ROOSTER EDITORIAL ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Rooster Review

Transcript

1

2 2 Rooster Review ROOSTER EDITORIAL Σχεδιάσαµε µια νέα ηλεκτρονική έκδοση pdf που περιέχει συγκεντρωτικά τα κυριότερα άρθρα του τελευταίου τριµήνου στην ιστοσελίδα µας Με αυτήν µπορείτε να αποθηκεύσετε εύκολα και πρακτικά το πρόσφατο περιεχόµενο της σελίδας µας, αλλά και να το τυπώσετε και να το φωτοτυπήσετε ελεύθερα. Τα άρθρα είναι ελαφρώς τροποποιηµένα για της ανάγκες της έντυπης έκδοσης. Αν θέλετε να τα δείτε µε περισσότερες εικόνες, πίνακες, παραποµπές και συνδέσεις µπορείτε να τα βρείτε στην διαδικτυακή html τους έκδοση Είναι µια πρώτη προσπάθεια να συνδυάσουµε διαδικτυακή και έντυπη παρουσίαση της αρθρογραφίας µας και ελπίζουµε να δείξετε και σ αυτήν µας την έκδοση το ίδιο ενδιαφέρον που δείχνετε στην ιστοσελίδα µας. Η πνευµατική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καµία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών της. Επισηµαίνεται πάντως ότι σύµφωνα µε το ν.2387/20 (όπως έχει τροποποιηθεί µε τον ν.2121/93, ν.2819/00 και ισχύει σήµερα) απαγορεύεται κάθε παραµόρφωση,περικοπή ή άλλη τροποποίηση του έργου και απαιτείται πάντα η µνεία του δηµιουργού και της πηγής. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ο ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΟΣ ΑΝΤΙΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ - Χάρης Πεϊτσίνης..3 Ο CHIRAC ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΚ ΕΞΙΩΝ - ηµήτρης Σκάλκος.5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ - Σωτήρης Γεωργανάς.. 6 ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ Ι ΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝ ΕΙΑ - ηµήτρης Σκάλκος..8 Η ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΟΥΕΛ - ηµήτρης Σκάλκος.11 Η ΑΘΗΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΕ ΑΠΟ ΤΑ ΨΗΛΑ/ΜΕΓΑΛΑ ΚΤΙΡΙΑ - Σωτήρης Γεωργανάς..13 ΛΙΓΟ ΑΚΟΜΑ, ΝΑ ΣΗΚΩΘΟΥΜΕ ΛΙΓΟ ΨΗΛΟΤΕΡΑ - Φώτης Περλικός 16 Ε, ΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ ΚΑΙ ΙΚΗΓΟΡΟΙ! - Σωτήρης Γεωργανάς.. 18 EUROPE S LAST MARXIST STATE - Takis Michas.20 Ο ΛΕΝΙΝ ΚΑΙ Ο ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗΣ του συντρόφου Ρουµπασώφ.. 21 ΑΠΑΓΟΡΕΥΕΤΑΙ Η ΛΟΓΟΚΡΙΣΙΑ; Γεώργιος Σαρηγιαννίδης..23 ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΕΝΝΑ ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΞΑΘΛΙΩΣΗ; - Φώτης Περλικός.25 O ΜΠΛΕΡ ΚΑΙ Ο ΜΕΣΑΙΟΣ ΧΩΡΟΣ - ηµήτρης Σκάλκος.27 ΑΡΡΩΣΤΗΜΕΝΟΣ ΑΝΤΙΣΗΜΙΤΙΣΜΟΣ - Σωκράτης Μεταξάς..29 ΤΟ ΟΥΖΜΠΕΚΙΣΤΑΝ ΚΑΙ ΤΟ ΛΥΚΟΦΩΣ ΤΩΝ ΝΕΟΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΩΝ ηµήτρης Σκάλκος 30 ΙΣΤΟΡΙΑ ΥΟ ΠΟΛΕΩΝ - Σωτήρης Γεωργανάς...34 ΤΑ ΦΑΟΥΛ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΟΥΛΟΠΟΥΛΟΥ - Σωτήρης Γεωργανάς 36 ΤΙ ΣΧΕΣΗ ΕΧΟΥΝ ΤΑ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΠΡΟΒΑΤΑ, ΟΙ ΛΙΜΝΕΣ, Ο JOHN NASH KAI O ADAM SMITH; - Σωτήρης Γεωργανάς 38 ΤΟ «ΑΝΗΘΙΚΟ» ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΑΙ ΟΙ ΘΑΥΜΑΣΙΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ - Σωτήρης Γεωργανάς.42 Ο ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΟΣ ΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΟΥΛΕΙΑ - Φώτης Περλικός...45 Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΥΣΗ - Χάρης Πεϊτσίνης.47 Η ΓΗ ΤΟ 2100 ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΜΕΛΛΟΝ - Σωτήρης Γεωργανάς ΜΙΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΜΑΣ - Φώτης Περλικός..50 ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ ΜΑΣ.52

3 Rooster Review 3 Ο ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΟΣ ΑΝΤΙΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΙΑΝΟΟΥΜΕΝΩΝ Από τον πειρασµό του κοµφορµισµού στην παρωδία της συνθηκολόγησης Χάρης Πεϊτσίνης Γενιές και γενιές διανοούµενων ανδρώθηκαν πνευµατικά κριτικάροντας την ελεύθερη οικονοµία. Ακόµη και σήµερα που ο αντι-καπιταλισµός έχει περιπέσει στην ανυποληψία της στείρας επανάληψης, του κούφιου πολιτικού λόγου, του αγοραίου λαϊκισµού, χιλιάδες συµπολίτες µας συνεχίζουν αγόγγυστα να πλουτίζουν αυτήν την µακρά παράδοση. Μέσα από τη µαγεία των λέξεων τους κόσµοι ανατινάζονται και ξαναχτίζονται, συστήµατα εξουσίας ανατρέπονται σε απόσταση λίγων γραµµών και πολύχρωµες ουτοπίες βρίσκουν τον δρόµο τους από την πλατωνική ιδεόσφαιρα στα εξώφυλλα πολιτικών επιθεωρήσεων και φρεσκοτυπωµένων βιβλίων. Από την ανάλυση µας που ακολουθεί οφείλουµε να εξαιρέσουµε εκ των προτέρων τους αφανείς αγωνιστές, τους ασυµβίβαστους ιδεολόγους, τους ανιδιοτελείς µαχητές των υπέρτατων σκοπών. Για εκείνους, οι όποιες αντιρρήσεις µας ανήκουν στη σφαίρα των ιδεολογικών διαφορών. Βέβαια καθώς ανηφορίζουµε τα σκαλοπάτια της αντικαπιταλιστικής πυραµίδας η αντιπροσώπευση των προαναφερθεισών κατηγοριών µειώνεται µε εφιαλτικούς ρυθµούς. Αν εξετάσουµε την πορεία της επαναστατικής διανόησης στη βάση του µοντέλου ζωής των εκπροσώπων της δεν είναι δύσκολο να διακρίνουµε µια διαρκώς εξελισσόµενη ηθική κατάπτωση που κορυφώνεται στη σύγχρονη εποχή. Η αποστροφή των πιο διάσηµων διανοούµενων µας για τον καπιταλισµό φαίνεται δυσανάλογη µε τη θέση τους στο σύστηµα εξουσίας. Ξοφληµένοι πρώην επαναστάτες, νυν αξιοσέβαστοι µικροαστοί, αποκοµίζουν τη µηνιαία µισθοδότηση τους από τα ανατρεπτικά αρθράκια τους και τις ογκώδεις µπροσούρες τους. Αποτυχηµένοι πρώην σωτήρες της ανθρωπότητας λουφάζουν σήµερα στα πολυτελή διαµερίσµατά τους τεµαχίζοντας µε τη φαρµακερή τους πένα το σύστηµα που δεν τους έδωσε όσα τους όφειλε (κοινώς τα πάντα). Καθηγητές πανεπιστηµίων εξαπολύουν µύδρους κατά του καπιταλισµού στους πάµπλουτους χορηγούς τους εν µέσω ελαφρώς βαρετών πλην απαραίτητων δεξιώσεων. Σ όλες αυτές τις αξιοθρήνητες περιπτώσεις ο νεανικός λιονταρίσιος βρυχηθµός κατάντησε τελικά κλαψούρισµα πληγωµένου σκύλου.. Η θεµελιώδης απογοήτευση που κινεί τα νήµατα του αντικαπιταλιστικού διανοουµενισµού εξηγήθηκε από τους φιλελεύθερους φιλοσόφους µε όρους ψυχολογικούς και κοινωνικούς. Ο Φον Μίζες θεώρησε τον αντικαπιταλισµό των διανοουµένων αποτέλεσµα ενός αισθήµατος κατωτερότητας που ανυψωµένο σε φιλοσοφική θεωρία, παίρνει τη µορφή της θανάσιµης έχθρας απέναντι στην κατεστηµένη τάξη πραγµάτων. O Νόζικ πρόσφερε µια πιο ενδιαφέρουσα λύση εξειδικεύοντας την προβληµατική του. Οι διανοούµενοι κατ αυτόν οφείλουν το µίσος τους για το σύστηµα στην εποχή της σχολικής τους εκπαίδευσης. Αντιµετώπισε τον αντικαπιταλισµό των διανοουµένων ως συνέπεια της αντίθεσης του σχολικού τους κόσµου µε τον πραγµατικό. Ο κεντρικός σχεδιασµός της εκπαίδευσης, η προσωποκεντρική οργάνωση της τάξης µε τα ιεραρχικά υποσυστήµατα που γεννά παράγει µια πλαστή εντύπωση της πραγµατικότητας. Η διάκριση σ αυτόν τον ανεστραµµένο καθρέφτη της αληθινής κοινωνίας είναι ζήτηµα πειθαρχίας, υπακοής, εµπιστοσύνης στον δάσκαλο-ηγέτη, στείρας αποστήθισης και άχρηστης γνώσης. Οι µελλοντικοί διανοούµενοι, οξύνοες και διεισδυτικοί δεν αργούν να αναπτύξουν αυτές τις αρετές και να ξεχωρίσουν στην τάξη. Όµως η πραγµατική ζωή τους επιφυλάσσει σκληρές εκπλήξεις. Η ελεύθερη οικονοµία απαιτεί διαφορετικές αξίες. Η διάκριση εκεί είναι ζήτηµα εξυπηρέτησης των καταναλωτικών αναγκών του άλλου και µετριέται µε όρους οικονοµικής συνεισφοράς και όχι πάντα προσωπικής αξίας. Η αντίθεση αυτή αποδεικνύεται τελικά τραυµατική για το νεαρό διανοούµενο. Ένα µίσος για τη «φαυλότητα» του συστήµατος αναδύεται µέσα από το αδικηµένο του εγώ. Φυσικά αυτή η ανάλυση του Νόζικ δεν καλύπτει όλες τις πτυχές του φαινοµένου, είναι κάπως µονόπλευρη και ατελής. Φανερώνει όµως κάποια από τα βαθύτερα ψυχοκοινωνιολογικά του αίτια, που εδράζονται στην αδυναµία των δοµών να αφοµοιώσουν το νόηµα και την εξέλιξη της οικονοµίας της αγοράς. Αυτές οι ερµηνείες, χρήσιµες ως εργαλεία δεν πρέπει να διεκδικούν τη θέση του δόγµατος. Στον αντικαπιταλισµό των διανοουµένων οδηγούν και άλλοι παράγοντες, η κοινωνική ευαισθησία που πληγώνεται από τα προβλήµατα του σύγχρονου κόσµου, η ταξική καταπίεση, η εγγενής επαναστατικότητα του ανθρώπινου όντος. Η

