ÛÙ ÛÂÈ ÁÈ ÙË È ÁÓˆÛË Î È ÙË ÂÚ appleâ ÙË ÚÙËÚÈ Î Àapple ÚÙ ÛË applefi ÙÔÓ ÏÈÓÈÎfi È ÙÚfi

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ÛÙ ÛÂÈ ÁÈ ÙË È ÁÓˆÛË Î È ÙË ÂÚ appleâ ÙË ÚÙËÚÈ Î Àapple ÚÙ ÛË applefi ÙÔÓ ÏÈÓÈÎfi È ÙÚfi"

Transcript

1 Υ Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Υ Γ Ε Ι Α Σ & Π Ρ Ο Ν Ο Ι Α Σ ÛÙ ÛÂÈ ÁÈ ÙË È ÁÓˆÛË Î È ÙË ÂÚ appleâ ÙË ÚÙËÚÈ Î Àapple ÚÙ ÛË applefi ÙÔÓ ÏÈÓÈÎfi È ÙÚfi ΑΘΗΝΑ, ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2001

2 ÛÙ ÛÂÈ ÁÈ ÙË È ÁÓˆÛË Î È ÙË ÂÚ appleâ ÙË ÚÙËÚÈ Î Àapple ÚÙ ÛË applefi ÙÔÓ ÏÈÓÈÎfi È ÙÚfi

3 Συστάσεις για τη διάγνωση και τη θεραπεία της αρτηριακής υπέρτασης από τον κλινικό γιατρό Εισαγωγή 2001 Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας Eκδοτική παραγωγή: Ινστιτούτο Φαρµακευτικής Τεχνολογίας & Έρευνας (ΙΦΕΤ ΑΕ) 18ο χιλ. Λεωφ. Μαραθώνα, Παλλήνη τηλ Υπεύθυνη Παραγωγής: Έλλη Γαβριήλ Η αρτηριακή υπέρταση έχει αναγνωριστεί ως παράγοντας κινδύνου για προσβολή και θάνατο από καρδιαγγειακά νοσήµατα εδώ και πάνω από µισό αιώνα. Ωστόσο, η αποτελεσµατικότητα των µέτρων αντιµετώπισής της στον πληθυσµό δεν θεωρείται ικανοποιητική, ακόµα και σε χώρες µε παράδοση στην επίλυση προβληµάτων υγείας. Αυτό οφείλεται, σε µεγάλο βαθµό, στο ότι ενώ ως πρόβληµα υγείας η υπέρταση είναι τόσο συχνή, ώστε αναγκαστικά αντιµετωπίζεται από το µέσο κλινικό γιατρό (γενικό γιατρό ή παθολόγο) και όχι από ειδικούς, οι αποφάσεις για τον τρόπο αντιµετώπισής της βασίζονται στην ανάλυση δεδοµένων από επιδηµιολογικές και µεγάλες κλινικές µελέτες (µελέτες θεραπευτικής παρέµβασης) που άρχισαν πριν από αρκετές δεκαετίες και εξακολουθούν να σχεδιάζονται και να πραγµατοποιούνται. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε σχετικό οδηγό που κυκλοφόρησε πρόσφατα, καταγράφονται πάνω από 350 µελέτες παρέµβασης για την πρόληψη ή την αντιµετώπιση νοσηµάτων του καρδιαγγειακού συστήµατος, ανάµεσα στις οποίες πρωτεύουσα θέση κατέχουν οι µελέτες για την υπέρταση. Είναι, λοιπόν, αυτονόητο ότι ο µέσος κλινικός γιατρός δεν µπορεί να έχει πρόσβαση σε όλα αυτά τα δεδοµένα, ούτε και είναι σε θέση να τα αναλύσει, ώστε να τα µεταφράσει σε κριτήρια για λήψη αποφάσεων στην κλινική πράξη. Για το λόγο αυτό, τα τελευταία εικοσιπέντε χρόνια, διάφορα εθνικά ή διεθνή σώµατα ειδικών αναλαµβάνουν το έργο της συλλογής και ανάλυσης των κατά καιρούς δεδοµένων και χρησιµοποιούν το προϊόν αυτού του έργου για τη σύνταξη κατευθυντήριων οδηγιών ή συστάσεων (guidelines ή recommendations) προς το µέσο κλινικό γιατρό 1. Οι οδηγίες αυτές τροποποιούνται από καιρού εις καιρόν ανάλογα µε τα νέα δεδοµένα, αλλά συχνά, ακόµα και οδηγίες που έχουν ετοιµαστεί την ίδια χρονική περίοδο από διαφορετικά σώµατα ειδικών, παρουσιάζουν µικρότερες ή µεγαλύτερες διαφορές µεταξύ τους. Το τελευταίο αυτό φαινόµενο είναι αποτέλεσµα της ανεπάρκειας ισχυρών ενδείξεων σε ορι- 5

4 6 σµένους τοµείς, µε συνέπεια οι σχετικές µε τους τοµείς αυτές συστάσεις να πρέπει αναγκαστικά να βασιστούν σε αρκετά αυθαίρετη ερµηνεία των καλύτερων διαθέσιµων ενδείξεων 2. Πάντως, υπάρχει σχεδόν οµοφωνία µεταξύ των ειδικών για το ότι λόγω των διαφορών που υπάρχουν στον επιπολασµό της υπέρτασης και των άλλων παραγόντων κινδύνου, αλλά και στις κοινωνικοοικονοµικές συνθήκες, τις αντιλήψεις και τον τρόπο ζωής ανάµεσα στις διάφορες χώρες, θα ήταν ευκταίο κάθε χώρα να φρόντιζε για τη σύνταξη κατευθυντήριων οδηγιών προσαρµοσµένων στα δικά της δεδοµένα 3. Οι πληροφορίες για τον επιπολασµό της υπέρτασης και την αποτελεσµατικότητα της αντιµετώπισής της στη χώρα µας είναι σποραδικές 4 και ανεπαρκείς. Πάντως, σύµφωνα µε τα διαθέσιµα στοιχεία, φαίνεται ότι στην Ελλάδα, η υπέρταση είναι εξίσου συχνή όσο και σε άλλες αναπτυγµένες χώρες και αφορά κάτι µεταξύ του ενός τετάρτου και του ενός τρίτου του πληθυσµού των ενηλίκων. Εξ άλλου, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα µιας καλά σχεδιασµένης πρόσφατης έρευνας στον πληθυσµό µιας κοινότητας της Αργολίδας, τα ποσοστά αναγνώρισης, θεραπείας και ρύθµισης της υπέρτασης στη χώρα µας είναι παρόµοια µε αντίστοιχα ερευνών σε πληθυσµούς άλλων αναπτυγµένων κρατών 5,6. Συγκεκριµένα, βρέθηκε ότι σε ποσοστό 39,2% οι υπερτασικοί της κοινότητας αγνοούσαν ότι είχαν αυξηµένη πίεση, σε ποσοστό 6,3% το γνώριζαν, αλλά δεν έπαιρναν φάρµακα, σε ποσοστό 27,5% έπαιρναν φάρµακα, αλλά είχαν τιµές αρτηριακής πίεσης πάνω από 140/90 mmhg και µόνο στο 27% του συνόλου είχαν ρυθµισµένη πίεση. Οι οδηγίες που ακολουθούν συντάχθηκαν µε βάση τις πρόσφατες οδηγίες µεγάλων συναινετικών σωµάτων, όπως της Joint National Committee των ΗΠΑ 7 και της κοινής επιτροπής του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας και της ιεθνούς Εταιρείας Υπέρτασης 8, αφού λήφθηκαν υπόψη και τα αποτελέσµατα νεώτερων µελετών επιβίωσης, αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ελλαδικού χώρου. Ως υπόδειγµα για τη σύνταξή τους χρησιµοποιήθηκαν οι Καναδικές κατευθυντήριες οδηγίες για την υπέρταση 9. Συγκεκριµένα, από τα µέλη της Ελληνικής Επιτροπής υιοθετήθηκε η άποψη ότι οι κατευθυντήριες οδηγίες δεν πρέπει να έχουν τη µορφή ανασκόπησης της βιβλιογραφίας ή συνοπτικού εγχειριδίου, αλλά να κάνουν συγκεκριµένες συστάσεις προς τους γιατρούς που πρόκειται να τις ακολουθήσουν. Προκειµένου, όµως, να µην έχουν τη µορφή «τυφλοσούρτη», πρέπει να κάνουν γνωστό στο χρήστη το βαθµό βεβαιότητας των µελών της επιτροπής για την ορθότητα κάθε σύστασης (ο µεγαλύτερος βαθµός ορίζεται ως Α και ο µικρότερος ως Γ) και να του δίνουν τη δυνατότητα να προσφύγει µόνος του στις κυριότερες πηγές πληροφοριών πάνω στις οποίες βασίστηκαν οι αντίστοιχες συστάσεις. ιάγνωση ιάγνωση της υπέρτασης ΙΑΓΝΩΣΗ Συστάσεις 1. Η διάγνωση της υπέρτασης αποσκοπεί στην εκτίµηση του καρδιαγγειακού κινδύνου, καθώς και της ανάγκης για θεραπευτική παρέµβαση και του αποτελέσµατός της και βασίζεται εξ ολοκλήρου στη µέτρηση της αρτηριακής πίεσης (βαθµός βεβαιότητας Α). 2. Η µέτρηση της αρτηριακής πίεσης πρέπει να γίνεται από άτοµα που έχουν εκπαιδευτεί κατάλληλα εφαρµόζοντας συγκεκριµένους κανόνες (βλέπε τεχνική µέτρησης της αρτηριακής πίεσης) (βαθµός βεβαιότητας Γ). 3. Η πιο αξιόπιστη συσκευή για τη µέτρηση της αρτηριακής πίεσης είναι το συµβατικό υδραργυρικό πιεσόµετρο (βαθµός βεβαιότητας Α). 4. Ορισµένες ηλεκτρονικές ή µεταλλικές συσκευές για µετρήσεις από το βραχίονα είναι επίσης αξιόπιστες µε την προϋπόθεση ότι έχουν ελεγχθεί πρόσφατα (βαθµός βεβαιότητας Β). 5. Στους ενηλίκους συνιστάται η χρήση περιχειρίδας µε αεροθάλαµο µήκους cm (βαθµός βεβαιότητας Β). 6. Για την διάγνωση της υπέρτασης απαιτούνται συνήθως επανειληµµένες µετρήσεις της αρτηριακής πίεσης σε διαδοχικές επισκέψεις (βαθµός βεβαιότητας Α). 7. Κατά κανόνα, η διάγνωση της υπέρτασης και η απόφαση για έναρξη αντιυπερτασικής θεραπείας δεν πρέπει να βασίζονται σε µετρήσεις που γίνονται σε µια µοναδική επίσκεψη (βαθµός βεβαιότητας Α). 8. Με εξαίρεση τις περιπτώσεις επείγουσας υπέρτασης, ακόµα και σε άτοµα µε µεγάλη αύξηση της αρτηριακής πίεσης (συστολική/διαστολική >200/120 mmhg), υπάρχει συνήθως περιθώριο µερικών ηµερών για επανεκτίµηση χωρίς να εφαρµοστεί θεραπεία (βαθµός βεβαιότητας Γ). 9. Όσο πιο κοντά στο όριο των 140/90 mmhg βρίσκεται η αρτηριακή πίεση, τόσο πιο πολλές επισκέψεις χρειάζονται για την επιβεβαίωση της διάγνωσης (βαθµός βεβαιότητας Α). 10. Σε άτοµα µε αρχικές τιµές συστολικής πίεσης mmhg και/ή διαστολικής mmhg και αν δεν υπάρχουν ενδείξεις προσβολής οργάνων από την υπέρταση, η διάγνωση της υπέρτασης πρέπει να γίνεται µετά από παρακολούθηση 3-6 µηνών, µετά από τουλάχιστον 4-6 επισκέψεις, µε µεσοδιαστήµατα τουλάχιστον 2 εβδοµάδων ανάµεσα σε δυο επισκέψεις (βαθµός βεβαιότητας Β). 11. Εάν υπάρχουν ενδείξεις προσβολής οργάνων από την υπέρταση, η 7

5 Σχόλιο έναρξη θεραπείας είναι σκόπιµο να αποφασίζεται µετά από µετρήσεις που γίνονται σε 3 τουλάχιστον διαδοχικές επισκέψεις, µέσα σε διάστηµα µικρότερο των 3 µηνών (βαθµός βεβαιότητας Β). Πολλές µελέτες επιβίωσης έχουν δείξει ότι η µέτρηση της αρτηριακής πίεσης είναι αποτελεσµατική για τη ανίχνευση των ατόµων που διατρέχουν µεγάλο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήµατα και ωφελούνται από την αντιυπερτασική θεραπεία 10,11. Ωστόσο, µε εξαίρεση τα συµβατικά υδραργυρικά πιεσόµετρα, λίγες από τις διαθέσιµες στην αγορά µεταλλικές ή ηλεκτρονικές συσκευές εκπληρώνουν τα αποδεκτά κριτήρια αξιολόγησης 12,13. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι συχνά, η µέτρηση της αρτηριακής πίεσης δεν γίνεται σωστά στην κλινική πράξη, µε αποτέλεσµα λάθη στη διάγνωση και την απόφαση για θεραπεία 14,15. Έτσι, σύµφωνα µε ορισµένες µελέτες, στα µισά περίπου άτοµα που έχουν αρχικές τιµές πίεσης /90-99 mmhg, παρατηρείται υποχώρηση της πίεσης στα φυσιολογικά όρια µετά από παρακολούθηση 3-6 µηνών, µε 3-6 επισκέψεις στο ιατρείο, χωρίς να εφαρµοστεί θεραπεία 16. Όσο πιο µικρή είναι η αύξηση της πίεσης, τόσο µεγαλύτερη είναι και η πιθανότητα λανθασµένης διάγνωσης της υπέρτασης 17,18. Λανθασµένη διάγνωση υπέρτασης έχει διαπιστωθεί ακόµα και µετά από µετρήσεις που είχαν γίνει σε 4 διαδοχικές επισκέψεις στο ιατρείο, σε ποσοστό 10-20% των ατόµων των οποίων η διαστολική πίεση είχε βρεθεί mmhg κατά την πρώτη επίσκεψη 18,19. Μετρήσεις της πίεσης στο σπίτι Συστάσεις 1. Η µέτρηση της πίεσης στο σπίτι από τον ίδιο τον άρρωστο ή συγγενή του µπορεί να προσφέρει χρήσιµες συµπληρωµατικές πληροφορίες σε επιλεγµένες περιπτώσεις (βαθµός βεβαιότητας B). 2. Υπάρχουν ενδείξεις για το ότι οι µετρήσεις στο σπίτι µπορεί να είναι χρήσιµες στην ανίχνευση περιπτώσεων «υπέρτασης λευκής µπλούζας» (για τη διάγνωση, όµως, της οποίας απαιτείται επιβεβαίωση µε 24ωρη καταγραφή) και µπορούν να βελτιώσουν την τήρηση των θεραπευτικών οδηγιών εκ µέρους των αρρώστων (βαθµός βεβαιότητας Β). 3. Τιµές συστολικής/διαστολικής αρτηριακής πίεσης 135/85 mmhg ή µεγαλύτερες που προκύπτουν από µετρήσεις στο σπίτι θεωρούνται ενδεικτικές υπέρτασης (βαθµός βεβαιότητας Β). 4. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η χρησιµοποίηση συσκευών των οποίων η αξιοπιστία έχει ελεγχθεί µε κατάλληλη µέθοδο (βαθµός βεβαιότητας B). 5. Προκειµένου να γίνει σύσταση για µετρήσεις στο σπίτι, ο άρρωστος 8 Τεχνική µέτρησης της αρτηριακής πίεσης Κατά το διάστηµα των λεπτών πριν από την µέτρηση της αρτηριακής πίεσης συνιστάται η αποφυγή καπνίσµατος, καφέ, οινοπνεύµατος, µεγάλων γευµάτων και έντονης άσκησης. Οι ασθενείς πρέπει να ενηµερώνονται για την διαδικασία και τον αριθµό των µετρήσεων που θα γίνουν. Σε κάθε επίσκεψη είναι σκόπιµο να γίνονται τουλάχιστον δύο µετρήσεις της αρτηριακής πίεσης µετά από µερικά λεπτά σε καθιστή θέση και να καταγράφεται ο µέσος όρος. Αν οι δύο τελευταίες µετρήσεις παρουσιάζουν διαφορά συστολικής αρτηριακής πίεσης >10 mmhg ή διαστολικής αρτηριακής πίεσης >5 mmhg θα πρέπει να γίνονται και άλλες (1-2) µετρήσεις. Τουλάχιστον ένα λεπτό πρέπει να µεσολαβεί µεταξύ των µετρήσεων. Σε αρρώστους που υποβάλλονται σε φαρ- µακευτική θεραπεία, σε διαβητικούς, σε ηλικιωµένους και όπου υπάρχει υποψία ορθοστατικής υπότασης, η πίεση µετράται και σε όρθια θέση µετά από 1-3 λεπτά ορθοστασίας. Παράλληλα µε τις µετρήσεις της αρτηριακής πίεσης προσδιορίζεται και ο αριθµός των σφύξεων ανά λεπτό σε καθιστή και όρθια θέση, µε ψηλάφηση της κερκιδικής αρτηρίας επί µισό τουλάχιστον λεπτό. Κατά την πρώτη επίσκεψη και σε όλους τους αρρώστους, η αρτηριακή πίεση µετριέται και στα δύο χέρια. Αν υπάρχει σταθερή διαφορά µεταξύ των δύο άκρων, τότε οι µετρήσεις θα γίνονται στο εξής στο χέρι µε την µεγαλύτερη πίεση. Ο ασθενής πρέπει να κάθεται κατά το δυνατόν αναπαυτικά και να µην µιλάει κατά τη διάρκεια των µετρήσεων. Ο βραχίονάς του πρέπει να βρίσκεται σε σχεδόν οριζόντια θέση, ακουµπισµένος σε τραπέζι (στην καθιστή θέση) ή να υποστηρίζεται από τον εξεταστή (στην όρθια θέση), ώστε η περιχειρίδα να βρίσκεται περίπου στο ύψος της καρδιάς. ΙΑΓΝΩΣΗ Για κάθε ασθενή επιλέγεται το κατάλληλο µέγεθος περιχειρίδας, ώστε ο αεροθάλα- µός της να καλύπτει τουλάχιστον το 80% της περιµέτρου του βραχίονά του. Κατόπιν εντοπίζεται το σηµείο όπου ψηλαφώνται καλά οι σφύξεις της βραχιόνιας αρτηρίας. Η τοποθέτηση της περιχειρίδας γίνεται έτσι, ώστε το κέντρο του αεροθαλάµου να βρίσκεται περίπου πάνω από την βραχιόνια αρτηρία και το κατώτερο άκρο της να απέχει 2-3 cm από το σηµείο όπου ψηλαφώνται καλά οι σφύξεις. Ακολουθεί η πρώτη µέτρηση της συστολικής αρτηριακής πίεσης, µόνο µε την ψηλάφηση της κερκιδικής ή της βραχιόνιας αρτηρίας. Κατόπιν τοποθετείται ο κώδωνας του στηθοσκοπίου στο σηµείο όπου ψηλαφάται καλά η βραχιόνια αρτηρία. Η στήλη του υδραργύρου προωθείται περίπου 30 mmhg πάνω από την συστολική πίεση που έχει ήδη προσδιοριστεί και ακολουθεί η µέτρηση της συστολικής και της διαστολικής πίεσης. Η ταχύτητα καθόδου της στήλης του υδραργύρου θα πρέπει να είναι περίπου 2-3 mmhg ανά δευτερόλεπτο. Το σηµείο όπου πρωτοεµφανίζεται σαφής ρυθµικός ήχος (ήχος Korotkov I) αντιπροσωπεύει την συστολική αρτηριακή πίεση και το σηµείο όπου ο ρυθµικός ήχος εξαφανίζεται (ήχος Korotkov V) τη διαστολική πίεση. Οι τιµές και των δύο µετρήσεων θα πρέπει να καταγράφονται στο πλησιέστερο ζυγό ψηφίο (0, 2, 4, 6 ή 8). Σε µερικές περιπτώσεις (παιδιά, εγκυµοσύνη, ηλικιωµένοι) ο ρυθµικός ήχος είναι δυνατόν να ακούγεται µέχρι το µηδέν. Στις περιπτώσεις αυτές, για να προσδιοριστεί η διαστολική πίεση χρησιµοποιείται ο ήχος Korotkov IV, δηλαδή το σηµείο εξασθένησης του ρυθµικού ήχου. Η χρησιµοποίηση του ήχου ΙV εφαρµόζεται, κατά κανόνα, κατά την εγκυµοσύνη και το ότι χρησιµοποιήθηκε ο ήχος ΙV πρέπει να σηµειώνεται κάθε φορά δίπλα στην τιµή της αρτηριακής πίεσης (π.χ., 172/94 mmhg - ήχος ΙV). 9

