ðåñéïäéêï ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ÔÅÕ ÏÓ 111, ÑÏÍÏÓ 28ïò Αλέξανδρος Χάιδας: Άγιος Δονάτος...4 Σταύρος Ιντζεγιάννης: Αρτινά υστερόγραφα...6

Transcript

1 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΑΤΡΩΝ Κωδικός 2572 Μουρούζη 14, Τ.Τ Τηλ , Fax: Site: «ΕΚΔΟΤΗΣ: (Σύμφωνα με το νόμο) Τσίρης Κωνσταντίνος ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΤΗΛ , ðåñéïäéêï ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 ÔÅÕ ÏÓ 111, ÑÏÍÏÓ 28ïò Ðåñéå üìåíá ÓÅË. Απο τη δραση του Συλλογου μασ...2 Αλέξανδρος Χάιδας: Άγιος Δονάτος...4 Σταύρος Ιντζεγιάννης: Αρτινά υστερόγραφα...6 Σπύρος Εργολάβος: Η ίδρυση της Φιλομούσου Εταιρείας της Βιέννης και της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό...7 Ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που συνεργάζονται με τον Πανηπειρωτικό...9 «ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: ΙΝΤΖΕΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΑΓΚΛΑΡΑΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΜΠΟΜΠΟΛΗ ΕΙΡΗΝΗ Στρατη Βικυ Τσιρης Κωνσταντινος «ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ: ΜΑΓΚΛΑΡΑΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΤΗΛ «ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ: ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΠΑΡΜΠΑΣ ΤΗΛ Δημήτρης Βλαχοπάνος: Η γαλή και ο φασίολος...10 Χρήστος Δόσης: Ηπειρώτικες κουβέντες...12 Φωτοπανόραμα του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών...13 Νικόλαος Μίντζας: Λαϊκή συνέλευση στους Μελισσουργούς...17 Δημήτρης Μάκκας: Ο δάσκαλος του Γιώργος Σιμιτζής: Χινοπωριάτικες εικόνες που χάθηκαν...21 Αλέξανδρος Χάιδας: Αγια-Παρασκευής στον Αυχένα του Λάκμου...23 Μανόλης Μαγκλάρας: Ηπειρώτες, Αρβανίτες και Αρμάνοι στην Αχαΐα...24 «ΔΙΕΚΠΕΡΑΙΩΣΗ ΚΟΛΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ ΚΟΛΙΟΠΑΝΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΠΑΡΜΠΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΕΠΠΕΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΡΑΠΑ ΞΑΝΘΟΥΛΑ ΦΩΤΙΟΥ ΜΑΡΙΑ ÖÙÔÏÓÔÏÉ ÅÉÏÈÅÓÉÁ ÅÊÔÕÐÙÓÇ: TYPO o ffset ÓÐ. ÁÍÄÑÉÏÐÏÕËÏÓ - Í. ÃÅÙÑÃÏÐÏÕËÏÓ Ï.Å. Παπαναστασίου ÐÜôñá - Ôçë./Fax: , aspirosgnikos@gmail.com Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών καθώς και η Σ.Ε. των "Ηπειρωτικών Αντίλαλων" ε ύ χ ο ν τ α ι στα μέλη, στους φίλους του Συλλόγου μας και στους απανταχού Ηπειρώτες Καλό Χειμώνα

2 ΣΕΛ. 2 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΑΠΟ ΤΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «Πατρίδες! Αέρας, γη, νερό, φωτιά! Στοιχεία αχάλαστα, και αρχή και τέλος των πλασμάτων» Κ.ΠΑΛΑΜΑΣ Αγαπητοί Ηπειρώτες, φίλες κι φίλοι, Συνεχίζουμε δραστικά την παρουσία μας στα «κοινά» ως Πανηπειρωτικός Σύλλογος Πατρών Ν. Αχαίας και αυτή τη χρονιά και σας καλούμε κοντά μας να βαδίσουμε από κοινού στο ωραίο ταξίδι της παράδοσης και του πολιτισμού. Η περηφάνια, η λεβεντιά, η αγωνιστικότητα των προγόνων μας είναι αρετές και αξίες που δεν μας αφήνουν απαθείς αλλά μας καλούν να τις υπερασπιστούμε. Μας ατσαλώνουν με θέληση και πείσμα να αντιταχθούμε σε οτιδήποτε προσβάλλει την ταυτότητά μας ως Ήπειρος, αλλά και ως Ελλάδα, ως Πατρίδα. Είμαστε «ανοιχτοί» και φιλόξενοι σε οποιαδήποτε ποιοτική πρόκληση και πρόθεση αναβάθμισης της ζωής μας ως κοινότητα μιας αρραγούς εθνικής οντότητας. Στοχεύουμε ψηλά. Ελάτε κοντά μας στις εκδηλώσεις, στα χορευτικά τμήματά μας, στους διαγωνισμούς μας, στις παραστάσεις μας, στα γλέντια μας και θα έρθουμε και εμείς κοντά σας για να δημιουργήσουμε «στιγμές» ανακούφισης και ομορφιάς. Όλοι μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε πολιτισμό. Είμαστε φιλόδοξοι γιατί πιστεύουμε στον εαυτό μας, πιστεύουμε στον άνθρωπο που γαλουχήθηκε με τις αξίες του Έλληνα και του Ηπειρώτη. Το θρόισμα της δωδωναίας βελανιδιάς μάς καλεί σε επαγρύπνηση και αγωνιστική διάθεση απέναντι στους ζοφερούς καιρούς που προοιωνίζονται. «Πάνου στα καραούλια λάμπουνε τα μάτια τους, μια μεγάλη σημαία, μια μεγάλη φωτιά κατακκόκινη, και κάθε αυγή χιλιάδες περιστέρια φεύγουν απ τα χέρια τους για τις τέσσερις πόρτες του ορίζοντα» Στα 27 Οκτωβρίου, στις 8.00 το βράδυ, στον κινηματογράφο Πάνθεον, θα είναι κοντά μας ο πατριώτης Δημήτρης Υφαντής για ένα μουσικό ταξίδι στις «ΠΑΤΡΙΔΕΣ» μας, στους ανέμους, στα πελάγη μας. Παραφράζοντας τον Ποιητή, θα λέγαμε: Ο θεός μας έδωκεν γλώσσα μουσική και εμείς Δοξολογούμε το μεγαλείο της. Με εγκάρδιους φιλικούς και πατριωτικούς χαιρετισμούς σε όλες τις ΠΑΤΡΙΔΕΣ μας... ο πρόεδρος Κ.Τσίρης Το Ηπειρώτικο Πολυφωνικό σχήμα Πατρών Άρχισαν τα μαθήματα του Πολυφωνικού μας Συγκροτήματος στην αίθουσα του Συλλόγου μας. Κάθε πρώτο Σάββατο εκάστου μηνός και από ώρα έως Πληροφορίες στον επίτιμο Πρόεδρο. Παρακαλούμε τους συμπατριώτες μας και μέλη του Συλλόγου μας, έστω και με το υστέρημά τους να στηρίξουν το Σύλλογό μας, που τις κρίσιμες τούτες μέρες μας είναι τόσο απαραίτητος. Υπεύθυνη για τις συνδρομές είναι η συμπατριώτισσά μας Μαντώ Κάτσιου, τηλ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Δευτέρα 1ο τμήμα ενηλίκων 19:00-20:00 2o τμήμα ενηλίκων προχωρημένων 20:30-21:30 Δασκάλα χορού: Κωνσταντίνα Ζάγκλα Τρίτη Παιδικό 20:00-21:00 Δασκάλα χορού: Τόνια Νικολακοπούλου Τετάρτη Τμήμα ενηλίκων 21:00-22:00 Δάσκαλος χορού: Αλέξανδρος Χάιδας ΧΩΡΟΣ; Ισόγεια αίθουσα, Μουρούζη 14

3 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 3 Η ποιήτρια Γιώτα Παρθενίου στις Ημέρες Ποίησης Την Τετάρτη 2 Ιουνίου 2014, στις 8.30 το απόγευμα, ο Πανηπειρωτικός Σύλλογος Πατρών και το Πολύεδρο διοργάνωσαν εκδήλωση για την ποιήτρια, Γιώτα Παρθενίου, στα πλαίσια του έκτου κύκλου Ημέρες ποίησης. Για το ποιητικό της έργο μίλησαν, η Αντιγόνη Βουτσινά, ποιήτρια, ο Γιάννης Ζαρκάδης, διδάσκει στην Ιατρική του Πανεπ. Πατρών και ο Κώστας Καραγιαννόπουλος, φιλόλογος. Η Γιώτα Παρθενίου γεννήθηκε κοντά στην Αρχαία Δωδώνη. Η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στα Γιάννενα, στο σπίτι με τους μεγάλους καθρέφτες. Σπούδασε Επιστήμες της Αγωγής στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, Σχολή Νηπιαγωγών Καλλιθέας, Μαράσλειο Διδασκαλείο, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Δίδαξε Θεατρική αγωγή στο Παιδαγωγικό τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Ποιήματα και ποιητικές της συλλογές μεταφράστηκαν σε ξένες γλώσσες (ιταλική, ρουμανική, πολωνική, αλβανική, αραβική) και τιμήθηκαν με ελληνικά και διεθνή βραβεία. Ασχολήθηκε ακόμη με το παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο. Έγραψε ποίηση για παιδιά. Σήμερα ζει και εργάζεται στην πόλη των Ιωαννίνων. Τη Δευτέρα 22 Σεπτεμβρίου 2014 και ώρα 8.30 το βράδυ ο Πανηπειρωτικός Σύλλογος Πατρών και το Πολύεδρο παρουσίασαν το βιβλίο του πρώην Υπουργού Αλέκου Παπαδόπουλου ΠΟΛΕΜΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΠΟΜΕΝΟ ΠΟΛΕΜΟ. Μίλησαν ο πρώην Δήμαρχος Ανδρέας Καράβολοας και οι δημοσιογράφοι Τάκης Κωνσταντινόπουλος και Αντώνης Παπαγιαννίδης. ΠΡΟΒΛΗΘΕΙΤΕ ΣΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΦΘΗΝΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ, ΑΠΟ 40 ΕΥΡΩ ΕΤΗΣΙΩΣ Ο Πανηπειρωτικός Σύλλογος Πατρών, η Ένωση Καλαβρυτινών Πάτρας, το Βιβλιοπωλείο DISCOVER και οι Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, παρουσίασαν στο Σπίτι του Ηπειρώτη (Μουρούζη 14, Πάτρα) το νέο του βιβλίο Ό,τι αγαπώ είναι δικό σου.