4 4 Rooster Review προσωπική αποτυχία βέβαια σαν παράγοντας ανάπτυξης της επαναστατικής συνείδησης δε θα πρέπει να παραβλεφθεί ούτε στιγµή. Ο Έρικ Χόφφερ πρώτος διαπίστωσε ότι οι µεγαλύτεροι επαναστάτες διεκδίκησαν κάποτε την ευκαιρία τους να διεισδύσουν στο σύστηµα οµαλά αλλά δεν τα κατάφεραν. Ο επαναστάτης Hong Xiuquan που παρέσυρε τον Κινέζικο λαό στον πιο σκληρό εµφύλιο πόλεµο της παγκόσµιας Ιστορίας είχε αποτύχει προηγουµένως τέσσερις συνεχόµενες φορές να διοριστεί κρατικός αξιωµατούχος. Όµως τι συµβαίνει µε την επαναστατική συνείδηση όταν η αρχική αποτυχία ανατρέπεται τελικά προς όφελος της επαγγελµατικής καταξίωσης? Η διάρκεια της σ αυτήν την περίπτωση είναι απόλυτα εξαρτηµένη από την χρονική διάρκεια της προσωπικής αποτυχίας του διανοουµένου. Όταν και αυτό είναι το σηµαντικό- εξαιτίας της επαναστατικής συνείδησης εκείνος γίνεται ευρέως γνωστός και η αξία του πληρώνεται µε τσεκ για οµιλίες, συνέδρια, συνεντεύξεις και βιβλία η αληθινή επαναστατικότητα σβήνει σαν κερί. Αργά και σιωπηλά η αγορά παίρνει την εκδίκηση της από τους εχθρούς της... Οι αδικίες και οι αντιφάσεις του κοινωνικοπολιτικού µας συστήµατος είναι ικανές να γεννήσουν επαναστατικά κινήµατα. Η ανοιχτή κοινωνία µπορεί να απορροφήσει αυτές τις αρνητικές δυνάµεις και ακόµη περισσότερο, να αφουγκραστεί τον παλµό τους, να αισθανθεί το αντιφέγγισµα τους στις λαϊκές µάζες, να διδαχτεί από αυτές. Κι όµως αυτός ο κινητήρας της παγκόσµιας κοινότητας έχει αγκυλωθεί σε βαθµό απελπιστικό. Οι επαναστατικές φωνές ακούγονται όλο και πιο ουτοπικές στα αυτιά του µέσου ανθρώπου. Το αξιοπερίεργο δε είναι ότι ακόµη και οι κεφαλές των πολιτικών άκρων που επιζητούν την πλήρη καταστροφή των υπαρχουσών κοινωνικών δοµών είναι σε τελική ανάλυση αναπόσπαστα µέρη τους. Η πώληση των πνευµατικών τους έργων έχει αναχθεί σε κύριο βιοποριστικό τους µέσο πάντα εντός πλαισίου της ελεύθερης οικονοµίας. Το πρόσωπό τους πρωταγωνιστεί στις φτηνές τηλεοπτικές συζητήσεις των δελτίων, η πένα τους κατέχει εξέχουσα θέση στις πλέον εµπορικές mainstream εφηµερίδες. Η επαναστατικότητα τους τώρα πια µετράται µε τη µεζούρα του τηλεοπτικού χρόνου και των µετρητών της AGB. Ανάµεσα σ αυτές τις δύο καταστάσεις υφίσταται µια µυστική αιτιώδης σχέση. Τη στιγµή που ο αντικαπιταλισµός γίνεται επιχείρηση η επανάσταση εκποιείται µε αντίτιµο την προνοµιακή ένταξη των ιερουργών της στο συντηρητικό σύστηµα εξουσίας. Οι πιο σάπιες απολήξεις της σύγχρονης κοινωνίας ( γραφειοκρατική αλαζονεία, φυσική αντιπαλότητα στην καινοτοµία,, απολίθωση των δοµών) βρίσκουν την τελειότερη έκφραση τους στην πνευµατική πρωτοπορία των υποτιθέµενων εχθρών της. Αφού η βίαιη επανάσταση, δηλαδή η βάση του ριζοσπαστικού αντικαπιταλισµού ξέφτισε και το πηδάλιο του, ο υπαρκτός σοσιαλισµός,, χάθηκε στις καταιγίδες της Ιστορίας, οι σύγχρονοι εκπρόσωποι του νιώθουν το λιγότερο ηθικά υποχρεωµένοι να αναχαιτίσουν τουλάχιστον κάθε φιλελεύθερη αλλαγή που σχετίζεται άµεσα ή έµµεσα µε την ελεύθερη οικονοµία. Με λίγα λόγια υποχωρούν στη δεύτερη σειρά χαρακωµάτων όπου συναντούν τους παλιούς τους εχθρούς, τους αντιδραστικούς υπερσυντηρητικούς, τους νοσταλγούς του πατερναλιστικού κράτους, τους τροµοκρατηµένους γραφειοκράτες, σε µια σχεδόν σουρεαλιστική συµµαχία. Από το νέο της οχυρό η «επαναστατική» ιντελιγκέντσια απορρίπτει την πιθανότητα φιλελεύθερων µεταρρυθµίσεων και δίχως το όπλο της επανάστασης τώρα πια εκλιπαρεί το συγκεντρωτικό κράτος, τις «κυβερνήσεις» να απλώσουν την τρυφερή τους αγκαλιά σ όλους τους καταπιεσµένους αυτού του κόσµου. Όλες οι διακηρύξεις της συµπυκνώνονται σε µια φράση.. «µειώστε την αγορά, αυξήστε το Κράτος!!». Σ αυτό το δρόµο οι αντικαπιταλιστές της αριστεράς πατούν -κάπως απρόθυµα είναι η αλήθεια- στα χνάρια της λαϊκιστικής δεξιάς. Τα πρώτα θύµατα στις συµµαχίες των άκρων είναι ως συνήθως οι λιµπεραλιστές που εξορίζονται στο πυρ το εξώτερον σαν πράκτορες ξένων συµφερόντων και πιόνια της αγοράς. Τι ειρωνεία! Οι λυσσασµένοι κατήγοροι του φιλελευθερισµού µπορούν να σπαταλήσουν σε χαρτί ολόκληρο το δάσος του Αµαζονίου γράφοντας κατάρες για τον σατανικό καπιταλισµό αλλά οι κάρτες visa και τα κλειδιά της καινούργιας ΒΜW στις τσέπες τους αποδεικνύουν απλά µια υποκρισία που µάλλον διέλαθε ολοκληρωτικά της προσοχής τους. Ας µην είµαστε πολύ σκληροί µαζί τους. Μέσα στην ιδεαλιστική τους µέθη συχνά δεν καταλαβαίνουν και αυτοί οι ίδιοι τι κάνουν. Στο γραφτό αυτό δεν περιοριζόµαστε απλά σε µια κριτική θεώρηση µιας δήθεν µειοψηφίας «ξεπουληµένων» επαναστατών. Τολµάµε να ισχυριστούµε ότι οι προβεβληµένες κεφαλές της αντικαπιταλιστικής διανόησης, αυτή η προνοµιούχα τάξη της πνευµατικής γραφειοκρατίας στο σύγχρονο κόσµο είναι όχι απλά φίλα προσκείµενοι αλλά οργανικό µέρος του συστήµατος εξουσίας, απαραίτητο συστατικό των εδραιωµένων δοµών, εχθροί κατά βάθος κάθε αλλαγής και προόδου. Είναι

5 Rooster Review 5 µε λίγα λόγια ακούσιοι σύµµαχοι του πολιτικού συντηρητισµού. Η θεωρητική τους σκέψη καθηλωµένη από τη νοητική αδράνεια του χρόνιου σχιζοφρενώς αντιφατικού συµβιβασµού τους µε τον καπιταλισµό δεν έχει τίποτα πια να προσφέρει στο σύγχρονο κόσµο. Ενώ οι προοδευτικές δυνάµεις αναλύουν την παγκόσµια κατάσταση, αναζητούν λύσεις και ανιχνεύουν κατευθύνσεις οι «επαναστάτες» µας απλά εθελοτυφλούν. Στα έργα τους αρνούνται τις αρετές τις ελεύθερης οικονοµίας, αρνούνται τα θετικά στοιχεία της παγκοσµιοποίησης, αρνούνται τις αρχές της ανοιχτής κοινωνίας. Αρνούνται την αγορά και το εµπόριο, αρνούνται την τεχνολογία και το σύγχρονο πολιτισµό. Αν όµως δύο αρνήσεις οδηγούν σε µία κατάφαση, τότε η συµπεριφορά των αντικαπιταλιστών διανοουµένων αποδεικνύει ότι πολλαπλές αρνήσεις οδηγούν τελικά στην άνευ όρων αποδοχή. Εξαιτίας των συµφερόντων τους που είναι σφιχτά δεµένα µε την ελεύθερη αγορά αδυνατούν να µηχανευτούν τη διάλυση της σε πρακτικό επίπεδο. Οι ιδεολογικές αγκυλώσεις τους όµως τους εµποδίζουν να την αποδεχτούν συνειδητά. Η αντίφαση που αναπαράγουν είναι από µόνη της κωµικοτραγική. Η προδοσία των επαναστατικών δυνάµεων της κοινωνίας, η προσάραξη τους στους υφάλους του αρνητισµού και της υποκρισίας φανερώνει µια άνευ προηγουµένου οπισθοδρόµηση της πολιτικής ζωής. Είναι ώρα να διερωτηθούµε, µήπως χρειαζόµαστε µια επαναξιολόγηση των προσφιλών µας πολιτικών στερεοτύπων. Ένας άλλος κόσµος είναι εφικτός όχι ως σύνθηµα σε πανώ αλλά στη βάση ρεαλιστικών προοπτικών και βιώσιµων λύσεων. Η φιλελεύθερη κοινωνία και η ανοιχτή οικονοµία αποδείχτηκε ότι προσφέρουν ένα µοντέλο κοινωνικής ύπαρξης που παρά τα µειονεκτήµατα του ωθεί τις παραγωγικές δυνάµεις της ανθρωπότητας σε µια διαρκή πορεία προς τα εµπρός. Το ζήτηµα είναι πώς θα επενδύσουµε τον πυρήνα αυτού του συστήµατος µε στοιχεία ικανά να τον βελτιώσουν. Οι συµβιβασµένοι διανοούµενοι του αντι-καπιταλισµού χτίζουν ένα δυσθεώρητο ανάχωµα σ αυτήν την πορεία.. Ο εξωπραγµατικός µηδενισµός τους που κατεδαφίζει κάθε απόπειρα ρεαλιστικής προσέγγισης των παγκόσµιων προβληµάτων προκαλεί θυµηδία.. Η κοινωνική εξέλιξη δεν είναι ζήτηµα αναπαραγωγής κοινότυπων δογµάτων αλλά λογικά αρθρωµένου πολιτικού λόγου. Υπάρχει λοιπόν κάποια πιθανότητα να υπερβούµε τον δογµατισµό και να δώσουµε στην αµφισβήτηση µορφή δηµιουργική? Τα διδάγµατα της ιστορίας µας επιτρέπουν να αισιοδοξούµε. εν είναι µικρή παρηγοριά να ξέρεις ότι οι προοδευτικές δυνάµεις του ανθρώπινου γένους τολµούν πού και πού να υπερφαλαγγίζουν τους αυτοαποκαλούµενους ταγούς τους. Ο CHIRAC ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΕΚ ΕΞΙΩΝ (ένα σύντοµο σχόλιο) ηµήτρης Σκάλκος Οι πρόσφατες δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου Jacques Chirac σύµφωνα µε τις οποίες ο «υπερ- φιλελευθερισµός (ultra-liberalism) αποτελεί τον κοµµουνισµό της εποχής µας», πέρα από τα όποια εννοιολογικά τους προβλήµατα, δίνουν την αφορµή για µία σειρά χρήσιµων παρατηρήσεων. Αν και ο λαϊκισµός δεν αποτελεί αχαρτογράφητο µονοπάτι για τον Γάλλο πολιτικό, ιδιαίτερα καθώς βαδίζει προς τις προεδρικές εκλογές του 2007, δεν πρέπει να οδηγηθούµε στο λανθασµένο συµπέρασµα πως ανακάλυψε, έστω και καθυστερηµένα, την στρατηγική του «µεσαίου χώρου». Αντίθετα, οι πολιτικές θέσεις και επιλογές του κινήθηκαν στις περισσότερες των περιπτώσεων εντός του πλαισίου ενός σοσιαλιστικού/ συντηρητικού κορπορατισµού παρά ενός σύγχρονου, έστω και γαλλικού, φιλελευθερισµού. Από τις «κορώνες» κατά της παγκοσµιοποίησης έως την πρόσφατη αντίθεση του στην απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μέχρι και η αριστερή Liberation παρατηρεί την πρόθυµη ικανοποίηση των αιτηµάτων των γαλλικών συνδικάτων για αύξηση των κατώτερων ηµεροµισθίων του δηµόσιου τοµέα, για δεύτερη συνεχή χρονιά, έπειτα από διαδηλώσεις ενός εκατοµµυρίου ατόµων, υπογραµµίζοντας πως στέλνει λανθασµένα µηνύµατα διεκδίκησης σε µία περίοδο που τα δηµόσια οικονοµικά δεν βρίσκονται στην καλύτερη δυνατή κατάσταση. ιόλου τυχαία λοιπόν, ο βρετανικός Economist σπεύδει να του αποδώσει τον χαρακτηρισµό του «σοσιαλιστή», την οικονοµική πολιτική του οποίου τοποθετεί «στα αριστερά» του Tony Blair («Jacques Chirac, socialist», 19/3/2005). Σε ένα δεύτερο επίπεδο ωστόσο, πρέπει να επισηµάνουµε ότι οι απόψεις Chirac δεν

6 6 Rooster Review περιορίζονται στο πλαίσιο του γαλλικού συντηρητισµού. Αντίθετα, εντάσσονται στη µακρά παράδοση του ευρωπαϊκού, και όχι µόνο γκωλικού, συντηρητισµού, ο οποίος είναι επιφυλακτικός απέναντι στην ελεύθερη οικονοµία αλλά και στο σύνολο σχεδόν των αξιακών παραδοχών που συγκροτούν τον κλασσικό φιλελευθερισµό. Άλλωστε, ιστορικά, η φιλελεύθερη και η συντηρητική κοµµατική οικογένεια υπήρξαν, περισσότερο ή λιγότερο, πολιτικά και εκλογικά διακριτές. Έτσι, είναι φανερό πως το µεταπολεµικό µοντέλο της «φιλελεύθερης/ συντηρητικής συναίνεσης», η οποία εκφράστηκε επιτυχηµένα στο εκλογικό επίπεδο µε τακτικές πολιτικές/ κοµµατικές συµµαχίες (ο Girvin µιλά για «φιλελεύθερο συντηρητισµό»), διέρχεται κρίση καθώς εξέλειπαν οι συνθήκες που επέβαλαν την συµπόρευση των δύο ρευµάτων, ήτοι η αντιπαράθεση µε το µεγάλο κράτος και τις κολεκτιβιστικές πρακτικές (οικονοµικό πεδίο) καθώς και τις διπολικές λογικές του διεθνούς συστήµατος την περίοδο του Ψυχρού Πολέµου (πολιτικό-γεωστρατηγικό πεδίο). Σε αυτές τις αλλαγές πρέπει να προστεθούν µια σειρά από νέα ζητήµατα (µετανάστευση, κ.λπ), επιµέρους µεταβολές µεταυλιστικές ευαισθησίες (post-material concerns) και ζητήµατα πολιτισµικού φιλελευθερισµού, το σύνολο των οποίων δηµιουργεί ένα εντελώς διαφορετικό πλαίσιο, που συχνά επιβάλει διαφορετικές πολιτικές επιλογές για συντηρητικούς και φιλελεύθερους, υπερβαίνοντας τις παραδοσιακές παραταξιακές λογικές. Από τη δεκαετία του 1990, καθώς τα πολιτικά συστήµατα καλούνται να διαχειριστούν, µεταξύ άλλων, την κρίση του κοινωνικού κράτους, την ανάδυση ζητηµάτων «νέας» πολιτικής, και τα πιεστικά ζητήµατα που θέτει η διαδικασία της παγκοσµιοποίησης, παρατηρούνται «τριγµοί» στο µοντέλο της φιλελεύθερης-συντηρητικής συναίνεσης. Οι εξελίξεις αυτές, κατά περίπτωση, θέτουν σε κρίση το παραπάνω µοντέλο, λειτουργώντας φυγόκεντρα για τη συνοχή του, καθώς επιτρέπουν την εκ νέου ανάδυση παραδοσιακών αξιακών διαφορών του φιλελεύθερου και του συντηρητικού διανοητικού ρεύµατος, στο βαθµό που τα νέα ζητήµατα θέτουν ερωτήµατα οι απαντήσεις στα οποία προϋποθέτουν αναγωγές σε κέντρα αναφοράς, σε αξιακές αφετηρίες. ιόλου τυχαία λοιπόν, παρατηρείται στον ευρωπαϊκό χώρο µία στροφή των συντηρητικών κοµµάτων σε εθνικιστικές/ κοινοτιστικές θέσεις και αυταρχικές/ πατερναλιστικές επιλογές (µετανάστευση, κλπ), την στιγµή που οι φιλελεύθεροι κινούνται προς την επαναβεβαίωση του κλασσικού φιλελεύθερου κοσµοπολιτισµού και του πρωτείου των ατοµικών επιλογών. Ο Keynes συνήθιζε να λέει ορθά ότι, τίποτε δεν είναι πιο χρήσιµο από µία καλή θεωρία. Ισχύει εξίσου βέβαια και το αντίστροφο. Μία λανθασµένη θεωρία αποτελεί εγγυηµένη συνταγή αποτυχίας. Οι εσφαλµένες αντιλήψεις που κυριαρχούν στο µεγαλύτερο τµήµα της Ευρώπης (µε τις φωτεινές εξαιρέσεις της Βρετανίας και της ανίας) αναφορικά µε το ρόλο των αγορών και τις προτεραιότητες της κυβερνητικής πολιτικής, εξηγούν σε µεγάλο βαθµό την αδυναµία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων να µεταρρυθµίσουν το προβληµατικό κοινωνικό κράτος και να προσδώσουν στις ευρωπαϊκές οικονοµίες την χαµένη τους ανταγωνιστικότητα και στις ευρωπαϊκές κοινωνίες το όραµα και την προοπτική για ένα καλύτερο αύριο. Το δυστύχηµα είναι πως τα συντηρητικά κόµµατα, στις περισσότερες περιπτώσεις, συναινούν, όταν δεν πρωτοστατούν, στις αντιφιλελεύθερες επιλογές. Για τους γνωρίζοντες όµως την πολιτική ιστορία και τις αξιακό σύστηµα και τις αφετηριακές παραδοχές του συντηρητισµού, τα παραπάνω είναι λίγο-πολύ γνωστά. Η ύπαρξη των εκ δεξιών αντιφιλελεύθερων σε καµία περίπτωση δεν αποτελεί έκπληξη. Σήµερα, µάλιστα, µε την µετακίνηση των σοσιαλιστικών/ σοσιαλδηµοκρατικών κοµµάτων προς φιλελεύθερες θέσεις (ώστε πολλοί αναλυτές να κάνουν λόγο για µία υπό διαµόρφωση φιλελεύθερη σοσιαλδηµοκρατία) ίσως να αποτελούν µελλοντικά και τον κύριο αντίπαλο του φιλελευθερισµού. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΛΑΤΡΕΙΑΣ ΤΟΥ ΦΟΡΤΙΟΥ Γιατι ο ακριτος πιθηκισµος δεν ειναι παντα καλος Σωτήρης Γεωργανάς Το βιβλιο που περισσοτερο απολα µε εσπρωξε προς την αγαπη για την ακαδηµαϊκη ζωη ειναι η βιογραφια του Νοµπελιστα φυσικου Ριτσαρντ Φαϋνµαν. Σε ενα απο τα τελευταια κεφαλαια, µετα απο πολλες χιουµοριστικες ιστοριες σε ιστορικα µερη (µεταξυ αλλων στο Λος Αλαµος που

7 Rooster Review 7 κατασκευαστηκε η πρωτη πυρηνικη βοµβα), ο κ. Φαϋνµαν µιλουσε για τον κινδυνο η φυσικη να µετατραπει σε επιστηµη «λατρειας του φορτιου». Μου πηρε χρονια για να καταλαβω τι εννοουσε αυτος ο εξαιρετος επιστηµονας και ποσο ευρεια εφαρµογη εχει η κριτικη του. Η ιστορια του εχει ως εξης: Σε ενα νησι του Ειρηνικου κατα τον Β ΠΠ οι Αµερικανοι ειχαν κατασκευασει µια προχειρη στρατιωτικη βαση και ενα αεροδροµιο. Οι ιθαγενεις που πρωτη φορα ερχοντουσαν σε επαφη µε τον δυτικο πολιτισµο, πιστεψαν οτι αυτα τα τεραστια ασηµενια αεροπλανα ηταν υπερφυσικα πουλια σταλµενα απτους θεους. Οταν τελειωσε ο πολεµος και οι Αµερικανοι τα µαζεψαν και εφυγαν, οι ιθαγενεις συνεχισαν να λατρευουν αυτα τα πουλια. Συντηρουσαν τακτικα τον αεροδιαδροµο, κατασκευασαν ενα ξυλινο οικοδοµηµα που εµοιαζε µε πυργο ελεγχου, εφτιαξαν εως και οµοιωµατα των ακουστικων που φορουσαν οι τεχνικοι εδαφους. Τα πουλια φυσικα δεν ηρθαν ποτε ξανα και οι ιθαγενεις εµειναν µε την απορια γιατι τους παρατησαν οι θεοι... Οποιος γελαει µε την αφελεια αυτων των ανθρωπων οµως, που λατρευαν το φορτιο αντι για τον πολιτισµο που το κατασκευασε, πρεπει να σκεφτει οτι το λαθος τους επαναλαµβανεται παντου! Ο κ. Φαϋνµαν µιλουσε για τον κινδυνο να µετατραπει η φυσικη σε επιστηµη λατρειας της µεθοδου αντι του αποτελεσµατος καθως πολλοι λατρευουν την φορµα της επιστηµης και οχι την ουσια. Αλλα και στην καθηµερινη ζωη πιστευω οτι παρα πολλοι ανθρωποι, σε υψηλες θεσεις µπερδευουν το αποτελεσµα (τον ερχοµο των πουλιων), µε τα εργαλεια που φαινοµενικα το φερνουν (το αεροδροµιο). Ενα ωραιοτατο παραδειγµα απο τον τοµεα των οικονοµικων φερνει ο Τσαβιερ Σαλα-ι-Μαρτιν*. Το 1980 περιπου, οι Ισπανοι πολιτικοι που θαυµαζαν την ευηµερια των Σκανδιναβικων χωρών, αποφασισαν να προωθησουν το σουηδικου τυπου κοινωνικο κρατος στην Ισπανια, µε πλουσια επιδοµατα ανεργιας και προστατευµενη αγορα εργασιας. Εκαναν το λαθος να νοµισουν οτι οι παροχες κανουν την Σουηδια ευηµερουσα αντι για το αντιθετο, οτι δηλαδη η δυνατοτητα των Σκανδιναβικων χωρων να προσφερουν τετοιες παροχες πηγαζει απο την ανεπτυγµενη οικονοµια τους και την υψηλοτατη παραγωγικοτητα τους. Προφανως αυτο που φαινοµενικα λειτουργουσε στην Σκανδιναβια, δεν λειτουργησε στην Ισπανια, η οποια πληρωσε τις µεταρρυθµισεις µε εκτιναξη της ανεργιας στο 25%! Ακριβως οπως ειχαν προβλεψει οι οικονοµολογοι, οι Ισπανοι που ξαφνικα απεκτησαν το δικαιωµα να αραζουν σε ενα καφενειο και να παιρνουν 80% του µισθου τους, αρχισαν να κανουν ουρες εξω απο τα καφενεια! Η ιστορια οµως δεν τελειωνει εδω. Παραµενει ενα µυστηριο γιατι η Σουηδια µε τετοιο κοινωνικο κρατος δεν εχει µεγαλη ανεργια, παρα µονο περιπου 5%. εν ειναι οι Σουηδοι κανονικοι ανθρωποι, να προτιµουν την χαλαρωση απο την δουλεια? Η απαντηση ηρθε παλι απο τον κ. Σαλα-ι-Μαρτιν σε µορφη ανεκδοτου: Προ µιας βδοµαδας πηγα λοιπον στην Στοκχολµη για ενα συνεδριο. Εφτασα στο αεροδροµιο κατα τις 7 το πρωι µιας χιονισµενης Κυριακης. Οι επιβατες περιµεναν στο αεροπλανο να συνδεθουν µε τον βραχιονα του αεροδροµιου για να αποβιβαστουν. Περιµεναν 20, 30 λεπτα... Στην µια ωρα ηρθε η ανακοινωση απο τα µεγαφωνα: εν υπηρχε σε ολοκληρο το αεροδροµιο κανεις χειριστης για αυτα τα µηχανηµατα µια και ειχαν δηλωσει ολοι αρρωστοι εκεινη την ηµερα. Απο συζητησεις µαθαµε µετα οτι αυτο ειναι απολυτως συνηθισµενο φαινοµενο στην Σουηδια, οπου ο καθενας µπορει να παρει 6 µερες αναρρωτικη αδεια χωρις καµια βεβαιωση απο γιατρο! Αποτελεσµα η Σουηδια να χανει περιπου 10% των εργατοωρων σε «αναρρωτικες αδειες»! Αρα στην πραγµατικοτητα η ανεργια στην Σουηδια του περιφηµου κοινωνικου κρατους ειναι 15% (αν οχι 25% οπως υποστηριζουν αλλοι, λογω των υπερβολικα πολλων προωρων συνταξιοδοτησεων)! Ενα αλλο παραδειγµα ειναι η υψηλη γεννητικοτητα στην Αφρικη. Πολλοι οικονοµολογοι θεωρησαν οτι η υψηλη γεννητικοτητα φερνει χαµηλα εισοδηµατα, µια και ολες οι πλουσιες χωρες εχουν πολυ χαµηλοτερη γεννητικοτητα. Αποτελεσµα ηταν να ξοδευτουν ποταµοι δολλαριων στην Αφρικη για προφυλακτικα και σεξουαλικη διαπαιδαγωγηση. Το αποτελεσµα οµως ηταν µηδενικο! Γιατι οι οικονοµολογοι δεν ειχαν καταλαβει οτι η φτωχεια, οι χαµηλοι µισθοι και η ελλειψη κοινωνικης προνοιας ειναι που κανουν εναν Αφρικανο να θελει να εχει 6 παιδια που θα εργαζονται και θα φερνουν χρηµα οταν ειναι µικρα και θα τον φροντισουν οταν µεγαλωσει. Σαν την Ελλαδα του 50, η ελλειψη αναπτυξης προκαλει την υπεργεννητικοτητα, οχι τουµπαλιν!

8 8 Rooster Review Ενα τριτο παραδειγµα εξισου ατυχες ηταν παλι απο τον χωρο της αναπτυξιακης βοηθειας στην Αφρικη. Η Παγκοσµια τραπεζα υπεθεσε καποτε οτι η Αφρικη ειναι φτωχη επειδη δεν εχει καλη εκπαιδευση. Και δεν εχει καλη εκπαιδευση γιατι καταρχας δεν εχει αρκετα σχολεια. Ετσι χρηµατοδοτηθηκε ενα τεραστιο προγραµµα κατασκευης σχολειων στην Αφρικη και η Παγκοσµια Τραπεζα υπερηφανευοταν για το κατορθωµα της να κατασκευασει τοσα σχολεια! Συντοµα οµως καταλαβαµε οτι ειχαµε κανει λαθος! Ο στοχος προφανως δεν ειναι η κατασκευη σχολειων, αλλα τα παιδια να µορφωνονται. Τα παιδια δεν πανε σχολειο στην Αφρικη, επειδη πρεπει να δουλεψουν µε τους γονεις τους για να µην πεθανουν της πεινας, οχι επειδη τους λειπουν τα κτιρια! Ετσι το πειραµα απετυχε και αυτα τα σχολεια σαπιζουν σηµερα σε καποιες ερηµιες της Αφρικης, γιατι για µια ακοµη φορα λατρεψαµε τα εργαλεια και οχι το αποτελεσµα... Το διδαγµα απο τις ιστοριουλες αυτες ειναι απλο. Α) Οτι δουλευει σε µια χωρα δεν δουλευει απαραιτητα σε µια αλλη. Για να βοηθησουµε µια χωρα, αυτο που πρεπει κυριως να µελεταµε ειναι οι αποτυχιες ενος οικονοµικου συστηµατος και να ψαχνουµε για καλες λυσεις (ανατρεχοντας και στην διεθνη εµπειρια), οχι απλα να αντιγραφουµε ακριτα αλλα συστηµατα που θεωρουµε επιτυχιες. Β) εν πρεπει να συγχεουµε τα συµπτωµατα µε τις αιτιες. Η Σουηδια (και γενικα η Β.Ευρωπη) εχει µεγαλο κοινωνικο κρατος, επειδη το σηκωνει η υψηλοτατη παραγωγικοτητα της. Ειναι µια συνειδητη επιλογη, να θυσιασει την περαιτερω οικονοµικη προοδο της στον βωµο αλλων στοχων. Αυτη η επιλογη δεν υπαρχει οµως για µια χωρα που δεν ειναι παραγωγικη οσο η Σουηδια! Με λιγα λογια, οπως εχουµε εξηγησει και αλλου, αν η Ελλαδα θελει να γινει Σουηδια, πρεπει πρωτα να αναπτυχθει και να φτιαξει την οικονοµια της και µετα να αναζητησει την βελτιωση του κοινωνικου κρατους! *Xavier Sala-i-Martin: Καθηγητης του Πανεπιστηµιου Columbia µε πλουσιο ερευνητικο εργο στον τοµεα της Αναπτυξης και Προoδου Αναπτυσσοµενων Χωρών. Γνωστος για το δυσκολοπροφερτο ονοµα του, αλλα κυρίως για την εµπειρικη του δουλεια που µετραει την εξελιξη των Παγκοσµιων Ανισοτητων. Η δουλεια του εχει αναφερθει πολλακις στον Εκονοµιστ, στους ΦΤ και αλλου και εχει χρησιµοποιηθει για να διορθωσει τις µεθοδους της Παγκοσµιας Τραπεζας. Πηγες: Richard P. Feynman, Σιγουρα θα αστειευεστε κυριε Φαϋνµαν. Barro R. J. and X. Sala-i-Martin, "Economic Growth", MIT Press, 1998 (BX). ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ Ι ΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΝ ΕΙΑ ηµήτρης Σκάλκος «Αµφιβάλω αν µπορεί να υπάρξει κάτι που να ονοµάζεται συντηρητική πολιτική φιλοσοφία» Friedrich Hayek Ο Τάκης Μίχας, στο κείµενο του «Η ιδεολογική σύγκλιση Νέας ηµοκρατίας και ΚΚΕ» στην ιστοσελίδα της Προοδευτικής Πολιτικής ( ) περιγράφει, µε τον πραγµατικά µοναδικό προβοκατόρικο και τεκµηριωµένο τρόπο του, την ιδεολογική σύµπλευση που παρατηρείται στις µέρες µας ανάµεσα στην µαρξιστική Αριστερά και την συντηρητική εξιά στη χώρα µας, όπως αυτές εκφράζονται κύρια από το ΚΚΕ και τη Νέα ηµοκρατία. Σε γενικές γραµµές πρόκειται για ένα φαινόµενο που δεν περιορίζεται στην Ελλάδα, αλλά αντίθετα συναντάται σε πανευρωπαϊκό, και όχι µόνο, επίπεδο, φέρνοντας κοντά τα πολιτικά άκρα. Καθώς οι βεβαιότητες του παρελθόντος εξέλειπαν και οι γεωπολιτικές αναγκαιότητες του διπολικού κόσµου δεν επιβάλουν πλέον την συµπόρευση συντηρητικών και φιλελεύθερων, συντελείται βαθµιαία η αποµάκρυνσή τους. Ένα κοµµάτι του συντηρητικού χώρου ακολουθεί τις αρχές του φιλελευθερισµού κινούµενο στην κατεύθυνση ενός ατοµοκεντρικού (φιλελεύθερου) συντηρητισµού (Girvin) ενώ ένα άλλο κοµµάτι ριζοσπαστικοποιείται σε συντηρητική κατεύθυνση υιοθετώντας κοινοτιστικές, εθνικιστικές και αυταρχικές θέσεις. Ο Hayek στο καταληκτικό κεφάλαιο του σπουδαίου έργου του The Constitution of Liberty (1960) που επιγράφεται µε τον χαρακτηριστικό τίτλο Γιατί εν Είµαι Συντηρητικός, δεν αφήνει καµία αµφιβολία για τις εγγενείς αδυναµίες του

9 Rooster Review 9 συντηρητισµού να κυριαρχήσει στο χώρο των ιδεών. Οι συντηρητικοί, στερούµενοι δικών τους διακριτών πολιτικών αρχών, περιορίζονται στο να καθυστερούν τις επερχόµενες αλλαγές, ακολουθώντας απλά τις κινήσεις του πολιτικού εκκρεµούς. Στο βαθµό που οι επερχόµενες αλλαγές σε παγκόσµιο επίπεδο κινούνται στην κατεύθυνση των ανοικτών αγορών και των πολυ-πολιτισµικών κοινωνιών, προκαλώντας- παράλληλα µε τις ευκαιρίες που δηµιουργούν- δικαιολογηµένη ανασφάλεια στις οµάδες που θίγονται, οι συντηρητικοί σχεδόν ενστικτωδώς οπισθοχωρούν στην ψευδαίσθηση της ασφάλειας της κοινότητας και του οικονοµικού προστατευτισµού. Ο Raymond Aron, ίσως ο σπουδαιότερος συντηρητικός στοχαστής του εικοστού αιώνα, συνήθιζε άλλωστε να λέει πως ο συντηρητισµός είναι περισσότερο µία στάση ζωής παρά µια πολιτική ιδεολογία. Έτσι εξηγείται σε µεγάλο βαθµό το γεγονός πως συντηρητικά κόµµατα από τους Γάλλους γκωλικούς ως την Ν, αντί να επωφεληθούν ιδεολογικά από την κατάρρευση του σοβιετικού ολοκληρωτισµού και την νίκη του φιλελεύθερου κοσµοπολιτισµού, έσπευσαν να επιβιβαστούν στο όχηµα της αντιπαγκοσµιοποίησης. Ο Γ. Κ. Βλάχος, ένας από τους ελάχιστους συντηρητικούς διανοούµενους της χώρας µας µε τους οποίους αξίζει να ασχοληθεί σοβαρά κανείς, έγραφε στα 1932 χαρακτηριστικά, απηχώντας τον Hayek, αν και από το απέναντι στρατόπεδο: «Το Λαϊκόν Κόµµα είναι το κόµµα των παλαιών συνηθειών, των παλαιών µεθόδων, των παλαιών παραδόσεων, του κοινοβουλευτισµού, της νοικοκυροσύνης, της τάξεως, µε όλα τα αγαθά, όλα τα προτερήµατα και όλα τα ελαττώµατα αυτών των ιδιοτήτων του. εν θα κάµει µεγάλην πολιτική, αλλά δε θα πληρώσει και τας συνεπείας τας µεγάλας και τας δυσβαστάκτους» (περιλαµβάνεται στο Μ. ραγούµη, Πορεία προς τον Φιλελευθερισµό, Ελληνική Ευρωεκδοτική,1991, σελ. 481). Θυµίζουµε, επίσης, ότι ο «µεσαίος χώρος» δεν αποτελεί αποτέλεσµα ρηξικέλευθων ιδεολογικών αναζητήσεων αναλυτών της εγχώριας φωτισµένης εξιάς, αλλά αντίθετα είναι παλαιός όσο και η ιδεολογική ένδεια του συντηρητικού χώρου από τον οποίο προέρχεται. Έτσι, ήδη από το πρώτο µισό του περασµένου αιώνα, ο βρετανός πρωθυπουργός και ηγέτης των συντηρητικών Τόρυδων Harold Macmillan ( ), εξέδιδε βιβλίο µε τίτλο The Middle Way (1938). Και βέβαια δεν είναι να απορεί κανείς που ο Macmillan, γνωστός για τις αριστερές ιδέες του (και την ιδεολογική του σύγχυση, θα προσθέταµε εµείς), όχι µόνο γνώρισε την συντριβή στις εκλογές του 1945 αλλά έχασε ακόµη και την βουλευτική έδρα του. Τα παραπάνω βέβαια δεν σηµαίνουν πως η συντηρητική σκέψη δεν είναι σε θέση να παράγει πνευµατικό έργο. Αρκεί να αναλογιστεί κάποιος σπουδαίους συντηρητικούς στοχαστές όπως o Edmund Burke, o Alexis de Tocqueville, ακόµη και ο Joseph de Maistre και ο Carl Schmitt. Έτσι, σε χώρες µε σπουδαία αστική τάξη, όπως η Γαλλία, η συντηρητική σκέψη υπήρξε πάντοτε σηµαντική και παραµένει ακόµη και σήµερα ασκώντας επιρροή, ακόµη και αν αυτή δεν εκφράζεται εκλογικά. Αντίθετα, σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου η αστική τάξη δεν είναι επαρκώς αναπτυγµένη, η συντηρητική πολιτική σκέψη παραµένει σε λανθάνουσα µορφή. Έτσι δεν θα συναντήσει κανείς ελληνικούς Times, Le Figaro, Suddeutsche Zeitung (διάολε, ούτε ένα συντηρητικό Βήµα). ιόλου τυχαία ο ταλαίπωρος Ροΐδης, χαρακτηριστικός τύπος φιλελεύθερου αστού της εποχής του, έβρισκε βολικότερο και πιο φυσιολογικό να εκφράζει τις ανησυχίες του µέσα από ριζοσπαστικά και σοσιαλιστικά έντυπα της εποχής όπως ο Ραµπαγάς, παρά στον αφιλόξενο προς τις ιδέες του συντηρητικό χώρο. Από την εποχή βέβαια του Ροΐδη ελάχιστα έχουν αλλάξει για τους εναποµείναντες εκπροσώπους της σκεπτόµενης εξιάς. Το πρόβληµα, λοιπόν, της σύγκλισης ανάµεσα στην µαρξιστική Αριστερά και στη συντηρητική εξιά στην Ελλάδα, δεν οφείλεται αποκλειστικά σε µία ευκαιριακή λαϊκιστική συµπόρευση µε στόχο άµεσα εκλογικά οφέλη. Ούτε στις κοινές αφετηριακές παραδοχές των δύο πολιτικών ρευµάτων (µεταφυσικός κοινοτισµός, πολιτικός ανορθολογισµός, ιστορικός µεγαλοϊδεατισµός), όπως ορθά, πλην όµως περιοριστικά, επισηµαίνει ο Τάκης Μίχας. Και βέβαια δεν οφείλεται στο ότι η αστική τάξη έχασε την ιδεολογική µάχη, όπως υποστηρίζει ο φίλος Πάσχος Μανδραβέλης. Απλούστατα διότι ποτέ δεν έδωσε µια τέτοια µάχη. Ο Brian C. Anderson, συγγραφέας του πολύκροτου έργου South Park Conservatives- the Revolt against Liberal Media Bias (2005) που αξίζει να διαβαστεί µε προσοχή, περιγράφει την ανάδειξη

10 10 Rooster Review συντηρητικών πολιτικών ιδεών την τελευταία δεκαπενταετία σε πείσµα της αριστερής (liberal) µηντιακής ηγεµονίας, υπεύθυνη σε µεγάλο βαθµό για την ιδεολογική ηγεµονία των αµερικανών συντηρητικών που µεταφράζεται σε εκλογικές νίκες για τους Ρεπουµπλικάνους. Φυσικά, η ιδεολογική ένδεια του ελλαδικού συντηρητικού χώρου δεν µπορεί να αποδοθεί σε αποκλεισµούς που έχει επιβάλει η συνοµωσία των διαπλεκοµένων στο χώρο του Τύπου και των εκδόσεων, αν και οι µικρότητες, οι εγωισµοί, οι δηµόσιες σχέσεις και τα συµφέροντα είναι και εδώ, όπως άλλωστε σε όλους τους χώρους της κοινωνικής δραστηριότητας, υπαρκτά. Έχει λεχθεί µε κάποια δόση υπερβολής οµολογούµενα ότι, τα σπουδαία πνευµατικά έργα είναι προϊόν κάποιας εσωτερικής πίεσης (frustration). Είναι βέβαια εξίσου αληθές πως, µεταπολεµικά οι εκπρόσωποι της συντηρητικής διανόησης δεν είχαν πολλές τέτοιες εσωτερικές παρορµήσεις ή εξωτερικές αναγκαιότητες. Η επαγγελµατική και κοινωνική ανέλιξη καθορίζονταν σε µεγάλο βαθµό από το πλέγµα των τζακιών, της οικογενειοκρατίας και των κοινωνικών φρονηµάτων, και ως εκ τούτου η συµµετοχή τους εξασφαλίζονταν δικαιωµατικά. Ο κατάλογος των ηµιµαθών απαίδευτων που σταδιοδρόµησαν άκοπα, είναι µακρύς στη σύγχρονη ελληνική πολιτική ιστορία. Πρέπει ωστόσο να επισηµανθεί ότι, οι µεταπολιτευτικές κοινωνικές αλλαγές δεν περιορίστηκαν να διαρρήξουν τα απαράδεκτα κοινωνικά στεγανά ως όφειλαν, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις οδήγησαν στο αντίθετο άκρο, στην υιοθέτηση δηλαδή ενός στείρου αντιδεξιού λόγου ως διαβατηρίου επαγγελµατικής, κοινωνικής και πολιτικής ανόδου (εξίσου µακρύς κατάλογος, αρκεί να περιοριστεί κανείς στα πανεπιστηµιακά ιδρύµατα). Οι πολιτικοί φορείς της συντηρητικής παράταξης από την πλευρά τους φέρουν σηµαντικές ευθύνες, καθώς όχι µόνο δεν έκαναν τίποτε προκειµένου να διορθώσουν κάπως την κατάσταση, αλλά αντίθετα προσυπέγραψαν το διαζύγιο του χώρου τους από την πολιτική σκέψη. Έτσι, ενώ στο συνέδριο της Χαλκιδικής (Απρίλιος 1994) ο Μιλτιάδης Έβερτ αποκήρυξε τον νεοφιλελευθερισµό («δεν είµαστε νεοφιλελεύθεροι»- λες και υπήρχε η παραµικρή αµφιβολία γι αυτό) που θα µπορούσε να ανανεώσει το γερασµένο ιδεολογικό οπλοστάσιο της παράταξης, ο Κώστας Καραµανλής στο πρόσφατο συνέδριο του κόµµατος του (Ιούνιος 2004) ξεµπέρδεψε µε τις πολιτικές ιδέες στο σύνολό τους. Όρισε, έτσι, την Νέα ηµοκρατία ως το «κόµµα του κοινωνικού κέντρου» και έκφραση της «γνήσιας δηµοκρατικής παράταξης». Αν απορρίψουµε το ενδεχόµενο (πάντοτε υπαρκτό, βέβαια) ο πρόεδρος της Ν να υιοθετεί τον πολιτικό λόγο του Ανδρέα Παπανδρέου µε είκοσι χρόνια καθυστέρηση, τότε αβίαστα συµπεραίνουµε ότι η Ν κινείται πλέον εντός του ιδεολογικού πλαισίου µίας δογµατικής Αριστεράς. Αν µάλιστα δεχτούµε πως κινείται στο µεσαίο χώρο του πραγµατισµού, απορρίπτοντας τους ιδεολογικούς αναχρονισµούς, όπως υποστηρίζουν οι ιδεολογικοί γκουρού της, τότε καταλήγουµε στο συµπέρασµα ότι η αριστερή ρητορική έχει εσωτερικευθεί ως ουδέτερος, µέσος πολιτικός λόγος. Η σηµειολογία του νεοδηµοκρατικού πολιτικού λεξιλογίου είναι αρκούντως αποκαλυπτική. Τέτοια επιτυχία δεν θα µπορούσε να φανταστεί ούτε ο πλέον φιλόδοξος εισοδιστής. Αν λοιπόν για τον Κωνσταντίνο Καραµανλή, η Ν δανειζόταν από την φαρέτρα της εξιάς και της Αριστεράς, η σηµερινή Ν δανείζεται αποκλειστικά από την Αριστερά. Και σαν πρωτοετής φοιτητής µοιάζει προσηλωµένη στην άκριτη αποδοχή βασικών θέσεων, αγνοώντας τις σύγχρονες αναζητήσεις στο χώρο της σοσιαλδηµοκρατίας, µένοντας προσκολληµένη στις βασικές έννοιες του δογµατικού µαρξισµού, µε την πίστη του νεοφώτιστου. Εάν, για παράδειγµα, άκουγε κάποιος τον υφυπουργό Απασχόλησης Γ. Γιακουµάτο να τοποθετείται προ ηµερών σε τηλεοπτικό παράθυρο για την εργατική Πρωτοµαγιά, θα νόµιζε πως βρισκόταν στο Σικάγο πριν την κατοχύρωση των εργασιακών δικαιωµάτων. εν είναι λοιπόν να απορεί κανείς που, η συντηρητική διανόηση τείνει να αποτελέσει στη χώρα µας εννοιολογική αντίφαση καθαυτή (contradiction in terms). ίκαια λοιπόν παραπονείται ο Γ. Κύρτσος (Ο Μυστικός Πόλεµος των Εξουσιών, Καστανιώτης, 2003, σελ. 46)- αναφερόµενος στη Ν της περιόδου όταν και συµµετείχε στην επικοινωνιακή οµάδα Έβερτ- γιατί, «το πολιτικό, ιδεολογικό επίπεδο ήταν εξαιρετικά χαµηλό», καθώς και για τις µάταιες προσπάθειες του να καθιερώσει τον Ελεύθερο Τύπο ως µια ποιοτική εφηµερίδα γνώµης. Είναι βέβαιο ότι ο αξιόλογος αρθρογράφος, παρά τις αναµφισβήτητες επαγγελµατικές επιτυχίες του, τα χρόνια που θήτευσε στον συντηρητικό χώρο, πρέπει να έζησε ένα ιδεολογικό δράµα.

11 Rooster Review 11 Ο Anderson, σε πρόσφατο άρθρο του στους Los Angeles Times ( ) απευθύνεται στους αµερικανούς φιλελεύθερους ισχυριζόµενος πως, «η εξιά µπορεί πραγµατικά να γράφει» (the Right really can write). Για την εγχώρια εξιά, ωστόσο, ας µας επιτρέψει να διατηρήσουµε τις επιφυλάξεις µας. Τέλος, όσον αφορά τον υπουργό Επικρατείας που δηλώνει µε αυταπάρνηση πως, «θα γίνει ακόµη και κοµµουνιστής για χάρη του λαού», τον ευχαριστούµε για την θυσία, δεν χρειάζεται όµως να κοπιάσει ιδιαίτερα. Είναι, ακόµη και αν δεν το γνωρίζει ο ίδιος. Η ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΟΡΓΟΥΕΛ ηµήτρης Σκάλκος Όλα τα ζώα είναι ίσα, αλλά κάποια ζώα είναι περισσότερο ίσα από τα άλλα. Η Φάρµα των Ζώων Καθώς συµπληρώνονται εβδοµήντα πέντε χρόνια από τον θάνατο του βρετανού συγγραφέα George Orwell ( ) είναι, αν µη τι άλλο, ευκαιρία να αφιερώσουµε λίγες γραµµές στον συγγραφέα, η σκέψη του οποίου σφράγισε τα λογοτεχνικά και πολιτικά πράγµατα του ευρωπαϊκού εικοστού αιώνα. Ο Alexis de Tocqueville έλεγε πως οι δεξιότητες που παράγουν θαυµάσια λογοτεχνία, δεν παράγουν απαραίτητα και ορθή πολιτική, και στις περισσότερες των περιπτώσεων είχε δίκιο. Ωστόσο, δεν υπήρξε τέτοια η περίπτωση του Orwell, το έργο του οποίου χαρακτηρίζεται από πολιτική διεισδυτικότητα, νοηµατική σαφήνεια και αδιαµφισβήτητη λογοτεχνική αξία. Συγγραφέας που «σφράγισε το βρετανικό δοκίµιο όπως κανείς άλλος από την εποχή του HenryHazlitt», σύµφωνα µε το περιοδικό Newsweek, ο Eric Arthur Blair, όπως ήταν το πραγµατικό του όνοµα, εµπνευστής εκφράσεων που έµειναν στην ιστορία (όπως µεταξύ άλλων ο όρος «ψυχρός πόλεµος»), υπήρξε παράλληλα οξυδερκής αναλυτής της πολιτικής πραγµατικότητας της εποχής του, που οι κατοπινές εξελίξεις, το δίχως άλλο, τον δικαίωσαν Πενήντα χρόνια από την έκδοση της περίφηµης Φάρµας των Ζώων (1945), η οποία καθυστέρησε λόγω της αρχικής της απόρριψης από τον T.S. Eliot, ο Orwell προσφέρει µία αξεπέραστη αλληγορική πολιτική σάτιρα που περιγράφει την τραγικότητα της διάψευσης των προσδοκιών της Οκτωβριανής Επανάστασης, και ταυτόχρονα κάθε επανάστασης που δίνει υπέρµετρες και δίχως έλεγχο εξουσίες σε µία µικρή οµάδα αντιπροσώπων. Στο σύντοµο αυτό έργο του, ο Orwell εξιστορεί τις περιπέτειες των ζώων µίας φάρµας, τα οποία υπό την ηγεσία των γουρουνιών εξεγείρονται κατά του ιδιοκτήτη της και εκµεταλλευτή τους κ. Jones, µόνο για να βρουν στη συνέχεια µία εξίσου αφόρητη κατάσταση υπό τη νέα- «δική τους»- διοίκηση. Όταν τελικά ο Napoleon, το γουρούνι-ηγέτης της φάρµας, συµµαχεί µε τους ανθρώπους προκειµένου να διαφυλάξουν από κοινού την εξουσία τους απέναντι στους καταπιεζόµενους ανθρώπους και ζώα, ο συγγραφέας δεν αφήνει την παραµικρή αµφιβολία για το κεντρικό µήνυµα του έργου του: η εξουσία διαφθείρει και προωθεί τα συµφέροντα αυτών που την ασκούν. Στην εισαγωγή που έγραψε ο Orwell το 1947, ειδικά για την ουκρανική έκδοση της Φάρµας των Ζώων, που διανεµήθηκε στους Ουκρανούς πρόσφυγες, η Σοβιετική Ένωση χαρακτηρίζεται ως µία ιεραρχική κοινωνία όπου οι εξουσιαστές δεν έχουν κανένα λόγο να παραχωρήσουν τις εξουσίες τους, όπως άλλωστε και κάθε άλλη κυρίαρχη τάξη. Ο Orwell είχε επηρεαστεί- αν και επικριτικός απέναντι του- από το γνωστό έργο του James Burnham ( ) The Managerial Revolution (1941) που προέβλεπε την αντικατάσταση της πολιτικής αντιπαράθεσης από το διαχειριστικό κράτος που ελέγχει µία κάστα τεχνοκρατών, η οποία κυριαρχεί σε µία κοινωνία όπου ο καπιταλισµός δεν λειτουργεί και ο σοσιαλισµός δεν έρχεται. Οι αναλογίες είναι προφανείς. Αξίζει να σηµειωθεί ότι, ο Burnham διαφωνούσε µε όσους υποστήριζαν στους κόλπους του αµερικανικού τροτσκιστικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόµµατος, του οποίου υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος, ότι η Σοβιετική Ένωση είναι κράτος των εργατών χωρίς όµως η εξουσία να ασκείται από τους ίδιους (degenerated worker s state, σύµφωνα µε την τροτσκιστική ορολογία) και άρα θα έπρεπε να στηρίζεται κριτικά. Αντίθετα επέµενε στην άποψη ότι η ΕΣΣ δεν ήταν τίποτε περισσότερο από ένα

12 12 Rooster Review γραφειοκρατικό κολλεκτιβιστικό κράτος που δεν έπρεπε να τύχει ουδεµίας υποστήριξης. Αν ο Marx έγραψε για την «δικτατορία του προλεταριάτου» και ο Lenin την όρισε ως την απεριόριστη εξουσία βασισµένη στη δύναµη και όχι στους νόµους, o Orwell επέµεινε στη φύση της εξουσίας καθεαυτής, απογυµνωµένης από κάθε ιδεολογικό µανδύα- µία σιδερένια και απρόσωπη δύναµη (macht), ένα αυτό-αναφορικό χοµπσιανό σύστηµα κυριαρχίας, «το πιο παγωµένο από όλα τα κρύα τέρατα» για τον Nietzsche. Μερικές δεκαετίες µετά, τα Θεσµικά Οικονοµικά (James Buchanan, Gordon Tullock, κ.ά.) µέσα από την οικονοµική ανάλυση των θεσµών κατέδειξαν εκείνες τις περιπτώσεις όπου η επιδίωξη της εξυπηρέτησης των στενά προσδιοριζόµενων συµφερόντων αποτελεί την ορθολογική επιλογή των κυβερνώντων («where you stand is where you sit»). Αν και ο Orwell σε όλη τη διάρκεια του σύντοµου βίου του δεν σταµάτησε να ακολουθεί τις αρχές του δηµοκρατικού σοσιαλισµού, δεν µπορεί κανείς να παραγνωρίσει τις ιδεολογικές συγγένειες των απόψεων του µε τη φιλελεύθερη σκέψη του στοχαστή λόρδου Acton («η εξουσία διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα») καθώς επίσης και µε το έργο συγγραφέων όπως ο Edmund Burke (Reflections on the Revolution in France) και ο Alexis de Tocqueville (Democracy in America), οι οποίοι, από διαφορετικές βέβαια οπτικές γωνίες, στέκουν επικριτικά απέναντι στον κολεκτιβισµό. Παρόµοιες αντιλήψεις µε αυτές του Orwell µοιράζεται ένα πλήθος σηµαντικών µη µαρξιστών σοσιαλιστών, όπως ο Bertrand Russell. Ο πολωνός, και παλαιός αντικαθεστωτικός, φιλόσοφος Leszek Kolakowski, σπουδαίος ανατόµος του φαινόµένου του ολοκληρωτισµού, έχει επισηµάνει ότι δεν γνωρίζουµε πώς να εναρµονίζουµε τα συγκρουόµενα συµφέροντα των µελών µίας κοινωνίας καθώς, «δεν υπάρχει ένα σχέδιο (blueprint) µιας ασφαλούς και χωρίς συγκρούσεις κοινωνίας». Και φυσικά, η βίαιη κατάργηση των αντιτιθέµενων συµφερόντων δεν αποτελεί σε καµία περίπτωση τη λύση των κοινωνικών ζητηµάτων. Στο 1984 (1948) περιγράφει το εφιαλτικό σενάριο µίας ολοκληρωτικής δυστοπίας, όπου ο Μεγάλος Αδελφός ρυθµίζει στην παραµικρή λεπτοµέρεια τους την κοινωνική αλλά ακόµη και την προσωπική ζωή των πολιτών της φανταστικής Ωκεανίας. Σήµερα το επίθετο «οργουελικός» χρησιµοποιείται προκειµένου να περιγραφεί ο απόλυτος έλεγχος και παρακολούθηση κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας. Το 1984, ουσιαστικά αποτελεί την συνέχεια της Φάρµας των Ζώων. Αν και επικεντρώνεται στους µηχανισµούς διαφύλαξης και αναπαραγωγής της εξουσίας του Μεγάλου Αδελφού, κύρια µέσω του απόλυτου ελέγχου της επικοινωνίας, δεν είναι ένα βιβλίο για την προπαγάνδα και τη «διπλή γλώσσα», αλλά αντίθετα µία καταγγελία ενάντια στον πατερναλισµό και την κυριαρχία της Μοναδικής Σκέψης που συνθλίβουν το άτοµο. Ο γνωστός δηµοσιογράφος Christopher Hitchens, στο θαυµάσιο έργο του Ο Θρίαµβος του Όργουελ (Why Orwell Matters, 2003), αναφέρει σχετικά πως όταν, «η λιγότερη λογοτεχνική από όλες τις εφηµερίδες στη Νέα Υόρκη, η Daily News, έγραψε ένα άρθρο λέγοντας πως το 1984 ήταν µια επίθεση στην Εργατική Κυβέρνηση της Αγγλίας, ο Francis Henson ζήτησε από τον Orwell να γράψει µια δήλωση: Το τελευταίο µου µυθιστόρηµα δεν σχεδιάστηκε ως µια επίθεση στον σοσιαλισµό ή στο Βρετανικό Εργατικό Κόµµα (το οποίο υποστηρίζω) αλλά ως µια επίδειξη των διαστρεβλώσεων στις οποίες υπόκειται µια συγκεντρωτική οικονοµία και οι οποίες έγιναν ήδη αντιληπτές, µέσω του Κοµµουνισµού και του Φασισµού».* Όπως λέει χαρακτηριστικά ένας από τους ήρωες του 1984 που εκπροσωπεί την κοµµατική νοµενκλατούρα, «το κόµµα επιζητά την εξουσία για την εξουσία. εν µας ενδιαφέρει το καλό των άλλων. Ενδιαφερόµαστε µόνο για την δύναµη Γνωρίζουµε ότι κανείς δεν αποκτά την εξουσία προκειµένου να την παραδώσει Η εξουσία δεν είναι µέσο, είναι αυτοσκοπός.το αντικείµενο της εξουσίας είναι η εξουσία». Είναι αυτή ακριβώς η έλλειψη ελευθερίας της έκφρασης και πλουραλισµού που επιτρέπει την ανεµπόδιστη κυριαρχία του διαχειριστικού µηχανισµού (apparatus). Μέσα από την τροµακτική σκιαγράφηση του κολεκτιβιστικού ολοκληρωτισµού, ο Orwell µας στέλνει ένα ηχηρό µήνυµα ελευθερίας. Σε αυτό το σηµείο, ο δηµοκρατικός σοσιαλισµός του Orwell συναντά τον κλασσικό φιλελευθερισµό. Η εµπιστοσύνη στο άτοµο και η δυσπιστία προς κάθε εξουσία αποτελούν αρχές που µοιράζονται τα δύο ρεύµατα τα οποία- παρά τις όποιες συχνά σηµαντικές διαφορές τους- µιλούν την ίδια γλώσσα. Άλλωστε ας µην ξεχνούµε ότι ο πρώιµος βρετανικός σοσιαλισµός υπήρξε βαθιά αντι- µαρξιστικός.

13 Rooster Review 13 Την ίδια περίπου εποχή, ο Friedrich Hayek συγγράφει το σηµαντικό του έργο Ο ρόµος Προς τη ουλεία (The Road to Serfdom, 1944) που επηρέασε όσο λίγα την µεταπολεµική ανάκαµψη του ευρωπαϊκού φιλελευθερισµού. Ο Orwell αναφέρεται στη κριτική του σε αυτό µε τα εξής χαρακτηριστικά λόγια: «Στο αρνητικό µέρος της διατριβής του καθηγητή Hayek υπάρχει πολλή αλήθεια. εν µπορεί να ειπωθεί πάρα πολύ συχνά- οπωσδήποτε, δεν λέγεται όσο συχνά θα έπρεπε- ότι ο κολεκτιβισµός δεν είναι εγγενώς δηµοκρατικός, αλλά, αντιθέτως, δίνει σε µια τυραννική µειονότητα τέτοιες δυνάµεις, που οι Ισπανοί Ιερό-Εξεταστές δεν είχαν ονειρευτεί ποτέ».* Στις µέρες µας, το έργο του Orwell αποκτά ιδιαίτερη επικαιρότητα. Καθώς οι θεσµοί της ανοικτής κοινωνίας δέχονται τα οµαδικά πυρά των οπαδών του δογµατισµού, του ανορθολογισµού και της µισαλλοδοξίας, η στοιχειώδης ιδεολογική εντιµότητα και ορθή κρίση επιβάλουν την αναγνώριση του γεγονότος ότι η ανθρώπινη ελευθερία και η κοινωνική ευηµερία προϋποθέτουν την απαγκίστρωση του ατόµου από τον ασφυκτικό εναγκαλισµό των κρατικών εξουσιών και την υιοθέτηση αποκεντρωµένων µορφών διακυβέρνησης. Και αυτό, η πένα του Orwell το ανέδειξε κατά τρόπο µοναδικό Τα αποσπάσµατα προέρχονται από το βιβλίο του Christopher Hitchens Ο Θρίαµβος του Όργουελ, το οποίο θα κυκλοφορήσει στα ελληνικά, από τις εκδόσεις «Ελάτη», τις προσεχείς εβδοµάδες. Η ΑΘΗΝΑ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΕ ΑΠΟ ΤΑ ΨΗΛΑ/ΜΕΓΑΛΑ ΚΤΙΡΙΑ Μια ελεγεια στους ουρανοξυστες Σωτήρης Γεωργανάς Ενα απο τα βαθυτερα συλλογικα τραυµατα στην σηµερινη Αθηνα ειναι η απωλεια του συµπαθητικου, νεοκλασικου της κεντρου και η παραδοση της πολης στα γκριζα, τσιµεντενια µεγαθηρια της αντιπαροχης. Ο κοινα αποδεκτος µυθος λεει οτι η Αθηνα καταστραφηκε απο τα ψηλα κτιρια. Σχεδον ολα τα δεινα της συγχρονης πολης συνδεονται στο µυαλο των κατοικων της µε τις «γκριζες πολυκατοικιες» και ετσι τεραστιο κοµµατι της κοινης γνωµης αντιτιθεται σε οποιοδηποτε µεγαλο κτιριο. Χαρακτηριστικη εκφανση αυτης της νοοτροπιας ειναι ενα αρθρο της Ελευθεροτυπιας µε τιτλο: Μανχαταν χτιζουν στο Χαλανδρι. Ετυχε να περασω κοντα στην περιοχη και εριξα µια µατια. Ο αρθρογραφος της «Ε» λοιπον, δεν ντραπηκε να χαρακτηρισει Μανχαταν ενα µαλλον αραιοχτισµενο συµπλεγµα κτιριων µε µεγιστο υψος τους 5 οροφους! Αυτην την νοοτροπια φαινεται να την συµµεριζονται πολλοι, αφου η συντριπτικη πλειονοτητα φαινεται να θεωρει οτι η Αθηνα εχει υπερβολικα πολλα µεγαλα κτιρια. Σε εναν κατοικο αλλης µεγαλης πολης οµως, αυτο φαινεται αστειο. Επισκεπτες απο µια συγκρισιµη πολη σε εισοδηµα και πληθυσµο, την Μαδριτη, απορουσαν µε το ποσο χαµηλα ειναι τα αθηναικα κτιρια. Μερικοι παροµοιαζαν πολυ πετυχηµενα την Αθηνα µε ενα τεραστιο χωριο. Και η αληθεια ειναι οτι η Αθηνα (και οι αλλες µεγαλες πολεις της Ελλαδος) ειναι απο πολλες µεριες µεγαλοχωρια, οχι µεγαλες πολεις. Πραγµα που εχει φερει πολλα µειονεκτηµατα. Και οι Ελληνες ποτε δε θα ξεπερασουν το συµπλεγµα κατα των ψηλων κτιριων αν δεν συνειδητοποιησουν καποια πραγµατα: Κανενα κεντρο µεγαλης πολης στον κοσµο δεν εχει χαµηλα κτιρια Ας ορισουµε το κεντρο µιας πολης σαν εκεινη την περιοχη που εχει την µικροτερη αποσταση απο ολες τις αλλες γειτονιες και εχει σχετικα µεγαλη πληθυσµιακη πυκνοτητα. Κοιταξτε τις φωτογραφιες απο το κεντρο της Βαρκελωνης. Μαδριτης, Παρισιου, Λονδινου, Βερολινου, Πραγας, ΝΥ. Ακοµα και στις ευρωπαικες πολεις µε πολυ µεγαλη ιστορια τα κτιρια στο κεντρο ειναι πολυ µεγαλα. Μπορει να ειναι παλια, οµορφα, νεοκλασικα, αρ νουβο, ροκοκο, µπαροκ, γοτθικου ή οποιουδηποτε αλλου ρυθµου κυριαρχουσε την εποχη που χτιστηκαν. Αλλα δεν ειναι µικρα! Ο λογος ειναι προφανης: Το κεντρο µιας µεγαλης πολης ειναι το µερος που συναντιουνται ολες οι δραστηριοτητες της. Η ζητηση για χωρους ειναι µεγαλη*, τα ενοικια ειναι υψηλα, η πιεση για µεγαλυτερες κατασκευες διαρκης.

14 14 Rooster Review Το κεντρο της Αθηνας δεν ηταν φτιαγµενο για κεντρο µεγαλης πολης Εδω εχουµε µια πρωτη εξηγηση, γιατι δεν µπορουσαν ποτε να επιζησουν οι µονοκατοικιες του Αθηναικου κεντρου. Αντιθετα µε τις περισσοτερες ευρωπαικες πρωτευουσες η Αθηνα αναπτυχθηκε σχετικα αργα. Το πραγµατικα οµορφο κεντρο της κατα το 1900 ηταν φτιαγµενο για µια µικρη πολη περιπου κατοικων, πρωτευουσα µιας πολυ µικροτερης Ελλαδας. Μια πολη µε µικρα κτιρια ενος µεχρι το πολυ δυο οροφων. Το ιδιο το ανακτορο (σηµερινη Βουλη) εχει µολις 3 οροφους! Οµως µετα την Μικρασιατικη Καταστροφη και µετα τον Β ΠΠ ειχαµε δυο µεγαλα µεταναστευτικα ρευµατα προς την πολη που την βρηκαν πληρως απροετοιµαστη. Οι επιπτωσεις απο το πρωτο ρευµα ειναι ακοµα εµφανεις στους προσφυγικους οικισµους και στην γενικοτερη ανοχη που παραδοσιακα δειχνει η πολιτεια στην αυθαιρετη δοµηση χωρις σχεδιο και προβλεψεις. Το δευτερο ρευµα εφερε και το µεγαλυτερο πληγµα στους Αθηναιους. Οι κακες µεταφορικες υποδοµες (λιγα αυτοκινητα, λιγοτερα λεωφορεια) και η ελλειψη πολεοδοµηµενων χωρων εκτος κεντρου, εκαναν του Αθηναιους να θελουν να µενουν πολυ κεντρικα. Η αυξηση του πληθυσµου, τα χαµηλα εισοδηµατα και η ακαταλληλοτητα των παλιων µονοκατοικιων σαν κατοικιες χωρις πολυεξοδες επισκευες** εφεραν την επελαση των σχετικα µονοτονων*** κτιριων που ακοµα και σηµερα χαρακτηριζουν το κεντρο. Το περασµα των ετων, η ατµοσφαιρικη µολυνση και η µαλλον ανεξηγητη πληρης ελλειψη συντηρησης εφερε το τελειωτικο χτυπηµα στην Αθηνα, µε αποτελεσµα το σηµερινο αρχιτεκτονικο εκτρωµα να µην θυµιζει σε τιποτα µια πολη καποτε υπηρξε αρχιτεκτονικο προτυπο µεγαλης ακτινοβολιας, χτισµενη απο κατοικους λατρεις του ωραιου****. Πληθυσµος της Αθηνας (απο την βικιπαιδεια) , , , , ,800, ,550, ,761,810 Μια βαρυτατη συνεπεια αυτης της αναρχης και ασχηµης δοµησης ειναι, οπως προανεφερα, η µεγαλη αποστροφη των Ελληνων στα µεγαλα κτιρια. Ετσι σαν απαντηση στο τραυµα αυτου που εκλαµβαναν οι Αθηναιοι σαν «καταστροφη της πολης απο τις πολυκατοικιες» ηρθε η καθολικη απαγορευση στην Αθηνα (και στην υπολοιπη Ελλαδα) των πραγµατικα µεγαλων κτιριων γραφειων και κατοικιας. Συγκεκριµενα φαινεται να υπαρχει µια απαγορευση στην πραξη των κτιριων πανω απο 12 οροφους. Οµως αυτη η απαγορευση ειναι λαθος, αφου η δοµηση µεγαλων κτιριων δεν χρειαζεται να ειναι ασχηµη και αναρχη! Μια δευτερουσα συνεπεια ειναι η αστυφιλια και ολες οι µεγαλες πολεις να κακοχαρακτηριστουν στο µυαλο των Ελληνων. Αυτο ειναι κατι εξισου λανθασµενο. Ειναι οι ουρανοξυστες µερος του προβληµατος ή µερος της λυσης? Η απαγορευση των «ουρανοξυστων» (µονο στην Ελλαδα λεγεται ενα 15οροφο κτιριο ουρανοξυστης) ειναι τοσο ακατανοητη οσο και απολυτα λανθασµενη. Τα ψηλα κτιρια απελευθερωνουν χωρους για αλλες χρησεις. Η ελλειψη τους στην Αθηνα εχει προκαλεσει της εξαπλωση της πολης σε πλατος, πραγµα που σηµαινει λιγοτερες πλατειες, δροµους και ελευθερους χωρους. Κοιταξτε για παραδειγµα ποσο πολυτιµο χωρο καταλαµβανει το κεντρικο κτιριο µιας µεσαιας προς µεγαλης ετιαρειας, της Εθνικης Ασφαλιστικης. Αντιθετα η αναπτυξη σε υψος εχει µεγαλα πλεονεκτηµατα. Φερνει πλεονεκτηµα στους κατοικους: Εκτος απο τους ελευθερους χωρους, βοηθαει στην δηµιουργια µεγαλυτερων οικοδοµικων τετραγωνων. Αυτο σηµαινει µεγαλυτερα πεζοδροµια και µεγαλυτερους δροµους. Ειναι διαπιστωµενο γεγονος στους συγκοινωνιολογους οτι οι µεγαλυτεροι δροµοι ειναι πιο αποτελεσµατικοι. ηλαδη ενας µονοδροµος δυο λωριδων ειναι πιο αποτελεσµατικος απο δυο δροµους µονης λωριδας. Στην Αθηνα δεν λειπουν οι δροµοι (οι οποιο καλυπτουν πολυ µεγαλο µερος της επιφανειας της πολης), λειπουν οι µεγαλοι δροµοι. Πραγµα που εξηγει εν µερει το φρικτο κυκλοφοριακο της Αθηνας και την σχετικη ελλειψη του σε πολεις σαν την Βαρκελωνη ή ακοµα και το Μανχαταν.

15 Rooster Review 15 Φερνει επισης πλεονεκτηµατα στις επιχειρησεις και στην δηµοσια διοικηση: Ειδικα στα επιχειρηµατικα κεντρα η απαγορευση των µεγαλων κτιριων ειναι εγκληµατικη. Αυτο γιατι πολλοι κλαδοι ευνοουνται απο την συγκεντρωση παροµοιων εταιρειων σε κοντινη αποσταση (το φαινοµενο ειναι γνωστο σαν clustering). Ακοµα περισσοτερο υπαρχουν εταιρειες των οποιων το µεγεθος καθιστα πληρως αδυνατη την εγκατασταση τους σε πολλα χαµηλα κτιρια. εν ειναι υπερβολη αν πει κανεις οτι πολλες πολυεθνικες δεν εγκαθιστανται στην Ελλαδα ή δεν την διαλεγουν για περιφερειακο κεντρο, λογω της ελλειψης καταλληλων γραφειακων κεντρων! Και βεβαια δεν πρεπει να παραµελειται η σπουδαιοτητα του εµβληµατικου χαρακτηρα των µεγαλοπρεπων κτιριων. Πολλες επιχειρησεις θελουν τα κεντρικα τους κτιρια να προβαλουν τον χαρακτηρα και τον δυναµισµο της επιχειρησης. Κλασικο παραδειγµα ο θαυµασιος αρ νουβο πυργος της Κραισλερ στην ΝΥ: Αλλα κτιρια, οπως µεγαλειωδη ξενοδοχεια, λειτουργουν σαν µαγνητες προσελκυσης πελατειας. ειτε το Hotel Arts στην Βαρκελωνη (45 οροφων, σχεδια του Φρανκ Γκερι), ή το (50 οροφων) Μπουρτζ αλ Αραµπ στο Ντουµπαι: Σε καποιες περιπτωσεις µαλιστα µεγαλα µνηµειακα κτηρια φιλοδοξουν να γινουν σηµειο αναφορας µιας ανερχοµενης πολης, συµβολο ανελιξης και δυναµης οπως σε πολλες πολεις της Κινας, ή πιο κοντα σε µας, στο Βερολινο, µια πολη µε παρελθον αλλα και εκρηκτικο µελλον. Ακοµα και σε ευρωπαικες πολεις οπου δεν συνηθιζονται οι ουρανοξυστες, συχνα χρησιµοποιουνται σε συγκεκριµενα σηµεια σαν συµβολικη πυλη της πολης οπως στην Μαδριτη, ή για να σηµατοδοτησουν το επιχειρηµατικο κεντρο της πολης. Η δηµοσια διοικηση θα ωφεληθει επισης. Ολα τα υπουργεια της Ελλαδος στεγαζονται σε πολλαπλα κτιρια, µε αποτελεσµα οι πολιτες να τρεχουν απο το ενα στο αλλο και η αµεση επικοινωνια των υπηρεσιων να δυσκολευεται. Η στεγαση τους σε ενα κτιριο θα βοηθουσε πολυ και θα οµορφαινε και τη πολη (θα αφηνε επισης ελευθερα τα παλια κτιρια τα οποια θε επρεπε να γκρεµιστουν). Περιττο να πουµε οτι η κατασκευη νεων, µεγαλων κτιριων θα αναζωογονησει την κατασκευαστικη βιοµηχανια που χειµαζεται µετα τους Ολυµπιακους και θα προσφερει δουλειες σε πολλους αρχιτεκτονες, µηχανικους και εργατες. Τελος δεν πρεπει να ξεχνουµε οτι η Αθηνα φιλοδοξει να γινει ενας δυνατος τουριστικος προορισµος. Μερικα µνηµειακα κτιρια, γνωστων αρχιτεκτονων, χωρις να χρειαζεται το δηµοσιο να δωσει δεκαρα (αντι για τα εκατοµµυρια που δοθηκαν σε καποιες αλλες κατασκευες Ισπανων αρχιτεκτονων), θα βοηθουσαν σιγουρα... Ακοµα και αν για το κεντρο της Αθηνας ειναι σχετικα αργα και υπαρχει και το πολυδιατυπωµενο (και συχνα διαστρεβλωµενο) επιχειρηµα της αισθητικης προστασιας της Ακροπολης απο µεγαλους ογκους διπλα της, υπαρχουν πολλα νεα κεντρα στην Αθηνα στα οποια επαναλαµβανονται τα ιδια λαθη. Περιοχες σαν το Μαρουσι που ακοµα διαµορφωνονται σαν επιχειρηµατικα κεντρα, η παραλια του Πειραια που φιλοδοξει να γινει ναυτιλιακο κεντρο, η Θεσσαλονικη που προσπαθει να γινει κεντρο των Βαλκανιων, δεν σηκωνουν αλλη καθυστερηση. Πρεπει να γινουν µελετες, διαπλατυνσεις δροµων*****, καθορισµος χρησεων και επιτελους η απαγορευση του χτισιµατος σε υψος πρεπει να καταργηθει. Ελπιζω λοιπον να ερθει η στιγµη που η Αθηναιοι και η διοικηση τους θα κοιτανε ψηλα, θα γινουν ουρανοχτιστες και θα αναφωνησουν: Ζητω οι ουρανοξυστες! *Κοιταξτε και αυτα τα αρθρα για µια εξηγηση γιατι το κεντρο µιας πολης εχει τοση ζητηση: O' Sullivan, Arthur (2002), Urban Economics, McGraw-Hill (5. Edition) κοιταξτε το κεφαλαιο 8 και Fujita, M. (1989), "Urban Land Use Theory'" in Location Theory by Gabszewicz, J. et al. Harwood Academic Publishers. Η κεντρικη ιδεα ειναι οτι βεβαια το κεντρο της πολης χαρη στην πληθυµσιακη πυκνοτητα του και την γεωγραφικη του θεση προσφερει την καλυτερη προσβαση σε ολες τις υπολοιπες γειτονιες, προσφερει τις πυκνοτερες δηµοσιες υπηρεσιες, τις περισσοτερες ευκαιριες διασκεδασης κτλ **Σε ελληνικες ταινιες της εποχης, το παραπονο: Θελω να φυγουµε απο αυτο το ερειπιο, θελω διαµερισµα σε πολυκατοικια! ακουγεται συνεχως απο τα χειλια των νοικοκυρων και µας θυµιζει οτι συχνα αυτα τα οµορφα κτιρια δεν ειχαν ουτε τις βασικοτερες εγκαταστασεις υγιεινης. *** Αξιζει να σηµειωθει σαν επιπλεον παραγοντας οτι η µεταπολεµικη αρχιτεκτονικη της Ευρωπης χαρακτηριζοταν κατα το µεγαλυτερο µερος της απο παροµοια χαρακτηριστικα. Απλως ηταν τυχερες οι περισσοτερες πολεις και δεν ειχαν µαζικη κατασκευη κτιριων εκεινη την εποχη. Μεγαλη εξαιρεση ειναι ισως η Γερµανια, οπου το βοµβαρδισµενο κεντρο των πολεων αντικατασταθηκε απο επισης πολυ µονοτονα, λειτουργικα κτιρια. **** Οι γενικες λυσεις, ή µαλλον θεραπειες (γιατι λυσεις θαυµατα ανηκουν στην σφαιρα της φαντασιας) για αυτην την κατασταση

16 16 Rooster Review υπαρχουν, αλλα δεν ειναι αντικειµενο του αρθρου αυτου (κοιταξτε πως να σωσετε την Αθηνα). ***** Σιγουρα η διαπλατυνσεις των δροµων θα γινουν αποδεκτες απο τους ιδιοκτητες, αν εχουν το δικαιωµα να χτισουν περισσοτερα τετραγωνικα! ΛΙΓΟ ΑΚΟΜΑ, ΝΑ ΣΗΚΩΘΟΥΜΕ ΛΙΓΟ ΨΗΛΟΤΕΡΑ Φώτης Περλικός A building is not just a place to be. It is a way to be. Frank Lloyd Wright Με αφορµή το πρόσφατο άρθρο του Σωτήρη (1), να προσθέσω µερικές επισηµάνσεις για τα ψηλά κτήρια και την έλλειψή τους στην Αθήνα. Κανείς λογικός άνθρωπος δεν µπορεί να παραγνωρίσει τη χρησιµότητα των ουρανοξυστών τα τελευταία 100+ χρόνια. Όχι µόνο µειώνουν τις ανάγκες σε κατά πλάτος επέκταση, αλλά επιτρέπουν την δηµιουργία πολύ ορθολογικότερων υποδοµών (µεγαλύτεροι δρόµοι, περισσότερα υπόγεια πάρκιγκ, περισσότεροι χώροι αναψυχής κτλ). Το κέντρο της Αθήνας θα µπορούσε να έχει πολύ φαρδύτερους δρόµους, µεγαλύτερα πεζοδρόµια, πολύ πιο όµορφα κτίσµατα και πολλούς χώρους πρασίνου αν είχαν επιτραπεί πιο ψηλά κτήρια. Προφανώς αυτά όµως είναι ασήµαντα µπροστά στην ποιότητα ζωής που µας εξασφαλίζουν τα άθλια πενταόροφα! Η συγκέντρωση των επιχειρηµατικών, εµπορικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων δηµιουργεί κέντρα τεχνολογίας, πληροφοριών και δεξιοτήτων. Αν και η εγγύτητα χώρου δε θα παίζει τόσο σηµαντικό ρόλο στη µεταφορά προϊόντων ή υλικών, παραµένει ζωτική για την ανταλλαγή των ιδεών. Αυτή άλλωστε είναι η αρχή µε την οποία ιδρύονται πανεπιστήµια, κατασκευάζονται βιοµηχανικά πάρκα ή οργανώνονται "δεξαµενές σκέψης" (χαρακτηριστικό παράδειγµα η Île-de- France στη Γαλλία). Για τον ίδιο λόγο, εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε ιδιαίτερα εξειδικευµένα αντικείµενα τείνουν να συγκεντρώνονται η µία κοντά στην άλλη. Είναι χαρακτηριστικό πως όλες οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας είναι µαζεµένες στη Silicon Valley, ενώ τις περισσότερες εταιρείες χρηµατοοικονοµικών υπηρεσιών στο Μανχάταν. Όσο για τους εργαζόµενους που έχουν ήδη κάνει πραγµατικότητα την "τηλε-εργασία", τα µεγαλύτερα ποσοστά αυτών, εντοπίζονται όλα σε µεγαλοαστικές περιοχές, και µάλιστα έξι από τα δέκα µεγαλύτερα τα συναντάµε σε τοµείς της Νέας Υόρκης και του Λος Άντζελες. Ακόµα, δίχως την δυνατότητα να χτιστούν ψηλά κτήρια η πόλη ολόκληρη χάνει την ισορροπία στην ανάπτυξή της. ιότι οι χώροι στο κέντρο της είναι ελάχιστοι και ο κορεσµός έρχεται πολύ γρήγορα. Αντί να µπορεί να αναπτυχθεί το κέντρο σε ύψος, αφήνοντας τα προάστια ελεύθερα για άλλες χρήσεις, η ασφυκτική ζήτηση για επαγγελµατικούς χώρους δηµιουργεί διαρκώς νέα κέντρα στην περιφέρεια διασπώντας τον ιστό της πόλης. Αντί να έχουµε ένα εµπορικό και επαγγελµατικό κέντρο και προάστια κατοικίας, καταλήγουµε σε δεκάδες µικρά κέντρα όλων των χρήσεων µε όλες τις δυσκολίες και το κόστος που αυτό δηµιουργεί και στις µετακινήσεις και στην κατοικία. Κλασικό παράδειγµα τέτοιας άθλιας ανάπτυξης είναι φυσικά η Αθήνα. Αντί να επιτραπεί η δηµιουργία ψηλότερων κτηρίων στο κέντρο, δηµιουργούνται διαρκώς νέα επιχειρηµατικά κέντρα (Κηφισίας, Συγγρού, Μεσογείων κτλ). Έτσι γιγαντώνονται παράλογα οι ανάγκες σε υποδοµές (και πρακτικά η σπατάλη κι άλλου δηµόσιου χρήµατος, που στην Ελλάδα κυριαρχεί η εντύπωση ότι έρχεται από τον ουρανό και όχι από την τσέπη µας), επιβαρύνεται η ποιότητα ζωής, εξαφανίζονται οι χώροι αναψυχής, επιτείνεται το κυκλοφορικό κτλ. Η ανάγκη για ψηλά κτήρια δεν πρωτοπαρουσιάζεται σήµερα. Υπάρχει από τότε που κορέστηκε το κέντρο και άρχισε η αναζήτηση εναλλακτικών χώρων επαγγελµατικής στέγης, δηλαδή από την δεκαετία του 60. Αντί για τη χρήση του ελεύθερου και απεριόριστου αττικού ουρανού, οι φωστήρεςγραφειοκράτες οδήγησαν µε τις παράλογες ρυθµίσεις τους στην υποβάθµιση όλου του λεκανοπεδίου. Επιπλέον, οι ουρανοξύστες κοσµούν µια πόλη. Έχουν το κατάλληλο µέγεθος ώστε να µπορέσει ο καλλιτέχνης/αρχιτέκτονας να ξεδιπλώσει το ταλέντο του και να δηµιουργήσει στολίδια. Και τα σχεδόν κρυσταλλικά σχήµατά τους, δεν είναι µόνο πολύ πιο κοντά στα µοτίβα της φύσης από παλαιότερες τεχνοτροπίες, αλλά εκφράζουν µια απίστευτη πολυπλοκότητα µέσα από τις λιτές τους γραµµές. Ένας τετράγωνος κρύσταλλος είναι πολύ πιο εντυπωσιακός, και πολύ πιο δύσκολος να δηµιουργηθεί από έναν πολύεδρο. Η δε εικόνα των ουρανοξυστών το βράδυ είναι µαγευτική. Αντίθετα τα άθλια οµοιόµορφα πενταόροφα της Αθήνας,

17 Rooster Review 17 κολληµένα το ένα δίπλα στο άλλο και µε πολύ λίγα διαθέσιµα τετραγωνικά, δεν αφήνουν πολλά περιθώρια καλλιτεχνικής δηµιουργίας. Οι ουρανοξύστες πάντως είναι προϊόντα υλικών που απαιτούν διαφορετικές φόρµες και διαφορετικά σχέδια σε σχέση µε αυτά που έχουµε συνηθίσει. Όπως το µάρµαρο δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί για σχέδια κατάλληλα για ξύλο, όπως το τσιµέντο δεν είναι το ίδιο µε την πέτρα, έτσι και ο γρανίτης, το ατσάλι και το γυαλί απαιτούν µια δική τους αισθητική. Είναι κακάσχηµο να βλέπεις κίονες σε έναν ουρανοξύστη. εν µπορείς να χρησιµοποιείς φόρµες άλλων υλικών, που προορίζονται για άλλα κτίσµατα, σε ένα σύγχρονο κτήριο. Όχι για κανένα µεταφυσικό λόγο, αλλά διότι δεν εξυπηρετούν τους πρακτικούς σκοπούς για τους οποίους αναπτύχθηκαν (η αισθητική είναι άρρηκτα δεµένη µε τη λειτουργικότητα). Η αντιγραφή του παρελθόντος και ο «δανεισµός» από αυτό δείχνει πνευµατική στειρότητα και έλλειψη φαντασίας. Τα νέα υλικά διαµορφώνουν νέα αισθητικά πρότυπα. Οι ουρανοξύστες όµως δεν είναι απλώς πρακτικά κτίσµατα. Είναι και µνηµεία. Μνηµεία του ανθρώπινου πνεύµατος, του ορθολογισµού, της ελευθερίας και της επιτυχίας. Της απελευθέρωσης του ανθρώπου από τους περιορισµούς της φύσης και της επικράτησης στη συνεχή πάλη µε τα στοιχεία της. Από την ανακάλυψη του ανελκυστήρα, του ηλεκτρισµού, της κατεργασίας του χάλυβα και του γυαλιού έως τις καινοτοµίες που επέβαλαν στην αρχιτεκτονική τέχνη, οι ουρανοξύστες είναι το αποτέλεσµα της εφευρετικότητας, της δηµιουργικότητας και της τεχνολογικής εξέλιξης του ανθρώπου. Είναι τα σύµβολα της επιστήµης, της ευηµερίας, της εξέλιξης και της προόδου των τελευταίων 130 χρόνων. Μιας προόδου στηριγµένης όχι στην υποδούλωση του ανθρώπου αλλά στην απελευθέρωση των ατοµικών του ικανοτήτων και την αξιοποίηση της ανεξάρτητης σκέψης του. Οι ουρανοξύστες δεν είναι αιγυπτιακές πυραµίδες, χτισµένες µε την καταναγκαστική εργασία χιλιάδων δούλων για την προβολή του µεγαλείου του Φαραώ. Ούτε είναι ναοί και εκκλησίες, χτισµένες για να προβάλουν το κύρος της θρησκείας και να εξασφαλίζουν την ταπείνωση του ανθρώπου µπροστά σε υπερφυσικές δυνάµεις (και τα αντίστοιχα ιερατεία που τα εκπροσωπούν). εν είναι παλάτια κάποιου βασιλιά, όπως οι Βερσαλλίες, για να εξασφαλίσουν την πολυτελή του διαβίωση. Ούτε είναι σύµβολα προβολής της ισχύος κάποιου επιθετικού κράτους σε βάρος άλλων λαών, όπως η Πύλη του Βρανδεµβούργου ή η Αψίδα του Θριάµβου. εν είναι µαυσωλεία, αφιερωµένα σε «οραµατιστές» ηγέτες ολοκληρωτικών καθεστώτων, για να συµβολίσουν την διαρκή καταπιεστική παρουσία τους στη ζωή των θυµάτων τους. Ούτε τέλος είναι αυθαίρετα «έργα τέχνης» πληρωµένα από τους φόρους των ανώνυµων πολιτών, για να ικανοποιήσουν τη µεγαλοµανία κάποιων γραφειοκρατών, που στην καλύτερη περίπτωση µπορεί να γίνουν ατραξιόν για τουρίστες. Αντίθετα, οι ουρανοξύστες είναι κτίσµατα λειτουργικά. Χτισµένα, σχεδόν πάντα, από ιδιωτικά κεφάλαια µε σκοπό να είναι κερδοφόρες επενδύσεις, όχι σπατάλες δηµοσίων χρηµάτων. Χτισµένοι χάρη στην ιδιοφυΐα ατόµων που κατάφεραν να µετατρέψουν τις πρώτες ύλες της γης σε ατσάλινες δοκούς και ανελκυστήρες, αλλά και να σηκώσουν την ευθύνη του οικονοµικού βάρους τέτοιων τεράστιων επενδύσεων. Είναι χώροι ζωντανοί, κυψέλες γεµάτες ενεργητικότητα, που φιλοξενούν την παραγωγική εργασία χιλιάδων ανθρώπων που δηµιουργούν πλούτο. Έναν πλούτο που διαχέεται σε όλη την πόλη και ανεβάζει το επίπεδο της ζωής της. εν είναι τυχαίο ότι σε κάθε γρήγορα αναπτυσσόµενη πόλη στον κόσµο, ξεφυτρώνουν νέοι ουρανοξύστες. Σύµβολα των αναπτυξιακών τους δυναµικών, της οικονοµικής τους επιτυχίας και του δηµιουργικού κλίµατός τους. Ας δούµε πώς βιώνει αυτό το κλίµα στην Νέα Υόρκη ένας Έλληνας αρχιτέκτονας, από τους κορυφαίους σχεδιαστές ουρανοξυστών παγκοσµίως (µε πάνω από 60 κατασκευές), ο Κώστας Κονδύλης: «Στη Νέα Υόρκη υπάρχει µια ένταση. ηµιουργική. Υπάρχει πάθος για τη δουλειά. Είναι ερεθιστική πόλη. Υπάρχει ανταγωνισµός ή συναγωνισµός. Και είναι θετικός. ιότι ψάχνεις συνεχώς να βρεις λύσεις, να κάνεις καινούργια πράγµατα. Εάν είσαι πετυχηµένος, εντάξει, είναι σπουδαίο. Αλλά αυτό δεν φτάνει. Αντιθέτως, είναι κίνητρο για να προχωρήσεις στο επόµενο έργο. Υπάρχει, λοιπόν, µια συνεχής πρόκληση, που σπρώχνει όλους τους επαγγελµατίες. Η Νέα Υόρκη, λοιπόν, µε αυτά της τα κτίρια είναι ιδανική πόλη για έναν αρχιτέκτονα. Που έρχεται εδώ να παλέψει και να κυριαρχήσει.» (2) Φυσικά τέτοια κτίσµατα και περιβάλλοντα είναι λογικό να απουσιάζουν σχεδόν παντελώς από την άγονη καθυστερηµένη γωνιά της παγκόσµιας επαρχίας όπου ζούµε. Μια µατιά στον ουρανό της Αθήνας φτάνει για να δούµε πόσο λίγο έχουµε επηρεαστεί από τα σύγχρονα ρεύµατα και πόσο φοβικά προσεγγίζει η χώρα µας τις διεθνείς εξελίξεις. Μάλιστα έχουµε καταφέρει να ιδεολογικοποιήσουµε τις ελλείψεις µας µε το να λοιδωρούµε τους

18 18 Rooster Review ουρανοξύστες και να απαγορεύουµε την δηµιουργία τους (µε την θεσµοθέτηση γελοίων συντελεστών δόµησης, που από µόνοι τους είναι µια τραγική καταπάτηση των ιδιοκτησιακών δικαιωµάτων και της οικονοµικής µας ελευθερίας). Αυτή είναι διαχρονικά η χαρακτηριστική στάση των ανίκανων κάθε εποχής µπροστά στο µεγαλείο των πρωτοπόρων και των δηµιουργών. Όταν η Αθήνα έχτιζε Παρθενώνες, οι Σπαρτιάτες τους ειρωνεύονταν µε αντίστοιχα σχόλια µε αυτά που ακούµε σήµερα εναντίον των κορυφαίων επιτευγµάτων της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Όταν η Ρώµη έχτιζε πόλεις, δρόµους και υδραγωγεία οι γύρω λαοί σκέφτονταν µόνο πώς θα τα λεηλατήσουν. Οι εχθροί του ανθρώπινου πνεύµατος σε κάθε εποχή δεν είναι δύσκολο να αναγνωριστούν. Φαίνονται πεντακάθαρα µέσα από τις κατηγορίες τους εναντίον των επιτευγµάτων του. Το ζήτηµα είναι ως πότε θα τους αφήνουµε να καθορίζουν τις τύχες της πόλης και της χώρας µας. Λύσεις υπάρχουν ακόµα και τώρα και οι πρόσφατες περιπτώσεις αναδιαµόρφωσης του Λίβερπουλ, της Λισσαβώνας, της Αµβέρσας, του Λονδίνου, της Γένοβας, του Μπιλµπάο και πάνω απ όλα της µεταολυµπιακής Βαρκελώνης το απέδειξαν. Αναλογιζόµενοι βέβαια την πνευµατική ακαµψία και την αδιαφορία για νέες σύγχρονες επενδύσεις (3), µάλλον δύσκολα θα µας εµπνεύσει ο Σεφέρης: Λίγο ακόµα, να σηκωθούµε λίγο ψηλότερα (1) Σωτήρης Γεωργανάς, Η Αθηνα καταστραφηκε απο τα ψηλα/µεγαλα κτιρια (µια ελεγεια στους ουρανοξυστες) (2) Συνέντευξη στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 13/05/2002 (3) Βλ. τις πρόσφατες χαρακτηριστικές δηλώσεις του ΥΕΝ κ Κεφαλογιάννη. Ε, ΕΝ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΓΙΝΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΓΙΑΤΡΟΙ ΚΑΙ ΙΚΗΓΟΡΟΙ! Σωτήρης Γεωργανάς Η νοοτροπια οτι δεν γινεται ολοι να γινουµε επιστηµονες εχει τις ριζες της αρκετα βαθια, µαλλον στα χρονια µετα τον πολεµο που αρχισε η ελληνικη κοινωνια να εκπαιδευεται µαζικα, ενω πριν ηταν µονο προσον καποιων ελαχιστων. Η «συµβατικη σοφια» ηθελε οι ρολοι στην κοινωνια να ειναι καλα καθορισµενοι. Γινεσαι γιατρος, εχεις δουλεια για παντα, αµειβεσαι πλουσιοπαροχα. Αυτο βεβαια βασιζοταν στο οτι ηταν σχετικα λιγοι αυτοι που κατορθωναν να τελειωσουν το Λυκειο, µε καλες γνωσεις, ωστε να ειναι ικανοι να ανταπεξελθουν σε µια πανεπιστηµιακη εκπαιδευση. Η εκφραση «αυτουνου δεν του πηγαινουν τα γραµµατα», οσο αντιεπιστηµονικη και να ειναι, δεν προκαλουσε απορια ουτε αγανακτηση σε κανεναν! εν ειχαν καταλάβει δυστυχως οτι ολοι οι ανθρωποι αξιζουν µια καλη εκπαιδευση, ολοι µε την καταλληλη εκπαιδευση ειναι ικανοι να γινουν επαγγελµατιες. Ουδεις ανθρωπος ειναι γεννηµενος για χειρωνακτικη εργασια!* Αυτη η πλανη εχει µεινει ως σηµερα και εχει γινει ενας απο τους δυνατοτερους νεοελληνικους µυθους που οδηγει σε µια κακιστη προστατευτικη νοοτροπια, που εµποδιζει την αναµορφωση της παιδειας µας και την συνεπαγοµενη ενδυναµωση της οικονοµιας. Ισως βεβαια εχουν αλλαξει λιγο τα ονοµατα, καθως σηµερα θα ακουσει κανεις: Ε, δεν µπορει ολοι να γινουµε µηχανικοι και πληροφορικοι. Η ουσια παραµενει οµως παντα η ιδια. Ο µυθος βασιζεται στην ιδεα, οτι οι δουλειες στην οικονοµια ειναι δεδοµενες, γνωστο και ως lump of labour fallacy. Ο µυθος λεει οτι χρειαζοµαστε ακριβως τοσους µηχανικους, τοσους µαθηµατικους, τοσους γιατρους και τοσους δικηγορους. Τιποτα δεν θα µπορουσε να ειναι πιο µακρια απο την αληθεια... Μια µικρη, ανοιχτη αγορα οπως η ελληνικη σε εναν κοσµο µε χαµηλα εµποδιο, δεν υπαρχει κανενα εµποδιο στο να προµηθευουµε πχ ολη την ΕΕ ή ολον τον κοσµο µε εφαρµογες και εφευρεσεις στον κοσµο των ΗΥ (οπως η Βορεια Καλιφορνια). εν υπαρχει κανενα εµποδιο να παραγουµε κινητα τηλεφωνα για ολον τον κοσµο (οπως η Φινλανδια). εν υπαρχει κανενα εµποδιο να παραγουµε λογισµικο για ολον τον κοσµο (οπως κανουν µερικα µερη στην Ινδια, οπως η Μπανγκαλορη**). εν υπαρχει κανενα εµποδιο να προµηθευουµε µε ηµιαγωγους ολον τον κοσµο, οπως η Ταιβαν.*** Γιατι υπαρχουν χωρες µε πολυ περισσοτερους αποφοιτους ΑΕΙ απο την Ελλαδα (βλεπε πινακα 1)? Επειδη ειχαν, εκ θαυµατος, θεσεις

19 για περισσοτερους αποφοιτους? Ή επειδη εκπαιδευσαν τον πληθυσµο τους, ξοδεψαν χρηµατα για ερευνα και δηµιουργησαν θεσεις εργασίας; Πινακας 1: Ποσοστο του πληθυσµου απο 25 µεχρι 64 χρονων µε πτυχιο τριτοβαθµιας εκπαιδευσης και ανεργια της ιδιας οµαδας πληθυσµου, 2002 Ανωτ Εκπ Ανερ για Ανωτερη Εκπαιδ. Ανεργια Αυστραλ. 30,8 2,8 Ολλανδ. 24,4 1,9 Βελγιο 28,1 3,0 N. Ζηλ. 29,8 2,8 Καναδας 42,6 4,4 Nορβηγ. 31,0 1,9 ανια 27,4 3,2 Πολωνια 12,1 5,7 Φινλανδια 32,6 4,0 Πορτογ. 9,3 3,6 Γερµανια 23,4 3,9 Σλοβακ. 11,0 3,2 Ελλας 18,3 5,5 Ισπανια 24,4 6,8 Ουγγαρια 14,2 1,3 Σουηδια 32,6 2,7 Ισλανδια 26,3 1,5 Ελβετια 25,2 2,0 Iρλανδια 25,4 1,6 Τουρκια 9,3 6,0 Iταλια 10,4 4,6 ΗΒ 26,9 2,2 Ιαπωνια 36,3 3,2 ΗΠΑ 38,1 2,6 Κορεα 26,0 2,4 Rooster Review 19 ειναι τυχαιο οτι ακοµα ενα τεραστιο ποσοστο των πιο πρωτοποριακων εφαρµογων της πληροφορικης πηγαζουν σε ενα µικρο, ξερο κοµµατι γης στην Βορεια Καλιφορνια, στην Σιλικον Βαλεϋ. εν ειναι τυχαιο οτι αυτο το κοµµατι ξεκινησε απο αποφοιτους τους γειτονικου Στανφορντ, δεν ειναι τυχαιο οτι πολλοι νεοι επιχειρηµατιες ξεπηδησαν απο το Κεντρο Ερευνων της Xerox στο διπλανο Παλο Αλτο. εν ειναι τυχαιο οτι στην Ευρωπη, ενας απο τους λιγους, δυνατους πολους υψηλης τεχνολογιας ειναι διπλα στο πανεπιστηµιο του Cambridge! Μαλιστα πολλοι οικονοµολογοι υπολογιζουν οτι ο σηµαντικοτερος παραγοντας για την αναπτυξη µιας οικονοµιας σηµερα, ειναι το λεγοµενο «ανθρωπινο κεφαλαιο». εν ειναι τα τσιµεντα και τα κτιρια, τα πολυαγαπηµενα «Μεγαλα (Τσιµεντενια) Εργα» στην Ελλαδα. Ειναι οι ανθρωποι που εργαζονται και δηµιουργουν, ειναι η ερευνα, τα σχολεια και τα πανεπιστηµια! Ειναι τα προγραµµατα συνεχους εκπαιδευσης και καταρτισης, απο ιδιωτικες εταιρειες και µη κερδοσκοπικα ιδρυµατα. Η εκπαιδευση φερνει τις δουλειες... Μπορουµε να δουµε οτι η ανεργια στους αποφοιτους ανωτερης εκπαιδευσης ειναι χαµηλοτερη απο την µεση ανεργια της καθε χωρας. Και στην γραφικη παρασταση βλεπουµε οτι δεν υπαρχει καποια συσχετιση µεταξυ του ποσοστου πτυχιουχων και της ανεργιας τους. Η αληθεια ειναι µαλιστα οτι στις περισσοτερες χωρες που αναπτυσσουν την ανωτερη εκπαιδευση τους, η ανεργια µειωνεται και οι µισθοι ανεβαινουν, οπως δειχνει µελετη του ΟΟΣΑ! Θαυµα? Οχι βεβαια... Η παιδεια, η ερευνα, φερνουν νεες εταιρειες, φερνουν επενδυσεις, δηµιουργουν βιοµηχανιες. εν Και σε ολα αυτα η απαντηση της Ελλαδας ειναι να περιοριζει τον αριθµο εισακτεων στις καλυτερες σχολες αντι να κλεινει τις τοσες αχρηστες σχολες που εχουν ανοιξει σε καθε χωριο της χωρας. Ειναι να εχει µια πληρως ανεπαρκη δηµοσια εκπαιδευση και να απαγορευει την ιδιωτικη. Ειναι να ξοδευει µολις 0,7 % του εθνικου εισοδηµατος σε ερευνα και 3,5 % περιπου σε παιδεια οταν τα ποσοστα στον ΟΟΣΑ ειναι αντιστοιχα, περιπου 2% και 5% (ενος µεγαλυτερου ΑΕΠ). Η Ελλαδα ειναι απο τις λιγες χωρες του κοσµου που εχουν δωσει την εθνικη τους ανωτατη εκπαιδευση υπεργολαβια στο εξωτερικο, στελνοντας περιπου φοιτητες σε ΑΕΙ της Ευρωπης και των ΗΠΑ. Και η παραλογη δικαιολογια για αυτο ειναι οτι, δεν µπορουµε να γινουµε ολοι επιστηµονες! Εκτος απο την µυωπια αυτων των ανθρωπων, µια και αν δεν γινουν εδω τα πανεπιστηµια, οι φοιτητες θα πανε απλα σε καποια αλλη χωρα, δεν καταλαβαινω: Γιατι δεν αφηνετε τους πολιτες να επιλεξουν οι ιδιοι αν θελουν να γινουν επιστηµονες? Γιατι αρνουµαστε σε µεγαλο ποσοστο του ελληνικου πληθυσµου καλυτερες γνωσεις και υψηλοτερα εισοδηµατα? Και αν το κοστος ειναι το προβληµα, γιατι δεν βαζετε τους χειροτερους φοιτητες να

20 20 Rooster Review πληρωσουν το κοστος που προκαλουν στο ελληνικο δηµοσιο? εν ειναι αυτη µια προφανως πιο αποτελεσµατικη λυση, που ικανοποιει ολα τα εµπλεκοµενα µερη? Ατοµα που σηµερα δεν σπουδαζουν θα εχουν την επιλογη να πληρωσουν για να σπουδασουν. Οι καλοι φοιτητες δεν χανουν τιποτα, δηµιουργουνται περισσοτερες θεσεις για καθηγητες και ερευνητες και ειµαστε ολοι ευχαριστηµενοι. Σιγουρα υπαρχουν καποιοι που διαφωνουν. Λογικο ειναι οι συνδεσµοι δικηγορων, γιατρων, µηχανικων, ταξιτζηδων και καθε αλλου κλειστου επαγγελµατος να θελουν περιορισµους στην εισοδο νεων επαγγελµατιων για να προστατευσουν την Συντεχνια τους. Ειναι επισης λογικοτερο µια κυβερνηση να κωφευει στα αιτηµατα τους και να κοιταζει το συµφερον της χωρας. Μια λογικη οµως που λειπει απο ολες τις ελληνικες κυβερνησεις µεχρι σηµερα *Και µια σηµειωση για τις ικανοτητες των ανθρωπων απο τον Παυλο Μσαουελ:... υπάρχουν τοµείς της γνώσης, όπου ορισµένοι άνθρωποι απλά δεν τραβάνε. Υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι γεννηµένοι µαθηµατικοί, χειρουργοί, µηχανικοί, µουσικοί κ.ο.κ. µε την έννοια των ταλέντων. Ωστόσο µπορεί κάποιος δίχως ταλέντο να φτάσει και να ξεπεράσει κάποιον πιο "προικισµένο" σε µία ειδικότητα (αν θέλει) απλά µε περισσότερο κόπο. Γενικά, αυτό που έχει παρατηρηθεί είναι ότι µπορούµε να χωρίσουµε σε δύο κατηγορίες τους ανθρώπους: στους βραδύστροφους (πολύ κάτω του µέσου όρου - άνθρωποι µε ειδικές ανάγκες) που όσο κι αν προσπαθήσουν ακαδηµαϊκοί δε γίνονται, και στους υπόλοιπους, όπου η µεταβλητότητα σε ακαδηµαϊκές/νοητικές επιδόσεις δεν είναι τόσο έντονη και δεν αρκεί για να αποθαρρύνει από οποιαδήποτε εξειδίκευση (µε την απαραίτητη προσπάθεια, όσο µικρότερο το "ταλέντο" τόσο πιο πολύ κόπο χρειάζεται). Μπορούµε ίσως να προσθέσουµε και µία τρίτη κατηγορία, exceptionally gifted ανθρώπων (η παρέκκλισή τους από το φυσιολογικό είναι τόση, όση η παρέκκλιση των βραδύστροφων αλλά από την αντίθετη) στους οποίους συνήθως το υπερφυσικό ταλέντο περιορίζεται σε συγκεκριµένους τοµείς. Ένας αληθινός all-around υπερ-ταλαντούχος είναι µία στο εκατοµµύριο περίπτωση και δε µας απασχολεί εδώ... **Βλεπε και τι λεει ο Εκονοµιστ περι της εκρηξης της βιοµηχανιας ΙΤ στην Ινδια. ***Απο την αλλη δεν υπαρχει και κανενα εµποδιο να εχουµε ελαχιστους πελατες και να τους προµηθευουµε µε κακης ποιοτητας προιοντα, οπως κανει η Ελλαδα εδω και χρονια. εν υπαρχει κανενα εµποδιο στο να εξαγοραζουµε εταιρειες χωρις κανενα σχεδιο και να τους εξαγουµε την εγχωρια διαφθορα µας οπως κανει ο ΟΤΕ. Πηγες: Μελετη του ΟΟΣΑ για την εκπαιδευση και τις επιδρασεις της στην οικονοµια _1_1_1_1,00.html Περι ανθρωπινου κεφαλαιου απο τον ανθρωπο που δηµιουργησε τον ορο, Γκαρυ Μπεκερ EUROPE S LAST MARXIST STATE Takis Michas 18 May 2005 The Wall Street Journal Europe ATHENS -- Just over a year ago the conservative New Democracy party was swept into power in Greece, ending the Socialists' almost uninterrupted 24-year run in office. Since then, little has changed. New Democracy last March won a sizeable majority, and a mandate, to take on the country's immense economic problems, claiming 165 seats in the 300-seat legislature. Greece suffers from a public deficit of over 6%, double-digit unemployment, a large and corrupt public sector and a totally dysfunctional incentive structure. High social security contributions and restrictive labor laws prevent businesses from hiring new workers. A myriad of regulations and red tape discourages businessmen from setting up new enterprises -- as does rampant corruption. Those problems cry out for free-market remedies, such as liberalizing the labor market, reducing the size of the public sector, privatization and outsourcing. Yet Costas Karamanlis's ND government isn't tackling any of these needed reforms. Far from it, this "pro-market" party didn't challenge Greece's statist economic regime. During the campaign, Mr. Karamanlis promised to expand the public sector by creating 50 new regulatory bodies. From the very start of his term, the new prime minister said that he strived for "ipia prosarmogi" (soft landing), no radical overhaul of existing structures. His minister of the economy, George Alogoskoufis, has tried hard to distance