6 (ή συγγενής του) πρέπει να εκπαιδευθεί στην τεχνική της µέτρησης και να ενηµερωθεί για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες πρέπει να γίνεται η µέτρηση και τους κινδύνους της τροποποίησης της αγωγής µε βάση τα αποτελέσµατα περιστασιακών µετρήσεων κάτω από συνθήκες στρες (βαθµός βεβαιότητας Γ). 6. Αν και τα υδραργυρικά πιεσόµετρα είναι πιο αξιόπιστα, οι (λίγες) µεταλλικές ή ηµιαυτόµατες (ηλεκτρονικές) συσκευές για µετρήσεις στο ύψος του βραχίονα που εκπληρώνουν τα κριτήρια αξιολόγησης, θεωρούνται πιο κατάλληλες για τις µετρήσεις στο σπίτι (βαθµός βεβαιότητας Β). 7. Η αξιοπιστία των συσκευών πρέπει να ελέγχεται περιοδικά (βαθµός βεβαιότητας B). Οι µετρήσεις της πίεσης στο σπίτι δεν έχουν µελετηθεί επαρκώς ως προς την αντιστοιχία τους µε τις µετρήσεις στο ιατρείο ή τις ενδείξεις εφαρµογής τους στην κλινική πράξη και ως εκ τούτου προς το παρόν, δεν προτείνονται για εφαρµογή στην πράξη σε όλα τα υπερτασικά άτοµα 20. Για τον καθορισµό των φυσιολογικών ορίων της πίεσης που προκύπτουν από µετρήσεις στο σπίτι υπάρχουν δεδοµένα κυρίως από συγχρονικές (cross-sectional) επιδηµιολογικές µελέτες 21, η µια απ τις οποίες αφορά Ελληνικό πληθυσµό 22 και από µόνο µία µελέτη επιβίωσης που έγινε στην Ιαπωνία 23. Πολύ λίγα δεδοµένα υπάρχουν για τις κλινικές ενδείξεις των µετρήσεων στο σπίτι 24. Λίγες απ τις διαθέσιµες στην αγορά συσκευές εκπληρώνουν τα αναγνωρισµένα κριτήρια αξιολόγησης 25 και επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις ότι στη χώρα µας, οι άρρωστοι τροποποιούν από µόνοι τους την αντιυπερτασική φαρµακοθεραπεία µε βάση περιστασιακές µετρήσεις στο σπίτι. 24ωρη καταγραφή της πίεσης Συστάσεις 1. Στην κλινική πράξη, η µέτρηση της αρτηριακής πίεσης µε συσκευή 24ωρης καταγραφής µπορεί να φανεί χρήσιµη σε επιλεγµένες µόνο περιπτώσεις (βαθµός βεβαιότητας Α). 2. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων υπέρτασης, η 24ωρη καταγραφή δεν είναι απαραίτητη (βαθµός βεβαιότητας Β). 3. Η µέτρηση της αρτηριακής πίεσης µε συσκευή 24ωρης καταγραφής είναι χρήσιµη για τη διάγνωση της «υπέρτασης λευκής µπλούζας» σε άτοµα που διατρέχουν µικρό καρδιαγγειακό κίνδυνο και δεν παρουσιάζουν ενδείξεις προσβολής οργάνων στόχων (βαθµός βεβαιότητας Α). 4. Η 24ωρη καταγραφή είναι χρήσιµη για τη συµπληρωµατική εκτίµηση 10 περιπτώσεων οριακής υπέρτασης και ανθεκτικής υπέρτασης (βαθ- µός βεβαιότητας Β) 5. Η 24ωρη καταγραφή είναι χρήσιµη για την αξιολόγηση ατόµων που υποβάλλονται σε θεραπεία και παρουσιάζουν συµπτώµατα ενδεικτικά υποτασικών επεισοδίων ή διακυµάνσεις της πίεσης γύρω από τα φυσιολογικά όρια (βαθµός βεβαιότητας Γ). 6. Οι µετρήσεις πρέπει να γίνονται µε συσκευές που εκπληρώνουν τα αναγνωρισµένα κριτήρια αξιοπιστίας (βαθµός βεβαιότητας Α) 7. Για τις θεραπευτικές αποφάσεις πρέπει να λαµβάνονται υπόψη οι µέσες τιµές των µετρήσεων κατά τη διάρκεια της ηµέρας, της νύκτας και ολόκληρου του 24ώρου (βαθµός βεβαιότητας Β). Η Βρετανική Εταιρεία Υπέρτασης 12 και ο Αµερικανικός Σύνδεσµος για τις Ιατρικές Συσκευές 13 έχουν αναπτύξει πρωτόκολλα για την αξιολόγηση όλων των συσκευών µέτρησης της πίεσης. Μερικές, αλλά όχι όλες, οι συσκευές 24ωρης καταγραφής εκπληρώνουν αυτά τα κριτήρια 26. Συγχρονικές (cross-sectional) επιδηµιολογικές µελέτες και δύο µελέτες επιβίωσης 27,28 έχουν γίνει µε στόχο τον προσδιορισµό των φυσιολογικών τι- µών πίεσης από την 24ωρη καταγραφή. Σύµφωνα µε τις προτάσεις της Αµερικανικής 29 και της Βρετανικής Εταιρείας Υπέρτασης 26, τιµές 130/ 80 mmhg για ολόκληρο το 24ωρο είναι µάλλον φυσιολογικές και τιµές >135/85 mmhg µάλλον ενδεικτικές υπέρτασης. Οι αντίστοιχες τιµές για το διάστηµα της ηµέρας είναι 135/85 mmhg και 140/90 mmhg (µε την προϋπόθεση ότι δεν περιλαµβάνονται µετρήσεις κατά τα χρονικά διαστήµατα όπου ο άρρωστος είχε ξαπλώσει, µεσηµέρι ή βράδυ) και για τη νύχτα 120/70 mmhg και 125/75 mmhg (µε µετρήσεις µόνο κατά τη διάρκεια της κατάκλισης στο κρεβάτι). Ποσοστό 20% ή και µεγαλύτερο των ατόµων µε αυξηµένη πίεση στο ιατρείο έχουν φυσιολογική 24ωρη καταγραφή 30 και σηµαντικό ποσοστό υπερτασικών που υποβάλλονται σε φαρµακοθεραπεία παρουσιάζουν µεγάλη διαφορά µεταξύ πίεσης στο ιατρείο και πίεσης κατά την 24ωρη καταγραφή 15. Σε µελέτη διάρκειας 6 µηνών διαπιστώθηκε ότι µε τη χρήση της 24ωρη καταγραφής µειώθηκαν οι ανάγκες σε αντιυπερτασικά φάρµακα, αλλά το συνολικό κόστος περίθαλψης των υπερτασικών ατόµων δεν άλλαξε 31. Κλινικοεργαστηριακός έλεγχος ΙΑΓΝΩΣΗ Συστάσεις 1. Στο ιστορικό του υπερτασικού ασθενούς πρέπει να αναζητείται η παρουσία καρδιαγγειακών νόσων, διαβήτη, υπερλιπιδαιµίας, οικογενειακού ιστορικού πρόωρης προσβολής από καρδιαγγειακά νοσήµατα, πρόσφατης αύξησης σωµατικού βάρους, καπνίσµατος, κατάχρησης οινοπνευµατωδών ποτών και γενικότερα να ζητούνται πληροφορίες 11

7 12 για τον τρόπο ζωής (βαθµός βεβαιότητας Γ). 2. Κατά την αντικειµενική εξέταση ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην ακρόαση της καρδιάς, στην αναζήτηση φυσηµάτων στις καρωτίδες, την κοιλιακή ή την οσφυική χώρα και στην ψηλάφηση των νεφρών και των περιφερικών αρτηριών (βαθµός βεβαιότητας Γ). 3. Ο βυθοσκοπικός έλεγχος είναι απαραίτητος σε όλα τα υπερτασικά άτοµα (βαθµός βεβαιότητας Γ). 4. Απαραίτητες εξετάσεις για την αρχική διερεύνηση όλων των υπερτασικών ατόµων είναι η γενική εξέταση αίµατος και ούρων, το σάκχαρο, η ουρία, η κρεατινίνη και το oυρικό οξύ ορού, η ολική χοληστερίνη, η HDL, η LDL και τα τριγλυκερίδια ορού, το κάλιο και το νάτριο ορού και το ηλεκτροκαρδιογράφηµα (βαθµός βεβαιότητας Γ). 5. Συµπληρωµατικός έλεγχος µπορεί να χρειαστεί όταν προκύπτουν αντίστοιχες ενδείξεις από το ιστορικό ή την κλινική εξέταση (βαθµός βεβαιότητας Β). 6. Ειδικότερα, έλεγχος για δευτεροπαθείς µορφές αρτηριακής υπέρτασης δικαιολογείται σε ασθενείς µε βαριά υπέρταση, άτοµα κάτω από 25 ετών ή πάνω από 50 ετών που είχαν µέχρι τότε κανονική πίεση, σε ασθενείς µε κλινικά ευρήµατα ενδεικτικά συνδρόµου Cushing ή φαιοχρωµοκυτώµατος, σε περιπτώσεις υπέρτασης ανθεκτικής σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες φαρµάκων σε σχεδόν µέγιστες δόσεις, από τα οποία το ένα να είναι απαραιτήτως διουρητικό, αιφνίδια αύξηση της κρεατινίνης του ορού µετά από λήψη αναστολέων του µετατρεπτικού ενζύµου ή αδιευκρίνιστη υπερκαλιαιµία (βαθµός βεβαιότητας Γ). 7. Το υπερηχοκαρδιογράφηµα δεν θεωρείται απαραίτητο σε όλα τα υπερτασικά άτοµα (βαθµός βεβαιότητας Γ). 8. Το υπερηχοκαρδιογράφηµα µπορεί να είναι χρήσιµο σε επιλεγµένες περιπτώσεις, όπως σε πιθανή «υπέρταση λευκής µπλούζας» ή οριακή υπέρταση όταν δεν υπάρχουν ενδείξεις προσβολής οργάνων από την υπέρταση, οπότε η παρουσία υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας µπορεί να τροποποιήσει την απόφαση για θεραπεία (βαθµός βεβαιότητας Γ). 9. Η παρακολούθηση της υποστροφής της υπερτροφίας της αριστερής κοιλίας µε υπερηχοκαρδιογράφηµα δεν συνιστάται στην κλινική πράξη (βαθµός βεβαιότητας Γ). 10. Αντίθετα, το υπερηχοκαρδιογράφηµα πρέπει να εφαρµόζεται σε υπερτασικά άτοµα µε πιθανή δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας ή στεφανιαία νόσο (βαθµός βεβαιότητας Β). Το ιστορικό, η κλινική εξέταση και ο βασικός εργαστηριακός έλεγχος που αναφέρεται πιο πάνω στοχεύουν στην διερεύνηση άλλων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου (καπνίσµατος, σακχαρώδη διαβήτη, δυσλιπιδαιµίας, κ.λπ.), την αποκάλυψη εγκαταστηµένης καρδιαγγειακής νόσου (στεφανιαίας νόσου, καρδιακής ανεπάρκειας, περιφερικής αρτηριοπάθειας, κ.λπ.) και την αρχική διαλογή αρρώστων µε πιθανή δευτεροπαθή υπέρταση και θεωρούνται επαρκείς για την µεγάλη πλειονότητα των υπερτασικών ατόµων 7,8,32. Επιπρόσθετος έλεγχος µε ειδικότερες εξετάσεις συνιστάται µόνον αν από την αρχική διερεύνηση προκύπτουν υπόνοιες καρδιαγγειακής νόσου ή δευτεροπαθούς υπέρτασης 7,8,32. Αν και η υπερτροφία της αριστερής κοιλίας είναι ισχυρός και ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο, η επαναληψιµότητα των µετρήσεων της µάζας της αριστερής κοιλίας µε υπερηχοκαρδιογράφηµα δεν θεωρείται επαρκής και έτσι το υπερηχοκαρδιογράφηµα δεν συνιστάται για την παρακολούθηση της υποστροφής της καρδιακής υπερτροφίας 33,34. Επιπλέον, η κλινική σηµασία της υποστροφής, δηλαδή η συσχέτισή της µε τη µείωση του καρδιαγγειακού κινδύνου, δεν έχει αποδειχθεί. Τέλος, αν και η χρήση του υπερηχοκαρδιογραφήµατος δεν έχει µελετηθεί από την άποψη της σχέσης κόστους-οφέλους, είναι προφανές ότι η αλόγιστη εφαρµογή του στην κλινική πράξη επιβαρύνει σε αξιόλογο βαθµό το κόστος περίθαλψης των υπερτασικών ατόµων. Θεραπεία ΘΕΡΑΠΕΙΑ Υπολογισµός του συνολικού κινδύνου στην υπέρταση και απόφαση για θεραπεία Συστάσεις 1. Η απόφαση για την εφαρµογή αντιυπερτασικής θεραπείας σε ένα συγκεκριµένο άτοµο και ο στόχος της θεραπείας ως προς τα επίπεδα της αρτηριακής πίεσης δεν πρέπει να βασίζονται απλώς στο ύψος της συστολικής και της διαστολικής αρτηριακής πίεσης, αλλά στην εκτίµηση του συνολικού κινδύνου που διατρέχει αυτό το άτοµο να πάθει καρδιαγγειακό επεισόδιο (βαθµός βεβαιότητας Α). 2. Το όφελος από την αντιυπερτασική θεραπεία είναι τόσο µεγαλύτερο, όσο µεγαλύτερος είναι και ο κίνδυνος για καρδιαγγειακό επεισόδιο που διατρέχει ένα άτοµο (βαθµός βεβαιότητας Α). 3. Επειδή ανεξάρτητα από την παρουσία άλλων παραγόντων κινδύνου, όσο µεγαλύτερη είναι η ηλικία τόσο µεγαλύτερος είναι και ο κίνδυνος για καρδιαγγειακό επεισόδιο, το απόλυτο όφελος από την αντιυπερτασική θεραπεία είναι µεγαλύτερο στα άτοµα µεγαλύτερης ηλι- 13

