Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια"

Transcript

1 Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια Ενότητα 4: Αποφρακτικά νοσήματα Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΧΑΠ Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), μία νόσος η οποία μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπισθεί, χαρακτηρίζεται από προοδευτικό περιορισμό της ροής του αέρα στους αεραγωγούς και σχετίζεται με χρόνια φλεγμονώδη αντίδραση των αεραγωγών και του πνευμονικού παρεγχύματος σε βλαπτικούς παράγοντες και αέρια. Τόσο οι παροξύνσεις όσο και οι συννοσηρότητες παίζουν σημαντικό ρόλο στη σοβαρότητα της νόσου στον κάθε ασθενή ξεχωριστά. GOLD Report

3 ΟΡΙΣΜΟΣ ΧΑΠ Πολλοί προηγούμενοι ορισμοί της ΧΑΠ έδιναν έμφαση στους όρους «εμφύσημα» και «χρόνια βρογχίτιδα». Το εμφύσημα, ή αλλιώς η καταστροφή της επιφάνειας ανταλλαγής αερίων των πνευμόνων (κυψελίδα), είναι ένας παθολογοανατομικός όρος που συχνά χρησιμοποιείται (λανθασμένα) κλινικά και περιγράφει μία από τις πολλές δομικές ανωμαλίες που υπάρχουν σε ασθενείς που πάσχουν από ΧΑΠ. Η χρόνια βρογχίτιδα, ή η ύπαρξη βήχα και η παραγωγή πτυέλων για τουλάχιστον 3 μήνες τα τελευταία 2 συνεχόμενα χρόνια, παραμένει ένας κλινικός και επιδημιολογικός χρήσιμος όρος. Είναι σημαντικό να αναγνωριστεί ότι η χρόνια βρογχίτιδα αποτελεί μία ξεχωριστή νόσος η οποία μπορεί να προηγείται ή να έπεται του μόνιμου περιορισμού ροής του αέρα. 3

4 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η ΧΑΠ αποτελούσε την 6 η αιτία θανάτου το Προβλέπεται να αποτελεί την 3 η αιτία θανάτου το Το γεγονός αυτό ίσως να οφείλεται στην αύξηση της καπνιστικής συνήθειας, της μείωσης της θνησιμότητας από άλλες παθήσεις, καθώς και από την αύξηση του ηλικιακού φάσματος. 4

5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΒΑΡΥΝΣΗ Η ΧΑΠ σχετίζεται με μεγάλη οικονομική επιβάρυνση. Στην Ευρώπη, το κόστος των αναπνευστικών παθήσεων υπολογίζεται ότι προσεγγίζει το 6% του ολικού προϋπολογισμού για την υγεία, με τη ΧΑΠ να ευθύνεται για το 56% αυτού του κόστους. Οι παροξύνσεις της νόσου είναι αυτές που προκαλούν τη μεγαλύτερη επιβάρυνση. Υπάρχει αναλογία μεταξύ της βαρύτητας της νόσου και του κόστους υγείας. 5

6 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ/ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΑΠ 1. Γονίδια: Έλλειψη α 1 -αντιθρυψίνης Ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού Μεταλλάξεις της MMP12 2. Ηλικία και φύλο: Αύξηση της ηλικίας Άνδρες, αλλά σε ανεπτυγμένες χώρες η επικράτηση είναι ίδια και για τα δύο φύλα. 3. Ανάπτυξη πνευμόνων. 4. Έκθεση σε βλαπτικούς παράγοντες: Τσιγάρο Μαριχουάνα Κάπνισμα κατά την κύηση Εισπνοή σκόνης Εισπνοή καπνού από καύση βιομάζας Μόλυνση περιβαλλοντικού αέρα 5. Κοινωνικοοικονομική κατάσταση: Πτώχεια (μόλυνση, συνωστισμός, πτωχή διατροφή, λοιμώξεις) 6. Άσθμα/Βρογχική υπεραντιδραστικότητα: Αύξηση κινδύνου κατά 12 φορές Σύνδρομο αλληλεπικάλυψης 7. Χρόνια βρογχίτιδα: Αύξηση πιθανότητας ανάπτυξης της νόσου ειδικά σε νέους καπνιστές 8. Λοιμώξεις: Λοιμώξεις στην παιδική ηλικία Φυματίωση HIV 6

7 ΠΑΘΟΓΕΝΕΣΗ ΧΑΠ Η φλεγμονή του τραχειοβρογχικού δένδρου φαίνεται πως παίζει καθοριστικό ρόλο στην παθογένεση της ΧΑΠ. Προκαλείται από το χρόνιο ερεθισμό του τραχειοβρογχικού δένδρου από επιβλαβείς παράγοντες, με πιο καλά μελετημένο το τσιγάρο. Το οξειδωτικό στρες και η περίσσεια πρωτεασών τροποποιούν τη φλεγμονώδη αντίδραση των πνευμόνων. Αυτοί οι μηχανισμοί οδηγούν στις παθολογικές μεταβολές που παρατηρούνται στη ΧΑΠ. 7

8 ΠΑΘΟΓΕΝΕΣΗ ΧΑΠ 1. Οξειδωτικό στρες: Αυξάνεται η συγκέντρωση τόσο του υπεροξειδίου του υδρογόνου καθώς και του 8- ισοπροστανίου(απελευθερώνονται από τα μακροφάγα και τα ουδετερόφιλα) από τον ερεθισμό που προκαλεί ο καπνός του τσιγάρου και άλλα εισπνεόμενα σωματίδια. 2. Ισορροπία πρωτεασών-αντιπρωτεασών: Αυξάνονται οι πρωτεάσες από φλεγμονώδη κύτταρα και επιθηλιακά κύτταρα με συνέπεια τη δημιουργία εμφυσήματος. 3. Φλεγμονώδη κύτταρα: Αύξηση των CD8 + κυττάρων (κυτταροτοξικά), των ουδετεροφίλων και των μακροφάγων. 4. Μεσολαβητές φλεγμονής: Ύπαρξη χημειοτακτικών παραγόντων, κυτταροκινών και αυξητικών παραγόντων. 8

9 ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΧΑΠ Περιορισμός ροής και παγίδευση αέρα. Διαταραχές διαχυτικής ικανότητας. Υπερέκκριση βλέννης. Πνευμονική υπέρταση. Παροξύνσεις. Συστηματικές εκδηλώσεις: καχεξία, βλάβη σκελετικών μυών, καρδιακή ανεπάρκεια, κ.λπ. 9

10 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΧΑΠ Η κλινική διάγνωση της ΧΑΠ θα πρέπει να τίθεται σε οποιοδήποτε ασθενή άνω των 40 ετών ο οποίος εμφανίζει δύσπνοια, χρόνιο βήχα ή παραγωγή πτυέλων και έχει ιστορικό έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου για τη νόσο. Απαραίτητη εξέταση για να τεθεί η διάγνωση είναι η σπιρομέτρηση. 10

11 ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΧΑΠ Λόγος FEV1/FVC < 0.70 μετά από βρογχοδιαστολή μαζί με την κλινική εικόνα του ασθενούς μπορεί να θέσει τη διάγνωση της ΧΑΠ. 11

12 ΣΗΜΕΙΑ-ΚΛΕΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΧΑΠ Δύσπνοια η οποία είναι: Προοδευτική Χειρότερη κατά την άσκηση Επίμονη Χρόνιος βήχας (μπορεί να είναι διαλείπων και μη παραγωγικός). Χρόνια παραγωγή πτυέλων. Ιστορικό έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου: Κάπνισμα Καπνός από καύση βιομάζας Επαγγελματική έκθεση σε σκόνη και χημικά Οικογενειακό ιστορικό ΧΑΠ. 12

13 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΑΠ Κυρίαρχο σύμπτωμα 1. ΔΥΣΠΝΟΙΑ: Κύρια αιτία αναπηρίας και άγχους Αίσθημα αυξημένης προσπάθειας για να αναπνοή, βάρους, «δίψας για αέρα» ή λαχανιάσματος. 13

14 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΑΠ Χρόνιος βήχας 2. ΒΗΧΑΣ: Συνήθως εμφανίζεται ως πρώτο σύμπτωμα της ΧΑΠ Συχνά λανθάνει της προσοχής του ασθενούς, διότι το θεωρεί φυσιολογικό (λόγω καπνίσματος, περιβαλλοντικής μόλυνσης κ.λπ.) Αρχικά είναι διαλείπων, αλλά με την πρόοδο της νόσου εμφανίζεται καθημερινά καθ όλη τη διάρκεια της μέρας Μπορεί να είναι ξηρός 14

15 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΑΠ Συχνό σύμπτωμα 3. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΤΥΕΛΩΝ: Είναι δύσκολο να εκτιμηθεί Μεγάλη παραγωγή πτυέλων μπορεί να υποκρύπτει την ύπαρξη βρογχιεκτασιών Πυώδη πτύελα συνήθως αντανακλά την ύπαρξη βακτηριακής λοίμωξης 15

