθή θξίζε Σα δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζκνχ Πξνππνζέζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ Δπίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηε Ρφδν Πξνβιέςεηο γηα ην κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ III

6 Μέηξα ζηήξημεο ηνπ ηνπξηζκνχ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ 2.1 Δηζαγσγή ρεδηαζκφο ηεο έξεπλαο ρεδηαζκφο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ Δξσηεκαηνιφγηα γηα ηηο επηρεηξήζεηο Δξσηεκαηνιφγηα γηα ηνπο ηνπξίζηεο Δπηινγή ηνπ δείγκαηνο πιινγή δεδνκέλσλ Μέζνδνη αλάιπζεο δεδνκέλσλ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ 3.1 Δηζαγσγή Σνπξίζηεο Γεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο ησλ ηνπξηζηψλ ηνηρεία παξακνλήο ζην λεζί Αμηνιφγεζε ηεο παξακνλήο Δπηρεηξήζεηο Γεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο ησλ θαηαζηεκαηαξρψλ Καηάζηαζε ηεο επηρείξεζεο Αμηνιφγεζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο Σν κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4: ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ 4.1 Δηζαγσγή Ο ηνπξηζκφο ζηε Ρφδν χζηεκα all inclusive θαη tour operator Σνπξίζηεο IV

7 4.3.2 Δπηρεηξήζεηο Σνπξηζηηθή πεξίνδνο Αμηνιφγεζε ηνπ λεζηνχ Δπηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο Δπηρεηξήζεηο Σνπξίζηεο ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Παξάξηεκα 1: Δξσηεκαηνιφγην Παξάξηεκα 2: Δξσηεκαηνιφγην Παξάξηεκα 3: Δξσηεκαηνιφγην Παξάξηεκα 4: ηνηρεία πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο Παξάξηεκα 5: Πίλαθεο ζπρλνηήησλ V

8 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΥΔΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ ρεδηάγξακκα 1: Ηιηθηαθέο νκάδεο δείγκαηνο ρεδηάγξακκα 2: Δζληθφηεηα ρεδηάγξακκα 3:Βαζκφο επίδξαζεο ηεο επίζθεςεο ζηε Ρφδν, ζχκθσλα κε ην γεγνλφο φηη πξφθεηηαη γηα έλα δεκνθηιή ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ρεδηάγξακκα 4: Ο ιφγνο επηινγήο ηνπ λεζηνχ ηεο Ρφδνπ ψο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ρεδηάγξακκα 5: Μέζα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα λα ελεκεξσζνχλ γηα ην λεζί.. 47 ρεδηάγξακκα 6: Δληνπηζκφο θαη θιείζηκν θαηαιχκαηνο κέζσ δηαδηθηχνπ ρεδηάγξακκα 7: Βαζκφο ηθαλνπνίεζεο απφ ηηο ππεξεζίεο θαη ηηο ππνδνκέο ηνπ λεζηνχ ρεδηάγξακκα 8: Αμηνιφγεζε ησλ ηηκψλ θαη ηεο πνηφηεηαο ηεο Ρφδνπ ρεδηάγξακκα 9: Αμηνιφγεζε ησλ κνπζείσλ ηεο Ρφδνπ ρεδηάγξακκα 10:. Κάιπςε πξνζδνθηψλ απφ ηελ επίζθεςε ην λεζί ρεδηάγξακκα 11: Δπίζθεςε ζην λεζί μαλά ηα επφκελα 5 έηε ρεδηάγξακκα 12: Δπίπεδν ζπνπδψλ ρεδηάγξακκα 13: Έηε ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο ρεδηάγξακκα 14: Δπίδξαζε ηεο νηθνλνηκηθήο θξίζεο ζηελ επηρείξεζε ρεδηάγξακκα 15: Μείσζε ηεο θεξδνθνξίαο ηεο επηρείξεζεο απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε ρεδηάγξακκα 16:. Αλάγθε κείσζεο πξνζσπηθνχ ιφγσ νηθνλνκηθήο θξίζεο ρεδηάγξακκα 17: Η αξλεηηθή επίδξαζε ηνπ ζπζηήκαηνο all inclusive ζηα έζνδα ηεο επηρείξεζεο ρεδηάγξακκα 18: Η αξλεηηθή επίδξαζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ tour operator ζηα έζνδα ηεο επηρείξεζεο VI

9 ρεδηάγξακκα 19: Αμηνιφγεζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζην λεζί ηεο Ρφδνπ φζνλ αθνξά ηελ αλάπηπμε ρεδηάγξακκα 20: Οη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο είλαη παξνδηθέο ρεδηάγξακκα 21: Απφδνζε ησλ κέηξσλ ηεο πνιηηείαο γηα ηε κείσζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ρεδηάγξακκα 22: Η δηάξθεηα ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ ηεο Ρφδνπ είλαη επαξθήο ρεδηάγξακκα 23: Η επίδξαζε ηεο πξνβνιήο θαη ηεο δηαθήκηζεο ηνπ λεζηνχ ζηελ ηνπξηζηηθή θίλεζε VII

10 ΔΗΑΓΧΓΖ Ο ηνπξηζκφο απνηειεί άιινλ έλα θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ε ζεκαζία ηνπ νπνίνπ ζε νξηζκέλεο ρψξεο ππνδνρήο θαη θηινμελίαο ηνπξηζηψλ δελ κπνξεί λα ππνβαζκηζηεί θαη πνιχ ιηγφηεξν λα αγλνεζεί. Η αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ απφ ην ηέινο ησλ ερζξνπξαμηψλ ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη κεηά ππήξμε θπξηνιεθηηθά ζεακαηηθή, κε απνηέιεζκα λα ζπγθξνηεί ζήκεξα ηε κεγαιχηεξε βηνκεραλία ζην θφζκν, ηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία, ε ζπκβνιή ηεο νπνίαο ζηελ αλάπηπμε ή κεγέζπλζε ησλ νηθνλνκηψλ πνιιψλ ρσξψλ, δελ επηδέρηεθε ακθηζβεηήζεηο. Παξ φια απηά φκσο ζα πξέπεη λα γίλεη ζαθέο φηη ε αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζε κηα ρψξα, ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί λα απνηειέζεη παλάθηα γηα ηελ επίιπζε νηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο θαη φρη κφλν. Δθηφο φκσο απφ νηθνλνκηθέο επηδξάζεηο, ε αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζε νξηζκέλν ηφπν θαη ρξφλν αζθεί θαη άιιεο επηδξάζεηο, νη ζεκαληηθφηεξεο απφ ηηο νπνίεο είλαη θνηλσληθέο, πνιηηηζηηθέο θαη πεξηβαιινληνινγηθέο. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα γίλεη θαηαλνεηφ ην ελλνηνινγηθφ πεξηερφκελν ηνπ ηνπξηζκνχ θαη λα ζπλεηδεηνπνηεζνχλ νη νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο, πνιηηηζηηθέο θαη πεξηβαιινληηθέο επηδξάζεηο πνπ αζθεί ε αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ. Δπίζεο επηζεκαίλεηαη ην πφζν επεξεάδεη ν ηνπξηζκφο ηελ νηθνλνκία ηεο ρψξαο θαη εηδηθφηεξα ηνπ λεζηνχ ηεο Ρφδνπ, θαη θαηά πφζν επεξεάδεη ε νηθνλνκηθή θξίζε ηνλ ηνπξηζκφ ηνπ λεζηνχ κέζα απν κηα εξεπλεηηθή αλαζθφπεζε. ηφρνο ινηπφλ ηεο έξεπλαο είλαη ε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ γηα ηηο επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ζην λεζί ηεο Ρφδνπ, φζνλ αθνξά ηελ νηθνλνκία, ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε γεληθφηεξα, αιιά θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. ηελ εξγαζία ζα εμεηάζνπκε ηελ δπλακηθή ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε Ρφδν ηηο επηδξάζεηο ηνπ, ηνπο παξάγνληεο πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ, θαζψο επίζεο θαη ηηο πξννπηηθέο βειηίσζεο ηνπ. Δπίζεο ζα κηιήζνπκε γηα ην επίπεδν πνπ βξίζθεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη γεληθφηεξα ηηο κνξθέο ηνπξηζκψλ πνπ ππάξρνπλ. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ε έξεπλα απηή δεκηνπξγήζακε εξσηεκαηνιφγηα πνπ απεπζχλνληαη ζε Έιιελεο θαη αιινδαπνχο ηνπξίζηεο αιιά θαη ζε επηρεηξεκαηίεο ηνπ λεζηνχ. Σα εξσηεκαηνιφγηα πνπ απεπζχλνληαη ζε αιινδαπνχο ηνπξίζηεο, κεηαθξάζηεθαλ ζηελ αγγιηθή γιψζζα, ψζηε λα είλαη θαηαλνεηά απφ φινπο ηνπο ηνπξίζηεο αλεμαξηήησο 1

11 εζληθφηεηαο. Αλαιπηηθφηεξα ζην πξψην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε γηα ηνλ ηνπξηζκφ παγθνζκίσο, ηνλ ηνπξηζκφ ηεο Διιάδνο θαη θπξίσο ηνλ ηνπξηζκφ ηεο Ρφδνπ. Δπηπένλ αλαιχνληαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ν ηνπξηκφο γεληθφηεξα αιιά θαη εηδηθφηεξα απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Δλψ ζην δεχηεξν θεθάιαην πξνβάιιεηαη ε εξεπλεηηθή κεζνδνινγία βαζηζκέλε ζε εξσηεκαηνιφγηα πνπ απαληήζεθαλ απφ αιινδαπνχο θαη έιιελεο ηνπξίζηεο αιιά θαη απφ ηνπο θαηαζηεκαηάξρεο ηνπ λεζηνχ. ην ηξίην θεθάιαην επηδεηθλχνληαη ηα απνηειέζκαηα θαη ε ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέρζεθαλ κέζσ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο. Σέινο ζην ηέηαξην θεθάιαην πξαγκαηνπνηείηαη κηα ζχλνςε ησλ βαζηθφηεξσλ ζπκπεξαζκάησλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ ζπλνιηθή εξεπλεηηθή πξνζπάζεηα κε ην ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν. Απφ ηε κία κεξηά, φζνλ αθνξά ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν ηεο Ρφδνπ, ζπκπεξαίλνπκε πσο παξφιν πνπ ε ηνπξηζηηθή θίλεζε ζην λεζί δελ έρεη κεησζεί ιφγσ ηεο θξίζεο, έρεη κεηψζεί ζεκαληηθά ε θεξδνθνξία ησλ επηρεηξήζεσλ. Δπαθφινπζν ηεο κείσζεο θεξδψλ είλαη ε κείσζε ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ επηρεηξήζεσλ. Αθφκε ζεκαληηθφ πξφβιεκα γηα ην λεζί απνηειεί ην γεγνλφο φηη έρεη ζπξξηθλσζεί ε ηνπξηζηηθή πεξίνδνο, ιφγσ ηεο κε ιήςεο κέηξσλ απφ ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε αιιά θαη ηελ πνιηηεία. Απφ ηελ άιιε κεξηά, φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηεηαη ην λεζί ζπκπεξαίλνπκε πσο επηιέγεη νηθνλνκηθνχο ηξφπνπο θαη παθέηα δηαθνπψλ φπσο ην ζχζηεκα ην all inclusive. Δπηπιένλ δηαπηζηψζακε πσο νη ηνπξίζηεο επεξεάδνληαη απφ ην γεγνλφο φηη ε Ρφδνο απνηειεί δεκνθηιή ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ζηελ Δπξψπε. 2

12 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1:ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ 1.1 ΔΗΑΓΧΓΖ ην παξφλ θεθάιαην πξνβάιιεηαη κηα βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε φζνλ αθνξά ηνλ ηνπξηζκφ. Παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά, ζεσξεηηθά ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ γεληθά ηνλ ηνπξηζκφ παγθνζκίσο θαη εηδηθφηεξα ζηελ Διιάδα. Πην αλαιπηηθά: Αξρηθά, δίλεηαη έλαο ζχληνκνο νξηζκφο ηνπ ηνπξηζκνχ, επηδεηθλχνληαη ηα είδε ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ηνλίδεηαη ν ξφινο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ εζληθή νηθνλνκία. Έπεηηα, πξνβάιιεηαη ε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή επίδξαζε ηνπ ηνπξηζκνχ παγθνζκίσο, ζηελ Δπξψπε, ζηελ Διιάδα θαη εηδηθφηεξα ζην λεζί ηεο Ρφδνπ. ηε ζπλέρεηα, γίλεηαη κηα ηζηνξηθή αλαδξνκή ζηελ αξραηφηεηα, ζηνπο βπδαληηλνχο ρξφλνπο, ζηελ ηππνθξαηία, ζηελ ηνπξθνθξαηία θαη ζηελ ηηαινθξαηία. Αθνινχζσο, πξνβάιινληαη ηα ηνπξηζηηθά ζέξεηξα ηνπ λεζηνχ φπνπ παξάιιεια δηεπθξηλίδνληαη θαη νη παξάγνληεο πνπ επλφεζαλ ηελ ηνπξηζηηθή αλάπηπμε ηνπ λεζηνχ θαη ηελ εμέιημε ζηνλ ηνπξηζκφ. Αθφκε, αλαθέξεηαη ην πξφβιεκα ηεο ηνπξηζηηθήο επνρηθφηεηαο θαη νη επηπηψζεηο ηεο, ελψ παξάιιεια πξνηείλνληαη κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο. ην ηειεπηαίν κέξνο παξνπζηάδνληαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ν ηνπξηζκφο απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε, θαη πνηά είλαη ε επίδξαζε ηεο θξίζεο ζην λεζί ηεο Ρφδνπ. Ωζηφζν φκσο πξνηείλνληαη κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο θαη κέηξα γηα ηελ ζηήξημε ηνπ ηνπξηζκνχ. 1.2 ΟΡΗΜΟ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Σνπξηζκφο είλαη ε πξφζθαηξε δηαθίλεζε αηφκσλ απφ ην γεσγξαθηθφ πεξηβάιινλ ηεο κφληκεο δηαλνκήο ζε άιιν, κε ζθνπφ ηελ ςπρηθή επραξίζηεζε. Γηα λα έρνπκε ηνπξηζκφ, είλαη απαξαίηεην λα ππάξρνπλ δπν ηνπιάρηζηνλ ηφπνη, απηφο ηεο κφληκεο δηαβίσζεο θη εθείλνο ή εθείλνη ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξννξηζκνχ. Ο πξννξηζκφο πξέπεη λα είλαη γλσζηφο απφ ππάξρνπζεο πιεξνθνξίεο, δηφηη ζε αληίζεηε πεξίπησζε δελ έρνπκε ην θαηλφκελν ηνπ ηνπξηζκνχ αιιά ηεο εμεξεχλεζεο (ηηαξάο θαη Σδέλνο, 2007). 3

13 1.2.1 ΔΗΓΖ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Δλδεηθηηθά είδε ηνπξηζκνχ απνηεινπλ (ηαζφπνπινο, 2006): Ο γεληθφο ηνπξηζκφο δηαθνπψλ αλαςπρήο ν νπνίνο απνηειεί κηα δξαζηεξηφηεηα ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ ηνπ αλζξψπνπ πνπ ζρεηίδεηαη ζηελά κε ηελ αλάγθε πνπ έρεη απηφ γηα αλάπαπζε θαη αλαςπρή. Ο κνξθσηηθφο ηνπξηζκφο ν νπνίνο απνηειεί κηα κνξθή ηνπξηζκνχ ζηελ νπνία ηα άηνκα έρνπλ ζαλ θχξην ζθνπφ ηελ ζπκκεηνρή ζε πνιηηηζηηθέο, γεληθά, εθδειψζεηο. Ο ηνπξηζκφο εθζέζεσλ πξφθεηηαη νπζηαζηηθά γηα θάζε είδνπο εθζέζεηο, πνπ ζπλήζσο νξγαλψλνληαη ζε κεγάια αζηηθά θέληξα, ψζηε νη επηζθέπηεο ηνπο λα κπνξνχλ λα ζπλδπάζνπλ ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ελεκέξσζε κε θάπνηα κνξθή ηνπξηζκνχ. Ο ηνπξηζκφο πγείαο θαη ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ ζ απηφ έρνπλ ζαλ θχξην θίλεηξν ηελ απνθαηάζηαζε θαη δηαηήξεζε ηεο πγείαο ηνπο, ηε ζεξαπεία θαη αλάξξσζε ηνπο απφ δηάθνξεο αζζέλεηεο. Ο ηνπξηζκφο άζιεζεο έρεη ζαλ θχξην θίλεηξν ηελ άζθεζε ελφο αζιήκαηνο, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ε πνδειαζία, ην γθνιθ, ε ηππαζία, ην ηέληο θιπ. Ο ηνπξηζκφο πφιεο έρεη ζαλ θχξην ραξαθηεξηζηηθφ φηη ηα άηνκα πνπ κεηέρνπλ ζε απηφλ ηαμηδεχνπλ ζε πφιε θαη ηελ πεξηεγνχληαη γηα κεξηθέο κέξεο. ην ζπλεδξηαθφ ηνπξηζκφ ππάγνληαη θάζε είδνπο νξγαλσκέλεο εθδειψζεηο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζπλέδξηα, ηα νπνία είλαη πεξηνξηζκέλεο ρξνληθήο δηάξθεηαο. Ο ηνπξηζκφο πεξηπέηεηαο πξφθεηηαη γηα κηα κνξθή ηνπξηζκνχ κε έληνλν ζηνηρείν ηνπ απξνζδφθεηνπ. Φσηνγξαθηθά ζαθάξη, πεξηπιαλήζεηο ζε άγλσζηεο πεξηνρέο θιπ. Ο νξεηλφο ηνπξηζκφο αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ππαίζξηαο αλαςπρήο θαη ηνπξηζκνχ, πνπ εθδειψλεηαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο θαη θηινμελίαο ηνπξηζηψλ. 4

14 Ο αγξνηηθφο ηνπξηζκφο αλαθέξεηαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ππαίζξηαο αλαςπρήο θαη ηνπξηζκνχ πνπ αλαπηχζζνληαη ζηνλ αγξνηηθφ ρψξν θαη εληάζζνληαη ζην πιαίζην ηνπ αγξνηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο αγξνηηθήο δσήο. Ο ζαιάζζηνο ηνπξηζκφο αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ δηεμάγνληαη ζε ζαιάζζην ρψξν κηαο ρψξαο ππνδνρήο θαη θηινμελίαο ηνπξηζηψλ. Ο θνηλσληθφο ηνπξηζκφο νξίδεηαη σο ην ζχλνιν ησλ ζρέζεσλ θαη θαηλφκελσλ ηνπξηζηηθνχ ραξαθηήξα πνπ δηεπθνιχλνπλ ηε ζπκκεηνρή ζην ηνπξηζκφ ησλ αζζελέζηεξσλ νηθνλνκηθψλ ηάμεσλ Ζ ΤΓΥΡΟΝΖ ΜΟΡΦΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Ο ηνπξηζκφο κε ηε ζχγρξνλε ηνπ κνξθή απνηειεί έλα νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ θαηλφκελν, ε αλάπηπμε ηνπ νπνίνπ κεηά ην ηέινο ησλ ερζξνπξαμηψλ ηνπ Β Παγθφζκηνπ Πνιέκνπ έρεη πξνζειθχζεη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ην ελδηαθέξνλ ηφζν ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ, φζν θαη ησλ αλαπηπζζνκέλσλ, δειαδή απηψλ πνπ γηα ίδηνπο ή δηαθνξεηηθνχο ιφγνπο δελ έρνπλ θαηνξζψζεη αθφκα λα δηαθφςνπλ ην θαχιν θχθιν ηεο θηψρεηαο θαη ηεο κηδέξηαο ηνπο. Οη ιφγνη είλαη θαηαλνεηνί. Αλ θαη ν ηνπξηζκφο ζε θακηά πεξίπησζε δελ κπνξεί λα απνηειέζεη παλάθεηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε φισλ ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ ησλ ρσξψλ πνπ επηρεηξνχλ λα ηνλ αλαπηχμνπλ, έρεη απνδεηρηεί ζηελ πξάμε φηη θάησ απφ πξνυπνζέζεηο κπνξεί λα ζπκβάιεη ζεκαληηθά ζηελ νηθνλνκηθή ηνπο αλάπηπμε ή θαη κεγέζπλζε. Απηφο άιισζηε είλαη θαη ν ιφγνο πνπ ε αλάπηπμε ηνπ επηδηψθεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν θπξίσο απφ ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο. Η αλαπηπμηαθή πνξεία ηνπ ηνπξηζκνχ ζε παγθφζκην επίπεδν ππήξμε νκνινγνπκέλσο εληππσζηαθή, αθνχ απφ ην 1997 αδηαθηινλίθεηα αλαγλσξίδεηαη πιένλ σο ε κεγαιχηεξε βηνκεραλία ηνπ θφζκνπ. Οη παξάγνληεο εθείλνη πνπ ζπλέβαιαλ ζε απηφ ήηαλ θαηά θχξην ιφγν ε αχμεζε ηνπ εηζνδήκαηνο ησλ αλζξψπσλ, ν πεξηζζφηεξνο ειεχζεξνο ρξφλνο ζηε δηάζεζε ηνπο γηα δηαθνπέο θαη μεθνχξαζε, ε ξαγδαία ηερλνινγηθή εμέιημε ζηα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο θαη ηδηαίηεξα ζηα αεξνπιάλα θαη ηέινο ε απινχζηεπζε ησλ δηαηππψζεσλ εηζφδνπ-εμφδνπ ζηηο ρψξεο ππνδνρήο θαη θηινμελίαο ηνπξηζηψλ. Δηδηθφηεξα ζε φηη αθνξά ηελ εληππσζηαθή εμέιημε ησλ κεηαθνξηθψλ κέζσλ, ζα πξέπεη λα εηπσζεί φηη απηά ζπλέβαιαλ ζην λα απμεζεί ε εκβέιεηα ηνπ δηεζλνχο ηνπξηζκνχ, κε ηελ έλλνηα 5

15 φηη κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ νινέλα θαη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη επηζθέπηνληαη πην απνκαθξπζκέλνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο. Η ηάζε απηή είρε ζαλ απνηέιεζκα λα αιιάμνπλ βαζκηαία νη θαηεπζχλζεηο ξνψλ ηνπ δηεζλνχο ηνπξηζηηθνχ ξεχκαηνο. Αο ζεκεησζεί φηη ηφζν ε εμέιημε ηνπ ηνπξηζκνχ ζε κηα δπλακηθά αλαπηπζζφκελε βηνκεραλία, φζν θαη ε ηξέρνπζα νηθνλνκηθή ζεκαζία ηνπ δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη ρσξηζηά, αιιά ζην πιαίζην ηνπ απμαλφκελνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, δειαδή ηνπ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο κηαο ρψξαο (Ηγνπκελάθεο θαη Κξαβαξίηεο, 2004). 1.3 Ο ΣΟΤΡΗΜΟ Δ ΠΑΓΚΟΜΗΟ ΔΠΗΠΔΓΟ Ο ηνπξηζκφο είλαη έλαο απφ ηνπο δπλακηθφηεξα αλαπηπζζφκελνπο ηνκείο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαζψο απνηειεί ην κεγαιχηεξν εμαγψγηκν πξντφλ ζε παγθφζκην επίπεδν. Απνηειψληαο θπξίαξρε δξαζηεξηφηεηα ζε πνιιέο ρψξεο ζπκβάιιεη ζηε ζπλνιηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ ρσξψλ (UNWTO, 2010). ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ ζεκείσζε αμηνζεκείσηε κεγέζπλζε, ζπλδεφκελνο κε ηελ θνηλσληθννηθνλνκηθή αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία, θαζψο ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ άλνδν ηνπ επηπέδνπ δηαβίσζεο ησλ ηνπξηζηηθά αλεπηπγκέλσλ πεξηνρψλ θαη ζηελ επεκεξία ησλ πνιηηψλ. Η αλάπηπμε ηνπ δηεζλνχο ηνπξηζκνχ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζπληειέζηεθε µε ξπζκνχο πςειφηεξνπο ηεο αχμεζεο ηνπ παγθνζκίνπ ΑΔΠ. ήκεξα εθηηκάηαη φηη ν ηνπξηζκφο αληηπξνζσπεχεη ην 12% ηεο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο, παξάγεη ην 6% ηνπ παγθφζκηνπ αθαζάξηζηνπ πξντφληνο θαη πξνζθέξεη πεξηζζφηεξν απφ ην 7% ησλ ζέζεσλ εξγαζηψλ ζε παγθφζκην επίπεδν (ζηνηρεία απφ ην Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ). Δπίζεο ζχκθσλα κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Σνπξηζκνχ, ν ηνπξηζκφο αληηζηνηρεί ζην 40% ηνπ ζπλφινπ ησλ ππεξεζηψλ πνπ εμάγνληαη, ελψ ηα έζνδα ηνπ ηνπξηζκνχ έρνπλ απμεζεί πνιχ πεξηζζφηεξν απφ ηα αληίζηνηρα ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ (Hawkins, 2006). Σν 2008 ζεκεηψζεθαλ 924 εθαη. αθίμεηο ηνπξηζηψλ παγθνζκίσο, 16 εθαη. πεξηζζφηεξεο ζε ζρέζε κε ην 2007, ζεκεηψλνληαο αχμεζε 2%. Η αχμεζε απηή, νθείιεηαη ζηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ηνπ πξψηνπ εμακήλνπ θαζψο ην δεχηεξν εμάκελν ζεκεηψλεηαη κηα απφηνκε αιιαγή ζηηο αθίμεηο, γεγνλφο πνπ θαζηζηά ην 2008 κηα ρξνληά αληηζέζεσλ. Η αλάπηπμε ήηαλ αξλεηηθή ηνπο ηειεπηαίνπο κήλεο ζε Δπξψπε (-3%) θαη Αζία(-3%), φπνπ ε πηψζε ήηαλ αθφκε πην ζεκαληηθή, δεδνκέλεο ηεο δηςήθηαο αχμεζεο πνπ 6