4 ΣΕΛ. 4 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΑΓΙΟΣ ΔΟΝΑΤΟΣ του Αλέξανδρου Χάιδα, Φιλολόγου Ο Πανηπειρωτικός Σύλλογος Πατρών στο πλαίσιο των επετειακών θρησκευτικών εορταστικών εκδηλώσεών του τίμησε και φέτος στις 15 Ιουνίου τον Άγιο Δονάτο, προστάτη της Θεσπρωτίας. Η όλη εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από τον Πανηπειρωτικό Σύλλογο Πατρών και την Αδελφότητα Γιρομεριτών Πάτρας. Η μνήμη του Αγίου τιμάται κανονικά στις 30 Απριλίου, μετακινείται, όμως, χάριν του Πάσχα. Η επιλογή της εκκλησίας των Μυροφόρων έγινε διότι στο χώρο αυτό από το 1993 έχει εγκατασταθεί η εικόνα του Αγίου, δωρεά της Αρετής Καραμπίνα, προσφορά στη μνήμη του αείμνηστου συμπατριώτη μας, Δονάτου Καραμπίνα. Μετά τη δοξολογία και την αρτοκλασία, συνοδεία μελίρρυτης γυναικείας χορωδίας, ακολούθησε παραδοσιακό γλέντι με τη ζυγιά του Σπύρου Δερδέκη. Το πλήθος του κόσμου που είχε κατακλύσει την εκκλησία παρέμεινε στον προαύλιο χώρο όπου, με σύμμαχο τον καιρό, αρχικώς απόλαυσε τα χορευτικά συγκροτήματα του Πανηπειρωτικού και ακολούθως ελεύθερο χορό. Επίσης, διενεργήθηκε πλούσια λαχειοφόρος αγορά. Θέλοντας, όμως, κανείς να δώσει και μερικά ιστορικά στοιχεία είναι ανάγκη να αναφέρει πως ο Άγιος Δονάτος εκτιμάτο ιδιαιτέρως για την αγιότητα του βίου του, καθώς και για τη μέριμνά του υπέρ των πτωχών και των διωκομένων. Στη Θεσπρωτία πολλοί ναοί τιμώνται επ ονόματί του και πολλές παραδόσεις για τη δράση του και τα θαύματά του σώζονται μέχρι σήμερα. Είναι βέβαιο ότι στα χρόνια του Μεγάλου Θεοδοσίου ήταν επίσκοπος Ευρoίας, αφού έλαβε μέρος στη Β Οικουμενική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη το 381. Είναι πιθανό ότι γεννήθηκε στην Ευρoία, όπου αρχιεράτευσε περίπου μισόν αιώνα. Σε όλο αυτό το διάστημα είχε μεγάλη δράση για να προστατεύσει τους χριστιανούς από την πείνα, τις κακουχίες, την εκμετάλλευση και κυρίως από τις βαρβαρικές επιδρομές, όπως, επίσης, από τους ειδωλολάτρες. Ανάμεσα στα θαύματα του Αγίου στεκόμαστε στο γεγονός όταν φόνευσε υπερμεγέθη δράκοντα που καθιστούσε απλησίαστη σπουδαία για την ύδρευση πηγή. Επίσης, σε περίοδο μεγάλης ανομβρίας, με παρατεταμένη προσευχή έκαμε να αναβλύσει άφθονο νερό και για τον ίδιο λόγο έκανε να μεταβληθεί το αλμυρό νερό σε γλυκό. Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρουμε πως σήμερα κοντά στην παλαιά Ευρoία υπάρχει χωριό με το όνομα Γλυκή. Ακόμα θεράπευσε στην Κωνσταντινούπολη τη δαιμονισμένη κόρη του αυτοκράτορα Θεοδοσίου και ανέστησε νεκρό του οποίου η ταφή εμποδιζόταν από το δανειστή του. Τοπικές λαϊκές παραδόσεις στην Θεσπρωτία για τον Άγιο Δονάτο αναφέρουν ότι εξεδίωξε τους Τούρκους από το Σούλι και ότι απομάκρυνε δαίμονα από την κοιλία της βασίλισσας του τόπου (Χαστρί Φαναρίου). Πότε ακριβώς εκοιμήθη δεν γνωρίζουμε. Πιθανόν λίγα χρόνια μετά την επάνοδό του από την Κωνσταντινούπολη. Το λείψανό του αργότερα, το 604, επί επισκόπου Ευρoίας Ιωάννη του Β μετεφέρθη στην Κέρκυρα λόγω βαρβαρικών επιδρομών στη Θεσπρωτία και το 1125 μετεκομίσθη για προστασία στη Βενετία και ετοποθετήθη στην Παναγία του Μουράνου. Η μητρόπολη Παραμυθιάς, Φιλιατών και Γιρομερίου, που είναι η σημερινή συνέχεια της παλαιάς επισκοπής της Ευρoίας, Από το πανηγύρι στις Μυροφόρες

5 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 5 κατέβαλε ενέργειες για την μετακομιδή του λειψάνου στην Παραμυθιά, όπου ο νέος μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός ναός τιμάται και επ ονόματι του Αγίου Δονάτου. Προεδρικό διάταγμα το 1961 καθιέρωσε τον Άγιο Δονάτο ως πολιούχο της Παραμυθιάς, ως έδρας της Μητροπόλεως, ως και προστάτη Άγιο όλης της Θεσπρωτίας και την 30ή Απριλίου, ημέρα μνήμης του Αγίου, ως ημέρα αργίας των δημόσιων καταστημάτων για όλη την εκκλησιαστική περιφέρεια της Ιεράς Μητροπόλεως Παραμυθιάς, Φιλιατών και Γιρομερίου. Ο πόθος του Θεσπρωτικού λαού υπήρξε ανέκαθεν διακαής για να γυρίσει από την Βενετία στη γενέτειρά του ο Άγιος Δονάτος ή Αη-δόνης όπως αρέσκονται να τον λένε οι Θεσπρωτοί. Εξού και τα πολλά επώνυμα αλλά και ονόματα στην ευρύτερη περιοχή της Θεσπρωτίας. Οι συντονισμένες προσπάθειες θρησκευτικών και πολιτικών αρχών του νομού Θεσπρωτίας απέδωσαν καρπούς μετά από επίσκεψη στον οικουμενικό Πατριάρχη μας Βαρθολομαίο και παράκλησή τους να μεσολαβήσει στον Πάπα της Ρώμης για να επιστρέψει στη γη της Θεσπρωτίας έστω και ένα τμήμα από τα ιερά λείψανα του Αγίου. Το 1999 ο Θεσπρωτικός λαός ένιωσε την ύψιστη χαρά και αγαλλίαση να υποδεχθεί σε πανηγυρική εκδήλωση τμήμα του λειψάνου του Αγίου Δονάτου το οποίο και εναπόκειται στον ομώνυμο ναό και την έδρα της μητρόπολης της Παραμυθιάς. Απομένει, λοιπόν, και σ εμάς, τους Ηπειρώτες της Πάτρας να επισκεφτούμε την Παραμυθιά για να προσκυνήσουμε το ιερό λείψανο του Αγίου προστάτη μας τη μνήμη του οποίου τιμήσαμε και εφέτος πανηγυρικά στο ιερό ναό Μυροφόρων Εγλυκάδας. Λογιστικό Φοροτεχνικό Γραφείο ΒΑΓΓΕΛΗΣ Ι. ΒΑΣΑΚΟΣ Λογιστής Α Τάξης Πατρέως 46-50, Τ.Κ:26221, Πάτρα Τηλ: , Εmail:vasakos@pat.forthnet.gr

6 ΣΕΛ. 6 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Από τα Αρτινά απωθημένα του Σταύρου Ιντζεγιάννη ΑΡΤΙΝΑ ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΑ Έ, λοιπόν ναι, πήγα. Πήγα! Είχα τρία ή τέσσερα χρόνια να πάω και με το που βρέθηκα στο Μονοπλιό μου `ρθε να βάλλω τις φωνές. Γεια σας χαρά σας χωριανοί-καλώς το παλικάρι! Ποιοι χωριανοί; Δεν υπάρχει ούτε ένας πια. Ξένος μου φαίνεται ο τόπος, ξένοι οι άνθρωποι, ξένος κι εγώ. Βέβαια έτσι που την κοιτάς μπαίνοντας από τον Άι-Γιώργη μοιάζει σα να μην έχει αλλάξει τίποτε. Ίδια όπως την άφησα την τελευταία φορά. Κι όμως κάτι έχει αλλάξει.κάτι αλλάζει κάθε φορά που δεν μπορείς να το καθορίσεις κι όμως, ναι, υπάρχει μια αλλαγή. Ακόμη και το ιστορικό κέντρο που υποτίθεται ότι πρέπει να μένει αναλλοίωτο έχει τις μικροαλλαγές του. Ακόμη και ο πεζόδρομος από τους πρώτους που έγιναν στην Ελλάδα χάρη στον Κώστα Βάγια τον αξέχαστο φίλο Δήμαρχο δεν άντεξε. όπως άλλωστε κι εδώ στην Πάτρα-γεμίζει ποδήλατα και μηχανάκια. Κοιτάζω αχόρταγα ένα γύρω να αναγνωρίσω παλιά σημάδια. Δεν υπάρχουν βέβαια τα μικρομάγαζα με τους τσίγκους. Ο δρόμος το νυφοπάζαρο που λέγαμε-αρχίζοντας από την είσοδο στην πλατεία Κιλκίς -300, 400 μέτρα όλος κι όλος-μέχρι τον Άι-Γιώργη και πιο πέρα στον Κρυστάλλη το καλοκαίρι, παλιά και μέχρι το Μουχούστη έχει γεμίσει βιτρίνες. Τίποτε δε θυμίζει την Άρτα των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Εκείνο τα χαμηλό μικρομάγαζο του Κουτσούμπα που είχε κρεμασμένα απ`έξω λουριά, καπιστράνες, σάγματα. χαϊμαλιά και κυπροκούδουνα και πολύχρωμες λαιμαργιές για τα γαϊδούρια. Ε, όχι με διορθώνει. Οι λαιμαργιές με τις χάντρες και το θαλασσί πετράδι για το κακό μάτι ήταν για τα άλογα. Τα γαϊδούρια τα δένανε με χοντρή τριχιά. - Ρε γομάρι ξεκαπίστρωτο πετανίτικο μας φώναζε ο Σερεπίσιος όταν δε ξέραμε μάθημα. Το άλογο είναι άλλο πράγμα: «Το υπερήφανον άτι του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο Βουκεφάλας» μας μάθαινε ο Τατσιόπουλος! Τα `φαγε η πρόοδος όπως και το μαγαζί του Καζαναφέρη το πρώτο Ελληνικό σούπερ μάρκετ- που πούλαγε από πίσσα μέχρι αντεπρίνες και από φέτα τυρί μέχρι φακές και φάβα ή χτένες ειδικές για τις ψείρες και κεφαλομάντηλα και σύριγγες για ενέσεις. Προσπαθώ να ξαναβρώ κάποια μπαλκόνια που σημάδεψαν τα πρώτα εφηβικά μας σκιρτήματα. Εδώ ήταν η Βούλα, εκεί η Νανά, πιο πάρα η Γιούλια. Πιο δώθε η Μηλίτσα Ψάχνετε τίποτε με ρωτάει ο κύριος που στέκομαι έξω από το μαγαζί του και προσπαθώ να θυμηθώ. -Κάπου εδώ νομίζω έμενε η Δημητρούλα του - Ω τώρα πάει αυτή. -Πέθανε; - Όχι.Παντρεύτηκε! Θυμήθηκα τον Κώστα Τζαχρήστα που έλεγε, όλες οι γυναίκες είναι καλές μέχρι να τις παντρευτείς.από `κει και πέρα αμόλατες!!! Φημισμένοι ουζοπότες οι Αρτινοί. Πάμε μου λέει μέσα μου η φωνή που κανοναρχεί τα βήματά μου Πάμε να σε κεράσω ένα ούζο στου Κακαβά Διάσημο καφενείο -ουζερί ο Κακαβάς. Εκεί καταλήγανε τα μεσημέρια οι εργένηδες για το ουζάκι τους πριν πάνε σπίτι για φαγητό. Χτυπάω τα παλαμάκια αλά παλαιά. -Τι θα πάρ`ς - ρωτάει ένα αμούστακο γκαρσόνι τυπικό δείγμα του ορεσιβίου παραγιού που τον έστειλε ο πατέρας του να βρει το δρόμο του στη μεγάλη πολιτεία. Την Άρτα! -Ένα ούζο. -Μι μιζέ; Ναι μι μιζέ!!! Και τι μου φέρνε ο άθλιος αν αγαπάτε. Ούζο με πατάτες τηγανιτές λες και βρίσκομαι στην Πάτρα και όχι σε διάσημο ουζότοπο. Αγόρι μου το ούζο στην Άρτα το σερβίρανε με σαλαμάκι μια φετούλα ντομάτα και μια χαψιά κεφαλοτύρι. Πάει χαλάσατε και σεις. Στο διπλανό τραπέζι δυο Μελισουργιώτες με τραγιάσκες και κομπολόγια με φούντα μεταξένια (Αργότερα έμαθα ότι ο Κακαβάς είναι αποκλειστικό στέκι των Μελισουργιωτών) έχουν στήσει αφτί: και το τσίπρο με τι το πίνουν ρωτάει ο ένας. -Αποκλειστικά με στραγάλια και τίποτε άλλο! -Από πού είσι ρε καλόπαιδο ρωτάει ο διπλανός του. -Από δω. Από δω ναι, αλλά από πoιο χωριό; -Δεν είμι από χωριό. Κάνει έναν μορφασμό δυσπιστίας : Μπα! Πάμε στον Παντοκράτορα να ανάψουμε κερί-λέει η φωνή. Κρίμα που δεν προλαβαίνω να μείνω στον εσπερινό ν` ακούσω την καμπάνα του Παντοκράτορα. Την είχα χτυπήσει δυο τρεις φορές με χίλια παρακάλια. Δε μας αφήνανε οι μεγαλύτεροι εμάς τα μικρά να χτυπήσουμε την καμπάνα. Έπαθα ταράκουλο την τελευταία φορά 3 ή 4 χρόνια πριν. Άναψα κερί-κεριά για όλους ζώντες και κεκοιμημένους και με το που έκανα να φύγω σηκώνοντας το κεφάλι ψηλά να δω τον Παντοκράτορα μου φάνηκε πως ναι-πες τε με ονειροπαρμένο, αλαφροϊσκιωτο μου φάνηκε πως ο Παντοκράτορας είχε σηκώσει το χέρι του να μου ρίξει καρπαζιά. -Γιατί μεγαλοδύναμε τι έκανα; -Τι έριξες στο παγκάρι και πήρες μια χούφτα κεριά Ακόμα κι εμένα πας να κλέψεις; Το`βαλα στα πόδια κι ούτε που τόλμησα να κοιτάξω πίσω μου. Δεν είχα ψηλά κι έριξα ένα κουμπί που βρέθηκε στην τσέπη μου!! Άρτα