8 ΘΕΡΑΠΕΙΑ 14 κίας από όσο στα νεώτερα άτοµα (βαθµός βεβαιότητας Α). 4. Εκτός από την ηλικία, ο βαθµός του καρδιαγγειακού κινδύνου (µικρός, µέτριος, µεγάλος ή πολύ µεγάλος) που διατρέχει ένα άτοµο πρέπει να υπολογίζεται σύµφωνα µε βάση το ύψος της συστολικής και της διαστολικής πίεσης, την παρουσία ή µη άλλων παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου (καπνίσµατος, ολικής χοληστερίνης ορού > 250 mg/dl, διαβήτη, οικογενειακού ιστορικού πρόωρου θανάτου από καρδιαγγειακό αίτιο), την παρουσία ή µη βλάβης σε όργανα-στόχους της υπέρτασης (υπερτροφία αριστερής κοιλίας, λευκωµατουρία ή κρεατινίνη ορού 1,2-2,0 mg/dl, υπερηχογραφικά ή αγγειογραφικά ευρήµατα αθηρωµάτωσης καρωτίδων, κοιλιακής αορτής, λαγονίων ή µηριαίων, τοπική ή γενικευµένη στένωση των αρτηριών του αµφιβληστροειδούς) και την παρουσία ή µη ιστορικού νόσου σχετιζόµενης µε την υπέρταση, όπως αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, στεφανιαίας νόσου, συµφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, διαβητικής νεφροπάθειας ή νεφρικής ανεπάρκειας (κρεατινίνης ορού >2,0 mg/dl), διαχωριστικού ανευρύσµατος ή κλινικά έκδηλης περιφερικής αρτηριοπάθειας ή προχωρηµένης αµφιβληστροειδοπάθειας (οίδηµα οπτικής θηλής, εξιδρώµατα ή αιµορραγίες). Η ταξινόµηση φαίνεται στον πίνακα που ακολουθεί (βαθµός βεβαιότητας Β). 5. Στα υπερτασικά άτοµα που διατρέχουν µικρό καρδιαγγειακό κίνδυνο (συστολική πίεση και/ή διαστολική πίεση mmhg χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου, βλάβη οργάνων-στόχων ή συνοδά νοσήµατα) δεν πρέπει να εφαρµόζεται από την αρχή φαρµακευτική θεραπεία, αλλά να επιδιώκεται απλώς η αλλαγή του τρόπου ζωής (εφαρµογή µη φαρµακευτικών µέσων) και να παρακολουθείται η αρτηριακή πίεση επί 6-12 µήνες. Στη συνέχεια, φαρµακευτική θεραπεία πρέπει να αρχίζει µόνο αν η συστολική πίεση είναι ίση ή µεγαλύτερη από 150 mmhg και/ή η διαστολική πίεση είναι ίση ή µεγαλύτερη 95 mmhg. ιαφορετικά, πρέπει να συνεχίζεται η παρακολούθηση. Στα υπερτασικά άτοµα που διατρέχουν µέτριο κίνδυνο η αναµονή µε την εφαρµογή µη φαρµακευτικών µέτρων και την παρακολούθηση πριν από την εφαρµογή φαρµακευτικής θεραπείας µπορεί να διαρκέσει επί πολλές εβδοµάδες. Άµεση εφαρµογή φαρµακευτικής θεραπείας για την υπέρταση, αλλά και για άλλους παράγοντες κινδύνου (υπολιπιδαιµικά φάρµακα, ασπιρίνη) επιφυλάσσεται µόνο για τα άτοµα που διατρέχουν µεγάλο ή πολύ µεγάλο κίνδυνο (βαθµός βεβαιότητας Β). Επειδή η απόφαση για θεραπεία προσδιορίζεται από το βαθµό του κινδύνου που διατρέχει ένα άτοµο να πάθει καρδιαγγειακό επεισόδιο και επειδή ο κίνδυνος για καρδιαγγειακό επεισόδιο εξαρτάται και από άλλους παράγοντες εκτός από την υπέρταση, η διάγνωση της υπέρτασης δεν είναι ταυτόσηµη µε την απόφαση για θεραπεία 7,8. Π.χ., ένας άνδρας 65 ετών µε αρτηριακή πίεση 145/90 mmhg, διαβήτη και ιστορικό παροδικών ισχαιµικών επεισοδίων διατρέχει κίνδυνο να εµφανίσει σοβαρό καρδιαγγειακό επεισόδιο µέσα σε ένα χρόνο είκοσι φορές µεγαλύτερο από όσο ένας άνδρας 40 ετών µε την ίδια αρτηριακή πίεση, αλλά χωρίς διαβήτη ή ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου 8. Ειδικότερα, ο διαβήτης συµβάλλει σε µεγάλο βαθµό στον κίνδυνο, αφού τριπλασιάζει το σχετικό κίνδυνο για θάνατο από στεφανιαία νόσο ή αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Επίσης, το κάπνισµα διπλασιάζει τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακό επεισόδιο σε άτοµα κάτω από 65 ετών. Πίεση-στόχος της θεραπείας Συστάσεις 1. εν υπάρχει κίνδυνος από την ελάττωση της διαστολικής αρτηριακής πίεσης κάτω από 80 mmhg (βαθµός βεβαιότητας Β). 2. Σε υπερτασικά άτοµα χωρίς διαβήτη ή χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η θεραπεία πρέπει να αποσκοπεί στην ελάττωση της συστολικής και/ή της διαστολικής αρτηριακής πίεσης κάτω από 140/90 mmhg (βαθµός βεβαιότητας Β). 3. Σε υπερτασικά άτοµα µε διαβήτη ή χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η θεραπεία πρέπει να αποσκοπεί στην ελάττωση της συστολικής και/ή της διαστολικής αρτηριακής πίεσης κάτω από 130/80 mmhg (βαθµός βεβαιότητας Β). Κύριος στόχος της θεραπείας ενός υπερτασικού ατόµου είναι η όσο το δυνατόν µεγαλύτερη ελάττωση του συνολικού κινδύνου προσβολής και θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήµατα που διατρέχει. Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται µε την αντιµετώπιση αυτής καθεαυτής της υπέρτασης, αλλά και των υπόλοιπων επιδεκτικών αντιµετώπισης παραγόντων κινδύνου (π.χ., καπνίσµατος, υπερλιπιδαιµίας, διαβήτη) που θα διαπιστωθεί ότι υπάρχουν στο συγκεκριµένο άτοµο. Η ένταση µε την οποία θα αντιµετωπιστούν οι διάφοροι παράγοντες κινδύνου πρέπει να είναι τόσο µεγαλύτερη, όσο µεγαλύτερος είναι και ο απόλυτος κίνδυνος, επειδή το απόλυτο όφελος από την αντιυπερτασική θεραπεία είναι τόσο µεγαλύτερο, όσο µεγαλύτερος είναι και ο απόλυτος κίνδυνος 35. Π.χ., σε υπερτασικά άτο- µα που διατρέχουν µικρό απόλυτο κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια (<15% στα επόµενα 10 χρόνια), η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης κατά 10/5 mmhg θα προστατεύσει από <5 καρδιαγγειακά επεισόδια ανά 1000 ασθενείς-έτη και η ελάττωσή της κατά 20/10 mmhg θα προστατεύσει από <9 mmhg 1000 ασθενείς-έτη, ενώ σε υπερτασικά άτοµα που διατρέχουν πολύ µεγάλο κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια (>30% στα επόµενα 10 χρόνια) η ελάττωση της αρτηριακή πίεσης κατά 10/5 mmhg 15

9 θα προστατεύσει από >10 καρδιαγγειακά επεισόδια ανά 1000 ασθενείςέτη και η ελάττωσή της κατά 20/10 mmhg θα προστατεύσει από >17 καρδιαγγειακά επεισόδια ανά1000 ασθενείς-έτη 8. Όσον αφορά την αντι- µετώπιση της υπέρτασης, η µελέτη ΗΟΤ κατέδειξε την ασφάλεια της µείωσης της αρτηριακής πίεσης µέχρι και λίγο χαµηλότερα από 130/80 mmhg, δοθέντος ότι δεν αποκάλυψε σηµαντικές διαφορές ως προς την έκβαση ανάµεσα σε τρεις οµάδες υπερτασικών ατόµων στις οποίες επιδιώχθηκε η ελάττωση της διαστολικής πίεσης σε διαφορετικά επίπεδα (ίση ή χαµηλότερη από 90, 85 ή 80 mmhg) 36. Παράλληλα, απ την υποοµάδα των διαβητικών ασθενών της µελέτης ΗΟΤ, όπως και από τη Βρετανική µελέτη UKPDS 37 προέκυψαν ενδείξεις περαιτέρω ελάττωσης του καρδιαγγειακού κινδύνου µε την αυστηρότερη ρύθµιση της αρτηριακής πίεσης, που οδήγησαν στην τάση της επιδίωξης χαµηλότερων των συνήθων τιµών πίεσης σε άτοµα που διατρέχουν µεγάλο κίνδυνο, όπως είναι οι διαβητικοί ασθενείς. Τέλος, η µελέτη MDRD 38 που σχεδιάστηκε µε σκοπό τη διερεύνηση της επίδρασης του διαιτητικού περιορισµού του λευκώµατος και του ελέγχου της αρτηριακής πίεσης στην εξέλιξη της χρόνιας νεφρικής νόσου, πρόσφερε ενδείξεις σύµφωνα µε τις οποίες η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης σε επίπεδα 130/80 mmhg ή χαµηλότερα καθυστερεί την επιδείνωση της νεφρικής λειτουργίας σε ασθενείς µε ρυθµό σπειραµατικής διήθησης ml/min και λευκωµατουρία µικρότερη από 3 g/24h, ενώ σε ασθενείς µε αντίστοιχου βαθµού νεφρική ανεπάρκεια και µεγαλύτερου βαθµού λευκωµατουρία, καθυστέρηση της επιδείνωσης της νεφρικής λειτουργίας παρατηρήθηκε όταν η αρτηριακή πίεση ελαττώθηκε σε επίπεδα 125/75 mmhg και κάτω. Μη φαρµακευτικά µέσα αντιυπερτασικής θεραπείας Συστάσεις 1. Τα µη φαρµακευτικά µέσα, δηλαδή µέτρα που αφορούν τον τρόπο ζωής, προτείνονται για όλα τα υπερτασικά άτοµα επειδή ελαττώνουν την αρτηριακή πίεση, επιτρέπουν τη µείωση του αριθµού και της δόσης των απαιτούµενων αντιυπερτασικών φαρµάκων και συµβάλλουν στην αντιµετώπιση συνυπαρχόντων άλλων παραγόντων κινδύνου (βαθµός βεβαιότητας Α). 2. Σε όλα τα υπερτασικά άτοµα που καπνίζουν πρέπει να γίνεται σύσταση για διακοπή του καπνίσµατος (βαθµός βεβαιότητας Α). 3. Σε υπερτασικά άτοµα µε σωµατικό βάρος πάνω από 10% του κανονικού, πρέπει να γίνεται σύσταση ελάττωσης του σωµατικού βάρους (βαθµός βεβαιότητας Α). 4. Το αλάτι πρέπει να ελαττώνεται στα 5-6 g NaCl την ηµέρα, ιδίως σε παχύσαρκα και ηλικιωµένα υπερτασικά άτοµα (βαθµός βεβαιότητας Β). 16 ΘΕΡΑΠΕΙΑ 5. Σε υπερτασικά άτοµα που πίνουν, το οινόπνευµα πρέπει να ελαττώνεται κάτω από 20 g την ηµέρα για τους άνδρες και κάτω από 10 g την ηµέρα για τις γυναίκες (βαθµός βεβαιότητας Β). 6. Σε άτοµα που κάνουν καθιστική ζωή συνιστάται τακτική άσκηση αερόβιου τύπου (π.χ., γρήγορο περπάτηµα ή κολύµπι επί λεπτά, 3 ή 4 φορές την εβδοµάδα, αλλά όχι άσκηση αναερόβιου τύπου (βαθµός βεβαιότητας Γ). 7. Συνιστάται διατροφή πλούσια σε λαχανικά και φρούτα και περιορισµό του ζωικού λίπους (βαθµός βεβαιότητας Γ). Πίνακας Υπολογισµού Συνολικού Κινδύνου 8 Άλλοι παράγοντες κινδύνου και ιστορικό νόσου* Χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου 1-2 παράγοντες κινδύνου 3 ή περισσότεροι παράγοντες κινδύνου ή βλάβη οργάνων-στόχων ή διαβήτης Ιστορικό νόσου σχετιζόµενης µε την υπέρταση Συστολική Αρτηριακή Πίεση (ΣΑΠ) mmhg ιαστολική Αρτηριακή Πίεση ( ΑΠ) mmhg ΣΑΠ mmhg ΑΠ mmhg ΣΑΠ 180 mmhg και πάνω ΑΠ 110 mmhg και πάνω ΜΙΚΡΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΜΕΤΡΙΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΜΕΤΡΙΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΜΕΤΡΙΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΟΣ ΚΙΝ ΥΝΟΣ *Παράγοντες κινδύνου: ηλικία πάνω από 55 ετών για τους άνδρες και πάνω από 65 για τις γυναίκες, κάπνισµα, χοληστερίνη ορού πάνω από 250 mg/dl, διαβήτης, οικογενειακό ιστορικό πρώιµης καρδιαγγειακής νόσου. Βλάβη οργάνων-στόχων: Υπερτροφία αριστεράς, λευκωµατουρία και/ή µικρή αύξηση κρεατινίνης ορού (1,2-2,0 mg/dl), απεικονιστική κατάδειξη αθηρωµατικών πλακών, στένωση αρτηριών αµφιβληστροειδούς. Νόσοι σχετιζόµενοι µε την υπέρταση: Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, στεφανιαία νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, διαβητική νεφροπάθεια, νεφρική ανεπάρκεια, διαχωριστικό ανεύρυσµα, περιφερική αρτηριοπάθεια, βαριά αµφιβληστροειδοπάθεια. 17

10 Αν και δεν υπάρχουν τυχαιοποιηµένες µελέτες που να δείχνουν ότι η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης µε µη φαρµακευτικά µέσα οδηγεί σε ελάττωση της καρδιαγγειακής θνησιµότητας, κάτι τέτοιο φαίνεται λογικό δοθέντος ότι σύµφωνα µε όλες τις ενδείξεις, τα ευεργετικά αποτελέσµατα της αντιυπερτασικής φαρµακοθεραπείας αποδίδονται σε αυτή καθεαυτή την ελάττωση της αρτηριακής πίεσης και όχι σε άλλες δράσεις των φαρµάκων. Πρόσφατες µελέτες έχουν προσφέρει πειστικές ενδείξεις για τη δυνατότητα ελάττωσης της αρτηριακής πίεσης µε την εφαρ- µογή µη φαρµακευτικών µέσων 39,40. Η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης µε την απώλεια του σωµατικού βάρους παρατηρείται αρκετά πριν επιτευχθεί το ιδανικό σωµατικό βάρος. Η αναµενόµενη πτώση της αρτηριακής είναι περίπου 2,5/1,5 mmhg για κάθε kg βάρους 41. Ανάλυση των αποτελεσµάτων τυχαιοποιηµένων µελετών έδειξε ότι ο περιορισµός της ηµερήσιας κατανάλωσης αλατιού από 10,5 g σε 6 g µειώνει τη (συστολική/διαστολική) αρτηριακή πίεση κατά 4-6 mmhg 42. Η υπερβολική κατανάλωση οινοπνευµατωδών έχει δειχθεί ότι προκαλεί αύξηση της αρτηριακής πίεσης και µπορεί να οδηγήσει σε αντίσταση στην αντιϋπερτασική αγωγή που είναι ως ένα βαθµό αναστρέψιµη 1-2 εβδοµάδες µετά την ελάττωση της κατανάλωσης του οινοπνεύµατος 43. Με τα προτεινόµενα µέτρα συστηµατικής αερόβιας άσκησης, η αναµενόµενη ελάττωση της συστολικής πίεσης είναι, περίπου, 4-8 mmhg 44. Σε πρόσφατη µελέτη ηλικιωµένων υπερτασικών, η πλούσια σε φρούτα και λαχανικά και φτωχή σε λίπος διατροφή οδήγησε σε ελάττωση της (συστολικής/διαστολικής) αρτηριακής πίεσης κατά 6/3 mmhg 40. Επιλογή φαρµακευτικής θεραπείας σε ασθενείς χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου, βλάβη σε όργανα-στόχους ή συνοδά νοσήµατα Συστάσεις 1. Η έναρξη φαρµακευτικής αγωγής πρέπει πάντοτε να συνδυάζεται µε την εφαρµογή µη φαρµακευτικών µέτρων, αλλά και µε την αντιµετώπιση άλλων συνυπαρχόντων παραγόντων κινδύνου, όπως είναι η υπερλιπιδαιµία και το κάπνισµα. Είναι λάθος η αντίληψη ότι τα φάρ- µακα υπερκαλύπτουν την αποτελεσµατικότητα των αλλαγών του τρόπου ζωής (βαθµός βεβαιότητας Α) 2. Η θεραπεία πρέπει να αρχίζει µε ένα µόνο φάρµακο (µονοθεραπεία) που να είναι αποτελεσµατικό όταν χορηγείται µια φορά την ηµέρα, ώστε να επιτυγχάνεται η συνέπεια στην τήρηση των θεραπευτικών οδηγιών (βαθµός βεβαιότητας Α). 3. Όταν δεν υπάρχουν ειδικές ενδείξεις (βλάβη σε όργανα-στόχους ή συνοδά νοσήµατα), η θεραπεία µπορεί να αρχίζει µε ένα θειαζιδικό διουρητικό σε µικρή δόση, ένα β-αποκλειστή, ένα αναστολέα του µετατρεπτικού ενζύµου (ΑΜΕΑ) ή ένα ανταγωνιστή ασβεστίου µακράς 18 ΘΕΡΑΠΕΙΑ δράσης (βαθµός βεβαιότητας A). 4. Αν δεν επιτευχθεί ρύθµιση της αρτηριακής πίεσης ή αν προκληθούν ανεπιθύµητες ενέργειες, µπορούν να δοκιµαστούν άλλες κατηγορίες φαρµάκων (ανταγωνιστές υποδοχέων αγγειοτασίνης ΙΙ, α-αδρενεργικοί ανταγωνιστές ή κεντρικώς δρώντες παράγοντες, µόνες ή σε συνδυασµό (βαθµός βεβαιότητας Γ). 5. Σε ασθενείς πάνω από 60 ετών µε µεµονωµένη συστολική υπέρταση και όταν δεν υπάρχουν ειδικές ενδείξεις (άλλοι παράγοντες κινδύνου, βλάβη σε όργανα-στόχους ή συνοδά νοσήµατα), η θεραπεία πρέπει να αρχίζει κατά προτίµηση µε ένα θειαζιδικό διουρητικό σε µικρή δόση ή µια διυδροπυριδίνη µακράς διάρκειας (βαθµός βεβαιότητας A). 6. Σε ασθενείς πάνω από 60 ετών, µπορούν, επίσης, να χρησιµοποιηθούν ως φάρµακα πρώτης γραµµής ΑΜΕΑ και µη διυδροπυριδίνες ανταγωνιστές ασβεστίου, αλλά µε την προϋπόθεση της παρακολούθησης της κρεατινίνης ορού για το ενδεχόµενο της στένωσης της νεφρικής αρτηρίας, στην πρώτη περίπτωση και του ηλεκτροκαρδιογραφικού ελέγχου για τον αποκλεισµό της παρουσίας διαταραχών της αγωγιµότητας, στη δεύτερη (βαθµός βεβαιότητας Β). 7. Σε ασθενείς µε άλλους παράγοντες κινδύνου ή συνοδά νοσήµατα, η επιλογή του αρχικού φαρµάκου εξατοµικεύεται, όπως αναφέρεται αναλυτικά για τις επί µέρους κατηγορίες πιο κάτω (βαθµός βεβαιότητας Β). 8. Για τους ασθενείς µε υπερλιπιδαιµία η επιλογή της φαρµακευτικής θεραπείας είναι η ίδια όπως και για τα υπερτασικά άτοµα χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου, βλάβη σε όργανα στόχους ή συνοδά νοσήµατα (βαθµός βεβαιότητας Β). Κλινικές µελέτες έχουν δείξει ότι σε υπερτασικά άτοµα κάτω από 60 ετών, τα θειαζιδικά διουρητικά, οι β-αδρενεργικοί αποκλειστές και οι αναστολείς του µετατρεπτικού ενζύµου (ΑΜΕΑ) επιτυγχάνουν ελάττωση της αρτηριακής πίεσης και ελαττώνουν τα καρδιαγγειακά επεισόδια 45. Αντίστοιχες µελέτες µε ανταγωνιστές ασβεστίου έχουν γίνει µόνο σε άτο- µα πάνω από 60 ετών 9 και έχουν δείξει ότι σε σύγκριση µε τα διουρητικά και τους β-αποκλειστές, τα φάρµακα αυτά επιτυγχάνουν µεγαλύτερη προστασία από τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, αλλά µικρότερη από τη στεφανιαία νόσο 46. Σε νεώτερες µελέτες επιβίωσης οι ΑΜΕΑ βρέθηκαν εξίσου αποτελεσµατικοί µε τα διουρητικά και τους ανταγωνιστές ασβεστίου σε άτοµα ηλικίας πάνω από 60 ετών 47, ενώ η διλτιαζέµη υπήρξε εξίσου αποτελεσµατική µε τις διυδροπυριδίνες 48. Οι α-αδρενεργικοί ανταγωνιστές δεν αποδείχθηκαν αποτελεσµατικοί στην πρώτη µελέτη έκβασης στην οποία δοκιµάστηκαν 49. Σε σύγκριση µε τους ΑΜΕΑ, τα δι- 19

