ΘΕατρική Συντροφιά Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων: ένα παράδειγµα ερασιτεχνικού θεάτρου στα Γιάννενα

Transcript

1 ΘΕατρική Συντροφιά Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων: ένα παράδειγµα ερασιτεχνικού θεάτρου στα Γιάννενα Αν. Γιαννίκου, Φιλόλογος, Master Νέας Ελληνικής Φιλολογίας Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων Περίληψη Στην παρούσα ανακοίνωση γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί το ερασιτεχνικό θέατρο ως µια διαδικασία παιδευτικής λειτουργίας χρησιµοποιώντας ως παράδειγµα τη ΘΕατρική Συντροφιά Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων (ΘΕ.Σ.Π.Ι.), που συµπληρώνει φέτος είκοσι τέσσερα χρόνια ενεργούς παρουσίας και δράσης στα πολιτιστικά δρώµενα της πόλης των Ιωαννίνων. Θα εξετάσουµε τις αρχές που καθορίζουν το ερασιτεχνικό θέατρο και την επίδραση που αυτό ασκεί µέσα στα πλαίσια ενός πανεπιστηµιακού ιδρύµατος αλλά και της περιφέρειας γενικότερα. Πιο συγκεκριµένα θα αναφερθούµε στη δοµή και τη λειτουργία της οµάδας, στη διαδικασία επιλογής των θεατρικών έργων και στις θεατρικές και πολιτιστικές δραστηριότητες που εν γένει αναλαµβάνει µια ερασιτεχνική θεατρική οµάδα πραγµατώνοντας τον πολιτιστικό και παιδευτικό της χαρακτήρα. «... Η παράσταση δεν είναι φώτα, δεν είναι σκηνικό, είναι οι άνθρωποι, εσείς και εγώ. Είναι οι γυναίκες, που µας ρωτούν, είναι τα παιδιά, που µας κοιτούν. Έτσι, που εσείς, καθώς εγώ, αφήνουµε την ώρα να πηγαίνει µόνη της... Η παράσταση δεν είναι φώτα, δεν είναι σκηνικό, είναι οι άνθρωποι, εσείς και εγώ, είναι η αδιακρισία σας στη µοναξιά µας, είναι η αναπνοή σας στη σιωπή µας, τέλος είναι η αγάπη σας για µας...», αυτά λέει ο Λουίτζι Πιραντέλο στο θεατρικό του έργο «Απόψε Αυτοσχεδιάζουµε». 1 Η ΘΕ.Σ.Π.Ι. δεν είναι φώτα και σκηνικό είναι εσείς και αυτή. Είναι µια φοιτητική οµάδα µε την επωνυµία ΘΕατρική Συντροφιά Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων και φιλοξενείται στο Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων εδώ και είκοσι τέσσερα χρόνια. Ιδρύθηκε επίσηµα το 1983 αν και ανεπίσηµα στοιχεία υποδηλώνουν τη λειτουργία της από το 1976 και αποτελεί σωµατείο µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Στο χώρο της οµπόλη, στο παλιό Πανεπιστήµιο, φιλοξενήθηκε η πρώτη της παράσταση µε τίτλο «Εσωτερικαί Ειδήσεις» του Μάριου Ποντίκα, ενώ το 1995 απέκτησε το δικό της θέατρο στην Πανεπιστηµιούπολη της ουρούτης, όπου στεγάζεται µέχρι και σήµερα. αποτελεί ένα παράδειγµα ερασιτεχνικού θεάτρου στο Πανεπιστήµιο και στην πόλη των Ιωαννίνων και κατ επέκταση ένα παράδειγµα καλλιτεχνικής δραστηριότητας µέσα στα πλαίσια ενός πνευµατικού ιδρύµατος, όπως είναι το Πανεπιστήµιο. Για τον ρόλο του Πανεπιστηµίου πολλά έχουν διατυπωθεί κατά καιρούς µέσα στα πλαίσια επιστηµονικών συνεδρίων 2 ή διαλέξεων αλλά και µέσα στις πανεπιστηµιακές αίθουσες διδασκαλίας. Είναι γενικώς παραδεκτό ότι ο ρόλος ενός πανεπιστηµιακού ιδρύµατος δεν περιορίζεται µόνο στη δηµιουργία εξειδικευµένων επιστηµόνων και κατάλληλων συνθηκών για την προώθηση της έρευνας σε γνωστικά αντικείµενα. ο τοµέας της εξειδίκευσης µπορεί να είναι ουσιαστικής σηµασίας για την έρευνα και την επιστήµη αλλά το Πανεπιστήµιο αποτελεί, ή επιβάλλεται να αποτελεί, έναν χώρο παιδευτικής 1 Λουίτσι Πιραντέλο, Απόψε Αυτοσχεδιάζουµε, µτφρ. ηµήτρης Μυράτ, εκδ. ωδώνη, Αθήνα, σ ιεθνές Συνέδριο «Ο ρόλος του Πανεπιστηµίου στον 21 ο αιώνα», Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγµατικού ικαίου, Ίδρυµα Θεµιστοκλή και ηµήτρη Τσάτσου, Αθήνα Μάρτιος Αλλά και παλαιότερα Επιστηµονικό Συνέδριο «Το Πανεπιστήµιο στην Ελλάδα σήµερα. οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις», Ίδρυµα Σάκη Καράγιωργα, Πάντειο Πανεπιστήµιο Αθήνα Επίσης βλέπε: Ε.Γ. Καψωµένος, «Το Πανεπιστήµιο ανάµεσα στην κοινωνία της εργασία και την κοινωνία της κουλτούρας», Το Πανεπιστήµιο στην κοινωνία που αναδύεται. Πρακτικά πανελλήνιου επιστηµονικού συνεδρίου, Αθήνα, Ελληνικά Γράµµατα, 1999, σσ

2 διαδικασίας και πνευµατικής καλλιέργειας, όπου οι φοιτητές θα έχουν τη δυνατότητα να λάβουν µια σφαιρική µόρφωση και παράλληλα να αποκτήσουν µια παιδεία τέτοια που να συµβάλλει στη συνολική διαµόρφωση του χαρακτήρα τους και της συµπεριφοράς τους. Ωστόσο η εποχή της εξειδίκευσης, όπως κοινώς αποκαλείται η εποχή του 20 ου και του 21 ου αιώνα, δεν αφήνει πολλά περιθώρια σε πανεπιστηµιακά ιδρύµατα για πρωτοβουλίες σε τοµείς της τέχνης και του πολιτισµού, που κατεξοχήν σχετίζονται µε την παιδεία και την πνευµατική καλλιέργεια. Παρόλα αυτά συχνά µέσα στους πανεπιστηµιακούς χώρους δραστηριοποιούνται οµάδες σε τοµείς του πολιτισµού, όπως είναι η µουσική, ο χορός, το θέατρο, η φωτογραφία ή ο κινηµατογράφος και προσπαθούν εντός ερασιτεχνικών ορίων να παρέχουν στους φοιτητές τη δυνατότητα να ικανοποιήσουν πνευµατικές και καλλιτεχνικές τους ανησυχίες. Για το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων ανάλογα παραδείγµατα αποτελούν ο φωτογραφικός σύλλογος (ΦΩ.Σ.Π.Ι.) και ο κινηµατογραφικός σύλλογος (Κ.Ο.Π.Ι.), οι οποίοι µαζί µε τη θεατρική οµάδα αποτελούν τα παλαιότερα παραδείγµατα συµµετοχής των φοιτητών σε θέµατα πολιτισµού. Η ΘΕ.Σ.Π.Ι., όπως προσδιορίζει το καταστατικό 3 της, είναι µια φοιτητική οµάδα, γεγονός το οποίο σηµαίνει ότι µέλη της µπορούν να γίνουν όσοι διαθέτουν τη φοιτητική ιδιότητα και κανένας επαγγελµατίας δεν µπορεί να ενταχθεί σ αυτήν. Επίσης, η οµάδα χαρακτηρίζεται ως ερασιτεχνική αφού η ενασχόληση της µε το θέατρο γίνεται µε όρους µη επαγγελµατικούς. Στους στόχους της οµάδας δε συµπεριλαµβάνεται το κέρδος από θεατρικές παραστάσεις ούτε η οικονοµική εκµετάλλευση των παραστάσεων για προσωπικό όφελος των µελών. Με τον όρο «ερασιτεχνική» η οµάδα προτίθεται να τονίσει ακριβώς αυτόν τον έρωτα, αυτή την αγάπη για την τέχνη του θεάτρου και να επισηµάνει ότι απέχει από οποιαδήποτε οικονοµική σχέση εκµετάλλευσης. Αντίθετα σε καµία περίπτωση η έννοια «ερασιτεχνικό θέατρο» δε ερµηνεύεται ως πρόχειρο θέατρο. Το ερασιτεχνικό θέατρο είναι το θέατρο που γίνεται µε ψυχή και µεράκι και δεν έχει άλλο σκοπό παρά µόνο τη διερεύνηση των ενδόµυχων επιθυµιών του ανθρώπου και την ανάγκη ικανοποίησης της ψυχικής επικοινωνίας µε το συνάνθρωπο. Η κινητήρια δύναµη του ερασιτέχνη ηθοποιού δεν είναι η προσωπική προβολή αλλά η επιθυµία να επικοινωνήσει µε άλλους ανθρώπους και η εσωτερική ανάγκη να αναζητήσει διαφορετικούς τρόπους έκφρασης των σκέψεων και των εσωτερικών του αναζητήσεων. Η φράση του Κάρολου Κουν «Κάνουµε θέατρο για την ψυχή µας» 4 προσδιόρισε εύστοχα την ανάγκη που ωθεί τον άνθρωπο κοντά στη θεατρική τέχνη. Για τον δάσκαλο του Θεάτρου Τέχνης η ψυχή αποτελούσε την αφετηρία και την ίδια στιγµή τον τελικό προορισµό ενός υποκριτή. Το θέατρο άλλωστε ως καλλιτεχνική δηµιουργία δίνει την ευκαιρία στον συµµετέχοντα να πραγµατοποιεί ένα ονειρικό ταξίδι στο παρελθόν ή και στο µέλλον, να κατανοεί και να αναπαράγει τρόπους έκφρασης και συµπεριφοράς άλλων ανθρώπων µε διαφορετική κουλτούρα και νοοτροπία. Η διαδικασία αυτή οδηγεί σταδιακά στην απόκτηση τόσο γνώσεων όσο και στο σχηµατισµό µιας καθολικής εικόνας σχετικά µε θέµατα ιστορικά, πολιτικά, κοινωνικά και κυρίως σε σχέση µε θέµατα πολιτισµού. Οι καρποί που αποκοµίζει ο ερασιτέχνης ηθοποιός προσδιορίζουν τις σκέψεις και τις προσωπικές του επιλογές συµβάλλοντας στη διαµόρφωση ενός καλλιεργηµένου χαρακτήρα µε διευρυµένες αντιλήψεις απέναντι στο κοινωνικό του περιβάλλον. Με γνώµονα τα όσα αναφέρθηκαν προηγουµένως η ΘΕ.Σ.Π.Ι. έχει ως στόχο την ενασχόλησή της µε το θέατρο και τη δραστηριοποίησή της σε τοµείς που σχετίζονται µε τη θεατρική δράση, αποκλείοντας οποιαδήποτε δυνατότητα χρήσης του χώρου της για την προβολή κοµµατικών, θρησκευτικών ή άλλων ιδεολογιών. Στο σηµείο αυτό θα πρέπει να επισηµανθεί ότι η άποψη της ΘΕ.Σ.Π.Ι. για το θέατρο ως κοινωνικό φαινόµενο είναι ότι 3 Καταστατικό Ίδρυσης Σωµατείου µε την επωνυµία «Θεατρική Συντροφιά Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων», Αρχείο ΘΕ.Σ.Π.Ι., Ιωάννινα. 4 Κάρολος Κουν, «Κάνουµε θέατρο για την ψυχή µας», εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα

3 αποτελεί πολιτική πράξη, αφού απευθύνεται στους πολίτες αλλά η θεατρική σκηνή δεν µπορεί να γίνεται µέσο προπαγάνδας συγκεκριµένων ιδεολογικών πεποιθήσεων. Οι δραµατουργικές της επιλογές άλλωστε µε έργα του Γιώργου Σκούρτη ή του Ντάριο Φο και του Χάρολντ Πίντερ αποδεικνύουν ότι δεν απέχει από την κοινωνική δράση αλλά ταυτόχρονα διαχωρίζει τη θέση της σε σχέση µε επιµέρους ιδεολογικές τοποθετήσεις. Η επιλογή λοιπόν των έργων της οµάδας στηρίζεται στις παραπάνω αρχές και διαπνέεται από δηµοκρατικότητα, καθώς το σύνολο των µελών επιλέγει το έργο, το οποίο θα παρουσιαστεί κάθε φορά. Οι επιθυµίες και οι ανάγκες και κυρίως οι προθέσεις και οι προβληµατισµοί, τους οποίους επιθυµεί να εκφράσει στο κοινό προσδιορίζουν και καθορίζουν τα έργα που παρουσιάζει η οµάδα. Χωρίς να περιορίζεται σε συγκεκριµένα είδη θεάτρου, έχει πειραµατιστεί µε έργα όχι µόνο ελληνικού αλλά και ξένου ρεπερτορίου. Στα είκοσι τέσσερα χρόνια παρουσίας της µέσα στα πανεπιστηµιακά δρώµενα έχει παρουσιάσει µεταξύ άλλων θεατρικά κείµενα του Μάριου Ποντίκα (Εσωτερικαί Ειδήσεις), του Γιώργου Σκούρτη (Εκτελεστές, Μονόπρακτα), του Παύλου Μάτεση (Βιοχηµεία), του Κώστα Μουρσελά (Ενυδρείο), της Λούλας Αναγνωστάκη (Παρέλαση) και των Κεχαϊδη Χαβιαρά (Με δύναµη από την Κηφισιά). Στη σκηνή της ΘΕ.Σ.Π.Ι. ζωντάνεψαν επίσης χαρακτήρες του Τέννεσυ Ουίλλιαµς (Γυάλινος Κόσµος, Τρία Μονόπρακτα), του Ευγένιου Ιονέσκο (Φαλακρή Τραγουδίστρια), του Ντάριο Φο (Λεύτερο Ζευγάρι, Το ξύπνηµα, Έγινε την επαύριο κ.α.), του Άρθουρ Μίλλερ (Οι µάγισσες του Σάλεµ), του Ευγένιου Ο Νηλ (Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα), του Φεδερίκου Γκαρθία Λόρκα (Ματωµένος Γάµος, Μπερλιµπίν και Μπελίσα κ.α.) αλλά και του Μπέρτολτ Μπρεχτ (Η Εβραία). Επιπλέον, παρουσίασε για πρώτη φορά το θεατρικό έργο του ηµήτρη Χατζή «Ο βασιλιάς Ανήλιαγος». Οι παραστάσεις δόθηκαν την άνοιξη του 1999 στο θέατρο της οµάδας, στο ισόγειο των φοιτητικών κατοικιών της ουρούτης. Στη συνέχεια ακολούθησαν παραστάσεις στο Καµπέρειο Θέατρο, στην πόλη των Ιωαννίνων αλλά και µια παράσταση του έργου στην Κόνιτσα. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στην απόφασή της να παρουσιάσει στους φοιτητές και τους κατοίκους των Ιωαννίνων ποιητικά κείµενα από την «Τέταρτη ιάσταση» του Γιάννη Ρίτσου. Η «Ελένη», ο «Αίας», ο «Αγαµέµνονας», η «Φαίδρα» και η «Σονάτα του Σεληνόφωτος» πήραν σάρκα και οστά στο θέατρο της ΘΕ.Σ.Π.Ι. τον Μάρτιο του Η παράσταση φιλοξενήθηκε επίσης και στο Πνευµατικό Κέντρο του ήµου Ιωαννιτών, µετά από πρόσκληση του προέδρου του Πνευµατικού Κέντρου. Σε ό,τι αφορά το ρεπερτόριο πρέπει να σηµειωθεί ότι αρκετές φορές επέλεξε και στήριξε τις συγγραφικές προσπάθειες των ίδιων των µελών της. Παρουσίασε ένα θεατρικό έργο του ιδρυτικού της µέλους Παύλου ανελάτου µε τίτλο «Ντιν», καθώς και τα θεατρικά µονόπρακτα του Λευτέρη Κορυφίδη και του Βαγγέλη Ντίνου, δίνοντας διέξοδο στις προσπάθειες για προσωπική έκφραση και καλλιτεχνικούς πειραµατισµούς. Εκτός από τις παραστάσεις θεατρικών έργων µέσα στα πλαίσια της θεατρικής δραστηριοποίησης έχουν πραγµατοποιηθεί αφιερώµατα σε θεατρικούς συγγραφείς. Πιο συγκεκριµένα, το 1997 όταν στον Ντάριο Φο απονεµήθηκε το βραβείο Νόµπελ, παρουσιάστηκαν τα µονόπρακτα «Έγινε την επαύριο», «Το ξύπνηµα» και ένα απόσπασµα από το έργο του «Λεύτερο Ζευγάρι». Το αφιέρωµα επίσης περιελάµβανε έκθεση φωτογραφίας αφιερωµένη στον συγγραφέα. Λίγο αργότερα πραγµατοποιήθηκε µια παράσταση για τον Βρετανό Χάρολντ Πίντερ. Η θεατρική φυσιογνωµία του ταλαντούχου συγγραφέα έγινε προσπάθεια να αναδειχθεί µε αποσπάσµατα από τα έργα του «Πάρτυ Γενεθλίων», «Εραστής» και «Προδοσία». Ακόµα µε αφορµή τον θάνατο του βραβευµένου συγγραφέα Άρθουρ Μίλλερ, η ΘΕ.Σ.Π.Ι. παρουσίασε στο κοινό χαρακτηριστικά επεισόδια από τα έργα «Ο τελευταίος Γιάνκη», «Οι µάγισσες του Σάλεµ» και «Ήταν όλοι τους παιδιά µου». 3

4 Εκτός από τις θεατρικές παραστάσεις, µια σηµαντική θεατρική διαδικασία για τη λειτουργία της οµάδας είναι τα θεατρικά παιχνίδια, τα οποία πραγµατοποιούνται στην αρχή κάθε πανεπιστηµιακού έτους και αποτελούν έναν τρόπο µύησης των νέων µελών. ιοργανώνονται ανελλιπώς από το 1996 και περιλαµβάνουν παιχνίδια φαντασίας, χαλάρωσης, συγκέντρωσης και εµπιστοσύνης, βοηθώντας τα µέλη της οµάδας να αποκτήσουν έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας. Τα παιχνίδια ολοκληρώνονται µε κύκλους αυτοσχεδιασµών πάνω σε θεατρικά και λογοτεχνικά κείµενα, όπου το κάθε µέλος πειραµατίζεται σε επίπεδο σκηνοθεσίας, ερµηνείας και σκηνικής προετοιµασίας µιας παράστασης. Σε καµία περίπτωση δεν µπορούν να χαρακτηριστούν ως µαθήµατα υποκριτικής. αποτελούν κυρίως άλλη µία πρωτοβουλία της οµάδας για πειραµατισµό πάνω στην θεατρική τέχνη. Ακριβώς επειδή η οµάδα είναι ερασιτεχνική, το σύνολο της δουλειάς που απαιτεί µια θεατρική παράσταση εκπληρώνεται από τα µέλη της ίδιας της οµάδας. Κατά συνέπεια η σκηνοθετική επιµέλεια ανατίθεται από την οµάδα σε κάποιο από τα µέλη της και η επιλογή των ηθοποιών για κάθε ρόλο γίνεται τις περισσότερες φορές µετά από ακρόαση, την ευθύνη της οποίας φέρει ο εκάστοτε σκηνοθέτης. Ο σκηνοθέτης ακόµα οργανώνει σε συνεργασία µε τους υπόλοιπους συµµετέχοντες τη πορεία των προβών και συντονίζει όλες τις διαδικασίες που απαιτούνται προκειµένου να πραγµατοποιηθεί µία θεατρική παράσταση. Ένα από τα βασικά συνθήµατα που προσδιορίζουν τον χαρακτήρα της οµάδας είναι το «ό,τι µπορούµε να φτιάξουµε, το φτιάχνουµε µόνοι µας». Η διαδικασία της χειρωνακτικής κατασκευής των σκηνικών και των κουστουµιών επιβάλλεται µεν για λόγους οικονοµικής στενότητας τις περισσότερες φορές, αλλά από την άλλη µεριά προσφέρει την ικανοποίηση της προσωπικής δηµιουργίας και ταυτόχρονα προωθεί την ευρύτητα της φαντασίας των µελών σε θέµατα καλλιτεχνικής έκφρασης. Οι ίδιοι λόγοι υπαγορεύουν το σχεδιασµό και την επιµέλεια των προγραµµάτων που συνοδεύουν κάθε θεατρική παράσταση. Τα κείµενα που γράφονται από τα ίδια τα µέλη της οµάδας, αποτελούν µικρά µελετήµατα και αποδεικνύουν ότι κάποιες φορές ο ερασιτεχνισµός προσφέρει γνώσεις επαγγελµατικού επιπέδου. Είναι πολλά τα παραδείγµατα που θα µπορούσαν οι θεσπίτες, όπως αποκαλούνται, να σας διηγηθούν για ξενύχτια προκειµένου να προλάβουν την προθεσµία τύπωσης του προγράµµατος ή για ολονύχτιες κατασκευές σκηνικών και κουστουµιών παραµονές της έναρξης των παραστάσεων. Είναι εµπειρίες που τότε τους άγχωναν και τώρα τους κάνουν να νιώθουν ικανοποιηµένοι µε το αποτέλεσµα της προσπάθειάς τους. Η συνεργασία των µελών µεταξύ τους για την πραγµατοποίηση µιας θεατρικής παράστασης προωθεί την οµαδικότητα και ενισχύει το πνεύµα αλληλεγγύης µεταξύ των συµµετεχόντων. Όλοι οι θεσπίτες γνωρίζουν καλά ότι το θέατρο είναι πάνω από όλα ένα οµαδικό παιχνίδι, για το οποίο δεν απαιτείται µόνο η καλή γνώση των κανόνων αλλά κυρίως η δυνατότητα συνύπαρξης και συντονισµού µε τα υπόλοιπα µέλη, ώστε το αποτέλεσµα να είναι το επιθυµητό. Συνεπώς οι εµπειρίες που συλλέγουν κατά τη διάρκεια της συµµετοχής τους στη θεατρική οµάδα, τους προσφέρουν πολύτιµα εφόδια, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν αργότερα στη µετέπειτα ζωής τους. Είναι ακόµα αναµφισβήτητο γεγονός πως οι θεσπίτες δεν είναι µόνο στελέχη µιας θεατρικής οµάδας. όπως είναι φυσικό, ανάµεσά τους αναπτύσσονται σχεδόν πάντα φιλικοί δεσµοί και κώδικες επικοινωνίας που τους ενώνουν και δηµιουργούν ένα κλίµα αλληλεγγύης και ψυχικής επαφής. Οι φιλικές σχέσεις που δηµιουργούνται, καθορίζουν τις περισσότερες φορές τις µετέπειτα κοινωνικές τους επαφές. Συχνά τα σχόλια στα προγράµµατα των παραστάσεων αντικατοπτρίζουν όχι τόσο εµπειρίες των µελών από τη θεατρική διαδικασία, όσο συναισθήµατα από βιωµατικές εµπειρίες κατά τη διάρκεια των προβών. Η συναισθηµατική εµπλοκή τους πολλές φορές είναι τόσο έντονη, ώστε τους δηµιουργεί την αίσθηση ότι ισχύει ένας ξεχωριστός κώδικας επικοινωνίας µεταξύ τους, τον οποίο µόνο οι ίδιοι µπορούν απόλυτα να καταλάβουν και να ακολουθήσουν. εν είναι άλλωστε τυχαίο το 4

5 γεγονός ότι στο όνοµα της οµάδας επιλέχθηκε το ουσιαστικό «συντροφιά» έναντι της λέξης σωµατείο ή σύλλογος, που χαρακτηρίζεται από κάποια τυπικότητα. Η αποστασιοποίηση που συνοδεύει τα τελευταία ουσιαστικά δε συγκαταλέγεται στις προθέσεις της οµάδας ενώ, αντίθετα, η λέξη συντροφιά εµπεριέχει ένα πνεύµα αλληλοσεβασµού και αλληλεγγύης, καθώς επίσης και έναν συνεκτικό δεσµό επικοινωνίας. Μέσα στους κόλπους της συντροφιάς τα µέλη έχουν την αίσθηση ότι είναι συνεργάτες και συνεργοί στον ίδιο σκοπό που δεν είναι άλλος από τη θεατρική δράση και έκφραση. Αρκετές φορές στη διάρκεια ύπαρξης αυτής της οµάδας οι θεσπίτες θέλησαν να µοιραστούν ή και να µεταδώσουν την ανάγκη επικοινωνίας τους µε άλλες ερασιτεχνικές οµάδες. Άλλωστε η παιδευτική λειτουργία του θεάτρου δεν περιορίζεται µόνο στη διοργάνωση και στην παρουσίαση θεατρικών παραστάσεων αλλά και στη δηµιουργία των συνθηκών εκείνων που θα υποκινήσουν την επικοινωνία και την αλληλεπίδραση των συµµετεχόντων σε θεατρικό επίπεδο. Στα πρώτα χρόνια λειτουργίας της οµάδας είχαν συµµετάσχει στο Φεστιβάλ Ερασιτεχνικού Θεάτρου στην Ιθάκη, όπου και είχαν διακριθεί για το σύνολο της δουλειάς τους. Αργότερα, αποδέχθηκαν πρόταση από το Φεστιβάλ ιεθνούς Ερασιτεχνικού Θεάτρου της Τυνησίας και συµµετείχαν για δεκαπέντε µέρες στις εργασίες του. Οι εµπειρίες από τη συµµετοχή τους σε τέτοιου είδους εκδηλώσεις υπήρξε πολύτιµη και το 2004 αποφάσισαν να διοργανώσουν το 1 ο Φεστιβάλ Θεάτρου Φοιτητικών Οµάδων στην Ελλάδα. Το Φεστιβάλ πραγµατοποιήθηκε στο θέατρο της ΘΕ.Σ.Π.Ι. και έλαβαν µέρος οµάδες από πέντε Πανεπιστήµια. Για δώδεκα µέρες όλοι οι σύλλογοι είχαν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν πάνω σε µία θεατρική βάση και να ανταλλάξουν εµπειρίες και γνώσεις για την τέχνη της υποκριτικής. Αυτό το πρώτο Φεστιβάλ που πραγµατοποιήθηκε τότε, αποτέλεσε την αφορµή για τη δηµιουργία ενός ενιαίου συλλόγου, ο οποίος περιλαµβάνει όλες τις φοιτητικές, ερασιτεχνικές οµάδες των Πανεπιστηµίων της Ελλάδας και είναι πλέον υπεύθυνος για την ετήσια πραγµατοποίηση του Φεστιβάλ σε διάφορες πόλεις. Ήδη η ΘΕ.Σ.Π.Ι. έχει εκπροσωπήσει το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων στο 2 ο φεστιβάλ που διοργανώθηκε στην Αθήνα µε το έργο του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα «Ματωµένος Γάµος». Όλα αυτά τα χρόνια, η ΘΕ.Σ.Π.Ι. έµπρακτα έχει αποδείξει ότι δεν περιορίζει τις δραστηριότητες της στο δικό της θεατρικό χώρο. Τα τελευταία χρόνια συµµετέχει στη φοιτητική εβδοµάδα, την οποία διοργανώνει το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων µε θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις κουστουµιών ή θεατρικά αφιερώµατα. Επιθυµώντας να µη βρίσκεται αποκοµµένη από την κοινότητα της πόλης αλλά να συµµετέχει ενεργά στα καλλιτεχνικά δρώµενα των Ιωαννίνων κατάφερε κάποιες από τις παραστάσεις της να τις παρουσιάσει σε θεατρικούς χώρους της πόλης ή ακόµα και στην ευρύτερη περιφέρεια της Ηπείρου. Για τον ίδιο λόγο αποδέχθηκε προτάσεις για τη διοργάνωση παιδικών θεατρικών παραστάσεων καθώς και κύκλων θεατρικών παιχνιδιών σε παιδιά, σε µια προσπάθεια να αποκτήσει θεατρικές επαφές µε χώρους που δε σχετίζονται µε το Πανεπιστήµιο. Τέτοιες δραστηριότητες φαίνεται να ενδιαφέρουν την οµάδα αποδεικνύοντας ότι η πανεπιστηµιακή εκπαίδευση µπορεί να συνδυάσει τη γνώση µε την παιδευτική διαδικασία, χωρίς να υποκύπτει σε τετριµµένες τακτικές µετάδοσης των γνώσεων. Επιπλέον, γίνεται αντιληπτό ότι η παροχή παιδείας µέσα στους κόλπους του Πανεπιστηµίου µπορεί να πραγµατοποιηθεί και µε εναλλακτικούς τρόπους, ύστερα από πρωτοβουλία των ίδιων των φοιτητών και χωρίς την καθοδήγηση κάποιου ειδήµονα. Η Θεατρική Συντροφιά του Πανεπιστηµίου µε τα χρόνια κατάφερε να δηµιουργήσει εκτός από ένα πλούσιο βιογραφικό σε παραστάσεις και µια εξίσου αξιόλογη υποδοµή σε υλικοτεχνικό εξοπλισµό. Είναι ίσως η µοναδική φοιτητική οµάδα στην Ελλάδα, η οποία διαθέτει το δικό της αυτοδιαχειριζόµενο θεατρικό χώρο µε πλήρη εξοπλισµό σε συστήµατα ήχου και φωτισµού. Στο χώρο του θεάτρου φιλοξενείται ένα πλούσιο βεστιάριο από κουστούµια που κατασκευάστηκαν όλα αυτά τα χρόνια για τις ανάγκες διάφορων 5

6 παραστάσεων. Επιπλέον, σε χώρο του Πανεπιστηµίου διατηρούνται πολλά από τα σκηνικά που οι ίδιοι οι θεσπίτες κατασκεύασαν κατά καιρούς ή και άλλα τα οποία χρησιµοποιήθηκαν σε θεατρικές δραστηριότητες. Ο σηµαντικότερος όµως θησαυρός της είναι η θεατρική βιβλιοθήκη, η οποία περιέχει εκτός από ελληνικά και ξένα θεατρικά κείµενα, πολλές θεατρικές µελέτες και αφιερώµατα σε σηµαντικά πρόσωπα της υποκριτικής τέχνης. Στο χώρο της βιβλιοθήκης φιλοξενείται επίσης και µια πλούσια συλλογή από θεατρικά προγράµµατα παραστάσεων που έχουν παρακολουθήσει τα µέλη καθώς και ολόκληρο το αρχείο της οµάδας, που περιλαµβάνει εκτός από επίσηµα έγγραφα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Όλα αυτά βέβαια θα ήταν αδύνατο να υλοποιηθούν, αν το Πανεπιστήµιο των Ιωαννίνων δε στεκόταν αρωγός σχεδόν σε κάθε δραστηριότητα της οµάδας, παρέχοντάς της την ελευθερία να αφιερώνει την ενέργειά της σε θεατρικές δραστηριότητες, χωρίς να χρειάζεται να ξοδεύει χρόνο και χρήµα για να λύσει τις τεχνικές δυσκολίες µιας παράστασης, όπως αναγκάζονται να κάνουν άλλες φοιτητικές οµάδες. Η Πρυτανεία και όλες οι υπηρεσίες του Πανεπιστηµίου στηρίζουν τη ΘΕ.Σ.Π.Ι. σε κάθε θεατρική της απόπειρα. Όλες οι παραπάνω συνθήκες φαντάζουν ιδανικές και ως έναν βαθµό είναι όντως. Η ΘΕ.Σ.Π.Ι. έχει εξασφαλίσει τις κατάλληλες συνθήκες για δηµιουργική διάθεση και καλλιτεχνική έκφραση. Λειτουργεί µέσα σε περιβάλλον απόλυτης ελευθερίας της έκφρασης µε µοναδικό γνώµονα τους προβληµατισµούς και τις επιθυµίες των µελών της. Βέβαια όλα αυτά δεν εξασφαλίζουν πάντα την επιτυχηµένη πορεία των προσπαθειών της. Πολλές φορές η απήχηση των εγχειρηµάτων της στο κοινό ήταν πολλή θερµή και απέσπασε θετικές κριτικές. Αλλά κάποιες φορές επίσης το αποτέλεσµα δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις της οµάδας. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει σε ορισµένες περιπτώσεις ακόµα και στην ακύρωση της παρουσίασης των παραστάσεων στο κοινό. Ωστόσο, για µια ερασιτεχνική οµάδα, όπως η συγκεκριµένη, σηµασία δεν έχει τόσο το αποτέλεσµα όσο η προσπάθεια. Το ερασιτεχνικό θέατρο αφήνει το περιθώριο στους ηθοποιούς του και στους συντελεστές του να πειραµατιστούν, να εκφραστούν και να δηµιουργήσουν, χωρίς να χρειάζεται να λογοδοτήσουν για το καλλιτεχνικό αποτέλεσµα, όπως συµβαίνει σε επαγγελµατικό επίπεδο. Αυτό δεν αποτελεί σε καµία περίπτωση δικαιολογία, είναι όµως ένα πλεονέκτηµα, το οποίο επιτρέπει στις ερασιτεχνικές οµάδες να µη δεσµεύονται σε συγκεκριµένες θεατρικές επιλογές και να µη περιορίζουν το εύρος των δυνατοτήτων που παρέχει η θεατρική πράξη. Χωρίς εµπόδια λοιπόν και χωρίς απροσπέλαστα σηµεία, η ΘΕ.Σ.Π.Ι. ταξιδεύει στο χωροχρόνο του θεάτρου µε εφόδια την αγάπη της γι αυτό και την καλοπροαίρετη διάθεσή της απέναντι στους συνταξιδιώτες της. Η αγάπη για το θέατρο όχι µόνο δε σβήνει, όταν η ΘΕ.Σ.Π.Ι. αποχωρεί από τη ζωή των µελών της, αλλά αντίθετα ενισχύεται και καταφέρνει να γίνει η κύρια επαγγελµατική ασχολία για ορισµένους. Τα περισσότερα από τα ιδρυτικά µέλη της οµάδας ασχολούνται πλέον επαγγελµατικά µε το θέατρο είτε στον τοµέα της σκηνοθεσίας είτε σε αυτόν της υποκριτικής. Τον ίδιο δρόµο ακολούθησαν και άλλοι τα τελευταία χρόνια σπουδάζοντας σε σχολές κρατικές αλλά και ιδιωτικές, ενώ επιπλέον αξιοσηµείωτο είναι το γεγονός ότι ένα από τα ελάχιστα θεατρικά έντυπα, η «Λύκη Βυθού» που εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη, αποτελεί πρωτοβουλία ιδρυτικού στελέχους της οµάδας. Και όταν η τελευταία πράξη του έργου τελειώνει, λίγο πριν πέσει η αυλαία, η ΘΕ.Σ.Π.Ι. σας αποχαιρετά µε τα λόγια του Πουκ 5, του φανταστικού ήρωα του ποιητή Σαίξπηρ: «Αν πειράξαµε κανέναν, οι ίσκιοι εµείς, για σκεφθείτε και διορθώνεται το πράµα. Εδώ πέρα εκοιµηθήκατε όλοι εσείς κι όνειρο ήταν οι οπτασίες σ αυτό το δράµα. 5 Ουίλλιαµ Σαίξπηρ, «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας», µτφρ. Βασίλης Ρώτας, εκδ. επικαιρότητα, Αθήνα 1994, σ.σ

7 και σαν όνειρο, ασυνάρτητο, κουτό, τιποτένιο. µη µας βρίσετε γι αυτό. Συχωράτε µας κι εµείς θα διορθωθούµε. σας το τάζω εγώ, σαν τίµιος Πουκ οπού µαι. Κι αν η τύχη δε µας βοήθησε να δώσουµε κάτι απόψε που ν αξίζει τον παρά, απ τις γλώσσες τις φιδίσιες ας γλιτώσουµε και θα σας το ξεπληρώσουµε ξανά. βγάλτε αλλιώς τον Γιάννη ψεύτη. το λοιπό, καληνύχτα αφήνω σ όλους σας εδώ» Βιβλιογραφία Αρχείο της Θεατρικής Συντροφιάς Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων, Πανεπιστηµιούπολη ουρούτης, Ιωάννινα 2007 Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγµατικού ικαίου, ιεθνές Συνέδριο µε θέµα «Ο ρόλος του Πανεπιστηµίου στον 21 ο αιώνα», Ίδρυµα Θεµιστοκλή και ηµήτρη Τσάτσου, Αθήνα Μάρτιος 2006 Καταστατικό Ίδρυσης Σωµατείου µε την επωνυµία «Θεατρική Συντροφιά Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων», Αρχείο ΘΕ.Σ.Π.Ι., Ιωάννινα. Πρακτικά Επιστηµονικού Συνεδρίου «Το Πανεπιστήµιο στην Ελλάδα σήµερα. οικονοµικές, κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις», Ίδρυµα Σάκη Καράγιωργα, Πάντειο Πανεπιστήµιο Αθήνα Καψωµένος, Ε., Γ., «Το Πανεπιστήµιο ανάµεσα στην κοινωνία της εργασία και την κοινωνία της κουλτούρας», Το Πανεπιστήµιο στην κοινωνία που αναδύεται. Πρακτικά πανελλήνιου επιστηµονικού συνεδρίου, Αθήνα, Ελληνικά Γράµµατα, 1999, σσ Κουν Κάρολος, «Κάνουµε θέατρο για την ψυχή µας», εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 1992 Πιραντέλο Λουϊτζι, «Απόψε αυτοσχεδιάζουµε», µτφρ. ηµήτρης Μυράτ, εκδ. ωδώνη, Αθήνα Σαίξπηρ Ουίλλιαµ, «Όνειρο Καλοκαιρινής Νύχτας», µτφρ. Βασίλης Ρώτας, εκδ. επικαιρότητα, Αθήνα 1994, σ.σ Στανισλάβσκι Κωνσταντίν, «Πλάθοντας έναν ρόλο», µτφρ. Άγγελου Νίκα, εκδ. Γκόνης, Αθήνα 1977 Theatrical Society of the University of Ioannina (THESPI): An example of Amateur Theater in the City of Ioannina An. Giannikou, Master in Modern Greek Literature University of Ioannina Abstract In this work, an attempt is made to present amateur theater as an educational procedure, based on the example of the theatrical society of the University of Ioannina (THESPI), which has actively participated in the cultural events of the city of Ioannina for the past twenty-four years. We will examine the principles that define the essence of amateur theater and its impact on the University and the region of Ioannina in general. More specifically, we will refer to the structure and the function of the society, the theatrical play selection procedures, along with the cultural and theatrical activities that an amateur team undertakes, fulfilling its cultural and educational role. 7