7 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 7 Δύο αξιόλογα ιστορικά γεγονότα, πριν 200 χρόνια Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΜΟΥΣΟΥ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΔΗΣΣΟ ΜΕ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΥΣ ΤΟΥΣ ΗΠΕΙΡΩΤΕΣ Συμπληρώνονται φέτος 200 ολόκληρα χρόνια, από το έτος 1814, τότε που τη ζωή του υπόδουλου Γένους σημάδεψαν δυο αξιόλογα ιστορικά γεγονότα: Η ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό της Ρωσίας που προετοίμασε το υπόδουλο Γένος για την Εθνική του αποκατάσταση και η ίδρυση της Φιλομούσου Εταιρείας της Βιέννης, που προετοίμασε την πνευματική ηγεσία του μέλλοντος να δημιουργηθεί ανεξάρτητο Ελληνικό Κράτος. Και στα δυο αυτά γεγονότα πρωτοπόροι υπήρξαν οι Ηπειρώτες. Η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης συνδέεται με τον πρώην μητροπολίτη Άρτης Ιγνάτιο, μετέπειτα δε μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας, και με τον Ιωάννη Δομπόλη, έμπορο και τραπεζίτη στην Πετρούπολη, από το Δεσποτικό (πρώην Κρετσούνιστα) της Ηπείρου. Η Φιλική Εταιρεία ιδρύθηκε, όπως είναι γνωστό, το ίδιο έτος 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας. από τους τρεις ιδρυτές της, οι δύο, ο Αθανάσιος Τσακάλωφ και Νικόλαος Σκουφάς ήταν Ηπειρώτες. Γνωστή στους πιο πολλούς από τα μαθητικά χρόνια, η Φιλική Εταιρεία. Άγνωστη όμως στους περισσότερους η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης. Την ιδέα για την ίδρυση της Φιλομούσου Εταιρείας στη Βιέννη, όπου βρέθηκε, ως υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας, είχε ο Ιωάννης Καποδίστριας. Φτάνοντας, το 1809, στην Πετρούπολη, πρωτεύουσα τότε της Ρωσίας, άρρωστος και ταλαιπωρημένος, φιλοξενήθηκε στο σπίτι του εμπόρου και τραπεζίτη στην Πετρούπολη, Ιωάννη Δομπόλη, από το Δεσποτικό της Ηπείρου. Υπάρχουν σταθμοί στη ζωή και στην ιστορία των ατόμων και των λαών που σημαδεύουν αποφασιστικά την παραπέρα πορεία τους. Σε εξαιρετικές μάλιστα περιπτώσεις αυτοί οι σταθμοί αποβαίνουν ορόσημα πραγματικά, υψώνονται σαν βίγλες, απ την ψηλότερη κορυφή των οποίων ένα άτομο, ένας λαός, μπορεί εποπτικά να αγναντέψει όλη την πορεία της μετέπειτα διαδρομής του και να αναλογιστεί αν αξιοποίησε, κατά τρόπο αποφασιστικό, αυτή την ευνοϊκή συγκυρία που παρουσιάστηκε στη ζωή του. Τέτοιος σταθμός στη ζωή του Ιωάννη Δομπόλη, και στην ιστορία του Γένους των Ελλήνων γενικότερα, στάθηκε η γνωριμία του, το έτος 1809, στην Πετρούπολη της Ρωσίας, με τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ο ακατάλυτος δεσμός της φιλίας που σφυρηλατήθηκε ανάμεσα σ αυτόν και στον Καποδίστρια, σε μια εποχή που η πατρίδα του στέναζε κάτω από τα δεσμά της δουλείας, του έδωσε τη δυνατότητα και ταυτόχρονα του υπαγόρευσε το χρέος να αποκτήσει τη δύναμη και την τόλμη να εκλέξει αυτό που έπρεπε να κάνει στη ζωή του και εκλέγοντάς το να διακρίνει ένα και μοναδικό όριο στη δράση του: και αυτό το όριο ήταν το καλό του συνόλου. Εδώ ακριβώς βρίσκεται η ουσία του ανθρωπισμού του. Στα πλαίσια αυτού του ανθρωπισμού εκδηλώθηκε, όχι μόνο από τον Ι. Δομπόλη, αλλά και από όλους τους άλλους Εθνικούς μας Ευεργέτες, με πρωτοπόρους, βέβαια τους Ηπειρώτες, η μεγάλη αρετή της Ευποιΐας που σκόρπισε το λεπτό άρωμά της σε ολόκληρη την ανθρωπότητα, και απέβη, κατά καιρούς, το κύριο γνώρισμα του Έλληνα, ιδιαίτερα σε στιγμές κρίσιμες για την πατρίδα του. Έτσι όταν στα δίσεχτα χρόνια της σκλαβιάς, οι ισχυροί της γης, με τη γνωστή αναίδειά τους και τον ωμό κυνισμό τους, διακήρυτταν πως η Ελλάδα υπάρχει μονάχα στη φαντασία ολίγων λογίων, οι μεγάλοι Εθνικοί μας Ευεργέτες, διασκορπισμένοι σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της τότε γνωστής γης, έδιναν, ηχηρή μάλιστα, την απάντηση: διέθεταν τον πλούσιο καρπό των μόχθων και των θυσιών τους για την πνευματική αναγέννηση και την εθνική αποκατάσταση του υπόδουλου Γένους. Το 1814 ο Καποδίστριας ιδρύει με άλλους ομογενείς στη Βιέννη τη Φιλόμουσο Εταιρεία, με άμεσους συνεργάτες το Μητροπολίτη Ουγγροβλαχίας Ιγνάτιο και τον Άνθιμο Γαζή, φωτισμένους κληρικούς και λογίους. Στη Βιέννη, εκείνη την εποχή, βρισκόταν σε πλήρη ακμή η Ελληνική Κοινότητα, με πρωταγωνιστές μέλη της περίφημης οικογένειας Σίνα, από τη Μοσχόπολη της Β. Η., και της οικογένειας Γ. Σταύρου από τα Γιάννινα και με χαρακτηριστικά δημιουργήματα τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα, όπως ο μεγαλοπρεπέστατος ναός του Αγίου Γεωργίου, και με μεγάλης κυκλοφορίας ελληνικά φιλολογικά περιοδικά, όπως ήταν ο Ερμής ο Λόγιος κύριος εκφραστής του πνεύματος του Ελληνικού Διαφωτισμού στην Αυστριακή πρωτεύουσα. Βασικός στόχος της εταιρείας η εκ- Ο όρκος του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στον Άγιο Γεώργιο Λατίνων στη Ζάκυνθο (πίνακας Διον. Τσόκου από το Συρράκο).

8 ΣΕΛ. 8 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ παίδευση της Ελληνικής νεολαίας σε φημισμένα Πανεπιστήμια της Ευρώπης, που προετοίμαζε την πνευματική ηγεσία του μέλλοντος να δημιουργηθεί Ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους. Ψυχή της Εταιρείας, στον οικονομικό τομέα, απ την πρώτη στιγμή της ίδρυσής της, ο Ι. Δομπόλης. Τέσσερα χρόνια αργότερα αναλαμβάνει, και επίσημα, Ταμίας της Εταιρείας, επιδεικνύει, απ την πρώτη στιγμή, πλήρη αφοσίωση στο έργο της και βαθιά συναίσθηση της ευθύνης. η Φιλόμουσος Εταιρεία της Βιέννης από τότε βρίσκεται, σχεδόν αποκλειστικά, στα χέρια του. Απ αυτή τη θέση απευθύνει, μαζί με τον Καποδίστρια, δραματική έκκληση προς τους πλούσιους Έλληνες ομογενείς της Ρωσίας και τους καλεί να συνδράμουν τον κοινό αγώνα για την κοινή Πατρίδα. Λίγα χρόνια αργότερα ο Ι. Δομπόλης θα συνοδεύσει τον Ι. Καποδίστρια στην Αίγινα, ως πρώτο κυβερνήτη του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους και θα υπηρετήσει δίπλα του, ως πρώτος Υπουργός των Οικονομικών, προσφέροντας τις υπηρεσίες του στο Έθνος, όπως και ο Καποδίστριας, εντελώς δωρεάν. Ακολούθησε η άνανδρη δολοφονία του Καποδίστρια στο Ναύπλιο που σημάδεψε αποφασιστικά τη ζωή του και τον βύθισε σε άφατη θλίψη. Τραυματισμένος αθεράπευτα από τη βίαιη ανακοπή της ζωής και του έργου του κυβερνήτη, περνάει τα υπόλοιπα χρόνια του στην Πετρούπολη, με απαρασάλευτη την υπόσχεση που αμοιβαία είχαν δώσει, απ την πρώτη στιγμή της γνωριμίας τους, να διαθέσουν όλες τους τις δυνάμεις για την πνευματική ανάταση του Γένους, μέσα απ την καλλιέργεια της λαϊκής παιδείας. Και αυτή την υπόσχεση ο Δομπόλης θα την κρατήσει στο ακέραιο με την οριστική διαθήκη που συνέταξε στην Πετρούπολη, και ορίζει μ αυτή να ιδρυθεί Πανεπιστήμιο στην Αθήνα και να δοθεί σ αυτό το όνομα Καποδιστριακό πρώτα για να τιμήσει επάξια τον αδικοχαμένο φίλο του, έπειτα γιατί τον Καποδίστρια αναγνώριζε πράγμα που συνέβαινε στην πραγματικότητα ως τον πρώτο που συνέλαβε την ιδέα για την ίδρυση Πανεπιστημίου στην Ελλάδα. Φοίτησε ο ίδιος ο Ι. Καποδίστριας και στη συνέχεια έγινε διδάκτορας του περίφημου τότε Πανεπιστημίου της Πάδοβας ή Παδούης, πόλης της Ιταλίας. Η Πάδοβα με το Πανεπιστήμιό της, είχε αποβεί εκείνα τα χρόνια εστία φωτοβόλος του νεότερου πνεύματος και του δυτικού πολιτισμού και είχε δεχτεί στους κόλπους του, εκτός από τον Ι. Καποδίστρια, το Γ. Σουγδουρή, τον Κύριλλο Λούκαρι, τον Ευγένιο Βούλαγαρη, το Νικηφόρο Θεοτόκη, τον Ι. Βηλαρά και το Διονύσιο Σολωμό. Στην οροφή του κτηρίου του Πανεπιστημίου εισερχόμενος ο επισκέπτης σήμερα αντικρύζει το έγχρωμο οικόσημο CAPODISTRIA και δίπλα από τη σάλα της ανατομίας το ολόσωμο πορτρέτο του, ανάμεσα σε 40 πορτρέτα των πιο διακεκριμένων προσωπικοτήτων που πέρασαν από το Πανεπιστήμιο. Στα Επτάνησα, όπου επέστρεψε, απ τα πρώτα χρόνια της πολιτικής του σταδιοδρομίας εκδηλώνεται η επιθυμία του να ιδρυθεί Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια άγνωστη στους πολλούς πτυχή της εθνικής και πνευματικής ζωής του τόπου, που αποδεικνύει το μεγαλείο της ψυχής του Ι. Καποδίστρια και το μέγεθος της προσφοράς του προς το Έθνος μας. Κατά τον συμπατριώτη μας, Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών, Σπυρίδωνα Λάμπρο η περιφανεστάτη απόδειξεις του πόθου του Καποδιστρίου να στήση εν τη ελληνική πατρίδι ιερόν βωμόν εις τας επιστήμας είναι το προς τον λόρδον αρμοστήν Θωμάν Μαίτλανδ υπόμνημα αυτού εν έτει 1815, εν ω συν τοις άλλοις προέτεινε την εν Ιθάκη σύστασιν σχολής δημοσίας και εθνικής, χάριν της εις την πατρώαν γην ανακλήσεως των επιστημών και των γραμμάτων, μετακαλουμένων ως καθηγητών των εν διαφόροις χώραις της Ευρώπης διεσπαρμένων Ελλήνων επιστημόνων, όπως διδάξωσι εν γλώσση ελληνική. Διά της προτάσεως ταύτης ο Καποδίστριας αναδεικνύεται ο πρώτος λαβών κατά νουν την ίδρυσιν Ελληνικού Πανεπιστημίου, οκτώ όλα έτη πριν ιδρύση εν Κερκύρα ο φίλος αυτού λόρδος Γκίλφορδ την Ιόνιον Ακαδημίαν, το πρώτον τούτο Ελληνικόν Πανεπιστήμιον. Κατά τη διάρκεια των εργασιών της Δ Εθνοσυνέλευσης στο Άργος, το 1829, εκφράζει την ευχή και ρίχνει την ιδέα να συσταθούν σχολεία ανωτέρας τάξεως για όσους σκοπεύουν να διατρέξουν το στάδιο των επιστημών και των τεχνών. Το δολοφονικό όμως χέρι της 27ης Σεπτεμβρίου 1831 ανέκοψε και αυτή τη δράση του Κυβερνήτη. Αυτός όμως, με τις κατά καιρούς ενέργειές του έσπειρε το σχετικό σπόρο. Είκοσι χρόνια αργότερα ο Ι. Δομπόλης υιοθετεί αυτή την ιδέα και επιμένει μάλιστα σ αυτή. Δίπλα στο Εθνικό ιδρύθηκε, έτσι, το 1911, το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με τη γνωστή του ιστορία και προσφορά προς το Ελληνικό Έθνος και την ευρύτερη περιοχή. Ανεκτίμητη η προσφορά προς το Έθνος των δυο αυτών εκλεκτών τέκνων της πατρίδας μας. Το έργο τους, πριν και μετά την Επανάσταση, κατά κοινή ομολογία, τιτάνιο. Τέτοιο έργο απαιτούσε έναν άνθρωπο της προσφοράς, ένα σπάνιο ηγέτη, με ιδέες πρωτοπόρες για την εποχή του. Τέτοιος ακριβώς ήταν ο Καποδίστριας. Απαιτούσε όμως και ανθρώπους που εμφορούνταν απ τα ίδια ιδανικά και είχαν τις ίδιες επιδιώξεις με τον κυβερνήτη. Τέτοιος ακριβώς ήταν ο Δομπόλης. Καθώς, λοιπόν, φέτος συμπληρώνονται 200 χρόνια από