11 ουρητικά και σε µικρότερο βαθµό, οι β-αποκλειστές έχουν µικρότερο κόστος, αλλά παρόµοια αποτελεσµατικότητα και αυτό είναι ένα στοιχείο που πρέπει να λαµβάνεται υπόψη κατά την επιλογή του αρχικού φαρµάκου 7. Kλινικές µελέτες έχουν τεκµηριώσει τα πλεονεκτήµατα του συνδυασµού µη φαρµακευτικών και φαρµακευτικών µέσων, τόσο από άποψη αποτελεσµατικότητας ως προς τη ρύθµιση της αρτηριακής πίεσης, όσο και από άποψη ποιότητας ζωής µε τη δυνατότητα της χρησιµοποίηση µικρότερης δοσολογίας φαρµάκων 50. Αν και σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα πολλών µελετών, σχετικά µικρής διάρκειας, ορισµένες κατηγορίες φαρµάκων και συγκεκριµένα, τα θειαζιδικά διουρητικά σε µεγάλες δόσεις και οι β-αποκλειστές, ασκούν δυσµενή επίδραση στα λιπίδια του ορού, δεν έχει τεκµηριωθεί οποιαδήποτε επίδραση των φαρµάκων αυτών στις αθηροσκληρυντικές επιπλοκές, ενώ η µεγαλύτερη και µακρότερης διάρκειας µελέτη TOMHS 51 δεν έδειξε σταθερή δυσµενή επίδραση στα λιπίδια οποιουδήποτε από τους εκπροσώπους των πέντε µειζόνων κατηγοριών αντιυπερτασικών παραγόντων που χρησιµοποιήθηκαν. Αντικατάσταση φαρµάκου, συνδυασµοί φαρµάκων και παρακολούθηση Συστάσεις 1. Aνεξάρτητα από την κατηγορία στην οποία ανήκει, ένα αντιυπερτασικό φάρµακο αναµένεται να επιτύχει τη ρύθµιση της αρτηριακής πίεσης στα µισά περίπου υπερτασικά άτοµα στα οποία θα χορηγηθεί ως µοναδικό φάρµακο (δηλαδή, όταν χορηγείται ως µονοθεραπεία) (βαθµός βεβαιότητας Α). 2. Για να εκτιµηθεί η απάντηση της αρτηριακής πίεσης σε συγκεκριµένη θεραπεία, χρειάζεται συνήθως να περάσει ένας µήνας από την έναρξή της, ενώ για να εκτιµηθεί η µέγιστη απάντηση σ αυτήν µπορεί να χρειαστεί να περάσει ένας ακόµα µήνας (βαθµός βεβαιότητας Α). 3. Αν µετά από τρεις µε τέσσερις εβδοµάδες από την έναρξη της θεραπείας, έχει ελαττωθεί η αρτηριακή πίεση σε σύγκριση µε τα επίπεδα πριν από τη θεραπεία, αλλά δεν έχει επιτευχθεί ο επιδιωκόµενος στόχος, θα πρέπει ανάλογα µε το ύψος της αρτηριακής πίεσης και το βαθµό ελάττωσής της, να συνεχιστεί το ίδιο φάρµακο στην ίδια ή σε αυξηµένη δόση, µέχρι και επί ένα ή δυο ακόµα µήνες. Αν µετά από τρεις µε τέσσερις εβδοµάδες από την έναρξη της θεραπείας δεν έχει διαπιστωθεί έστω και µερική απάντηση στο φάρµακο ή αν ένα µε δυο µήνες µετά από την αρχική απάντηση δεν έχει επιτευχθεί ο στόχος, µπορεί είτε να αντικατασταθεί το φάρµακο µε φάρµακο άλλης κατηγορίας, είτε να ενισχυθεί η θεραπεία µε µικρή δόση φαρµάκου άλλης κατηγορίας. Τα φάρµακα που χορηγούνται σε συνδυασµό, χο- 20 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ρηγούνται, κατά κανόνα, ταυτόχρονα, µια φορά την ηµέρα (βαθµός βεβαιότητας Β). 4. Αν µετά από δυο µήνες από την ενίσχυση της θεραπείας µε δεύτερο φάρµακο δεν έχει επιτευχθεί ο στόχος και δεν υπάρχουν αξιόλογες ανεπιθύµητες ενέργειες από τα δυο φάρµακα, τότε θα πρέπει να επιδιωχθεί η αύξηση της δόσης των φαρµάκων και αν και πάλι µετά από αντίστοιχο χρονικό διάστηµα, δεν έχει επιτευχθεί ο στόχος, θα πρέπει να προστεθεί και τρίτο φάρµακο διαφορετικής κατηγορίας (ή και τέταρτο φάρµακο σε περιπτώσεις όπου η πίεση-στόχος πρέπει να είναι πολύ χαµηλή, π.χ., σε διαβητικούς ασθενείς) (βαθµός βεβαιότητας Β). 5. Αν υπάρξουν αξιόλογες ανεπιθύµητες ενέργειες από τη χορήγηση ενός φαρµάκου, πρέπει να διακοπεί το φάρµακο και να αντικατασταθεί µε φάρµακο άλλης κατηγορίας, αλλά µπορεί, επίσης, να ελαττωθεί η δόση του και να προστεθεί µικρή δόση φαρµάκου άλλης κατηγορίας (βαθµός βεβαιότητας Γ). 6. Οι συνιστώµενοι συνδυασµοί κατηγοριών αντιυπερτασικών φαρµάκων είναι ΑΜΕΑ µε θειαζιδικό διουρητικό, ανταγωνιστής ασβεστίου της οµάδας των διυδροπυριδινών µε β-αποκλειστή, β-αποκλειστής µε θειαζιδικό διουρητικό και ανταγωνιστής των υποδοχέων αγγειοτασίνης µε διουρητικό, αλλά µπορεί να δοκιµαστεί και οποιοσδήποτε συνδυασµός διαφορετικών κατηγοριών φαρµάκων, ακόµα και ανταγωνιστής ασβεστίου µε θειαζιδικό διουρητικό ή ΑΜΕΑ µε ανταγωνιστή των υποδοχέων αγγειοτασίνης, µε εξαίρεση το συνδυασµό µη διυδροπυριδινών ανταγωνιστών ασβεστίου και β-αποκλειστών, που πρέπει να αποφεύγεται, ιδίως σε ηλικιωµένα άτοµα, λόγω της κοινής αρνητικής δράσης των συνδυαζόµενων φαρµάκων στην καρδιακή αγωγιµότητα και το συνδυασµό ΑΜΕΑ και καλιοσυντηρητικών διουρητικών που πρέπει να αποφεύγεται λόγω του κινδύνου της υπερκαλιαιµίας (βαθµός βεβαιότητας Γ). 7. Προκειµένου να εξασφαλιστεί η µακροχρόνια τήρηση των θεραπευτικών οδηγιών, µετά την επίτευξη του θεραπευτικού στόχου µπορούν να χρησιµοποιηθούν έτοιµοι συνδυασµοί (δυο φάρµακα σε ένα χάπι) των φαρµάκων και µε τα οποία επιτεύχθηκε ο στόχος και στις αντίστοιχες δόσεις (βαθµός βεβαιότητας Γ) 8. Μέχρι την επίτευξη του θεραπευτικού στόχου ως προς τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης, οι ασθενείς πρέπει να επανελέγχονται κάθε τρεις µε τέσσερις εβδοµάδες για τη διαπίστωση του θεραπευτικού αποτελέσµατος, αλλά κυρίως για την ενίσχυση της συνεργασιµότητάς τους. Μετά την επίτευξη του στόχου, η παρακολούθηση µπορεί να γίνεται κάθε τρεις µε έξη µήνες (βαθµός βεβαιότητας Γ). 21

12 Στη µελέτη TOMHS 51 συγκρίθηκαν µεταξύ τους εκπρόσωποι πέντε κατηγοριών αντιυπερτασικών φαρµάκων και δεν διαπιστώθηκαν σηµαντικές διαφορές ανάµεσά τους ως προς το ποσοστό των υπερτασικών ατόµων στα οποία επιτεύχθηκε ρύθµιση της αρτηριακής πίεσης. Παρόµοια αποτελέσµατα έχουν προκύψει από πολυάριθµες κλινικές µελέτες σύγκρισης δυο ή περισσότερων κατηγοριών φαρµάκων. Γενικά, όταν φάρµακα από τις κύριες κατηγορίες χρησιµοποιούνται ως µονοθεραπεία, ο βαθµός ελάττωσης της αρτηριακής πίεσης είναι τόσο µεγαλύτερος όσο υψηλότερο είναι το αρχικό επίπεδο της αρτηριακής πίεσης, αλλά η διορθωµένη ως προς την επίδραση εικονικού φαρµάκου ελάττωση κυµαίνεται µεταξύ 4% και 8% της αρχικής τιµής και αυτό ισχύει τόσο για τη συστολική, όσο και τη διαστολική πίεση. Έτσι για άτοµα µε αρτηριακή πίεση γύρω στο 160/95 mmhg, η αναµενόµενη ελάττωσή της µε µονοθεραπεία είναι περίπου κατά 7-13 mmhg για τη συστολική και κατά 4-8 mmhg για τη διαστολική 8. Η συνδυασµένη θεραπεία αναµένεται να προκαλέσει ελάττωση της πίεσης διπλάσια περίπου απ αυτήν που προκαλείται µε µονοθεραπεία και συγκεκριµένα, κατά mmhg για τη συστολική και κατά 7-14 mmhg για τη διαστολική 8. Στη µελέτη ΗΟΤ 36, προκειµένου να επιτευχθεί ελάττωση της διαστολικής αρτηριακής πίεσης σε επίπεδα κάτω από 90 mmhg σε πάνω από 90% των αρρώστων, απαιτήθηκε η εφαρµογή θεραπείας µε δυο ή περισσότερα φάρµακα στο 70% των περιπτώσεων. Αν και ως αποτελεσµατικοί θεωρούνται κυρίως οι συνδυασµοί φαρµάκων που δρουν µε διαφορετικούς µηχανισµούς απ τους οποίους ο ένας εξουδετερώνει τους περιορισµούς αποτελεσµατικότητας που προέρχονται από τον άλλο (π.χ. προσθήκη διουρητικού σε θεραπεία µη ρενινοεξαρτηµένης υπέρτασης µε ΑΜΕΑ), αθροιστική δράση έχει διαπιστωθεί και από συνδυασµούς φαρµάκων που δεν τηρούν την πιο πάνω προϋπόθεση (π.χ., ανταγωνιστών ασβεστίου και διουρητικών 52 ή ΑΜΕΑ και ανταγωνιστών των υποδοχέων της αγγειοτασίνης 53 ). Φαρµακευτική θεραπεία σε ασθενείς µε διαβήτη Συστάσεις 1. Σε διαβητικούς ασθενείς χωρίς ενδείξεις νεφρικής ή άλλης νόσου που επιβάλλει ειδικότερη προσέγγιση, για την έναρξη της αντιυπερτασικής θεραπείας µπορούν να επιλεγούν οι ΑΜΕΑ, οι διυδροπυριδίνες µεγάλης διάρκειας δράσης ή οι καρδιοεκλεκτικοί β-αποκλειστές (βαθµός βεβαιότητας A). 2. Τα διουρητικά σε µικρή δόση και οι διυδροπυριδίνες µακράς δράσης είναι τα προτιµώµενα αντιυπερτασικά φάρµακα για την έναρξη της θεραπείας σε διαβητικούς ασθενείς πάνω από 60 ετών, µε µεµονω- µένη συστολική υπέρταση, χωρίς ενδείξεις νεφρικής νόσου (βαθµός βεβαιότητας Γ) Σε διαβητικούς ασθενείς µε νεφροπάθεια, τα προτιµώµενα αντιυπερτασικά φάρµακα για την έναρξη της θεραπείας είναι οι ΑΜΕΑ (βαθµός βεβαιότητας A). 4. Όταν εµφανίζονται ανεπιθύµητες αντιδράσεις από τους ΑΜΕΑ, τα φάρµακα αυτά µπορούν να αντικατασταθούν από ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτασίνης (βαθµός βεβαιότητας Γ). Η θεραπεία µε ΑΜΕΑ έχει δειχθεί ότι ελαττώνει την πιθανότητα βλάβης των νεφρών που αποτελούν όργανο-στόχο τόσο της υπέρτασης, όσο και του διαβήτη 54. Στη µελέτη ΗΟΤ 36, στην οποία, µεταξύ άλλων, 1500 διαβητικοί υποβλήθηκαν σε θεραπεία µε βάση τη φελοδιπίνη, η ελάττωση της διαστολικής πίεσης κατά 4 mmhg συνδυάστηκε µε ελάττωση των επεισοδίων εµφράγµατος κατά 50%, των αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων κατά 30% και του συνόλου των θανάτων από καρδιαγγειακά επεισόδια κατά 65%. Φαρµακευτική θεραπεία σε ασθενείς µε ισχαιµική καρδιοπάθεια Συστάσεις 1. Σε ασθενείς µε υπέρταση και πρόσφατο έµφραγµα µυοκαρδίου, η αντιϋπερτασική θεραπεία πρέπει να αρχίζει µε ένα β-αποκλειστή χωρίς ενδογενή συµπαθητικοµιµητική δράση ή ένα ΑΜΕΑ ή µε συνδυασµό των δύο. (βαθµός βεβαιότητας Α). 2. Εναλλακτικά, µπορούν να χρησιµοποιηθούν βεραπαµίλη (βαθµός βεβαιότητας Β) ή διλτιαζέµη (βαθµός βεβαιότητας Γ), µε την προϋπόθεση ότι η λειτουργία της αριστερής κοιλίας είναι φυσιολογική. 3. Σε ασθενείς µε σταθερή στηθάγχη και υπέρταση, προτεινόµενη θεραπεία για την υπέρταση είναι οι β-αποκλειστές (βαθµός βεβαιότητας Γ). 4. Εναλλακτικά, µπορεί να χορηγηθούν ανταγωνιστές ασβεστίου µεγάλης διάρκειας δράσης (βαθµός βεβαιότητας Β). Οι ανταγωνιστές ασβεστίου µικρής διάρκειας δράσης δεν πρέπει να χρησιµοποιούνται (βαθµός βεβαιότητας Γ). ΘΕΡΑΠΕΙΑ Σύµφωνα µε παλαιότερη µετα-ανάλυση τυχαιοποιηµένο κλινικών µελετών, οι β-αποκλειστές που δεν διαθέτουν ενδογενή συµπαθητικοµιµητική δράση µειώνουν τον κίνδυνο για δεύτερο έµφραγµα ή αιφνίδιο θάνατο καρδιακής αιτιολογίας µετά από έµφραγµα µυοκαρδίου, κατά 25% περίπου 56. Νεώτερες κλινικές µελέτες έχουν δείξει ότι και οι ΑΜΕΑ είναι αποτελεσµατικοί στη µείωση της θνητότητας µετά από έµφραγµα, ιδίως αν υπάρχει καρδιακή ανεπάρκεια ή δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας 55. Υπάρχουν ενδείξεις, ισχυρότερες για τη βεραπαµίλη και λιγότερο ισχυρές για τη διλτιαζέµη, για το ότι από τους ανταγωνιστές ασβεστίου, 23