16 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΑΠ 4. ΣΥΡΙΤΤΟΥΣΑ ΑΝΑΠΝΟΗ ΚΑΙ ΣΦΙΞΙΜΟ ΣΤΟ ΣΤΗΘΟΣ: Μη ειδικά συμπτώματα Μεγάλη διακύμανση μεταξύ ημερών, αλλά και μέσα στην ίδια ημέρα Το σφίξιμο στο στήθος συνήθως προκύπτει μετά από κόπωση του ασθενούς, δεν μπορεί να εντοπισθεί, έχει χαρακτήρες μυϊκού πόνου και μπορεί να προέρχεται από την ισομετρική σύσπαση των μεσοπλεύριων μυών 16

17 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΧΑΠ 5. ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΕ ΣΟΒΑΡΗ ΝΟΣΟ: Κόπωση Απώλεια βάρους Ανορεξία Απώλεια συνείδησης (λόγω βήχα) Σημεία κατάθλιψης και αγχώδους διαταραχής Σημαντικά για την πρόγνωση του ασθενούς Μπορεί να υποδηλώνουν την ύπαρξη άλλης νόσου, π.χ. φυματίωσης 17

18 ΙΑΤΡΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΧΑΠ Ένα λεπτομερές ιστορικό θα πρέπει να περιλαμβάνει: Την έκθεση του ασθενούς σε παράγοντες κινδύνου, Το παρελθόν ιατρικό ιστορικό του (άσθμα, αλλεργίες, ιγμορίτιδα, ρινικοί πολύποδες, λοιμώξεις κατά την παιδική ηλικία, άλλα πνευμονικά νοσήματα) Οικογενειακό ιστορικό (ΧΑΠ ή άλλα χρόνια αναπνευστικά προβλήματα) Πρότυπο με το οποίο παρουσιάστηκε η νόσος (ηλικία, μορφή δύσπνοιας, συχνές λοιμώξεις) Ιστορικό παροξύνσεων Ύπαρξη συννοσηροτήτων Αντίκτυπο της νόσου στην καθημερινότητα του ασθενούς Οικογενειακή και κοινωνική υποστήριξη Πιθανότητες για μείωση των παραγόντων κινδύνου (π.χ. διακοπή καπνίσματος) 18

19 ΦΥΣΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΧΑΠ Η φυσική εξέταση σπάνια είναι διαγνωστική στους ασθενείς με ΧΑΠ. Σημεία απόφραξης της ροής του αέρα συνήθως δεν εμφανίζονται μέχρι η να υπάρξει μεγάλη βλάβη του πνευμονικού ιστού. Κάποια σημεία που μπορεί να παρουσιαστούν είναι: Κεντρική κυάνωση, υπερδιάταση θωρακικού κλωβού, ταχύπνοια, χρήση επικουρικών μυών, κ.λπ. Ακρόαση: Μείωση αναπνευστικού ψιθυρίσματος, ρεγχάζοντες, συρίττοντες. 19

20 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΧΑΠ Αφού τεθεί η διάγνωση, είναι απαραίτητο να εκτιμηθεί η βαρύτητα της νόσου σε κάθε ασθενή. Για το σκοπό αυτό πρέπει να λάβουμε υπ όψιν: 1. Τα συμπτώματα του ασθενούς, 2. Τη βαρύτητα των σπιρομετρικών διαταραχών, 3. Τον κίνδυνο που διατρέχει ο ασθενής για παρόξυνση και 4. Την ύπαρξη συννοσηροτήτων. 20

21 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΧΑΠ 1. Συμπτώματα του ασθενούς: Για την εκτίμηση των συμπτωμάτων του ασθενούς χρησιμοποιούνται ερωτηματολόγια στα οποία ο ασθενής ορίζει την επιλογή που περιγράφει καλύτερα την κατάστασή του. Δύο ερωτηματολόγια χρησιμοποιούνται: Modified British Medical Research Council Questionnaire(mMRC) COPD Assessment Test (CAT) 21

22 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΧΑΠ ΒΑΘΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΔΥΣΠΝΟΙΑΣ 0 Έχω δύσπνοια μόνο στην έντονη άσκηση 1 Έχω δύσπνοια όταν βαδίζω γρήγορα σε επίπεδο έδαφος ή σε μικρή ανηφόρα 2 Βαδίζω πιο αργά από άτομα της ίδιας ηλικίας λόγω δύσπνοιας ή πρέπει να σταματήσω για μια ανάσα όταν βαδίζω με το δικό μου ρυθμό σε επίπεδο έδαφος 3 Σταματάω για μια ανάσα μετά από 100 μέτρα περίπου περπάτημα ή μετά από λίγα λεπτά σε επίπεδο έδαφος 4 Έχω τόση δύσπνοια που δεν μπορώ να βγω από το σπίτι ή έχω δύσπνοια ακόμη και όταν ντύνομαι Ερωτηματολόγιο mmrc 22

23 Κλίμακα CAT 23

24 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΧΑΠ 2. Βαρύτητα σπιρομετρικών διαταραχών: Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της σπιρομέτρησης, γίνεται η εξής ταξινόμηση: ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΜΕΤΑ ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΟΛΗΣ ΚΑΙ FEV1/FVC<0.70 GOLD 1 : ΗΠΙΑ FEV1 80% GOLD 2 : ΜΕΤΡΙΑ 50% FEV1 < 80% GOLD 3 : ΣΟΒΑΡΗ 30% FEV1 < 50% GOLD 4 : ΠΟΛΥ ΣΟΒΑΡΗ FEV1 < 30% 24

25 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΧΑΠ 3. Κίνδυνος που διατρέχει ο ασθενής για παρόξυνση: Η παρόξυνση είναι ένα οξύ γεγονός που χαρακτηρίζεται από επιδείνωση των αναπνευστικών συμπτωμάτων, υπερβαίνει τη καθημερινή διακύμανση και οδηγεί σε τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής. Η συχνότητα των παροξύνσεων ποικίλλει ανάμεσα σε διαφορετικούς ασθενείς. Ο καλύτερος δείκτης πρόγνωσης για το ένα ένας ασθενής θα έχει συχνές παροξύνσεις (2 ή περισσότερες το χρόνο) είναι το ιστορικό των παροξύνσεών του το προηγούμενο έτος. Επίσης, η επιδείνωση της απόφραξης του αέρα σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παρόξυνσης καθώς και αυξημένο κίνδυνο θανάτου. Η εισαγωγή του ασθενούς στο νοσοκομείο λόγω παρόξυνσης σχετίζεται με πτωχή πρόγνωση και αυξημένο κίνδυνο θανάτου. 25

26 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ 4. Ύπαρξη συννοσηροτήτων: ΧΑΠ Επειδή η ΧΑΠ αναπτύσσεται συνήθως σε χρόνιους καπνιστές μέσης ηλικίας, οι ασθενείς αυτοί συχνά παρουσιάζουν και άλλες παθήσεις που σχετίζονται είτε με το κάπνισμα είτε με το γήρας. Η ΧΑΠ έχει συστηματικές εκδηλώσεις, συμπεριλαμβανομένου της απώλειας βάρους, τις διατροφικές ανωμαλίες και τη δυσλειτουργία των σκελετικών μυών. Όλα αυτά οδηγούν σε μικρή ανοχή άσκησης και πτωχή κατάσταση υγείας. 26

27 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΧΑΠ Συνολική αξιολόγηση και τελική κατηγοριοποίηση: ΚΙΝΔΥΝΟΣ (ΚΑΤΑΤΑΞΗ GOLD ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΑ ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ) (C) (A) (D) (B) CAT<10 CAT 10 ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ mmrc 0-1 mmrc 2 ΔΥΣΠΝΟΙΑ 2 Ή 1 (ΕΆΝ Η ΠΑΡΟΞΥΝΣΗ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΕ ΝΟΣΗΛΕΙΑ) 1 (ΠΟΥ ΔΕΝ ΟΔΗΓΗΣΕ ΣΕ ΝΟΣΗΛΕΙΑ) 0 ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ 27

28 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΧΑΠ Αν κάποιες από τις μεταβλητές του πίνακα δεν εμπίπτουν στην ίδια κατηγορία, τότε προτιμάται η μεταβλητή εκείνη με τη μεγαλύτερη βαρύτητα. 28

29 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΧΑΠ Οπότε η τελική ταξινόμηση κατατάσσει τους ασθενείς σε 4 κατηγορίες: Κατηγορία A: Λιγότερα συμπτώματα, Μικρός κίνδυνος. Κατηγορία B: Περισσότερα συμπτώματα, Μικρός κίνδυνος. Κατηγορία C: Λιγότερα συμπτώματα, Μεγαλύτερος κίνδυνος. Κατηγορία D: Περισσότερα συμπτώματα, Μεγαλύτερος κίνδυνος. 29