9 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 9 την ίδρυση της Φιλομούσου Εταιρείας της Βιέννης, που υπήρξε σπόρος αρκετός για να φυτρώσει αργότερα το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με ιδρυτή το συμπατριώτη μας Εθνικό Ευεργέτη, Ιωάννη Δομπόλη, αναλογιζόμαστε πως εμείς οι Έλληνες έχουμε μια απέραντη σε χρόνο και ατίμητη σε περιεχόμενο ιστορία. Μας χρειάζεται όμως και μια ισοδύναμη ιστορική μνήμη, που θα συνδυάζει αρμονικά τις αξίες του παρελθόντος με τις δυνάμεις και τις ανάγκες του παρόντος, ώστε τα περασμένα να δίνουν κάθε στοιχείο που μπορεί να χρησιμεύει για ιδανικό παράδειγμα και να αφομοιώνεται από το παρόν. Αυτό το ιδανικό παράδειγμα μας το προσφέρουν, κατά τον πιο τέλειο τρόπο, ο Ι. Καποδίστριας και ο Ι. Δομπόλης. Το ήθος τους ας φωτίζει τη συνείδησή μας, η προσφορά τους ας γεμίζει τις ψυχές μας από πίστη κι από ελπίδα για το μέλλον του Έθνους μας, αξίες τόσο απαραίτητες για ένα λαό, κάτω από τις δραματικές στιγμές που διέρχεται η πατρίδα μας. Αξίζει όμως στο επόμενο τεύχος του φιλόξενου τούτου περιοδικού, να ασχοληθούμε, με στοιχεία άγνωστα μέχρι σήμερα, με το άλλο αξιόλογο γεγονός, την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό της Ρωσίας, που έφερε τη λύτρωση στο υπόδουλο Γένος μας. Σπύρος Εργολάβος Φιλόλογος - Συγγραφέας ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ, ΠΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΜΑΣ Ξενοδοχεία Ιδιοκτήτης Περιοχή/ Διεύθυνση Τηλέφωνο ΣΤΟΥΝΤΙΟ ΙΩΑΝΝΑ Σολδατου Ιωάννα Περιγιαλι Λευκάδας CASSA CALDA Ντόντορου Καλ. Συρράκο Ιωαννίνων ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ Κουτσούμπα Κούλα Πράμαντα Τζουμέρκα ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ BOUTIQUE HOTEL Καχριμάνη Μαρία Ιωάννινα ΜΠΙΤΟΥΝΗ Αφοι Μπιτούνη Μετσοβο ΔΕΛΦΙΝΙ Σωτηρ. Παντιωρας Μενιδι Αιτωλ/νιας ΑΦΡΙΚΑ Παντελής Πιλάτος Ελαιώνας Διακοπτού Αιγιου ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ ΖΑΓΟΡΙΟΥ Νικ. Καμάς Κλειδωνιά Ζαγορίου ΚΟΝΑΚΙ Αχιλ. Τσουμάνης Πάπιγγο Ζαγορίου ΚΑΡΠΟΥΖΗ Καρπούζης Σωτ. Βίκος Ζαγορίου ΛΑΚΜΟΣ Γαλάνης Νικόλαος Προσήλιο Τζουμέρκα ΣΥΡΡΑΚΟ Χασάνης Χρήστος Συρράκο Ιωαννίνων ΖΩΗ Γιαννούτσος Σταύρος Γιάλοβα Μεσσηνίας LECADIN Κάτσαρης Κων/νος Καρπενήσι EPIRUS PALACE Ιωάννινα ΑΝΤΑΛΚΗ Μικρό Πάπιγκο ΒΙΛΑ ΧΑΡΟΥΛΑ Πάργα ΧΑΝΙ ΖΕΜΕΝΟΥ Ζεμενό Αράχωβας ELEA MARE Ελαία Μονεμβασιάς LA MUNTE Ανήλιο Μετσόβου ΣΤΩΙΚΟΣ Βυζίτσα Πηλίου ΧΕΛΜΟΣ Καλάβρυτα ΒΕΡΓΙΝΑ Νεάπολη Λακωνίας Επιθυμούμε από καρδιάς να εκφράσουμε τα πιο θερμά ευχαριστήρια στα ξενοδοχεία της Ηπείρου και των άλλων περιοχών, που στα πλαίσια της συνεχούς συνεργασίας μας και εφέτος μας έκαναν για τον Αποκριάτικο χορό μας σημαντικές προσφορές για επίσκεψη και γνωριμία με τον όμορφο τόπο μας. Εμείς σε κάθε ευκαιρία και με κάθε μέσο θα γίνουμε οι καλύτεροι πρεσβευτές τους. Ο Πρόεδρος και τα μέλη του Δ.Σ. του Πανηπειρωτικού Συλλόγου Πατρών

10 ΣΕΛ. 10 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Η γαλή και ο φασίολος Του Δημήτρη Βλαχοπάνου - Αργούμε, πατέρα, να φτάσουμ στ Κάτ Παναγιά; τον ρώτησα σχεδόν τρέμοντας, μισή ώρα αφότου έφυγε το λεωφορείο απ το χωριό. - Αργούμε λίγο, απάντησε εκείνος, χωρίς να προσθέσει τίποτε άλλο. Πρώτη φορά ερχόμουν στην Άρτα, εκείνον το Σεπτέμβρη του Πολλές φορές τον παρακάλεσα να με πάρει μαζί του. Γιατί φάνταζε η πόλη στα μάτια μας τότε κάτι σαν όνειρο και σαν παραμύθι. Κάποτε έπαιζαν τ άλλα παιδιά και χάιδεψαν ένα σκυλί που είχε λύσσα. Την άλλη μέρα κουβαλήθηκαν όλα στο γιατρό και τους έμπηξε στον αφαλό κάτι ενέσεις να! Τρόμαξαν, είπαν, και πόνεσαν. Αλλά εγώ πολύ στενοχωρήθηκα που δεν ήμουν εκεί και δε χάιδεψα το σκυλί και δεν κινδύνεψα να πάθω λύσσα, για να ρθω κι εγώ στο γιατρό, να δω την πόλη με τα δικά μου μάτια. Γιατί άλλο να σου λένε κι άλλο να τη βλέπεις. - Θα με πάρ ς κι μένα σ ν Άρτα, πατέρα; τον παρακαλούσα συχνά. - Α πα πα πα πα, με απόπαιρνε εκείνος. Θέλ ς να φ λήσεις τον κώλο τ αράπ ; - Κι πού είναι αυτός ο αράπ ς, πατέρα; - Πού είναι; Στ Κάτ Παναγιά! Στου μαναστήρ! - Κι γιατί, πατέρα, φ λιούμε τον κώλο τ αράπ ; - Όποιος πρωτοπάει σ ν Άρτα, κατεβαίν απ το λιφορείου στ Κάτ Παναγιά, φ λιεί τον κώλο τ αράπ, ξαναμπαίν στου λιφορείου και πάει στη δ λειά τ. - Κι άμα πάω στο γυμνάσιο, πατέρα; - Θα τον φ λήσεις και θα πας κι εσύ στη δ λειά σ. Μια φορά φ λιούμε τον κώλο τ αράπ. Μου πε μετά, σαν περάσαμε την Κάτω Παναγιά και φτάναμε στου Μπαϊκούση, πως ήμουν τυχερός, γιατί κοιμόταν ο αράπ ς. Τώρα δεν είχα πια φόβο, όσες φορές κι αν ερχόμουν στην Άρτα, να φιλήσω τον κώλο του. Πρωτομπήκαμε στο γυμνάσιο. Παράξενα όλα. Άλλο το δημοτικό κι άλλο το γυμνάσιο. Μας μιλούσαν οι καθηγητές μας, αλλά πού να καταλάβουμε εμείς! Μυστήρια η γλώσσα τους. Το νερό το λέγανε ύδωρ. Το ύδωρ συνίσταται εκ δύο στοιχείων, του οξυγόνου αφενός κατά δύο μόρια και του υδρογόνου αφετέρου κατά εν. Ούτε ξέραμε τι ακούγαμε. Λέγανε η κόνις, κι έπρεπε εμείς να βλέπουμε σκόνη. Αλλού έγραφαν «απαγορεύεται αυστηρώς το καπνίζειν» ή «μη πτύετε εις το δάπεδον» ή «εισέρχεστε ησύχως» και νομίζαμε πως όλα αυτά δε ήταν για μας. Μεγάλες, ψυχρές και σκοτεινές οι αίθουσες, με πενήντα, εξήντα παιδιά, άλλα δεκατριών, άλλα δεκαπέντε, άλλα δεκάξι χρονών, στην ίδια τάξη όλα. Νιώθαμε σαν φυλακισμένα. Γύρω γύρω ο κώλος μας, λες κι είχε σκουλήκια! Δε μας χωρούσε ο τόπος. Βγαίναμε στα διαλείμματα και τρέχαμε να βρεθούμε με τ άλλα παιδιά του χωριού, που, σαν να έδιναν ραντεβού, έπιαναν πάντα την ίδιαν ακρούλα. Ούτε σκέψη να παραστρατήσει κανένα και να πάει σε ομάδα παιδιών άλλου χωριού. Ήταν κι ένας φυσικός ή φυσιογνώστης. Πειραιώτης, όπως μας είπαν κι όπως φαινόταν απ τη μαγκιά του. Τουμπέλη τον λέγανε. Υπερκινητικός. Δεν καθόταν στην έδρα ποτέ. Έφερνε γύρω στα θρανία. Αυτός έλεγε, αυτός καταλάβαινε. Τον κοιτούσαμε εμείς, κοιταζόμασταν μεταξύ μας κι άκρη δε βγάζαμε. Επί δύο μήνες δεν πιάναμε λέξη. Βιβλία δεν είχαμε, για να καταλάβουμε κάτι. Κι όταν τα είχαμε, μας υποχρέωναν να μην τα ανοίγουμε. - Να τα ανοίγετε στο σπίτι σας, μας έλεγαν. Εδώ θ ακούτε αυτά που θα σας λέμε εμείς. Εμείς κάναμε καλά και δεν τα ανοίγαμε ούτε στο σπίτι, άλλωστε δεν είχαμε και κανέναν να μας δείξει πώς ανοίγουμε και πώς διαβάζουμε ένα βιβλίο. - Το μάθημα το οποίον θα σας διδάξω είναι η ζωολογία και η φυτολογία, μας είπε όταν μπήκε για πρώτη φορά στην αίθουσα και μας κοίταξε αφ υψηλού. Τον κοιτούσαμε εμείς και κρατούσαμε, όπως κι αυτός, τις αποστάσεις. Ποιος να τολμήσει να κάνει και το παραμικρό ερώτημα! Κι αυτός συνέχιζε: - Θα ασχοληθούμεν εν πρώτοις με την γαλήν. Η γαλή είναι εν οικιακόν ως επί το πλείστον ζώον, αιλουροειδές, ομοιάζον μετά της τίγρεως της αγρίας. Ανησυχήσαμε στην αρχή και δεν ξέραμε περί τίνος πρόκειται, αλλά ίσως αυτά να μην είναι για μας, σκεφτόμασταν. Αυτός συνέχιζε επί ολόκληρες εβδομάδες να παραδίδει τα μαθήματα ζωολογίας σχετικά με την γαλήν. Ευτυχώς δε ρωτούσε. - Η γαλή ανήκει εις τα θηλαστικά. Η κυρία τροφή της είναι οι μύες, αι σαύραι και άλλοι τινές μικροοργανισμοί, αφθονούντες εις τους σκιώδεις και υγρούς τόπους.