13 οι µη διυρροπυριδίνες είναι αποτελεσµατικές ως εναλλακτική λύση σε περιπτώσεις εµφράγµατος χωρίς Q και όταν η λειτουργία της αριστερής κοιλίας είναι φυσιολογική 57,58. εν υπάρχουν µεγάλες τυχαιοποιηµένες µελέτες έκβασης µε αντιϋπερτασικά φάρµακα σε υπερτασικούς ασθενείς µε σταθερή στηθάγχη. Ωστόσο, σε ασθενείς µε στεφανιαία νόσο, στους οποίους συµπεριλαµβάνονται βεβαίως και υπερτασικοί,. οι β-αποκλειστές και οι ανταγωνιστές ασβεστίου µακράς δράσης έχουν δειχθεί ως φάρµακα πρώτης επιλογής, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για το ότι οι ανταγωνιστές ασβεστίου βραχείας δράσης αυξάνουν τον κίνδυνο συµβαµάτων από τα στεφανιαία 59. Φαρµακευτική θεραπεία σε ασθενείς µε καρδιακή ανεπάρκεια Συστάσεις 1. Σε ασθενείς µε υπέρταση και καρδιακή ανεπάρκεια, η θεραπεία µε ΑΜΕΑ αποτελεί την πρώτη επιλογή (βαθµός βεβαιότητας Α). 2. Ως συµπληρωµατική θεραπεία συνιστώνται τα θειαζιδικά διουρητικά (βαθµός βεβαιότητας Α) ή τα διουρητικά της αγκύλης (βαθµός βεβαιότητας Γ). 3. Εναλλακτική επιλογή αποτελούν οι ανταγωνιστές των υποδοχέων της ΑΙΙ (βαθµός βεβαιότητας Α). 4. Σε επιλεγµένους ασθενείς µε δυσλειτουργία της αριστερής κοιλίας που διατηρούν αυξηµένη πίεση παρά την πλήρη θεραπεία µε ΑΜΕΑ ή άλλους παράγοντες πρώτης επιλογής, µπορεί να δοκιµαστούν σε µικρές αρχικά δόσεις οι β-αποκλειστές καρβεδιλόλη ή µετοπρολόλη (βαθµός βεβαιότητας Α) ή µε και τους ανταγωνιστές ασβεστίου µακράς δράσης αµλοδιπίνη (βαθµός βεβαιότητας Α) ή φελοδιπίνη (βαθ- µός βεβαιότητας Α). 24 Σε ασθενείς που αναπτύσσουν καρδιακή ανεπάρκεια, η διατήρηση αυξηµένης αρτηριακής υπέρτασης σχετίζεται µε αυξηµένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά επεισόδια και αυξηµένες εισαγωγές σε νοσοκοµείο. Σε ασθενείς µε καρδιακή ανεπάρκεια, ανεξάρτητα από την παρουσία υπέρτασης, η χορήγηση ΑΜΕΑ, µόνων ή σε συνδυασµό µε διγοξίνη ή διουρητικά, έχει δειχθεί ότι µειώνει κατά 1/6 τη θνητότητα και λίγο περισσότερο τη νοσηρότητα που συνδέεται µε την καρδιακή ανεπάρκεια 60. Η υδραλαζίνη σε συνδυασµό µε δινιτρικό ισοσορβίτη έχει δειχθεί αποτελεσµατική στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας 61 και η αγωγή αυτή µπορεί να δοκιµαστεί σε περιπτώσεις όπου οι ΑΜΕΑ αντενδείκνυνται ή δεν είναι καλώς ανεκτοί. Πρόσφατα δηµοσιευµένες µελέτες δείχνουν ότι οι ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτασίνης ΙΙ είναι αποτελεσµατικοί στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας 62,63. Πρόσφατα, οι β- αποκλειστές, µια οµάδα φαρµάκων για την οποία η καρδιακή ανεπάρ- κεια εθεωρείτο ως αντένδειξη, βρέθηκε ότι µειώνουν κατά 25% περίπου τη θνητότητα σε ασθενείς µε καρδιακή ανεπάρκεια κατηγορίας ΙΙ ή ΙΙΙ κατά την ταξινόµηση της Καρδιολογικής Εταιρείας της Νέας Υόρκης 64. Απ την οµάδα αυτή για τη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας έχουν χρησιµοποιηθεί η µετοπρολόλη, η βισοπρολόλη και η καρβεδιλόλη. Τέλος, ο ρόλος των ανταγωνιστών ασβεστίου ως αντιυπερτασικών φαρµάκων σε ασθενείς µε καρδιακή ανεπάρκεια είναι περιορισµένος και αφορά µόνο την αµλοδιπίνη και την φελοδιπίνη ως επιπρόσθετη αγωγή σε ασθενείς που ήδη λαµβάνουν ΑΜΕΑ, διουρητικά ή διγοξίνη 65,66. Φαρµακευτική θεραπεία σε ασθενείς µε νεφρική νόσο Συστάσεις 1. Για τους υπερτασικούς αρρώστους µε νεφρική νόσο, η προτιµώµενη κατηγορία φαρµάκων για την έναρξη της θεραπείας είναι οι ΑΜΕΑ (βαθµός βεβαιότητας Α). 2. Τα διουρητικά συνιστώνται ως επιπρόσθετη θεραπεία, αλλά όταν υπάρχει νεφρική ανεπάρκεια, αντί των θειαζιδικών πρέπει να χορηγούνται διουρητικά της αγκύλης (βαθµός βεβαιότητας Γ). 3. Οι ανταγωνιστές ασβεστίου της οµάδας των διυδροπυριδινών συνιστώνται ως εναλλακτική θεραπεία για νεφροπροστασία σε ασθενείς µε µη διαβητική νεφρική νόσο (βαθµός βεβαιότητας Β). ΘΕΡΑΠΕΙΑ Ισχυρές ενδείξεις για τη νεφροπροστατευτική δράση της αντιυπερτασικής θεραπείας έχει προσφέρει η µελέτη MDRD 38. Η µελέτη αυτή έδειξε την αξία της χαµηλής πίεσης ως στόχου της θεραπείας για την εξασφάλιση της νεφροπροστασίας. Πιο πρόσφατες µεγάλες µελέτες έχουν επιβεβαιώσει τα ευρήµατα παλαιότερων µικρότερου µεγέθους µελετών σύµφωνα µε τα οποία οι ΑΜΕΑ καθυστερούν την εξέλιξη της νεφρικής νόσου σε µεγαλύτερο βαθµό από όσο τα συνήθη αντιυπερτασικά φάρ- µακα 67,68. Ωστόσο, η µακροπρόθεσµη σύγκριση της αντιυπερτασικής θεραπείας µε καπτοπρίλη και νιφεδιπίνη δεν έδειξε διαφορά ως προς την εξέλιξη της νεφρικής ανεπάρκειας ανάµεσα στις δυο οµάδες 69.Γενικά, η χαµηλή πίεση ως στόχος της θεραπείας φαίνεται ότι έχει προτεραιότητα έναντι της κατηγορίας των αντιυπερτασικών φαρµάκων µε την οποία θα επιτευχθεί. Φαρµακευτική θεραπεία σε ασθενείς µε περιφερική αρτηριοπάθεια Συστάσεις 1. Σε ασθενείς µε περιφερική αρτηριοπάθεια, οι β-αποκλειστές, η βεραπαµίλη και οι ΑΜΕΑ δεν επιδεινώνουν τα συµπτώµατα της νόσου (βαθµός βεβαιότητας Β). 2. Οι β-αποκλειστές µπορεί να χρησιµοποιηθούν σε ήπιες και µέσης βα- 25

14 ΘΕΡΑΠΕΙΑ ρύτητας µορφές περιφερικής αρτηριοπάθειας, αλλά πρέπει να αποφεύγονται σε περιπτώσεις προχωρηµένης νόσου (βαθµός βεβαιότητας Β). 3. Σε ασθενείς µε φαινόµενο Raynaud είναι προτιµότερη η χρήση ανταγωνιστών ασβεστίου, ΑΜΕΑ και ανταγωνιστών των υποδοχέων της αγγειοτασίνης ΙΙ αντί της χρήσης β-αποκλειστών (βαθµός βεβαιότητας Β). 4. Η αθηρωµατική στένωση της νεφρικής αρτηρίας είναι συχνότερη σε ασθενείς µε περιφερική αρτηριοπάθεια και γι αυτό το λόγο, στους ασθενείς αυτούς πρέπει να λαµβάνεται υπόψη το ενδεχόµενο της πρόκλησης διαταραχών της νεφρικής λειτουργίας από τη χορήγηση ΑΜΕΑ (βαθµός βεβαιότητας Β). 5. Κατά τα λοιπά, για τους ασθενείς µε περιφερική αρτηριοπάθεια ισχύουν οι ίδιες συστάσεις, όπως και για τα υπερτασικά άτοµα χωρίς άλλους παράγοντες κινδύνου ή βλάβη σε όργανα-στόχους (βαθµός βεβαιότητας Γ). Σε βραχείας διάρκειας µελέτη, η χορήγηση της βεραπαµίλης οδήγησε σε βελτίωση των συµπτωµάτων διαλείπουσας χωλότητας ασθενών µε µέτριας βαρύτητας περιφερική αρτηριοπάθεια 70. Σε περιπτώσεις βαριάς περιφερικής αρτηριοπάθειας, οι β-αποκλειστές µπορούν να επιδεινώσουν τα συµπτώµατα. Στις περιπτώσεις αυτές µπορεί να χορηγηθούν ΑΜΕΑ, αλλά επιβάλλεται η στενή παρακολούθηση της νεφρικής λειτουργίας λόγω του ενδεχοµένου της αθηρωµατικής στένωσης της νεφρικής αρτηρίας 71. Τέλος, υπάρχουν ενδείξεις ότι τα αγγειοδιασταλτικά βελτιώνουν τα συµπτώµατα σε ασθενείς µε υπέρταση και φαινόµενο Raynaud επί εδάφους νόσου του συνδετικού ιστού 72. νεται µε στάγδην ενδοφλέβια χορήγηση φαρµάκων, κάτω από στενή παρακολούθηση, µέσα στο νοσοκοµείο (βαθµός βεβαιότητας Β). 4. Η κακοήθης φάση της υπέρτασης (αιµορραγίες και/ή πρόσφατα εξιδρώµατα αµφιβληστροειδούς και/ή οίδηµα οπτικής θηλής) πρέπει να αντιµετωπίζεται κατά προτίµηση µε αντιυπερτασικά φάρµακα από το στόµα, µε σκοπό τη σταδιακή (µέσα σε ένα ή δυο εικοσιτετράωρα) και όχι απότοµη µείωση της αρτηριακής πίεσης (βαθµός βεβαιότητας Β). 5. Αντιυπερτασική θεραπεία δεν πρέπει να εφαρµόζεται αµέσως µετά από ένα ισχαιµικό εγκεφαλικό επεισόδιο, εκτός αν η αρτηριακή πίεση είναι υψηλότερη από 200/120 mmhg σε επανειληµµένες µετρήσεις, οπότε η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης πρέπει να γίνεται µε ήπιο τρόπο, µε αντιυπερτασικά φάρµακα βραδείας δράσης κατά προτίµηση από το στόµα (βαθµός βεβαιότητας Γ). Σποραδικές ανακοινώσεις περιπτώσεων ισχαιµικών εγκεφαλικών επεισοδίων και εµφράγµατος µετά από απότοµη πτώση της πίεσης που προκλήθηκε από υπερβολική βιασύνη για την αντιµετώπιση περιστασιακών αυξήσεων της αρτηριακής πίεσης (π.χ., µε υπογλώσσια χορήγηση νιφεδιπίνης) έχουν οδηγήσει στη σύσταση της αποφυγής της απότοµης ελάττωσης της πίεσης όταν δεν υπάρχει πραγµατική ανάγκη 73. Οι καταστάσεις στις οποίες θεωρείται επείγουσα η ανάγκη ελάττωσης της αρτηριακής πίεσης που αναφέρονται στις συστάσεις πιο πάνω, έχουν βασιστεί στις κατευθυντήριες οδηγίες της Joint Νational Committee των ΗΠΑ 7. Ο κίνδυνος της επέκτασης της ισχαιµικής νέκρωσης γύρω από την αρχική ισχαιµική βλάβη έχει οδηγήσει στη σύσταση της αποφυγής της απότοµης µείωσης της αρτηριακής πίεσης µετά από ένα ισχαιµικό εγκεφαλικό επεισόδιο 74. Επείγουσα υπέρταση Συστάσεις 1. Η νιφεδιπίνη, υπογλώσσια ή από το στόµα, δεν πρέπει να χορηγείται για την αντιµετώπιση αιχµών πίεσης, δηλαδή παροδικών αυξήσεων της πίεσης σε υψηλά επίπεδα (βαθµός βεβαιότητας Β). 2. Επείγουσα αντιµετώπιση της υπέρτασης δικαιολογείται µόνον όταν απειλείται άµεση βλάβη ή επιδείνωση βλάβης που έχει ήδη προκληθεί σε όργανα που προσβάλλονται από την υπέρταση, όπως σε περιπτώσεις υπερτασικής εγκεφαλοπάθειας, ενδοκρανιακής αιµορραγίας, ασταθούς στηθάγχης, οξέος µυοκαρδιακού εµφράγµατος, οξείας αριστερής καρδιακής ανεπάρκειας µε πνευµονικό οίδηµα, διαχωριστικού ανευρύσµατος ή εκλαµψίας (βαθµός βεβαιότητας Β). 3. Στις περιπτώσεις αυτές, η αντιµετώπιση της υπέρτασης πρέπει να γί- 26 Βιβλιογραφία 1. MacMahon S. Guidelines for antihypertensive therapy. J Hypertens 1996; 14: Rennie D. Consensus statements. N Engl J Med 1981; 304: WHO. Expert Committee. Hypertension Control, WHO Technical Report Series 862, 1996; Geneva. 4. Moulopoulos S.D., Adamopoulos P.N., Diamantopoulos EI., et.al. Coronary heart disease risk factors in a random sample of Athenisn adults: the Athens study. Am J Epidemiol 1987;126: Στεργίου Γ.Σ., Θωµοπούλου Γ.Χ., Σκεύα Ε.Η., Μουντοκαλάκης Θ.. Επιπολασµός, αναγνώριση και έλεγχος της υπέρτασης σε ελληνικό πληθυσµό. Η Μελέτη των ιδύµων. π ÙÚÈÎ 1999, 76:

15 28 6. Stergiou G.S., Thomopoulou G.C., Skeva I.I., Mountokalakis T.D. Prevalence, awareness, treatment, and control of hypertension in Greece. The Didima study. Am J Hypertens 1999; 12: Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. The sixth report of the Joint National Committee on Prevention, Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure. Arch Intern Med 1997; 157: World Health Organisation - International Society of Hypertension guidelines for the management of hypertension. J Hypertens 1999; 17: Feldman R.D., Campbell N., Larochelle P., et al Canadian recommendations for the management of hypertension. CMAJ 1999; 161 (suppl 12):S1-S MacMahon S., Peto R., Cutler J., et al. Blood pressure, stroke, and coronary heart disease. Part 1, prolonged differences in blood pressure: prospective observation studies corrected for the regression dilution bias. Lancet 1990; 335: Collins R., Peto R., MacMahon S., et al. Blood pressure, stroke, and coronary heart disease. Part 2, short-term reductions in blood pressure: overview of randomised drug trials in their epidemiological context. Lancet 1990; 335: O Brien E., Petrie J., Littler W., et al: An outline of the revised British Hypertension Society protocol for the evaluation of blood pressure measuring devices. J Hypertens 1993, 11: Association for the Advancement of Medical Instrumentation: American National Standard: Electronic or automated sphygmomanometers. 1993; Arlington, Virginia. 14. McKay D.W., Campbell N.R., Parab L.S., Chockalingam A., Fodor J.G. Clinical assessment of blood pressure. J Hum Hypertens 1990; 4: Myers M.G., Oh P.I., Reeves R.A., Joyner C.D. Prevalence of white coat effect in treated hypertensive patients in the community. Am J Hypertens 1995; 8: Management Committee of the Australian Therapeutic Trial in Mild Hypertension. Untreated mild hypertension. A report by the Management Committee of the Australian Therapeutic Trial in Mild Hypertension. Lancet 1982; 1: Rosner B., Polk F. Predictive values of routine blood pressure measurements in screening for hypertension. Am J Epidemiol 1983; 117: Perry H.M., Miller J.P. Difficulties in diagnosing hypertension: implications and alternatives. J Hypertens 1992; 10: Brueren M.M., Petri H., van Weel C., van Ree J.W. How many measurements are necessary in diagnosing mild to moderate hypertension. Fam Pract 1997; 14: Asmar R., Zanchetti A. on behalf of the Organizing Committee and Participants. Guidelines for the use of self-blood pressure monitoring. First international consensus. J Hypertens 2000; 18: ΘΕΡΑΠΕΙΑ 21. Thijs L., Staessen J.A., Celis H., et al. The international database of selfrecorded blood pressure in normotensive and hypertensive subjects. Blood Press Monit 1999; 4: Stergiou G.S., Thomopoulou G.C., Skeva I.I., Mountokalakis T.D. Home blood pressure normalcy: The Didima Study. Am J Hypertens 2000; 13: Tsuji I., Imai Y., Nagai K., et al: Proposal of reference values for home blood pressure measurement: prognostic criteria based on a prospective observation of the general population in Ohasama, Japan. Am J Hypertens 1997; 10: Herpin D., Pickering T.G., Stergiou G.S., De Leeuw P., Germano G. Selfblood pressure monitoring: Clinical applications and diagnosis. Blood Press Monit 2000; 5: O Brien E., Mee F., Atkins N., O Malley K.: Inaccuracy of seven popular sphygmomanometers for home measurement of blood pressure. J Hypertens 1990; 8: O Brien Ε., Coats A., Owens P., et al: Use and interpretation of ambulatory blood pressure monitoring: recommendations of the British Hypertension Society. Br Med J 2000; 320: Ohkubo T., Imai Y, Tsuji I. Prediction of mortality by ambulatory blood pressure monitoring versus creening blood pressure measurements: a pilot study in Ohasama. J Hypertens 1997; 15: Verdecchia P., Porcellati C., Schillaci G., Borgioni C., Ciucci A., Battistelli M., et al. Ambulatory blood pressure. An independent predictor of prognosis in essential hypertension. Hypertension 1994; 24: Pickering T., for an American Society of Hypertension Ad Hoc Panel: Recommendations for the use of home (self) and ambulatory blood pressure monitoring. Am J Hypertens 1995; 9: Pickering T.G. White coat hypertension. Current Opinion in Nephrology and Hypertension 1996; Staessen J.A., Byttebier G., Buntinx F., Celis H., O Brien E.T., Fagard R. Antihypertensive treatment based on conventional or ambulatory blood pressure measurement. A randomized controlled trial. JAMA 1997; 278: Ramsay L.E., Williams B., Johnston G.D., et al. Guidelines for management of hypertension: report of the third working party of the British Hypertension Society. J Hum Hypertens 1999; 13: Gottdiener J.S., Livengood S.V., Meyer P.S., Chase G.A. Should echocardiography be performed to assess effects of antihypertensive therapy? Test retest reliability of echocardiography for measurement of left ventricular mass and function. J Am Coll Cardiol 1995; 25: Herpin D., Demange J. Effect of regression to the mean in serial echocardiographic measurements of left ventricular mass. Quantification and clinical implications. Am J Hypertens 1994; 7: MacMahon S., Rodgers A. The effects of blood pressure reduction in older patients: an overview of the five randomized controlled trials in elderly hypertensives. Clin Exp Hypertens 1993, 15:

