ΘΕΜΑ : ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ (Α. 997 ΚΠολΔ)

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΑΣΤΙΚΟΥ, ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ ΑΝΝΑΣ ΚΑΛΑΦΑΤΗ ΘΕΜΑ : ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗΣ ΑΚΙΝΗΤΩΝ (Α. 997 ΚΠολΔ) ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΠΡΟΪΣΧΥΟΝ ΔΙΚΑΙΟ 3. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 4. ΙΣΧΥΟΝ ΔΙΚΑΙΟ 4.1. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΜΙΣΘΩΣΗ Α. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ Β. ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ A. ΠΑΘΗΤΙΚΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ Β. ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ Β.1. ΕΝΝΟΙΑ ΑΝΑΓΓΕΛΘΕΝΤΩΝ ΔΑΝΕΙΣΤΩΝ ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΕΝΑΡΞΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΛΗΞΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΑΝΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΓΕΝΟΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΕΩΝ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΓΕΝΟΜΕΝΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΕΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ Η ΑΝΕΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ Α ΚΠολΔ 4.2. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΕΓΓΡΑΦΗΣ & ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ & ΕΓΓΡΑΦΗΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΠΑΘΗΤΙΚΑ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΟΡΙΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΕΝΑΡΞΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ 2

3 ΛΗΞΗ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗΣ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΩΣ ΚΑΤΑΣΧΕΜΕΝΟΥ ΑΚΙΝΗΤΟΥ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΩΣ ΚΑΤΑΣΧΕΜΕΝΟΥ ΑΚΙΝΗΤΟΥ ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΤ ΑΛΛΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΕΙΜΕΝΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΔ 17 ΙΟΥΛΙΟΥ/13 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 1923 «ΠΕΡΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΕΠΙ ΑΝΩΝΥΜΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ» ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ ΝΔ 356/1974 «ΠΕΡΙ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΙΣΠΡΑΞΕΩΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ» ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ Ν. 3816/1958 «ΠΕΡΙ ΚΥΡΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΟΣ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ» ΠΟΛΛΑΠΛΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΣΧΕΣΕΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟ Ν. 4332/1929 «ΠΕΡΙ ΚΥΡΩΣΕΩΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΥΜΒΑΣΕΩΣ ΠΕΡΙ ΣΥΣΤΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ» 4.3. ΕΠΙΤΡΕΠΤΗ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗ ΚΑΙ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗΣ 5. ΠΟΙΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΤΑΣΧΕΣΗΣ 6. ΤΕΛΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ 3

4 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ α... άρθρο ΑΚ... Αστικός Κώδικας α.ν... αναγκαστικός νόμος ΑΠ.....Άρειος Πάγος Αρμ... Αρμενόπουλος ΑρχΝ... Αρχείο Νομολογίας Ασφ.Μ... Ασφαλιστικά Μέτρα Βλ.... Βλέπε ΒουλΣυμβ... Βούλευμα Συμβουλίου ΓνμδΕισΑΠ... Γνωμοδότηση Εισαγγελέως Αρείου Πάγου ΓνμδΕισΠρΘεσ... Γνωμοδότηση Εισαγγελίας Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης ΓνμδΕισΠρΛαμ... Γνωμοδότηση Εισαγγελίας Πρωτοδικών Λαμίας ΓνμδΝΣΚ... Γνωμοδότηση Νομικού Συμβουλίου του Κράτους Δ... Δίκη ΔΕΕ... Δίκαιο Εταιριών και Επιχειρήσεων ΔΦΝ... Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας εδ.... εδάφιο ΕΕΝ... Εφημερίς Ελλήνων Νομικών ΕισΝΑΚ... Εισαγωγικός Νόμος Αστικού Κώδικα ΕισΝΚΠολΔ... Εισαγωγικός Νόμος Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας εκδ... έκδοση ΕλλΔνη... Ελληνική Δικαιοσύνη επ... επόμενα ΕπιθΔικΠολ... Επιθεώρηση Δικαίου Πολυκατοικιών ΕπιθΝαυτΔ... Επιθεώρηση Ναυτιλιακού Δικαίου ΕπιθΤρΑξΧρΔ... Επιθεώρηση Τραπεζικού, Αξιογραφικού και Χρηματιστηριακού Δικαίου ΕφΑθ... Εφετείο Αθηνών ΕφΘεσ... Εφετείο Θεσσαλονίκης 4

5 κ.ά.... και άλλα ΚΕΔΕ... Κώδικας Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων ΚΙΝΔ... Κώδικας Ιδιωτικού Ναυτικού Δικαίου ΚΠολΔ... Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας ΜονΠλημ... Μονομελές Πλημμελειοδικείο ΜΠρ... Μονομελές Πρωτοδικείο Ν... Νόμος ΝΔ... Νομοθετικό Διάταγμα ΝΕΔΕ... Νόμος Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων ΝοΒ... Νομικό Βήμα ΟλΑΠ... Ολομέλεια Αρείου Πάγου ο.π... όπως παραπάνω ΠειρΝ... Πειραϊκή Νομολογία ΠΚ... Ποινικός Κώδικας ΠοινΔικ... Ποινική Δικαιοσύνη ΠοινΧρ... Ποινικά Χρονικά ΠΠρ... Πολυμελές Πρωτοδικείο π.χ... παραδείγματος χάριν Σ... Σύνταγμα σ... σελίδα σσ... σελίδες τ... τόμος Τμ... Τμήμα ΤριμΠλημ... Τριμελές Πλημμελειοδικείο ΧρΙΔ... Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου 5

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παροχή έννομης προστασίας είναι συνταγματικά κατοχυρωμένη στο άρθρο 20 του Συντάγματος. Η πρωτογενής έννομη προστασία έχει τρεις μορφές, τη διαγνωστική δίκη, τα ασφαλιστικά μέτρα και την αναγκαστική εκτέλεση. Με την αναγκαστική εκτέλεση, ήτοι την ικανοποίηση αξιώσεων με την κρατική επιβολή 1, επιδιώκεται η αποκατάσταση της διαταραχθείσης έννομης τάξης όταν η συμμόρφωση των εμπλεκόμενων μερών με το διατακτικό των δικαστικών αποφάσεων δεν είναι εκούσια. Η αναγκαστική εκτέλεση διακρίνεται ανάλογα με το είδος της εκτελούμενης αξίωσης 2 σε αναγκαστική εκτέλεση για ικανοποίηση αξίωσης παράδοσης ή απόδοσης κινητών πραγμάτων (α ΚΠολΔ) και ακινήτων (α. 943 ΚΠολΔ), για ικανοποίηση αξίωσης προς ενέργεια πράξεως (α ΚΠολΔ), για ικανοποίηση αξίωσης για παράλειψη ή ανοχή πράξεως (α. 947 ΚΠολΔ), και για ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων (α ΚΠολΔ). Συνηθέστερη στην καθημερινή πρακτική είναι η αναγκαστική εκτέλεση για ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων. Μέσα αυτής είναι η κατάσχεση (α. 953επ. ΚΠολΔ), η αναγκαστική διαχείριση (α ΚΠολΔ) και η προσωπική κράτηση (α ΚΠολΔ). Κυρίαρχη θέση μεταξύ αυτών κατέχει η κατάσχεση. Η κατάσχεση αφενός εξατομικεύει το αντικείμενο της εκτέλεσης 3 και αφετέρου εξασφαλίζει τη διατήρηση της υπεγγυότητάς του 4 έναντι του 1 Πελαγία Γέσιου-Φαλτσή, «Αναγκαστική Εκτέλεση I Γενικό Μέρος», Αθήνα- Θεσσαλονίκη, εκδ. Σάκκουλα, 1998, σ Πελαγία Γέσιου-Φαλτσή, ο.π., σ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Κατάσχεσις επί ακινήτων, πλοίων ή αεροσκαφών του οφειλέτου (άρθρα )», τ. Δ, εκδ. Β (ανατύπωσις), εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα, σ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις-Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», τ. Β, εκδ. Β (ανατύπωσις), Αθήνα- Κομοτηνή, εκδόσεις Αντ.Ν.Σάκκουλα, σ Πριν από την επιβολή της κατάσχεσης και την εγγραφή της στα Βιβλία Κατασχέσεων του αρμόδιου κατά τόπον υποθηκοφυλακείου, οι δανειστές προστατεύονται μέσω της παυλιανής αγωγής, ήτοι της κατ άρθρα 939επ. ΑΚ αγωγής διαρρήξεως, όπως και στην περίπτωση της μη υπαγόμενης στην απαγόρευση των άρθρων ΚΠολΔ και ΚΠολΔ διάθεσης. 6

7 κατασχόντος δανειστή, των αναγγελθέντων δανειστών και του υπερθεματιστή. Το τελευταίο επιτυγχάνεται 5 μέσω της υλικής ακινητοποίησής του δια του μεσεγγυούχου (α. 956 ΚΠολΔ για τα κινητά και α. 996 ΚΠολΔ για τα ακίνητα) και μέσω της νομικής δέσμευσής του. Η δε νομική δέσμευσή του επέρχεται με την απαγόρευση διαθέσεως του κατασχεμένου πράγματος, την ανενέργεια έναντι των ως άνω προστατευόμενων προσώπων, των μεταγραφών και των εγγραφών υποθηκών και προσημειώσεων υποθήκης που λαμβάνουν χώρα μετά την εγγραφή της κατάσχεσης στο βιβλίο των κατασχέσεων, και με την απαγόρευση επιβολής δεύτερης αναγκαστικής κατασχέσεως στο ήδη αναγκαστικώς κατασχεθέν πράγμα. Σκοπός του νομοθέτη του ΚΠολΔ είναι ο συμβιβασμός των αντικρουόμενων συμφερόντων αφενός του επισπεύδοντος και των αναγγελθέντων δανειστών και αφετέρου του καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη και του τρίτου που συμβάλλεται μαζί του. Η απαγόρευση διάθεσης και η απαγόρευση πλειόνων αναγκαστικών κατασχέσεων του ήδη αναγκαστικώς κατασχεθέντος ακινήτου συνιστούν τις βασικές, η μεν πρώτη ουσιαστική η δε δεύτερη δικονομική, συνέπειες της κατάσχεσης που αποτελούν το αντικείμενο πραγμάτευσης της παρούσης. 2. ΠΡΟΪΣΧΥΟΝ ΔΙΚΑΙΟ Στο προγενέστερο δίκαιο τα θέματα των συνεπειών της κατάσχεσης, και ειδικότερα της σχέσης της κατάσχεσης και της υποθήκης, ρυθμίζονταν από την Πολιτική Δικονομία αλλά και από τον Αστικό Κώδικα. Συγκεκριμένα, υπήρχε σχετική πρόβλεψη στις διατάξεις των άρθρων 963, 996 ΠολΔ και 1310 ΑΚ. Η διάταξη του άρθρου 963 ΠολΔ όριζε «Από της ημέρας της εν τω άρθρω 959 αναφερομένης δηλοποιήσεως στερείται ο οφειλέτης του δικαιώματος της ελευθέρας διαθέσεως του κατασχεθέντος πράγματος. Όλαι αι 5 Βλ. υπ αριθ. 3 υποσημείωση. 7

8 παρ αυτού από της εποχής ταύτης επιχειρηθείσαι απαλλοτριώσεις [και υποθήκαι] ή υποθηκεύσεις είναι αυτοδικαίως άκυροι και μη ούσαι, χωρίς να απαιτήται να απαγγελθή η ακυρότης παρά του δικαστηρίου.». Η απαγόρευση που καθιέρωνε η ως άνω διάταξη καταλάμβανε τις απαλλοτριώσεις που γίνονταν με τη βούληση-συγκατάθεση του καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη 6, κι όχι εκείνες που ελάμβαναν χώρα δυνάμει δικαστικής απόφασης ή εκ του νόμου. Ως εκ τούτου, υποστηριζόταν 7 ότι ήταν έγκυρη η εγγραφή υποθηκών με τίτλο εκ του νόμου ή δικαστική απόφαση ή εξ ιδιωτικής βουλήσεως, ακόμη και μετά την εγγραφή της κατάσχεσης στο οικείο βιβλίο, εφόσον στην τελευταία περίπτωση ο τίτλος είχε αποκτηθεί πριν από την κοινοποίηση της κατάσχεσης στον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη. Συνεπώς, άκυρη ήταν η εγγραφή υποθήκης με τίτλο εξ ιδιωτικής βουλήσεως μεταγενέστερο της δηλοποίησης της κατάσχεσης στον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη. Σύμφωνα με την κρατούσα γνώμη 8, προϋπόθεση της ακυρότητας της απαλλοτρίωσης ήταν η εγκυρότητα της κατασχέσεως. Εάν η κατάσχεση ήταν άκυρη, τότε η μεταγενέστερη της κοινοποίησης της κατάσχεσης στον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη απαλλοτρίωση ήταν έγκυρη με το επιχείρημα ότι η άκυρη κατάσχεση ήταν ανύπαρκτη. Ο αγοραστής-αποκτήσας (από τον οφειλέτη) μπορούσε να ζητήσει τη διαγραφή της κατασχέσεως από το βιβλίο των κατασχέσεων 9. Ωστόσο, υποστηριζόταν και η αντίθετη άποψη 10. Ειδικότερα, ο Οικονομίδης υποστήριζε ότι μετά την εγγραφή της κατάσχεσης στο βιβλίο 6 Π.Καλλιγάς, «Σύστημα Ρωμαϊκού Δικαίου καθα εν Ελλάδι Πολιτεύεται πλην των Ιονίων Νήσων», τ. Α, Αθήνησι, 1878, σ. 682 Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 9 ος, Αθήναι, 1962, σ Π.Καλλιγάς, ο.π.. 8 Ι.Ν.Αποστολόπουλος, «Ο Πρόεδρος Πρωτοδικών», εκδ. στ, Αθήναι, 1966, σ. 401 Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», ο.π., σσ Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 8 ος, Αθήναι, 1959, σ Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 9 ος, ο.π., σ Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 8 ος, ο.π., σ Γ.Ορφανίδης, «Συγκρούσεις Συμφερόντων Δανειστών στην Αναγκαστική Εκτέλεση (Συμβολή στην ερμηνεία των άρθρων 958 και 997 ΚΠολΔ)», Ερευνητικό Ινστιτούτο Δικονομικών Μελετών-Δημοσιεύματα, τ. 28, Αθήνα-Κομοτηνή, εκδ. Αντ.Ν.Σάκκουλα, 2004, σ

9 κατασχέσεων η οιαδήποτε εγγραφή υποθήκης δεν παρήγαγε αποτελέσματα, ανεξάρτητα από τον τίτλο κτήσης της και τον χρόνο απόκτησής του. Περαιτέρω, στη διάταξη του άρθρου 960 ΠολΔ καθιερωνόταν ευθύνη του αμελούς να εγγράψει την κατάσχεση στο οικείο βιβλίο υποθηκοφύλακα ή του αμελούς να κοινοποιήσει σ αυτόν την επιβληθείσα κατάσχεση, προς ανόρθωση οιασδήποτε ζημίας. Παράλληλα, προβλεπόταν η επιβολή πειθαρχικής ποινής. Σκοπός του νομοθέτη ήταν η προστασία των τρίτων που αγνοούσαν την επιβληθείσα κατάσχεση. Ωστόσο, υποστηριζόταν 11 ότι σε μία τέτοια περίπτωση η απαλλοτρίωση παρέμενε άκυρη. Στη συνέχεια, ο ν. ΓΦΝΔ/1910 τροποποίησε το άρθρο 996 ΠολΔ, σύμφωνα με το οποίο απαγορευόταν η επί του κατασχεθέντος ακινήτου εγγραφή προσημείωσης ή υποθήκης σε οποιονδήποτε τίτλο κι αν στηριζόταν. Επιτρεπόταν μόνο η μετατροπή προσημείωσης σε υποθήκη. Η παρά τον ως άνω απαγορευτικό κανόνα τυχόν γενόμενη εγγραφή ήταν αυτοδικαίως άκυρη και εξαλειφόταν με διαταγή του Προέδρου, ενώ ο Υποθηκοφύλακας υπείχε πειθαρχική ευθύνη. Το κύρος του τίτλου για εγγραφή υποθήκης δεν θιγόταν από την εν λόγω απαγόρευση, εφόσον ο τίτλος στηριζόταν στο νόμο ή σε δικαστική απόφαση ή σε σύμβαση καταρτισθείσα μεταξύ του δανειστή-τρίτου και του καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη πριν από την κοινοποίηση στον τελευταίο της κατάσχεσης. Η απαγόρευση αφορούσε μόνο στην εγγραφή της υποθήκης στο βιβλίο υποθηκών. Το ζήτημα αυτό συνδεόταν άρρηκτα και με τη διαδικασία κατάταξης των δανειστών, καθώς οι δανειστές που είχαν έγκυρο τίτλο για κτήση υποθήκης και που δεν μπορούσαν να τον εγγράψουν στο βιβλίο υποθηκών, έπονταν μεν των ενυπόθηκων δανειστών που είχαν εγγεγραμμένη υποθήκη, προηγούνταν δε των απλών εγχειρόγραφων δανειστών 12 (α. 991αρ.6 ΠολΔ). Το ζήτημα της σχέσης κατάσχεσης και υποθήκης απασχόλησε και το νομοθέτη του Αστικού Κώδικα. Ειδικότερα, η διάταξη του άρθρου 1310 ΑΚ Π.Καλλιγάς, ο.π., σ Πελαγία Γέσιου-Φαλτσή, «Δίκαιο αναγκαστικής εκτελέσεως II (με αναφορά στον + Χαρ.Φραγκίστα, ομότιμο καθηγητή)», εκδ. Σάκκουλα, 1983, σ Η διάταξη αυτή καταργήθηκε με το άρθρο 53 ΕισΝΚΠολΔ, σύμφωνα με την οποία καταργούνται τα άρθρα 105παρ.2, 205, 521, 539, 1275, 1310, 1377, 1473 και 1889 ΑΚ, καθώς και τα άρθρα 126 και 127 του ΕισΝΑΚ. 9

10 όριζε «Από της κοινοποιήσεως της κατασχέσεως ακινήτων κτήματος εις τον οφειλέτην εγγραφή υποθήκης επ αυτού δεν δύναται να γίνει δυνάμει τίτλου εξ ιδιωτικής βουλήσεως μεταγενεστέρου της κοινοποιήσεως της κατασχέσεως. Πάσα άλλη εγγραφή μετά την κοινοποίησιν ταύτην συγχωρείται μέχρι της καταχωρίσεως της κατασχέσεως εις το βιβλίον υποθηκών, αλλά εις τους ούτω εγγραφόμενους δανειστές δεν κοινοποιείται το πρόγραμμα πλειστηριασμού.». Μεταξύ της διάταξης του άρθρου 963 ΠολΔ και του πρώτου εδαφίου της παραπάνω ρύθμισης δεν εντοπίζεται κάποιου είδους διαφοροποίηση, όπως συμβαίνει με το δεύτερο εδάφιο του άρθρου 1310 ΑΚ. Όπως προκύπτει από την ίδια τη διάταξη του άρθρου 1310 ΑΚ, η εγγραφή υποθήκης δυνάμει τίτλου εξ ιδιωτικής βουλήσεως μεταγενέστερου της κοινοποίησης της κατάσχεσης στον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη, δεν ήταν δυνατή. Αντίθετα, όπως υποστηρίχθηκε στη θεωρία 14, η εγγραφή υποθήκης στο βιβλίο υποθηκών δυνάμει τίτλου εξ ιδιωτικής βουλήσεως προγενέστερου της ανωτέρω κοινοποίησης, εκ του νόμου ή δικαστικής αποφάσεως, ήταν δυνατή εφόσον ελάμβανε χώρα πριν από την καταχώρηση της κατάσχεσης στο οικείο βιβλίο. Αναφορικά με τη σχέση κατάσχεσης και μεταγραφής τίτλου μεταβιβαστικού της κυριότητας του καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη επί του κατασχεθέντος ακινήτου, η κρατούσα γνώμη 15 υποστήριζε ότι εφόσον ο τίτλος συνετάγη πριν από την κοινοποίηση της κατάσχεσης στον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη, αυτός είναι έγκυρος, όπως έγκυρη είναι και η μεταγραφή του μετά την εγγραφή της κατάσχεσης στο οικείο βιβλίο, καθώς η διάταξη του άρθρου 963 ΠολΔ προέβλεπε ως συνέπεια της κοινοποίησης της κατάσχεσης στον οφειλέτη, την αυτοδίκαιη ακυρότητα των μεταγενέστερων αυτής διαθέσεων, όχι όμως και της μεταγραφής των προγενέστερων αυτής διαθέσεων. Σ αυτήν την περίπτωση, όπως υποστηριζόταν 16, η κατάσχεση υφίστατο επί αλλότριου 14 Κ.Α.Βαβούσκος, «Εγχειρίδιον Εμπραγμάτου Δικαίου», εκδ. δ, Θεσσαλονίκη-Αθήναι, εκδοτικός οίκος Α φοι Π.Σάκκουλα, 1972, σ. 328 Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 9 ος, ο.π., σ Γ.Α.Μπαλής, «Εμπράγματον Δίκαιον», εκδ. δ, Αθήναι, εκδοτικός οίκος Α φοι Π.Σάκκουλα, 1961, σ Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 9 ος, ο.π., σσ. 8889, Γ.Α.Μπαλής, «Εμπράγματον Δίκαιον (κατά τον κώδικα)», Αθήναι, 1950, σ

11 πράγματος καθιστάμενη άκυρη. Η εν λόγω μεταγραφή θα έπρεπε, ωστόσο, να λάβει χώρα πριν από τη μεταγραφή της περίληψης της κατακυρωτικής έκθεσης, οπότε και ο υπερθεματιστής αποκτά την κυριότητα του κατασχεθέντος ακινήτου. Εξαίρεση στα ανωτέρω εισάγεται στην περίπτωση κατά την οποία ο κατασχών είναι ενυπόθηκος δανειστής και ασκεί την εμπράγματη υποθηκική αγωγή, οπότε αντικείμενο της κατάσχεσης είναι το κατασχεθέν ακίνητο στη νομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν κατά τον χρόνο εγγραφής της υποθήκης 17,17α. Συνεπώς, η υποθήκη και κατ επέκταση η κατάσχεση «υπερισχύει της επιγενομένης μεταγραφής» 18. Περαιτέρω, υποστηριζόταν 19 ότι το άρθρο 996 ΠολΔ απαγόρευε μόνο την εγγραφή υποθήκης ή προσημείωσης μετά την καταχώρηση της κατάσχεσης στο βιβλίο κατασχέσεων, κι όχι και τη μεταγραφή τίτλου μεταβιβαστικού της κυριότητας ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος, αποκτηθέντος πριν από την κοινοποίηση της κατασχέσεως στον καθ ου η 17 Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 9 ος, ο.π., σ Γ.Α.Μπαλής, «Εμπράγματον Δίκαιον (κατά τον κώδικα)», ο.π., σ α Δηλαδή η έκταση της κατάσχεσης εξαρτάται από το αν ο επισπεύδων δανειστής είναι ενυπόθηκος ή εγχειρόγραφος δανειστής. Στην πρώτη περίπτωση αντικείμενο της κατάσχεσης είναι το ενυπόθηκο ακίνητο στη νομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν κατά το χρόνο εγγραφής της υποθήκης στο οικείο βιβλίο, ενώ στη δεύτερη στη νομική κατάσταση στην οποία βρισκόταν κατά το χρόνο επιβολής της κατάσχεσης. Συνεπώς, στην υποθετική περίπτωση εγγραφής υποθήκης επί της πλήρους κυριότητας και μεταγενέστερης σύστασης περιορισμένου εμπράγματου δικαιώματος ουσίας επί του ιδίου ακινήτου, εάν επιβληθεί κατάσχεση από τον ενυπόθηκο δανειστή, αντικείμενο της κατάσχεσης θα είναι η πλήρης κυριότητα του εν λόγω ακινήτου, την οποία και θα αποκτήσει ο υπερθεματιστής. Εάν, όμως, κατασχών δανειστής είναι εγχειρόγραφος δανειστής του καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη, τότε αντικείμενο της κατάσχεσης θα είναι το δικαίωμα κυριότητας περιορισμένο από το εμπράγματο δικαίωμα ουσίας και ο υπερθεματιστής θα αποκτήσει την κυριότητα βεβαρημένη με αυτό. Στην τελευταία περίπτωση, ο ενυπόθηκος δανειστής θα αναγγείλει την απαίτησή του προκειμένου να ικανοποιηθεί προνομιακά από το πλειστηρίασμα. Στη συνέχεια, εάν το περιορισμένο εμπράγματο δικαίωμα μπορεί να κατασχεθεί αυτοτελώς, ο ενυπόθηκος δανειστής μπορεί να προβεί στην κατάσχεσή του, εφόσον δεν ικανοποιήθηκε πλήρως και ολοσχερώς από το πλειστηρίασμα. Εάν, όμως, το ως άνω δικαίωμα δεν κατάσχεται αυτοτελώς, υποστηρίζεται (Γεώργιος Α.Ιατρού, «Κατάσχεση ενυπόθηκου ακινήτου και σύγκρουση της υποθήκης με άλλο περιορισμένο εμπράγματο δικαίωμα», ΧρΙΔ Γ/2003, σσ. 950, 953, 959) ότι ο ενυπόθηκος δανειστής μπορεί να ζητήσει κατ άρθρο ΚΠολΔ τη διόρθωση της έκθεσης κατάσχεσης, ώστε η κατάσχεση να επεκταθεί και στο περιορισμένο εμπράγματο δικαίωμα και να εκπλειστηριαστεί η πλήρης κυριότητα. 18 Α.Κιτσικόπουλος, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 9 ος, ο.π., σ Ι.Ν.Αποστολόπουλος, ο.π., σσ

12 εκτέλεση οφειλέτη, καθότι ο νόμος δεν προβλέπει προθεσμία εντός της οποίας πρέπει να γίνει η μεταγραφή. Επί του ανωτέρω θέματος είχαν εκδοθεί δύο αντίθετες αποφάσεις τμημάτων του Αρείου Πάγου. Συγκεκριμένα, το Α Τμήμα του Αρείου Πάγου είχε κρίνει με την υπ αριθ. 217/1927 απόφασή του 20 ότι μετά την εγγραφή της κατάσχεσης στο βιβλίο κατασχέσεων ουδεμία πράξη εκποίησης του κατασχεθέντος ακινήτου δύναται να μεταγραφεί. Στη συνέχεια, το Β Τμήμα του Αρείου Πάγου δέχτηκε με την υπ αριθ. 37/1928 απόφασή του 21 ότι το άρθρο 996 ΠολΔ αφορούσε μόνο στην υποθήκη και στην προσημείωση. Τελικά, η διαφωνία των δύο τμημάτων λύθηκε με την υπ αριθ. 133/1928 απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου 22, σύμφωνα με την οποία η διάταξη του άρθρου 996 ΠολΔ αναφερόταν μόνο στην υποθήκη και στην προσημείωση, κι όχι και στη μεταγραφή τίτλων προγενέστερων της κοινοποίησης της κατασχέσεως στον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη. Σε διαφορετική περίπτωση, ο νομοθέτης θα το όριζε ρητά. Τέλος, προκειμένου να παράγει έννομες συνέπειες έναντι του επισπεύδοντος δανειστή οποιαδήποτε μεταγραφή ή εγγραφή στο βιβλίο υποθηκών ή κατασχέσεων μετά την καταχώρηση της κατάσχεσης στο οικείο βιβλίο, θα έπρεπε αυτή να κοινοποιηθεί στον υπάλληλο του πλειστηριασμού τουλάχιστον 25 ημέρες πριν από τον πλειστηριασμό ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Στις 16 Σεπτεμβρίου του έτους 1968 τέθηκε σε ισχύ ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας. Η διάταξη του άρθρου προέβλεπε τη δυνατότητα της μεταγραφής και της εγγραφής υποθήκης (και προσημείωσης) και μετά την εγγραφή της κατάσχεσης στο βιβλίο κατασχέσεων, όπως 20 ΑΠ 217/1927(Α Τμ.), Θ ΛΑ, σ ΑΠ 37/1928(Β Τμ.), Θ ΛΘ, σ ΟλΑΠ 133/1928, Θ ΛΘ, σ Βλ. Πελαγία Γέσιου-Φαλτσή, «Δίκαιο αναγκαστικής εκτελέσεως II (με αναφορά στον + Χαρ.Φραγκίστα, ομότιμο καθηγητή)», ο.π., σ

13 άλλωστε ορίζει σήμερα η διάταξη του άρθρου Η ρύθμιση αυτή ήταν αντίθετη με το μέχρι τότε ισχύσαν σύστημα που καθιερώθηκε με τα άρθρα 963, 996 ΠολΔ και 1310 ΑΚ. Όμως, η εν λόγω μεταγραφή ή εγγραφή ήταν σχετικώς άκυρη, ήτοι δεν παρήγαγε συνέπειες έναντι του κατασχόντος και των αναγγελθέντων δανειστών, εκτός κι αν επρόκειτο για τροπή προγενέστερης προσημείωσης σε υποθήκη. Ενόψει της ως άνω ρύθμισης δημιουργήθηκε το ερώτημα διαχρονικού δικαίου για τη δυνατότητα ή μη εγγραφής υποθήκης μετά την εισαγωγή του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας σε ακίνητο επί του οποίου επεβλήθη κατάσχεση πριν από την έναρξη ισχύος του (του ΚΠολΔ). Στις 17 Φεβρουαρίου του έτους 1969 ο Εισαγγελεύς Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης Κ.Σταμάτης συνέταξε την υπ αριθμόν 916/1969 Γνωμοδότηση 24 της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης απευθύνοντάς την προς τον Υποθηκοφύλακα Θεσσαλονίκης, ο οποίος του είχε υποβάλει σχετικό ερώτημα δια της υπ αριθμόν 52/1969 αναφοράς του 25. Σύμφωνα με την παραπάνω γνωμοδότηση, η διάταξη του άρθρου 2 του Αστικού Κώδικα ορίζει ότι ο νόμος ορίζει για το μέλλον, δεν έχει αναδρομική δύναμη και διατηρεί την ισχύ του, εφόσον άλλος κανόνας δικαίου δεν τον καταργήσει ρητά ή σιωπηρά. Συνεπώς, οι δικονομικοί νόμοι στερούνται αναδρομικής ισχύος. Επιπλέον, το άρθρο 50 του Εισαγωγικού Νόμου του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας που αφορά στο μεταβατικό δίκαιο για την αναγκαστική εκτέλεση, προβλέπει στην πρώτη παράγραφο ότι οι σχετικές με την αναγκαστική εκτέλεση διατάξεις του ΚΠολΔ εφαρμόζονται στις εκτελέσεις που αρχίζουν από την εισαγωγή του. Η αναγκαστική εκτέλεση θεωρείται δε ότι άρχισε από τότε που επιδόθηκε η επιταγή σε εκείνον κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση 25α. Μεταξύ των ανωτέρω διατάξεων, των 24 ΓνμδΕισΠρΘεσ 916/1969, ΝοΒ 18, σ Επίσης, δια της αναφοράς αυτής είχε υποβληθεί και το ερώτημα εάν η διάταξη του άρθρου ΚΠολΔ που προέβλεπε την απαγόρευση δεύτερης αναγκαστικής κατάσχεσης επί του αυτού ακινήτου, ίσχυε και για το Δημόσιο και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου που ενέπιπταν στο πεδίο εφαρμογής του ΝΕΔΕ που προέβλεπε στο άρθρο 15 τη δυνατότητα επιβολής και δεύτερης αναγκαστικής κατάσχεσης. Σύμφωνα με τη γνωμοδότηση, η διάταξη του άρθρου 15 του Ν. 4845/1930 (Ν.Ε.Δ.Ε.) ως ειδικότερη δεν θίγεται από τη γενική διάταξη του άρθρου ΚΠολΔ. Περαιτέρω, το άρθρο 51περ.1 ΕισΝΚΠολΔ προβλέπει τη διατήρηση των διατάξεων για την είσπραξη των δημόσιων εσόδων. 13

14 σχετικών με την αναγκαστική εκτέλεση, συγκαταλέγεται και η διάταξη του άρθρου ,5 ΚΠολΔ. Εξαίρεση στον κανόνα της μη αναδρομικής ισχύος εισάγεται με τη δεύτερη παράγραφο του άρθρου 50 ΕισΝΚΠολΔ. Συγκεκριμένα, οι διατάξεις των άρθρων 1000, και ΚΠολΔ εφαρμόζονται και στις εκτελέσεις που άρχισαν πριν από την εισαγωγή του. Εφόσον, λοιπόν, η διάταξη του άρθρου 1061 ΚΠολΔ δεν περιλαμβάνεται στις προαναφερθείσες διατάξεις, δεν καταλαμβάνει τις προγενέστερες της ισχύος της κατασχέσεις. Ακόμη, όπως αναφέρεται στη γνωμοδότηση, σιωπηρά αναδρομική ισχύς αποδίδεται σε έναν κανόνα μόνο όταν αυτό συνάγεται από τη βούληση του νομοθέτη, προϋπόθεση, όμως, που δεν συντρέχει στην προκείμενη περίπτωση. Περαιτέρω, ούτε ο χαρακτηρισμός της διάταξης του άρθρου 1061 ΚΠολΔ ως διάταξης δημοσίας τάξεως μπορεί να θεμελιώσει την αναδρομική ισχύ της. Στη συνέχεια, στις 8 Οκτωβρίου του έτους 1969 συνετάγη από τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Λαμίας Ν.Γανώση η υπ αριθμόν 582/1969 Γνωμοδότηση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Λαμίας προς τον Υποθηκοφύλακα Φαλάρων 26, ο οποίος είχε διατυπώσει δια της υπ αριθμόν 13/1969 αναφοράς του το ερώτημα εάν μπορεί να εγγραφεί υποθήκη σε ακίνητο στο οποίο επιβλήθηκε κατάσχεση το έτος Η γνωμοδότηση ήταν θετική σε αντίθεση με την υπ αριθμόν 916/1969 Γνωμοδότηση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με αυτήν, ειδικότερα, η εγγραφή υποθήκης δεν αποτελεί πράξη που ανάγεται στην εκτέλεση, στην οποία αναφέρεται το άρθρο 50 1 ΕισΝΚΠολΔ. Δεν συνιστά διαδικαστική πράξη αλλά «τμήμα δικαιοπραξίας του αστικού δικαίου». Συνεπώς, εφαρμογής χρήζει ο κανόνας που προκύπτει από τα άρθρα και 25α Σύμφωνα με την υπ αριθ /1968 Γνωμοδότηση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών και την υπ αριθ. 265/1970 απόφαση του Ειρηνοδικείου Κορίνθου (βλ. Σ.Κουσούλη σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα, «ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΔΙΚΟΝΟΜΙΑΣ II, , Εισαγωγικός Νόμος», 2000, σ. 2080), σε περίπτωση υποκατάστασης του επισπεύδοντος δανειστή εφαρμοστέο είναι το δίκαιο που ίσχυε κατά την πρώτη επίδοση, κι όχι κατά τη δεύτερη, η οποία δε συνιστά έναρξη νέας εκτελεστικής διαδικασίας. 26 ΓνμδΕισΠρΛαμ 582/1969, ΝοΒ 18, σ Α. 51 ΕισΝΑΚ «Η απόκτηση κυριότητας ή άλλου εμπράγματου δικαιώματος 14

15 57 28 ΕισΝΑΚ, σύμφωνα με τον οποίο η κτήση εμπράγματου δικαιώματος διέπεται από το δίκαιο που ισχύει κατά τον χρόνο που σημειώνονται τα συστατικά του δικαιώματος περιστατικά. Επιπλέον, σε περίπτωση συνέχισης της εκτελεστικής διαδικασίας βάσει της προγενέστερης κατάσχεσης, τα αποτελέσματα της τελευταίας δεν επηρεάζονται, καθότι η εγγραφείσα υποθήκη δεν θα είναι αντιτάξιμη έναντι του κατασχόντος και των αναγγελθέντων δανειστών, σύμφωνα με τους ορισμούς της διάταξης του άρθρου ΚΠολΔ. Τέλος, όπως αναφέρεται στην εν λόγω γνωμοδότηση, δεν μπορεί να αντληθεί επιχείρημα υπέρ της αντίθετης άποψης από τη διάταξη του άρθρου 50 2 ΕισΝΚΠολΔ. Ενόψει της προκληθείσης από τις δύο παραπάνω γνωμοδοτήσεις διχογνωμίας, ο Αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου Π.Θεράπος συνέταξε την υπ αριθμόν 15/1970 Γνωμοδότηση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης και τη Διεύθυνση Συμβολαιογραφείων 29, λαμβάνοντας αποφατική θέση και συντασσόμενος με την υπ αριθμόν 916/1969 Γνωμοδότηση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης. Ειδικότερα, κατά τα αναφερόμενα στην ως άνω γνωμοδότηση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, η εγγραφή υποθήκης μετά την εισαγωγή του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας επί ακινήτου επί του οποίου επεβλήθη κατάσχεση βάσει του προϊσχύοντος δικαίου δεν είναι δυνατή, και μάλιστα ανεξάρτητα από τον τίτλο κτήσης της. Δηλαδή, ακόμη κι αν πρόκειται για τίτλο εκ του νόμου ή εκ δικαστικής απόφασης ή εξ ιδιωτικής βουλήσεως προγενέστερο της επιβληθείσης κατάσχεσης. Ο σκοπός του νομοθέτη όπως η διάταξη του άρθρου ΚΠολΔ μην εφαρμόζεται σε εκτελεστικές διαδικασίες που άρχισαν πριν από τις 16/9/1968, προκύπτει σαφώς από τη διάταξη του άρθρου 50 1 ΕισΝΚΠολΔ. Η γνωμοδότηση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου αντικρούει τα πριν από την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα κρίνεται κατά το δίκαιο που ίσχυε όταν έγιναν τα πραγματικά γεγονότα για την απόκτησή τους.». 28 Α. 57 ΕισΝΑΚ «Τα εμπράγματα δικαιώματα σε ξένο πράγμα ή δικαίωμα, που υπάρχουν κατά την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα, ισχύουν και στο εξής, και διέπονται, ως προς την έκταση, το περιεχόμενο, τη δυνατότητα μεταβίβασης, την προστασία και την απόσβεσή τους από το έως τώρα δίκαιο. Οι πραγματικές όμως δουλείες, που υπάρχουν πάνω σε ακίνητα διέπονται, από την εισαγωγή του Κώδικα, από τις διατάξεις του.». 29 ΓνμδΕισΑΠ 15/1970, ΕΕΝ 37(1970), σ

16 προβαλλόμενα με την υπ αριθμόν 582/1969 Γνωμοδότηση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Λαμίας, επιχειρήματα ως έπεται. Το άρθρο 50 1 ΕισΝΚΠολΔ αναφέρεται σε διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας σχετικές με την αναγκαστική εκτέλεση, στις οποίες κατατάσσεται η διάταξη του άρθρου Δεν διακρίνει μεταξύ αυτών και διατάξεων που αναφέρονται σε πράξεις της αναγκαστικής εκτέλεσης ή που ανάγονται στην εκτέλεση. Σε κάθε περίπτωση, η διάταξη του άρθρου ΚΠολΔ είναι δικονομικής φύσης. Περαιτέρω, η ανενέργεια της υποθήκης έναντι του κατασχόντος και των αναγγελθέντων δανειστών δεν μπορεί να δικαιολογήσει παρέκκλιση από τις διατάξεις του άρθρου 50 1,2 ΕισΝΚΠολΔ, ενώ η ασφάλεια των συναλλαγών υπό το καθεστώς τόσο του προϊσχύοντος όσο και του ισχύοντος δικαίου τυγχάνει ίδιας προστασίας. Τέσσερα χρόνια μετά τη γνωμοδότηση της Εισαγγελίας του Αρείου Πάγου, ήτοι το έτος 1974, εξεδόθη η υπ αριθ. 565/1974 Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους 30, σύμφωνα με την οποία η δυνατότητα ή μη εγγραφής υποθήκης επί κατασχεθέντος ακινήτου καθορίζεται από το ισχύον κατά το χρόνο εγγραφής της υποθήκης δίκαιο (α. 57 ΕισΝΑΚ), κι όχι από το δίκαιο που ίσχυε κατά το χρόνο επιβολής της κατάσχεσης (α ΕισΝΚΠολΔ). Συνεπώς, μετά τις 16 Σεπτεμβρίου του έτους 1968, οπότε και εισήχθη ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, νομίμως ζητείται από τον υποθηκοφύλακα όπως εγγράψει υποθήκη επί ακινήτου επί του οποίου επιβλήθηκε κατάσχεση πριν από την προαναφερθείσα ημερομηνία. Και η κρατούσα στη θεωρία γνώμη τίθεται υπέρ της θετικής απάντησης στο προκείμενο ερώτημα. Συγκεκριμένα, υποστηρίχθηκε 31 ότι το ζήτημα πρέπει να εξεταστεί από δύο απόψεις, από αυτήν των αποτελεσμάτων της κατάσχεσης και από εκείνη των προϋποθέσεων κτήσης του εμπράγματου δικαιώματος υποθήκης. Καταρχήν, οι προβλεπόμενες από έναν νόμο έννομες συνέπειες δεν μπορούν να συνεχίσουν να παράγονται και μετά την κατάργηση του νόμου αυτού με την αιτιολογία ότι το γενεσιουργό αυτών νομικό γεγονός συνέβη 30 ΓνμδΝΣΚ 565/1974, Δ 6, σ Δ.Ν.Δρούτσας, Παρατηρήσεις στην υπ αριθ. πρωτ. 582/1969 γνωμοδότηση της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Λαμίας, ΝοΒ 18, σ

17 κατά τη διάρκεια ισχύος του, καθώς μ αυτόν τον τρόπο καθίστανται ενεργείς διατάξεις καταργημένου νόμου. Ακόμη, από το άρθρο 50 1,2 ΕισΝΚΠολΔ δεν μπορεί να αντληθεί επιχείρημα υπέρ της αντίθετης λύσης, ενώ το άρθρο 53 ΕισΝΚΠολΔ κατήργησε τη διάταξη του άρθρου 1310 ΑΚ χωρίς να ορίζει ότι εξακολουθεί να ισχύει για τις κατασχέσεις που εγγράφηκαν στο βιβλίο κατασχέσεων μέχρι τις 16 Σεπτεμβρίου του έτους Περαιτέρω, η διάταξη του άρθρου 1260 ΑΚ απαιτεί για την απόκτηση υποθήκης τίτλο που χορηγεί δικαίωμα υποθήκης και εγγραφή στο βιβλίο υποθηκών. Μετά την κατάργηση του άρθρου 1310 ΑΚ ο νόμος δεν απαιτεί τη συνδρομή της αρνητικής προϋπόθεσης της μη προϋφιστάμενης κατάσχεσης. Εξάλλου, οι προϋποθέσεις για την κτήση εμπράγματου δικαιώματος καθορίζονται από το δίκαιο που ισχύει κατά το χρόνο σύστασής του. Τέλος, εάν γινόταν δεκτή η αντίθετη άποψη, «θα εδημιουργείτο άνισος μεταχείρισις ως και άνισος απονομή δικαιωμάτων προσκρούουσα εις το περί δικαίου αίσθημα, τινών μεν δανειστών δυναμένων όπως εγγράψωσιν υποθήκην και μετά την εγγραφήν κατασχέσεως εις το επί τούτο βιβλίον, τινών δε δανειστών μη δυναμένων, ως εκ του ότι η εγγραφή της κατασχέσεως είχε λάβει χώραν υπό το κράτος ισχύος του προγενεστέρου δικαίου.» 32. Επιπλέον, υποστηρίχθηκε 33 ότι το άρθρο 50 1 ΕισΝΚΠολΔ εισάγει εξαίρεση στον κανόνα κατά τον οποίο οι διαδικαστικές πράξεις διέπονται από το δίκαιο που ισχύει κατά το χρόνο που αυτές ενεργούνται. Όμως, η διάταξη του άρθρου ΚΠολΔ είναι ουσιαστική, κι όχι δικονομική, καθώς αναφέρεται στο κύρος της διάθεσης του κατασχεθέντος ακινήτου. Δεν αφορά στο κύρος της εκτέλεσης. Άλλωστε, η ακυρότητα που καθιερώνει η εν λόγω διάταξη είναι αυτοδίκαιη, ήτοι δεν χρειάζεται να απαγγελθεί με δικαστική απόφαση, όπως απαιτείται για τη δικονομική ακυρότητα. Επίσης, η εφαρμογή της διάταξης του άρθρου ΚΠολΔ και επί των εκτελεστικών διαδικασιών που άρχισαν πριν από την εισαγωγή του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ικανοποιεί το συμφέρον του καθ ου η εκτέλεση 32 Βλ. υπ αριθ. 31 υποσημείωση. 33 Κ.Μπέης, «Συμβολές στην ερμηνεία του δικονομικού δικαίου», τ. Β, Αθήνα, 1980, σσ ,

18 οφειλέτη να βρει χρήματα για να ικανοποιήσει τους δανειστές του, χωρίς να θίγει τα συμφέροντα του κατασχόντος και των αναγγελθέντων δανειστών. Θίγει, ωστόσο, τα συμφέροντα των δανειστών που μέλλουν να αναγγελθούν, καθώς έναντι αυτών η εγγραφείσα υποθήκη είναι αντιτάξιμη 34. Όμως, το συμφέρον αυτών των δανειστών δεν μπορεί να αποκλείσει την εφαρμογή της διάταξης του άρθρου ΚΠολΔ, γιατί η τυχόν ζημία τους οφείλεται στην αμέλειά τους να αναγγελθούν σε προγενέστερο χρόνο. Τέλος, έχει κριθεί 35 ότι από τη διάταξη του άρθρου 50 1 ΕισΝΚΠολΔ σαφώς προκύπτει ότι η εφαρμογή των διατάξεων στις οποίες αυτή αναφέρεται εξαρτάται από την έναρξη της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης ανεξάρτητα από το χαρακτήρα τους ως δικονομικών ή ουσιαστικών. 4. ΙΣΧΥΟΝ ΔΙΚΑΙΟ Η διάταξη του άρθρου 997 ΚΠολΔ που αφορά στις συνέπειες της κατάσχεσης ορίζει ότι: 1. Απαγορεύεται και είναι άκυρη υπέρ εκείνου που επέβαλε την κατάσχεση και υπέρ των δανειστών που αναγγέλθηκαν η διάθεση του κατασχεμένου από τον οφειλέτη αν πρόκειται για ενυπόθηκο κτήμα είναι άκυρη η διάθεσή του και από τον τρίτο, κύριο ή νομέα. Μετά την κατάσχεση του ακινήτου η εκμίσθωσή του από τον οφειλέτη ή τον τρίτο κύριο ή νομέα ή η παραχώρηση 34 Ο Κ.Μπέης τίθεται υπέρ της άποψης ότι η μεταγραφή και η υποθήκη που έγιναν μετά την εγγραφή της κατάσχεσης στο οικείο βιβλίο δεν αντιτάσσονται έναντι του κατασχόντος και των δανειστών που αναγγέλθηκαν πριν από τη διάθεση, κι όχι έναντι όλων των δανειστών που αναγγέλθηκαν νομίμως και εμπροθέσμως εντός της τασσόμενης από τη διάταξη του άρθρου 972 ΚΠολΔ προθεσμίας. Για τη διάσταση απόψεων σχετικά με την έννοια των αναγγελθέντων δανειστών βλ. σσ ΕφΑθ 9706/1980, ΑρχΝ 33(1982), σ. 19. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το δικαστήριο έκρινε ότι επί εκτελεστικής διαδικασίας που άρχισε πριν από την εισαγωγή του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, ως προς την προθεσμία της αγωγής διεκδικήσεως κατά του υπερθεματιστή χρήζει εφαρμογής η διάταξη του άρθρου 979εδ. τελευταίο της Πολιτικής Δικονομίας του 1835, σύμφωνα με την οποία «πάσα κατά του υπερθεματιστού αγωγή διεκδικήσεως του κατακυρωθέντος αυτώ κτήματος αποκλείεται μετά δέκα έτη από της μεταγραφής της εν τω επομένω άρθρω αναφερομένης περιλήψεως.», και όχι αυτή του άρθρου 1020 ΚΠολΔ, η οποία ορίζει ότι «Αγωγή διεκδίκησης του πράγματος που πλειστηριάστηκε πρέπει να ασκηθεί μέσα σε αποκλειστική προθεσμία, για τα κινητά ενός έτους από τότε που παραδόθηκαν στον υπερθεματιστή, και για τα ακίνητα πέντε ετών από τότε που μεταγράφηκε η περίληψη της κατακυρωτικής έκθεσης.». 18

19 της χρήσης ή κατοχής του βάσει άλλης έννομης σχέσης, μπορεί να καταγγελθεί από τον υπερθεματιστή μέσα σε προθεσμία τριών (3) μηνών από τη μεταγραφή της περίληψης της κατακυρωτικής έκθεσης. Με την καταγγελία αυτή η μίσθωση ή άλλη σχέση λύεται μετά εξάμηνο και χωρεί η κατά το άρθρο 1005 παρ. 2 εκτέλεση. Δικαίωμα καταγγελίας της μίσθωσης κατά το άρθρο 615 του Αστικού Κώδικα δεν θίγεται και εφαρμόζεται η διάταξη του δευτέρου εδαφίου του άρθρου Τα αποτελέσματα της παρ. 1 αρχίζουν α) για τον οφειλέτη, αφότου του επιδοθεί σύμφωνα με το άρθρο 995 η περίληψη ή αντίγραφο της κατάσχεσης, β) για τον τρίτο, κύριο ή νομέα, αφότου του επιδοθεί σύμφωνα με το άρθρο 995 η περίληψη ή αντίγραφο της κατάσχεσης, γ) για τους τρίτους, μόνο αφότου η κατάσχεση εγγραφεί κατά το άρθρο 995 στο βιβλίο κατασχέσεων και εφόσον έγιναν οι επιδόσεις στον οφειλέτη και τον τρίτο, κύριο ή νομέα. 3. Σε όποιον επέβαλε την κατάσχεση και στους δανειστές που αναγγέλθηκαν δεν αντιτάσσεται η μεταγραφή ή η εγγραφή υποθήκης που έγινε μετά την εγγραφή της κατάσχεσης στο βιβλίο των κατασχέσεων σε οποιονδήποτε τίτλο και αν στηρίζεται η υποθήκη. Η τροπή της προσημείωσης σε υποθήκη, που έγινε μετά την εγγραφή της κατάσχεσης, είναι έγκυρη και για το δανειστή που επέβαλε την κατάσχεση και για τους δανειστές που έχουν αναγγελθεί. 4. Αν συμπέσει την ίδια ημέρα εγγραφή κατάσχεσης και μεταγραφή ή εγγραφή υποθήκης στο ίδιο ακίνητο, προτιμάται αυτή που καταχωρίστηκε έστω και ελάχιστο χρόνο ενωρίτερα. 5. Μετά την εγγραφή της αναγκαστικής κατάσχεσης στο βιβλίο των κατασχέσεων απαγορεύεται να επιβληθεί ή να εγγραφεί στο βιβλίο αυτό άλλη αναγκαστική κατάσχεση επάνω στο ίδιο ακίνητο ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗΣ Η απαγόρευση διάθεσης καθιερώνεται στην πρώτη παράγραφο του άρθρου 997 ΚΠολΔ ως βασική συνέπεια της κατάσχεσης. Η παρά την απαγόρευση γενόμενη διάθεση είναι σχετικώς άκυρη και δεν αντιτάσσεται 19

20 έναντι του κατασχόντος, των αναγγελθέντων δανειστών και του υπερθεματιστή. Αμφισβήτηση έχει προκύψει για το εάν εντάσσεται στο δημόσιο ή στο αστικό δίκαιο 36. Ο Κ.Μπέης 37 υποστηρίζει ότι η απαγόρευση διάθεσης ανήκει στο δημόσιο δίκαιο, καθώς αποτελεί συνέπεια της αναγκαστικής κατάσχεσης που συνιστά κρατική πράξη. Ο Ι.Μπρίνιας 38 υποστηρίζει ότι η απαγόρευση διάθεσης ανήκει μεν στην ύλη του δικονομικού δικαίου που αποτελεί τμήμα του δημοσίου δικαίου, ωστόσο, θα μπορούσε να ενταχθεί στο ουσιαστικό δημόσιο δίκαιο, καθώς δεν καθορίζει την πορεία της εκτελεστικής διαδικασίας. Όμως, η έννοια της διάθεσης και οι συνέπειες της παρά την απαγόρευση διάθεσης προσδιορίζονται από το ουσιαστικό (αστικό) δίκαιο. Δηλαδή, το δικονομικό δίκαιο καθορίζει μόνο τις προϋποθέσεις η συνδρομή των οποίων απαιτείται για την επέλευση της απαγόρευσης διάθεσης ΕΝΝΟΙΑ ΔΙΑΘΕΣΗΣ Η έννοια της διάθεσης είναι ευρύτερη της έννοιας της stricto sensu απαλλοτρίωσης 39. Περιλαμβάνει τη μεταβίβαση, επιβάρυνση ή αλλοίωση του δικαιώματος, και γενικά κάθε μεταβολή στη νομική κατάστασή του. Δηλαδή 36 Ο χαρακτηρισμός του κανόνα της πρώτης παραγράφου του άρθρου 997 ΚΠολΔ, περί απαγόρευσης διάθεσης, ως κανόνα δικονομικού δικαίου, ουσιαστικού δημοσίου ή αστικού δικαίου, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο πεδίο των ένδικων μέσων, και συγκεκριμένα της αναίρεσης, καθότι ο αναιρετικός λόγος που προβλέπεται στο άρθρο 559αρ.1 ΚΠολΔ δεν στοιχειοθετείται επί κανόνων του δικονομικού δικαίου. Ωστόσο, έχει κριθεί από τον Άρειο Πάγο ότι οι διατάξεις του άρθρου 997 1,3 ΚΠολΔ είναι ουσιαστικού δικαίου (ΑΠ 916/1992(Δ Τμ.), ΕΕΝ 1993, σ. 649 για α και ΑΠ 51/1996, ΝοΒ 46(1998), σ. 329 για α ), όπως και η διάταξη του άρθρου ΚΠολΔ (ΑΠ 1587/1998, ΕλλΔνη 40(1999), σ. 1325). Βλ. Ιωάννη Γ.Ψωμά, «Παραβίαση κανόνα ουσιαστικού δικαίου ως λόγος αναιρέσεως», Δ 34, σ Βλ. Δ 6, σ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Κατάσχεσις επί ακινήτων, πλοίων ή αεροσκαφών του οφειλέτου (άρθρα )», ο.π., σσ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις- Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ ΚΠολΔ», τ. ΣΤ, Αθήνα, 1997, σ. 218 Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις-Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ

21 στην απαγόρευση υπάγεται 40 η μεταφορική 41, δημιουργική 42 και αποκαταστατική κτήση/διαδοχή 43. Η διάθεση (πρέπει να) επέρχεται με τη βούληση του οφειλέτη, κι όχι εκ του νόμου ή δυνάμει δικαστικής απόφασης 44. Επί παραδείγματι, δεν εμπίπτει στην απαγόρευση η απώλεια δικαιώματος που επέρχεται δυνάμει της νομοθεσίας για την αναγκαστική απαλλοτρίωση ή δικαστικής απόφασης που αναγνωρίζει την κυριότητα τρίτου προσώπου έναντι του οποίου καταδικάζεται ο οφειλέτης σε απόδοση του κατασχεθέντος ή που επιδικάζει τμήμα του κατασχεθέντος ακινήτου κατ άρθρο 1010 ΑΚ, όπως και η επιβάρυνση δικαιώματος βάσει δικαστικής απόφασης που επιδικάζει παροχή διόδου (α. 40 ΚΠολΔ», τ. ΣΤ, Αθήνα, 1997, σ. 219 Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Κατάσχεσις επί ακινήτων, πλοίων ή αεροσκαφών του οφειλέτου (άρθρα )», ο.π., σ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις-Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ Μεταφορική κτήση είναι η παράγωγη κτήση κατά την οποία ο δικαιούχος μεταβιβάζει το δικαίωμά του σε ένα νέο πρόσωπο. Από την πλευρά του μεταβιβάζοντος πρόκειται για μεταβίβαση, ενώ από την πλευρά του αποκτώντος για διαδοχή. Βλ. Δημήτριο Η.Παπαστερίου, «Γενικές Αρχές του Αστικού Δικαίου», τ. I/α, Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Σάκκουλα, 1994, σ Δημιουργική κτήση είναι η παράγωγη κτήση κατά την οποία από το δικαίωμα αποσπώνται ορισμένες εξουσίες με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός νέου δικαιώματος, το οποίο υφίσταται παράλληλα με το παλιό δικαίωμα. Περίπτωση δημιουργικής κτήσης αποτελεί η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος υποθήκης. Βέβαια, η δημιουργική κτήση δικαιώματος μπορεί να λάβει χώρα και με πρωτότυπο τρόπο. Βλ. Δημήτριο Η.Παπαστερίου, ο.π., σ Αποκαταστατική διαδοχή υφίσταται όταν ο δικαιούχος παραιτείται από το δικαίωμά του επί αλλότριου πράγματος, οπότε και το τελευταίο ενώνεται με το «μητρικό δικαίωμα». Βλ. Ιωάννη Σ.Μπρίνια, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις-Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ ΚΠολΔ», ο.π., σ. 218 Κ.Ε.Μπέης, «Αναγκαστική Εκτέλεση, Ειδικό Μέρος I, Εξαναγκασμός για παροχή ή επιχείρηση πράξεων και παραλείψεων-κατάσχεση και πλειστηριασμός κινητών στα χέρια του οφειλέτη», τ. 23, Αθήνα, εκδ. Αντ.Ν.Σάκκουλα, 2005, σ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Κατάσχεσις επί ακινήτων, πλοίων ή αεροσκαφών του οφειλέτου (άρθρα )», ο.π., σσ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις-Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ. 788 Γ.Χ.Νικολόπουλος, «Αναγκαστική Εκτέλεση», Αθήνα- Κομοτηνή, εκδ. Αντ.Ν.Σάκκουλα, 2002, σσ. 183,

22 1012 ΑΚ) διαμέσου του κατασχεθέντος ακινήτου 45. Η εκποίηση του κατασχεθέντος ακινήτου από τον εξ απογραφής κληρονόμο κατ άρθρο 1908 ΑΚ 46,47 και η εκκαθάριση κληρονομίας κατ άρθρο 1913 ΑΚ 48 δεν εμπίπτουν στην απαγόρευση διάθεσης, αφού πρόκειται για ρευστοποίηση του κατασχεθέντος-αντικειμένου της κληρονομιάς κατόπιν δικαστικής απόφασης 49. Συνεπώς η απαγόρευση είναι υποκειμενική και αφορά μόνο στο πρόσωπο του καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη, όχι και στο κατασχεμένο ακίνητο, το οποίο δε λαμβάνει το χαρακτήρα του αναπαλλοτρίωτου ούτε τίθεται εκτός συναλλαγής 50. Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι τα κύρια χαρακτηριστικά της διάθεσης είναι δύο. Το πρώτο είναι ότι αυτή γίνεται με τη βούληση του δικαιούχου που συνιστά στοιχείο της δικαιοπρακτικής δήλωσης 51. Συνακόλουθα, η διάθεση πραγματώνεται κατά κύριο λόγο με δικαιοπραξία 52. Το δεύτερο 45 ΚΠολΔ», ο.π., σ. 219 Κ.Ε.Μπέης, «Αναγκαστική Εκτέλεση, Ειδικό Μέρος I, Εξαναγκασμός για παροχή ή επιχείρηση πράξεων και παραλείψεων-κατάσχεση και πλειστηριασμός κινητών στα χέρια του οφειλέτη», ο.π., σσ Το άρθρο 1908 ΑΚ ορίζει «Ο κληρονόμος με απογραφή δεν μπορεί να εκποιήσει χωρίς άδεια του δικαστηρίου ακίνητα της κληρονομίας ή δημόσια χρεόγραφα ή μετοχές ή ομολογίες ανώνυμων εταιριών. Τα ακίνητα εκποιούνται με πλειστηριασμό, εκτός αν το δικαστήριο διατάξει διαφορετικά.». 47 Και στο προϊσχύον δίκαιο γινόταν δεκτό ότι ο εξ απογραφής κληρονόμος δεν κωλυόταν από τη διάταξη του άρθρου 963 ΠολΔ να ζητήσει κατ άρθρο 1076 Π.Δ. (ήδη α ΑΚ) την άδεια του δικαστηρίου όπως προβεί σε εκποίηση του κατασχεθέντος ακινήτου της κληρονομικής ομάδας. Βλ. Α.Κιτσικόπουλο, «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 9 ος, ο.π., σ. 8890, και «Πολιτική Δικονομία-Εκτέλεσις», τ. 8 ος, ο.π., σ Το άρθρο 1913 ΑΚ ορίζει «Το δικαστήριο της κληρονομίας μπορεί, ύστερα από αίτηση οποιουδήποτε δανειστή της, να διατάξει την εκκαθάριση της κληρονομίας. Η εκκαθάριση διατάζεται και αν ακόμα η κληρονομία σχολάζει ή ο κληρονόμος τη δέχτηκε με το ευεργέτημα της απογραφής. Το δικαστήριο μπορεί να απορρίψει την αίτηση, αν ο κληρονόμος παρέχει ασφάλεια υπέρ του δανειστή που τη ζήτησε.». 49 ΚΠολΔ», ο.π., σσ Β.Α.Βαθρακοκοίλης, «Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Ερμηνευτική-Νομολογιακή Ανάλυση (κατ άρθρο), Άρθρα », τ. Ε, σ. 738 Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις- Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ ΕφΑθ 7157/1995, ΕλλΔνη 37(1996), σ ,52 Π.Λαδάς, «Η απαγόρευση διαθέσεως στο ουσιαστικό δίκαιο και στην αναγκαστική εκτέλεση», Επιστημονική Επετηρίδα Δ.Σ.Θ. Αρμ 1990 (11), σ

23 χαρακτηριστικό της διάθεσης είναι η αμεσότητα της επενέργειάς της στο δικαίωμα 53. Γενικά το εννοιολογικό περιεχόμενο του όρου «διάθεση» τελεί σε συνάρτηση και με το δικαιολογητικό λόγο για τον οποίο ο κανόνας δικαίου, στοιχείο του πραγματικού του οποίου αποτελεί η διάθεση, επιβάλλει την απαγόρευση 54. Στα πλαίσια του άρθρου ΚΠολΔ σκοπός της απαγόρευσης διάθεσης είναι η προστασία των συμφερόντων του κατασχόντος, των αναγγελθέντων δανειστών και του υπερθεματιστή όπως διατηρηθεί έναντι αυτών η υπεγγυότητα του κατασχεθέντος, και μάλιστα στη νομική κατάσταση στην οποία αυτό βρισκόταν κατά το χρόνο επιβολής της κατάσχεσης ή κατά το χρόνο εγγραφής της υποθήκης σε περίπτωση που ο κατασχών δανειστής είναι ενυπόθηκος δανειστής. Γι αυτό το λόγο στην απαγόρευση εμπίπτουν και πράξεις που ενδεχομένως να μην συνιστούν διάθεση με τη στενή του όρου έννοια, όπως επί παραδείγματι η σύσταση οριζόντιας ή κάθετης ιδιοκτησίας 55, η μεταβολή της τάξης των προγενέστερων της κατάσχεσης και υπέρ τρίτων εμπράγματων δικαιωμάτων επί του κατασχεθέντος ακινήτου 56 και η τροποποίηση των όρων άσκησής τους 57, η διαίρεση του κατασχεθέντος ακινήτου 58, η ενοποίησή του με όμορα ακίνητα 59, κ.α.. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η διάθεση συνήθως λαμβάνει χώρα με 53,54 Βλ. υπ αριθ υποσημείωση. 55 ΚΠολΔ», ο.π., σ. 219 Β.Α.Βαθρακοκοίλης, «Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Ερμηνευτική-Νομολογιακή Ανάλυση (κατ άρθρο), Άρθρα », τ. Ε, σ. 737 Η.Κωτσάκης, «Θέματα Οριζόντιας και Κάθετης Ιδιοκτησίας», ΣυμβΕπιθ 2003, σ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Κατάσχεσις επί ακινήτων, πλοίων ή αεροσκαφών του οφειλέτου (άρθρα )», ο.π., σ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις- Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ ,57 Βλ. υπ αριθ. 55 υποσημείωση. 58,59 ΚΠολΔ», ο.π., σ. 219 Β.Α.Βαθρακοκοίλης, «Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, Ερμηνευτική-Νομολογιακή Ανάλυση (κατ άρθρο), Άρθρα », τ. Ε, σ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις-Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ

24 την κατάρτιση δικαιοπραξιών. Καταρχήν, στην απαγόρευση εμπίπτουν τόσο οι επαχθείς όσο και οι χαριστικές δικαιοπραξίες 60. Ακόμη, αμφισβήτηση δε χωρεί ως προς το ότι οι εκποιητικές δικαιοπραξίες απαγορεύονται. Διάσταση απόψεων, ωστόσο, έχει ανακύψει για το αν η απαγόρευση καταλαμβάνει και την υποσχετική δικαιοπραξία εκτός από την εκποιητική 61. Πριν από την έκθεση των απόψεων που έχουν διατυπωθεί για το ως άνω ζήτημα, χρήσιμη κρίνεται η προηγούμενη παράθεση των χαρακτηριστικών εννοιολογικών γνωρισμάτων αφενός της εκποιητικής και αφετέρου της υποσχετικής δικαιοπραξίας. Εκποιητική δικαιοπραξία ή δικαιοπραξία διαθέσεως ή διαθετική δικαιοπραξία είναι η δικαιοπραξία επιδόσεως με την οποία επέρχεται άμεση μεταβίβαση, επιβάρυνση, αλλοίωση ή κατάργηση του δικαιώματος, εμπράγματου ή ενοχικού 62. Σημαντική προϋπόθεση εγκυρότητας των εκποιητικών δικαιοπραξιών αποτελεί η εξουσία διαθέσεως του δικαιώματος 63. Η εξουσία διαθέσεως διαφέρει από τη δικαιοπρακτική ικανότητα. Η δεύτερη αποτελεί ιδιότητα του προσώπου 64 ούσα η ικανότητα του ανθρώπου, 60 ΚΠολΔ», ο.π., σσ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις-Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ Ο Β.Α.Βαθρακοκοίλης («ΕΡΝΟΜΑΚ, Ερμηνεία-Νομολογία Αστικού Κώδικα (κατ άρθρο), ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ, Άρθρα 1-286», τ. Α, Αθήνα, 2001, σ. 739) υποστηρίζει ότι το αν η ακυρότητα που αποτελεί την έννομη συνέπεια της παρά την απαγόρευση διάθεσης, καταλαμβάνει και την ενοχική δικαιοπραξία (εννοώντας προφανώς την υποσχετική δικαιοπραξία) εκτός από αυτήν της διάθεσης, αποτελεί αντικείμενο ερμηνείας της διάταξης που θέτει την απαγόρευση. Περαιτέρω, εάν από την τελευταία προκύπτει ότι η ενοχική δικαιοπραξία διατηρεί την ισχύ της, τότε θα πρόκειται για απαγορευμένη παροχή, οπότε θα χρήζει εφαρμογής η διάταξη του άρθρου 365 ΑΚ σύμφωνα με την οποία οι διατάξεις για την υπόσχεση αδύνατης παροχής εφαρμόζονται και όταν η υπόσχεση αφορά παροχή που προσκρούει σε απαγορευτική διάταξη του νόμου. Και οι Α.Σ.Γεωργιάδης και Μ.Π.Σταθόπουλος («Αστικός Κώδιξ, Ερμηνεία κατ άρθρον-νομολογία-βιβλιογραφία, Γενικαί Αρχαί», τ. Α, Αθήναι, εκδ. οίκος Α φοι Π.Σάκκουλα, 1978, σ. 272) υποστηρίζουν ότι η ακυρότητα καταλαμβάνει και την υποσχετική διάταξη όταν αυτό προκύπτει από τον σκοπό της εκάστοτε απαγορευτικής διάταξης. 62 Μαριάνος Δ.Καράσης, «Εγχειρίδιο Γενικών Αρχών του Αστικού Δικαίου- Δίκαιο της Δικαιοπραξίας», Αθήνα-Κομοτηνή, εκδ. Αντ.Ν.Σάκκουλα, 1996, σ Μαριάνος Δ.Καράσης, ο.π., σ Α.Σ.Γεωργιάδης-Μ.Π.Σταθόπουλος, «Αστικός Κώδιξ, Ερμηνεία κατ άρθρον-νομολογία-βιβλιογραφία, Γενικαί Αρχαί», τ. Α, Αθήναι, εκδ. οίκος Α φοι Π.Σάκκουλα, 1978, σ

25 με βάση την ηλικία και την υγεία του για κατάρτιση κάθε δικαιοπραξίας 65, ενώ η πρώτη είναι η εξουσία του δικαιούχου να καταρτίζει δικαιοπραξίες διάθεσης του δικαιώματος 66, δηλαδή αποτελεί σχέση που συνδέει το εκάστοτε κρινόμενο δικαίωμα προς το φορέα του 67. Μάλιστα, η εξουσία διαθέσεως απαιτείται να συντρέχει κατά το χρόνο κατά τον οποίο η δικαιοπραξία καθίσταται ενεργός, κι όχι κατά το χρόνο κατάρτισης της δικαιοπραξίας 68. Υποσχετική δικαιοπραξία είναι η δικαιοπραξία επίδοσης η οποία δημιουργεί υποχρέωση του οφειλέτη-υποσχόμενου για ορισμένη παροχή και αντίστοιχα δικαίωμα του δανειστή 69. Δεν επιφέρει μεταβολή στη νομική κατάσταση του αντικειμένου της 70. Επιπλέον, σε αντίθεση με τις εκποιητικές δικαιοπραξίες, δεν απαιτείται ως προϋπόθεση του κύρους των υποσχετικών δικαιοπραξιών η ύπαρξη του δικαιώματος που αποτελεί το αντικείμενό τους. Δηλαδή, όπως έχει χαρακτηριστικά ειπωθεί 71, «Μία αντίστοιχη προς την εξουσία διαθέσεως «εξουσία υποσχέσεως» του δικαιώματος στις υποσχετικές δικαιοπραξίες δεν είναι νοητή.». Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των υποσχετικών εκποιητικών και εμπράγματων-ενοχικών δικαιοπραξιών. Οι εμπράγματες δικαιοπραξίες είναι εκποιητικές, ενώ οι περισσότερες ενοχικές δικαιοπραξίες είναι υποσχετικές. Υπάρχουν, ωστόσο, και εκποιητικές ενοχικές δικαιοπραξίες, όπως αυτή της εκχώρησης. Από τα παραπάνω καθίσταται αναμφισβήτητο ότι οι εκποιητικές δικαιοπραξίες εμπίπτουν στην απαγόρευση διαθέσεως, σκοπός της οποίας είναι η μη μεταβολή της νομικής κατάστασης του κατασχεθέντος, αφού η έννομη συνέπεια των εκποιητικών δικαιοπραξιών είναι η άμεση επενέργεια επί του αντικειμένου τους. Όσον αφορά στις υποσχετικές δικαιοπραξίες, σημειώνεται διάσταση απόψεων. Ο Ράμμος 72 και ο Σταυρόπουλος 73 υποστηρίζουν ότι άκυρη δεν 65 Δημήτριος Η.Παπαστερίου, «Γενικές Αρχές του Αστικού Δικαίου», τ. I/β, Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Σάκκουλα, 1998, σ Βλ. υπ αριθ. 63 υποσημείωση. 67 Βλ. 64 υποσημείωση. 68 Βλ. υπ αριθ. 63 υποσημείωση. 69 Μαριάνος Δ.Καράσης, ο.π., σ Μαριάνος Δ.Καράσης, ο.π., σ Μαριάνος Δ.Καράσης, ο.π., σ Γεώργιος Θ.Ράμμος, «Εισηγήσεις Αστικού Δικονομικού Δικαίου (κατά τον Κ.Πολ.Δ.)», τεύχος Β, Αθήναι, εκδ.οίκος Αντ.Ν.Σάκκουλα, 1969, σ

26 είναι μόνο η εμπράγματη δικαιοπραξία αλλά και η ενοχική, εννοώντας προφανώς την υποσχετική 74. Αντίθετα, η κρατούσα γνώμη 75 υποστηρίζει ότι άκυρη είναι μόνο η εκποιητική, όχι και η υποσχετική δικαιοπραξία. Διαφορετικά θα επρόκειτο για απαγορευμένη δικαιοπραξία και κατά συνέπεια για απόλυτη ακυρότητα, η οποία θα καταλάμβανε και την υποσχετική δικαιοπραξία ως εκ του σκοπού του νόμου 76. Περαιτέρω, κατ αυτόν τον τρόπο εξηγείται γιατί οι συμβαλλόμενοι, ήτοι ο καθ ου η εκτέλεση οφειλέτης και ο τρίτος-αγοραστής εξακολουθούν να δεσμεύονται από τη μεταξύ τους καταρτισθείσα σύμβαση χωρίς να μπορούν να επικαλεστούν την ακυρότητά της 77. Δηλαδή ο οφειλέτης-πωλητής συνεχίζει να φέρει την ενοχική υποχρέωση μεταβίβασης της κυριότητας του κατασχεθέντος τελώντας σε υπαίτια αδυναμία παροχής (α. 382 ΑΚ) 78. Και ο τρίτος-αγοραστής υποχρεούται να καταβάλει το τίμημα έχοντας παράλληλα τα προβλεπόμενα στη διάταξη του άρθρου 382 ΑΚ δικαιώματα 79. Εάν στην παραπάνω περίπτωση ο τρίτος-αγοραστής έχει ήδη καταβάλει στον καθ ου η εκτέλεση οφειλέτη το τίμημα, έχει αξίωση εναντίον του τελευταίου όπως του αποδώσει τον πλουτισμό του. Μάλιστα, όπως 73 Σταύρος Ι.Σταυρόπουλος, «Ερμηνεία του Κώδικος Πολιτικής Δικονομίας (κατ άρθρον)», Αθήναι, 1972, σ Συγκεκριμένα, ο Ράμμος αναφέρει επί λέξει «Η άνω μνημονευθείσα ακυρότης περιλαμβάνει ου μόνον την εμπράγματον, αλλά, κατά την μέχρι τούδε άρχουσαν γνώμην, και την ενοχικήν σύμβασιν (πώλησιν κλπ.).». Η δε σύμβαση πωλήσεως είναι υποσχετική δικαιοπραξία. 75 ΚΠολΔ», ο.π., σ. 219 Κ.Ε.Μπέης, «Αναγκαστική Εκτέλεση, Ειδικό Μέρος I, Εξαναγκασμός για παροχή ή επιχείρηση πράξεων και παραλείψεων-κατάσχεση και πλειστηριασμός κινητών στα χέρια του οφειλέτη», ο.π., σσ Ιωάννης Σ.Μπρίνιας, «Αναγκαστική Εκτέλεσις, Μέσα Εκτελέσεως, Κατάσχεσις- Πλειστηριασμός, Διαδικασία Κατατάξεως (Άρθρα ΚΠολΔ)», ο.π., σ. 789 Ευαγγελία Ν.Ποδηματά, «Η καταδίκη σε δήλωση βουλήσεως κατά το άρθρο 949 ΚΠολΔ», Θεσσαλονίκη, εκδόσεις Σάκκουλα, 1989, σ Βλ. ΕιρΑθ 66/2005, ΝοΒ 2005, σ Βλ. Γαζή, ΕΕΝ 1954, σσ. 364επ.. 77 Κ.Ε.Μπέης, «Αναγκαστική Εκτέλεση, Ειδικό Μέρος I, Εξαναγκασμός για παροχή ή επιχείρηση πράξεων και παραλείψεων-κατάσχεση και πλειστηριασμός κινητών στα χέρια του οφειλέτη», ο.π., σ Κ.Ε.Μπέης, ο.π., σσ Βλ. υπ αριθ. 78 υποσημείωση. 26