11 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 11 Έψαχνε ο ένας στα μάτια του άλλου να μαντέψει για ποιο πράγμα τόσος γίνεται λόγος. Κάναμε και νοήματα, αλλά πάλι άκρη δε βρίσκαμε. Μα κι όταν φεύγαμε απ το σχολείο, δε νοιαζόμασταν να ρωτήσουμε, να μας πει κάποιος άλλος τι είναι επιτέλους τούτη η γαλή, αν βέβαια κι αυτός ήξερε. Αλλά και πάλι, νιώθαμε μέσα μας έναν φόβο, μη φανούμε χωριάτες και βλαχαδερά. Κι έτσι σωπαίναμε. Κάποια στιγμή, λέγαμε, μπορεί να του ξεφύγει κάτι πιο απλό και να καταλάβουμε. Αλλά αυτός εκεί: - Το πεπτικόν σύστημα της γαλής το αναπνευστικόν σύστημα της γαλής η γαλή αναπαράγεται με η ηλικία της γαλής Μεγάλο μπέρδεμα. - Ρε Κώτσιο, τι σκατά είναι αυτή η γαλή; - Ξέρω γώ, μωρέ. Να ναι γαλλίδα λες; Περνούσαν οι μέρες, είχαμε βαρεθεί ν ακούμε για τη γαλή, αλλά γαλή να μη βλέπουμε. Και σαν να μην έφτανε αυτό. Ο Τουμπέλης, ασχολούμενος και με το μάθημα της φυτολογίας, αμέσως μετά την γαλήν, μας ομιλούσε και περί φασιόλου. - Φασίολος ο κοινός. Πρόκειται περί ποώδους φυτού, το ύψος και η σύστασις του οποίου ποικίλλουν αναλόγως του είδους του και της περιοχής εις την οποίαν καλλιεργείται. Άλλο μανίκι αυτό. - Τι είναι, ρε Μήτσιο, αυτός ο φασίολος; Κανένας δεν ήξερε. Έμοιαζε βέβαια η προφορά του με το φασόλι, αλλά τι τον πείραζε τον αθεόφοβο να μας το πει φασόλι! Αλλά το χαβά του αυτός: - Τα φύλλα του φασιόλου ομοιάζουν προς τας παλάμας της ανθρωπίνης χειρός, είναι χρώματος πρασίνου και φέρουν επί αυτών μεμβράνας αοράτους δια κοινού οφθαλμού! Είχαμε παραιτηθεί από κάθε αναζήτηση. Δεν πάει να ναι ό,τι θέλει! Πέρασε δίμηνο όταν, μαζί με τ άλλα βιβλία, πήραμε στα χέρια μας και την ζωολογίαν και φυτολογίαν. Μας έφαγε η περιέργεια. Τι να δούμε! Επί δύο μήνες μαθαίναμε δια την γαλήν, ήγουν την γάταν, και δια τον φασίολον, ήγουν το φασούλι! Περιττόν, αλλ αναγκαίον δια την ιστορίαν, να σημειωθούν και ταύτα: εις την ψάθαν, εφ ης εκοιμώμεθα πέντε ή εξ, ενίοτε δε και επτά και οκτώ και δέκα, αδελφοί, εκοιμώντο μεθ ημών γαλαί τινες, άλλως πως γάτες αι κοιναί, αίτινες συχνάκις εροχάλιζον ομού μεθ ημών, πλην όμως αύται εξυπνίζοντο συχνάκις υπό του ελαχίστου θορύβου και περιεφέροντο εν μέσω των σκουτίων των χρησιμευομένων ως κλινοσκεπασμάτων. Εν, πάλιν, των ηγαπημένων παιχνιδίων μας ήτο η αγρία καταδίωξις γαλής τινος υπό τινος κυνός, του αγριωτάτου κατά το μάλλον ή ήττον. Ότε η γαλή έντρομος ανεζήτει σωτηρίαν αναρριχωμένη εις τους κλώνους δένδρου τινός, ημείς μετά καλάμων ανά χείρας επιέζομεν ταύτην ίνα κατέλθη βιαίως του δένδρου και ευρεθή εις τους οδόντας του κυνός, όστις υλάκτει μανιωδώς και ηπείλει την δύστυχον με εξόντωσιν. Η δε μήτηρ καθ εκάστην σχεδόν πρωίαν επλήρου φασιόλων, παραγομένων υφ ημών, τεραστίαν μέλαιναν χύτραν, κοινώς τέντζερην, ίνα παραθέση εις τα μέλη της οικογενείας της δέκα μερίδας την μεσημβρίαν και τοσαύτας την βραδυνήν, ει μη ετύγχανε φιλοξενούσα συγγενείς ή κουμβάρους, ότε η χύτρα επληρούτο φασιόλων και εκάθητο επί της πυρεστίας και τας απογευματινάς ώρας. (Από τη συλλογή «Πηγάδια και πήγασοι Αφηγήματα της δραχμούλας) Η Μονή της Κάτω Παναγιάς ÅËÅÍÇ Ê. ÔÓÉÁÊÏÕ ÉÁÔÑÏÓ ÅÉÄÉÊÏÓ ÑÅÕÌÁÔÏËÏÃÏÓ ÊÁÍÁÊÁÑÇ 54 & ÁÑÁÔÏÕ (éóüãåéï) ÐÁÔÑÁ ÔÇË , FAX:

12 ΣΕΛ. 12 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΕΣ ΚΟΥΒΕΝΤΕΣ Του Χρ. Δόση - Συγχυσμένο σι βλέπω τι έπαθες πάλι; - Συγχuστ`κα μι τ` γειτόν`σσα πριν από λίγο. Πήρα το τσεκούρ` να σκίσω κατ` κούτσουρα κι μ` φώναξε,γιατί ξύπναγα τον κανακάρ` τ`ς που ξενύχτ`σε!! Συγγνώμ`, τ`ς είπα,δεν ήξερα που το πιδί σ` δ`λέβ` τ` νύχτα. Μπράβω,τ`ς λέω, βρήκε δ`λειά; - Όχι,μ` λέει, πού να βρει δ`λειά εύκουλο το`χεις!! Ξινύχτ`σε το καϋμένο,πήγε απ` τ`ς ιννιά η ώρα το βράδ` να πιάσ` σειρά όξω απ`το μαγαζί τ` Γερμανού μέχρι την ιπόμεν` μέρα στ`ς ιννιά ν` ανοίξ`ν τα μαγαζιά για να προυλάβ` ν`αγοράσ` πρώτος το κινούριο. πώς διάολο τόειπε.φορ τζι νοκια σαμσουνγκ ερρικσον!!! -Ορέ.είσι καλά; -Καλά είμι μια χαρα δε μι γλέπ`ς!! -Τότε γιατί τραβλίεις κι κρέν`ς σα μπατζιακλό;!! -Δε ντραβλίζω πώς σού`ρθε αυτό; -Για πες τι είπες τώρα! -Είπα φορ τζι νόκια. -Να τώρα πάλι τράβλισες! -Ορέ δε γκζέρ`ς καθόλ` τι είπα!! Αυτό είνι το κινούριο τηλεφωνοτηλεορασφωτογαφικομηχανράδιοκουζίνα!!! που βγήκε τώρα τιλευταία λέξ` τ`ς μόδας. -Καλά μαγειρεύ` κιόλας; -Στο τ σαφ είνι.ένα τσιπάκι χρειάζητε να βρούν ακόμα κι..έτ`μο το φαϊ!!! -Καλά κι έπρεπε να προυλάβ` να το πάρ` πρώτος.κι αν το`παιρνε αργότερα τι θα γένουνταν!!! - Αμ` δεν το πήρε ουτε πρώτος ούτε κι τιλευταίος, γιτί μπουστά απ` αυτόν ήταν τρακόσια άτομα!!!! Κι πήραν μοναχά δεκατρεις!!!! μεχρι εκεί έφτακαν σκόλασαν μιτά!!! Κι αφού τον ξύπνησα που τον ξύπνησα κίν`σε πάλι να πάει να πιάσ` σειρά απ` το μεσ`μέρ`σήμερα μπάς κι είνι τυχερός αύριο κι προυλάβ` το..νυμφίο!!!! - Κι πόσο κουστίζ` αυτό το μαραφέτ` είνι φτηνό τουλα`ιστον; -Απ` ότ` κατάλαβα για να τ`αγορά`εις αυτό δε σι φτάν`ν τρεις αγροτικές συντάξεις συν δυο συντάξεις του δημουσίου.μαζί με τα ιπικουρικά!!!! - Άι παει σιούρ`ξε ου κόζμος!!!! - Μωρ` ημείς καλά είμαστε. Στ`ν Αμερική να δεις τι γένητε..ικεί κάθουνται σε ουρές χιλιομέτρων να προλάβ`ν ν`αγουράσ`ν αυτό το διάολο. -Κι δε μ`λες ισύ κατέ`εις από δαύτα..τι στο διάολο το κάν` αυτό -Δε γκζέρω κι πολλά..αλλά μ` φαίνηται μ` αυτό κάν`ς πολλά πράματα! Πρώτα πρώτα κουβεντιά`εις μονος στο δρόμο σαν χαζός αμα έχ`ς τέτοιο κι πότε πότε το γαργαλάς.. στ` γκοιλιά μι το δάχτ`λο. Αυτό δε γκατάλαβα γιατί το κάν`ν!!! -Εγώ νόμ`σα πως ειμι ιγώ άσχιτος αλλα ισύ εισι χειρότιρος από μένα αυτά βλέπ`ν κι οι γυναίκες μας κι πήραν τα μυαλά τ`ς αέρα!! - Μ` λέει η δ`κίμ μ` χτές. να μ`πάρ`ς κι μένα τάμπλετ όπως έχει η φιλ`νάδα μ` η Λίτσα!! -Τι να το κάν`ς ισύ το τάμπλετ, τ`σ λέου, δε σι φτάν`. Τρεις τηλιουράσεις έχουμι!!! -Θέλω Τάμπλετ, μ` κάν`, το θέλω να φκιάξω φέιςμπουκ κι γώ όπως όλος ο κόσμος!!! -Να το κάν`ς τι; τ`ρωτάω!!! -Θέλω να μ` κάνουν λάικ!!!! μ` λέει κι να κάνω λάικ κι γω! - Τι είνι αυτό πάλι χτες δε μπήρες λακ για τα μαλλιά; -Ααααα!...ισύ δε γκαταλαβαίν`ς ντιπ, μ` απαντάει, όχι τέτοιο λακ λάικ με γιώτα.πώς να στο πω ν`αρέσω κι να μ` αρέσ`ν κι μένα. Να βρω φίλους πολλούς.να μ` ακολουθούν στο.τουίτερ!!! -Τι να σ`αρέσ`ν μωρή,τ`ς λέω κι γω, δε σι φτάνω ιγώ, θες να σ` αρέσ`ν κι άλλοι; Χαλέβς να βρεις γκόμινους τωρα στα γηράματα; Κι παραλίγο να τ`ς φέρω σκαμπίλι!!! -Όχι στ` αλήθεια στα ψέματα θα βρω φίλους. Ούτε θα μι βλέπουν ούτε θα τους βλέπω απλά θα κάνουμε λάικ ο ένας στον άλλον!!!!, μ` λέει ξανά. -Άμα εινι έτσ`,τ`ς κάνω κι γω θα σ`πάρω τάμπλετ.αλλά θα μ` κάν`ς κι μένα κα`να λάικ πότε πότε κι να μι.. ακολουθάς!!!!! Κι έτσ` συμφωνήσαμαν.ιγώ να τ`ς αγοράσω τάμπλετ κι αυτή να μ` κάν`..λάικ κι να`ρχεται από.πίσω!!!!

13 Φωτοπανόραμα Από το πανηγύρι στις Μυροφόρες. Το χορευτικό μας σε εκδήλωση της Ένωσης Κυπρίων Αχαΐας. Το ξενοδοχείο «Λάκμος» στο Προσήλιο Σαν σε πίνακα ζωγραφικής η θέα από το ξενοδοχείο Λάκμος μετά τη βροχή (φωτό. Αλ. Χ.)

14 ÃÁËÁÊÔÏÊÏÌÉÊÁ - ÁËËÁÍÔÉÊÁ - ÔÕÑÏÊÏÌÉÊÁ - ÁÍÔÉÐÑÏÓÙÐÅÉÅÓ - ÄÉÁÍÏÌÅÓ ÐÁÐÁÄÏÐÏÕËÏÕ Ì. & ÓÉÁ Å.Å. ÌÝíç Ðáðáäïðïýëïõ ÓÁÑÄÅËÁ ÊÑÇÍÇÓ ÐÁÔÑÁ ÔÇË.: , FAX: Δ. ΓΟΥΝΑΡΗ Τ.Κ ΠΑΤΡΑ ΤΗΛ , FAX:

15 ÔÅ ÍÉÊÏ ÃÑÁÖÅÉÏ Ãéá Áñéóôç åíçìýñùóç ÓÔÑÁÔÓÉÁÍÇÓ ËÅÙÍÉÄÁÓ óôïí Êþäéêá ÏäéêÞò Êõêëïöïñßáò ÌÇ ÁÍÏËÏÃÏÓ ÌÇ ÁÍÉÊÏÓ ÌÅËÅÔÇ - ÅÐÉÂËÅØÇ - ÊÁÔÁÓÊÅÕÇ ÁÄÅÉÅÓ ËÅÉÔÏÕÑÃÉÁÓ ÅÐÉ ÅÉÑÇÓÅÙÍ ÅÍÅÑÃÅÉÁÊÅÓ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÅÉÓ ÐÑÏÓÖÏÑÁ ÃÉÁ ÔÁ ÌÅËÇ ÔÏÕ ÐÁÍÇÐÅÉÑÙÔÉÊÏÕ ÓÕËËÏÃÏÕ ÄùñåÜí Ýëåã ïò ãéá Ýíôáîç óôï ðñüãñáììá «åîïéêïíïìþóç êáô ïßêïí» Áíáâáèìßóôå åíåñãåéáêü ôï óðßôé óáò ìå åðéäüôçóç 70% ãéá Ìüíùóç ôïß ùí êáé ôáñáôóþí ÁëëáãÞ ðáëéþí êïõöùìüôùí ìå íýá ÁëëáãÞ óõóôþìáôïò èýñìáíóçò (åíåñãåéáêü ôæüêéá-ëýâçôåò ðýëëåô áíôëßåò èåñìüôçôáò) ÔïðïèÝôçóç çëéáêïý óõëëýêôç ÌÁÉÆÙÍÏÓ 124 ÐÁÔÑÁ ÔÇË , ÊÉÍ info@stratsianis.gr Ôï êñüíïò Óþæåé ÆùÝò! Ãéá Áñéóôç êáé Åðéôõ Þ 100% Åêðáßäåõóç óå ï Þìáôá ¼ëùí ôùí êáôçãïñéþí, AM-A1-A2-A-B-C-D-BE-CE-DE Ãéá Áñéóôç êáé ÁóöáëÞ Ãéá áðüêôçóç Ðéóôïðïéçôéêïý ïäþãçóç ÅðáããåëìáôéêÞò Éêáíüôçôáò (Ð.Å.É.) Ãéá áðüêôçóç äåéáò Ïäçãïý ÌïôïðïäçëÜôïõ ÌïôïóõêëÝôáò êáé ¼ëùí ôùí íýùí êáôçãïñéþí Ó ïëþ ïäçãþí ôùí áäåëöþí êáé Äéïíýóç ÌáõñïåéäÞ Ï É Áëåîßáò Åêðáéäåõôþí ïäçãþí, Ðáíåðéóôçìéáêïý åðéðýäïõ, Üëëïõò ìå êïñõöáßåò ãíþóåéò êáé ðïëý ñïíç ðåßñá, ðïõ äåí óõìâéâüæïíôáé ìå ôßðïôá ëéãüôåñá áðü ôï ñéóôá èáíüôïõò. óôçí åêðáßäåõóç ïäçãþí ÁíáëáìâÜíïõìå áíáèåùñþóåéò äéðëùìüôùí, åðåêôüóåéò ê.ëð. ÅÉÄÉÊÅÓ ÔÉÌÅÓ: Óå ðïëýôåêíïõò - öïéôçôýò - åèåëïíôýò áéìïäüôåò êáé ïéêïíïìéêü áäýíáìïõò óõíáíèñþðïõò ìáò. Êïñßíèïõ 400, ÐÜôñá, Ôçë ,

16

17 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 17 ΛΑΪΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΣΤΟΥΣ ΜΕΛΙΣΣΟΥΡΓΟΥΣ Σκοπός του άρθρου μου αυτού είναι, αφού δώσω γενικά στοιχεία για το χωριό καταγωγής μου, τους Μελισσουργούς Άρτας δηλαδή, να περιγράψω την ιστορία και τις διαδικασίες της λαϊκής συνέλευσης που γίνεται κάθε καλοκαίρι στο χωριό (μου). Από παλιά οι Μελισσουργιώτες δεν αρκούνταν στην επιβράβευση ή το μαύρισμα των κοινοτικών αρχόντων του χωριού κάθε που γίνονταν οι κοινοτικές εκλογές. Κάθε Αύγουστο τους υποχρεώνουν να λογοδοτήσουν στην Γενική Συνέλευση (Γ.Σ) των χωριανών, που γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού και είναι ανοιχτή στον οιονδήποτε θέλει να την παρακολουθήσει.. Οι Μελισσουργοί είναι ένα μικρό, ορεινό, τρανό, ιστορικό χωριό των Τζουμέρκων στον (τέως) νομό Άρτας, σε υψόμετρο μέτρα (υψόμετρο κεντρικής πλατείας του χωριού στα 860 μέτρα). Βρίσκεται στό βορειοανατολικό άκρο του νομού, όπου αυτός συνορεύει με τους όμορους νομούς Ιωαννίνων και Τρικάλων, σε μια πλαγιά των βορειοανατολικών Τζουμέρκων και σε απόσταση αναπνοής απ την απέναντι ορεινό όγκο του Σταυρού Μελισσουργών της οροσειράς της Πίνδου. Επισυνάπτω φωτογραφία γενικής άποψης των Μελισσουργών απ την θέση Λιθάρια τα μεγάλα, κείμενα σε υψόμετρο περίπου μέτρων, στο απέναντι βουνό Σταυρός Μελισσουργών της Πίνδου που έχει υψόμετρο περίπου μέτρα. Οδικώς απέχει περίπου 72 χιλιόμετρα απ την Άρτα, 64 χλμ. απ τα Ιωάννινα, περίπου 58 χλμ. απ το Βουργαρέλι, την έδρα του δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων, όπου μετά τον Καλλικράτη υπάγεται, 6 χιλιόμετρα απ την(τα) γειτονική Πράμαντα Ιωαννίνων, 18 χιλιόμετρα απ την(τα) Άγναντα Άρτας, 30 χλμ. απ το Συρράκο και 25 χλμ. απ τους Καλαρρύτες Ιωαννίνων. Μέχρι και την εφαρμογή του Καποδίστρια αποτελούσε αυτοδιοίκητη χωριστή ορεινή κοινότητα, της οποίας τα γραφεία μεταφέρονταν στην Άρτα κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ με την εφαρμογή του Καλλικράτη αποτελεί πλέον τοπική κοινότητα του ευρύτερου δήμου Κεντρικών Τζουμέρκων του (τέως πάντα) νομού Άρτας. Παραδοσιακά και ως εκ της μορφολογίας της περιοχής οι κάτοικοί τους, που τουλάχιστον η παράδοση τους θέλει να κατάγονται απ το ιστορικό Σούλι της Ηπείρου μας, ασχολούνται με την νομαδική αιγο/προβατο-κτηνοτροφία, παραχειμάζοντας κυρίως στα πεδινά της Άρτας, του Αγρίνιου, του Ξηρομέρου και του Άκτίου. Με το πέρασμα των χρόνων σημαντικό μέρος των Μελισσουργιωτών ασχολούνται με τις επιστήμες, τα γράμματα και τα συναφή προς την κτηνοτροφία επαγγέλματα (τυροκομικά, γαλακτομικά κλπ.). Να μην ξεχνάμε, ότι στο άνω Σούλι Αχαϊας υπάρχει οικισμός με το όνομα Μιντζέϊκα, άμεσα σχετιζόμενο και με το δικό μου επώνυμο. Χαρακτηριστικό των Μελισσουργιωτών είναι η λατρεία του χωριού τους και η υπερηφάνεια τους γι αυτό, σε βαθμό ώστε να μην λένε π.χ θα πάω στους Μελισσουργούς, αλλά θα πάω στο χωριό. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘΑΝ. ΜΙΝΤΖΑΣ Η πορεία του πληθυσμού του χωριού βαίνει, όπως σ όλα σχεδόν τα ορεινά χωριά της Ηπείρου μας, φθίνουσα. Ενδεικτικά, απεγράφησαν στους Μελισσουργούς το έτος 1991 άτομα 1036, το 2001 άτομα 671 και το 2011 άτομα 505. Οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού κατά τον χειμώνα είναι μόνο λίγες δεκάδες, κυρίως μικροκτηνοτρόφοι, οικοδόμοι/μαστόροι και μαγαζάτορες. Οι πολυπληθέστερες παροικίες Μελισσουργιωτών βρίσκονται στην Άρτα, το λεκανοπέδιο Αθηνών, το Αγρίνιο και τα Ιωάννινα. Το χωριό πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο. Στο χωριό είναι εγατεστημένη η βιομηχανική μονάδα εμφιάλωσης του νερού ΤΖΟΥΜΕΡΚΑ και η ξενοδοχειακή μοναδα ΤΟ ΑΓΚΑΘΙ. Φυσικά δεν λείπουν τα καφενεία, τα κρεοπωλεία, το παντοπωλείο και οι ταβέρνες, που πλαισιώνουν το υπάρχον Καταφύγιο Μελισσουργών. Τουλάχιστον για τα τελευταία πενήντα χρόνια, που θυμάμαι, κάθε Αύγουστο ανελλιπώς γίνεται στην κεντρική πλατεία του χωριού η ετήσια Γ.Σ (Γενική Συνέλευση) των κατοίκων του χωριού. Για πρακτικούς λόγους πρόσφατα καθιερώθηκε να γίνεται η Γ.Σ το πρωί της πλησιέστερης και προηγούμενης του Δεκαπενταύγουστου Κυριακής. Σκοπός της Γ.Σ είναι να ενημερωθούν οι χωριανοί για τα πεπραγμένα της κοινοτικής Αρχής, να ακουστούν παράπονα και καταγγελίες εκ μέρους των χωριανών, να διατυπωθούν προτάσεις για θέματα του χωριού και να ενημερώσουν οι αρχές για τον προγραμματισμό τους για το επόμενο έτος. Στην αρχή της Γ.Σ, με πρωτοβουλία και προτάσεις του Προέδρου (της κοινότητας στο παρελθόν και του κατά Καλλικράτη τοπικού συμβουλίου τώρα), εγκρινόμενες απ την Γ.Σ, εκλέγεται το προεδρείο της Γ.Σ, που συνήθως αποτελούν εκπρόσωποι των τριών πολιτιστικών συλλόγων Μελισσουργιωτών (Αϊ-Μάρκου / Άρτας, Αγίου Νικολάου /Αττικής και Παναγιάς /Αγρινίου). Στο τριμελές προεδρείο μπορούν να συμμετάσχουν και εκλεγόμενα απλά μέλη της Γ.Σ, εφ όσον χρειαστεί. Κατόπιν λαμβάνουν τον λόγο ο Πρόεδρος και όσα απ τα μέλη του τριμελούς τοπικού συμβουλίου θελήσουν, οι εκ Μελισσουργών εκλεγέντες δημοτικοί σύμβουλοι (είναι δύο) και πλέον - ο Δήμαρχος Κεντρικών Τζουμέρκων και οι επικεφαλής των δημοτκών παρατάξεων ή εκπρόσωποί τους. Ο καθένας απ αυτούς αναφέρεται στα πεπραγμένα της αρμοδιότητάς του, στα προβλήματα που παρουσιάστηκαν και δίνει λόγο για τις δυσλειτουργίες της τοπικής και της δημοτικής αρχής. Επίσης αναφέρεται στα όσα προγραμματίζονται να γίνουν εφεξής για τους Μελισσουργούς. Έπειτα ανοίγεται κατάλογος ομιλητών εκ των μελών της Γ.Σ και των εκπροσώπων των συλλόγων με δικαίωμα δευτερολογίας των τοπικών και των δημοτικών αρχόντων. Οι εισηγήσεις των τοπικών/δημοτικών αρχόντων είναι

18 ΣΕΛ. 18 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ εκτενείς, ενώ των λοιπών μελών της Γ.Σ ολιγόλεπτες. Η Γ.Σ ολοκληρώνετα περίπου σε τρεις ώρες με την ανάγνωση απ τον πρόεδρό της των αποφάσεών της. Περιλήψεις των εισηγήσεων στην Γ.Σ δημοσιεύται στο περιοδικό Μελισσουργιώτες του πολιτιστικού συλλόγου Αγίου Νικολάου Μελισσουργιωτών Αττικής και σε τοπικά έντυπα. Τα θέματα που απασχολούν την Γ.Σ είναι ποικίλων μορφών, γενικού εδιαφέροντος, ατομικά, ύδρευσης, φωτισμού, καθαριότητας, πολιτιστικά, συγκοινωνιακά, πελατειακά, προγραμματισμού, εκκλησιαστικά και άλλα. Δεν λείπουν και οι μόνιμοι γραφικοί και φιγουρατζήδες ομιλητές. Κοντολογής, η σοβαρότητα των συζητουμένων θεμάτων καλύπτει όλο το εύρος της σπουδαιότητας για την κοινωνία του χωριού. Εφέτος κύρια θέματα που απασχόλησαν την Γ.Σ ήταν η σχεδόν παντελής εκτέλεση έργων εκ μέρους του δήμου, η κατά 100% αύξηση των τελών ύδρευσης, ο ελλιπής εσωτερικός οδικός φωτισμός, η καθυστέρηση στην ολοκλήρωση του πέρυσι εγκαινιασθέντος Μουσείου Εθνικής Αντίστασης και Λαογραφικής Ιστορίας, η πλημμελής συγκοινωνία με την Άρτα, τα προβλήματα απ την μεγάλη απόσταση του χωριού απ την έδρα του δήμου (Βουργαρέλι), η επιθυμητή μελλοντική ένταξη του χωριού σε άλλον - πιο βολικό (υπάρχοντα ή μη) - δήμο και η προοπτική της μελέτης οδικής σύνδεσης των Μελισσουργών με τα Θεοδώριανα, απ τα οποία τους χωρίζουν τα Τζουμέρκα. Εκ μέρους των αρχών έλαβαν τον λόγο ο απερχόμενος πρόεδρος του τοπικού συμβουλίου κ. Γιώργος Σκέντος, ο επίσης απερχόμενος δήμαρχος Κεντρικών Τζουμέρκων κ. Χρή- Μελισσουργοί στος Χασιάκος και ο εκπρόσωπος του πρόσφατα εκλεγέντος νέου δημάρχου κ. Μαρίνου Γαρνέλη, ενώ προήδρευσε της Γ.Σ ο χωριανός μας κ. Τάσος Σπ. Μέλλιος. Δεν ξέρω να γίνονται συστηματικά σε πολλά χωριά τέτοιες Γενικές Συνελεύσεις. Σας βεβαιώνω ότι και αξίζει τον κόπο και μας κρατάει κοντύτερα στην ιδέα της άμεσης δημοκρατίας. Κεντρικό: Πατρών - Αθηνών 67 (Ρίο) τηλ Υποκατάστημα: Ρήγα Φεραίου 115, Πάτρα Τηλ info@contrastes.gr

19 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 19 Ο δάσκαλος του 1893 Κατά το έτος 1952 πάρθηκε απόφαση από το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο, του Ριζού, με συνεργασία της Αδελφότητας Ριζιωτών, με έδρα την Αθήνα, να κατεδαφιστεί η παλαιά εκκλησία των Τριών Ιεραρχών και στη θέση της να γίνει μια καινούργια και είναι αυτή που έχουμε σήμερα όπως φαίνεται στο εξώφυλλο. Ήμουν κοτζάμ παιδί τότε... Ήταν κι εκείνη πέτρινη με μαυρόπλακες που παραμαύρισαν από την πολυκαιρία. Η σκεπή κι αυτή από μαυρόπλακες. Οι αλλοιώσεις από την πολυκαιρία εμφανείς, από καθιζήσεις, σεισμούς και λοιπές διαβρώσεις που φέρνουν τα χρόνια και δικαιολογημένα επέβαλαν την κατεδάφιση. Ο φωτισμός ανύπαρκτος. Τα παράθυρα ελάχιστα και για να βοηθήσουν το φωτισμό, άφηναν την σιδερένια πόρτα ανοιχτή. Αξίζει να σημειώσω, ότι το παλαιό σχολείο, ήταν δίπλα από την σημερινή βρύση. Το πρόλαβα πεσμένο με τις γρεντιές στον αέρα. Το χτίσιμο ήταν με χώμα αλλά χάρις στην καλή δόμηση άντεχε κι ήταν μάλιστα υπερυψωμένο αισθητά. Πού λεφτά για εργάτες; Τότε στα χωριά τις ανάγκες τις αντιμετώπιζαν με προσωπική εργασία. Για το σκοπό αυτό, ο πρόεδρος του χωριού έπαιρνε απόφαση το κάθε σπίτι να αντιπροσωπευθεί μ ένα άτομο ανεξαρτήτου φύλου με τον Δημήτριος Μάκκας κατάλληλο εξοπλισμό, αν ήταν για καθάρισμα δρόμου από κλαριά, ή κασάρες (κλαδευτήρια), τσεκούρι, κατά προτίμηση μικρά πριόνια, βατοκόπες και κασμάδες για καν ίσιασμα του δρόμου από τις νεροφαγιές, τσόκο (ειδικό σφυρί κτιστάδων), φτυάρια, κι ό,τι άλλο χρειάζονταν το παιρναν από τα κοντινά σπίτια. Για την κατεδάφιση της παλαιάς εκκλησίας ζητήθηκε να πάνε δύο άτομα. Η συγκέντρωση γένονταν με το λάλημα της καμπάνας. Όταν μαζώνονταν ο κόσμος, κάποιος ικανός για οργάνωση της δουλειάς τους χώριζε σε ομάδες και ξεκίναγε. Οι σιακάδες, τα πειράγματα δίναν και παίρναν. Άλλωστε αυτά κάναν τη δουλειά διασκέδαση. Βόγγαγε όμως ο τόπος από την παρουσία του κόσμου και γι αυτό και εμείς τα μικρά παιδιά, δεν χάναμε την ευκαιρία να προσφέρουμε ό,τι μπορούσαμε, ακόμη και νερό, να φέρουμε κάποιο εργαλείο. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε το χωριό που κατεδάφιζε. Βγάλαν τις εικόνες κι όσες ήταν κατά τη γνώμη τους καλές, τις κράταγαν. Το ίδιο γίνηκε και με τα βιβλία, μηνιαία, ψαλτήρια που το θυμάμαι και το πάχος τους είχε διπλασιαστεί από τα σταλάματα των κεριών. Πολλές φορές έλαχε να δω ψάλτη να

20 ΣΕΛ. 20 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ξύνει τα κεριά με το σουγιά για να ξεχωρίσει τα γράμματα. Κάτι παλαιοστασίδια, παλαιοτράπεζα τα ξήλωναν και αφού δεν κάναν για τίποτε άναψαν φωτιά κι άρχισαν το κάψιμο. Κάποιοι πήραν τα βιβλία κι αφού τα κοίταγαν καλά, μην έχει τίποτε γραμμένο και με τ όνειρο για την καινούργια εκκλησία να πάρουν σύγχρονα βιβλία χωρίς σταξίματα από κεριά κι ύστερα τά βαζαν στη φωτιά και γίνονταν στάχτη. Τότε έπεσε στην αντίληψή μου το μηνιαίο του Ιουνίου, που είχε εκτυπωθεί στο ελληνικό τυπογραφείο του Αγίου Γεωργίου της Βενετίας το έτος Όπως δείχνει η φωτοτυπία, η πίσω σελίδα ήταν λευκή κι εκεί βρήκε την θέση να γράψει το συμφωνητικό που διαβάζεται από τον καθένα τόσο καθαρά, που δεν χρειάζεται βοήθεια. Η καλλιγραφία θαυμαστή, η ορθογραφία τέλεια, οι αράδες ίσιες. Όλα τέλος πάντων άριστα. Ο ίδιος ο τότε δάσκαλος Κωνσταντίνος Στεφάνου Ντάκας έγραψε μια Σημείωση, σε φωτοτυπία φαίνονται καθαρά τα γραφόμενα, που είναι κάτι σαν βιογραφικό σημείωμα. Μετά από επισταμένη έρευνα, βγαίνουν πολλά χρήσιμα συμπεράσματα όπως: ότι γεννήθηκε το 1878 ή το 1893, δηλαδή σε ηλικία 5 χρόνων άρχισε να μαθαίνει το αλφάβητο και στη συνέχεια ανάγνωση, γραφή και τις στοιχειώδεις αριθμητικές πράξεις και ίσως τίποτε περισσότερο. Το 1893 υπέγραψε συμφωνητικό με τους τότε Ριζιώτες, για 800 γρόσια την σχολική περίοδο να διδάξει τα παιδιά, δηλαδή σε ηλικία ( ) 15 χρονών. Το τότε παιδί ήξερε καλή ορθογραφία, καλλιγραφία και στις κάποιες εξετάσεις που έδωσε στον Πειραιά στην Ε Δημοτική τάξη του Ελληνικού σχολείου, πήρε άριστα. Η Ήπειρος τότε ήταν ακόμη σκλαβωμένη γι αυτό και πληρώνονταν σε γρόσια Τούρκικα, Από έρευνα που έκανα και συνομίλησα με τον Χαράλαμπο Χαραλάμπους σήμερα ηλικίας 96 χρονών με πλήρη πνευματική διαύγεια, μου είπε ότι δεν τον γνώρισε κι αναμενόμενο γιατί αυτός ( ο δάσκαλος) γεννήθηκε το 1878 και ο ανωτέρω το 1914, δηλαδή θα ήταν 36 χρονών. Θυμήθηκε, που του διηγήθηκε η μάνα του, ότι πέθανε πολύ νέος από γάγγραινα. Του έκοψαν το πόδι και από μόλυνση πέθανε. Τούτο άλλωστε είναι αληθινό, διότι στο μητρώο αρρένων που καταρτίστηκε το 1926 δηλαδή 14 χρόνια μετά την απελευθέρωση, δεν είναι γραμμένος γιατί ήδη είχε πεθάνει και δεν ήταν χρήσιμο να τον γράψουν. Ο μπάρμπα Χαράλαμπος έμαθε γράμματα από κάποιο Καψαλίδη Στέφανο από το Κούτσι Βορείου Ηπείρου που δίδαξε μέχρι το 1924 περίπου. Μετά ήρθε ο Βασίλης Οικονόμου από το δικό μας Κούτσι σημερινή Βρυσούλα από τον οποίο έμαθα κι εγώ γράμματα τις δύο τάξεις του Δημοτικού. Πάντως εκείνο που ξέρω, είναι ότι οι παλαιότεροι Ριζιώτες, όπως γράφονται στο μητρώο αρρένων του 1926 ήξεραν ανάγνωση και γραφή από το 1840 κι ύστερα. (Τα πρωτότυπα των ανωτέρω φωτοτυπιών τα έχει ο Ζήσης Βασιλείου Χριστοδούλου). Σε κουβεντολόι στο μπακάλικο του χωριού, γύρω από τα παραπάνω, κάποιοι γεροντότεροι θυμήθηκαν ότι είχε κάνει δάκαλος και κάποιος Οικονομίδης, από το Ράικο. Ψάχνοντας στην ιστοσελίδα του Ράικου, βρήκα ένα πλούσιο αφιέρωμα στην Αναστάσιο Δ. Οικονομίδη, όπου φαίνεται ότι δίδαξε στο Ριζό από το 1904 μέχρι το Τα διαλαμβανόμενα στο κείμενο είναι πολύ χρήσιμα για τον κάθε αναγνώστη και βγαίνουν πολλά και αξιόλογα συμπεράσματα για μια ολόκληρη εποχή από το 1884 (έτος γέννησης του Δασκάλου) μέχρι το 1964, που έφυγε από τον κόσμο τούτο. Όπως φάνηκε οι χωριανοί μας ψωμοζούσαν. Τα γεννήματα (παραγωγές) που έβγαιναν από τα χωράφια τους τα μοίραζαν με τον Μπέη της περιοχής που τον εκπροσωπούσε ο Πετρ Αντώνης με το 10%. Πλήρωναν το δάσκαλο σε καθαρό χρήμα της εποχής (1893) τα γρόσια. Είχαμε τέλος και το παπαδικό. Από ομολογίες κατοίκων και γερόντων που πληροφορήθηκαν από τις γιαγιάδες,συνήθως έδιναν 20 οκάδες καλαμπόκι το χρόνο, δηλαδή ένα ταγάρι (υφαντό σακούλι που χώραγε 20 οκάδες) για τον παπά του χωριού. Το ταγάρι οι νοικοκυραίοι το χρησιμοποιούσαν για να μετράνε την παραγωγή του κάθε χωραφιού: κι έλεγαν τόσα ταγάρια γέννημα. Την παράλειψη δεν έπαυε να θυμίζει ο παπάς με όποια ευκαιρία. Για τα διάφορα μυστήρια, γάμους, βαπτίσεις, κηδείες, μνημόσυνα κι άλλες θρησκευτικές υποχρεώσεις η πληρωμή ήταν παραπανήσια. Μολογιέται πως για κάποια κηδεία ο παπάς έκανε εκβιασμό για να πάρει το παπαδικό και δεν τελούσε την εξώδιο ακολουθία.. Έλεγε παρακαλεστά και λημον τά η παπαδιά στον παπά: - Βάλτον στο χώμα. Χωμάτισέ τον. Άγιο σε κάνω. Θα γίνουμε ρεζίλι, μισιούρι κι εκείνος αγύριστο κεφάλ... σκέμπ της έλεγε: - Δεν τον βάνω στη γη. Πρώτα να μ δώκει τη χρωστιμιά και ύστερα εγώ ξέρω τ δ λειά μ! Τέτοια περιστατικά οι γέροντες αναθυμιούνταν πολλά.