16 Hansson L., Zanchetti A., Carruthers S.G., et al., for the HOT Study Group. Effects of intensive blood pressure lowering and low-dose aspirin in patients with hypertension: principal results of the Hypertension Optimal treatment (HOT) randomised trial. Lancet 1998; 351: UK Prospective Diabetes Study Group. Tight blood pressure control and risk of macrovascular and microvascular complications in type 2 diabetes. BMJ 1998;17: Klahr S., Levey A.S., Beck G.J., et al. The effects of dietary protein restriction and blood-pressure control on the progression of chronic renal disease N Engl J Med 1994; 330: The Trials of Hypertension Prevention Collaborative Research Group. Effects of weight loss and sodium reduction intervention on blood pressure and hypertension incidence in overweight people with high normal blood pressure: the Trials of Hypertension Prevention, phase II. Arch Intern Med 1997; 157: Appel L.J., Moore T.J., Obarzanek E., et al, for the DASH Collabo rative Research Group. 41. A clinical trial of the effects of dietary patterns on blood pressure. N Engl J Med 1997; 336: Whelton P.K., et al, for the TONE Collaborative Research Group. Sodium reduction and weight loss in the treatment of hypertension in older persons. A randomized controlled trial of nonpharmacologic interventions in the elderly (TONE). JAMA 1998; 279: Cutler J.A., Follman D., Alexander P.S. Randomized controlled trial of sodium restriction: an overview. Am J Clin Nutr 1997; 65 (Suppl 2): 643S-651S. 44. Stamler J., Caggiula A.W., Grandits G.A. Relation of body mass and alcohol, nutrient, fiber, and caffeine intakes to blood pressure in the special intervention and usual care groups in the Multiple Risk Factor Intervention Trial. Am J Clin Nutr 1997; 65 (suppl): 338S-365S. 45. Fagard R.H. The role of exercise in blood pressure control: supportive evidence. J Hypertens 1995; 13: Hansson L., Lindholm L.H., Niskanen L., et al. Effect of angiotensin-converting-enzyme inhibition compared with conventional therapy on cardiovascular morbidity and mortality in hypertension: The Captopril Prevention Project (CAPPP) randomised trial. Lancet 1999; 353: Blood Pressure Lowering Treatment Trialists Collaboration. Effects of ACE inhibitors, calcium antagonists, and other blood-pressure-lowering drugs: results of prospectively designed overviews of randomised trials. Lancet 2000; 3 55: Hansson L., Lindholm L.H., Ekbom T., et al. Randomised trial of old and new antihypertensive drugs in elderly patients: cardiovascular mortality and morbidity in the Swedish Trial in Old Patients with Hypertension-2 study. Lancet 1999, 354: Hansson L., Hedner T., Lund-Johansen P., et al. Randomised trial of effects of calcium antagonists compared with diuretics and β-blockers on cardiovascular and mortality in hypertension: the Nordic Diltiazem (NORDIL) study. Lancet 2000, 356: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 50. ALHAT Collaborative Research Group. Major cardiovascular eventa in hypertensive patients randomized to doxazocin versus chlorthalidone: the antiypertensive and lipid-lowering treatment to prevent heart attack trial (ALL- HAT). JAMA 2000, 283: Grimm R.H. Jr, Grandits G.A., Cutler J.A., et al. Relationships of qualityof-life measures to long-term lifestyle and treatment in the Treatment of Mild Hypertension Study. Arch Intern Med 1997; 157: Neaton J.D., Grimm R.H. Jr, Prineas R.L., et al. Treatment of Mild Hypertension Study. Final results. JAMA 1993; 70: Stergiou G.S., Malakos J.S., Achimastos A.D., Mountokalakis T.D. Additive hypotensive effect of a dihydropyridine calcium antagonist to that produced by a thiazide diuretic: a double-blind placebo-controlled crossover trial with ambulatory blood pressure monitoring. J Cardiovasc Pharmacol 1997; 29: Stergiou G.S., Skeva I.I., Baibas N.M., et al. Additive hypotensive effect of angiotensin-converting enzyme inhibition and angiotensin-receptor antagonism in essential hypertension. J cardivasc Pharmacology 2000; 35: UK Prospective Diabetes Study Group. Tight blood pressure control and risk of macrovascular and microvascular complications in type 2 diabetes. BMJ 1998; 17: Yusuf S., Peto R., Lewis J., Collins R., Sleight P. Beta blockade during and after myocardial infarction: an overview of the randomized trials. Prog Cardiovasc Dis 1985; 27: Hennekens C.H., Albert C.M., Godfried S.L., Gaziano J.M., Buring J.E. Adjunctive drug therapy of acute myocardial infarction-evidence from clinical trials. N Engl J Med 1996; 335: The Danish Study Group on Verapamil in Myocardial Infarction. Effect of verapamil on mortality and major events after myocardial infarction. Am J Cardiol 1990; 66: The Multicenter Diltiazem Post-Infarction Trial Research Group. The effect of diltiazem on mortality and re-infarction after myocardial infarction. N Engl J Med 1998; 319: Alderman M.H., Cohen H., Roque R., Madhavan S. Effect of long-acting and short-acting calcium antagonists on cardiovascular outcomes in hypertensive patients. Lancet 1997; 349: Garg R., Yusuf S., for the Collaborative group on ACE Inhibitor Trials. Overview of randomized trials of angiotensin-converting enzyme inhibitors on mortality and morbidity in patients with heart failure. JAMA 1995; 273: Cohn J.N., Archibald D.G., Ziesche S., et al. Effect of vasodilator therapy on mortality in chronic congestive heart failure: results of a Veterans Administration Cooperative Study. N Engl J Med 1986; 314: Pitt B., Poole-l R., et al. Effects of losartan compared with captopril on mortality in patients with symptomatic heart failure : randomised trial -the Losartan Heart Failure Survival Study, ELITE II. Lancet 2000; 355: Cohn J.N., Tognoni G., for the Val-HeFT investigators. Effect of the angiotensin blocker valsartan on morbidity and mortality in heart failure: the val- 31

17 sartan heart failure trial (Val-HeFT) (abstract). Circulation 2000; suppl.: Doughty R., Rodgers A., Sharpe N., MacMahon S. Effects of beta-blocker therapy on mortality in patients with heart failure. Eur Heart J 1997; 18: Packer M., O Connor C.M., Ghali J.K., et al. Effect of amlodipine on morbidity and mortality in severe chronic heart failure. N Engl J Med 1996; 335: Cohn J.N., Ziesche S., Smith R., et al. Effect of the calcium antagonist felodipine as supplementary vasodilator therapy in patients with chronic heart failure treated with enalapril. V-Heft III. Circulation 1997; 95: Mascio G., Alberti D., Janin G., et al. Effect of angiotensin-converting-enzyme inhibitor benazepril on the progression of chronic renal insufficiency. N Engl J Med 1996; 334: The GISEN Group. Randomised placebo-controlled trial of ramipril on decline of glomerular filtration rate and risk of terminal renal failure in proteinuric non-diabetic nephropathy. Lancet 1997; 349: Zucchelli P., Zuccala A., Borghi M., et al. Long-term comparison between captopril and nifedipine in the progression of renal insufficiency. Kidney Int 1992; 42: Bagger J.P., Helligsoe P., Randsbaek F., Kimose H.H., Jensen B.S. Effect of verapamil in intermittent claudication. A randomized, double-blind, placebo-controlled, cross-over study after individual dose-response assessment. Circulation 1997; 95: Van de Ven P.J.G, Beutler J.J., Kaateem Beek F.J., Mail W.P., Koomans H.A. Angiotensin converting enzyme inhibitor-induced renal dysfunction in atherosclerotic renovascular disease. Kidney Int 1998; 53: Franssen C., Wollersheim H., de Haan A., Thien T. The influence of different beta-blocking drugs on the peripheral circulation in Raynaud s phenomenon and in hypertension. J Clin Pharmacol 1992; 32: Grossman E., Messerli F.H., Grodzicki T., Kowey P. Should a moratorium be placed on sublingual nifedipine capsules given for hypertensive emergencies and psudoemergencies? JAMA 1996; 276: Adams H.P. Jr, Brott T.G., Crowell R.M., et al. Guidelines for the management of patients with acute ischemic stroke. A statement for healthcare professionals from a special group of Stroke Council, American Hearth Association. Circulation 1994, 90: Επιτροπή σύνταξης οδηγιών Θ. Μουντοκαλάκης (συντονιστής) Α. Αχείµαστος Ε. Βαρσαµής Χ. Ζαµπούλης Ν. Καρατζάς. Παπαδογιάννης Γ. Στεργίου Φεβρουάριος

18

19

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΙΝΙΚΟ ΓΙΑΤΡΟ

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΙΝΙΚΟ ΓΙΑΤΡΟ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΙΑΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΛΙΝΙΚΟ ΓΙΑΤΡΟ Το κείµενο που ακολουθεί είναι το πρώτο από σειρά κειµένων κατευθυντήριων οδηγιών, µε το γενικό τίτλο «Οδηγίες Ορθής Κλινικής

Διαβάστε περισσότερα

Κατευθυντήριες οδηγίες και ενημέρωση για την αντιμετώπιση της υπέρτασης Γ. ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ Γ.Ν.Α. <<ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ>> ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ

Κατευθυντήριες οδηγίες και ενημέρωση για την αντιμετώπιση της υπέρτασης Γ. ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ Γ.Ν.Α. <<ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ>> ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Κατευθυντήριες οδηγίες και ενημέρωση για την αντιμετώπιση της υπέρτασης Γ. ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΥ Γ.Ν.Α. ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία (ESC) και η Ευρωπαϊκή Εταιρεία της Υπέρτασης

Διαβάστε περισσότερα

Ασθενής 55 ετών με υπέρταση και τυχαία ανεύρεση μικροϊσχαιμικών αλλοιώσεων σε MRI εγκεφάλου

Ασθενής 55 ετών με υπέρταση και τυχαία ανεύρεση μικροϊσχαιμικών αλλοιώσεων σε MRI εγκεφάλου Ασθενής 55 ετών με υπέρταση και τυχαία ανεύρεση μικροϊσχαιμικών αλλοιώσεων σε MRI εγκεφάλου Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες LDL-C HDL-C < 40 mg/dl Τριγλυκερίδια 150-199 mg/dl : οριακά

Διαβάστε περισσότερα

Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό;

Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό; Ποιες βλάβες μπορεί να προκαλέσει η υπέρταση στον οργανισμό; H υπέρταση δεν είναι αυτή καθ αυτή πάθηση, αλλά παθολογική κατάσταση, που δυνητικά μπορεί να προκαλέσει βλάβη ζωτικών οργάνων και νόσο, ανάλογα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. ρ Κων/νος ημητρακόπουλος Επιμελητής Α ΕΣΥ Β Παθολογική Κλινική Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. ρ Κων/νος ημητρακόπουλος Επιμελητής Α ΕΣΥ Β Παθολογική Κλινική Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙΥΠΕΡΤΑΣΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ρ Κων/νος ημητρακόπουλος Επιμελητής Α ΕΣΥ Β Παθολογική Κλινική Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Αύξηση της αρτηριακής πίεσης πάνω από τα φυσιολογικά

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου

Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Γράφει: Ευθυμία Πετράτου, Ειδική Παθολόγος, Υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχής Λιπιδίων, Ιατρικού Π. Φαλήρου Οι δυσλιπιδαιμίες είναι παθολογικές καταστάσεις με διαταραχές των λιπιδίων του αίματος ποσοτικές αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση;

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση; Υπέρταση Τι Είναι η Υπέρταση; Η πίεση του αίματος είναι η δύναμη που ασκεί το αίμα στις αρτηρίες όταν μεταφέρεται από την καρδιά στην κυκλοφορία. Η σταθερά αυξημένη πίεση, άνω των φυσιολογικών ορίων, αποκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ Αρτηριακή Υπέρταση είναι η επίμονη αύξηση της αρτηριακής πίεσης πάνω από τα φυσιολογικά όρια και ενώ το άτομο βρίσκεται σε ηρεμία, συστολική πάνω από 150 mmhg και διαστολική

Διαβάστε περισσότερα

ΔΩΔΕΚΑ ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΔΡ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΚΟΥΡΤΟΓΛΟΥ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ-ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΘ

ΔΩΔΕΚΑ ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΔΡ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΚΟΥΡΤΟΓΛΟΥ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ-ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΘ ΔΩΔΕΚΑ ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΔΡ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΚΟΥΡΤΟΓΛΟΥ ΠΑΘΟΛΟΓΟΣ-ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΟΣ ΔΙΔΑΚΤΩΡ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΑΠΘ ΙΑΤΡΕΙΟ: ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ 46 ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗ 2310254030 ΠΑΝΟΡΑΜΑ 2310380000 Aρτηριακή

Διαβάστε περισσότερα

εξουδετερώσει πλήρως;

εξουδετερώσει πλήρως; Καρδιαγγειακός Κίνδυνος από την Υπέρταση Τον έχετε εξουδετερώσει πλήρως; «Aυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες στην πρωτογενή πρόληψη Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων Πρωτογενής πρόληψη : το σύνολο

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΕ ΣΚΙΤΣΑ Γ. ΣΤΕΡΓΙΟΥ Θ. ΜΟΥΝΤΟΚΑΛΑΚΗΣ

ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΕ ΣΚΙΤΣΑ Γ. ΣΤΕΡΓΙΟΥ Θ. ΜΟΥΝΤΟΚΑΛΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΕ ΣΚΙΤΣΑ Γ. ΣΤΕΡΓΙΟΥ Θ. ΜΟΥΝΤΟΚΑΛΑΚΗΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΣΕ ΣΚΙΤΣΑ Η υπέρταση είναι ένα από τα συνηθέστερα και σπουδαιότερα προβλήματα υγείας. Πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο (σχεδόν

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες για την Υπέρταση 2018

Ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες για την Υπέρταση 2018 Eπίκαιρο Άρθρο Ευρωπαϊκές κατευθυντήριες οδηγίες για την Υπέρταση 2018 Μ.Σ. Καλλίστρατος Α.Ι. Μανώλης ΑρτηρΙΑΚη υπερταση, επιδημιολογια ΚΑΙ ΚΙνδυνοΣ Παγκοσμίως, περισσότεροι από 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση δυσλιπιδαιμιών. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας

Αντιμετώπιση δυσλιπιδαιμιών. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας Αντιμετώπιση δυσλιπιδαιμιών Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας LDL-C : μείζων παράγοντας καρδιαγγειακού κινδύνου Μετα-ανάλυση 61 προοπτικών μελετών παρατήρησης σε υγιείς ενήλικες (n=892.237) Lancet

Διαβάστε περισσότερα

Διαδραστικό Πρόγραμμα. ΠΡΟγραμμα διαδραστικής καταγραφής της διαχείρισης του καρδιαγγειακού κινδύνου

Διαδραστικό Πρόγραμμα. ΠΡΟγραμμα διαδραστικής καταγραφής της διαχείρισης του καρδιαγγειακού κινδύνου Διαδραστικό Πρόγραμμα ΠΡΟγραμμα διαδραστικής καταγραφής της διαχείρισης του καρδιαγγειακού κινδύνου Θεματική Ενότητα Ι: Εκτίμηση Καρδιαγγειακού Κινδύνου Σύνοψη αποτελεσμάτων Ι. Εκτίμηση καρδιαγγειακού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ. Λουκία Καλογεράκη ιευθύντρια Β Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκοµείου Χανίων

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ. Λουκία Καλογεράκη ιευθύντρια Β Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκοµείου Χανίων ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Λουκία Καλογεράκη ιευθύντρια Β Παθολογικής Κλινικής Γενικού Νοσοκοµείου Χανίων Τι είναι αρτηριακή πίεση Κάθε φορά που η καρδιά µας χτυπάει, αντλεί αίµα και το στέλνει στο υπόλοιπο σώµα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο

ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ. Κέντρο Πρόληψης Γυναικείων Καρδιολογικών Νοσηµάτων Β Καρδιολογική Κλινική. Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Β Καρδιολογική Κλινική Ενηµερωτικό Έντυπο ΤΑ 10 ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡ ΙΑΣ Οι γυναίκες σήµερα πληρώνουν (όπως και οι άνδρες) το τίµηµα της σύγχρονης ζωής. Η παράταση

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ.

ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. 14 ο Βορειοελλαδικό Καρδιολογικό Συνέδριο ΥΠΕΡΤΑΣΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΜΕ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΝΟΣΟ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. Κ. ΤΣΙΟΥΦΗΣ, Α. ΜΑΝΩΛΗΣ, Ι. ΖΑΡΙΦΗΣ, Ε. ΚΑΛΛΙΣΤΡΑΤΟΣ, Β. ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ, Α. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι

ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ Ι MK1118 ΑΣΚΗΣΗ ΣΕ ΚΛΙΝΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ ΔΙΑΛΕΞΗ 4 ΑΝΤΩΝΙΑ ΚΑΛΤΣΑΤΟΥ, PHD ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ 450,000 400,000 350,000 300,000 250,000 200,000 150,000 100,000

Διαβάστε περισσότερα

Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων

Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων Λάµπρος Μιχάλης Καθηγητής Καρδιολογίας, Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Σκοπός πιλοτικού προγράµµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ (Α.Π.)

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΠΙΕΣΗ (Α.Π.) ΥΠΕΡΤΑΣΗ Η καρδιά προωθεί το αίμα στον οργανισμό μέσω των αρτηριών, με αποτέλεσμα οι αρτηρίες να βρίσκονται υπό πίεση. Η πίεση αυξάνει όταν είμαστε αναστατωμένοι, όταν τρομάζουμε, όταν καταβάλουμε κάποια

Διαβάστε περισσότερα

Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου. Ενημέρωση & Πρόληψη

Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου. Ενημέρωση & Πρόληψη Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου Ενημέρωση & Πρόληψη Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου Μεταβολικό Σύνδρομο Παχυσαρκία Υπερλιπιδιαμία Υπέρταση Σακχαρώδης Διαβήτης Παράγοντες Καρδιαγγειακού Κινδύνου Μεταβολικό

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα ΙΙ. Τροποποιήσεις στις αντίστοιχες παραγράφους των περιλήψεων χαρακτηριστικών προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης

Παράρτημα ΙΙ. Τροποποιήσεις στις αντίστοιχες παραγράφους των περιλήψεων χαρακτηριστικών προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης Παράρτημα ΙΙ Τροποποιήσεις στις αντίστοιχες παραγράφους των περιλήψεων χαρακτηριστικών προϊόντος και του φύλλου οδηγιών χρήσης 7 Για προϊόντα που περιέχουν τους αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της

Διαβάστε περισσότερα

Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή

Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμοδίου επαγγελματία υγείας. 1 Παίρνετε

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα

Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα www.pegkaspanagiotis.gr Τι εννοούμε με τον όρο πρόληψη καρδιαγγειακής νόσου; Εννοούμε τη συντονισμένη δέσμη ενεργειών, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο,

Διαβάστε περισσότερα

Επιλογή 1 ου αντιϋπερτασικού

Επιλογή 1 ου αντιϋπερτασικού Επιλογή 1 ου αντιϋπερτασικού φαρμάκου Επιλογή 1 oυ Φαρµάκου: Συνήθως δεν έχει τόσο µεγάλη σηµασία 1. Η επίτευξη άριστης ρύθµισης έχει µεγαλύτερη σηµασία στη µείωση του κινδύνου 2. Στις περισσότερες περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Π. Σταφυλάς, Π. Σαραφίδης, Σ. Γουσόπουλος, Π. Γεωργιανός, Ο. Σαμόγλου, Α.Κανάκη, Λ. Χατζηϊωαννίδης, Χ. Καλίτσης, Π. Ζεμπεκάκης, Α. Λαζαρίδης.

Π. Σταφυλάς, Π. Σαραφίδης, Σ. Γουσόπουλος, Π. Γεωργιανός, Ο. Σαμόγλου, Α.Κανάκη, Λ. Χατζηϊωαννίδης, Χ. Καλίτσης, Π. Ζεμπεκάκης, Α. Λαζαρίδης. 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο Υπέρτασης Με Διεθνή Συμμετοχή 5 7 Μαρτίου 2009, Ξενοδοχείο Divani Caravel, Αθήνα. Π. Σταφυλάς, Π. Σαραφίδης, Σ. Γουσόπουλος, Π. Γεωργιανός, Ο. Σαμόγλου, Α.Κανάκη, Λ. Χατζηϊωαννίδης,

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Στατίνες και σακχαρώδης διαβήτης Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Σακχαρώδης διαβήτης και καρδιαγγειακός κίνδυνος Μετα-ανάλυση

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ)

Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Καρδιολογικός ασθενής και Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) 1 Α Ϊ Δ Ο Ν Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ Β Α Σ Ι Λ Ι Κ Η Π Ν Η Β Χ Ε Ι Ρ Ο Υ Ρ Γ Ι Κ Ή Σ Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Σ 4 2 4 Γ Σ Ν Ε Ε Ι Δ Ι Κ Ε Υ Μ Ε Ν Η Σ Τ Η Ν Π Α Θ Ο Λ Ο Γ Ι

Διαβάστε περισσότερα

Μεικτή αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία: βελτιώνοντας το συνολικό λιπιδαιμικό προφίλ

Μεικτή αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία: βελτιώνοντας το συνολικό λιπιδαιμικό προφίλ Μεικτή αθηρογόνος δυσλιπιδαιμία: βελτιώνοντας το συνολικό λιπιδαιμικό προφίλ Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ LDL-C : μείζων

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΝΥΧΘΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΘΟΥΣ ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΙΣΜΟΥ

Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΝΥΧΘΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΘΟΥΣ ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΙΣΜΟΥ Η ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΝΥΧΘΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗΣ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΠΑΘΟΥΣ ΑΛΔΟΣΤΕΡΟΝΙΣΜΟΥ Σεμερτζίδης Π., Πετίδης Κ., Γκαλιαγκούση Ε., Δούμας Μ., Τριανταφύλλου Α., Δούμα

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ. Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ. Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΔΙΑΘΕΣΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑΣ ΝΟΣΟΥ Γαργάνη Κωνσταντίνα: ΤΕ Νοσηλεύτρια Σ/Μ ΓΝΘ Παπανικολάου Η στεφανιαία νόσος είναι µία πάθηση των αρτηριών της καρδιάς που οφείλεται

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου

Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου Προστάτεψε την καρδία σου Καρδιολογική Εταιρεία Κύπρου Καρδιοαγγειακές παθήσεις και γυναικείο φύλο Εισαγωγή Οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν σε παγκόσμιο επίπεδο την κυριότερη αιτία θανάτου στο γυναικείο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ

ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς,Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 4 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ 1 Στις 2 Απριλίου

Διαβάστε περισσότερα

20 ο ΕΑΡΙΝΟ ΠΡΟΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ. β-αποκλειστές: Χαράλαμπος Βλαχόπουλος Λέκτορας, Α Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιπποκράτειο ΓΝΑ

20 ο ΕΑΡΙΝΟ ΠΡΟΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ. β-αποκλειστές: Χαράλαμπος Βλαχόπουλος Λέκτορας, Α Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιπποκράτειο ΓΝΑ 20 ο ΕΑΡΙΝΟ ΠΡΟΣΥΝΕΔΡΙΑΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ β-αποκλειστές: ποιο φάρμακο σε ποιον άρρωστο; Χαράλαμπος Βλαχόπουλος Λέκτορας, Α Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιπποκράτειο ΓΝΑ Υπέρταση Γενικά οι β 1 -εκλεκτικοί

Διαβάστε περισσότερα

Θετική επίδραση της ιβαμπραδίνης στη συμπαθητική υπερδραστηριότητα και την αρτηριακή σκληρότητα σε υπερτασικούς ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο

Θετική επίδραση της ιβαμπραδίνης στη συμπαθητική υπερδραστηριότητα και την αρτηριακή σκληρότητα σε υπερτασικούς ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο 35ο Διεθνές Καρδιολογικό Συνέδριο Ξενοδοχείο Hilton Αθήνα Θετική επίδραση της ιβαμπραδίνης στη συμπαθητική υπερδραστηριότητα και την αρτηριακή σκληρότητα σε υπερτασικούς ασθενείς με μεταβολικό σύνδρομο

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων?

Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων? Ρύθμιση της γλυκόζης αίματος ή επίτευξη πολλαπλών θεραπευτικών στόχων? Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Α Προπαιδευτική Παθολογική

Διαβάστε περισσότερα

Γιάννης A. Ευθυμιάδης

Γιάννης A. Ευθυμιάδης Γιάννης A. Ευθυμιάδης Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Υπεύθυνος Ιατρείου Αθηροσκλήρωσης Β Καρδιολογικής Κλινικής ΑΠΘ Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης Μετεκπαιδευτής στο Νοσοκομείο Hammersmith

Διαβάστε περισσότερα

ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ

ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ Α' ΠΡΟΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ "ΛΑΪΚΟ" ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΕΤΡΟΣ Π. ΣΦΗΚΑΚΗΣ ΣΗΜΕΙΟΛΟΓΙΑ-ΝΟΣΟΛΟΓΙΑ 7ου ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ 2017-2018 ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΝΟΣΟΣ - ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος»

ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ. Νικολούδη Μαρία. Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΑ Νικολούδη Μαρία Ειδικ. Παθολόγος, Γ.Ν.Θ.Π. «Η Παμμακάριστος» Ο όρος δυσλιπιδαιμία εκφράζει τις ποσοτικές και ποιοτικές διαταραχές των λιπιδίων του αίματος. Τα λιπίδια όπως η χοληστερόλη και

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός

Σακχαρώδης Διαβήτης. Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Σακχαρώδης Διαβήτης Ένας σύγχρονος ύπουλος εχθρός Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη Φιρούζα Κουρτίδου Ειδικός Παθολόγος Μετεκπαιδευθείσα στο Σακχαρώδη Διαβήτη Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Dyslipidemia: Updated Guidelines Διαχείριση δυσλιπιδαιμιών

Dyslipidemia: Updated Guidelines Διαχείριση δυσλιπιδαιμιών Dyslipidemia: Updated Guidelines Διαχείριση δυσλιπιδαιμιών Σπύρου Αλκέτα Θεοδώρα, Νοσηλεύτρια ΠΕ, Msc, Καρδιολογική Μονάδα Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο Οι κατευθυντήριες οδηγίες συνοψίζουν και αξιολογούν

Διαβάστε περισσότερα

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ. ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΑΣ 2019 ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΡΟΥΜΤΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ Νοσηλεύτρια CPN, MSc Α Παιδιατρικής κλινικής ΑΠΘ «Η μεγαλύτερη δύναμη της δημόσιας υγείας είναι η πρόληψη»

Διαβάστε περισσότερα

Η υπέρταση στα παιδιά και στους εφήβους είναι συχνότερο φαινόμενο από ότι πιστεύουν οι περισσότεροι

Η υπέρταση στα παιδιά και στους εφήβους είναι συχνότερο φαινόμενο από ότι πιστεύουν οι περισσότεροι Η υπέρταση στα παιδιά και στους εφήβους είναι συχνότερο φαινόμενο από ότι πιστεύουν οι περισσότεροι ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η αρτηριακή υπέρταση προσβάλλει το 25% του ενήλικου πληθυσμού παγκοσμίως Ο επιπολασμός της αναμένεται

Διαβάστε περισσότερα

Σύγχρονος τρόπος αντιμετώπισης της υπέρτασης

Σύγχρονος τρόπος αντιμετώπισης της υπέρτασης Σύγχρονος τρόπος αντιμετώπισης της υπέρτασης Αθανάσιος Μανώλης Υπεύθυνος Αντιυπερτασιακού Ιατρείου Τζάνειου Νοσοκομείου, Επίκ. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Βοστόνης, Αναπλ. Καθηγητής Καρδιολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλιπιδαιμία και καρδιαγγειακός κίνδυνος

Δυσλιπιδαιμία και καρδιαγγειακός κίνδυνος Ομοιότητες και διαφορές στην αντιμετώπιση ασθενή υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου με πρωτοπαθή υπερχοληστερολαιμία έναντι ασθενή με μεικτή αθηρογόνο δυσλιπιδαιμία Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΜΥΟΚΑΡ ΙΑΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΜΦΡΑΓΜΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΟΜΑ Α ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΠΑΛΟΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΑΛΤΟΓΙΑΝΝΗΣ ΗΜΗΤΡΙΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙ ΗΣ ΜΑΡΙΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΛΑΧΟΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΙΑ ΜΗΤΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ (Α.Υ.) ΚΑΙ ΣΑΚΧΑΡΩ ΗΣ ΙΑΒΗΤΗΣ (Σ ) Α.Υ. ορίζεται ως αρτηριακή πίεση >140/90 mmhg Απαντά συχνά στους ασθενείς µε Σ, από 20 έως 80%, αναλόγως: ηλικίας Φυλής τύπου Σ και συνύπαρξης παχυσαρκίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Αθήνα 8 Μαρτίου 2011 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Ένας στους δυο θανάτους, ασθενών με Χρόνια Νεφρική Νόσο, οφείλεται σε καρδιαγγειακό επεισόδιο και όχι στη νόσο αυτή καθ αυτή!!! Αυτό ανέφερε

Διαβάστε περισσότερα

Αμέσως δρώντα αγγειοδιασταλτικά, α-αποκλειστές, νιτρώδη: πού, πότε, πώς

Αμέσως δρώντα αγγειοδιασταλτικά, α-αποκλειστές, νιτρώδη: πού, πότε, πώς Αμέσως δρώντα αγγειοδιασταλτικά, α-αποκλειστές, νιτρώδη: πού, πότε, πώς Ηρακλής Αβραμόπουλος Παθολόγος Ιατρείο Υπέρτασης Νοσοκομείο Υγεία Αμέσως δρώντα αγγειοδιασταλτικά ΒΒ Χάλαση των αγγείων Δραστηριότητα

Διαβάστε περισσότερα

Πώς ρυθμίζεται η πίεση στον οργανισμό μας, με ποιο μηχανισμό;

Πώς ρυθμίζεται η πίεση στον οργανισμό μας, με ποιο μηχανισμό; Αυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβουλή ιατρού ή άλλου αρμοδίου επαγγελματία υγείας Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίµηση της συµµόρφωσης στην αγωγή µε βισοπρολόλη σε ασθενείς µε ήπια ή µέτρια αρτηριακή υπέρταση στον ελληνικό πληθυσµό (µελέτη CONCORDANCE)

Εκτίµηση της συµµόρφωσης στην αγωγή µε βισοπρολόλη σε ασθενείς µε ήπια ή µέτρια αρτηριακή υπέρταση στον ελληνικό πληθυσµό (µελέτη CONCORDANCE) Εκτίµηση της συµµόρφωσης στην αγωγή µε βισοπρολόλη σε ασθενείς µε ήπια ή µέτρια αρτηριακή υπέρταση στον ελληνικό πληθυσµό (µελέτη CONCORDANCE) Σ. Πατσιλινάκος 1, Δ. Σακελλαρίου 2, Α. Αναδιώτης 1, Χ. Καλιάνος

Διαβάστε περισσότερα

Αρτηριακή Υπέρταση. Νικόλαος Ι. Μαρινάκης Καρδιολόγος Λήμνος

Αρτηριακή Υπέρταση. Νικόλαος Ι. Μαρινάκης Καρδιολόγος Λήμνος Αρτηριακή Υπέρταση Νικόλαος Ι. Μαρινάκης Καρδιολόγος Λήμνος Θάνατοι το 1996 (χιλιάδες) 1.000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Καρδιαγγειακές παθήσεις η πρώτη αιτία θανάτου 959.2 544.7 93.8 32.7 CVD

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ. Τα Νέα της Εταιρείας μας...