16 παξνπζίαζε ην 2007 θαη ηεο δπλακηθήο ηεο παξνπζίαο ηεο ην πξψην εμάκελν ηνπ 2008 (+6%). ην ζχλνιν ηνπ έηνπο, φιεο νη πεξηνρέο παξνπζίαζαλ αχμεζε εθηφο απφ ηελ Δπξψπε, νπνχ ηα λνχκεξα παξέκεηλαλ ζηάζηκα. Σα θαιχηεξα απνηειέζκαηα παξνπζηάδνπλ ε Μέζε Αλαηνιή (+11%), ε Αθξηθή (+5%) θαη ε Ακεξηθή (+4%). Ο Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Σνπξηζκνχ ππνινγίδεη φηη γηα ην έηνο 2009 ν παγθφζκηνο ηνπξηζκφο ζα κείλεη ζηαζεξφο ή ζα κεησζεί ειαθξψο (απφ -1% σο -2%) θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ (UNWTO, 2010). 1.4 Ο ΣΟΤΡΗΜΟ ΣΖΝ ΔΤΡΧΠΖ Ο Σνπξηζκφο ζπκβάιιεη ηδηαίηεξα ζηελ αλάπηπμε ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο. Δίλαη έλαο απφ ηνπο ηαρχηεξα αλαπηπζζφκελνπο θιάδνπο κε ξπζκφ αλάπηπμεο πνπ θζάλεη ην 5%, πνιχ πάλσ απφ ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν θαη κε ζπλερή αλνδηθή πνξεία ηα ηειεπηαία 15 ρξφληα. Οηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο επαλαπξνζδηνξίδνπλ ηε δνκή ηεο ηνπξηζηηθήο βηνκεραλίαο ζηελ Δπξψπε θαζψο θαη ηνπο ηαμηδησηηθνχο πξννξηζκνχο. Οη θνηλσληθέο εμειίμεηο κεηαβάιινπλ ηνλ ηχπν ησλ δηαθνπψλ πνπ πξνηηκνχλ νη ηνπξίζηεο ζε γεληθέο γξακκέο, κηθξφηεξα ζε δηάξθεηα αιιά πην ζπρλά ηαμίδηα. Η κεγάιε πνηθηιία πνπ ππάξρεη πιένλ ζηα κέζα κεηαθνξάο γηα ηηο δηαθνπέο, θαζψο νη θξνπαδηέξεο, ηα ζηδεξνδξνκηθά θαη αεξνπνξηθά ηαμίδηα έρνπλ απμήζεη ζεκαληηθά ηνλ επηβαηηθφ ηνπο φγθν. Δπίζεο, ε λνκηζκαηηθή έλσζε, πνπ πεξηθιείεη έλα κεγάιν αξηζκφ επξσπατθψλ ρσξψλ, αλακέλεηαη λα εληζρχζεη ηελ αλάπηπμε ηνπ επξσπατθνχ ηνπξηζκνχ ηα επφκελα ρξφληα. Η Δπξψπε απνηειεί ηνλ θνξπθαίν ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ ζηνλ θφζκν, πξνζειθχνληαο πεξηζζφηεξν απφ ην 50% ηεο ζρεηηθήο αγνξάο. Ο αξηζκφο ησλ αθίμεσλ είλαη δηπιάζηνο απφ φ,ηη ζην κεγαιχηεξν αληαγσληζηή ηεο Γεξαηάο Ηπείξνπ, ηελ Ακεξηθή. Απφ πιεπξάο εζφδσλ, ε Δπξψπε θαηέρεη αμηνδήιεπηε ζέζε, κε ηέζζεξηο απφ ηνπο έμη θνξπθαίνπο πξννξηζκνχο, θαη ηδίξν πάλσ απφ 100 δηζεθαηνκκχξηα επξψ. Ιδηαίηεξα ζεκαληηθφ επίζεο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηελ Δπξψπε είλαη φηη πεξηζζφηεξνη απφ ην 60% ησλ πνιηηψλ ηεο θάλνπλ δηαθνπέο 1. κσο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ πξψηνπ ηξηκήλνπ ηνπ 2009 νη θξαηήζεηο ζηα μελνδνρεία θαηέγξαςαλ κείσζε θαηά 10%. Λφγσ ηεο θξίζεο ππνινγίδεηαη φηη έλαο ζηνπο έμη επξσπαίνπο δελ ζα πάεη θέηνο 1 7

17 δηαθνπέο θαη έλαο ζηνπο ηξεηο ζα πεξηνξίζεη ηε δηάξθεηά ηνπο, ζχκθσλα κε ην Δπξσβαξφκεηξν Ο ΣΟΤΡΗΜΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Σα ηειεπηαία ρξφληα ε Διιάδα δέρεηαη, θπξίσο θαηά ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο, ηελ «εηξεληθή εηζβνιή» εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ μέλσλ ηνπξηζηψλ. Αξρηθά ν ηνπξηζκφο πξνρσξνχζε κε αξγνχο ξπζκνχο. Οη ιφγνη ηεο θαζπζηέξεζεο ήηαλ πνιινί θαη ζνβαξνί. Πξψηα-πξψηα έιεηπαλ νη θαηάιιεινη δξφκνη, ηα άλεηα θαη ζίγνπξα κέζα ζπγθνηλσλίαο, ηα μελνδνρεία, ηα θάκπηλγθ, ηα εζηηαηφξηα θαη ηα θέληξα ςπραγσγίαο. Οη ειιείςεηο φκσο θαη νη αδπλακίεο απηέο, ζηγά-ζηγά μεπεξάζηεθαλ θαη νη Έιιελεο θαηάιαβαλ θαη πίζηεςαλ φηη ν ηνπξηζκφο είλαη κηα κεγάιε πεγή πινχηνπ θαη φηη ην ηνπξηζηηθφ ζπλάιιαγκα, πνπ άθελαλ νη μέλνη, βνεζά ηελ εζληθή καο νηθνλνκία. Οη Έιιελεο, θαηάιαβαλ φηη κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ έλα αμηφινγν ηνπξηζκφ θαη ηξάβεμαλ κπξνζηά. ε απηφ βνήζεζαλ θαη ηα πξνζφληα, πνπ δηαζέηεη ε ρψξα καο φπσο είλαη ην εχθξαην κεζνγεηαθφ θιίκα, ε κεγάιε ειηνθάλεηα πνπ δηαζέηεη, νη θπζηθέο ηεο θαιινλέο, πνπ παξέρνπλ απνιαπζηηθφ ζέακα γηα ηνπο μέλνπο, νη αθξνγηαιηέο, νη αξραηφηεηεο, πνπ παξνπζηάδνπλ ην κεγαιχηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηνπο μέλνπο. Αθφκα θαη νη ηακαηηθέο πεγέο ηεο Διιάδαο είλαη αμηφινγεο θαη επεξγεηηθέο, γηα ηε ζεξαπεία πνιιψλ παζήζεσλ. ηηο κέξεο ν ηνπξηζκφο πθίζηαηαη ζεκαληηθέο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ιφγσ ηεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο θξίζεο, φπσο επηζεκαίλεηαη ζε ζρεηηθή αλαθνίλσζε ηνπ Ιλζηηηνχηνπ Σνπξηζηηθψλ Δξεπλψλ θαη Πξνβιέςεσλ. Απφ ηα κέρξη ζήκεξα δηαζέζηκα ζηνηρεία γηα ην 2009, ζεκαληηθή εκθαλίδεηαη ε πηψζε ησλ αθίμεσλ ηνπξηζηψλ ζηελ Διιάδα (-7,3%). Γηα ηελ Διιάδα, νη ελδείμεηο απφ ηα ζηνηρεία ησλ αεξνπνξηθψλ αθίμεσλ ζηα θπξηφηεξα αεξνδξφκηα ηεο ρψξαο, πνπ δέρνληαη πάλσ απφ ην 95% ησλ αθίμεσλ απφ ην εμσηεξηθφ, είλαη ιηγφηεξν δπζνίσλεο απφ φζν πξνέβιεπαλ δηάθνξνη παξάγνληεο ηεο αγνξάο ζην ηέινο ηνπ 2008 θαη ηελ αξρή ηνπ Η κεγαιχηεξε κείσζε (-9,8%) ζεκεηψλεηαη ζηηο αθίμεηο αιινδαπψλ ζηελ Αζήλα, φπσο θαηαγξάθνληαη απφ ηηο ππεξεζίεο ηνπ «Διεπζέξηνο Βεληδέινο». Έηζη, γηα ην ζχλνιν ηεο ρψξαο, ηειηθά ε κείσζε ησλ αθίμεσλ απφ ην εμσηεξηθφ δηακνξθψλεηαη ζην 7% πεξίπνπ. Απφ ηα παξαπάλσ ζηνηρεία θαζίζηαηαη πξνθαλέο φηη δελ πιήηηνληαη ηδηαίηεξα ηα ηαμίδηα αλαςπρήο. Αληίζεηα, πιήηηεηαη ζεκαληηθά ν 2 8

18 ζπλεδξηαθφο θαη ν επηρεηξεκαηηθφο ηνπξηζκφο ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε. ζνλ αθνξά ηηο επηκέξνπο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, ηα ζηνηρεία ηνπ ηεηξακήλνπ δείρλνπλ αχμεζε ησλ αθίμεσλ ζηα Γσδεθάλεζα 18,5%, πνπ νθείιεηαη απνθιεηζηηθά ζηελ αχμεζε πνπ θαηαγξάθεθε ζηε Ρφδν (+26,4%). Θεηηθά, επίζεο, θηλήζεθαλ νη αθίμεηο ζηα Υαληά, κε πνζνζηφ αχμεζεο 23%. Δίλαη, φκσο, αλεζπρεηηθή ε πνξεία ησλ αθίμεσλ ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, φπνπ ζεκεηψζεθαλ αξλεηηθνί ξπζκνί, φπσο ζηε αληνξίλε (-69,8%), ζηε Μχθνλν (-45,4%), ζηε Υίν (-38,6%), ζηελ Κεθαιινληά (-26,7%), ζηελ Κσ (-20,7%) θαη ζηελ Κέξθπξα (-19,7%). χκθσλα κε ην ΙΣΔΠ, ε εηθφλα απηή ελδέρεηαη λα κεηαβιεζεί φηαλ δνζνχλ ζηε δεκνζηφηεηα ηα ζπλνιηθά ζηνηρεία ηεο ΔΤΔ γηα ηηο αθίμεηο ζηε ρψξα καο κε φια ηα κέζα ( Δμπξέο, 2009) Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΖΝ ΔΘΝΗΚΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ Ο ηνπξηζκφο είλαη θιάδνο ηεο νηθνλνκίαο κε ζεκαληηθά νθέιε γηα ηε ρψξα δέθηε. Δίλαη γλσζηφ φηη (ΔΣΔ, 2003): 1. Ο ηνπξηζκφο θέξλεη εηζφδεκα ζε μέλα λνκίζκαηα απφ ηελ πψιεζε ππεξεζηψλ θαη ζρεηηδφκελσλ αγαζψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο. 2. Σν εηζφδεκα δηαλέκεηαη νκαιά ζε πνιινχο ηνκείο ηεο εζληθήο νηθνλνκίαο, δηακνξθψλνληαο κηα ζεκαληηθή, ζπζσξεπηηθή θαη ζπλερή ξνή εηζνδήκαηνο. 3. Ο ηνπξηζκφο είλαη έλαο θιάδνο πνπ επεθηείλεηαη. 4. Η ηνπξηζηηθή βηνκεραλία απαηηεί ζρεηηθά ρακειέο επελδχζεηο θεθαιαίσλ, ζε ζρέζε κε ηε ξνή επελδχζεσλ πνπ επηηπγράλεη. 5. Γηακνξθψλεη κηα εηδηθή κνξθή αγνξάο εμαγσγψλ, ζηελ νπνία ν θαηαλαισηήο έξρεηαη ζε αλαδήηεζε ηνπ πξντφληνο. 6. Σν πξντφλ πνπ πσιείηαη είλαη θπξίσο ππεξεζίεο θαη άπια αγαζά πνπ πξνθαλψο έρνπλ απεξηφξηζηεο δπλαηφηεηεο, ε δε απφδνζε ηνπ εμαξηάηαη απφ ηε ζπκπιεξσκαηηθή ππνδνκή θαη ηελ πξνψζεζε πσιήζεσλ. 7. Ο ηνπξηζκφο απνηειεί έλα εθαξκφζηκν θαη απνηειεζκαηηθφ εξγαιείν δεκφζηαο πνιηηηθήο γηα δεκηνπξγία θαη αλάπηπμε θνηλσληθήο θαη πνιηηηζηηθήο νηθεηφηεηαο, ηφζν ζε εζληθφ, φζν θαη ζε δηεζλείο επίπεδν. 8. Ο ηνπξηζκφο απνηειεί έλα εξγαιείν γηα ηελ αλάπηπμε άιισλ βηνκεραληψλ. 9

19 1.6 Ο ΣΟΤΡΗΜΟ ΣΖ ΡΟΓΟ O ηνπξηζκφο ηεο Ρφδνπ αλαπηχρζεθε κε ξαγδαίνπο ξπζκνχο ηε δεθαεηία ηνπ 1990 θζάλνληαο απφ 8,1 εθαη. δηαλπθηεξεχζεηο ην 1990 ζε 10,8 εθαη. ην Απηφ ζπλέβε φρη γηαηί ην επέηπραλ νη ηνπξηζηηθνί θνξείο κε ηηο ελέξγεηέο ηνπο, αιιά επεηδή απηή ήηαλ ε επηινγή ησλ tour operators (Κνχηνπιαο, 2005). χκθσλα κε ηα κέρξη ζήκεξα ζηνηρεία ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα βξίζθεηαη ε θίλεζε ζηα Γσδεθάλεζα θαη θπξίσο ζηε Ρφδν. Σνλ θεηηλφ Ννέκβξην ν ζαιάζζηνο ηνπξηζκφο ζεκείσζε αχμεζε 20% ζε ζρέζε κε ηνλ αληίζηνηρν κήλα πέξπζη. χκθσλα κε ηα επίζεκα ζηνηρεία ηεο Τπεξεζίαο Διέγρνπ Γηαβαηεξίσλ Ληκέλνο Ρφδνπ ηνλ θεηηλφ Ννέκβξην αθίρζεζαλ ζηελ Ρφδν (κέζσ ζαιάζζεο) άηνκα, ελψ ηνλ αληίζηνηρν κήλα πέξζη, ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ πνπ επηζθέθζεθαλ ην λεζί, ήηαλ (Η Γεκνθξαηηθή, 2009). Δπηπξνζζέησο ζχκθσλα κε ηα επίζεκα ζηνηρεία πνπ αλαθνίλσζε ε Τπεξεζία Πνιηηηθήο Αεξνπνξίαο ε ηνπξηζηηθή θίλεζε ζηε Ρφδν ηνλ Αχγνπζην ζεκείσζε κηθξή κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 3,69%, ζε ζχγθξηζε κε ηνλ αληίζηνηρν κήλα πέξζη. χκθσλα κε ηα ζηνηρεία απηά ζην αεξνδξφκην «Γηαγφξαο» έθζαζαλ κε πηήζεηο ηζάξηεξ ηνπξίζηεο ελψ πέξζη είραλ έξζεη (ΑΠΔ, 2009) ΣΟ ΝΖΗ ΣΖ ΡΟΓΟΤ Η Ρφδνο αλήθεη ζην ζχκπιεγκα ησλ Γσδεθαλήζσλ, ην νπνίν βξίζθεηαη ζε θνληηλή γξακκή απφ ηελ αθηνγξακκή ηεο Σνπξθίαο. Βξίζθεηαη ζην ζηαπξνδξφκη δπν κεγάισλ ζαιάζζησλ δηαδξνκψλ ηεο Μεζνγείνπ, αλάκεζα ζην Αηγαίν Πέιαγνο θαη ησλ αθηψλ ηεο Μέζεο Αλαηνιήο. Δπηπξνζζέησο ε Ρφδνο θαιχπηεη κηα έθηαζε 1400 η. ρικ., έρεη αθηνγξακκή κήθνπο 220ρικ. θαη θαηνηθείηαη απφ πεξίπνπ θαηνίθνπο 4. Ωο ζεκείν ζπλάληεζεο ηξηψλ πνιηηηζκψλ έρεη γλσξίζεη πνιινχο πνιηηηζκνχο. Μέζσ ηεο καθξαίσλεο ηζηνξίαο ηεο, φινη νη δηαθνξεηηθνί ιανί πνπ θαηνίθεζαλ ζην λεζί έρνπλ αθήζεη ην ζεκάδη ηνπο ζε φιεο ηηο πιεπξέο ηνπ πνιηηηζκνχ ηνπ λεζηνχ φπσο ζηε ηέρλε, ηε γιψζζα θαη ηελ αξρηηεθηνληθή. Η Ρφδνο είλαη έλα απφ ηα πην πξνζθηιή λεζηά γηα δηαθνπέο. Έρεη δεζηφ θιίκα, απέξαληεο παξαιίεο κε γαιαδνπξάζηλα λεξά, ηε θνηιάδα κε ηηο πεηαινχδεο θαη έλα έληνλν βελεηζηάληθν ρξψκα ζηε παιηά πφιε κε ηα ζνθάθηα ηεο θαη ηα ςεθηδσηά ηεο. Η κνλαδηθή νδφο ησλ ηππνηψλ, απνηειεί δείγκα

20 κεζαησληθήο αξρηηεθηνληθήο κε ηα ππέξνρα θηίζκαηα ηα νπνία ζψδνληαη ζρεδφλ αηφθηα, παξέρνληαο καο πνιιέο πιεξνθνξίεο γηα ηε δσή εθείλσλ ησλ ρξφλσλ. Σν λεζί ησλ ηππνηψλ ζεσξείηαη ηφζν ζπλαξπαζηηθφ. Ο θνζκνπνιίηηθνο ηξφπνο δσήο, ε αδηάθνπε δηαζθέδαζε, ε θπζηθή νκνξθηά ησλ ηνπίσλ, ηα αξραηνινγηθά θαη ηζηνξηθά κλεκεία, ε εμαηξεηηθή ηνπξηζηηθή ππνδνκή ή επαγγεικαηηθά ηαμίδηα, ην κνλαδηθφ θιίκα θαη νη θηιφμελνη θάηνηθνη, δεκηνπξγνχλ κηα αηκφζθαηξα πνπ ζε θεξδίδεη ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ ΣΖ ΡΟΓΟΤ Αξραηόηεηα Απφ ηνλ κεξν καζαίλνπκε φηη ζηε Ρφδν ππήξραλ θαηά ηνπο αξραηφηεξνπο ρξφλνπο ηξεηο κεγάιεο πφιεηο,ε Λίλδνο, ε Ιαιπζφο θαη ε Κάκεηξνο. Οη πφιεηο απηέο πνπ αθκάδνπλ ήδε απφ ηελ πζηεξνκηλσηθή επνρή, ζπλερίδνπλ ηελ αθκή ηνπο ζηα κπθελατθά ρξφληα, φπσο δείρλνπλ νη λεθξνπφιεηο ηεο Κακείξνπ θαη ηεο Ιαιπζνχ, θαη παίξλνπλ λέα δσή κε ηελ εγθαηάζηαζε ηνπ δσξηθνχ πιεζπζκνχ απφ ην Άξγνο θαη ηνλ ΊΑ αηψλα π.υ. Ο εθδσξηζκφο ηνπ πιεζπζκνχ (ζηε γιψζζα, ηε ζξεζθεία, ηα έζηκα θιπ.) εηζάγεη ηε Ρφδν ζηε κεγάιε δσξηθή νηθνγέλεηα θαη νη ηξεηο πφιεηο ηεο καδί κε ηελ Κσ, ηελ Κλίδν θαη ηελ Αιηθαξλαζζφ, απνηεινχλ ηε δσξηθή Δμάπνιε, ακθηθηηνλία ησλ Γσξηέσλ απνίθσλ ηεο Μηθξάο Αζίαο κε ζξεζθεπηηθφ θέληξν ην λαφ ηνπ Σξηνπίνπ Απφιισλνο ζηε ρεξζφλεζν ηεο Κλίδνπ. Αμηνπνηψληαο ηελ γεσγξαθηθή ζέζε ηνπ λεζηνχ ηνπο, ην ζηαπξνδξφκη ησλ επείξσλ θαη ησλ πνιηηηζκψλ, νη Ρφδηνη επηδίδνληαη ζηε λαπηηιία θαη δηέπνπλ ζηε λαπζηπινΐα θαη ην εκπφξην. Σα πινία ηνπο νξγψλνπλ ηηο ζάιαζζεο κέρξη ηα πέξαηα ηεο ιεθάλεο ηεο κεζνγείνπ, ηεο Πξνπνληίδαο θαη ηνπ Δπμείλνπ. Κη φπσο ν πιεζπζκφο ηνπ λεζηνχ πινπηίδεη θαη πιεζαίλεη, αθνινπζεί ην κεγάιν απνηθηαθφ ξεχκα ηεο επνρήο. ηνπο πεξζηθνχο πνιέκνπο ε Ρφδνο αθνινχζεζε ηελ ηχρε ησλ κηθξαζηαηηθψλ ιαψλ πνπ βξίζθνληαη ππφ ηνλ έιεγρν ησλ Πεξζψλ θαη αλαγθάζηεθε λα εθζηξαηεχζεη καδί ηνπο ελαληίνλ ησλ Διιάδαο. Μεηά ηελ ήηηα ησλ Πεξζψλ ζηε αιακίλα ε Ρφδνο ζπκκάρεζε κε ηνπο Αζελαίνπο