21 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ ΣΕΛ. 21 Χινοπωριάτικες εικόνες, που χαθήκαν!... Γιώργου Σιμιτζή Αν σ αρέσουν τα χελιδόνια, να ναι στην αυλή σου, παντοτινά, εγώ χάριν εσού... αλήθεια, δεν γίνομαι, χινόπωρο ποτε, με αήθεια! Θέλει η μνήμη μου, να σε χιλιοτιμά! Εμείς δεν αλλάζουμε σε τίποτας. Δεν αλλάζουμε γνώμη. Δεν είμαστε ξενόγνωμοι. Κι ας φυσάει αέρας στη συζήτηση κατά το βοριά. Εμείς πάμε κατά το Νοτιά. Δεν αλλάζουμε μυ λό για τα παλιά χινόπωρα. Μ εκείνα κουναρθήκαμαν. Εκείνα καμαρώσαμαν, σαν η γίδα τα κατσ κάκια και η πρατίνα τ αρνάκια της. Σ εκείνα βγάλαμαν τα μάτια μας για ειδή. Σ εκείνα τ αυτιά μας ν ακούσουνε αχούς. Σ εκείνα τη μύτη μας για χινοπωριάτικες μοσχοβολιές. Εκείνα θιαμάσαμαν σαν οι μαστόροι όταν την εκκλησιά ψηλώσαν και τη σκεπάσαν. Ετούταγια τα χινόπωρα μας φαίνονται φτωχά, σαν τον παλιακό γάμο με λίγα προικιά και πανωπροίκια. Αλήθεια. Λείπονται πολλές εικόνες και σκηνές στα τωριανά χινόπωρα, που τα παλιά τις είχαν και τις φύλαγαν σαν ο φτωχοκοσμάκης τα παπούτσια τα σκαρπίνια με πεταλάκια ή όχι για φύλαμα και έχος! Είχαν πολλές εικόνες τα μπροστύτερα χινόπωρα, που τα σημερινά δεν τα έχουν και δεν ξέρουν τι σόι εικόνες ήταν. Αν ξέραν θα μολόγαγαν και αυτά και θα λέγαν: - Μη μας βάζετε σιουκωτήρες ψεύτικες και παινέματα σωρούδες. Δεν τ αξίζουμε σαν η αχπάν - αχπάν αλετριές σπαρμού παίνες και πάλε παίνες. Χαθήκαν πολλές εικόνες στα χινόπωρα στις μέρες μας και μας πιάνει μια λύπηση. Λύπηση που γίνονται δάκρυα δίχως σταματήρα. Δεν γλέπουμε το δάσκαλο όπως παλιά πρώτη Τρυητή και να βαράει την καμπάνα για να μάσει τα μαθητούρια για να τα γράψει. Δεν γλέπουν τα μάτια μας, όπως κάποτε, τα δασκαλόπαιδα ηλιοκαμένα, αντροπιάρκα και με τ ανδεικτικό στο χέρι και να φέουν για το Σχολείο για να γραφτούνε. Δεν γλέπουμε εκείνα, που θα πααίναν στην πρώτη τάξη και οι γονήδες... οι γονέοι τους ήταν στη Γερμανία, να τα κρατάνε οι βάβες απ το χέρι ή παραμάσκαλα και να τα φτάναν στο σχολείο. Εκείνα να κρύβονται. Ν αλατσιαρούνται. Να χώνονται κάτω απ τη ποδιά, τη μαύρη με μια τσιέπη και να μη βγάζουν το κεφάλ σάμα να τους άρεγε μπούλα σκεπασμένα. Ο δάσκαλος να τα ρωτάει, πως σε λένε, το πάσα ένα κι εκείνο να φέει απ την ποδιά, σαν το σκλί όταν το λυούμε απ τον άλσο. Να φέει και να κοιτάει απ το παράθυρο, ή την εξώπορτα, που ναι ο ήλιος και να βγάζει συμπέρασμα αν ήταν κοντά με το παππού τ τζιουμπάνος, που θα ταχε τα σφαχτά για βόσκημα. Λείπουν οι σκηνές που κανα γούστο οι χωριαν κοί, σαν στο παν γύρι με τα βιολιά, με τα σφαχτά και τα κοπάδια των Τσελιγκάδων Πιτουλαίων και από άλλες φάρες να διαβαίνουν μέσ απ το χωριό μας για το καρβουνάρι, το Μαργαρίτη. Το Γλυκύ και τη Μαζαρακιά πο χει πιοτήδες ως λέγαν και δεν χορταίναν ρακιά. Λείπει ετούτ η φωτογραφία απ τον χινόπωρο σαν ένα χρώμα απ το κειλίμι, τ αργαλειού και δεν είναι ζηλερό και να το πιούνε τα μάτια σου στο ποτήρι και ν αγαλλιάσουν. Δεν ακούμε πια, όπως λέγαν οι παλιοί: - Μεσοχινοπώριασε. Διαβήκαν τα κοπάδια απ το Γράμμο των Πιτουλαίων. Ξεχνουδιάζαν τα κυδώνια. τρώονται τα ρόδια και τα χειμωνάπ δα. Έβγαλε πασκαλούδες ο τόπος και τ απόσκια και τα παρααπόσκια κυκλάμινα. Δεν γλέπουμε μετά τα πρωτοβρόχια να κρένει ο κόσμος για χασίλια πρώιμα και πρωιμιές σπαρμούς με τα βόγια τα οκνιάρκα και σεβαστικά. Δεν πιάνουν τα μάτια μας γειτονόκοσμο, χωριανόκοσμο να τραβάει για ξεσυρτί και για φασούλια στα ποτισκά... στους ποτισκούς μας κάμπους. Δεν γλέπουμε στο χαλίπωμα γυναικόκοσμο να γυρίζει με τα γουμάρια φορτωμένα με στεγνά καρίκια φασούλια σε σακκιά και σε ζιάκκες. Δεν ακούμε πια τζιουμπανόκοσμο να λέει, ότι άντεσε τον Τρυητή απ τις πρατίνες φευγάλα... αρέντα από γκουρτσιά σε γκουρτσιά και από σ κιά σε σ κιά. Το δανεικαριό βοήθειο στον τρύγο, στ αμπέλια και στα ψηλάδια κλήματα εξαφανίστηκε κι αυτό και δεν ξαναγυρίζει. Δεν μοσκοβολάνε τα σπίτια πλέον γινωμένα κυδώνια, ρόδια, σύκα, μαυροδάφνη σταφύλλι και πεπόνια βαλμένα στα αχύρατα, για να βαστάξουν ως πέρα τα Χριστούγεννα. Φτώχυναν σε εικόνες τα σημεριανά χινόπωρα. Άλλαξε η ζωή και αυτουνών. Όλα άλλαξαν. Κατά τα λοιπά δεδόμενα τα χινόπωρα δεν αλλάξαν... Ο αέρας τα πρωινά και τα βράδυα είναι δροσερός και ψια κρυαδερός. Όπως τότε ίδιος διαβαίνει σάματις να μην άλλαξε περβατ σιά και παπούτσια. Τα κλαριά όπως πριν ρίναν καταής - στο σιάδ τα φύλλα, έτσ και τώργια. Δεν άλλαξαν σε αυτό τα χινόπωρα. Όπως φέαν για τα ξένα τα χελιδόνια τότες, το ίδιο φέ νε... φέουν και τώρα. Μόνο που τώρα τ αποχαιρετάνε λιγοστοί νιοι, νιες και παλληκαροπαίδια. Δεν ξέρω όπως εκείνα τα παλιά χινόπωρα έτσι και στις μέρες μας είναι μελαγχολικά, σαν τα μάτια μας όντας θυμιούνται αβαρίες, συμφορές και χάλια της ζωής. Γλέπεις όπως τότες φύλλα απ τα δέντρα να χαμοσωριάζονται και ο κατοπινός αέρας να τα ξετοπίζει και να τα κάνει απ το δέντρο τους απόπαιδα με γραπτά. Όπως κάποτες, έτσ για και τώρα ορισμένες εικόνες δεν άλλαξαν. Τα φυλλοπεσμένα φύλλα της λεύκας ήταν και είναι ξανθόχρωμα και ρούσα. Η ρίγανη όπως τότες έτσι και τώρα ανθίζει μετά τα πρωτοβρόχια. Μοσκοβολάει σαν τον Αλωνάρη και στο έμπα τ

22 ΣΕΛ. 22 ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΙ ΑΝΤΙΛΑΛΟΙ Αυγούστου. Στέκεσαι σε ύψωμα και αγναντάς ολόυρα... τροϋρω. Τα ψωμοχώραφα χέρσα. Λόγγιασαν και αγρίεψαν σαν τα κριάρια όταν μπράγαν και τσακώνονταν συναμεταξύτους. Κ δούν από πρόβατο και κύπρο από γίδια δεν ακούς σ ετούτα τα χιν πωρα τ αλλιώτ κα, που δεν καρτερούνε τα μάτια σου για φιλοξένημα, όπως τα σπίτια στις νουμασίες των νοικοκυραίων. Τώρα στο δρόμο αν περβατάς παρέα δεν σε κάνει ο αντίλαλος απ τα παιδιά να παίζουν στην πλατέα στα διαλείμματα. Δεν σε κάνει μούγκρισμα από βόι στο χωράφι δεμένο. Δεν σε κάνει μαθητούτιο να λέει φωναχτά ποιήματα για τον χινόπωρο. Δεν σε κάνει το σαλάγημα αξιούρ στου βοσκού. Δεν σε κάνει η έγνια των ανθρώπων η μολογημένη αν το ζαεροκάλ βο έχει σταλαματιές. Σε κάνει παρέα η αλαλιά από κόσμο. Η χινοπωριάτικη μοναξιά, οι ξανθοκίτιρες λιακάδες, ένα γαϊδουράγκαθο με ανθό σε χρώμα σαν το μανούσι κι ένα χινοπωριάτικο φύλλο. Σε κάνουν παρέα, αλλά εσένα ο νους σου είναι αλλού στραμμένος. Αναπολείς παλιά χινόπωρα, που δεν χώραγαν οι εμορφιές τους με χρώματα και λέξεις σε κιτάπια, χαρτιά και ιχνογραφίες. Χαθήκαν πολλές χινοπωριάτικες εικόνες κι εμείς με τι θα σιτίσουμε τα μάτια μας, που αναθυμιούνται, τα παλιά χινόπωρα. Εκείνα που χαν εικόνες. Εικόνες για φίλ μα, φίλ μα και για προσκύν μα. Στο προσωπικό μου ημερολόγιο με αναπολήσεις όλο εικόνες από παλιακά χινόπωρα είχα λεξιεξηγημένα. Νομίζω ότι εγώ σ εκείνο ανήκω. Μ εκείνα κουβεντιάζω. Σ εκείνες τις σκηνές του ήμουνα κι εγώ εκεί ή παραπέρα. Ήταν η πρωτοαξαδερφή να μαζώνει λάχανα. Η αντραδερφή μ να μαζώνει γκόρτσα. Τα γίδια μας να κυνηγάνε τα μαν τάρια. Ξέραν εκείνα τα χινόπωρα και μας δίναν ως χάρισμα ό,τι θέλαμαν και πόθαγε η καρδιά μας. Και τα μάτια μας τ αχόρταγα. Μ άρεσαν εκείνα τα παλιά χινόπωρα, που στις μέρες τους γίν κανε πολλά συγκινησιακά. Πολλά που έμ καν σαν λέξεις και εικόνες, που εκφράζουν. Χινόπωρα κι ετούτα. Χινόπωρα κι εκείνα. Σκυθρωπά κι ετούτα. Σκυθρωπά κι εκείνα. Όμως εγώ με τα τωριανά νιώθω σαν ξένος και σαν ανεπιθύμητος. Μ ανοίγουν κουβέντα με διατήμηση και με διβουλία σαν να μαι τζιουντάμ εγώ κι αυτά κοσμοπαινεμένα. Με τα παλιά χινόπωρα νιώθω αλλιώς. Είμαι στις εικόνες τους κι εγώ. Να λέω στο μαχαλά ποιο γραμματάκ μας έμαθε η δασκάλα. Να πααίνω ψωμί στον πατέρα μου σπέροντας ρόβι για τα γενν μένα σφαχτά. Να μαζώνω κυδώνια, απ το σιάδι. Είμαι εκεί και σε χινοπωριάτ κες εικόνες που χαθήκαν παντοτινά. ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΑΣ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ Λ. ΔΗΜ. ΓΟΥΝΑΡΗ 33, ΠΑΤΡΑ (ΕΝΑΝΤΙ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ) ΤΗΛ , ΚΙΝ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΑΣΙΝΟΣ ΧΑΡΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΤΟΡΝΙΒΟΥΚΑ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ -ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ ΓΛΑΥΚΟΥ 9 - ΕΝΤΟΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟ CARREFOUR ΤΗΛ ΡΗΓΑ ΦΕΡΑΙΟΥ 124 & ΠΑΝΤΑΝΑΣΣΗΣ (4ος όροφος) ΠΑΤΡΑ ΤΗΛ ,