30 ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ Απεικονιστικές μέθοδοι: Ακτινογραφία θώρακος Αξονική τομογραφία θώρακος Κυρίως για διαφορική διάγνωση Λειτουργικός έλεγχος αναπνοής: Στατικοί όγκοι: Αύξηση υπολειπόμενου όγκου και ολικής πνευμονικής χωρητικότητας (λόγω υπερδιάτασης) Διαχυτική ικανότητα: Συντελεστής διάχυσης μειωμένος (λόγω εμφυσήματος) Οξυμετρία και αρτηριακά αέρια αίματος: Μπορεί να υπάρχει υποξαιμία με ή χωρίς υπερκαπνία Έλεγχος για έλλειψη της α1- αντιθρυψίνης: Τυπική κλινική εικόνα: νεαρός ασθενής (<45 ετών) με εμφύσημα κάτω λοβών, οικογενειακό ιστορικό και χαμηλή συγκέντρωση α1-αντιθρυψίνης ορού Δοκιμασίες άσκησης: Ισχυρός προγνωστικός δείκτης Δείκτης κατάστασης υγείας Διάφορες δοκιμασίες, όπως δοκιμασία βάδισης 6 λεπτών (6MWD), καρδιοαναπνευστική κόπωση (CPET) κ.λπ. Σύνθετα σκορ: Σκορ BODE, που συνεκτιμά την απώλεια βάρους, το FEV1, το αρτηριακό οξυγόνο και τη μέγιστη κατανάλωση οξυγόνου κατά την άσκηση 30

31 ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΧΑΠ Άσθμα: Έναρξη από παιδική ηλικία Συμπτώματα πιο έντονα το βράδυ και νωρίς το πρωί Συνύπαρξη αλλεργιών Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια: Από ακτινογραφία θώρακος: Μεγαλοκαρδία, πνευμονικό οίδημα Μείωση στατικών πνευμονικών όγκων Βρογχιεκτασίες: Αυξημένη παραγωγή πτυέλων Συσχετίζεται με πολλές βακτηριακές λοιμώξεις Απεικονιστικές μέθοδοι Φυματίωση: Ακτινογραφία θώρακος: σπήλαια Μικροβιολογικές εξετάσεις Υποψία σε περιοχές με υψηλή επικράτηση Αποφρακτική βρογχιολίτιδα: Νεαρή ηλικία Μη καπνιστές Συνύπαρξη με ρευματοειδή αρθρίτιδα Μπορεί να προκληθεί μετά από μεταμόσχευση πνευμόνων ή μυελού των οστών Διάχυτη πανβρογχιολίτιδα: Κυρίως άνδρες Μη καπνιστές Σχεδόν σε όλους συνύπαρξη χρόνιας ιγμορίτιδας 31

32 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Με τους κατάλληλους χειρισμούς μπορούν να μειωθούν τόσο τα συμπτώματα που εμφανίζει ο ασθενής, όσο και η συχνότητα και σοβαρότητα των παροξύνσεών του, ενώ βελτιώνεται η ποιότητα ζωής του καθώς και η ανοχή του στην κόπωση. Παρ όλα αυτά καμία αγωγή δε φαίνεται να αποτρέπει την έκπτωση της πνευμονικής λειτουργίας. 32

33 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 1. Διακοπή καπνίσματος. 2. Φαρμακευτική θεραπεία για σταθερή ΧΑΠ 3. Προγράμματα αποκατάστασης 4. Οξυγονοθεραπεία 5. Μηχανικός αερισμός 6. Χειρουργικές επεμβάσεις 7. Παρηγορητική θεραπεία 33

34 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Φαρμακολογικά προϊόντα: 1. Διακοπή καπνίσματος. Προϊόντα υποκατάστασης νικοτίνης σε διάφορες μορφές (τσίχλα, επιθέματα, σπρέι, παστίλιες) Βαρενικλίνη, βουπροπιόνη, νορτριπτυλίνη (όχι ως μονοθεραεπία) 34

35 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 2. Φαρμακευτική θεραπεία για σταθερή ΧΑΠ: Βρογχοδιασταλτικά φάρμακα: β2 αγωνιστές Αντιχολινεργικοί παράγοντες Μεθυλοξανθίνες Κορτικοστεροειδή: Εισπνεόμενα Από του στόματος Αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης 4 35

36 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ Χρησιμοποιούμενοι β2 - αγωνιστές Βραχείας δράσης: Φαινοτερόλη Λεβαλβουτερόλη Σαλβουταμόλη (αλβουτερόλη) Τερβουταλίνη Μακράς δράσης: Φορμοτερόλη Αρφορμοτερόλη Ινδακατερόλη Σαλμετερόλη Τουλοβουτερόλη Διάρκεια δράσης: 4-8 ώρες Διάρκεια δράσης: ώρες 36

37 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ β2 αγωνιστές: Δρουν στους β2 αδρενεργικούς υποδοχείς, αυξάνουν το ενδοκυττάριο κυκλικό AMP και έτσι προκαλούν χάλαση των λείων μυϊκών ινών. Ανεπιθύμητες ενέργειες: Ταχυκαρδία, υποκαλιαμία. 37

38 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ Αντιχολινεργικοί παράγοντες Βραχείας δράσης: Βρωμιούχο ιπρατρόπιο Βρωμιούχο οξυτρόπιο Μακράς δράσης: Βρωμιούχο ακλινίδιο Βρωμιούχο γλυκοπυρρόνιιο Τιοτρόπιο Διάρκεια δράσης: 6-9 ώρες Διάρκεια δράσης: ώρες 38

39 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ Αντιχολινεργικοί παράγοντες Εμποδίζουν τις δράσεις της ακετυλοχολίνης, μπλοκάροντας τους μουσκαρινικούς υποδοχείς. Οι βραχείας δράσης αντιχολινεργικοί παράγοντες προσδένονται στους υποδοχείς Μ2 και Μ3, ενώ οι μακράς δράσης στους Μ1 και Μ3 υποδοχείς. Ανεπιθύμητες ενέργειες: Ξηροστομία, πικρή μεταλλική γεύση, οξύ γλαύκωμα (νεφελοποιητής). 39

40 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ Συνδυασμοί φαρμακευτικών σκευασμάτων: β2-αγωνιστής/αντιχολινεργικό: Φαινοτερόλη/Ιπρατρόπιο Σαλβουταμόλη/ιπρατρόπιο Ινδακατερόλη/Γλυκοπυρρόνιο Βιλαντερόλη/Ουμεδιδίνιο 40

41 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΑΛΤΙΚΑ Μεθυλοξανθίνες: Αμινοφυλλίνη, Θεοφυλλίνη. Είναι μη-εκλεκτικοί αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης. Ανεπιθύμητες ενέργειες: Αρρυθμίες, σπασμοί, κεφαλαλγία, αϋπνία, ναυτία. 41

42 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΗ Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή Από του στόματος κορτικοστεροειδή Μπεκλομεθαζόνη Πρεδνιζόνη Βουδεσονίδη Μεθυλ-πρεδνιζολόνη Φλουτικαζόνη 42

43 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΗ Εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή: Η συνεχής χορήγησή τους φαίνεται πως βελτιώνει τα συμπτώματα, την αναπνευστική λειτουργία και την ποιότητα ζωής, καθώς επίσης μειώνει τη συχνότητα των παροξύνσεων σε ασθενείς με FEV1 < 60%. Ανεπιθύμητες ενέργειες: Στοματική καντιντίαση, βράγχος φωνής, δερματικές εκχυμώσεις, αυξημένος κίνδυνος για ανάπτυξη πνευμονίας. 43

44 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΗ Συνδυασμός με βρογχοδιασταλτική αγωγή: Φορμοτερόλη/Βουδεσονίδη Φορμοτερόλη/Μομεταζόνη Σαλμετερόλη/Φλουτικαζόνη Βιλαντερόλη/Φλουτικαζόνη 44

45 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΗ Από του στόματος κορτικοστεροειδή (συστηματική χορήγηση): Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στη μυοπάθεια που μπορεί να προκληθεί από τη μακροχρόνια συστηματική χορήγηση των κορτικοστεροειδών, που οδηγεί σε μυϊκή αδυναμία, μειωμένη δραστηριότητα και αναπνευστική ανεπάρκεια σε ασθενείς με πολύ σοβαρή ΧΑΠ (κατηγορία D). 45

46 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΦΩΣΦΟΔΙΕΣΤΕΡΑΣΗΣ - 4 Ροφλουμιλάστη: Προκαλεί μείωση της φλεγμονής, αναστέλλοντας την αποσύνθεση του ενδοκυττάριου κυκλικού AMP. Πρέπει να χορηγείται πάντα σε συνδυασμό με τουλάχιστον 1 μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικό παράγοντα. Δεν πρέπει να χορηγείται μαζί με θεοφυλλίνη. Ανεπιθύμητες ενέργειες: Ναυτία, μείωση της όρεξης, κοιλιακός πόνος, διάρροιες, διαταραχές του ύπνου, κεφαλαλγία. 46

47 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ- ΑΛΛΕΣ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΑΓΩΓΕΣ Εμβολιασμοί (γρίπης, πνευμονιοκόκκου). Αγωγή για αύξηση της α1-αντιθρυψίνης: Ακριβή θεραπεία Μόνο σε νεαρά άτομα που εμφανίζουν έλλειψη του ενζύμου Βλεννολυτικοί και αντιοξειδωτικοί παράγοντες. Αντιβηχικά σκευάσματα. Οπιοειδή: Για τη δύσπνοια Σε πολύ σοβαρή ΧΑΠ 47

48 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 3. Προγράμματα αποκατάστασης Διαρκούν τουλάχιστον 6 εβδομάδες και προσφέρουν: Άσκηση Υποστήριξη για την αντιμετώπιση της δύσπνοιας Εμψύχωση Υποστήριξη για τη διακοπή του καπνίσματος Εκπαίδευση για τη νόσο Διατροφική υποστήριξη Σκοπός τους είναι η μείωση των συμπτωμάτων, η βελτίωση της ποιότητας ζωής και η συμμετοχή σε κοινωνικές και φυσικές δραστηριότητες. 48

49 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 4. Οξυγονοθεραπεία Ενδείξεις για χορήγηση οξυγόνου (>15 ώρες/ημέρα): Μερική πίεση του οξυγόνου (PaO 2 ) 55 mmhg ή κορεσμός του οξυγόνου (SatO 2 ) 88% με ή χωρίς υπερκαπνία, επιβεβαιωμένο 2 φορές μέσα σε 3 εβδομάδες. Μερική πίεση του οξυγόνου (PaO 2 ) μεταξύ 55mmHg και 60mmHg ή κορεσμός του οξυγόνου (SatO 2 ) 88% εάν συνυπάρχει υποψία πνευμονικής υπέρτασης, περιφερικό οίδημα ή πολυερυθραιμία (αιματοκρίτης > 55%). Αυτές οι μετρήσεις πρέπει να έχουν γίνει με το ασθενή σε ηρεμία και να μη βρίσκεται σε παρόξυνση. 49

50 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 5. Μηχανικός αερισμός Ο μη επεμβατικός μηχανικός αερισμός (ΜΕΜΑ) χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά σε ασθενείς με σταθερή πολύ σοβαρή ΧΑΠ. Ο συνδυασμός του ΜΕΜΑ με οξυγονοθεραπεία μπορεί να φανεί χρήσιμος σε ασθενείς που παρουσιάζουν ημερήσια υπερκαπνία. Μπορεί να βελτιώσει την επιβίωση, αλλά όχι την ποιότητα ζωής. Ασθενείς με ΧΑΠ και σύνδρομο αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο έχουν διπλό όφελος από το ΜΕΜΑ. 50

51 ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ 6. Χειρουργικές επεμβάσεις Χειρουργική μείωση του όγκου του πνεύμονα(ανοιχτή ή βρογχοσκοπική μέθοδος). Μεταμόσχευση πνευμόνων. Εκτομή εμφυσηματικής κύστης. 51

52 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΧΑΠ Στόχοι θεραπείας: Ανακούφιση από συμπτώματα Βελτίωσης ικανότητας άσκησης Βελτίωση κατάστασης υγείας Μείωση συμπτωμάτων Πρόληψη επιδείνωσης της νόσου Πρόληψη και θεραπεία παροξύνσεων Μείωση της θνησιμότητας Μείωση κινδύνου 52

53 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΧΑΠ- ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ Η αναγνώριση και αποφυγή της έκθεσης του ασθενούς σε παράγοντες κινδύνου αποτελεί σημαντικό βήμα τόσο στην πρόληψη όσο και στη θεραπεία της ΧΑΠ. Τα συμπτώματα και ο επικείμενος κίνδυνος για παρόξυνση πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν για τη χορήγηση της κατάλληλης θεραπείας. Προτιμούνται οι μακράς δράσης εισπνεόμενοι βρογχοδιασταλτικοί παράγοντες. Χρόνια αγωγή με εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή (σε συνδυασμό με βρογχοδιασταλτικούς παράγοντες) προτείνεται για ασθενείς υψηλού κινδύνου για παρόξυνση. Χρόνια μονοθεραπεία με κορτικοστεροειδή δε συστήνεται. Η ροφλουμιλάστη μπορεί να μειώσει τις παροξύνσεις σε ασθενείς με FEV1 < 50% και χρόνια βρογχίτιδα ή συχνές παροξύνσεις. 53

54 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΧΑΠ Για ασθενείς που εντάσσονται στην κατηγορία Α: ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ Ή ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ (ΚΑΤ ΕΠΙΚΛΗΣΗ) ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ Ή ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ Ή ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ + ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΘΕΟΦΥΛΛΙΝΗ 54

55 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΧΑΠ Για ασθενείς που εντάσσονται στην κατηγορία Β: ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ Ή ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ + ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ Ή/+ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ ΘΕΟΦΥΛΛΙΝΗ 55

56 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΧΑΠ Για ασθενείς που εντάσσονται στην κατηγορία C: ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ C ΕΙΣΠΝΕΟΜΕΝΟ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΕΣ+ ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗ Ή ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ + ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ Ή ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ + ΑΝΑΣΤΟΛΕΑΣ ΦΩΣΦΟΔΙΕΣΤΕΡΑΣΗΣ 4 Ή ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ+ ΑΝΑΣΤΟΛΕΑΣ ΦΩΣΦΟΔΙΕΣΤΕΡΑΣΗΣ 4 ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ + ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΘΕΟΦΥΛΛΙΝΗ 56

57 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΧΑΠ Για ασθενείς που εντάσσονται στην κατηγορία D: ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΡΩΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ D ΕΙΣΠΝΕΟΜΕΝΟ ΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙΔΕΣ+ ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗ Ή/+ ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ ΕΙΣΠΝΕΟΜΕΝΟ ΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΕΣ+ ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ + ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ Ή ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ + ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ Ή ΕΙΣΠΝΕΟΜΕΝΟ ΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΕΣ+ ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ+ ΑΝΑΣΤΟΛΕΑΣ ΦΩΣΦΟΔΙΕΣΤΕΡΑΣΗΣ 4 Ή ΜΑΚΡΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ +ΑΝΑΣΤΟΛΕΑΣ ΦΩΣΦΟΔΙΕΣΤΕΡΑΣΗΣ 4 ΚΑΡΒΟΚΥΣΤΕΪΝΗ ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ ΑΝΤΙΧΟΛΙΝΕΡΓΙΚΟ + ΒΡΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΗΣ β2 ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΘΕΟΦΥΛΛΙΝΗ 57

58 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΧΑΠ Οι παράγοντες που ανήκουν στις «Άλλες επιλογές» μπορούν να χρησιμοποιηθούν μόνα τους ή σε συνδυασμό μεταξύ τους, αλλά πάντα σε συνδυασμό με κάποιο άλλο παράγοντα από τις άλλες δύο κατηγορίες («Θεραπεία πρώτης επιλογής» και «Εναλλακτική θεραπεία»). 58

59 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ Η παρόξυνση είναι ένα οξύ γεγονός που χαρακτηρίζεται από επιδείνωση των αναπνευστικών συμπτωμάτων, υπερβαίνει τη καθημερινή διακύμανση και οδηγεί σε τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής. 59

60 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ Αίτια παροξύνσεων: Τραχειοβρογχιτιδικές λοιμώξεις (ιοί-μικρόβια) Ατμοσφαιρική ρύπανση Πνευμονία Πνευμονική εμβολή Πνευμοθώρακας Θλάση πλευρικών οστών/τραυματισμός θώρακα Καρδιακή ανεπάρκεια Αλλαγή στη σταθερή αγωγή Άγνωστα στο 1/3 των περιπτώσεων 60

61 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ Σχετίζονται άμεσα με: Αυξημένη θνησιμότητα Η σημασία των παροξύνσεων: Αθροιστική επιδείνωση της κατάστασης υγείας Αυξάνεται η πιθανότητα νέων παροξύνσεων. Η ανάρρωση μετά από κάθε παρόξυνση μπορεί να καθυστερήσει ή να μην είναι πλήρης. 61

62 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ Κλινικά σημεία που δηλώνουν σοβαρή παρόξυνση: Χρήση επικουρικών μυών Παράδοξη κινητικότητα θωρακικού τοιχώματος Επιδείνωση ή εμφάνιση κεντρικής κυάνωσης Ανάπτυξη περιφερικού οιδήματος Αιμοδυναμική αστάθεια Αποπροσανατολισμένος ασθενής 62

63 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ Ενδείξεις εισαγωγής στο νοσοκομείο ασθενούς με παρόξυνση ΧΑΠ: Επιδείνωση συμπτωμάτων, όπως π.χ. δύσπνοια ηρεμίας. Σοβαρού βαθμού υποκείμενη ΧΑΠ. Εμφάνιση νέων κλινικών σημείων, π.χ. κυάνωση, περιφερικό οίδημα. Ύπαρξη σοβαρών συννοσηροτήτων, π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια, αρρυθμίες. Συχνές παροξύνσεις. Μεγάλη ηλικία. Αποτυχία ανταπόκρισης στην αρχική θεραπεία. Ανεπαρκής στήριξη από το οικογενειακό περιβάλλον. 63

64 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ Τρείς κατηγορίες φαρμάκων χρησιμοποιούνται πιο συχνά στη θεραπεία των παροξύνσεων: 1. Βρογχοδιασταλτικά φάρμακα, 2. Κορτικοστεροειδή και 3. Αντιβιοτικά. 64

65 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ Συνήθως, χρησιμοποιούνται βραχείας δράσης β2 αγωνιστές με ή χωρίς βραχείας δράσης αντιχολινεργικούς παράγοντες. Μία δόση των 40mg πρεδνιζόνης/ημέρα συστηματικής χορήγησης για 5 ημέρες ενδείκνυται για τη θεραπεία της παρόξυνσης. 65

66 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΑΡΟΞΥΝΣΕΩΝ Αντιβιοτικά θα πρέπει να δίνονται σε ασθενείς που έχουν: 3 κύρια συμπτώματα: επιδείνωση δύσπνοιας, αύξηση παραγωγής πτυέλων και πυώδη πτύελα. 2 από τα κύρια συμπτώματα, εφόσον το ένα από αυτά είναι η ύπαρξη πυωδών πτυέλων. Μηχανικό αερισμό. Προτεινόμενα αντιβιοτικά: Αμινοπενικιλλίνη με ή χωρίς κλαβουλανικό οξύ Μακρολίδη Τετρακυκλίνη Εξαρτάται και από τις αντοχές που παρουσιάζουν οι μικροοργανισμοί (ανάλογα με τις περιοχές της εκάστοτε χώρας) 66

67 ΧΑΠ ΚΑΙ ΣΥΝΝΟΣΗΡΟΤΗΤΕΣ Καρδιαγγειακή νόσος: Η πιο συχνή και σημαντική συννοσηρότητα. Οστεοπόρωση. Αγχώδεις διαταραχές και κατάθλιψη. Καρκίνος του πνεύμονα. Λοιμώξεις. Μεταβολικό σύνδρομο και διαβήτης. Βρογχιεκτασίες. 67

68 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

69 Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση 1.1.

70 Σημείωμα Αναφοράς Copyright Πανεπιστήμιο Πατρών, Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Κυριάκος Καρκούλιας «Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια. Αποφρακτικά νοσήματα». Έκδοση: 1.1. Πάτρα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

71 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

72 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

73 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (1/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Εικόνες/Σχήματα/Διαγράμματα/Φωτογραφίες Δεν περιέχει.

74 Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (2/2) Το Έργο αυτό κάνει χρήση των ακόλουθων έργων: Πίνακες Δεν περιέχει.

Πτύελα. Ενότητα 1: Εισαγωγή. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Πτύελα. Ενότητα 1: Εισαγωγή. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Πτύελα Ενότητα 1: Εισαγωγή Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Πτύελα Τα πτύελα αποτελούν ένα μίγμα από σίελο, βλέννη και

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΑΓΚΑΛΑΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΝΕΣΤΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Γ.Ν.Θ. Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΑΓΚΑΛΑΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΝΕΣΤΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Γ.Ν.Θ. Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΑΓΚΑΛΑΣ ΠΝΕΥΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΕΝΤΑΤΙΚΟΛΟΓΟΣ ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΝΕΣΤΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Γ.Ν.Θ. Γ. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια είναι μια νόσος που μπορεί να προληφθεί και να θεραπευθεί, και περιλαμβάνει

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος της αναπνοής. Ενότητα 6: Έλεγχος της αναπνοής. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Έλεγχος της αναπνοής. Ενότητα 6: Έλεγχος της αναπνοής. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Έλεγχος της αναπνοής Ενότητα 6: Έλεγχος της αναπνοής Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Ρύθμιση της αναπνοής Το αναπνευστικό σύστημα αποτελείται από: Αναπνευστικό

Διαβάστε περισσότερα

Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Επιδημιολογικά στοιχεία καρκίνου του πνεύμονα Ο καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορικό. Ενότητα 2: Φυσική εξέταση - Ιστορικό. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Ιστορικό. Ενότητα 2: Φυσική εξέταση - Ιστορικό. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Ιστορικό Ενότητα 2: Φυσική εξέταση - Ιστορικό Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Περιγραφή κυριότερων στοιχείων κατά τη λήψη του ιστορικού από

Διαβάστε περισσότερα

Δύσπνοια. Ενότητα 1: Σημεία και Συμπτώματα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Δύσπνοια. Ενότητα 1: Σημεία και Συμπτώματα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Δύσπνοια Ενότητα 1: Σημεία και Συμπτώματα Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Δύσπνοια Δυσάρεστο αίσθημα της ΔΥΣΚΟΛΙΑΣ κατά την αναπνοή Συνηθέστερο σύμπτωμα των

Διαβάστε περισσότερα

Αερισμός. Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Αερισμός. Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Αερισμός Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Ολικός και κυψελιδικός αερισμός Η κύρια λειτουργία του αναπνευστικού συστήματος είναι

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική εξέταση - Ψηλάφηση

Φυσική εξέταση - Ψηλάφηση Φυσική εξέταση - Ψηλάφηση Ενότητα 2: Φυσική εξέταση - Ιστορικό Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Φυσική εξέταση του αναπνευστικού συστήματος

Διαβάστε περισσότερα

Ανταλλαγή αερίων. Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Ανταλλαγή αερίων. Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Ανταλλαγή αερίων Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Ανταλλαγή αερίων 2 Ανταλλαγή αερίων Η συγκέντρωση O 2 στον ατμοσφαιρικό αέρα

Διαβάστε περισσότερα

Αιμάτωση. Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Αιμάτωση. Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Αιμάτωση Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Κατανομή πνευμονικής αιματικής ροής Όπως και ο αερισμός, έτσι και η αιματική ροή στους

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ

Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ Πανελλήνια Σεμινάρια Ομάδων Εργασίας 2019 ΤΧΗΣ (ΥΝ) ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ ΑΙΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΡΙΟ 424 ΓΣΝΕ 1 Η καρδιά και οι πνεύμονες αποτελούν ίσως τα 2 βασικότερα όργανα του ανθρώπου, καθώς από τη συνδυασμένη

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης

Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης Παθολόγος Αξιολόγηση βαρύτητας περιστατικού - Από την βαρύτητα των κλινικών σημείων (αναπνευστική συχνότητα >35, ταχυκαρδία,

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανική αναπνευστικού

Μηχανική αναπνευστικού Μηχανική αναπνευστικού Ενότητα 2: Μηχανική αναπνευστικού Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Εισαγωγή Η αναπνευστική αντλία αποτελείται από: Θωρακικό κλωβό Πνεύμονα

Διαβάστε περισσότερα

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια Δρ Αντώνης Παπαγιάννης MD, MRCP(UK), DipPallMed, FCCP Πνευμονολόγος Περιεχόμενο Σύντομη ανασκόπηση της νόσου μέσα από τις τελευταίες διεθνείς οδηγίες GOLD 2011 Να θυμάστε:

Διαβάστε περισσότερα

5. Τελικές συστάσεις, βαθμός τεκμηρίωσης και σύστασης με υποστηρικτικό κείμενο

5. Τελικές συστάσεις, βαθμός τεκμηρίωσης και σύστασης με υποστηρικτικό κείμενο 5. Τελικές συστάσεις, βαθμός τεκμηρίωσης και σύστασης με υποστηρικτικό κείμενο Διάγνωση και διαγνωστικά εργαλεία Διάγνωση της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Σύσταση 1: Συστήνεται να γίνεται σπιρομέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

Η φλεγμονή των βρόγχων προκαλεί οίδημα και παραγωγή εκκρίσεων, και έτσι περιορίζεται περισσότερο η ροή του αέρα μέσα από τους βρόγχους.

Η φλεγμονή των βρόγχων προκαλεί οίδημα και παραγωγή εκκρίσεων, και έτσι περιορίζεται περισσότερο η ροή του αέρα μέσα από τους βρόγχους. Βρογχικό Άσθμα Το άσθμα είναι μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από χρόνια κυτταρική φλεγμονή των αεραγωγών και βρογχική υπεραντιδραστικότητα. Έτσι προκαλείται μια μεταβλητή απόφραξη των αεροφόρων οδών που

Διαβάστε περισσότερα

Θερμοδυναμική. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα. Πίνακες Νερού σε κατάσταση Κορεσμού. Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής

Θερμοδυναμική. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα. Πίνακες Νερού σε κατάσταση Κορεσμού. Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Πίνακες Νερού σε κατάσταση Κορεσμού Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής Διπλ. Ναυπηγός Μηχανολόγος Μηχανικός M.Sc. Διασφάλιση

Διαβάστε περισσότερα

Πολυσωματοκαταγραφική μελέτη ύπνου Ενότητα 2: Εργαστηριακές εξετάσεις. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Πολυσωματοκαταγραφική μελέτη ύπνου Ενότητα 2: Εργαστηριακές εξετάσεις. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Πολυσωματοκαταγραφική μελέτη ύπνου Ενότητα 2: Εργαστηριακές εξετάσεις Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Περιγραφή πολυσωματοκαταγραφικής μελέτης

Διαβάστε περισσότερα

Σχέση αερισμού αιμάτωσης

Σχέση αερισμού αιμάτωσης Σχέση αερισμού αιμάτωσης Ενότητα 1: Αερισμός και αιμάτωση Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής ΣΧΕΣΗ ΑΕΡΙΣΜΟΥ-ΑΙΜΑΤΩΣΗΣ 2 ΣΧΕΣΗ ΑΕΡΙΣΜΟΥ-ΑΙΜΑΤΩΣΗΣ H Hb είναι κορεσμένη

Διαβάστε περισσότερα

Μυελού των Οστών Ενότητα #1: Ερωτήσεις κατανόησης και αυτόαξιολόγησης

Μυελού των Οστών Ενότητα #1: Ερωτήσεις κατανόησης και αυτόαξιολόγησης Δωρεά Κυττάρων Αίματος και Μυελού των Οστών Ενότητα #1: Ερωτήσεις κατανόησης και αυτόαξιολόγησης για τη Δωρεά Κυττάρων Αίματος και Μυελού των Οστών Αλέξανδρος Σπυριδωνίδης Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτική αντιμετώπιση της οξείας κρίσης άσθματος. Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών

Θεραπευτική αντιμετώπιση της οξείας κρίσης άσθματος. Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών Θεραπευτική αντιμετώπιση της οξείας κρίσης άσθματος Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών Το άσθμα είναι μία νόσος με διακυμάνσεις Συμπτώματα & προσαρμογή θεραπείας Παροξυσμοί Χορήγηση per os

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση και Χρόνιες Πνευμονοπάθειες

Άσκηση και Χρόνιες Πνευμονοπάθειες Συµµαχία για την υγεία - Άσκηση Άσκηση και Χρόνιες Πνευμονοπάθειες Συγγραφική ομάδα: Βογιατζής Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ Φλουρής Ανδρέας, Ερευνητής ΕΚΕΤΑ Δίπλα Κωνσταντίνα, Λέκτορας ΤΕΦΑΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ποιο είναι το επόμενο βήμα;

Ποιο είναι το επόμενο βήμα; Περιστατικό 1 Γυναίκα, 32 ετών παρουσιάζεται με δύσπνοια και συρίττουσα αναπνοή. Εδώ και 5 ημέρες είχε καταρροή και πονόλαιμο. Άρχισε προ 2ημέρου να έχει συριγμό και ξηρό βήχα. Αναφέρει κάθε άνοιξη ότι

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Ενότητα 4: Κλασσική και Κβαντική Πιθανότητα Σγάρμπας Κυριάκος Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Σκοποί ενότητας Σκοπός της ενότητας

Διαβάστε περισσότερα

5. Τελικές συστάσεις, βαθμός τεκμηρίωσης και σύστασης με υποστηρικτικό κείμενο

5. Τελικές συστάσεις, βαθμός τεκμηρίωσης και σύστασης με υποστηρικτικό κείμενο 5. Τελικές συστάσεις, βαθμός τεκμηρίωσης και σύστασης με υποστηρικτικό κείμενο Διάγνωση και διαγνωστικά εργαλεία Διάγνωση της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Σύσταση 1: Συστήνεται να γίνεται σπιρομέτρηση

Διαβάστε περισσότερα

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας.

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΑΣΘΜΑ Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. Αν από το τρέξιμο, τη γυμναστική ή άλλη εργασία, δυσκολεύεται η αναπνοή, αυτό λέγεται άσθμα. Αρεταίος Καππαδόκης, 100 μχ Οι γυναίκες ήταν

Διαβάστε περισσότερα

Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία. Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο

Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία. Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο Χρόνια βρογχίτιδα στην τρίτη ηλικία Χρυσόστομος Αρβανιτάκης 7ο εξάμηνο Τι είναι η χρόνια βρογχίτιδα? Βρογχίτιδα είναι μια φλεγμονή των βρογχικών σωλήνων, που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Χρόνια

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 5 η Άσκηση Συγχώνευση & απαρίθμηση Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Email: zaro@ceid.upatras.gr Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΌΓΟΣ - ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΣ

ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΌΓΟΣ - ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΣ ΝΟΣΗΜΑΤΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΑΝΔΡΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΟΛΌΓΟΣ - ΗΠΑΤΟΛΟΓΟΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 1. ΡΙΝΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ 2. ΦΑΡΥΓΓΑΣ 3. ΛΑΡΥΓΓΑΣ 4. ΤΡΑΧΕΙΑ 5. ΒΡΟΓΧΟΙ 6. ΠΝΕΥΜΟΝΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πνευμονικό αγγειακό δίκτυο

Πνευμονικό αγγειακό δίκτυο Πνευμονικό αγγειακό δίκτυο Ενότητα 5: Πνευμονικό αγγειακό δίκτυο Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Πνευμονικό αγγειακό δίκτυο Η πνευμονική κυκλοφορία αρχίζει από

Διαβάστε περισσότερα

Θα πρέπει να μιλήσετε με το γιατρό σας και να τον ρωτήσετε εάν θα πρέπει να εξεταστείτε για Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια

Θα πρέπει να μιλήσετε με το γιατρό σας και να τον ρωτήσετε εάν θα πρέπει να εξεταστείτε για Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια Έχετε δυσκολία στην αναπνοή πιο συχνά από άτομα της ηλικίας σας; Βήχετε τις πιο πολλές ημέρες; Όταν βήχετε έχετε βλέννα ή φλέμα; Είστε τουλάχιστον 40 ετών; Είστε νυν ή πρώην καπνιστής; Εάν απαντήσετε ΝΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Ενότητα 7: ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία συχνή, προλήψιμη και θεραπεύσιμη νόσος που χαρακτηρίζεται από επίμονα αναπνευστικά συμπτώματα και

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία συχνή, προλήψιμη και θεραπεύσιμη νόσος που χαρακτηρίζεται από επίμονα αναπνευστικά συμπτώματα και Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία συχνή, προλήψιμη και θεραπεύσιμη νόσος που χαρακτηρίζεται από επίμονα αναπνευστικά συμπτώματα και περιορισμό στην ροή του αέρα. Υπάρχουν ανωμαλίες της

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 5 η Άσκηση - Συγχώνευση Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Email: zaro@ceid.upatras.gr Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 3: Έλεγχοι στατιστικών υποθέσεων

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 3: Έλεγχοι στατιστικών υποθέσεων Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 3: Έλεγχοι στατιστικών υποθέσεων Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 1: Καταχώρηση δεδομένων

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 1: Καταχώρηση δεδομένων Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 1: Καταχώρηση δεδομένων Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται

Διαβάστε περισσότερα

Λογιστική Κόστους Ενότητα 12: Λογισμός Κόστους (2)

Λογιστική Κόστους Ενότητα 12: Λογισμός Κόστους (2) Λογιστική Κόστους Ενότητα 12: Λογισμός Κόστους (2) Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Ενότητα 12: Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα Σγάρμπας Κυριάκος Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Σκοποί ενότητας Ιδιοτιμές και Ιδιοδιανύσματα

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητική Λογιστική

Διοικητική Λογιστική Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων Διοικητική Λογιστική Ενότητα 10: Προσφορά και κόστος Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά

Διαβάστε περισσότερα

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 2: Περιγραφική στατιστική

Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας. Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 2: Περιγραφική στατιστική Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Αθήνας Βιοστατιστική (Ε) Ενότητα 2: Περιγραφική στατιστική Δρ.Ευσταθία Παπαγεωργίου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων Το περιεχόμενο του μαθήματος

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 6 η Άσκηση - DFS δένδρα Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Email: zaro@ceid.upatras.gr Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Σπιρομέτρηση. Ενότητα 4: Λειτουργικές δοκιμασίες αναπνευστικού. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Σπιρομέτρηση. Ενότητα 4: Λειτουργικές δοκιμασίες αναπνευστικού. Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σπιρομέτρηση Ενότητα 4: Λειτουργικές δοκιμασίες αναπνευστικού Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ Ο λειτουργικός έλεγχος της αναπνοής

Διαβάστε περισσότερα

Αρτηριακή παρακέντηση

Αρτηριακή παρακέντηση Αρτηριακή παρακέντηση Ενότητα 3: Διαγνωστικές εξετάσεις Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Εξήγηση της τεχνικής λήψης αερίων αρτηριακού αίματος

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ H Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία πάθηση που χαρακτηρίζεται από προοδευτική, μη αντιστρεπτή επιδείνωση της αναπνευστικής

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 1

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 1 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 1 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 1. Ιστορική αναδρομή της διδακτικής της

Διαβάστε περισσότερα

Λοιμώξεις Αναπνευστικού

Λοιμώξεις Αναπνευστικού Λοιμώξεις Αναπνευστικού Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: 1) λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος. 2) λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΧΑΠ ΣΤΟ

ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΧΑΠ ΣΤΟ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΧΑΠ ΣΤΟ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟ ΠΛΑΝΟ: Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ Λαζάρου Βασιλική Επιμελήτρια Β Πνευμονολογικού Τμήματος ΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΧΟΡΗΓΟΥΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ: AMGEN,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙIΙ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΣΗΕ Λαμπρίδης Δημήτρης Κατσανού Βάνα Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 9η Άσκηση - Αλγόριθμος Prim

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 9η Άσκηση - Αλγόριθμος Prim Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 9η Άσκηση - Αλγόριθμος Prim Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Emil: zro@ei.uptrs.r Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση

Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στη διδασκαλία και τη μάθηση Ενότητα: Εργασίες Διδάσκων: Βασίλης Κόμης, Καθηγητής komis@upatras.gr www.ecedu.upatras.gr/komis/ Τμήμα Επιστημών

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση Εξωτερικής Εμπορικής Δραστηριότητας

Διοίκηση Εξωτερικής Εμπορικής Δραστηριότητας Διοίκηση Εξωτερικής Εμπορικής Δραστηριότητας Ενότητα 8: Αξιολόγηση και επιλογή αγορών στόχων από ελληνική εταιρία στον κλάδο παραγωγής και εμπορίας έτοιμου γυναικείου Καθ. Αλεξανδρίδης Αναστάσιος Δρ. Αντωνιάδης

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική. Παύλος Σακκάς Καθηγητής Ψυχιατρικής Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολή Επιστημών Υγείας Ιατρική Σχολή

Εισαγωγή στην Ψυχιατρική. Παύλος Σακκάς Καθηγητής Ψυχιατρικής Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολή Επιστημών Υγείας Ιατρική Σχολή Εισαγωγή στην Ψυχιατρική Παύλος Σακκάς Καθηγητής Ψυχιατρικής Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Σχολή Επιστημών Υγείας Ιατρική Σχολή Μέρος Α Εγκέφαλος Το πλέον πολύπλοκο και θαυμαστό εργαλείο

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές λύσεις ασκήσεων διαχείρισης έργου υπό συνθήκες αβεβαιότητας

Ενδεικτικές λύσεις ασκήσεων διαχείρισης έργου υπό συνθήκες αβεβαιότητας Ενδεικτικές λύσεις ασκήσεων διαχείρισης έργου υπό συνθήκες αβεβαιότητας 1 Περιεχόμενα 1 η Άσκηση... 4 2 η Άσκηση... 7 3 η Άσκηση... 10 Χρηματοδότηση... 12 Σημείωμα Αναφοράς... 13 Σημείωμα Αδειοδότησης...

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το άσθμα; Άρθρο ιδιωτών Πνευμονολόγων Τρικάλων για το Άσθμα - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KALAMPAKA METEORA

Τι είναι το άσθμα; Άρθρο ιδιωτών Πνευμονολόγων Τρικάλων για το Άσθμα - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KALAMPAKA METEORA Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Άσθματος στις 2 Μαΐου η οποία καθιερώθηκε το 1998 από την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το άσθμα» και την υποστήριξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, θα θέλαμε να ενημερώσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Μηχανολογικό Σχέδιο Ι

Μηχανολογικό Σχέδιο Ι ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα # 8: Άτρακτοι και σφήνες Μ. Γρηγοριάδου Μηχανολόγων Μηχανικών Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

1 η Διάλεξη. Ενδεικτικές λύσεις ασκήσεων

1 η Διάλεξη. Ενδεικτικές λύσεις ασκήσεων 1 η Διάλεξη Ενδεικτικές λύσεις ασκήσεων 1 Περιεχόμενα 1 η Άσκηση... 3 2 η Άσκηση... 3 3 η Άσκηση... 3 4 η Άσκηση... 3 5 η Άσκηση... 4 6 η Άσκηση... 4 7 η Άσκηση... 4 8 η Άσκηση... 5 9 η Άσκηση... 5 10

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχοκινητική και Φυσική Αγωγή στην Προσχολική Ηλικία

Ψυχοκινητική και Φυσική Αγωγή στην Προσχολική Ηλικία Ψυχοκινητική και Φυσική Αγωγή στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 3: Σωματική Ανάπτυξη στην Παιδική Ηλικία Βασιλική Ρήγα Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών Τ.Ε.Ε.Α.Π.Η. Σκοποί ενότητας Να περιγράφετε

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Μαθήματος: Μαθηματική Ανάλυση Ενότητα Γ. Ολοκληρωτικός Λογισμός

Τίτλος Μαθήματος: Μαθηματική Ανάλυση Ενότητα Γ. Ολοκληρωτικός Λογισμός Τίτλος Μαθήματος: Μαθηματική Ανάλυση Ενότητα Γ. Ολοκληρωτικός Λογισμός Κεφάλαιο Γ.4: Ολοκλήρωση με Αντικατάσταση Όνομα Καθηγητή: Γεώργιος Ν. Μπροδήμας Τμήμα Φυσικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Διακοπή Καπνίσματος. Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες για Ομάδες Υψηλού Κινδύνου (TOB.g) Βάσω Ευαγγελοπούλου, MD, PhD Πνευμονολόγος Εντατικολόγος

Διακοπή Καπνίσματος. Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες για Ομάδες Υψηλού Κινδύνου (TOB.g) Βάσω Ευαγγελοπούλου, MD, PhD Πνευμονολόγος Εντατικολόγος Διακοπή Καπνίσματος Ευρωπαϊκές Κατευθυντήριες Οδηγίες για Ομάδες Υψηλού Κινδύνου (TOB.g) Βάσω Ευαγγελοπούλου, MD, PhD Πνευμονολόγος Εντατικολόγος TOB.g Tobacco Cessation Guidelines for High Risk Populations

Διαβάστε περισσότερα

Φυσική εξέταση - Επίκρουση

Φυσική εξέταση - Επίκρουση Φυσική εξέταση - Επίκρουση Ενότητα 2: Φυσική εξέταση - Ιστορικό Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Σκοποί ενότητας Φυσική εξέταση του αναπνευστικού συστήματος

Διαβάστε περισσότερα

Εκκλησιαστικό Δίκαιο. Ενότητα 10η: Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και Διαρκής Ιερά Σύνοδος Κυριάκος Κυριαζόπουλος Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ.

Εκκλησιαστικό Δίκαιο. Ενότητα 10η: Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και Διαρκής Ιερά Σύνοδος Κυριάκος Κυριαζόπουλος Τμήμα Νομικής Α.Π.Θ. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 10η: Ιερά Σύνοδος της Ιεραρχίας και Διαρκής Ιερά Σύνοδος Κυριάκος Κυριαζόπουλος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

Διάγνωση και σταδιοποίηση άσθματος. Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών

Διάγνωση και σταδιοποίηση άσθματος. Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών Διάγνωση και σταδιοποίηση άσθματος Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών Είναι Άσθμα; Επαναλαμβανόμενα επεισόδια αναπνευστικού συριγμού Ενοχλητικός Βήχας κατά την νύχτα Βήχας ή αναπνευστικός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ (Σύντομη ενημέρωση από ERS - ELF) Οι οξείες λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού συστήματος περιλαμβάνουν την πνευμονία (λοίμωξη της κυψελίδας του πνεύμονα),

Διαβάστε περισσότερα

Πυελική μάζα. Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου

Πυελική μάζα. Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου Πυελική μάζα Ενότητα 3: Πύελος Παθολογία πυέλου Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Ιατρική Σχολή Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Σκοποί ενότητας Παρουσίαση Πυελικής Μάζας Πρόπτωση

Διαβάστε περισσότερα

Θερμοδυναμική. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα. Πίνακες Νερού Υπέρθερμου Ατμού. Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής

Θερμοδυναμική. Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα. Πίνακες Νερού Υπέρθερμου Ατμού. Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Πίνακες Νερού Υπέρθερμου Ατμού Γεώργιος Κ. Χατζηκωνσταντής Επίκουρος Καθηγητής Διπλ. Ναυπηγός Μηχανολόγος Μηχανικός M.Sc. Διασφάλιση Ποιότητας,

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος και Διασφάλιση Ποιότητας Ενότητα 4: Μελέτη ISO Κουππάρης Μιχαήλ Τμήμα Χημείας Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας

Έλεγχος και Διασφάλιση Ποιότητας Ενότητα 4: Μελέτη ISO Κουππάρης Μιχαήλ Τμήμα Χημείας Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας Έλεγχος και Διασφάλιση Ποιότητας Ενότητα 4: Μελέτη Κουππάρης Μιχαήλ Τμήμα Χημείας Εργαστήριο Αναλυτικής Χημείας ISO 17025 5.9. ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΔΟΚΙΜΩΝ (1) 5.9.1 Το Εργαστήριο

Διαβάστε περισσότερα

Λογιστική Κόστους Ενότητα 8: Κοστολογική διάρθρωση Κύρια / Βοηθητικά Κέντρα Κόστους.

Λογιστική Κόστους Ενότητα 8: Κοστολογική διάρθρωση Κύρια / Βοηθητικά Κέντρα Κόστους. Λογιστική Κόστους Ενότητα 8: Κοστολογική διάρθρωση Κύρια / Βοηθητικά Κέντρα Κόστους. Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ (Υπεύθυνος : M Λαζανάς. 1.Εμπειρική θεραπεία πνευμονίας από την κοινότητα

ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ (Υπεύθυνος : M Λαζανάς. 1.Εμπειρική θεραπεία πνευμονίας από την κοινότητα ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ (Υπεύθυνος : M Λαζανάς 1.Εμπειρική θεραπεία πνευμονίας από την κοινότητα Η πνευμονία από την κοινότητα είναι η οξεία λοίμωξη του πνευμονικού παρεγχύματος σε ασθενή που

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Υπολογιστές

Εισαγωγή στους Υπολογιστές Εισαγωγή στους Υπολογιστές Εργαστήριο 2 Καθηγητές: Αβούρης Νικόλαος, Παλιουράς Βασίλης, Κουκιάς Μιχαήλ, Σγάρμπας Κυριάκος Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Άσκηση 2 ου εργαστηρίου

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Ενότητα 11: Θεωρία Οργάνωσης & Διοίκησης Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι Κλινικό Πρόβλημα- Αναπνευστική Ανεπάρκεια

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι Κλινικό Πρόβλημα- Αναπνευστική Ανεπάρκεια ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ Ι Κλινικό Πρόβλημα- Αναπνευστική Γεώργιος Θ. Σταθόπουλος MD PhD Πνευμονολόγος Επίκουρος Καθηγητής Εργαστήριο Φυσιολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών gstathop@upatras.gr http://www.molcellbiol-upatras.net

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνία & Υγεία Υγεία Πρόληψη Προαγωγή υγείας: Βαθμίδες πρόληψης

Κοινωνία & Υγεία Υγεία Πρόληψη Προαγωγή υγείας: Βαθμίδες πρόληψης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Κοινωνία & Υγεία Υγεία Πρόληψη Προαγωγή υγείας: Βαθμίδες πρόληψης Αντώνης Κούτης Τμήμα Ιατρικής Βαθμίδες πρόληψης Πρωταρχική πρόληψη (primordial prevention) Πρωτογενής

Διαβάστε περισσότερα

Θωρακικό άλγος. Ενότητα 1: Εισαγωγή

Θωρακικό άλγος. Ενότητα 1: Εισαγωγή Θωρακικό άλγος Ενότητα 1: Εισαγωγή Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος, Καθηγητής Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Θωρακικό άλγος Το θωρακικό άλγος είναι συχνό σύμπτωμα

Διαβάστε περισσότερα

Βέλτιστος Έλεγχος Συστημάτων

Βέλτιστος Έλεγχος Συστημάτων Βέλτιστος Έλεγχος Συστημάτων Ενότητα 7: Βέλτιστος έλεγχος συστημάτων διακριτού χρόνου Καθηγητής Αντώνιος Αλεξανδρίδης Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Σημείωμα

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 9η Άσκηση - Αλγόριθμος Kruskal

Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 9η Άσκηση - Αλγόριθμος Kruskal Εισαγωγή στους Αλγορίθμους Ενότητα 9η Άσκηση - Αλγόριθμος Kruskl Διδάσκων Χρήστος Ζαρολιάγκης Καθηγητής Τμήμα Μηχανικών Η/Υ & Πληροφορικής Πανεπιστήμιο Πατρών Emil: zro@ei.uptrs.r Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Λογιστική Κόστους Ενότητα 10: Ασκήσεις Προτύπου Κόστους Αποκλίσεων.

Λογιστική Κόστους Ενότητα 10: Ασκήσεις Προτύπου Κόστους Αποκλίσεων. Λογιστική Κόστους Ενότητα 10: Ασκήσεις Προτύπου Κόστους Αποκλίσεων. Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ Ι

ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ Ι ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ Ι Ενότητα 9: Αθηνά Καλοκαιρινού Αναγνωστοπούλου Καθηγήτρια Τμήμα Νοσηλευτικής Τομέας Δημόσιας Υγείας Εργαστήριο Κοινοτικής Νοσηλευτικής Αντιμετώπιση Νοσημάτων Φθοράς στο Νοσοκομείο

Διαβάστε περισσότερα

Ασθμα στη ΜΕΘ: πώς πρέπει να αερίζεται μηχανικά;

Ασθμα στη ΜΕΘ: πώς πρέπει να αερίζεται μηχανικά; Ασθμα στη ΜΕΘ: πώς πρέπει να αερίζεται μηχανικά; Ροβίνα Νικολέττα Επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας - Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ Α Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική ΝΝΘΑ «η Σωτηρία» Περιστατικό παρόξυνσης

Διαβάστε περισσότερα

Ελευθέριος Ζέρβας, Πνευμονολόγος Επιμελητής Α ΕΣΥ 7 η Πνευμονολογική Κλινική Γ.Ν.Ν.Θ.Α «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» Φαινότυποι ΧΑΠ (ACO)

Ελευθέριος Ζέρβας, Πνευμονολόγος Επιμελητής Α ΕΣΥ 7 η Πνευμονολογική Κλινική Γ.Ν.Ν.Θ.Α «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» Φαινότυποι ΧΑΠ (ACO) Ελευθέριος Ζέρβας, Πνευμονολόγος Επιμελητής Α ΕΣΥ 7 η Πνευμονολογική Κλινική Γ.Ν.Ν.Θ.Α «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» Φαινότυποι ΧΑΠ (ACO) Conflict of interest (Δήλωση σύγκρουσης συμφερόντων) Συμμετοχή σε advisory board

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων

Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Εισαγωγή στην Διοίκηση Επιχειρήσεων Ενότητα 2: Οργάνωση και Διοίκηση Εισαγωγή Μαυρίδης Δημήτριος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Μαθηματικά Διοικητικών & Οικονομικών Επιστημών

Μαθηματικά Διοικητικών & Οικονομικών Επιστημών Μαθηματικά Διοικητικών & Οικονομικών Επιστημών Ενότητα 7: Παράγωγος, ελαστικότητα, παραγώγιση συναρτήσεων (Φροντιστήριο) Μπεληγιάννης Γρηγόριος Σχολή Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων Τμήμα Διοίκησης

Διαβάστε περισσότερα

Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις και Ανάπτυξη

Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις και Ανάπτυξη ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διεθνείς Οικονομικές Σχέσεις και Ανάπτυξη Ενότητα 8: Η Οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γρηγόριος Ζαρωτιάδης Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

Ησημασίατηςέγκαιρηςδιάγνωσης

Ησημασίατηςέγκαιρηςδιάγνωσης H ΧΑΠ ΣΤΗ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ Ησημασίατηςέγκαιρηςδιάγνωσης Δρ Κ. Ζαρογουλίδης, MD, PhD, FCCP Διευθυντής Πνευμονολογικής Κλινικής ΑΠΘ Παρεμβαίνοντας σήμερα, μπορούμε να αλλάξουμε το μέλλον των ασθενών

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ

Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση. Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ Άσκηση Η-11: Δύσπνοια ταχυκαρδία οιδήματα κυάνωση Δημήτρης Φαρμάκης Καρδιολόγος Α Παθολογική Κλινική ΕΚΠΑ Βασικά συμπτώματα καρδιαγγειακού Προκάρδιο άλγος Δύσπνοια Αίσθημα παλμών Συγκοπή Οίδημα Καταβολή,

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Ενότητα 11: Είδη και μετασχηματισμοί πινάκων Σγάρμπας Κυριάκος Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Σκοποί ενότητας Είδη και μετασχηματισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Διοίκηση Επιχειρήσεων

Διοίκηση Επιχειρήσεων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 5: Η λήψη των αποφάσεων Ευγενία Πετρίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Δομές δεδομένων Άσκηση αυτοαξιολόγησης Παναγιώτα Φατούρου Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών ΗΥ2, Ενότητα : Ασκήσεις και Λύσεις Άσκηση 1 Ενότητα : Υλοποίηση Λεξικών µε

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας

Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Κβαντική Επεξεργασία Πληροφορίας Ενότητα 23: Υπολογισμοί σε Κβαντικά Κυκλώματα ΙΙ Σγάρμπας Κυριάκος Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών Σκοποί ενότητας Υπολογισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στους Η/Υ. Ενότητα 2β: Αντίστροφο Πρόβλημα. Δημήτρης Σαραβάνος, Καθηγητής Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανολόγων & Αεροναυπηγών Μηχανικών

Εισαγωγή στους Η/Υ. Ενότητα 2β: Αντίστροφο Πρόβλημα. Δημήτρης Σαραβάνος, Καθηγητής Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανολόγων & Αεροναυπηγών Μηχανικών Εισαγωγή στους Η/Υ Ενότητα 2β: Δημήτρης Σαραβάνος, Καθηγητής Πολυτεχνική Σχολή Τμήμα Μηχανολόγων & Αεροναυπηγών Μηχανικών Σκοποί ενότητας Εύρεση συνάρτησης Boole όταν είναι γνωστός μόνο ο πίνακας αληθείας.

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 2 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 2. Το παιδικό σχέδιο ως γνωστική διεργασία:

Διαβάστε περισσότερα

Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας

Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Επαγγελματίες υγείας και υπηρεσίες υγείας Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Σύσταση 40: Συστήνεται να γίνεται εκτίμηση των αναγκών του ασθενή, συμβουλευτική σε προγράμματα

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 3

Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 3 Διδακτική των εικαστικών τεχνών Ενότητα 3 Ουρανία Κούβου Εθνικὸ καi Καποδιστριακὸ Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία Ενότητα 3. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού: σχεδιασμός

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνική Προστασίας Περιβάλλοντος Αρχές Αειφορίας

Τεχνική Προστασίας Περιβάλλοντος Αρχές Αειφορίας ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Τεχνική Προστασίας Περιβάλλοντος Αρχές Αειφορίας Ενότητα 4: Τεχνικές Αξιολόγησης Αειφορίας Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

Ατμοσφαιρική Ρύπανση

Ατμοσφαιρική Ρύπανση ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6: Ατμοσφαιρική Τύρβη Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

Διαβάστε περισσότερα