21 Βπδαληηλνί ρξόλνη Ο ρξηζηηαληζκφο κεηαδφζεθε ζηε Ρφδν θαηά ηνλ Α κ.υ. αηψλα, θαη θαηά ην δεχηεξν κηζφ ηνπ Γ κ.υ. αηψλα καξηπξείηε νξγαλσκέλε εθθιεζία. Σελ πξψηκε αθκή ηνπ ρξηζηηαληζκνχ καξηπξνχλ νη πνιιέο παιαηνρξηζηηαληθέο εθθιεζίεο, ελψ αλαθέξνληαη επίζθνπνη ηεο Ρφδνπ, πνπ πήξαλ κέξνο ζηηο νηθνπκεληθέο ζπλφδνπο. Με ηελ ηειηθή επηθξάηεζε ηνπ Υξηζηηαληζκνχ θαη ηελ δίσμε ηεο αξραίαο ζξεζθείαο πνιιά αξραία κλεκεία θαηαζηξάθεθαλ, πνιινί λανί ησλ ζεψλ κεηαηξάπεθαλ ζε ρξηζηηαληθνχο, ελψ πνιιά έξγα ηέρλεο κεηαθέξζεθαλ γηα λα θνζκήζνπλ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε φηαλ νξίζηεθε λέα πξσηεχνπζα ηνπ ξσκατθνχ θξάηνπο Ηππνθξαηεία Οη ηππφηεο θξάηεζαλ ηε Ρφδν γηα δπν αηψλεο θαη πεξηζζφηεξν. Καηέιαβαλ θαη ηα γχξσ λεζηά ηε Υάιθε, ηε χκε, ηε Κσ, ηε Κάιπκλν, ηε Λέξν θαη ηε Σήιν. ηα ρξφληα ηνπο ε Ρφδνο απνηέιεζε πξνκαρψλα ηνπ ρξηζηηαληθνχ θφζκνπ ελάληηα ζηε ηνπξθηθή πιεκκπξίδα. Ήδε απφ ην 1310 ν Οζκάλ, ν πξψηνο ζνπιηάλνο ηνπ λένπ ηνπξθηθνχ θξάηνπο, πνιηφξθεζε ηε Ρφδν ρσξίο φκσο λα ηελ θαηαιάβεη. Οη ηππφηεο ήηαλ ρσξηζκέλνη ζε νθηψ «γιψζζεο». Κάζε γιψζζα είρε ην θαηάιπκα ηεο θαη νη αξραίνη ησλ γισζζψλ απνηεινχζαλ ην ζχκβνιν ηνπ Μεγάινπ Μαγίζηξνπ. Οη ηππφηεο θαηαζθεχαζαλ πάλσ ζηα εξείπηα ηεο παιηάο νρχξσζεο ηζρπξά ηείρε πνπ αγθαιηάδνπλ εκηθπθιηθά ηελ πφιε, άλνημαλ έμσ απ απηά βαζηά θαη πιαηηά ηάθξν θαη ζήθσζαλ πξνκαρψλεο, πχξγνπο θαη επάιμεηο. Σν θξνχξην απηφ θαη ε αλδξεία ησλ ηππνηψλ έθαλαλ γηα πνιιά ρξφληα ηε Ρφδν απφξζεηε Σνπξθνθξαηία Μφιηο νη Σνχξθνη έγηλαλ θχξηνη ηεο Ρφδνπ κεηέβαιιαλ ηνπο θπξηφηεξνπο λανχο ζε ηεκέλε θαη θαηνίθεζαλ κέζα ζηε πφιε, φπνπ επέηξεςαλ θαη ζηνπο Δβξαίνπο λα θαηνηθνχλ ζε εηδηθή ζπλνηθία. Οη Έιιελεο ηερλίηεο ή έκπνξνη κφλν ηε κέξα έκπαηλαλ ζην θξνχξην ηεο Παιηάο πφιεο ελψ ην βξάδπ έπξεπε λα βγνπλ γηαηί δελ είραλ ην δηθαίσκα ηεο δηαλπθηέξεπζεο. Ο ειιεληθφο πιεζπζκφο απαιιάρηεθε απφ ην παηδνκάδσκα θαη δελ αλαθέξνληαη νκαδηθέο εμηζιακίζεηο πιεζπζκψλ. Η Ρφδνο ζπλαληάεη ηελ παξαθκή. ηακαηάεη ην εκπφξην θαη ηελ λαπηηιία, νη αγξνί είλαη 12

22 θαηεζηξακκέλνη, ζρνιεία δελ ππάξρνπλ θαη κφλν ν παπάδεο καζαίλνπλ ηα ιηγνζηά «θνιιπβνγξάκκαηα»γηα λα κπνξνχλ λα ςάιινπλ ζηελ εθθιεζία Ηηαινθξαηία Σν 1912 κνίξα ηνπ ηηαιηθνχ ζηφινπ θαηαιακβάλεη ηε Ρφδν θαη ηα ππφινηπα Γσδεθάλεζα ζηα πιαίζηα ηνπ Ιηαινθξαηηθνχ πνιέκνπ γηα ηε Ληβχε. Οη Ιηαινί αξρεγνί ηεο θαηνρήο ζε δηαγγέικαηα επηζεκαίλνπλ φηη ε θαηνρή είλαη πξνζσξηλή θαη γίλεηαη κφλν γηα ηηο πνιεκηθέο αλάγθεο. ηαλ νη Γσδεθαλήζηνη νξγαλψλνπλ ην ζπλέδξην ηεο Πάηκνπ αληηκεησπίδνπλ πνιιέο δηψμεηο θαη έηζη θαηαιαβαίλνπλ φηη έρνπλ λα θάλνπλ κε λέν θαηαθηεηή. Με ηε ιήμε ηνπ πνιέκνπ ν πξσζππνπξγφο Διεπζέξηνο Βεληδέινο απαηηεί ηα Γσδεθάλεζα, επηθαινχκελνο ιφγνπο εζληθντζηνξηθνχο. Η άξλεζε ηεο Ιηαιίαο πξνθαιεί ηελ έληνλε αληίδξαζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Ρφδνπ πνπ ππφ ηελ εγεζία ηεο εθθιεζίαο μεζεθψλεηαη ην Πάζρα ηνπ Σα επεηζφδηα εθείλα, απφ ηα νπνία ππήξμαλ λεθξνί θαη ηξαπκαηίεο, έκεηλαλ γλσζηά ζηελ ηζηνξία σο «αηκαηεξφ Πάζρα». Ο ειιελνηηαιηθφο πφιεκνο ηνπ 1940, ε γεξκαληθή εηζβνιή, νη θαθνπρίεο θαη ε πείλα, ε ηηαιηθή ζπλζεθνιφγεζε ην επηέκβξην ηνπ 1943, νη πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο ζην δσδεθαλεζηαθφ ρψξν θαη νη δηπισκαηηθνί αγψλεο κέρξη ηελ ηειηθή πξνζάξηεζε ηεο Γσδεθαλήζνπ ζην ειιεληθφ θξάηνο απνηεινχλ ζπλαξπαζηηθέο ηζηνξίεο. Η παλεγπξηθή ηππηθή ελζσκάησζε έγηλε ζηε Ρφδν ζηηο 7 Μαξηίνπ ηνπ ΣΟΤΡΗΣΗΚΑ ΘΔΡΔΣΡΑ Λίλδνο Η Λίλδνο είλαη απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο αξραίεο πφιεηο ηεο Ρφδνπ. Ιδξχζεθε ζην λνηηναλαηνιηθφ κέξνο ηνπ λεζηνχ απφ ηνπο Γαλαΐδεο ή απφ ηνλ ήξσα Λίλδν. Καηά ηελ ηππνηηθή πεξίνδν ππήξμε κηα απφ ηα ηζρπξφηεξα θξνχξηα ηνπ λεζηνχ. ήκεξα είλαη έλα απφ ηα θπξηφηεξα ηνπξηζηηθά ζέξεηξα ηνπ λεζηνχ el

23 Κάκεηξνο Η Κάκεηξνο ηδξχζεθε απφ ηνλ Ηξαθιείδε Σξηπφιεκν, ήηαλ κία απφ ηηο ηξεηο πφιεηοθξάηε, θαη είλαη ρηηζκέλε ζηα βνξεηνδπηηθά παξάιηα ηεο λήζνπ. ήκεξα ζψδνληαη κφλν ηα εξείπηα Ηαιπζόο Η Ιαιπζφο απνηθίζηεθε απφ Μηλσήηεο θαη αξγφηεξα απφ Μπθελαίνπο. Δξείπηα ηεο θαζψο θαη παιαηνρξηζηηαληθά θαη κεζαησληθά κλεκεία ζψδνληαη ζηελ ηνπνζεζία ηεο Φηιέξεκνπ Παιηά πόιε Η παιηά πφιε ρηίζηεθε γχξσ ζην 1300 κ.υ. θαη είλαη έλα κλεκείν κεζαησληθήο επνρήο κε θχξην αμηνζέαην ην παιάηη ηνπ κεγάινπ Μαγίζηξνπ θαη πεξηθιείεηαη απφ έλα ηεξάζηην επηβιεηηθφ ηείρνο. Αθφκα ππάξρεη ν πχξγνο κε ην ξνιφη, ε πιαθφζηξσηε νδφο ησλ ηππνηψλ, εθθιεζίεο θαη ηδακηά. Αθφκα κέζα ππάξρνπλ παιηέο βηβιηνζήθεο θαη αξραηνινγηθά επξήκαηα πνπ ζε ηαμηδεχνπλ ζε άιιεο επνρέο Καιιηζέα ηε Καιιηζέα βξίζθνληαη ηα ηακαηηθά ινπηξά ησλ Ιηαιψλ ηα νπνία δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη ππάξρνπλ κφλν ζαλ αμηνζέαην σζηφζν ππάξρεη παξαιία πνπ εκεδαπνί θαη αιινδαπνί κπνξνχλ λα ηελ απνιαχζνπλ Ζ θνηιάδα ησλ πεηαινύδσλ Βξίζθεηαη 16 ρικ λνηηνδπηηθά ηεο Ρφδνπ θαη έρεη κήθνο 6 ρικ. Δίλαη κηα θαηαπξάζηλε πεξηνρή γεκάηε ξπάθηα, πεχθα, πιαηάληα θαη ην θαινθαίξη θαηαθιχδεηαη απφ πεηαινχδεο απνηειψληαο πφιν έιμεο γηα ρηιηάδεο ηνπξίζηεο Δπηά πεγέο Πξφθεηηαη γηα κηα ηνπνζεζία θνληά ζην ρσξηφ Αξράγγεινο. Καηαπξάζηλε θχζε, αησλφβηα πιαηάληα θαη θξπζηάιιηλα ηξερνχκελα λεξά ζπλζέηνπλ ην ηνπίν

24 1.6.4 Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΖ ΡΟΓΟ Ο ηνπξηζκφο ζηε Ρφδν μεθίλεζε γχξσ ζην 1955, φηαλ αθφκε ηα πξάγκαηα ήηαλ ξεπζηά θαη δελ ππήξρε ε θαηάιιειε ηνπξηζηηθή ππνδνκή. Βέβαηα ππήξρε κηα βάζε πνπ αξγφηεξα ζα έπξεπε λα εθζπγρξνληζηεί γηα λα γίλεη έλα θαηάιιειν ηνπξηζηηθφ ζέξεηξν γηα ηνπο εκεδαπνχο θαη αιινδαπνχο επηζθέπηεο ηεο. Σν 1960 γίλνληαη νη πξψηεο ηνπξηζηηθέο κνλάδεο ζηελ πφιε ηεο Ρφδνπ, ελψ αθφκε ην ππφινηπν λεζί δελ είρε ραξαθηεξηζηεί σο ηνπξηζηηθφ κέξνο. Σν 1970 νη ηνπξηζηηθέο κνλάδεο επεθηείλνληαη θαη ζηελ αλαηνιηθή θαη δπηηθή πιεπξά ηνπ λεζηνχ. Έηζη ε Ρφδνο γλσξίδεη ηνλ ηνπξηζκφ θαη καζαίλεη λα δεη απ απηφλ. Μέζα ζ απηέο ηηο δεθαεηίεο γλσξίδεη ηελ ηνπξηζηηθή άλζεζε θαη θάζε ρξφλν απμάλεηαη ν αξηζκφο ησλ αθίμεσλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην 1960 μεθίλεζαλ θαη νη πξψηεο πηήζεηο charter δειαδή πηήζεηο ρσξίο αληαπνθξίζεηο κέζσ άιισλ ρσξψλ. Απηφ εμππεξεηνχζε γηαηί ππήξρε γξεγνξφηεξε κεηαθίλεζε θαη ήηαλ πην νηθνλνκηθά. Έηζη ινηπφλ μεθίλεζε ν νκαδηθφο ηνπξηζκφο. Βαζηθφ ξφιν ζηελ αχμεζε ηνπ ηνπξηζκνχ εθείλεο ηηο πεξηφδνπο έπαημε ην φηη δελ ππήξραλ πνιινί πξννξηζκνί φρη κφλν ζηελ Διιάδα αιιά θαη ζηε Μεζφγεην. Σε δεθαεηία ηνπ 90 κε εμαίξεζε ην 1994 πνπ ππήξρε εληππσζηαθή αχμεζε, ε πιεξφηεηα ησλ μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ απφ 82,2% πεξηνξίζζεθε ζε 61,6% θαη ε κέζε δηάξθεηα παξακνλήο απφ 9,6 κέξεο ζε 8,8 κέξεο. Απηφ ζπκβαίλεη γηαηί έρνπλ αλαθαιπθζεί θαηλνχξηνη ηνπξηζηηθνί πξννξηζκνί κε ρακειφηεξα ηνπξηζηηθά παθέηα θαη κε ρακειφηεξα γεληθά ηηκέο. Σα ηειεπηαία 3 ρξφληα ν ηνπξηζκφο έρεη κηα ζηαζηκφηεηα πνπ βέβαηα απηφ δελ είλαη θαη ην θαιχηεξν αιιά έρεη πξννπηηθέο σο πξνο φινπο ηνπο θιάδνπο ηνπ λεζηνχ γηα έλα θαιχηεξν κέιινλ (Λνγνζέηεο, 2004) ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΔΤΝΟΖΑΝ ΣΖΝ ΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ Οη εληππσζηαθέο εμειίμεηο ηνπ Ρνδηαθνχ ηνπξηζκνχ δελ ήηαλ ηπραίεο, αιιά ην απνηέιεζκα κηαο ζεηξάο επλντθψλ παξαγφλησλ, πνπ αμηνπνηήζεθαλ απφ ην θξάηνο θαη ηελ ηδησηηθή πξσηνβνπιία θαηά ηνλ θαιχηεξν ηξφπν. Η Ρφδνο δηαζέηεη έλα πινχζην πνιηηηζηηθφ παξειζφλ θαη κηα ηδηαίηεξε θπζηθή νκνξθηά, πνπ ειθχνπλ ην ελδηαθέξνλ ησλ επηζθεπηψλ ηεο. Η Ρφδνο δηέζεηε θαη κηα ηνπξηζηηθή ππνδνκή, πνπ ηελ είρε θαζηεξψζεη σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ απφ ηελ πξνπνιεκηθή πεξίνδν. Σν θξάηνο ακέζσο κεηά ηελ ελζσκάησζε κε ηα επλντθά θνξνινγηθά, δαζκνινγηθά θαη πηζησηηθά κέηξα, πνπ έιαβε, φρη κφλν αλαθνχθηζε ηνλ πιεζπζκφ ηνπ λεζηνχ αιιά 15

25 ζπλέβαιε θαη ζηε δεκηνπξγία ηνπηθνχ θεθαιαίνπ, ην νπνίν ζηε ζπλέρεηα επελδχζεθε ζηνλ ηνπξηζκφ. Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη ην 90 % ηνπ ζεκεξηλνχ ηνπξηζηηθνχ θεθαιαίνπ αλήθεη ζε Ρνδίηεο, νη νπνίνη πίζηεςαλ ζηηο πξννπηηθέο ηνπ ηφπνπ ηνπο θαη δεκηνπξγνχζαλ ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο ζε αληίζεζε κε άιιεο πεξηνρέο, πνπ νη ηνπξηζηηθέο επελδχζεηο «έπεζαλ έμσ». Σν θξάηνο βέβαηα ήιζε αξσγφ κε ηε δεκηνπξγία ησλ απαξαίηεησλ έξγσλ ππνδνκήο θαη κε ζεηξά επλντθψλ νηθνλνκηθψλ θαη θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ, πνπ πξνψζεζαλ ηδηαίηεξα ηηο νηθνλνκηθέο επελδχζεηο (Λνγνζέηεο, 2004). 1.7 ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΗΟΝΣΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΔΠΟΥΗΚΟΣΖΣΑ Η επνρηθφηεηα ζηνλ ηνπξηζκφ είλαη ζρεηηθά πξφζθαην θαηλφκελν, πνπ εληείλεηαη απφ ην έηνο ζε έηνο κε απνηέιεζκα λα πξνβιεκαηίδεη ηνπο δηεζλείο ηνπξηζηηθνχο νξγαληζκνχο, ηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο θαη ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ ηνπξηζηηθνχ θπθιψκαηνο γηα ην ηη κέιεη γελέζζαη. Σν θαηλφκελν ηεο επνρηθφηεηαο ζηε πεξίπησζε ηνπ Μεζνγεηαθνχ ηνπξηζκνχ ζηνλ νπνίν αλήθεη θαη ε Ρφδνο πνπ πξνζθέξεη ην πξφηππν ησλ ζεξηλψλ δηαθνπψλ, βαζηζκέλσλ ζηνλ ήιην, ηε ζάιαζζα θαη ηηο παξαιίεο, κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί ελλνηνινγηθά σο «νη ρξνληθέο απνθιίζεηο πνπ παξνπζηάδεη έλαο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο απφ ηα ρξνληθά ζπκβαηηθά φξηα ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ ε νπνία αξρίδεη ηελ 1 ε Απξίιε θαη ηειεηψλεη ηελ 31 ε Οθηψβξε» Σν πξόβιεκα ηεο ηνπξηζηηθήο επνρηθόηεηαο ζηε Ρόδν Σελ ηειεπηαία πεληαεηία έλα πνζνζηφ ηνπ αιινδαπνχ ηνπξηζκνχ πνπ ζηαζεξά μεπεξλά ην 50 % ζπγθεληξψλεηαη ζην ηξίκελν ηεο ηνπξηζηηθήο αηρκήο πνπ είλαη απφ ηνλ Ινχιην κέρξη θαη ην επηέκβξην. Απηφ κάιηζηα ζπλνδεχεηαη θαη κε παξάιιειε κείσζε ηνπ κέζνπ φξνπ εκεξψλ δηακνλήο. πγθεθξηκέλα νη κήλεο ηεο ηνπξηζηηθήο αηρκήο ζπγθεληξψλνπλ κέζν εηήζην πνζνζηφ 55,6 % κε απμεηηθέο ηάζεηο ελψ νη ππφινηπνη κήλεο ζπγθεληξψλνπλ ην 43,8 % απφ ην νπνίν ν Απξίιηνο ζπκκεηέρεη κε πνζνζηφ θάησ ηνπ 5 %. Ο Απξίιηνο έρεη ραζεί ζρεδφλ γηα ηε Ρφδν θαη ε φπνηα θίλεζε παξνπζηάδεη, νθείιεηαη ζην καζεηηθφ ηνπξηζκφ θαη ζηνλ ηνπξηζκφ ησλ ενξηψλ ηνπ 16

26 Πάζρα ησλ θαζνιηθψλ, αθνχ ηα ηειεπηαία ρξφληα ηα ζεξηλά πξνγξάκκαηα ησλ νξγαλσηψλ ηαμηδηψλ αξρίδνπλ κηα εβδνκάδα πξηλ ην Πάζρα, ελψ κεγάινη αγγιηθνί νξγαληζκνί ζεσξνχλ ηνλ Απξίιην φηη αλήθεη ζηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο απφ πιεπξάο θαηάξηηζεο πξνγξακκάησλ Δπηπηώζεηο από ηελ επνρηθόηεηα ζηνλ ηνπξηζηηθό ηνκέα Η επνρηθφηεηα έρεη πξνθαιέζεη κηα ζεηξά απφ ζνβαξέο αξλεηηθέο παξελέξγεηεο ζε φιν ην θάζκα ηνπ ηνπξηζηηθνχ θπθιψκαηνο. Οη επηπηψζεηο είλαη εκθαλείο ζην πεξηβάιινλ, ηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, ζηηο ελδηάκεζεο επηρεηξήζεηο θαζψο θαη ζηνπο ίδηνπο ηνπο επηζθέπηεο. Σν πεξηβάιινλ ηνπ ζε φιεο ηνπ ηηο εθθάλζεηο είλαη εθείλν πνπ δέρεηαη ηε κεγαιχηεξε πίεζε ζηνπο κήλεο αηρκήο θαηά ηνπο νπνίνπο παξαβηάδνληαη ηα φξηα ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ηνπ ηφπνπ. Μπνξεί λα κελ έρνπλ γίλεη κεηξήζεηο γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ νξίσλ αληνρήο ηνπ γηα θηινμελία επηζθεπηψλ φκσο απφ νξηζκέλα θαηλφκελα, ηδηαίηεξα απηά πνπ παξνπζηάδνληαη ζην ηνκέα ησλ ππνδνκψλ θαη ηηο θαζηζηνχλ αδχλακεο λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο αλάγθεο ηεο δήηεζεο, θαηαθαίλεηαη φηη ν ηφπνο εμάληιεζε ηα φξηα ηεο αληνρήο ηνπ. Οη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο θαη ηδηαίηεξα νη μελνδνρεηαθέο, είλαη εθείλεο πνπ πιήηηνληαη πεξηζζφηεξν απφ ην θαηλφκελν ηεο επνρηθφηεηαο. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ δξαζηεξηφηεηαο ησλ μελνδνρείσλ ηεο Ρφδνπ, απνδεηθλχεηαη φηη ζε εηήζηα βάζε δξαζηεξηνπνηείηαη κφιηο ην 48%-49% ηνπ παξαγσγηθνχ δπλακηθνχ θαη φηη πάλσ απφ ην 50% ηεο ζπλνιηθήο ηνπο δξαζηεξηνπνίεζεο πξαγκαηνπνηείηαη ην ηξίκελν Ινπιίνπ επηεκβξίνπ κε πιεξφηεηεο πνπ μεπεξλνχλ ην 100%, ελψ ζηνπο ππφινηπνπο κήλεο ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ νη πιεξφηεηεο θπκαίλνληαη απφ 35%-65%. Η ρακειή θεξδνθνξία δελ επλνεί ηηο λέεο επελδχζεηο, απφδεημε φηη φζεο μελνδνρεηαθέο έγηλαλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηε Ρφδν, πξαγκαηνπνηήζεθαλ απφ πθηζηάκελεο επηρεηξήζεηο, πνπ έθαλαλ ρξήζε ησλ αθνξνιφγεησλ εθπηψζεσλ ηνπ αλαπηπμηαθνχ λφκνπ θαη απφ επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο ζπκκεηέρνπλ θαη νξγαλσηέο ηαμηδηψλ πνπ εμαζθαιίδνπλ ηε πειαηεία ηνπο. Η επνρηθφηεηα επεξεάδεη αξλεηηθά θαη ηηο ελδηάκεζεο επηρεηξήζεηο, απφ ηηο νπνίεο νη πην αληηπξνζσπεπηηθέο είλαη νη αεξνπνξηθέο εηαηξίεο charters κε ηηο νπνίεο δηαθηλείηαη πάλσ απφ ην 85% ηνπ δηεζλνχο ηνπξηζκνχ ζηνπ λεζησηηθνχο πξννξηζκνχο. Οη εηαηξίεο απηέο αιιά θαη ηα ινηπά ζπκβαηηθά κεηαθνξηθά κέζα δελ είλαη δπλαηφλ λα δεζκεχζνπλ θαη ηα κέζα ηνπο γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηελ απμεκέλε 17

27 δήηεζε ηεο αηρκήο θαη ηνπο άιινπο κήλεο λα κε πξαγκαηνπνηνχλ ην κεηαθνξηθφ έξγν πνπ ζα ηνπο εμαζθαιίδεη ηε βησζηκφηεηα ηνπο. Γελ είλαη ιίγεο νη θνξέο πνπ γηα ηε δηαηήξεζε ησλ πηήζεσλ ζηνπο αθξαίνπο κήλεο, νη εηαηξίεο δεηνχλ απφ ηνπο θνξείο ηνπ πξννξηζκνχ λα ηνπο εμαζθαιίδνπλ έλα πνζνζηφ ζέζεσλ ζην αεξνπιάλν ηνπο. Η επνρηθφηεηα επεξεάδεη θαη ηνπο ίδηνπο ηνπο ηνπξίζηεο, αθνχ ζηε πεξίνδν ηεο αηρκήο πθίζηαληαη φιεο ηηο ζπλέπεηεο απφ ηελ έμαξζε ησλ πεξηβαιινληνινγηθψλ πξνβιεκάησλ. Η κεγάιε πιεηνςεθία ησλ ηνπξηζηψλ αλαδεηνχλ ζηηο δηαθνπέο ηνπο, ηηο ζπλζήθεο εθείλεο πνπ ζα ηνπο εξεκήζνπλ θαη ζα ηνπο αλαδσνγνλήζνπλ, ζπλζήθεο πνπ δε ζα ζπλαληνχλ ζηνπο κήλεο αηρκήο. Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο φηη ηα πεξηζζφηεξα παξάπνλα πνπ θηάλνπλ ζηα γξαθεία ηνπ ΔΟΣ πξνέξρνληαη θαηά θαλφλα απφ ηνπο θαινθαηξηλνχο ηνπξίζηεο (Λνγνζέηεο, 2004) ΤΣΖΜΑΣΑ ALL INCLUSIVE Με ην all inclusive δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζην πειάηε ελφο μελνδνρείνπ λα κπνξεί κε ηε ηηκή πνπ ηνπ έρεη δνζεί, λα ηξψεη ηφζν ην πξσηλφ φζν θαη ηα γεχκαηα φζν θαη ηα δείπλα θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο λα ηνπ πξνζθέξνληαη δσξεάλ θαη ελδηάκεζα δεθαηηαλά θαη πνηά. Ο ηνπξίζηαο κε ηνλ ηξφπν απηφ κπνξεί λα εμαζθαιίδεη νηθνλνκηθφηεξεο δηαθνπέο θαη λα αηζζάλεηαη κεγαιχηεξε αζθάιεηα βξηζθφκελνο ζε κηα μέλε ρψξα. Σν ζχζηεκα απηφ φκσο, παξά ην γεγνλφο φηη δηαζθαιίδεη κεγαιχηεξεο πιεξφηεηεο ζηα μελνδνρεία, δεκηνπξγεί ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηελ επξχηεξε αγνξά, αθνχ ν μέλνο πίλεη θαη ηξψεη νηηδήπνηε ζέιεη κέζα ζην μελνδνρείν. Σν all inclusive ζεσξείηαη έλα αλαγθαίν θαθφ, ρσξίο απηφ είλαη βέβαην φηη ζα ζηξέθακε ρηιηάδεο ηνπξίζηεο ζε άιινπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο, ελψ ζηελ επξχηεξε ρξήζε ηνπ είλαη βέβαην φηη νδεγνχκε ζε θιείζηκν πνιιέο κηθξέο επηρεηξήζεηο πγεηνλνκηθνχ ελδηαθέξνληνο. ηε Ρφδν ην ζχζηεκα all inclusive έρεη δεκηνπξγήζεη ζνβαξά πξνβιήκαηα ζηηο ππφινηπεο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο γηαηί ν ηνπξίζηαο δελ θαηαλαιψλεη ηίπνηα εθηφο ηνπ μελνδνρείνπ θαη ηα πεξηζζφηεξα γεληθά μελνδνρεία ην αθνινπζνχλ αθνχ δελ κπνξνχλ λα θάλνπλ θαη δηαθνξεηηθά γηα ην ιφγν φηη ζα ραζεί κεγάινο αξηζκφο ηνπξηζηψλ απφ ην λεζί

28 1.7.3 ΟΗ ΗΓΗΟΜΟΡΦΗΔ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΣΗΚΟΤ ΠΡΟΗΟΝΣΟ Η αληαγσληζηηθφηεηα θάζε πξντφληνο είλαη ε δπλαηφηεηα πνπ έρεη λα πσιείηαη ζηνπο θαηαλαισηέο θάησ απφ ζπλζήθεο πιήξνπο αληαγσληζκνχ. Ο θαηαλαισηήο αγνξάδεη ην πξντφλ γηα ηε πνηφηεηα ηνπ θαη γηα ηε θαιή ηνπ ηε ηηκή, πνπ εμππαθνχεηαη φηη πξέπεη λα βξίζθεηαη ζηα επίπεδα ησλ νκνεηδψλ πξντφλησλ. Αλ ην πξντφλ δελ πσιείηαη πξέπεη λα ην βειηηψζνπκε, ή λα κεηψζνπκε ηε ηηκή ηνπ, αλ νη ζπληειεζηέο ηνπ θφζηνπο ην επηηξέπνπλ, δηαθνξεηηθά δελ έρνπκε άιιε επηινγή, παξά λα παχζνπκε λα ηα παξάγνπκε. ηε πεξίπησζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο ηα πξάγκαηα είλαη αθφκε δπζθνιφηεξα ιφγσ ηεο ηδηνκνξθίαο ηνπ πξντφληνο, πνπ ην ζπλζέηνπλ αλνκνηνγελή ζηνηρεία, ηα νπνία ελψ επεξεάδνπλ εμίζνπ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ δελ ζπκβάιινπλ ηζφξξνπα ζηε βειηίσζε ή ηε δηαηήξεζε ηεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ην ηνπξηζηηθφ παθέην (δηακνλή κε εκηδηαηξνθή) ησλ μελνδνρεηαθψλ επηρεηξήζεσλ, πνπ απνηειεί ην πξνζθεξφκελν θαη δηαπξαγκαηεπφκελν ζηε δηεζλή ηνπξηζηηθή αγνξά ηνπξηζηηθφ καο πξντφλ, ελψ αληηπξνζσπεχεη πεξηζζφηεξν ην 1/3 ηεο δαπάλεο ηνπ επηζθέπηε ζην ηφπν πξννξηζκνχ επσκίδεηαη φιν ην βάξνο ηεο δηαηήξεζεο ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζκνχ ζε αληαγσληζηηθά επίπεδα. Γελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο εμαξηάηαη απφ ηελ ηηκνινγηαθή πνιηηηθή ησλ μελνδνρείσλ απφ ηε δπλαηφηεηα πνπ έρνπλ δειαδή νη μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο λα πξνζθέξνπλ ηηκέο απνδεθηέο απφ ηε δηεζλή ηνπξηζηηθή δήηεζε, φπσο εθθξάδεηαη κέζα απφ ηνπο νξγαλσηέο ηαμηδηψλ, θαη βέβαηα λα θεξδίδνπλ, γηαηί δηαθνξεηηθά δελ επηβηψλνπλ θαη απηφ είλαη ην ζεκεξηλφ θξίζηκν ζεκείν ηνπ θιάδνπ (Λνγνζέηεο, 2004) ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΑΡΝΖΣΗΚΑ ΣΖΝ ΑΝΣΑΓΧΝΗΣΗΚΟΣΖΣΑ Οη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηα ηειεπηαία ρξφληα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο μελνδνρεηαθήο βηνκεραλίαο είλαη : 1. Η ζηαζηκφηεηα ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο ε νπνία ηα ηειεπηαία 5 ρξφληα παξέκεηλε ζηα ίδηα επίπεδα. 2. Η παξαηεξνχκελε κείσζε ζε ζηαζεξέο ηηκέο ηεο ηνπξηζηηθήο δαπάλεο ησλ επηζθεπηψλ ζπλέπεηα ηεο ζπλερηδφκελεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο χθεζεο, πνπ αλάγθαδε κηα κεγάιε κεξίδα ηεο παξαδνζηαθήο μελνδνρεηαθήο καο πειαηείαο, 19

29 θπξίσο ηνπο Άγγινπο, λα ζηξαθεί ζε παξαμελνδνρεηαθά θηελά θαηαιχκαηα κε απνηέιεζκα, ζπλαηλνχζεο θαη ηεο βαζκηαίαο ζπξξίθλσζεο ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ, λα πέζεη ε πιεξφηεηα ησλ μελνδνρεηαθψλ κνλάδσλ θαηά 8 πεξίπνπ πνζνζηηαίεο κνλάδεο. 3. Η αχμεζε ηεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο θαηά ηελ ηειεπηαία 5εηία θαηά 14% ζε μελνδνρεηαθέο θιίλεο, φηαλ ε δήηεζε ηελ αληίζηνηρε πεξίνδν έκεηλε ζρεδφλ ζηάζηκε. Ο πςειφο πιεζσξηζκφο πνπ έρνπκε ηα ηειεπηαία ρξφληα. Οη μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο ζε έλα αξθεηά κεγάιν βαζκφ αλαγθάζηεθαλ λα επσκηζζνχλ θαη ην ηέινο ησλ αεξνδξνκίσλ πνπ ηφζν επεξέαζε ηελ ηνπξηζηηθή δήηεζε, αθνχ νη νξγαλσηέο ηαμηδηψλ αξλνχληαη λα ην απνδερηνχλ (Λνγνζέηεο, 2004) ΒΔΛΣΗΧΖ ΣΖ ΑΝΣΑΓΧΝΗΣΗΚΟΣΖΣΑ Γηα λα αλαθηήζεη ε μελνδνρεηαθή βηνκεραλία ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ζα πξέπεη λα αληηκεησπηζζνχλ φινη νη αξλεηηθνί παξάγνληεο. Θα πξέπεη λα γίλεη απνδεθηφ απφ φινπο ηνπο παξάγνληεο ηνπ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα φηη ην θφζηνο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο δελ πξέπεη λα ην πιεξψλνπλ κφλν νη μελνδφρνη, αιιά φινη πνπ σθεινχληαη απφ ηνλ ηνπξηζκφ αλάινγα κε ηα νθέιε πνπ ν θαζέλαο πξννξίδεηαη ζε απηφλ. Η απνδνρή ηεο αξρήο απηήο εκπεξηέρεη ηε δέζκεπζε φισλ ησλ παξαγφλησλ πνπ εκπιέθνληαη ζην ηνπξηζηηθφ θχθισκα πάλσ ζε κία πξνγξακκαηηζκέλε θαη ζπληνληζκέλε πνιηηηθή ελεξγεηψλ θαη κέηξσλ, πνπ ζα ζηνρεχνπλ ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ ηνπξηζκνχ. ινη νη παξάγνληεο-θνξείο πνπ δηακνξθψλνπλ ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ λα εμεηδηθεχζνπλ ηηο ελέξγεηεο ηνπο, νη νπνίεο ζα θαηαηείλνπλ απφ ηελ κηα κέξηα ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ ζεκεξηλνχ πξντφληνο θαη παξάιιεια ζηε δηαθνξνπνίεζε πξνο άιιεο κνξθέο πεξηζζφηεξν απνδνηηθέο θαη αλζεθηηθέο ζηηο ηνπξηζηηθέο ζπγθπξίεο θαη απφ ηελ άιιε κεξηά ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ νηθνλνκηθψλ κέηξσλ πνπ επηβαξχλνπλ ην θφζηνο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο (θφξνη, ηέιε θ.η.ι.). 20

30 Δπηπξφζζεηα κέηξα πνπ άκεζα ζα αλαθνπθίζνπλ ηελ μελνδνρεηαθή βηνκεραλία θαη ζα ηελ επαλαθέξνπλ ζε αληαγσληζηηθή ηξνρηά είλαη ε ξχζκηζε ησλ ιεμηπξφζεζκσλ μελνδνρεηαθψλ ππνρξεψζεσλ πξνο ηηο ηξάπεδεο θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα θαζηζηνχλ βηψζηκεο ηηο μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο. Δπηπιένλ ε εμαζθάιηζε κε ηνλ αλαπηπμηαθφ λφκν θαη κε πφξνπο ηνπ Γ Κνηλνηηθνχ Πιαηζίνπ ηήξημεο, νηθνλνκηθψλ, θνξνινγηθψλ θαη πνιενδνκηθψλ θηλήηξσλ γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ μελνδνρείσλ, ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο γεληθήο ηνπξηζηηθήο δήηεζεο θαη ησλ εηδηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. Σέινο, γηα ηα μελνδνρεία πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην πξφγξακκα ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ νη απμήζεηο ησλ δεκνηηθψλ ηειψλ λα πεξηνξηζζνχλ ζην κηζφ ηνπ πιεζσξηζκνχ θαη λα δηαηεξεζνχλ ηα ίδηα ηηκνιφγηα. Αθφκε λα θαηαξγεζεί ην ηέινο αεξνδξνκίνπ, ηνπιάρηζηνλ γηα ηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο, γηα λα βνεζεζεί ε αλάπηπμε ηνπ ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ. Καηαιεθηηθά ζα πξέπεη λα πνχκε φηη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ κπνξεί λα βειηηψζεη ηε δήηεζε ηνπ, είλαη ε πξνβνιή θαη ε δηαθήκηζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο (Λνγνζέηεο, 2004). 1.8 ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ ΒΔΛΣΗΧΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΖ ΡΟΓΟ ΓΔΝΗΚΑ Ο ηνπξηζκφο ζην λεζί ηεο Ρφδνπ θαη γεληθά ζηελ Διιάδα βξίζθεηαη ζην ζηάδην ηνπ θνξεζκνχ. Γηα λα κεηαθεξζνχκε φκσο ζην ζηάδην ηεο «αλαγέλλεζεο» ζα πξέπεη λα αλαδσνγνλεζεί ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ πνπ παξέρεηαη. Απηφ ην ζηάδην κπνξεί λα αιιάμεη κε θάπνηα κέηξα θαη θάπνηεο πνιηηηθέο πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζεζνχλ είηε απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο πνιίηεο είηε απφ ηνπο πνιηηηθνχο θνξείο. ια δελ γίλνληαη απφ ηε κηα ζηηγκή ζηελ άιιε αιιά απαηηείηαη ζσζηή θαζνδήγεζε. Σν λεζί πξέπεη λα γίλεη αληαγσληζηηθφ θαη απηφ είλαη ην θπξίαξρν πξφβιεκα πνπ αληηκεησπίδεη. Τπάξρνπλ πνιινί παξάγνληεο πνπ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο έηζη ψζηε ε Ρφδνο λα γίλεη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πξννξηζκνχο

31 1.8.2 ΓΗΑΓΡΑΦΟΜΔΝΔ ΠΡΟΟΠΣΗΚΔ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Οη πξννπηηθέο πνπ δηαγξάθνληαη γηα ην κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ ηεο Ρφδνπ πξέπεη λα εμεηαζηνχλ ζηα πιαίζηα ησλ δηεζλψλ εμειίμεσλ θαη πξννπηηθψλ, αθνχ ν ηνπξηζκφο καο εμαξηάηαη ζηε ζπληξηπηηθή ηνπ πιεηνςεθία απφ ην δηεζλή ηνπξηζκφ. Καηά ηηο εθηηκήζεηο ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Σνπξηζκνχ, ν ηνπξηζκφο ζα ζπλερίζεη ηελ αλνδηθή ηνπ πνξεία θαη απηφ γηαηί δεκηνπξγνχληαη επλντθέο ζπλζήθεο, φπσο είλαη ε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ ιαψλ, ε δηεχξπλζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αχμεζε ηνπ κέζνπ φξνπ δσήο θαη ε κείσζε ηνπ θφζηνπο ησλ αεξνπνξηθψλ κεηαθηλήζεσλ. Ιδηαίηεξα ζε φηη αθνξά ην Μεζνγεηαθφ ηνπξηζκφ ζηνλ νπνίν αλήθεη θαη ε Ρφδνο, εθδειψλεηαη απφ ηνπο παξάγνληεο καο έλαο έληνλνο πξνβιεκαηηζκφο, πνπ ζπλδέεηαη κε νξηζκέλα θαηλφκελα, φπσο είλαη ε καδηθνπνίεζε ηνπ ηνπξηζκνχ, ε επηβάξπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο, ε ζπγρψλεπζε θαη ε δεκηνπξγία κεγάισλ ηνπξηζηηθψλ νξγαληζκψλ νιηγνπσιηαθνχ ραξαθηήξα, ε ζπξξίθλσζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ, αλαγθάδνπλ λα ιάβνπκε κηα ζεηξά κέηξσλ φρη κφλν γηα λα δηαηεξεζεί ε ζέζε καο ζηελ ηνπξηζηηθή αγνξά αιιά θαη γηα λα δηεπξπλζεί. Θα πξέπεη λα νινθιεξσζνχλ νη γεληθέο ππνδνκέο (χδξεπζε, απνρέηεπζε, ζπγθνηλσλίεο θ.η.ι.) θαη λα δεκηνπξγεζνχλ εηδηθέο ηνπξηζηηθέο ππνδνκέο (καξίλεο, γήπεδα, γθνιθ, ζπλεδξηαθά θαη αζιεηηθά θέληξα θ.η.ι.) πνπ ζα επηηξέςνπλ ηελ αλάπηπμε λέσλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ, νη νπνίεο ζα ακβιχλνπλ ηηο ζπλέπεηεο ηνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαη ζα ζπκβάινπλ ζηελ επηκήθπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ. Πξέπεη αθφκα λα αλαδεηρζνχλ θαη λα πξνβιεζνχλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θάζε πεξηνρήο, ψζηε λα δηαθνξνπνηεζεί ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ θαη λα θαηαζηεί πην ειθπζηηθφ θαη αληαγσληζηηθφ. Αθφκα ζα πξέπεη λα εθζπγρξνληζηνχλ θαη λα αλαβαζκηζηνχλ φιεο νη ππεξεζίεο ζε φια ηα επίπεδα. Σέινο ζα πξέπεη λα ζπλεηδεηνπνηήζνπκε φηη ν ζχγρξνλνο ηνπξίζηαο είλαη απαηηεηηθφο. Θέιεη λα πιεξψζεη ιίγα θαη λα αγνξάζεη πνιιά (Λνγνζέηεο, 2004) Ο ΥΔΗΜΔΡΗΝΟ ΣΟΤΡΗΜΟ ΣΖ ΡΟΓΟ Η Ρφδνο ιφγσ ηεο ζπγθεληξσηηθφηεηαο ηνπ μελνδνρεηαθνχ ηεο δπλακηθνχ ζηε πφιε, δηαζέηεη βαζηθέο πξνυπνζέζεηο φπσο θιίκα θπζηθφ θαη ηνπξηζηηθφ πεξηβάιινλ, μελνδνρεία θ.α. γηα αλάπηπμε ηνπ ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ, φκσο πζηεξνχλ ζηηο εηδηθέο ηνπξηζηηθέο ππνδνκέο θαη ζηελ νξγάλσζε, πνπ επλννχλ ηε δηακφξθσζε εηδηθψλ 22

32 ρεηκεξηλψλ ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ, πνπ λα απεπζχλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο θαηαλαισηηθέο νκάδεο. Η αληηκεηψπηζε ησλ αδπλακηψλ απηψλ, πνπ ζα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία ηνπξηζηηθψλ πξντφλησλ ειθπζηηθψλ θαη αληαγσληζηηθψλ, είλαη βέβαην φηη ζα πξνθαιέζεη ην ελδηαθέξνλ ησλ tour operators λα ζπκπεξηιάβνπλ ηνπο πξννξηζκνχο απηνχο ζηα ρεηκεξηλά πξνγξάκκαηα. Η κέρξη ηψξα εκπεηξία έρεη απνδείμεη φηη ν ηνπξηζκφο κε ηε ζχκπξαμε ησλ tour operators, απνηειεί κνλφδξνκν γηα ηελ αλάπηπμε ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ ζε αλεπηπγκέλεο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο, πνπ ζήκεξα ηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο δέρνληαη 1,5%-2% αιινδαπνχ ηνπξηζκνχ. Μηα αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 5% ζηε πεξίπησζε ηεο Ρφδνπ ζα θέξεη παξαπάλσ ηνπξίζηεο ηνπο 5 κήλεο ηνπ ρεηκψλα (Λνγνζέηεο, 2004) ΜΑΘΖΣΗΚΟ ΣΟΤΡΗΜΟ Ο καζεηηθφο ηνπξηζκφο απνηειεί έλα θιάδν κε δπλακηζκφ θαη πξννπηηθή. Ήδε ε Ρφδνο δέρεηαη θάζε ρξφλν ζεκαληηθφ αξηζκφ καζεηψλ απφ φια ηα δηακεξίζκαηα ηεο ρψξαο. Σν γεγνλφο φηη νη αθίμεηο ηνπ πξνγξακκαηίδνληαη θπξίσο ηνλ Απξίιην, πξηλ αθφκε αξρίζεη ε θίλεζε ηνπ εμσηεξηθνχ ηνπξηζκνχ, ζπκβάιιεη ζηελ ηνπξηζηηθή επηκήθπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ πνπ απνηειεί βαζηθφ ζηφρν ησλ ηνπξηζηηθψλ παξαγφλησλ ηεο Ρφδνπ. Ο καζεηηθφο ηνπξηζκφο πξνσζείηαη ην ηειεπηαίν θαηξφ θαη ζην εμσηεξηθφ θαη ήδε βξίζθνληαη ζε εμέιημε, κε πξσηνβνπιία ηνπ ΔΒΔΓ, πξνγξάκκαηα γηα επηζθέςεηο καζεηψλ απφ ηελ Ιηαιία θαηά ηελ πεξίνδν κάιηζηα ηνπ ρεηκψλα, γεγνλφο πνπ ζα ηνλψζεη θαη ην ρεηκεξηλφ ηνπξηζκφ. Μηα ζπζηεκαηηθή θαη ζπληνληζκέλε νξγάλσζε ηνπ θιάδνπ απηνχ ζα έρεη αλακθίβνια ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηνλ ηφπν. 1.9 ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΚΑΗ ΜΔΣΡΑ Α) ΔΠΟΥΙΚΟΣΗΣΑ Σν πξφβιεκα ηεο ηνπξηζηηθήο επνρηθφηεηαο είλαη ππαξθηφ θαη γίλεηαη πνιπζχλζεην κε ηηο επηπηψζεηο πνπ πξνθαιεί ζε νιφθιεξν ην θάζκα ηνπ ηνπξηζηηθνχ θπθιψκαηνο. Απηφο είλαη θαη ν ιφγνο πνπ ε αληηκεηψπηζή ηνπ πξνυπνζέηεη ζπλεηδεηνπνίεζε απφ φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο ηεο ζνβαξφηεηαο ηνπ θαη γεληθή θηλεηνπνίεζε ησλ παξαγφλησλ ηνπ ηνπξηζκνχ γηα ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ηεο πινπνίεζεο ησλ 23

33 θαηάιιεισλ πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ, πνπ ζηαδηαθά ζα ακβιχλνπλ ηελ επνρηθφηεηα θαη ζα επηκεθχλνπλ ηελ ηνπξηζηηθή πεξίνδν κε κειινληηθφ ζηφρν ηελ αλάπηπμε ηνπξηζκνχ φισλ ησλ επνρψλ φπνπ εληάζζεηαη θαη ν ρεηκεξηλφο ηνπξηζκφο. Οη πξνηάζεηο γηα επηκήθπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ θαη ηελ αλάπηπμε ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ ζηε Ρφδν είλαη εηδηθεπκέλεο θαη είλαη νη παξαθάησ: 1. Γεκηνπξγία αλαγθαίσλ ππνδνκψλ πνπ ζα ζηεξίμνπλ ηελ αλάπηπμε ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ. 2. Παξνρή νηθνλνκηθψλ θαη θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ ζηηο μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπο θαη θπξίσο γηα ηε δεκηνπξγία ησλ αλαγθαίσλ εγθαηαζηάζεσλ, πνπ ζα θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο θαη ησλ εθηφο αηρκήο πειαηψλ ηεο. Κίλεηξα πξέπεη λα δνζνχλ γηα ηελ αλαθνχθηζε ηνπ πςεινχ ιεηηνπξγηθνχ ηνπο θφζηνπο ηνπ ρεηκψλα ψζηε λα δηαηεξήζνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηά ηνπο. 3. Δμαζθάιηζε θηλήηξσλ ζηνπο νξγαλσηέο ηαμηδηψλ αλάινγα κε εθείλα πνπ πξνζθέξνπλ νη αληαγσλίζηξηεο ρψξεο ψζηε λα πεηζζνχλ λα επηκεθχλνπλ ηα ζεξηλά ηνπο πξνγξάκκαηα θαη γηαηί φρη λα ζπκπεξηιάβνπλ θαη ηε Ρφδν ζηα ρεηκεξηλά ηνπο. 4. Οξγάλσζε εθδειψζεσλ πνιηηηζηηθψλ, θαιιηηερληθψλ, αζιεηηθψλ θ.η.ι. νη νπνίεο πξέπεη λα εμειηρζνχλ ζε ζεζκνχο ψζηε λα πεξηιεθζνχλ ζηα ρεηκεξηλά πξνγξάκκαηα θαη λα ιεηηνπξγήζνπλ φρη κφλν σο κέζα ςπραγσγίαο ησλ επηζθεπηψλ ηνπ ρεηκψλα, αιιά θαη σο ζηνηρεία ηνπξηζηηθήο έιμεο. 5. ιεο απηέο νη πνιηηηθέο θαη νη ελέξγεηεο ζα δηακνξθψζνπλ λέα ηνπξηζηηθά πξντφληα, ηα νπνία πξέπεη λα πξνβιεζνχλ θαη λα δηαθεκηζηνχλ κε ηα θαηάιιεια γηα θάζε αγνξά δηαθεκηζηηθά κέζα. Σέινο είλαη αλάγθε λα δεκηνπξγεζεί έλα αληηπξνζσπεπηηθφ φξγαλν λνκαξρηαθνχ επηπέδνπ πνπ ζα θαηεπζχλεη θαη ζα ζπληνλίδεη φιεο ηηο ζρεηηθέο ελέξγεηεο θαη δξάζεηο (Λνγνζέηεο, 2004). Β) ΔΡΔΤΝΑ ΑΓΟΡΑ Απνηειεί νηθνλνκηθφ αηφπεκα ε κε δηελέξγεηα ζηε ρψξα καο, κε ηελ επζχλε ηνπ θξάηνπο, ζηνηρεησδψλ έζησ εξεπλψλ γηα κηα αγνξά πνπ πξνζθέξεη ζε ηφζν ζεκαληηθφ βαζκφ ζην ΑΔΠ καο. Η Διιάδα δαπαλεί θαη ζπλερίδεη λα δαπαλεί πνιιέο θνξέο ηεξάζηηα πνζά γηα δηαθήκηζε θαη γηα πξνβνιή ηεο Διιάδαο ρσξίο λα έρεη έλα μεθάζαξν ζηφρν, ρσξίο λα γλσξίδεη πφζα απφ ηα ρξήκαηα ηεο δηαθεκηζηηθήο δαπάλεο ζα επηζηξαθνχλ ή αλ ζα επηζηξαθνχλ πνηέ. Καη ζπλερίδεηαη θαη ζήκεξα ε ίδηα ηαθηηθή, φηαλ γλσξίδνπκε πσο αθφκα θαη κηα κηθξή επηρείξεζε επηδηψθεη λα 24

34 δηελεξγήζεη έζησ θαη ππνηππψδε έξεπλα ηεο αγνξάο ηεο ψζηε λα ραξάμεη ηε ζηξαηεγηθή ηεο. Καλείο δελ έρεη ζθχςεη κε ζνβαξφηεηα λα εξεπλήζεη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ν πινχζηνο ηνπξίζηαο, φπσο ν Ακεξηθάλνο, δελ επηζθέπηεηαη ηελ Διιάδα θαη αλ ππάξρεη ηξφπνο λα επαλέιζεη μαλά ή θαη λα απμεζεί πεξηζζφηεξν απφ φηη ζην παξειζφλ ην ηφζν ζεκαληηθφ απηφ κεξίδην ηεο αγνξάο. Αλ ινηπφλ ην θξάηνο θαη εηδηθφηεξα ην Τπνπξγείν Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο δελ θάλεη κηα ζσζηή έξεπλα αγνξάο γηα λα εληνπίζεη ην πξφβιεκα θαη λα ην ιχζεη, ηφηε ην ζχζηεκα all inclusive θάζε ρξφλν ζα απμάλεηαη θαη απηφ ζα δεκηψλεη φιν θαη πεξηζζφηεξν ην ζχλνιν ηεο αγνξάο ( Παηέιιεο, 2009). Πίλαθαο 1: πλνιηθή δαπάλε δηαθήκηζεο εμσηεξηθνύ ΔΙΑΦΗΜΙΣΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΑΚΣΙΚΟ (βάζεη δηαγσληζκνύ) ΕΚΣΑΚΣΟ (απεπζείαο) (α εμάκελν) Γ) TOUR OPERATORS Η θαιχηεξε εξκελεία ηνπ tour operator είλαη «δηακεζνιαβεηήο γηα ηελ νινθιήξσζε ελφο ηνπξηζηηθνχ ηαμηδηνχ». Ωζηφζν ν ξφινο απηφο πεξηνξίδεη θαηά πνιχ ηε ζεκεξηλή εηθφλα ελφο κεγάινπ ηνπξηζηηθνχ νξγαληζκνχ, πνπ αζρνιείηαη κε ηε δηαλνκή ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο. Έλαο ηνπξηζηηθφο νξγαληζκφο ζήκεξα φρη απιψο δηακεζνιαβεί, αιιά πνιιέο θνξέο δεκηνπξγεί ν ίδηνο αγνξέο, ζηηο νπνίεο πξνζαλαηνιίδεη ηνλ ηνπξίζηα, έρνληαο ζε άιιεο πεξηπηψζεηο ππφ ηνλ έιεγρν ή ηελ θπξηφηεηα ηνπ θαη ηα κέζα κεηαθνξάο θαη ηα θαηαιχκαηα γηα ηνπο ηνπξίζηεο. Ο tour operator γηα λα επηβηψζεη ζήκεξα, ρξεηάδεηαη γξαθεία, δηαθήκηζε, πξνβνιή, θαηαιχκαηα, πξννξηζκνχο θαη έλα ζσξφ άιιεο ππεξεζίεο θαη ππνδνκέο, πνπ ζα επηηξέςνπλ λα θαηαθηήζεη έλα θνκκάηη ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο. Η απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ θαη ε παγθνζκηνπνίεζε επηηξέπνπλ ζήκεξα επθνιφηεξα ζε έλα tour operator λα εμειηρζεί ζε γηγαληηαίν νξγαληζκφ, κε νιηγνςσληαθέο ηάζεηο. 25

35 Παξαθνινπζψληαο ηελ ηάζε απηή ζα δηαπηζηψζνπκε φηη επηδξά ζε νιφθιεξν ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ, κε φζεο επηθίλδπλεο επηπηψζεηο κπνξεί απηφ λα ζπλεπάγεηαη. Γηα ηελ Διιάδα ην θαηλφκελν θαζίζηαηαη ηδηαηηέξσο αλεζπρεηηθφ αλ ζθεθηνχκε φηη νη μελνδνρεηαθέο επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο, ζε πνζνζηφ πνπ μεπεξλάεη ην 90% είλαη κηθξνκεζαίνπ κεγέζνπο, κε ζπλέπεηα λα θαζίζηαληαη εληειψο αδχλακεο φηαλ δηαπξαγκαηεχνληαη κε νηθνλνκηθνχο γίγαληεο, νη νπνίνη έρνπλ ππεξπνιιαπιάζηα δχλακε θαη ιηγφηεξεο απαηηήζεηο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαθέξεη λα δηαπξαγκαηεπηεί θαιχηεξνπο φξνπο θαη θαιχηεξεο ηηκέο. Οη tour operators είλαη βέβαηνη φηη καο είλαη απαξαίηεηνη. Υσξίο απηνχο νη αθίμεηο ζα ήηαλ ιηγφηεξεο θαη ε αγνξά ηνπ ηνπξηζκνχ πην θησρηά. Δθείλν πνπ έρεη ζεκαζία γηα ηε ρψξα καο είλαη λα βξεζεί ν ηξφπνο πνπ ζα βνεζεζνχλ θαιχηεξα νη μελνδφρνη καο, ψζηε λα θεξδίδνπλ πεξηζζφηεξα απφ ηε ζεηηθή ιεηηνπξγία ησλ ηνπξηζηηθψλ νίθσλ θαη λα ράλνπλ ιηγφηεξα απφ ηελ ηάζε ησλ tour operators γηα θαζεηνπνίεζε ηεο αγνξάο θαη δηαξθψο πεξηζζφηεξα θέξδε γηα ηνπο ίδηνπο. Η ελίζρπζε ησλ δπλαηνηήησλ γηα λα έξρνληαη ζηε ρψξα πεξηζζφηεξνη ηνπξίζηεο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ε ελίζρπζε ησλ πξννπηηθψλ γηα δεκηνπξγία ζπλεηαηξηζκψλ μελνδφρσλ κε θνηλή λνκηθή αληηπξνζψπεπζε, θνηλή δξάζε ζηηο πσιήζεηο θιηλψλ ή ζηελ αγνξά πξντφλησλ είλαη βέβαην φηη ζα ήηαλ κηα πξννπηηθή πνπ πξέπεη λα εμεηαζηεί 12. Γ) ΠΡΟΒΟΛΗ ΚΑΙ ΓΙΑΦΗΜΙΗ Η δηαθήκηζε θαη ε πξνβνιή είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πξνψζεζεο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε Ρφδν αξθεί λα γίλεηαη ζσζηά. ζν πην ειθπζηηθφ πξφζσπν εκθαλίδεη ε πφιε ζην εμσηεξηθφ ηφζν επθνιφηεξα ζα πξνζειθχζεη επελδπηέο, ηφζν επθνιφηεξα ζα ππάξμεη ελδηαθέξνλ γηα ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ ηζηνξία θαη βεβαίσο ηφζν επθνιφηεξα ζα έξζεη λα καο επηζθεθζεί θαη ν αιινδαπφο ηνπξίζηαο. Η πξνβνιή θαη ε δηαθήκηζε γηα θάζε πεξηνρή είλαη ππφζεζε ηνπ θαζελφο αξθεί λα γίλεηαη ζσζηά θαη κε επαγγεικαηηζκφ. Απφ εθεί θαη πέξα έξρεηαη ην θεθάιαην ηεο εμεηδηθεπκέλεο πξνβνιήο θαη δηαθήκηζεο πνπ ζα πξέπεη λα γίλεηαη κφλν κεηά απφ έξεπλα αγνξάο. Μεηά ηελ έξεπλα ζα κπνξνχκε λα έρνπκε μεθάζαξνπο ζηφρνπο, ζα θαηαθέξνπκε λα δνχκε ηη καο ζπκβαίλεη θαιχηεξα θαη ζα αληηιεθζνχκε πνηεο αγνξέο έρνπλ ελδηαθέξνλ θαη κε πνηφλ ηξφπν θαη ηη ηκήκα ηνπο ζα δηεθδηθήζνπκε

36 1.10 ΣΟΤΡΗΜΟ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΣΑ ΓΗΑΡΘΡΧΣΗΚΑ ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΣΟΤ ΔΛΛΖΝΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Πνιχ πξηλ αθφκα μεζπάζεη ε παγθφζκηα νηθνλνκηθή θξίζε, ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο είρε ήδε έληνλα ζεκεία παζνγέλεηαο κε ζνβαξά δηαξζξσηηθά πξνβιήκαηα πνπ ζηαδηαθά ηνλ νδεγνχζαλ ζε απψιεηα ηνπ αληαγσληζηηθνχ ηνπ πιενλεθηήκαηνο απφ άπνςε ζρέζεο αμίαο-ηηκήο (value for money), ζπγθξηηηθά κε ηνπο λένπο αληαγσληζηέο ζηελ πεξηνρή ηεο Αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ πνπ, γηα ην ίδην καδηθφ παξαζεξηζηηθφ (θαη, θαηά ζπλέπεηα, επνρηθφ) ηνπξηζηηθφ πξντφλ, έρνπλ πνιχ ρακειφηεξν θφζηνο παξαγσγήο θαη πνιχ ρακειφηεξε ηηκή. Δκθαλή ζπκπηψκαηα απηήο ηεο παζνγέλεηαο είλαη ε ζπξξίθλσζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ, ε κείσζε ηεο δηαπξαγκαηεπηηθήο καο ηθαλφηεηαο πνπ εθδειψλεηαη κε θαηλφκελα φπσο νη ζηάζηκεο ή κεηνχκελεο ηηκέο ε απμαλφκελε ηάζε γηα ζπκβφιαηα «all inclusive» αιιά θαη ε ζηαζεξή ππνβάζκηζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ πξνθίι ηνπ κέζνπ ηνπξίζηα. Έλα πξφζζεην πξφβιεκα είλαη ε ππνηίκεζε ησλ λνκηζκάησλ πνιιψλ απφ ηηο ρψξεο-κέιε ηεο Δ.Δ, εθηφο Δπξσδψλεο θαη ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο θαζψο θαη ησλ αληαγσληζηψλ ηεο Διιάδαο ζηελ Αλαηνιηθή Μεζφγεην. Απηφ θάλεη αθξηβφ ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ηεο ρψξαο γηα ηνπο πειάηεο απ απηέο ηηο ρψξεο θαη θζελφηεξν ην πξντφλ ησλ αληαγσληζηψλ. Αθφκε ην ζπλνιηθφ παθέην ησλ ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ ηεο ρψξαο επηβαξχλεηαη απφ κηα ζεηξά απφ θφξνπο θαη ηέιε πνπ ζπληζηνχλ ζηελ νπζία θαη απηά θνξνινγία, αθνχ έρνπλ απνιέζεη εδψ θαη ρξφληα ηνλ ραξαθηήξα ηεο αληαπνδνηηθφηεηαο, δεκηνπξγψληαο έλα πςειφ δείθηε θνξνινγηθψλ επηβαξχλζεσλ ζε ζρέζε κε ηηο αληαγσλίζηξηεο ρψξεο. Αμηνζεκείσην πξφβιεκα απνηεινχλ ηα πςειά ηέιε ρξήζεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπ αεξνδξνκίνπ «Διεπζέξηνο Βεληδέινο» αιιά θαη ηα ηέιε εθζπγρξνληζκνχ ηνπ. Δπηπιένλ θχξην θαη βαζηθφ πξφβιεκα απνηειεί ε ειιηπήο πιεξνθφξεζε γηα ηελ ηνπξηζηηθή θίλεζε θαζψο ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία δελ ζπιιέγνληαη θαη δελ αμηνπνηνχληαη έγθαηξα κε απνηέιεζκα ηελ κε έγθαηξε παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηνπο. Έλαο αθφκε παξάγσλ πνπ νθείινπκε λα ιάβνπκε ππφςε είλαη φηη ε δήηεζε ηνπξηζηηθψλ ππεξεζηψλ παξνπζηάδεη εμαηξεηηθά κεγάιε εηζνδεκαηηθή ειαζηηθφηεηα θαη νη δαπάλεο γηα ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο δελ απνηεινχλ ηελ πξψηε πξνηεξαηφηεηα δηάζεζεο ηνπ «δηαθξηηηθνχ» εηζνδήκαηνο (θνπιάο, 2009). Μείδσλ πξφβιεκα απνηειεί ε έιιεηςε νξγαλσκέλσλ ππνδνκψλ θηινμελίαο ζε εηζφδνπο αξραηνινγηθψλ ρψξσλ θαη κνπζείσλ 27

37 φπσο νη θαληίλεο θαη ηα κηθξν-θαηαζηήκαηα πψιεζεο αλακλεζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, πνπ ιεηηνπξγνχλ ζηεγαδφκελα ζε πξφρεηξεο θαηαζθεπέο απφ ιακαξίλα ή παιαηά ηξνρφζπηηα, πξνθαιψληαο κηα δπζάξεζηε αληίζεζε ζηελ εηθφλα ησλ ρψξσλ πνπ επηζθέπηνληαη νη ηνπξίζηεο. Ένα ςημαντικό πρόβλημα επιπλέον αποτελεί το ρακειφ πνηνηηθφ θέληξν βάξνπο ησλ θαηαιπκάησλ θαη ππεξεζηψλ πνπ πξνζθέξεη ε ρψξα. Δπηπξνζζέησο δελ αμηνπνηήζεθε ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα γηα ην κνλαδηθφ θπζηθφ θαη πνιηηηζηηθφ πινχην πνπ δηαζέηεη ε ρψξα καο 13. Παξφιν πνπ ε Διιάδα δηαζέηεη πινχζηα πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, θαιέο ηνπξηζηηθέο ππνδνκέο, ην θξάηνο δίλεη πςειή πξνηεξαηφηεηα ζηνλ ηνκέα ηνπ ηνπξηζκνχ, ππάξρεη κηα ζεηξά απφ ζνβαξνχο αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο, πνπ εκπνδίδνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηε ρψξα. Σν απζηεξφ ξπζκηζηηθφ πεξηβάιινλ, ηα εκπφδηα ζηελ αλάιεςε μέλσλ επελδχζεσλ θαη νη πεξηνξηζκνί ζηελ απφθηεζε ηδηνθηεζίαο απφ μέλνπο απνηεινχλ ηνπο αλαζηαιηηθνχο παξάγνληεο γηα ηελ αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηνλ ηνπξηζκφ ζηελ Διιάδα. Δπηπιένλ πζηεξεί ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζηε δηαρείξηζε ησλ πφξσλ ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο. ηνλ ηνκέα ησλ ππνδνκψλ κεηαθνξψλ θαη ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο ε Διιάδα πζηεξεί ζεκαληηθά, θαζψο νη νδηθνί άμνλεο ρξεηάδνληαη βειηίσζε θαη νη αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο αλαβάζκηζε. Σέινο, νη αλζξψπηλνη πφξνη, πνπ απαζρνινχληαη ζηνλ ηνπξηζκφ, δελ έρνπλ ηελ θαηάιιειε εθπαίδεπζε θαη δελ επηκνξθψλνληαη γηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο πςειέο απαηηήζεηο νπ έληνλνπ αληαγσληζκνχ πνπ επηθξαηεί δηεζλψο ( ΙΣΔΠ, 2010) ΠΡΟΤΠΟΘΔΔΗ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Αξρηθά ε παξνρή δέζκεο νηθνλνκηθψλ θαη άιισλ θηλήηξσλ πνπ ζα ελζαξξχλεη ηε δεκηνπξγία μελνδνρείσλ πςειψλ θαηεγνξηψλ θαη ε παξάιιειε αλαβάζκηζε ησλ θαηαιπκάησλ ρακειφηεξσλ θαηεγνξηψλ ζα ζηνρεχζεη ζε έλα πηζηνπνηεκέλν πςειφ επίπεδν παξερνκέλσλ ππεξεζηψλ (θνπιάο, 2009). Αθφκε ζηνλ ηνκέα ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ, νη νδηθνί άμνλεο, πνπ βξίζθνληαη ζε εμέιημε ή πξνγξακκαηίδνληαη λα γίλνπλ, ζα βειηηψζνπλ ζεκαληηθά ηελ θαηάζηαζε. Σν Ιλζηηηνχην Σνπξηζηηθψλ Δξεπλψλ θαη Πξνβιέςεσλ πξνηείλεη ζην δεκφζην ηνκέα λα ζρεδηάζεη θαη πινπνηήζεη κία νινθιεξσκέλε αλαπηπμηαθή ηνπξηζηηθή πνιηθή, κε θαηεχζπλζε ηε βειηίσζε ηεο νιηθήο πνηφηεηαο θαη πνηθηιίαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ πξντφληνο, ηελ πξνψζεζε ηεο

38 πνιηηηζηηθήο καο θιεξνλνκηάο θαη ηε κείσζε ηεο επνρηθφηεηαο. Πξνηείλεη, επίζεο, ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα λα πξνβεί ζηε δεκηνπξγία κνλάδσλ θαηάιιεινπ κεγέζνπο θαη θαηεγνξίαο, αλάινγα κε ην κέγεζνο θαη ην πξφηππν δήηεζεο θάζε γεσγξαθηθήο πεξηνρήο, ζηε βειηίσζε ηνπ κάλαηδκελη γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε αληηκεηψπηζε ησλ αιιαγψλ πνπ ζεκεηψλνληαη, ζηελ αλάπηπμε θαηλνηνκηθψλ πξντφλησλ θαη ζηελ πξνζθνξά πξντφλησλ ησλ νπνίσλ ε ηηκή ζπλάδεη κε ηελ πνηφηεηα (ΙΣΔΠ,2010) ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ ΣΖ ΡΟΓΟ ε έλα λεζί φπσο ε Ρφδνο, φπνπ ε θχξηα νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηά ηνπ είλαη ν ηνπξηζκφο, είλαη ηδηαίηεξα επάισην ζηα απνηειέζκαηα ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο πνπ έρεη δηακνξθσζεί ζηηο ηξνθνδφηξηεο ρψξεο. Η δξακαηηθή κείσζε ηεο ηνπξηζηηθήο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ε έιιεηςε ξεπζηφηεηαο, ε αδπλακία αληαπφθξηζεο ζε ηακεηαθέο, θνξνινγηθέο θαη αζθαιηζηηθέο ππνρξεψζεηο, ε κεγάιε κείσζε ηεο νηθνδνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ν ζηξαγγαιηζκφο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, ε αλεξγία, ε ππεξρξέσζε λνηθνθπξηψλ θαη επηρεηξήζεσλ, είλαη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο θξίζεο πνπ έρνπλ δεκηνπξγήζεη έλα θαχιν θχθιν γηα ηελ ηνπηθή νηθνλνκία, απφ ηνλ νπνίν θαλέλαο δελ κπνξεί λα εθηηκήζεη κεηά βεβαηφηεηνο πφζν ζα δηαξθέζεη θαη πφζν αθφκε ζα εληαζεί 14. Παξαηεξείηαη κείσζε ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηδηαίηεξα ζηνλ ηνπξηζηηθφ ηνκέα, ηελ νηθνδνκή θαη ην εκπφξην ην νπνίν νδεγεί ζηε αχμεζε ηεο αλεξγίαο Δπηπιένλ δηαθξίλεηαη έλαο δξακαηηθφο πεξηνξηζκφο ηεο ξεπζηφηεηαο θαη απξνζπκία ηξαπεδψλ γηα λέεο ρξεκαηνδνηήζεηο ή αθφκα θαη αλαρξεκαηνδνηήζεηο. Σέινο δηαθαίλεηαη κηα αλεζπρεηηθή αχμεζε ζηηο θνξνινγηθέο θαη αζθαιηζηηθέο ππνρξεψζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη αδπλακία παξαιαβήο ησλ ζρεηηθψλ ελεκεξνηήησλ, επεξεάδνληαο θαηά ζπλέπεηα ηηο δαλεηνδνηήζεηο. Πέξα φκσο απν ηηο αξλεηηθέο ππάξρνπλ θαη ζεηηθέο επηπηψζεηο φπσο είλαη ε κείσζε ηηκψλ ζε αγαζά, ηδηαίηεξα ζηελ νηθνδνκή θαζψο δελ ππάξρεη αλνηθνδφκεζε. Γίλεηε ε επθαηξία αλαζχληαμεο ησλ λνηθνθπξηψλ θαη ησλ επηρεηξήζεσλ, θαη ε δπλαηφηεηα πεξηνξηζκνχ ησλ δαλεηαθψλ ηνπο ππνρξεψζεσλ. Αθφκε πξνζθέξνληαη λέεο επελδπηηθέο δπλαηφηεηεο, θαζψο θαη δηαξζξσηηθέο νηθνλνκηθέο αιιαγέο ζε επίπεδν ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (Καζέθαο, 2010)

39 Ωο θνξπθαίνο φκσο ηνπξηζηηθφο πξννξηζκφο ε Ρφδνο επέδεημε κεγάιεο αληνρέο ζηε δηεζλή νηθνλνκηθή θξίζε θαηαγξάθνληαο ηηο κηθξφηεξεο απψιεηεο αθίμεσλ, αεξνπνξηθψο ζε ζρέζε κε άιινπο πξννξηζκνχο ηεο ρψξαο θαη αχμεζε ζηηο αθίμεηο μέλσλ κε θξνπαδηεξφπινηα. Η θξίζε δελ επεξέαζε ην λεζί ζε κέγηζην βαζκφ ράξε ζηελ αχμεζε ηνπ ζαιάζζηνπ ηνπξηζκνχ πνπ βνήζεζε λα αλαπιεξσζνχλ νη απψιεηεο. Ο ζαιάζζηνο ηνπξηζκφο ππνβνεζήθε απφ ηηο ππνδνκέο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ θαη θαηέζηεζαλ ην ιηκάλη ειθπζηηθφ γηα ηα θξνπαδηεξφπινηα (Υαηδεεπζπκίνπ, 2010). χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Τπεξεζίαο Πνιηηηθήο Αεξνπνξίαο, ηνλ επηέκβξην πεξηνξίζηεθε, ην πνζνζηφ κείσζεο ησλ αθίμεσλ ζε ζρέζε κε ηνπο πξνεγνχκελνπο κήλεο θζάλνληαο ζην 1%. Οη αεξνπνξηθέο αθίμεηο απφ ην εμσηεξηθφ ηνλ επηέκβξην έθζαζαλ ηηο απφ ηνλ ίδην κήλα ηνπ Ο εζσηεξηθφο ηνπξηζκφο ζεκείσζε πηψζε, κφιηο, 0,43% κε αθίμεηο θέηνο ηνλ επηέκβξην επηβαηψλ απφ ηνλ ίδην κήλα ηνπ πλνιηθά, αθίρζεζαλ αεξνπνξηθψο ζηε Ρφδν επηζθέπηεο έλαληη ηνλ πεξζηλφ επηέκβξην πνπ ζεκαίλεη κείσζε ηεο ηάμεο ηνπ 0,85%. Αχμεζε ηεο ηάμεο ηνπ 10,3% παξνπζίαζε ν αξηζκφο ησλ μέλσλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέθζεθαλ κε θξνπαδηεξφπινηα ηε Ρφδν ζην ελλεάκελν Ιαλνπαξίνπ - επηεκβξίνπ ζε ζρέζε κε ην ίδην δηάζηεκα πέξπζη παξ φηη ν αξηζκφο ησλ θξνπαδηεξνπινίσλ ήηαλ κηθξφηεξνο. Δηδηθφηεξα, θέηνο έδεζαλ ζην ιηκάλη ηεο Ρφδνπ 494 θξνπαδηεξφπινηα ηα νπνία κεηέθεξαλ επηβάηεο, ελψ ηελ ίδηα πεξίνδν πέξπζη 529 θξνπαδηεξφπινηα κε επηβάηεο. Γειαδή, αθίρζεζαλ 35 ιηγφηεξα θξνπαδηεξφπινηα κεηαθέξνληαο πεξηζζφηεξνπο ηνπξίζηεο. Η θαιχηεξε επίδνζε ήηαλ ηνλ Aχγνπζην φηαλ θαηέπιεπζαλ ζην ιηκάλη ηεο Ρφδνπ 99 θξνπαδηεξφπινηα, κεηαθέξνληαο ηνπξίζηεο θαη παξνπζηάζηεθε αχμεζε 11,3% ζε ζρέζε κε ηνλ ίδην κήλα ηνπ Μφλν ηνλ επηέκβξην ε αχμεζε ησλ αθίμεσλ έθζαζε ζε πνζνζηφ 4,5% ΠΡΟΒΛΔΦΔΗ ΓΗΑ ΣΟ ΜΔΛΛΟΝ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Σν 2009 ν ηνπξηζκφο παγθνζκίσο αιιά θαη ζηελ Διιάδα κεηψζεθε ζε κεγάιν βαζκφ ιφγσ ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο. κσο γηα ην 2010 ε Αθαδεκία Σνπξηζηηθψλ Δξεπλψλ θαη Μειεηψλ (ΑΣΔΜ) δεκνζίεπζε ηελ πξφβιεςε φηη ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο ζα θιείζεη κε ζεηηθφ πξφζηκν ζε φηη αθνξά ηηο αθίμεηο

40 ηνπξηζηψλ πξνο ηελ Διιάδα. ε εμακεληαία έθζεζε αλάιπζεο επηζεκαίλεηαη γηα ην 2010 κηα αχμεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ αθίμεσλ ζην 8,6%. ε απφιπηα λνχκεξα εθηηκάηαη φηη ην 2010 νη αιινδαπνί ηνπξίζηεο ζα θηάζνπλ ηα 15,5 εθαηνκκχξηα 16. Γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζελαξίνπ ε ΑΣΔΜ ππνζέηεη φηη νη νηθνλνκίεο ησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο ηνπ ειιεληθνχ ηνπξηζκνχ ζα θαηαθέξνπλ λα εμέιζνπλ απφ ηελ θξίζε θαη ε ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ ζα είλαη θνληά ζηα 80 δνιάξηα ην βαξέιη θαη ηελ ηζνηηκία επξψ/δνιιαξίνπ ζην 1,45. Ωζηφζν ην ρεηξφηεξν ζελάξην γηα ηελ θεηηλή ηνπξηζηηθή ρξνληά θάλεη ιφγν γηα αχμεζε ησλ αθίμεσλ κφλν ζην 1,7 ζηελ πεξίπησζε πνπ ε ηηκή ηνπ πεηξειαίνπ ζα είλαη θνληά ζηα 110 δνιιάξηα ην βαξέιη θαη ε ηνζνηηκία επξψ/δνιιαξίνπ ζηα 1,55. χκθσλα κε ηελ εμακεληαία Έθζεζε Αλάιπζεο Σσλ Σνπξηζηηθψλ Σάζεσλ κε ηηο πξνβιέςεηο γηα ηηο ηνπξηζηηθέο ηάζεηο, φια ηα ζελάξηα εμέιημεο ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο ην 2010 αλακέλεηαη λα ζεηηθά έσο πνιπ ζεηηθά. Σν Παγθφζκην πκβνχιην Σάμηδίσλ θαη Σνπξηζκνχ επηζεκαίλεη φηη ε πνξεία ηνπ παγθφζκηνπ ηνπξηζκνχ ηε ρξνληά απηή ζα απμεζεί κε ξπζκφ ιίγν θάησ ηνπ 2% θαη ζα θηάζεη ηα 902 εθαηνκκχξηα ηνπξίζηεο. Παξάιιεια ε κεγαιχηεξε αχμεζε ηνπ ηνπξηζκνχ αλακέλεηαη λα ζεκεησζεί ζηε Μέζε Αλαηνιή θαηά 2,1% 17. Δπηπιένλ νη εθηηκήζεηο ηνπ Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Σνπξηζκνχ πξνβιέπνπλ γηα ην 2010 ειαθξά αλάθακςε ησλ δηεζλψλ αθίμεσλ, ζηεξηδφκελεο ζηελ επηζηξνθή ηεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο ζε ζεηηθνχο ξπζκνχο κεηαβνιήο ηνπ ΑΔΠ. Άιινη, σζηφζν, πξνβιέπνπλ φηη ν επξσπατθφο ηνπξηζκφο ζα θηλεζεί, απφ πιεπξάο αθίμεσλ, ζηα ίδηα πεξίπνπ επίπεδα κε ην Δθηίκεζε ηνπ ΙΣΔΠ είλαη φηη ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο ζα ζεκεηψζεη ην 2010 κηα ηζρλή αλάθακςε ησλ αθίμεσλ (2-3% πεξίπνπ). Δίλαη βέβαην, σζηφζν, φηη ηα έζνδα απφ ηνλ ηνπξηζκφ ζα ζπλερίζνπλ ηελ αξλεηηθή πνξεία πνπ μεθίλεζαλ ην Δπίζεο, δχζθνιν ζηφρν ραξαθηεξίδεη φζνπο δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνπξηζκφ ηελ θεηηλή ηνπξηζηηθή πεξίνδν, θαζψο νη θξαηήζεηο απφ ηηο αγνξέο ηνπ εμσηεξηθνχείλαη κεησκέλεο θαηά 10%. Ακθίβνιν φκσο είλαη αθφκε ηη κεξίδην ζα πάξεη ε Διιάδα γηα λα εληζρχζεη έλαλ ηνκέα πνπ ζπκκεηέρεη θαηά 18% ζην ΑΔΠ, ζε κηα ρξνληά φπνπ ηα θνλδχιηα γηα ηε δηαθεκηζηηθή πξνβνιή ηεο ζην εμσηεξηθφ είλαη πεξηνξηζκέλα, ζηα 12 εθαη. επξψ. Απφξξνηα ηεο αξλεηηθήο δεκνζηφηεηαο γηα ηε δεκνζηνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ρψξαο ζηα γεξκαληθά κέζα ελεκέξσζεο είλαη θαη ε ζηαζηκφηεηα ζηηο θξαηήζεηο απφ Γεξκαλία, ελψ ε

41 αχμεζε ηνπ ΦΠΑ πνπ αλαθνηλψζεθε κε ηα κέηξα ηεο θπβέξλεζεο ζα επηβαξχλεη ηηο ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο, κηα θαη νη ηηκέο ησλ ζπκβνιαίσλ κε ηνπο tour operators έρνπλ ζπκθσλεζεί απφ πέξπζη. Απφ ηελ άιιε, θαη ε κείσζε θαηά 30% ησλ δψξσλ Πάζρα, Υξηζηνπγέλλσλ θαη ηνπ επηδφκαηνο αδείαο αλακέλεηαη λα έρεη ζπλέπεηεο θαη ζηνλ εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ, αξρήο γελνκέλεο απφ ην Πάζρα, αθνχ ηα πεξηζζφηεξα μελνδνρεία δελ ζα ιεηηνπξγήζνπλ ιφγσ ρακειήο δήηεζεο. Οη πξνβιέςεηο σζηφζν γηα ηνλ παγθφζκην ηνπξηζκφ είλαη ζεηηθέο, κε ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Σνπξηζκνχ (ΠΟΣ) λα πξνβιέπεη ην 2010 άλνδν 4%. Θεηηθά είλαη θαη ηα ζεκάδηα απφ ηε βξεηαληθή αγνξά, αθνχ νη Βξεηαλνί θέηνο είλαη απνθαζηζκέλνη λα ηαμηδέςνπλ εθηφο ζπλφξσλ, έρνληαο απνξξίςεη ηελ πεξζηλή ηνπο επηινγή γηα εζσηεξηθφ ηνπξηζκφ. Δλψ γηα ηνπο Βξεηαλνχο πξννξηζκνί φπσο ε Διιάδα, ε Ιζπαλία θαη ε Πνξηνγαιία ζεσξνχληαη «ψξηκεο» αγνξέο νη νπνίεο βαίλνπλ πξνο ζηαζεξνπνίεζε, νη επλνεκέλνη πξννξηζκνί, αληίζεηα, είλαη νη εθηφο επξσδψλεο Σνπξθία, Αίγππηνο, Σπλεζία, Μαξφθν, πνπ είλαη θζελφηεξνη ιφγσ ζπλαιιαγκαηηθήο δηαθνξάο. κσο ζε δεκνθηιείο πξννξηζκνχο ηεο ρψξαο φπσο ε Ρφδνο ππάξρεη κείσζε ζηηο θξαηήζεηο ηεο ηάμεσο ηνπ 10%. ηφρνο γηα ηελ θεηηλή ηνπξηζηηθή πεξίνδν είλαη λα δηαηεξεζνχλ ηα πεξζηλά ηνπξηζηηθά κεγέζε ηνπ λεζηνχ, φπσο ζεκεηψλεη ν πξφεδξνο ηεο Δλσζεο Ξελνδφρσλ Ρφδνπ. Απηφ φκσο είλαη «κε δπζθνιία» εθηθηφ, αθνχ «όιεο νη αγνξέο είλαη κεηωκέλεο ζε ζρέζε κε πέξπζη» θαη νη ηηκέο ησλ ζπκβνιαίσλ έρνπλ θιεηζηεί ζηα πεξπζηλά επίπεδα, ελψ έρνπλ γίλεη θαη πξνζθνξέο. Σέινο ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο απηή ηε ρξνληά ηνλίδεηαη πσο ζα θαζνξηζηεί απφ ηηο θξαηήζεηο ηεο ηειεπηαίαο ζηηγκήο. Πξέπεη λα ιεθζνχλ σζηφζν, νξηζκέλα κέηξα απφ ηελ θπβέξλεζε ψζηε λα βειηησζεί ε ηνπξηαηηθή θίλεζε ζηελ Διιάδα (Πνπηεηζή, 2010) ΜΔΣΡΑ ΣΖΡΗΞΖ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Ο ηνπξηζκφο απνηειεί απηή ηε ζηηγκή γηα ηε ρψξα, έλα απφ ηα ειάρηζηα πεδία πνπ κπνξνχλ λα παίμνπλ θαηαιπηηθφ ξφιν ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο νηθνλνκηθήο θξηζεο. ε απηφ ινηπφλ ην πιαίζην νηθνλνκηθήο αζηάζεηαο, αβεβαηφηεηαο θαη απαηζηφδνμσλ πξνβιέςεσλ, πξέπεη λα επηζηξαηεπζνχλ κέηξα θαη ζηξαηεγηθέο νη νπνίεο λα κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ηε ρψξα ζηελ έμνδν απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε 19. Η πξνζπάζεηα ηεο νηθνλνκηθήο αλαζπγθξφηεζεο ηεο ρψξαο, δελ ζα ζηεθζεί απφ επηηπρία αλ δε

42 ζπλνδεχεηαη θαη απφ κέηξα πνπ ζα ζηεξίδνπλ αλαπηπμηαθέο πξνζπάζεηεο θαη κέηξα πνπ ζα θαζηζηνχλ αληαγσληζηηθέο ηηο εμαγσγηθέο επηρεηξήζεηο ηεο ρψξαο θαη, θπζηθά, ηηο ηνπξηζηηθέο 20. ηφρνο ηεο θπβέξλεζεο είλαη ν νξηζκφο ελφο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ θαη πεξηνξηζκνχ ηεο γξαθεηνθξαηίαο. Απνζθνπεί ζηελ πξάζηλε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε θαη ζηελ επηκήθπλζε ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ κε ζηφρν ηελ πνζέιθπζε ηνπξηζηψλ ζε δσδεθάκελε βάζε. εκαληηθφ κέηξν απνηειεί ε θαηάξγεζε ησλ επηδνηήζεσλ γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ θιηλψλ ζηνπο θνξεζκέλνπο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο θαη λα ζπλερηζηεί ζηηο κε αλαπηπγκέλεο πεξηνρέο ηεο ρψξαο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο ππξφπιεθηεο πεξηνρέο κε ζηφρν ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ηνπο αλάπηπμε. Σεξάζηην ιάζνο ζεσξείηαη ε κείσζε θαηά ησλ δειηίσλ θνηλσληθνχ ηνπξηζκνχ, ζηνρεχνληαο έηζη ζηε κείσζε ησλ εζφδσλ ηνπ θξάηνπο θαη ηεο απαζρφιεζεο. Οπφηε ζπλίζηαηαη ε ρνξήγεζε δειηίσλ θνηλσληθνπ ηνπξηζκνχ ζε εππαζείο θνηλσληθά νκάδεο. Παξάιιεια πξνηείλεηαη λα εληζρπζεί ε αλάπηπμε θαη πξνβνιή ηεο «άιιεο» Διιάδαο, κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηηο νξεηλέο πεξηνρέο, ζην πνιηηηζκφ, ζηε γεσθπζηθή κνξθνινγία, ζηηο αθηέο, ζηα έζηκα, ζηε γαζηξνλνκία θαη ζηε κνπζηθή 21. Ο Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο (ΟΟΑ), γηα ηελ πξσψζεζε ηνπ ζπληζηά ηε δηαηήξεζε ησλ επηπέδσλ αληαγσληζηηθφηεηαο θαη βησζηκφηεηαο. Πξνηείλεη ινηπφλ ηε πξνψζεζε ελφο ζπλεθηηθνχ πιαηζίνπ πνιηηηθήο κε ηελ πηνζέηεζε κηαο ζπληνληζκέλεο θπβεξλεηηθήο πξνζέγγηζεο θαη ηελ εδξαίσζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ζπλζεθψλ πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ αλάπηπμε. Δπηπιένλ ππνδεηθλχεη ηε δηαζθάιηζε ελφο ειθπζηηθνχ πεξηβάιινληνο εξγαζίαο κε ηελ αχμεζε ησλ δεμηνηήησλ ζηνλ ηνπξηζηηθφ θιάδν θαη ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηνπ ηνπξηζηηθνχ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ κέζσ ηεο εθαξκνγήο πξνηχπσλ δηαζθάιηζεο πνηφηεηαο θαη επηβξαβεχζεσλ. Δπηζεκαίλεηαη ε εθαξκνγή πξνγξακκάησλ κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο επαηζζεηνπνίεζεο φζνλ αθνξά ζηε ζπνπδαηφηεηα ελφο «πεξηβαιινληηθά ππεχζπλνπ» ηνπξηζκνχ, θαζψο θαη ελίζρπζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ κε κηθξέο εθπνκπέο άλζξαθα. Ο ΟΟΑ ηνλίδεη ηελ πξνψζεζε ηεο βέιηηζηεο ρξήζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, λέσλ κνξθψλ νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο θαη ηεο αλάπηπμεο κε αζψκαησλ ζηνηρείσλ πνπ βαζίδνληαη ζηε θήκε, ηελ εδξαίσζε ηνπ πξνθίι, ην κάξθεηηλγθ θαη ηελ επηθνηλσλία. Σέινο πξνηείλεη ηε ζπιινγή θαη αλάιπζε δεδνκέλσλ φζνλ αθνξά ζηελ

43 νηθνλνκία ηνπ ηνπξηζκνχ θπξίσο κε ηελ πξνψζεζε ηεο απμεκέλεο ρξήζεο ηνπ Γνξπθφξνπ Λνγαξηαζκνχ Σνπξηζκνχ 22. Δπηπξφζζεηα ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Σνπξηζκνχ πξνηείλεη κέηξα ζηήξημεο ηνπ ηνπξηζκνχ απφ ηηο θπβεξλήζεηο ζε απηήλ ηελ πεξίνδν ηεο θξίζεο, ψζηε ν ηνκέαο ηνπ ηνπξηζκνχ θαη ησλ ηαμηδηψλ λα απνηειέζεη ην εθαιηήξην γηα ηελ αλάπηπμε ησλ νηθνλνκηψλ θαη ηε δεκηνπξγία απαζρφιεζεο. Σνπιάρηζηνλ ηε ζπλέρηζε ησλ πεξζηλψλ κέηξσλ ζηήξημεο δεηνχλ απφ ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε θαη νη ηνπξηζηηθνί θνξείο ηεο ρψξαο, ππνγξακκίδνληαο φηη ν ηνπξηζκφο ζα είλαη ν πξψηνο θιάδνο πνπ ζα αλαθάκςεη ζηελ Διιάδα, εθφζνλ επηβεβαησζεί ε ηάζε αλάθακςεο ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ, θαζψο απφ απηέο ηηο αγνξέο έξρεηαη ε ζπληξηπηηθή πιεηνλφηεηα ηνπξηζηψλ. Σν ΙΣΔΠ πξνηείλεη κηα ζεηξά κέηξσλ ηα νπνία δηαθξίλνληαη ζε νθηψ θαηεγνξίεο (Παπαδφπνπινο, 2010): I. ΓΗΜΟΙΟΝΟΜΙΚΑ ΜΔΣΡΑ: Μείσζε ησλ θόξσλ ζηηο αεξνκεηαθνξέο. Μείσζε ή πξνζσξηλή αλαζηνιή ηεο πιεξσκήο ησλ θόξσλ ζηνλ ηνκέα ησλ θαηαιπκάησλ θαη ησλ εζηηαηνξίσλ. Ακεζε επέλδπζε ζε ηνπξηζηηθέο ππνδνκέο, θπξίσο ζηνλ ηνκέα ησλ θαηαιπκάησλ, ησλ ππνδνκώλ αλαςπρήο, ηα ηνπξηζηηθά ζέξεηξα, ηα εζληθά πάξθα θαη ηνπο πνιηηηζηηθνύο ρώξνπο. Αλάπηπμε θαη βειηίσζε αεξνπνξηθώλ θαη ιηκεληθώλ ππνδνκώλ, επέθηαζε ηνπ νδηθνύ θαη ζηδεξνδξνκηθνύ δηθηύνπ θαη βειηίσζε ηεο πξνζβαζηκόηεηαο. Δεκηνπξγία κεηξνπνιηηηθνύ ζπλεδξηαθνύ θέληξνπ ζηελ Αζήλα. Πεξηθεξεηαθή θαηαλνκή ηνπ μελνδνρεηαθνύ δπλακηθνύ. Θα πξέπεη λα γίλεη κε βάζε ηελ πξνβιεπόκελε δήηεζε θάζε πεξηνρήο, ηηο πθηζηάκελεο ππνδνκέο θαη ηνπο αλζξώπηλνπο θαη θπζηθνύο πόξνπο πνπ δηαζέηεη. II. ΝΟΜΙΜΑΣΙΚΑ ΜΔΣΡΑ: ηήξημε ησλ μέλσλ επελδύζεσλ. Οηθνλνκηθά νθέιε πξνο εηαηξείεο πνπ δξαζηεξηνπνηνύληαη ζηηο ελαέξηεο θαη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο θαη πνπ αλαιακβάλνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε δξνκνινγίσλ ζε απνκαθξπζκέλεο θαη όρη ηόζν ηνπξηζηηθά αλεπηπγκέλεο πεξηνρέο θαη λεζηά t_id=

44 III. ΜΔΣΡΑ ΓΙΑ ΣΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΓΤΝΑΜΙΚΟ Δεκηνπξγία ζέζεσλ πιήξνπο απαζρόιεζεο θαη εκηαπαζρόιεζεο ζηνλ ηνπξηζηηθό ηνκέα, πνπ ζα απεπζύλνληαη ζηηο κεηνλόηεηεο θαη ζηηο εππαζείο θνηλσληθά νκάδεο ηνπ πιεζπζκνύ, όπσο νη γπλαίθεο θαη νη θνηηεηέο Δεκηνπξγία εηδηθώλ πξνγξακκάησλ ελεκέξσζεο ησλ λέσλ ζρεηηθά κε ηηο πξννπηηθέο πνπ ππάξρνπλ ζε πεξίπησζε ελαζρόιεζήο ηνπο κε ηνλ ηνπξηζκό. Δηνξγάλσζε ζεκηλαξίσλ γηα ηνπο επαγγεικαηίεο ηνπ θιάδνπ θαη βειηίσζε ησλ ζπζηεκάησλ πξόζιεςεο πξνζσπηθνύ απινπνηώληαο ηηο δηαδηθαζίεο. Αλάπηπμε πξνγξακκάησλ ηερληθήο βνήζεηαο πνπ ζα επηθεληξώλνληαη ζηηο ηερληθέο ηνπ ζύγρξνλνπ κάξθεηηλγθ, ηελ επηρεηξεκαηηθή πξαθηηθή, ηηο κεζόδνπο δηνίθεζεο θαη ηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα. Η θπβέξλεζε ηνπ Παθηζηάλ εμέδσζε ηνπξηζηηθέο ζεσξήζεηο ζε αιινδαπό ηερληθό θαη δηνηθεηηθό πξνζσπηθό γηα ηε κεηαθνξά εκπεηξίαο θαη ηερλνγλσζίαο. IV. ΜΔΣΡΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΓΙΔΤΚΟΛΤΝΗ ΣΩΝ ΣΑΞΙΓΙΩΝ Δηεπθνιύλζεηο γηα ηηο ηνπξηζηηθέο ζεσξήζεηο. Η ειιεληθή θπβέξλεζε, ζηελ πξνζπάζεηά ηεο λα πξνζειθύζεη αιινδαπνύο ηνπξίζηεο, έρεη απινπνηήζεη γηα ηνπο Κηλέδνπο ηνπξίζηεο ηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο ηνπξηζηηθήο ζεώξεζεο. Χαιάξσζε ησλ ηαμηδησηηθώλ πεξηνξηζκώλ V. ΜΔΣΡΑ ΓΙΑ ΣΟ ΜΑΡΚΔΣΙΝΓΚ Παθέην πόξσλ γηα ην κάξθεηηλγθ θαη εηδηθόηεξα γηα δηαθεκηζηηθέο εθζηξαηείεο θαη δηαθήκηζε κέζσ ηνπ Δηαδηθηύνπ Πξνβνιή ησλ εγρώξησλ πξννξηζκώλ. Εθπηώζεηο ζηα εηζηηήξηα γηα ηα ηνπξηζηηθά ζέιγεηξα θαη ηηο ππνδνκέο. Πξνώζεζε ηεο πξνζηηζέκελεο αμίαο πνπ πξνθύπηεη από ηελ επίζθεςε ζε έλαλ πξννξηζκό. Πξνώζεζε ηνπ εζσηεξηθνύ ηνπξηζκνύ ζε πεξηόδνπο εθηόο αηρκήο. VI. ΤΜΠΡΑΞΔΙ ΓΗΜΟΙΟΤ ΚΑΙ ΙΓΙΩΣΙΚΟΤ ΣΟΜΔΑ Οηθνλνκηθή ελίζρπζε γηα ηελ αλάπηπμε ηεο δπλακηθόηεηαο ησλ αεξνκεηαθνξώλ. 35

45 Οξγάλσζε πξνσζεηηθώλ ζπλδξαζηεξηνηήησλ κε αεξνπνξηθέο εηαηξείεο, μελνδνρεία, ηνπξηζηηθνύο πξάθηνξεο, πνπ ζα ζηνρεύνπλ ζηελ αλάπηπμε δηαθεκηζηηθήο εθζηξαηείαο ζηηο αγνξέο - ζηόρνπο. Εθπηώζεηο θαη εηδηθέο πξνζθνξέο ζε εζηηαηόξηα, ηνπξηζηηθά ζέιγεηξα Πξνζσξηλή θαηάξγεζε ησλ ηειώλ ζπκκεηνρήο ησλ επαγγεικαηηώλ ηνπ ηνπξηζκνύ ζε ηνπξηζηηθά γεγνλόηα (fairs) ηνπ εμσηεξηθνύ. Δεκηνπξγία ζπκβνπιίσλ παξαθνινύζεζεο ηεο ηνπξηζηηθήο αγνξάο, κε αληηπξνζώπνπο από ηελ θπβέξλεζε θαη ηνλ ηνπξηζηηθό θιάδν. VII. ΠΔΡΙΒΑΛΛΟΝΣΙΚΑ ΜΔΣΡΑ Χξεκαηνδόηεζε θηιηθώλ πξνο ην πεξηβάιινλ ηνπξηζηηθώλ ππνδνκώλ θαη εθζπγρξνληζκόο ησλ κέζσλ κεηαθνξάο ώζηε λα κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηνύλ αλαλεώζηκεο πεγέο ελέξγεηαο. Οξγάλσζε θαη πξνώζεζε ςπραγσγηθώλ εθδειώζεσλ πνπ δελ απαηηνύλ ηε ρξήζε ελέξγεηαο. Χξεκαηνδόηεζε κεραληζκώλ γηα ηελ αλάπηπμε πξντόλησλ θαη ππεξεζηώλ «πξάζηλνπ» ηνπξηζκνύ. Επαηζζεηνπνίεζε ησλ επαγγεικαηηώλ ηνπ ηνπξηζκνύ θαη ησλ ηνπξηζηώλ γηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα, όπσο ε θιηκαηηθή αιιαγή θαη νη αλαλεώζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, κέζσ εθπαηδεπηηθώλ πξνγξακκάησλ θαη δηαθεκίζεσλ ζηα ΜΜΕ. Αλάπηπμε ζπζηεκάησλ εμνηθνλόκεζεο ελέξγεηαο ζηα θαηαιύκαηα. VIII. ΓΙΔΘΝΔΙ ΤΝΔΡΓΑΙΔ Οξγάλσζε δηαζπλνξηαθώλ θεζηηβάι θαη ςπραγσγηθώλ εθδειώζεσλ. Αληαιιαγή ηερλνγλσζίαο θαη πιεξνθνξηώλ κεηαμύ ησλ αγνξώλ. Αλάπηπμε θαη πξνώζεζε δξνκνινγίσλ/νδνηπνξηθνύ κε πνιιαπινύο πξννξηζκνύο ζε θάζε ρώξα. IX. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΜΔΣΡΑ Μείσζε ηνπ ζπληειεζηή ΦΠΑ πνπ επηβάιιεηαη ζηηο ηνπξηζηηθέο ππεξεζίεο ζην επίπεδν ησλ αληαγσληζηξηώλ ρσξώλ. Εθπησζε δαπαλώλ γηα εζσηεξηθό ηνπξηζκό από ηα θνξνινγηθά έζνδα. 36

46 Επαλεμέηαζε από κεδεληθή βάζε ηνπ εηδηθνύ ηέινπο αθίλεηεο πεξηνπζίαο (ΕΣΑΚ). ρεδηαζκόο ελόο θνηλά απνδεθηνύ Χσξνηαμηθνύ Πιαηζίνπ γηα ηνλ ηνπξηζκό ζηε βάζε ηεο βηώζηκεο αλάπηπμεο Αξζε ηνπ θακπνηάδ 37

47 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 :ΔΡΔΤΝΗΣΙΚΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΑ 2.1 ΔΗΑΓΧΓΖ ην παξφλ θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία πνπ επηιέρηεθε λα αθνινπζεζεί ζηελ παξνχζα έξεπλα, πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί θαη λα κεηξεζεί ε ηνπξηζηηθή θίλεζε ζην λεζί ηεο Ρφδνπ. Πην αλαιπηηθά: Αξρηθά, παξνπζηάδεηαη εθηελψο ε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ ηεο έξεπλαο. Έπεηηα πξνβάιιεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε ν ζρεδηαζκφο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. Δπηπιένλ, επηδεηθλχεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν επηιέρηεθε ην δείγκα ηεο έξεπλαο. Αθνινπζεί κηα παξάζεζε ζηε κέζνδν ζπιινγήο ησλ εκπεηξηθψλ δεδνκέλσλ. Σέινο, γίλεηαη αλαιπηηθή πεξηγξαθή ησλ κεζφδσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ αλάιπζε ησλ εκπεηξηθψλ δεδνκέλσλ. 2.2 ΥΔΓΗΑΜΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ Ο ζθνπφο ηεο έξεπλαο αθελφο, είλαη ε δηεξεχλεζε θαη ε απνηίκεζε ησλ ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ ηεο λήζνπ θαη ε αμηνιφγεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ επηζθεπηφκελσλ ηνπξηζηψλ, αθεηέξνπ ν θαζνξηζκφο ηνπ κεγέζνπο ηεο αλάπηπμεο ηνπ λεζηνχ ηεο Ρφδνπ πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ηνπξηζκφ. Γηα ην ιφγν απηφ, ηέζεθαλ νξηζκέλνη ζηφρνη. Οη βαζηθφηεξνη απφ απηνχο είλαη: Η θαηαγξαθή ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο ζην λεζί ηεο Ρφδνπ απφ Έιιελεο θαη αιινδαπνχο ηνπξίζηεο. Η κέηξεζε ηνπ πνζνζηνχ επίδξαζεο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ ηνπξηζηηθή θίλεζε ηεο λήζνπ. Η θαηαγξαθή ησλ επηπηψζεσλ ηεο ηξέρνπζαο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζε νξηζκέλνπο ηνκείο, θαη ηελ παξνδηθφηεηα απηήο. 38

48 Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο αγνξαζηηθήο θίλεζεο ηνπ λεζηνχ. Η θαηαγξαθή ηεο εζληθφηεηαο ησλ ηνπξηζηψλ. Η παξνπζίαζε ησλ ιφγσλ επηινγήο ηνπ λεζηνχ σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ. Γηα ηελ δηεξεχλεζε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ θαζψο θαη άιισλ, πνπ πεξηγξάθνληαη ζηελ εηζαγσγή, απνθαζίζζεθε ε εθπφλεζε έξεπλαο ζπιινγήο δεδνκέλσλ κέζσ δεκνζθφπεζεο. Η δηαδηθαζία πξαγκαηνπνίεζεο κηαο δεκνζθφπεζεο πεξηιακβάλεη ηε δεηγκαηνιεςία, ην ζρεδηαζκφ ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, ηελ ζπκπιήξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη ηελ αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ. ην πξψην βήκα ηεο δεκνζθφπεζεο, ην νπνίν είλαη ε δεηγκαηνιεςία, ν εξεπλεηήο πξέπεη λα επηιέμεη ηνπο εξσηψκελνπο απφ ηνπο νπνίνπο ζα ζπιιερζνχλ ηα ζηνηρεία. πγθεθξηκέλα ν εξεπλεηήο ζα επηθεληξσζεί ζε έλα δείγκα ηνπ πιεζπζκνχ γηα λα ζπγθεληξψζεη ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο. Οη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο γίλεηαη ε ρξήζε δείγκαηνο ζε κηα έξεπλα είλαη: α) Σν κηθξφηεξν θφζηνο ηεο έξεπλαο, β) Ο ιηγφηεξνο ρξφλνο ζπινγήο ησλ δεδνκέλσλ, γ) Η κεγαιχηεξε αθξίβεηα. ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ε ζχληαμε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, φπνπ είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ πνηφηεηα ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζα επηιεγνχλ. Γηα ην ιφγν απηφ, πξίλ πξνρσξήζνπκε ζην ζρεδηαζκφ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ έπξεπε λα δψζνπκε απαληήζεηο ζηα αθφινπζα εξσηήκαηα: Πνηά ζα είλαη ε ζεηξά ησλ εξσηήζεσλ; Ση είδνπο πιεξνθνξίεο πξέπεη λα ζπιιερζνχλ; Με πνηά κέζνδν ζα ζπιιερζνχλ; Πνηφ ζα είλαη ην πεξηερφκελν ησλ εξσηήζεσλ; Πνηά ζα είλαη ε δηαηχπσζε ησλ εξσηήζεσλ; Πνηφο ζα είλαη ν ηχπνο ησλ εξσηήζεσλ; ηελ παξνχζα έξεπλα επηιέμακε ηνλ ηξφπν ζπκπιήξσζεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ν νπνίνο είλαη ε πξνζσπηθή ζπλέληεπμε. ηε ζπλέληεπμε απηή ν εξεπλεηήο θαη ν εξσηψκελνο βξίζθνληαη πξφζσπν κε πξφζσπν θαη ν εξσηψκελνο ζπκπιεξψλεη ην εξσηεκαηνιφγην. Η ζπλέληεπμε κπνξεί λα είλαη είηε πξνγξακκαηηζκέλε, είηε απξνγξακκάηηζηε πνπ ζεκαίλεη πσο ν εξεπλεηήο ζηακαηάεη ηπραία αλζξψπνπο θαη 39

49 ηνπο δεηάεη λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα θαη λα ζπκπιεξψζνπλ ην εξσηεκαηνιφγην επηηφπνπ. Απηνχ ηνπ ηχπνπ ε ζπλέληεπμε ραξαθηεξίδεηαη απφ αξθεηά πιενλεθηήκαηα φπσο είλαη ε δηεπθξίληζε αζαθψλ εξσηήζεσλ, ε ρξήζε νπηηθψλ εηθφλσλ θαη επηηξέπεη ηε ρξήζε νπνηαζδήπνηε κνξθήο εξψηεζεο. Αθφκε έρεη κηθξφηεξν θφζηνο θαη θαιχηεξε επνπηεία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο. Ωζηφζν ην κε αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα θαη ε ζχληνκε δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο απνηεινχλ ηα κεηνλεθηήκαηα απηήο ηεο ζπλέληεπμεο. 2.3 ΥΔΓΗΑΜΟ ΣΧΝ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΧΝ Ο ζρεδηαζκφο ησλ εξσηεκαηνινγίσλ βαζίζηεθε ζηε ρξήζε απιψλ ζαθψλ ιέμεσλ, ζηελ απνθπγή ρξήζεο ιέμεσλ κε αζαθή έλλνηα, ζηελ απνθπγή ιέμεσλ πνπ νδεγνχλ ζε αλεπηζχκεηε απάληεζε, ζηελ απνθπγή ππνζέζεσλ κε ζθνπφ ν εξσηψκελνο λα κελ απαληήζεη ιαλζαζκέλα θαη ζηελ απνθπγή κε θαηαλφεζεο ηεο εξψηεζεο. Δπηπιένλ ε ρξνληθή δηάξθεηα ησλ εξσηεκαηνινγίσλ επηδεηψρηεθε λα είλαη ζχληνκε ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΑ ΓΗΑ ΣΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ Αξρηθά ην εξσηεκαηνιφγην γηα ηνπο θαηαζηεκαηάξρεο δηαθξίλεηαη ζε 4 κέξε (Βιέπε ζην Παξάξηεκα 1, γηα ην πιήξεο εξωηεκαηνιόγην ηωλ θαηαζηεκαηαξρώλ). Πην ζπγθεθξηκέλα: Μέξνο Α: Δπηπηψζεηο απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε Σν πξψην κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πεξηιακβάλεη εξσηήζεηο, πνπ αθνξνχλ ηελ θαηαγξαθή ηεο επίδξαζεο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηηο επηρεηξήζεηο, ζηνλ αξηζκφ ησλ ηνπξηζηψλ θαη ηδηαίηεξα ζηελ ηνπξηζηηθή θίλεζε ηνπ λεζηνχ. Τπάξρνπλ αξρηθά 3 εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ επίδξαζε ηεο θξίζεο ζηηο επηρεηξήζεηο φζνλ αθνξά ηα θέξδε θαη ηε κείσζε ησλ ηνπξηζηψλ. Έπεηηα αθνινπζνχλ 3 εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ην πξνζσπηθφ ηεο επηρείξεζεο, ηελ παξνδηθφηεηα ησλ επηπηψζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη θαηά πφζν απέδσζαλ ηα κέηξα ηεο θπβέξλεζεο. Κιείλνληαο κε ην πξψην κέξνο, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηελ αηζηνδνμία ησλ θαηαζηεκαηαξρψλ γηα ην κέιινλ ηνπ λεζηνχ. ιεο νη εξσηήζεηο έρνπλ πηζαλέο απαληήζεηο είλαη «Πνιχ ιίγν», «Λίγν», «Οχηε πνιχ/οχηε ιίγν», «Πνιχ» θαη «Πάξα πνιχ». 40

50 ΜΔΡΟ Β: Δπηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε Ρφδν Σν δεχηεξν κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ απνηειείηαη απφ εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηηο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ νηθνλνκία, ηελ απαζρφιεζε, ηελ αλάπηπμε, ην πεξηβάιινλ, ην πνιηηηζκφ, ηελ πξφθιεζε βίαησλ επεηζνδίσλ θαη ηελ επηβάξπλζε ησλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ. ΜΔΡΟ Γ: Πξφηππν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ην ηξίην κέξνο πεξηιακβάλνληαη εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δηαθήκηζε ηνπ λεζηνχ, ηελ ιεηηνπξγία ησλ tour operator, ηελ επίδξαζε ηνπ ζπζηήκαηνο all-inclusive, ηελ πνηφηεηα ηνπ ηνπξηζκνχ ηνπ λεζηνχ θαη ηελ επάξθεηα ηεο ηνπξηζηηθήο πεξηφδνπ. ΜΔΡΟ Γ: Πξνζσπηθέο πιεξνθνξίεο θαη πιεξνθνξίεο γηα ηελ επηρείξεζε ην ηειεπηαίν κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ επηδεηθλχνληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ εξσηεζέλησλ, φπσο ην θχιν, ε ειηθία, ην επίπεδν ζπνπδψλ, ηα άηνκα πνπ απαζρνιεί ε επηρείξεζε θαη ηε ρξνληθή δηάξθεηα ηεο ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΑ ΓΗΑ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΣΔ Έπεηηα, αθνινπζεί ην εξσηεκαηνιφγην γηα ηνπο Έιιελεο θαη ηνπο αιινδαπνχο ηνπξίζηεο ην νπνίν απνηειείηε απφ 19 εξσηήζεηο (Βιέπε ζην Παξάξηεκα 1, εξωηεκαηνιόγην 2,3 γηα ην πιήξεο εξωηεκαηνιόγην ηωλ ειιήλωλ θαη ηωλ αιινδαπώλ ηνπξηζηώλ). Γηα ηε ρξήζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ απφ ηνπο αιινδαπνχο ηνπξίζηεο ρξεηάζηεθε λα κεηαθξαζηνχλ ηα εξσηεκαηνιφγηα ψζηε λα γίλεη πην θαηαλνεηή θαη εχθνιε ε ρξήζε ηνπο απφ ηνπο ηνπξίζηεο. Δηδηθφηεξα ζηηο 4 πξψηεο εξσηήζεηο ησλ δχν εξσηεκαηνινγίσλ πεξηιακβάλνληαη εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ εηδηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ εξσηεζέλησλ. Δπηπιένλ, έπνληαη 3 εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνπο ιφγνπο επηινγήο ηεο λήζνπ σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ θαη κέζσ πνηψλ κέζσλ ελεκεξψζεθαλ γηα ην λεζί θαη ηελ επίδξαζε ζηελ απφθαζεο ηνπο, ην γεγνλφο φηη πξφθεηηαη γηα δεκνθηιή πξννξηζκφ. Δπίζεο, ππάξρνπλ εξσηήζεηο πνπ κεηξνχλ ηε ζπλνιηθή δηάξθεηα παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ ζην λεζί θαζψο θαη κέζσ πνηψλ ππνδείμεσλ επέιεμαλ ην λεζί σο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ.αθφκε πεξηιακβάλεη 3 εξσηήζεηο πνπ θαηαγξάθνπλ ηελ άθημε ησλ ηνπξηζηψλ ζην λεζί γηα πξψηε θνξά, ή ηελ επίζθεςή ηνπο γηα πνιινζηή θνξά, 41

51 θαζψο θαη ηελ θαηαγξαθή ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπο γηα ηηο ππνδνκέο θαη ηηο ππεξεζίεο ηεο Ρφδνπ.ηε ζπλέρεηα, ππάξρνπλ 2 εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηφπν δηακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ, θαζψο επίζεο θαη ηα ρξήκαηα πνπ μνδεχνπλ εκεξεζίσο. Γχν επηπξφζζεηεο εξσηήζεηο αθνξνχλ ηελ αμηνιφγεζε ηεο θχζεο, ηεο πνηφηεηαο, ηεο θηινμελίαο, ηεο λπρηεξηλήο δσήο, ηνπ θαηαιχκαηνο, ησλ παξαιηψλ, ησλ ηζηνξηθψλ κλεκείσλ,ησλ ηηκψλ θαη ηεο γεληθφηεξεο αμηνιφγεζεο ηεο παξακνλήο ησλ ηνπξηζηψλ ζην λεζί. Καηαιεθηηθά θαηαγξάθνληαη 2 εξσηήζεηο νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηελ θάιπςε ησλ πξνζδνθηψλ θαηά ηελ επίζθεςε ζην λεζί, θαζψο θαη αλ ζα επηζθεθζνχλ μαλά ην λεζί ζηα επφκελα 5 έηε. 2.4 ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ Πιεζπζκφ ηεο έξεπλαο απνηειεί ην ζχλνιν ησλ ειιήλσλ θαη ησλ αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ πνπ βξίζθνληαλ ζε δηαθνπέο ζην λεζί ηεο Ρφδνπ θαη είραλ δηακείλεη ζην λεζί πάλσ απφ 3 εκέξεο, φπσο επίζεο θαη ην ζχλνιν ησλ επηρεηξεκαηηψλ θαη ηδηνθηεηψλ ηνπξηζηηθψλ θαηαζηεκάησλ ηεο Ρφδνπ. Δηδηθφηεξα, ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο ηεο δεηγκαηνιεηςίαο επθνιίαο (ν εξεπλεηήο πεξηιακβάλεη ζην δείγκα άηνκα ηα νπνία ζπλαληά ηπραία ή είλαη εχθνιν λα έξζεη ζε επαθή). πλνιηθά γηα ηνπο θαηαζηεκαηάξρεο ζπιιέρζεθαλ εξσηεκαηνιφγηα απφ 110 άηνκα, θαζψο θαη γηα ην ζχλνιν ησλ ειιήλσλ θαη αιινδαπψλ ηνπξηζηψλ 102 εξσηεκαηνιφγηα. Έγηλαλ πξνζπάζεηεο γηα κηα αληηπξνζσπεπηηθή θαηαλνκή ηνπ δείγκαηνο κε βάζε ηνλ πιεζπζκφ ηεο έξεπλαο. κσο είλαη δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηεί κε αθξίβεηα ν πιεζπζκφο ηεο έξεπλαο, δεδνκέλνπ φηη ε δηαλνκή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ έγηλε κε θξηηήξην ηελ αληηπξνζψπεπζε φισλ ησλ ειηθηψλ, θχισλ, θνηλσληθψλ νκάδσλ θαη επηπέδσλ εθπαίδεπζεο. 2.5 ΤΛΛΟΓΖ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ Η παξνχζα έξεπλα δηεμήρζε ζην λεζί ηεο Ρφδνπ θαη ε ζπγθέληξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πξαγκαηνπνηήζεθε θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν Ινπιίνπ ηνπ έηνπο Η ζπλέληεπμε δηαξθνχζε πεξίπνπ 5-7 ιεπηά πεξίπνπ, ελψ παξνπζηάζηεθαλ θάπνηεο δπζθνιίεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο φζνλ αθνξά θάπνηεο εξσηήζεηο ζηηο νπνίεο νη εξσηεζέληεο ρξεηαδφηαλ πεξαηηέξσ επεμεγήζεηο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπο. Οη εξσηήζεηο απηέο αθνξνχζαλ ηηο επηπηψζεηο ηνπ ηνπξηζκνχ 42

52 ζηε Ρφδν. ηε πιεηνςεθία ησλ πεξηπηψζεσλ νη Έιιελεο θαη αιινδαπνί ηνπξίζηεο, θαζψο θαη νη θαηαζηεκαηάξρεο δελ αξλήζεθαλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ έξεπλα απηή. Γεδνκέλνπ φηη ε έξεπλα ήηαλ αλψλπκε θαη ζχληνκε. 2.6 ΜΔΘΟΓΟΗ ΑΝΑΛΤΖ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ πγθεληξψλνληαο φια ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα, πξνρσξήζακε ζηελ αλάιπζε φισλ απαληήζεσλ ησλ εξσηεκαηνινγίσλ κε ηε βνήζεηα ηνπ πξνγξάκκαηνο S.P.S.S (Statistical Package for Social Sciences), ην νπνίν καο παξείρε ηε δπλαηφηεηα εθηέιεζεο ησλ ζηαηηζηηθψλ αλαιχζεσλ πνπ επηιέρζεθαλ. χκθσλα ινηπφλ κε ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέζακε ζηε παξνχζα έξεπλα, ρξεζηκνπνηήζακε δηάθνξα κέηξα πεξηγξαθηθήο ηεο ζηαηηζηηθήο, φπσο είλαη ε αλάιπζε ζπρλνηήησλ, ε αλάιπζε ειάρηζηεο θαη κέγηζηεο ηηκήο θαη ν κέζνο φξνο. Σα απνηειέζκαηα απηψλ ησλ αλαιχζεσλ πξνβάιινληαη ζην παξάξηεκα 2. 43

53 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ 3.1 ΔΗΑΓΧΓΖ ην ηξίην θεθάιαην ηεο παξνχζαο έξεπλαο πξαγκαηνπνηείηαη ε ζηαηηζηηθή αλάιπζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ ζπιιέρζεθαλ κέζσ ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο ζπγθεθξηκέλεο έξεπλαο. Αξρηθά παξνπζηάδνληαη ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο ησλ ηνπξηζηψλ, ηα ζηνηρεία παξακνλήο ηνπο ζην λεζί θαη ηέινο ε αμηνιφγεζε ηεο παξακνλήο ηνπο. Έπεηηα παξνπζηάδνληαη ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ θαηαζηεκαηαξρψλ θαη ε θαηάζηαζε ηεο επηρείξεζεο. Αλαιχνληαη θαη αμηνινγνχληαη επίζεο νη επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαζψο θαη ην κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ. 3.2 ΣΟΤΡΗΣΔ ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ ΣΧΝ ΣΟΤΡΗΣΧΝ Ηιηθηαθέο νκάδεο δείγκαηνο: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ (26,5%) βξίζθεηαη αλάκεζα ζηα 26 θαη 30 έηε, ελψ αθνινπζεί ε ειηθηαθή νκάδα 20 έσο 25 έηε, κε πνζνζηφ 21,6 %. Σν ππφινηπν 51,9% ηνπ δείγκαηνο είλαη κεγαιχηεξν ησλ 31 εηψλ. ρεδηάγξακκα 1: Ζιηθηαθέο νκάδεο δείγκαηνο 30 26,5% 25 21,6% ,6% 15,7% 10,8% 7,8% ζωσ ζωσ ζωσ ζωσ ζωσ και άνω 44

54 Φχιν: Οη άληξεο ζπκκεηείραλ ζηελ παξνχζα έξεπλα κε πνζνζηφ 52,9%, ελψ νη γπλαίθεο κε πνζνζηφ 47,1%. Δζληθφηεηα: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ 31,4% ησλ ηνπξηζηψλ αλήθεη ζηνπ Έιιελεο, αθνινχζνχλ νη Άγγινη κε πνζνζηφ 28,4%, έπεηηα νη Γεξκαλνί κε 15,7%, έπνληαη νη Ιηαινί κε 10,8%. Σν ππφινηπν 13,8% είλαη Ρψζνη, νπεδνί, Γάιινη θαη Πνισλνί ,4% 10,8% ρεδηάγξακκα 2: Δζληθόηεηα 15,7% 5,9% 3,9% 2% 2% 31,4% ΣΟΗΥΔΗΑ ΠΑΡΑΜΟΝΖ ΣΟ ΝΖΗ Βαζκφο επίδξαζεο ηεο επίζθεςεο ζηε Ρφδν ζχκθσλα κε ην γεγνλφο φηη πξφθεηηαη γηα έλα δεκνθηιή πξννξηζκφ: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 46,1% άπαληεζε πσο ηελ επίζθεςε ηνπο ηελ επεξέαζε πνιχ ην γεγνλφο φηη πξφθεηηαη γαη έλα δεκνθηιή πξννξηζκφ. Σν 21,6% απάληεζε πσο ηνπο επεξέαζε πάξα πνιχ, ελψ ην 16,7% νχηε πνιχ νχηε ιίγν. Καηά κέζν φξν ην ζχλνιν ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέθζεθε ην λεζί, επεξεάζηεθε πνιχ απφ ην γεγνλφο φηη ην λεζί ηεο Ρφδνπ απνηειεί δεκνθηιή πξννξηζκφ. Δπηπιένλ, ζηελ θαηάζηαζε απηή ζπκβάιιεη νπζηαζηηθά, ην γεγνλφο φηη ππάξρεη αμηνζεκείσηε πξνβνιή θαη δηαθήκηζε ηνπ λεζηνχ ζην εμσηεξηθφ. Αθφκε ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία πξνβάιινπλ ζεκαληηθά ην λεζί, κέζσ ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπξηζηηθψλ παθέησλ πνπ πξνζθέξνπλ. 45

55 50 ρεδηάγξκκα 3: Βαζκόο επίδξαζεο ηεο επίζθεςεο ζηε Ρόδν,ζύκθσλα κε ην γεγνλόο όηη πξόθεηηαη γηα έλα δεκνθηιή ηνπξηζηηθό πξννξηζκό. 46,1% ,8% 7,8% 16,7% 21,6% 0 Πολφ λίγο Λίγο Οφτε πολφ/οφτε λίγο Πολφ Πάρα πολφ Λφγνο επηινγήο ηνπ λεζηνχ ηεο Ρφδνπ ψο ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ 39,9% επέιεμε ην λεζί γηα ηηο παξαιίεο ηνπ, θαζψο δηαζέηεη παξαιίεο κε άκκν, βφηζαια θαη βξαράθηα θαη θαηαγάιαλα λεξά. Κάζε. Σν 25,5% επέιεμε ηε Ρφδν γηα ηε λπρηεξηλή ηνπ δσή, θαζφηη δηαζέηεη πνιιά κπαξάθηα, θαθεηέξηεο θαη θάζε είδνπο λπρηεξηλά καγαδηά. Σν 21,6% γηα ηνλ πνιηηηζηηθφ ηνπξηζκφ ηεο, εθφζνλ δηαζέηεη πιήζνο αξραηνινγηθψλ κλεκείσλ θαη κνπζείσλ, ελψ ην ππφινηπν 13% γηα νηθνηνπξηζκφ, θεζηηβάι θαη άιιεο δξαζηεξηφηεηεο Σχεδιάγραμμα 4: Ο λόγοσ επιλoγήσ του νηςιοφ τησ Ρόδου ώσ τουριςτικό προοριςμό. 21,6% 0,5% 25,5% 39,9% 1,9% 10,6% Γηάξθεηα παξακνλήο: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 67,6% δηακέλεη ζην λεζί 8-14 εκέξεο, 7 κέξεο ή ιηγφηεξν δηακέλεη ην 25,5%, ελψ ην ππφινηπν 6,9% δηακέλεη εκέξεο. 46

56 Μέζα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα λα ελεκεξσζνχλ γηα ην λεζί: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ 38,2% ησλ εξσηεζέλησλ ελεκεξψζεθαλ γηα ην λεζί κέζσ δηαδηθηχνπ, ην 31,2% κέζσ ηαμηδησηηθνχ πξαθηνξείνπ, ελψ ην ππφινηπν 30,6% ελεκεξψζεθε απφ εθεκεξίδεο, ηαμηδησηηθά πεξηνδηθά, νδεγνχο δηαθνπψλ, ηειεφξαζε θαη θίινπο. ρεδηάγξακκα 5: Μέζα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα λα ελεκεξσζνύλ γηα ην λεζί ,2% Ταξιδιωτικό πρακτορείο 38,2% Διαδίκτυο 7,6% Οικογζνεια/ φίλοι 4,1% Εφημερίδεσ/ περιοδικά 7,1% 5,9% 5,9% Ταξιδιωτικά περιοδικά Οδηγοί διακοπών Τηλεόραςη Δπίζθεςε ζην λεζί: Σν 58,9% ησλ ηνπξηζηψλ έρεη επηζθεθζεί ην λεζί γηα πξψηε θνξά, ελψ ην 40,2% έρεη επηζθεθζεί ην λεζί θαη άιιεο θνξέο. Παξάιιεια ην 29,4% έρεη επηζθεθζεί ηε Ρφδν ζην παξειζφλ κία θαη δχν θνξέο, ελψ ην 8,8% 3 ή θαη πεξηζζφηεξεο. εκαληηθφ πνζνζηφ ηνπξηζηψλ επηζθέπηεηαη μαλά ην λεζί. Αξσγφο γηα ηελ επίζθεςε απηή απνηειεί ην ζχζηεκα all inclusive θαζψο πξνζθέξνληαη πνιιέο ππεξεζίεο ζε πνιιή ρακειή ηηκή. Δληνπηζκφο θαη «θιείζηκν» θαηαιχκαηνο κέζσ δηαδηθηχνπ: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ 64,7% έθιεηζε θαηάιπκα κέζσ δηαδηθηχνπ, ελψ ην 35,3% φρη. Η ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ απφ ηνπο ηνπξίζηεο είλαη ζεκαληηθή, θαζψο κε ηε ρξήζε ηνπ νη ηνπξίζηεο θιείλνπλ θαηαιχκαηα επθνιφηεξα, φπσο επίζεο έρνπλ θαη επηινγέο γηα ηνλ θαιχηεξν εληνπηζκφ πξνζθνξψλ. 47

57 Αμηνιφγεζε παξακνλήο ζην λεζί: Σν 52,9% ζεψξεζε ηελ παξακνλή ηνπ ζην λεζί θαιή, ην 32,4% πνιχ θαιή ελψ ην 14,7% κέηξηα ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΖ ΠΑΡΑΜΟΝΖ Βαζκφο ηθαλνπνίεζεο απφ ηηο ππεξεζίεο θαη ηηο ππνδνκέο ηνπ λεζηνχ: Σν 55,9% είλαη πνιχ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηηο ππνδνκέο ηνπ λεζηνχ, ην 21,6% πάξα πνιχ ηθαλνπνηεκέλνη, ελψ ην 20,6% νχηε πνιχ νχηε ιίγν. Καηά κέζν φξν ην ζχλνιν ησλ εξσηεζέλησλ πνπ επηζθέθζεθε ην λεζί έκεηλε πνιχ ηθαλνπνηεκέλν απφ ηηο ππεξεζίεο ηνπ λεζηνχ. Σν λεζί πξνζθέξεη πνιιέο ππεξεζίεο γηα θάζε είδνπο δήηεζε, αιιά θαη άξηζηεο ππνδνκέο γηα θάζε είδνπο αλάγθεο ρεδηάγξακκα 7: Βαζκόο ηθαλνπνίεζεο από ηηο ππεξεζίεο θαη ηηο ππνδνκέο ηνπ λεζηνύ. 0,9% 1% 20,6% Πολφ λίγο Λίγο Οφτε πολφ/οφτε λίγο 55,9% Πολφ 21,6% Πάρα πολφ Αμηνιφγεζε ησλ παξαιηψλ: Σν 78,4% ζεσξεί ηηο παξαιίεο ηνπ λεζηνχ πνιχ θαιέο, ην 20,6% θαιέο, αληηζέησο ην 1% ηηο ζεσξεί κέηξηεο. Σν λεζί δηαζέηεη πινχζην αξηζκφ παξαιίσλ, φπσο ακκψδεηο παξαιίεο, κε βφηζαια αιιά θαη βξαρψδεηο παξαιίεο. Γηα ην ιφγν απηφ θαη αμηνινγνχληαη απφ ηνπο ηνπξίζηεο πνιχ θαιέο. Αμηνιφγεζε ησλ ηηκψλ θαη ηεο πνίνηεηαο ηεο Ρφδνπ: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ 41,2% ζεσξεί ηηο ηηκέο θαη ηελ πνηφηεηα ηεο Ρφδνπ κέηξηεο, ην 29,4% ηηο ζεσξεί άζρεκεο, ελψ ην 22,55% θαιέο. Οη ηηκέο ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ήηαλ πςειέο, φπνπ νη ηνπξηζηηθέο επηρεηξήζεηο πξνζπαζνχλ λα απμήζνπλ ηα έζνδα ηνπο, θαζψο ε ηνπξηζηηθή πεξίνδνο έρεη κηθξχλεη. Δληνχηνηο δελ έρεη αλαπηπρζεί αθφκε ν ρεηκεξηλφο ηνπξηζκφο ψζηε λα θέξλεη έζνδα ηθαλνπνηεηηθά ζηηο επηρεηξήζεηο. 48

58 Αμηνιφγεζε ηζηνξηθψλ κλεκείσλ: Σν 44,1% ησλ ηνπξηζηψλ ζεσξεί ηα ηζηνξηθά κλεκεία θαιά, ην 28,4% κέηξηα, ελψ ην 25,5% πνιχ θαιέο. Καηά κέζν φξν νη ηνπξίζηεο ζσξνχλ ηα κλεκεία κέηξηα έσο θαιά, γηαηί ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο δελέρνπλ αμηνπνηεζεί. Οη αιινδαπνί ηνπξίζηεο ελδηαθέξνληαη γηα ηελ ηζηνξία ηεο Ρφδνπ θαη επηζθέπηνληαη ηα κλεκεία απηά ψζηε λα εκπινπηίζνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο αιιά θαη γηα λα αληηθξίζνπλ ηνλ πινχην πνπ θιεξνλφκεζε ην λεζί. Αμηνιφγεζε ησλ κνπζείσλ: Σν 55,9% ησλ εξσηεζέλησλ ηνπξηζηψλ απάληεζε πσο ηα κνπζεία ηνπ λεζηνχ είλαη θαιά, ην 12,7% ηα ζεσξεί πνιχ θαιά, ελψ ην 30,4% ηα ζεσξεί κέηξηα. Τπάξρεη πιήζνο κνπζείσλ ζην λεζί, θαη θπξίσο κέζα ζηε πφιε ηεο Ρφδνπ, φπνπ είλαη πην εχθνιε ε επηζθεςηκφηεηα ηνπο. Σα κνπζεία απηά δηαζέηνπλ κλεκεία απφ ηελ επνρή ηεο ηππνθξαηίαο θαη ηεο ηνπξθνθξαηίαο. 49

59 Καιχθζεθαλ νη πξνζδνθίεο ζαο απφ ηελ επίζθεςε ζαο ζην λεζί: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 59,8% απάληεζε πσο θαιχθζεθαλ νη πξνζδνθίεο ηνπο πνιχ, ην 24,5% πάξα πνιχ, ελψ ην 15,7% απάληεζε πσο θαιχθζεθαλ ιίγν ή κέηξηα. Καηά κέζν φξν ην ζχλνιν ησλ ηνπξηζηψλ δηαβεβαίσζε πσο θαιχθζεθαλ νη πξνζδνθίεο πνπ αλέκελαλ απφ ηελ επίζθεςε ηνπο ζην λεζί ησλ Ιππνηψλ. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε λήζνο δηαζέηεη θαιέο ππνδνκέο, αιιά πξνζθέξεη πνιιέο ππεξεζίεο γηα θάζε αλάγθε. Σα ηνπξηζηηθά γξαθεία κε ην ζχζηεκα all inclusive, πξνζθέξνπλ πνιιέο ππεξεζίεο θπξίσο ζηνπο αιινδαπνχο ηνπξίζηεο ζε πνιχ ρακειέο ηηκέο. ρεδηάγξακκα 10: Κάιπςε πξνζδνθηώλ από ηελ επίζθεςε ζην λεζί ηεο Ρόδνπ ,8% 24,5% 12,7% 1% 2% Καθόλου Λίγο Μζτρια Πολφ Πάρα πολφ Δπίζθεςε ζην λεζί μαλά ηα απφκελα 5 έηε: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ 58,8% ησλ ηνπξηζηψλ απάληεζε πσο ζα επηζθεθζεί ην λεζί μαλά, ελψ ην 36,3% δελ γλσξίδεη. Αληίζεηα έλα πνιχ κηθξφ πνζνζηφ 4,9% δε ζα ηελ μαλαεπηζθεθζεί. Μέζα απφ ηελ έξεπλα ζπκπεξαίλνπκε πσο νη ηνπξίζηεο επηζθέπηνληαη μαλά ην λεζί επεηδή κέλνπλ ηθαλνπνηεκέλνη απφ ηηο ππεξεζίεο πνπ ηνπ πξνζθέξνληαη ζε πνιχ ρακειέο ηηκέο, αιιά θα ιφγσ ησλ πινχζησλ παξαιηψλ, ηεο θαηαπξάζηλεο θχζεο θαη ησλ ηζηνξηθψλ κλεκείσλ. 50

60 3.3 ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ ΓΖΜΟΓΡΑΦΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ ΣΧΝ ΚΑΣΑΣΖΜΑΣΑΡΥΧΝ Ηιηθηαθέο νκάδεο δείγκαηνο: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ θαηαζηεκαηαξρψλ 21,8% βξίζθεηαη ειηθηαθά ζηα 36 κε 40 έηε, ελψ αθνινπζεί ε ειηθηαθή νκάδα 41 έσο 44 κε πνζνζηφ 15,5%. Σν ππφινηπν 20,9% ηνπ δείγκαηνο είλαη κηθξφηεξν ησλ 35 εηψλ. Δπίπεδν ζπνπδψλ: Σν 70,9% ησλ εξσηεζέλησλ είλαη απφθνηηνη Λπθείνπ, ην 24,5% έρνπλ απνθνηηήζεη απφ θάπνην Σερλνινγηθφ Ίδξπκα ή Παλεπηζηήκην, ελψ ην ππφινηπν 4,5% απφ θάπνην ΙΔΚ ή ερνπλ θάλεη κεηαπηπρηαθφ ,9% Σχεδιάγραμμα 12: Επίπεδο ςπουδών ,6% 24,5% Λφκειο Ι.Ε.Κ Πτυχίο Τει/ Πανεπιςτημίου 0,9% Μεταπτυχιακό Φχιν: Οη άληξεο ζπκκεηείραλ ζηελ παξνχζα έξεπλα κε πνζνζηφ 59,1%, ελψ νη γπλαίθεο κε πνζνζηφ 40,9% ΚΑΣΑΣΑΖ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Σν πξνζσπηθφ πνπ απαζρνιεί ε επηρεηξεζε: Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ 29,1% ησλ θαηαζηεκαηαξρψλ απαζρνιεί 3 άηνκα, ην 27,3% 2 άηνκα, ην 36,5% απαζρνιεί απφ 4 έσο 7 άηνκα, ελψ ην 7,3% ρξεζηκνπνηεί έλα άηνκν. Οη επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ πνιιά άηνκα είλαη θαηά ην πιείζηνλ νηθνγεληεθέο επηρεηξήζεηο. Αληίζεηα νη επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ ιηγφηεξα άηνκα είλαη λέεο επηρεηξήζεηο. Έηε ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο: Σν πςειφηεξν πνζνζηφ 30% έρεη ηελ επηρείξεζε απφ 6 έσο 10 έηε, ην 20,9% απφ 1 έσο 5 έηε, αθνινπζνχλ νη επηρεηξήζεηο πνπ ιεηηνπξγνχλ απφ 21 έηε θαη άλσ, ελψ ην ππφινηπν 29,1% ιεηηνπξγεί 11 έηε έσο 20. Οη επηρεηξήζεηο πνπ ιεηηνπξγνχλ απφ 1 έσο 10 έηε είλαη λέεο επηρεηξήζεηο, ελψ απηέο 51

61 πνπ ιεηηνπξγνχλ απφ 11 έσο 25 έηε είλαη νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο πνπ παξαρσξνχληαη απφ ηνλ παηέξα ζηνλ πηφ ,9 ρεδηάγξακκα 13: Έηε ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο ,2 10,9 1 ζωσ 5 6 ζωσ ζωσ ζωσ και άνω 20 Δπίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ επηρείξεζε: Σν 48,2% δήισζε πσο ε νηθνλνκηθή θξίζε επεξέαζε πνιχ ηελ επηρείξεζε ηνπο, ην 18,2% δήισζε πσο νχηε πνιχ νχηε ιίγν ηνπο επεξέαζε, ην 11,8% δήισζε πάξα πνιχ, ελψ ην 22,8% δήισζε ιίγν ή πνιχ ιίγν. Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ επηρεηξήζεσλ επεξεάζηεθε πνιχ απν ηελ θξίζε. Παξφιν πνπ ππάξρνπλ ηνπξίζηεο ζην λεζί, δελ θαηαλαιψλνπλ αξθεηά κε απνηέιεζκα ηελ κείσζε ησλ εζφδσλ ηνπο. ρεδηάγξακκα 14: Δπίδξαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ επηρείξεζε ,4% 15,5% 18,2% Πολφ λίγο Λίγο Οφτε πολφ/οφτε λίγο 48,2% Πολφ 11,8% Πάρα πολφ Μείσζε ηεο θεξδνθνξίαο ηεο επηρείξεζεο απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε: πσο παξαηεξνχκε ζην παξαθάησ ζρεδηάγξακκα ην 43,6% επεξεάζηεθε πνιχ απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε, ην 21,8% δελ επεξεάζηεθε νχηε πνιχ, νχηε ιίγν, ην 16,4% δειψλεη πσο επεξεάζηεθε πάξα πνιχ, ελψ ην ππφινηπν 18,2% επεξεάζηεε πνιχ ιίγν ή ιίγν. Καηά κέζν φξν ινηπφλ έρεη επεξεαζηεί πνιχ ε θεξδνθνξία ηεο επηρείξεζεο ιφγσ ηεο θξίζεο. Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο πσο νη ηνπξίζηεο δελ θαηαλαιψλνπλ θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ ηνπο κε απνηέιεζκα νη επηρεηξεκαηίεο λα 52

62 αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα, φπσο είλαη ε κείσζε εζφδσλ αιιά θαη ε αλάγθε γηα κείσζε πξνζσπηθνχ ρεδηάγξακκα 14: Μείσζε ηεο θεξδνθνξίαο ηεο επηρείξεζεο από ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. 7,3% 10,9% 21,8% Πολφ λίγο Λίγο Οφτε πολφ/οφτε λίγο 43,6% Πολφ 16,4% Πάρα πολφ Μείσζε πξνζσπηθνχ ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο: Σν πςειφηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ 26,4% δήισζε πσο κείσζε πνιχ ιίγν ην πξνζσπηθφ ηνπ, θαζψο θαη ην 25,5% δελ κείσζε ην πξνζσπηθφ νχηε ιίγν νχηε πνιχ. Ωζηφζν ην 29,1% κείσζε πνιχ έσο πάξα πνιχ ην πξνζσπηθφ ηνπ, ελψ ην 19,1% ιίγν ρεδηάγξακκα 16: Αλάγθε κείσζεο πξνζσπηθνύ ιόγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. 26,4 19,1 25,5 Πολφ λίγο Λίγο Οφτε πολφ/οφτε λίγο 22,7 Πολφ 6,4 Πάρα πολφ Αξλεηηθή επίδξαζε ηνπ ζπζηήκαηνο «all-inclusive» ζηα έζνδα ηεο επηρείξεζεο: ην ζρεδηάγξακκα πνπ αθνινπζεί παξαηεξείηαη ε πνιχ κεγάιε επίδξαζε ηνπ ζπζηήκαηνο κε πνζνζηφ 39,1%. Οη εξσηεζέληεο κε πνζνζηφ 32,7% απάληεζαλ πσο επεξέαζε πνιχ ηα έζνδα ηεο επηρείξεζεο, ελψ ην 28,2% δήισζε πσο επεξεάζηεθε είηε πνιχ ιίγν, είηε δελ επεξεάζηεθε αξθεηά. Σν ζχζηεκα απηφ επεξεάδεη ζαθψο ηα έζνδα ησλ επηρεηξήζεσλ θαζψο νη ηνπξίζηεο παξακέλνπλ ζηα μελνδνρεία φπνπ ηνπο 53

63 πξνζθέξνληαη πνιιέο ππεξεζίεο ζε πνιχ ρακειέο ηηκέο θαη δελ θαηαλαιψλνπλ ηίπνηα εθηφο μελνδνρείνπ. Δπνκέλσο νη επηρείξεζεηο δελ έρνπλ έζνδα απφ ηνπο ηνπξίζηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ απηφ ην ζχζηεκα. Η αξλεηηθή επίδξαζε ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ «tour operator» ζηα έζνδα ηεο επηρείξεζεο: Οη εξσηεζέληεο δήισζαλ πσο ε ιεηηνπξγία ησλ tour operator επεξέαζε πνιχ ηα έζνδα ηεο επηρείξεζεο κε πνζνζηφ 34,5%, ελψ ην 33,6% δήισζε πσο δελ επεξεάζηεθαλ νχηε πνιχ νχηε ιίγν. Δπηπιένλ ην 17,3% απάληεζε πσο επεξεάζηεθε πάξα πνιχ, ελψ αληίζεηα ην 14,6% επεξεάζηεθε πνιχ ιίγν ή ιίγν. Η ιεηηνπξγία ησλ tour operator απφ ηε κηα επεξεάδεη ζεηηθά ηηο επηρεηξήζεηο θαζψο θέξλνπλ ηνπξίζηεο ζην λεζί θαη έρνπλ έζνδα απφ απηνχο, απφ ηελ άιιε νκψο πνιινί ηνπξίζηεο πνπ έξρνληαη ρξεζηκνπνηνχλ ην ζχζηεκα all-inclusive θαη παξακέλνπλ ζηα μελνδνρεία νπφηε νη επηρεηξήζεηο δελ έρνπλ ζεκαληηθά θέξδε απ απηνχο. 54

64 3.3.3 ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΣΧΝ ΔΠΗΠΣΧΔΧΝ ΣΖ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΚΡΗΖ Αμηνιφγεζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζην λεζί φζνλ αθνξά ηελ απαζρφιεζε: Σν πςειφηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ κε πνζνζηφ 46,4% δήισζε πσο νη επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ απαζρφιεζε είλαη αξλεηηθέο, ελψ ην 22,7% ην ραξαθηήξηζε νχηε αξλεηηθφ νχηε ζεηηθφ. Καζψο επίζεο θαη ην 11,8% ηηο ζεψξεζε πνιχ αξλεηηθέο. Αμηνιφγεζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζην λεζί φζνλ αθνξά ηελ αλάπηπμε: Σν 53,6% ησλ θαηαζηεκαηαξρψλ πνπ απάληεζε ζηελ έξεπλα ζεψξεζε ηηο επηπηψζεηο ζηελ αλάπηπμε νχηε ζεηηθέο νχηε αξλεηηθέο. Δπηπιένλ ην 26,3% ζεψξεζε ηηο επηπηψζεηο αξλεηηθέο, ελψ ην ππφινηπν 20% ζεηηθέο έσο πνιχ ζεηηθέο ρεδηάγξακκα 19: Αμηνιόγεζε ησλ επηπηώζεσλ ηνπ ηνπξηζκνύ ζην λεζί ηεο Ρόδνπ όζν αθνξά ηελ αλάπηπμε. 53,6% 1,8% 24,5% Πολφ αρνητικζσ Αρνητικζσ Οφτε θετικζσ/οφτε αρνητικζσ 17,3% Θετικζσ 2,7% Πολφ θετικζσ Αμηνιφγεζε ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζην λεζί φζνλ αθνξά ηνλ πνιηηηζκφ: ζνλ αθνξά ηνλ πνιίηηζκφ ην 53,7% ησλ εξσηεζέλησλ απάληεζε πσο ζεσξεί ηηο επηπηψζεηο ζεηηθέο έσο πνιχ ζεηηθέο. Σν 30% ζεσξεί πσο είλαη νχηε αξλεηηθέο νχηε ζεηηθέο, ελψ ην ππφινηπν 6,3% δήισζε πσο είλαη αξλεηηθέο ΣΟ ΜΔΛΛΟΝ ΣΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ Οη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο είλαη παξνδηθέο: ηελ εξψηεζε απηή ην 70,9% ησλ εξσηεζέλησλ δήισζε πσο ζεσξεί ηηο επηπηψζεηο ηεο θξίζεο παξνδηθέο, σζηφζν ην 29,1% δελ είλαη παξνδηθέο. 55

65 80 ρεδηάγξακκα 20: Οη αξλεηηθέο επηπηώζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο είλαη παξνδηθέο. 70, , Ναι Όχι Απφδνζε ησλ κέηξσλ ηεο πνιηηείαο γηα ηε κείσζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο: ην εξψηεκα απηφ ην 38,1% απάληεζε πσο ηα κέηξα ηεο θπβέξλεζεο απέδσζαλ πνιχ ιίγν, ην 28,2% πσο απέδσζαλ ιίγν. Αθφκε ην 20% δήισζε πσο δελ απέδσζαλ ηα κέηξα νχηε πνιχ νχηε ιίγν, ελψ ην 13,7% δήισζε πσο απέδσζαλ πνιχ έσο πάξα πνιχ ρεδηάγξακκα 21: Απόδνζε ησλ κέηξσλ ηεο πνιηηείαο γηα ηελ κείσζε ησλ επηπηώζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο. 38,1% 28,2% 20% Πολφ λίγο Λίγο Οφτε πολφ/οφτε λίγο 12,75 Πολφ 0,95 Πάρα πολφ Αηζηνδνμία γηα ην κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε Ρφδν: Σν 45,5% ησλ θαηαζηεκαηαξρψλ πνπ εξσηήζεθαλ δελ είλαη νχηε πνιχ νχηε ιίγν αηζηφδνμνη γηα ηνλ κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ. Αληηζέησο ην 25,5% εηλαη πνιχ αηζηφδνμν γηα ην κέιινλ, ελψ ην 29,1% είλαη αξλεηηθφ γηα ην κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ. Σν ζχλνιν ησλ επηρεηξεκαηηψλ είλαη πξνβιεκαηηζκέλν φζνλ αθνξά ην κέιινλ ηνπ ηνπξηζκνχ ζην λεζί, θαζψο πξέπεη λα δεκηνπξγεζνχλ επηπξφζζεηεο ππνδνκέο ζην λεζί, ψζηε λα δηαηεξεζεί ν ηνπξηζκφο ζην λεζί. Ο ηνπξηζκφο ηνπ λεζηνχ κπνξεί λα ζεσξεζεί πνηνηηθφο: Σν 43,6% ησλ εξσηεζέλησλ ζεσξεί ηνλ ηνπξηζκφ ηνπ λεζηνχ πνηνηηθφ, ην 27,2% δελ ζεσξεη ην ηνπξηζκφ ηνπ λεζηνχ πνηνηηθφ, ελψ ην ππφινηπν 29,1% ην ζεσξεη νχηε ιίγν νχηε πνιχ πνηνηηθφ. 56