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ. Τα Νέα της Εταιρείας μας... ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ των Ομάδων Εργασίας της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΑΘΗΡΟΣΚΛΗΡΩΣΗΣ Συντακτική Επιτροπή ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ ΜΑΡΤΙΟΣ 2008 ΕΤΟΣ 2o, ΤΕΥΧΟΣ 4o ΔΙΕΥΘΥΝΤΕΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Δ. Παναγιωτάκος Α. Τσελέπης ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ, Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Α.Π.Θ. Γ.Ν.Θ. «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» ΜSc Εργαστήριο Ιατρικής της Άθλησης Α.Π.Θ. Πτυχιούχος

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr Σ τύπου ΙΙ και καρδιαγγειακή νόσος Οι διαβητικοί ασθενείς παρουσιάζουν τετραπλάσια αύξηση της συχνότητας καρδιαγγειακής νόσου απ ότι οι µη διαβητικοί ασθενείς Το 50% των νεοδιαγνωσµένων διαβητικών ασθενών

Διαβάστε περισσότερα

Αυξηµένη γονιδιακή έκφραση των άλφα2β-αδρενεργικών υποδοχέων σε αιµοπετάλια ασθενών µε µη επαρκώς ρυθµισµένη ιδιοπαθή υπέρταση

Αυξηµένη γονιδιακή έκφραση των άλφα2β-αδρενεργικών υποδοχέων σε αιµοπετάλια ασθενών µε µη επαρκώς ρυθµισµένη ιδιοπαθή υπέρταση Αυξηµένη γονιδιακή έκφραση των άλφα2β-αδρενεργικών υποδοχέων σε αιµοπετάλια ασθενών µε µη επαρκώς ρυθµισµένη ιδιοπαθή υπέρταση Φ. Παρθενάκης, Μ. Μαρκέτου, Ι. Κονταράκη, Αλ. Πατριανάκος, Ι. Κωνσταντίνου,

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958. Περιεχόμενο Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς,Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 3 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Περιεχόμενο Συνδεση με τα προηγουμενα Πριν

Διαβάστε περισσότερα

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ. νεφρά Ε Ν Η Μ Ε Ρ Ω Σ Ο Υ νεφρά νεφρών Η υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση) είναι ένα από τα δύο κύρια αίτια χρόνιας νεφρικής νόσου παγκοσμίως (το άλλο είναι ο διαβήτης). Επίσης, τα νεφρά έχουν βασικό ρόλο στη

Διαβάστε περισσότερα

Αρτηριακή Υπέρταση. V Kotsis 2011 Ιατρείο Υπέρτασης-24ωρης καταγραφής ΑΠ, Γ Παθολογική Πανεπιστηµιακή Κλινική, Νοσ. Παπαγεωργίου

Αρτηριακή Υπέρταση. V Kotsis 2011 Ιατρείο Υπέρτασης-24ωρης καταγραφής ΑΠ, Γ Παθολογική Πανεπιστηµιακή Κλινική, Νοσ. Παπαγεωργίου Αρτηριακή Υπέρταση V Kotsis 2011 Ιατρείο Υπέρτασης-24ωρης καταγραφής ΑΠ, Γ Παθολογική Πανεπιστηµιακή Κλινική, Νοσ. Παπαγεωργίου V Kotsis 2008 Ιατρείο Υπέρτασης-24ωρης καταγραφής ΑΠ, Γ Παθολογική Πανεπιστηµιακή

Διαβάστε περισσότερα

Διερεύνηση στεφανιαίας νόσου σε ασυµπτωµατικό διαβητικό ασθενή

Διερεύνηση στεφανιαίας νόσου σε ασυµπτωµατικό διαβητικό ασθενή Διερεύνηση στεφανιαίας νόσου σε ασυµπτωµατικό διαβητικό ασθενή Κωνσταντίνος Αζναουρίδης Επιµελητής Καρδιολογίας 1 η Πανεπιστηµιακή Καρδιολογική Κλινική Ιπποκράτειο Γ.Ν.Α. 37 ο Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο

Διαβάστε περισσότερα

Φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπέρτασης. Μιχαήλ Δούμας Παθολόγος Β ΠΠ Κλινική ΑΠΘ

Φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπέρτασης. Μιχαήλ Δούμας Παθολόγος Β ΠΠ Κλινική ΑΠΘ Φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπέρτασης Μιχαήλ Δούμας Παθολόγος Β ΠΠ Κλινική ΑΠΘ Wisdom for Thought Doctors pour drugs of which they know little for disorders of which they know less into patients of which

Διαβάστε περισσότερα

Αναθεωρημένες Ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας

Αναθεωρημένες Ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας Αναθεωρημένες Ελληνικές κατευθυντήριες οδηγίες για τη θεραπευτική αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων. Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων. Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διάλεξη : Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων Α. Καλτσάτου ΤΕΦΑΑ, ΠΘ Ιατρικός Έλεγχος Αθλουμένων Περιλαμβάνει: Λήψη ατομικού ιστορικού Κλινική Εξέταση Ηλεκτροκαρδιογράφημα Υπερηχογράφημα

Διαβάστε περισσότερα

Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση. Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα

Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση. Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα Νοσηλευτικά Πρωτόκολλα διαχείρισης καρδιολογικών ασθενών στην εξωνεφρική κάθαρση { Μονάδα Τεχνητού Νεφρού ΠΓΝ «Αττικόν», Αθήνα Το νοσηλευτικό έργο στις ΜΤΝ Σκοπός της η παροχή εξειδικευµένης φροντίδας

Διαβάστε περισσότερα

Η επίδραση των ανταγωνιστών αλδοστερόνης στους παχύσαρκους υπερτασικούς

Η επίδραση των ανταγωνιστών αλδοστερόνης στους παχύσαρκους υπερτασικούς ΒΗΜΑ ΝΕΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΣΗ Η επίδραση των ανταγωνιστών αλδοστερόνης στους παχύσαρκους υπερτασικούς Ηλιάκης Παναγιώτης Επιστημονικός συνεργάτης Μονάδα Υπέρτασης, Α Πανεπιστημιακή Καρδιολογική κλινική

Διαβάστε περισσότερα

Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα ιαγνωστικά κριτήρια Επιπλοκές Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη

Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα ιαγνωστικά κριτήρια Επιπλοκές Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη Ιδιοπαθής Υπέρταση Ορισµός Ταξινόµηση Επιδηµιολογία Παθογένεια Κλινική εικόνα ιαγνωστικά κριτήρια Επιπλοκές Προσέγγιση Θεραπεία Πρόληψη For adults ages 18 and older. Average of >=2 properly measured, seated

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτική αντιµετώπιση της υπέρτασης Στ. Γ. Ρόκας, Καρδιολόγος Επικ. Καθ. Παν. Αθηνών

Θεραπευτική αντιµετώπιση της υπέρτασης Στ. Γ. Ρόκας, Καρδιολόγος Επικ. Καθ. Παν. Αθηνών Θεραπευτική αντιµετώπιση της υπέρτασης Στ. Γ. Ρόκας, Καρδιολόγος Επικ. Καθ. Παν. Αθηνών Η υπέρταση αποτελεί σοβαρό πρόβληµα υγείας για τις περισσότερες χώρες καθ'ότι αφορά το 20% του ενήλικου πληθυσµού

Διαβάστε περισσότερα

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών

Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Από: Ελληνικό Ίδρυμα Ρευματολογικών Ερευνών Οι ρευματικές παθήσεις είναι συχνές στην αναπαραγωγική ηλικία των γυναικών. Στην πρόσφατη πανελλήνια επιδημιολογική έρευνα για τις ρευματικές παθήσεις στο γενικό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΕΩΡΑ 20-23 Φεβρουαρίου 2015. Παρασκευή 20 / 2 / 2015

ΜΕΤΕΩΡΑ 20-23 Φεβρουαρίου 2015. Παρασκευή 20 / 2 / 2015 Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Ε Τ Α Ι Ρ Ε Ι Α Υ Π Ε Ρ Τ Α Σ Η Σ ΜΕΤΕΩΡΑ 20-23 Φεβρουαρίου 2015 Επιστηµονική ιηµερίδα Καρδιαγγειακές παθήσεις ιαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση: Ο ρόλος της αρτηριακής υπέρτασης και

Διαβάστε περισσότερα

Παραρτημα III Μεταβολες στις περιληψεις των χαρακτηριστικων του προϊοντος και στα φυλλα οδηγιων χρησης

Παραρτημα III Μεταβολες στις περιληψεις των χαρακτηριστικων του προϊοντος και στα φυλλα οδηγιων χρησης Παραρτημα III Μεταβολες στις περιληψεις των χαρακτηριστικων του προϊοντος και στα φυλλα οδηγιων χρησης Σημείωση: Οι εν λόγω τροποποιήσεις της περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος και του φύλλου

Διαβάστε περισσότερα

EΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ (NHANES ): Ο επιπολασμός της προϋπέρτασης ήταν 31% στο γενικό πληθυσμό των Αμερικανών ενηλίκων και ήταν συχνότερη στους άνδρες.

EΠΙΠΟΛΑΣΜΟΣ (NHANES ): Ο επιπολασμός της προϋπέρτασης ήταν 31% στο γενικό πληθυσμό των Αμερικανών ενηλίκων και ήταν συχνότερη στους άνδρες. Η JNC-7 εισήγαγε τον όρο «προϋπέρταση» προσδιορίζοντας άτομα των οποίων τα επίπεδα συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης (ΑΠ) κυμαίνονται μεταξύ 120 έως 139mmHg και 80 έως 89mmHg αντίστοιχα. Chobanian

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ

ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΤΑ ΑΝΤΙΑΙΜΟΠΕΤΑΛΙΑΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΩΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ Βιβλιογραφική ενημέρωση Γεωργακόπουλος Παναγιώτης Ειδικευόμενος Παθολογίας Παθολογική Κλινική Γ.Ν.Α. ΚΑΤ Ως ΑΕΕ ορίζεται σύµφωνα µε τον Παγκόσµιο

Διαβάστε περισσότερα

Υπολιπιδαιμική αγωγή σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο

Υπολιπιδαιμική αγωγή σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο Υπολιπιδαιμική αγωγή σε ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Χρόνια νεφρική νόσος : ορισμός και

Διαβάστε περισσότερα

Ασθενής που εμφανίζει μυαλγίες κατά τη χορήγηση στατινών

Ασθενής που εμφανίζει μυαλγίες κατά τη χορήγηση στατινών Ασθενής που εμφανίζει μυαλγίες κατά τη χορήγηση στατινών Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Τμήμα Ιατρικής, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΣΗ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΤΑΣΗ ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ Η υπέρταση είναι ένας από τους σημαντικότερους και τους συχνότερους παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο τόσο για εγκεφαλικό επεισόδιο όσο και για

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ»

«ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ» ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Ομάδα Εργασίας: «ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ» Συστάσεις και κατευθυντήριες οδηγίες από τους μεγάλους οργανισμούς (ADA 2007,ESC 2007, EASD 2007) «ΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ Η ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ

Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ 37 ο Πανελλήνιο Καρδιολογικό Συνέδριο Εκτίµηση της στεφανιαίας µικροκυκλοφορίας µε διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογραφία Doppler στους διαβητικούς τύπου ΙΙ Σ. Λαγουδάκου, Π. Δερµάτης, Μ. Μαριόλης, Γ. Αρµατάς,

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Οξείας και Χρόνιας Καρδιακής Ανεπάρκειας. Σοφία Στ Χατζή Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, ΜΕΘ Κ/Δ, ΩΚΚ

Διαχείριση Οξείας και Χρόνιας Καρδιακής Ανεπάρκειας. Σοφία Στ Χατζή Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, ΜΕΘ Κ/Δ, ΩΚΚ Διαχείριση Οξείας και Χρόνιας Καρδιακής Ανεπάρκειας Σοφία Στ Χατζή Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc, ΜΕΘ Κ/Δ, ΩΚΚ Οι διαφοροποιήσεις επιγραμματικά 1. Νέος ορισμός και καινούρια ταξινόμηση της καρδιακής ανεπάρκειας.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΡΟΣ 29 ΜΑΙΟΥ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015

ΣΥΡΟΣ 29 ΜΑΙΟΥ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 ΣΥΡΟΣ 29 ΜΑΙΟΥ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2015 Επιστηµονική ιηµερίδα Καρδιαγγειακές παθήσεις ιαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση: Ο ρόλος της αρτηριακής υπέρτασης και των συνυπαρχόντων παραγόντων κινδύνου Ξενοδοχείο

Διαβάστε περισσότερα

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης

Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Παχυσαρκία και Σακχαρώδης Διαβήτης Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης τύπου 2 (ΣΔ2) Ο Σακχαρώδης Διαβήτης γενικά είναι μια πάθηση κατά την οποία ο οργανισμός και συγκεκριμένα το πάγκρεας δεν παράγει ή δεν

Διαβάστε περισσότερα

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ

Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ Τερζή Κατερίνα ΔΤΗΝ ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ ΔΗΛΩΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ Δεν έχω (προσωπικά ή ως μέλος εργασιακής/ερευνητικής ομάδας) ή μέλος της οικογένειάς μου οποιοδήποτε οικονομικό ή άλλου είδους όφελος από

Διαβάστε περισσότερα

TIMI SCORE ΣΕ NSTEMI, ΗΜΕΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ, ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗ

TIMI SCORE ΣΕ NSTEMI, ΗΜΕΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ, ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗ TIMI SCORE ΣΕ NSTEMI, ΗΜΕΡΕΣ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ, ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗ Χατζηελευθερίου Χ., Σαατσόγλου Β., Τσαουσίδης Α., Ουζουνίδης Ι., Λαζαρίδης Χ., Μπακόπουλος Χ., Σαββίδου Ε., Ρωμανίδου Ν., Ματζινού

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΤΙΣ ΔΥΣΛΙΠΙΔΑΙΜΙΕΣ Η δυσλιπιδαιμία χαρακτηρίζει τις μη φυσιολογικές συγκεντρώσεις λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών στο αίμα. Ορίζεται περαιτέρω ως η ύπαρξη αυξημένων συγκεντρώσεων

Διαβάστε περισσότερα

Καρδιακή Ανεπάρκεια. Πώς δουλεύει φυσιολογικά η καρδιά

Καρδιακή Ανεπάρκεια. Πώς δουλεύει φυσιολογικά η καρδιά Καρδιακή Ανεπάρκεια Απόστολος Καραβίδας Πρόεδρος Ομάδας Εργασίας Καρδιακής Ανεπάρκειας Διευθυντής Καρδιολογικού Τμήματος, Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθήνας Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια σοβαρή καρδιολογική

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΝΕΦΡΙΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΑΥΓΕΡΟΠΟΥΛΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΕΣΥ Γ.Ν.Α ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ Wednesday, March 4, 15 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι ασθενείς με ΧΝΑ αποτελούν το 11% του

Διαβάστε περισσότερα

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ

ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ Ο ΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΓΡΙΠΗ ΑΠΟ ΤΟ ΝΕΟ ΙΟ Α/Η1Ν1 ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΕΝΩΝ ΕΠΑΦΩΝ ΤΟΥΣ Ιούλιος 2009 Το παρόν έγγραφο

Διαβάστε περισσότερα

ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος 2, Κωνσταντίνος Τζιόμαλος 2, Τριαντάφυλλος ιδάγγελος 2, ημήτριος Παπαδημητρίου 3, ημήτριος Καραμήτσος 2

ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος 2, Κωνσταντίνος Τζιόμαλος 2, Τριαντάφυλλος ιδάγγελος 2, ημήτριος Παπαδημητρίου 3, ημήτριος Καραμήτσος 2 Η επίδραση της βουφλομεδίλης στην περιφερική μικροκυκλοφορία σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 χωρίς κλινικές εκδηλώσεις μικρο- ή μακροαγγειοπάθειας ιονύσιος Τσαντίλας 1, Απόστολος Ι. Χαζητόλιος

Διαβάστε περισσότερα

Η ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Η ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗΣΧΟΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙ ΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Η ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ TXHΣ (ΥΝ) ΓΟΥΛΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ

ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ TXHΣ (ΥΝ) ΓΟΥΛΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ TXHΣ (ΥΝ) ΓΟΥΛΑ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι καρδιακές παθήσεις μπορεί να προϋπάρχουν της θεραπείας

Διαβάστε περισσότερα

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119

Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Κλινική Εργοφυσιολογία ΜΚ1119 Διδάσκοντες: Α. Καλτσάτου 2016-2017 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ & ΑΣΚΗΣΗ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗ ΥΠΕΡΤΑΣΗ (ΑΥ) Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΡΤΗΡΙΑΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΑ ΥΨΗΛΟΤΕΡΑ ΤΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚA

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΙΑΓΝΩΣΗ & ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Το Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center ακολουθώντας σύγχρονες διεθνείς πρακτικές στην παροχή υπηρεσιών υγείας προχώρησε στη δηµιουργία του Κέντρου

Διαβάστε περισσότερα

MESODA. Διαβητολογικό Κέντρο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο»

MESODA. Διαβητολογικό Κέντρο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά «Τζάνειο» Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ ΣΤΟ ΚΑΡΔΙΟΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΩΝ ΑΡΡΥΘΜΙΣΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2: ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ MESODA Αγγελική Αγγελίδη, Ευάγγελος Φουστέρης,

Διαβάστε περισσότερα

Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή. Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης

Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή. Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί ένα σύνδροµο µε ζοφερή πρόγνωση :! ΝΥΗΑ Ι-ΙΙ: 2-5% θνητότητα ανά έτος! ΝΥΗΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΤΡΕΟΕΙΔΙΚΑ ΥΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΓΙΩΡΓΟ ΜΙΙΦΡΟΝΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ

ΘΤΡΕΟΕΙΔΙΚΑ ΥΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΓΙΩΡΓΟ ΜΙΙΦΡΟΝΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΘΤΡΕΟΕΙΔΙΚΑ ΥΑΡΜΑΚΑ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ ΓΙΩΡΓΟ ΜΙΙΦΡΟΝΗ ΕΝΔΟΚΡΙΝΟΛΟΓΟ ΚΕΝΣΡΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Θυρεοειδικές ορμόνες - δράσεις Οι θυρεοειδικές ορμόνες επηρεάζουν όλους τους ιστούς και τα οργανικά συστήματα στο σωμα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΑΠΟΝΕΥΡΩΣΗΣ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΑΠΟΝΕΥΡΩΣΗΣ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ 1 ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΣΥΜΠΑΘΗΤΙΚΗΣ ΑΠΟΝΕΥΡΩΣΗΣ ΝΕΦΡΙΚΩΝ ΑΡΤΗΡΙΩΝ Στο πρωτόκολλο θα συμπεριληφθούν αυστηρά και μόνο ασθενείς με ανθεκτική υπέρταση που ορίζεται ως η αδυναμία ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης παρά τη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ

ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΡΔΙΟΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΦΑΡΜΑΚΩΝ Άννα Ιµπρισίµη, ΤΕ Νοσηλεύτρια, Δ Παθολογική κλινική, ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Δάφνη Μαυροπούλου, ΤΕ Νοσηλεύτρια, Δ Παθολογική κλινική, ΓΝΘ «Ιπποκράτειο» Ελένη Καλαϊτζή,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΑΡ ΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ

ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΑΡ ΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΕΠΙΤΕΥΞΗ ΚΑΙ ΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΚΑΡ ΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝ ΥΝΟΥ ΣΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩ Η ΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ Παναγιώτα Σ. Κουρέτα, Αναστασία Χριστοφέλη², Αριστέα Σαλονικιώτη³,

Διαβάστε περισσότερα

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ

Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΟΠΑΘΟΥΣ ΥΠΕΡΤΑΣΗΣ: ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗΝ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΑΠΌ ΑΛΛΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Καρδιολογικό τμήμα, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα