Πνευματικές Ασκήσεις. του Αγίου Ιγνατίου ΔΙΑΚΟΠΕΣ: Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗΣ ÄÉÌÇÍÉÁÉÏ ÊÁÈÏËÉÊÏ ÐÅÑÉÏÄÉÊÏ ÈÑÇÓÊÅÕÔÉÊÏÕ & ÊÏÉÍÙÍÉÊÏÕ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÉÓÌÏÕ

Transcript

1 ÄÉÌÇÍÉÁÉÏ ÊÁÈÏËÉÊÏ ÐÅÑÉÏÄÉÊÏ ÈÑÇÓÊÅÕÔÉÊÏÕ & ÊÏÉÍÙÍÉÊÏÕ ÐÑÏÂËÇÌÁÔÉÓÌÏÕ Oäüò: Óìýñíçò ÁÈÇÍÁ ENTYÐÏ ÊËÅÉÓÔÏ ÁÑ. ÁÄÅÉÁÓ 1091/9 ÊÅÌÐÁ Êùäéêüò: 1044 ΤΕΥΧΟΣ 1082 ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2013 Τιμή τεύχους : 5 ευρώ Πνευματικές Ασκήσεις του Αγίου Ιγνατίου ΔΙΑΚΟΠΕΣ: Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ EDITORIAL Áíïé ôïß Ïñßæïíôåò Áããåëéáöüñïò Êùäéêüò: 1044 Ýôïò ßäñõóçò: 1900 Éäéïêôçóßá: Éíóôéôïýôï Áíèñùðéóôéêþí Åðéóôçìþí ÁóôéêÞ Ìç ÊåñäïóêïðéêÞ Åôáéñåßá Ì. Âüäá 28 & Óìýñíçò 27, ÁèÞíá Åêäüôçò - ÄéåõèõíôÞò: ð. Èåüäùñïò Êïíôßäçò ÓõíôáêôéêÞ åðéôñïðþ: ÓõíåñãÜôåò: Ãñáììáôåßá: ÓõíäñïìÝò: ð. ÃáâñéÞë Ìáñáãêüò ð. Óåâáóôéáíüò ÖñÝñçò, ÅéñÞíç ÊïõôåëÜêç. ð. Ìé áþë Ñïýóóïò, ÄáíÜç Áíáãíùóôïðïýëïõ, ð. ÄçìÞôñéïò ÄáëÝæéïò, ð. ÌÜñéïò ØÜëôçò. ÅéñÞíç ÊïõôåëÜêç Óìýñíçò 27, ÁèÞíá Ôçë , öáî athensj@jesuites.com Åóùôåñéêïý 20 åõñþ Åîùôåñéêïý 30 åõñþ ÔéìÞ ôåý ïõò 5 åõñþ. Áíôéðñüóùðïò Óýñïõ:ð. Áíô. Âïõôóßíïò Áíôéðñüóùðïò TÞíïõ: ê. ÓôÝëëá Öùóêüëïõ Êáëëéôå íéêþ åðéìýëåéá: Åêôýðùóç: Lithos ÃñáöéêÝò ÔÝ íåò ÊéÜôï Êïñéíèßáò Ôçë.: ΕDITORIAL TO ΘΕΜΑ: Πνευματικές Ασκήσεις του Αγίου Ιγνατίου Πνευματικές Ασκήσεις Ο σκοπός των Πνευματικών Ασκήσεων: Να βάλω τάξη στη ζωή μου Προσευχή με την Βίβλο στο χέρι Από την εμπειρία των Πνευματικών Ασκήσεων Συζήτηση με τον Σπύρο Χιόνη Καθοδηγητής Συζήτηση με τον Γαβριήλ Μαραγκό Η εμπειρία των Πνευματικών Ασκήσεων Συζήτηση με την Τίνα Δεσύλλα Πνευματικές Ασκήσεις και κρίση ΔΙΑΚΟΠΕΣ: Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΚΟΝΤΑ ΣΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ð. Èåüäùñïò Êïíôßäçò ÄéåõèõíôÞò Oλοι αισθανόμαστε κάθε τόσο την ανάγκη να σταματήσουμε τον καθημερινό ρυθμό της ζωής, να αλλάξουμε, να ξεκουραστούμε, να πάρουμε ανάσα, ή να βρούμε δυνάμεις για να συνεχίσουμε. Πώς όμως θα πάρουμε δυνάμεις; Πώς θα πάρουμε ανάσα; Γνωρίζουμε ότι ημέρες περισυλλογής ή Οι Πνευματικές Ασκήσεις ημέρες πνευματικών ασκήσεων είναι μια συνήθεια σε κάθε ενορία και κάθε κοινότητα. Πολλοί πιστοί βρίσκουν κάποιο χρονικό διάστημα για να προσευχηθούν με άνεση χρόνου, να στραφούν προς το ουσιώδες. Εξάλλου και η επίσκεψη σε μοναστήρι ή η σύντομη διαμονή εκεί στον ίδιο σκοπό απέβλεπε: να δούμε τι είναι ουσιώδες στη ζωή μας, πώς το ακολουθούμε, τι συμβαίνει πραγματικά μέσα μας και στις σχέσεις μας. Οι Πνευματικές Ασκήσεις είναι μια είναι ένας τρόπος να ζούμε πιο συνειδητά στάση στην πορεία μας, ένας τρόπος να εξετάσουμε πώς πάμε, να κοιτάξουμε την πυξίδα, να δούμε πού είμαστε. Στις σημερινές συνθήκες ζωής χρειαζόμαστε λοιπόν αυτή την στάση, την παύση από τις τρέχουσες ασχολίες για να ανανεώσουμε τις δυνάμεις μας, να ελέγξουμε την πορεία μας, να δούμε τη ζωή μας με πιο προσεκτικό βλέμμα. Αν μπορέσουμε να δούμε καλύτερα το ουσιώδες, θα μπορούμε και να ξεχωρίσουμε αυτό που δεν είναι ουσιώδες, θα μπορέσουμε να βάλουμε καλύτερη τάξη στις ασχολίες μας και να νιώσουμε περισσότερη ειρήνη, δηλαδή λιγότερες αντιφάσεις και αντίθετες τάσεις. Βλέπουμε ότι ο Θεός έδωσε την ημέρα του Σαββάτου στο λαό Του ως ημέρα αργίας, ημέρα παύσης της εργασίας, για να είναι μέρα αφιερωμένη στο Θεό. Με τόσες ασχολίες και υποχρεώσεις που έχουμε ή με ανάγκες που μας επιβάλλονται, ιδίως στις μεγάλες πόλεις, με τόσα πολλά ερεθίσματα, ακούσματα και εικόνες που εισχωρούν στο μυαλό μας ακόμη και όταν δεν το θέλουμε, πότε βρίσκουμε τον καιρό να σκεφτούμε τον εαυτό μας, τις σχέσεις μας, το Θεό και την ποιότητα της ζωής μας; Πρέπει λοιπόν εμείς οι ίδιοι να προβλέψουμε και να βάλουμε στο πρόγραμμά μας αυτές τις στάσεις για να σταθούμε απέναντι στην αλήθεια της ζωής μας και απέναντι στο Λόγο του Θεού. Οι Πνευματικές Ασκήσεις είναι ένας τρόπος να ζούμε καλύτερα, πιο ειρηνικά και πιο συνειδητά, ένας τρόπος να ζούμε πιο κοντά στο Θεό. ISSN ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

3 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ÅðéìÝëåéá: ð. Èåüäùñïò Êïíôßäçò Πνευματικές Ασκήσεις του Αγίου Ιγνατίου Τι είναι οι Πνευματικές Ασκήσεις του αγίου Ιγνατίου; Πώς προέκυψαν; Μπορούν να βοηθήσουν τον άνθρωπο στην πορεία της ζωής του και με ποιον τρόπο; Γνωρίστε το είδος αυτό της προσευχής και στάσης ζωής, που περιλαμβάνει την περισυλλογή και, συχνά, την απόσυρση από τους ρυθμούς της καθημερινότητας, για να εστιαστούμε στο ουσιώδες και σημαντικό που προσφέρει την απαραίτητη ανάπαυση και γαλήνη για μια πιο αυθεντική ζωή. ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

4 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ É. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ του π. Θεόδωρου Κοντίδη Η πίστη στο Θεό είναι σχέση που καλλιεργείται Κάθε σχέση που διατηρούμε με άλλα πρόσωπα εξαρτάται και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες: τη γνώση που έχουμε για τον άλλον, τη γνώση του εαυτού μας, την ψυχική μας κατάσταση, τις διαθέσεις μας, τις προθέσεις μας, συνειδητές και ασυνείδητες κ.ο.κ. Γι αυτό και κάθε σχέση γνωρίζει αλλαγές και μεταπτώσεις, βελτιώνεται, περνά κρίσεις, αντιμετωπίζει τη φθορά του χρόνου ή καμιά φορά διακόπτεται. Η σχέση με το Θεό δεν μπορεί να είναι διαφορετική, εφόσον τα παραπάνω είναι χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης μας. Η σχέση με το Θεό χρειάζεται να καλλιεργηθεί, να εξελιχθεί, να ωριμάσει, να γίνει πιο αληθινή, πιο ρεαλιστική κοκ. Όλη η χριστιανική παράδοση διδάσκει πώς μπορούμε να διαφωτίσουμε την πίστη μας στο Θεό, να τη στερεώσουμε και να την απαλλάξουμε από λάθη ή αυταπάτες. Διδάσκαλοι και απλοί μοναχοί, άνδρες και γυναίκες, επίσκοποι ή απλοί πιστοί έχουν συμβάλει σε αυτή την μεγάλη παράδοση, σε αυτήν την πλούσια διδασκαλία, η οποία συνεχώς εμπλουτίζεται σε κάθε νέα γενιά χριστιανών. Μέσα σε αυτό το ρεύμα υπάρχει μεταξύ πολλών άλλων και ο άγιος Ιγνάτιος Λογιόλα με τη δική του συμβολή και την δική του σχολή. Είναι ένας δάσκαλος που προτείνει ένα τρόπο πνευματικής ζωής και προόδου τον οποίο εμπνέεται από τη δική του εμπειρία και τη δική του πορεία στην πίστη και στην υπηρεσία του Θεού. Η πρότασή του απευθύνεται σε κάθε πιστό, σε κάθε άνδρα και γυναίκα και όχι ειδικά σε μοναχούς ή κληρικούς. Θέλει να βοηθήσει τον πιστό στην πορεία του προς το Θεό, ώστε να ζήσει μια χριστιανική ζωή σύμφωνα με το θέλημα του Θεού. Εδώ και πέντε σχεδόν αιώνες η πρόταση αυτή των Πνευματικών ασκήσεων βοήθησε και βοηθά πλήθος πιστών στο δρόμο της προόδου της χριστιανικής ζωής και στη διερεύνηση του θελήματος του Θεού για τον άνθρωπο, αλλά και για τον καθένα χωριστά. Η ζωή του αγίου Ιγνατίου και οι Ασκήσεις Ηζωή του Ιγνατίου Λογιόλα και η προσωπική του πορεία στην πίστη εξηγούν κατά μεγάλο μέρος το έργο του ως πνευματικού δασκάλου και καθοδηγητή. Ο Ιγνάτιος δεν ήταν μεγάλος θεολόγος ούτε άφησε θεολογικά συγγράμματα. Ήταν κυρίως παιδαγωγός και καθοδηγητής και αυτή είναι η μεγάλη του συμβολή στην εκκλησιαστική παράδοση. Αν προσέξουμε τη ζωή του θα καταλάβουμε καλύτερα την παιδαγωγική του μέθοδο. Ο Ιγνάτιος, ένας Βάσκος της βόρειας Ισπανίας, γεννήθηκε λίγο πριν το Ήταν γόνος μιας επαρχιακής αρχοντικής οικογένειας και εξαιρετικά φιλόδοξος νέος. Η σταδιοδρομία και η κοινωνική άνοδος ήταν σημαντική γι αυτόν, αλλά όχι με την σημερινή έννοια της κοινωνικής επιτυχίας και του πλούτου, όσο με την μεσαιωνική έννοια της ιπποτικής τιμής, των ηρωικών κατορθωμάτων, της υπηρεσίας στον βασιλιά και της αναγνώρισης αυτής της υπηρεσίας από όλους. Αυτή η φιλοδοξία θα αλλάξει αργότερα στη ζωή του, θα γίνει ζήλος στην υπηρεσία του Θεού. Πρόκειται για την μετατροπή ενός χαρακτηριστικού της προσωπικότητάς του. Ο Ιγνάτιος, πριν γίνει ακόμη τριάντα ετών, ζει μια έντονη μεταστροφή προς το Θεό. Ο τραυματισμός του σε μια μικρή μάχη με τους Γάλλους θα τον φέρει στα πρόθυρα του θανάτου. Θα περάσει πολλούς μήνες σε ανάρρωση και θα μείνει για πάντα κουτσός. Ο ίδιος δεν είναι επαγγελματίας στρατιωτικός, αλλά ως ευγενής φέρει πάντα ξίφος και δε διστάζει να μπει στη μάχη, για να υπερασπιστεί τον ηγεμόνα του. Οι ατέλειωτες ώρες και ημέρες της ανάρρωσης τον ωθούν να σκέφτεται τον εαυτό του, τα συναισθήματά του, τις τάσεις και τις ορμές του, να αναλύει και να ερμηνεύει τη συμπεριφορά του και τη συμπεριφορά των άλλων, να ερευνά το νόημα και την αλήθεια των γεγονότων. Θα προσπαθήσει με κάθε τρόπο να διακρίνει το δρόμο του. Από τη στιγμή που ο Θεός θέλησε να του αποκαλυφθεί, δε θα σταματήσει να μελετά και να αναλύει κάθε σκέψη και κάθε λεπτομέρεια, γιατί πιστεύει πως έτσι θα ανακαλύψει και θα διακρίνει το θέλημα του Θεού και το σχέδιο του Θεού γι αυτόν. Η μεταστροφή του είναι η μεγάλη ανατροπή στη ζωή του. Τώρα ζει περισσότερο σαν ζητιάνος, αλλά με επιμονή και αποφασιστικότητα ρίχνεται στη νέα του ζωή που έχει ως στόχο την προσφορά υπηρεσίας προς το Θεό. Η ελευθερία, η απόφαση, η ευθύνη, ο ζήλος να προχωρήσει στο δρόμο που ο ίδιος επέλεξε με τη φώτιση του Θεού θα τον χαρακτηρίζουν σε όλη την υπόλοιπη ζωή του. Ως νέος ζηλωτής ρίχνεται στον ασκητισμό. Ο δρόμος αυτός όμως θα τον οδηγήσει σε αδιέξοδο και σε απόγνωση. Θα αντιληφτεί ότι δεν αρκεί να έχεις τις καλύτερες προθέσεις, για να είσαι στο δρόμο του Θεού και να βρεις την ειρήνη. Τα ψέματα και οι παγίδες του πονηρού είναι ανεξάντλητες. Για να βρει το δρόμο του Θεού θα πρέπει να αποκεντρωθεί από τον εαυτό του και να βοηθηθεί από άλλους πνευματικούς ανθρώπους. Κάθε τι που γυαλίζει δεν είναι χρυσός και κάθε πνευματικός ενθουσιασμός δεν είναι αληθινή ευσέβεια. Ο Ιγνάτιος θα ξαναρχίσει να εξετάζει αν κάθε πνευματική διάθεση είναι σύμφωνη με το Θεό και σύμφωνη με την παράδοση της Εκκλησίας. ΟΙγνάτιος είναι άνθρωπος της εποχής των μεγάλων ανακαλύψεων. Ανήκει στον κόσμο των θαλασσοπόρων που ανακάλυψαν την Αμερική και τις νέες χώρες. Οι άνθρωποι αυτοί συγκέντρωσαν όλες τις γνώσεις της εποχής τους, ό,τι νεότερο είχε η επιστήμη, όπως την πυξίδα, την αστρονομία, την τεχνική στην κατασκευή καλύτερων καραβιών, και με ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

5 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ αυτά τα εφόδια ξεκίνησαν με στόχο να βρουν νέους δρόμους και νέες χώρες. Και ο Ιγνάτιος συγκεντρώνει κάθε διαθέσιμη γνώση και ξεκινά με φιλοδοξία και επιμονή να φτάσει σε ένα στόχο. Είναι πεπεισμένος ότι ο Θεός καθοδηγεί εμάς τους ανθρώπους μέσα από τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συναντάμε και δεν παύει να εργάζεται για να μας οδηγήσει στον ίδιο που είναι ο αιώνιος προορισμός μας. Ηεποχή που ζει ο Ιγνάτιος, δηλαδή οι δεκαετίες του 1520, 1530, 1540, είναι εποχή μεγάλων αλλαγών στην κοινωνία και τον πολιτισμό. Η μεταρρύθμιση του Λουθήρου και των άλλων προτεσταντών προχωρά ακάθεκτη και αλλάζει την Ευρώπη. Νέες δυνάμεις αναδύονται όπως η Αγγλία και η Ολλανδία, ενώ ο κόσμος διευρύνεται με τις ανακαλύψεις των θαλασσοπόρων. Οι επιστήμες και τα γράμματα αναπτύσσονται με τη βοήθεια της τυπογραφίας, ενώ τα ήθη απαλλάσσονται από τις συνή- θειες και τις δομές του Μεσαίωνα. Όλες αυτές οι αλλαγές φέρνουν αναστάτωση και σύγχυση. Οι άνθρωποι χάνουν τον προσανατολισμό τους και τις βεβαιότητές τους. Δεν ξέρουν τι να πιστέψουν και ποιον να ακολουθήσουν. Είναι εποχή που χρειάζεται η αρετή της διάκρισης. Ο Ιγνάτιος θα επιστρατεύσει όλη την ικανότητά του να μελετά, να αναλύει τις καταστάσεις, να συστηματοποιεί την εργασία του, να ξεκαθαρίζει τους στόχους του. Ο Ιγνάτιος είναι επίσης τέκνο της Εκκλησίας και της παράδοσης. Πιστεύει στους θεσμούς, θεσμούς που μεταρρυθμίζονται, αλλά που είναι απαραίτητοι. Πιστεύει στην κοινωνία και ενότητα των πιστών, στην ομαδική προσπάθεια, στην αλληλεγγύη, στην ιεραρχία. Με άλλα λόγια έχει εκκλησιαστική συνείδηση και σε αυτό θα μείνει πιστός παρά την αντίθεση νέων πεποιθήσεων στην εποχή του. Θα αναζητήσει νέους λόγους να υπερασπίσει την Εκκλησία, λόγους που την μεταρρυθμίζουν, αλλά δεν αμφισβητούν την ύπαρξή της. ÉÉ. Ο σκοπός των Πνευματικών Ασκήσεων: να βάλω τάξη στη ζωή μου Οτίτλος που έδωσε ο Ιγνάτιος στις Ασκήσεις του μάς παρουσιάζει και το νόημα του έργου του: Πνευματικές Ασκήσεις, για να νικήσει κανείς τον εαυτό του και να ρυθμίσει τη ζωή του, χωρίς να επηρεάζεται στις αποφάσεις του από κάποια άτακτη προσκόλληση. Οι Πνευματικές Ασκήσεις αποβλέπουν λοιπόν στο να βάλουμε τάξη στη ζωή μας, σύμφωνα με έναν ορισμένο στόχο και να μην πέφτουμε σε σύγχυση εξαιτίας διαφόρων προσκολλήσεων που δεν εναρμονίζονται με το στόχο μας. Ποιος όμως είναι ο στόχος μας, ποιες οι άτακτες προσκολλήσεις και πώς βάζουμε τάξη; Ο προορισμός του ανθρώπου είναι ο Θεός. Στην εισαγωγή των Ασκήσεων, τις οποίες ο Ιγνάτιος ονομάζει Αρχή και Θεμέλιο λέει τα εξής: Ο άνθρωπος πλάστηκε για να υμνεί, να λατρεύει και να υπηρετεί το Θεό και Κύριό μας και με αυτά να σώσει τη ψυχή του. Τα άλλα πράγματα πάνω στην επιφάνεια της γης δημιουργήθηκαν για τον άνθρωπο και για να τον βοηθούν στην επιδίωξη του σκοπού για τον οποίο πλάστηκε. Τα πάντα, λοιπόν, στη δημιουργία είναι προσανατολισμένα προς το Θεό και στοχεύουν στη σωτηρία των ανθρώπων. Συνεχίζει: Από αυτό προκύπτει ότι ο άνθρωπος πρέπει να χρησιμοποιεί αυτά τα πράγματα τόσο όσο τον βοηθούν για το σκοπό του και πρέπει να τα απαρνιέται όσο του είναι εμπόδιο σε αυτόν. Επιλέγουμε λοιπόν τα πράγματα, έχοντας ως κριτήριο το αν μας οδηγούν στο Θεό ή αν μας εμποδίζουν, ανάλογα με την κατάστασή μας. του π. Θεόδωρου Κοντίδη Γι αυτό είναι ανάγκη να γίνουμε ελεύθεροι απέναντι σε όλα τα δημιουργήματα, απέναντι σε ό,τι έχει αφεθεί στη διάκριση της ελεύθερης βούλησης και δεν της είναι απαγορευμένο. Άρα πρέπει να αποφεύγουμε χωρίς δεύτερη συζήτηση ό,τι είναι απαγορευμένο και κακό. Χρειάζεται επιλογή και σκέψη απέναντι σε ό,τι μπορεί να είναι βοήθεια ή εμπόδιο. Και για αυτό πρέπει να είμαστε ελεύθεροι, ώστε να επιλέξουμε. Ή πρέπει να είμαστε ελεύθεροι για να δεχθούμε. να μη θέλουμε περισσότερο την υγεία από την αρρώστια, τον πλούτο από τη φτώχεια, την τιμή από τον εξευτελισμό, μια ζωή μακρόχρονη παρά ολιγόχρονη, και το ίδιο για όλα τα υπόλοιπα, αλλά να επιθυμούμε και να εκλέγουμε αποκλειστικά αυτό που μας οδηγεί περισσότερο στο σκοπό για τον οποίο πλαστήκαμε. Πρόκειται για ριζική απόσταση και ελευθερία απέναντι στα πράγματα του κόσμου και στις επιθυμίες που μπορεί να έχουμε μέσα μας για αυτά. Έτσι μπορώ να επιλέγω μόνο αυτό που με οδηγεί στο σκοπό μου ή αυτό που με οδηγεί καλύτερα, αν κρίνω ότι πολλά με οδηγούν στο ίδιο σημείο. Αυτή η ελευθερία μπορεί να με κάνει να διαλέξω ανάμεσα σε υλικό κέρδος, μικρό ή μεγάλο, χωρίς αυτομάτως να προκρίνω το μεγάλο ή με κάνει να δεχθώ την αρρώστια, γιατί δεν μπορώ βεβαίως να διαλέξω την αρρώστια, αλλά μπορώ να συμφιλιωθώ μαζί της και να τη δεχθώ, γνωρίζοντας ότι και από αυτό το δρόμο θα πρέπει να πλησιάσω το Θεό και να υπηρετήσω το θέλημά του ανάμεσα ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

6 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ στους ανθρώπους. Πράγματι δεν είναι η υγεία ή το κέρδος που κάνουν τη ζωή μας επιτυχημένη ούτε η απουσία τους την κάνουν αποτυχημένη. Η ζωή μας πάντα έχει την απόλυτη αξία της μπροστά στο Θεό και μπορούμε να φτάσουμε στον προορισμό μας και να σωθούμε βρίσκοντας την μακαριότητα κοντά Του. Όταν όμως χάσουμε από τα μάτια μας τον προορισμό μας και τον τελικό μας στόχο, τότε τα ενδιάμεσα γίνονται σκοποί, εμείς χάνουμε και η ελευθερία μας σκλαβώνεται. Το κεντρικό ζήτημα είναι λοιπόν αυτή η ελευθερία από τα πράγματα του κόσμου. Αυθόρμητα είμαστε προσκολλημένοι σε πολλά που δεν είναι ο προορισμός μας και δεν αντέχουμε να θέσουμε σε αμφισβήτηση: υγεία, κοινωνική θέση, άνεση, πλούτος, κύρος κοκ. Ο Ιγνάτιος δε λέει βεβαίως ότι πρέπει να τα απορρίψουμε, αλλά να μπορούμε να επιλέξουμε. Δηλαδή, να μπορούμε να κάνουμε με αυτά, όμως να μπορούμε να κάνουμε και χωρίς αυτά. Αναγκαίο είναι μόνο ο Θεός και δημιουργός μας και σε σχέση με αυτόν μόνο κρίνεται η επιτυχία ή η αποτυχία της ζωής μας. Οι Ασκήσεις θέλουν λοιπόν να μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε ότι ο Θεός είναι ο προορισμός μας, ώστε να Τον επιλέξουμε συνειδητά και ελεύθερα. Να δούμε επίσης τις προσωπικές μας προσκολλήσεις και να ελευθερωθούμε από αυτές, αρχικά συνειδητοποιώντας τις και στη συνέχεια λαμβάνοντας αποφάσεις που οδηγούν στο Θεό. Έτσι, η ζωή μας εναρμονίζεται προς τον αληθινό προορισμό που δεν είναι άλλος από τον Θεό, ξεφεύγουμε από τις εσωτερικές συγκρούσεις και αντιφάσεις που αφαιρούν την ειρήνη από την καρδιά μας και εργαζόμαστε χρήσιμα και εποικοδομητικά στη ζωή μας. H δομή των Ασκήσεων Αν κάνουμε τις Ασκήσεις στην κλασσική τους μορφή, τότε προσευχόμαστε πέντε ώρες την ημέρα και όλη η διαδρομή των Ασκήσεων διαρκεί περίπου ένα μήνα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι Ασκήσεις χωρίζονται σε τέσσερις εβδομάδες ή στάδια, που διαδέχονται το ένα το άλλο. Η ενότητα που ονομάσαμε Αρχή και Θεμέλιο αποτελεί την πύλη εισόδου στις Ασκήσεις και κατά κάποιο τρόπο την εισαγωγή. Είναι ένα προαπαιτούμενο, για να έχουμε τη διάθεση να αναζητήσουμε πραγματικά το Θεό. Κατά την πρώτη εβδομάδα οι Ασκήσεις μάς προτείνουν να μελετήσουμε το κακό και την αμαρτία και να αντιληφθούμε το βάρος τους. Μελετούμε την αμαρτία γενικά με βιβλικά κείμενα, όπως αυτό της Γένεσης και του αμαρτήματος των πρωτοπλάστων, αλλά στη συνέχεια με μια εξέταση της προσωπικής μας ζωής πρέπει να αντιληφθούμε και την προσωπική μας αμαρτία, την βαρύτητά της ως προσβολή της θείας μεγαλειότητας και καταστροφή μας. Καθοδηγούμαστε από τις Ασκήσεις, ώστε να ζητήσουμε τη χάρη από το Θεό, για να αντιληφθούμε την αμαρτία και το πόσο αποκρουστική είναι απέναντι στην αγάπη του Θεού. Δηλαδή να αισθανθούμε ντροπή, καταισχύνη και σύγχυση για τις αμαρτίες μας. Αυτά τα συναισθήματα, αν και δυσάρεστα, είναι ωστόσο σωτήρια, γιατί συγχρόνως μάς βοηθούν να συνειδητοποιήσουμε την καλοσύνη και την αγάπη του Θεού που απορρίψαμε. Καρπός αυτής της εβδομάδας είναι η κατανόηση του εαυτού μας και της αμαρτίας μας, η αίσθηση της εξόδου και της σωτηρίας από το θάνατο της αμαρτίας, μια βαθιά εξομολόγηση των αμαρτιών μας στο μυστήριο της εξομολόγησης. Πρέπει δηλαδή ο ασκούμενος να αντιληφθεί με την προσευχή τα γεγονότα και τις καταστάσεις της ζωής του αληθινά μπροστά στο Θεό. Αυτό συμπεριλαμβάνει και την αμαρτία και την αίσθηση της σωτηρίας από αυτήν. Μια τέτοια πορεία επί μια εβδομάδα είναι συχνά δύσκολη και ο ρόλος του πνευματικού καθοδηγητή κατά τις Ασκήσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Ο καθοδηγητής είναι που παρουσιάζει τα θέματα της προσευχής και επιμένει στο ένα ή στο άλλο σημείο. Αυτός πρέπει να βοηθήσει τον ασκούμενο να δει την πραγματικότητα χωρίς υπεκφυγές, αλλά και να τον ενθαρρύνει στο δρόμο της ελπίδας και της εμπιστοσύνης προς το Θεό. Αφού ο ασκούμενος βιώσει την εμπειρία της μετάνοιας, τότε δέχεται ελεύθερα τον Ιησού Χριστό ως Κύριό του, ανανεώνοντας έτσι την πίστη και το βάπτισμά του. Με τον Χριστό ως Κύριό του λοιπόν μπαίνει στην δεύτερη εβδομάδα που είναι αφιερωμένη στην ζωή του Σαρκωθέντος Λόγου, του Χριστού. Θα παρακολουθήσει από όσο γίνεται πιο κοντά τα γεγονότα της ζωής του Χριστού. Εδώ, με τη βοήθεια της φαντασίας, της θεωρίας, καλούμαστε να καταλάβουμε και να νιώσουμε όσο γίνεται πιο καλά το Χριστό μέσα από τα διάφορα γεγονότα της ζωής Του. Ζητάμε μια εσωτερική γνώση του Χριστού, όπως λέει ο Ιγνάτιος. Κατά τη διάρκεια των καθημερινών προσευχών είναι φυσικό ο ασκούμενος να περνά από διάφορες ψυχικές μεταπτώσεις, ενθουσιασμό ή απογοήτευση, ελπίδα ή σύγχυση, θάρρος ή φόβο. Με παρατηρήσεις ο Ιγνάτιος διαφωτίζει τον ασκούμενο και τον καθοδηγητή πώς να ερμηνεύσουν αυτές τις καταστάσεις και πώς να τις χειριστούν, σύμφωνα με την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος. Προς το τέλος της εβδομάδας ο ασκούμενος θα πρέπει να διακρίνει από ποιο δρόμο ο Χριστός τον καλεί να τον ακολουθήσει. Ποιος θα είναι ο δικός του τρόπος να είναι κοντά στον Χριστό. Αν πρέπει να κάνει κάποια βασική επιλογή στη ζωή του και να βρει τον προσανατολισμό του τώρα είναι η κατάλληλη ώρα. Αν έχει ήδη πάρει τις βασικές κατευθύνσεις της ζωής του, τότε καλείται να τις επιβεβαιώσει ενώπιον του Θεού. Ητρίτη εβδομάδα είναι αφιερωμένη στο πάθος. Με όμοιο τρόπο, μέσα από τη προσευχή βάσει των ευαγγελικών κειμένων, ο ασκούμενος θα παρακολουθήσει τα γεγονότα του Πάθους, για να καταλάβει όσο μπορεί τον Χριστό μέσα σε κάθε βήμα και κάθε εμπειρία του. Η χάρη που ζητά ο ασκούμενος είναι να συμμετάσχει στη λύπη του Χριστού κατά το Πάθος Του. Επιμένοντας στη λεπτομέρεια και στο συγκεκριμένο, ο Ιγνάτιος μάς καθοδηγεί μέσα από τις Ασκήσεις να είμαστε δίπλα στο Χριστό σε ό,τι λέει και κάνει. Ητέταρτη εβδομάδα είναι αυτή της Ανάστασης και έχει ως σκοπό να νιώσουμε μαζί με το Χριστό τη χαρά της νέας ζωής και της σωτηρίας. Και πάλι τα ευαγγελικά κείμενα ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

7 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ της Ανάστασης είναι η βάση της προσευχής. Ο Ιγνάτιος οδηγεί τον ασκούμενο να δει όλη την ανθρωπότητα και την κτίση μέσα από το φως και τη ζωή που πηγάζει από τον Αναστάντα Κύριο. Οι Ασκήσεις δεν είναι, λοιπόν, απλώς προσωπική μελέτη ή ακρόαση ενός κηρύγματος. Είναι μια εμπειρία. Ο ασκούμενος καλείται να κάνει κάτι. Να παρακολουθήσει το Χριστό, να σκεφτεί τη ζωή του και παράλληλα να παρατηρεί τι συμβαίνει στην καρδιά του και στο συναισθηματικό του κόσμο. Περνά μέσα από τη χαρά της επικοινωνίας με το Θεό, από τη φώτιση όταν βλέπει τη ζωή του, αλλά περνά και από αμφιβολία, σύγχυση, έλλειψη επιμονής στην προσευχή, φόβους ή κούραση. Όλα αυτά πρέπει να τα διαχειριστεί προσπαθώντας πάντα να δει πώς θα εναρμονίσει τη ζωή του με τη ζωή του Χριστού, τις επιλογές του με τις επιλογές του Χριστού, το φρόνημά του με το φρόνημα του Χριστού. Υπάρχουν όμως διάφοροι τρόποι να κάνουμε τις Ασκήσεις. Πράγματι, το να αφιερώσει κάποιος ένα μήνα για το σκοπό αυτό είναι δύσκολο και σχετικά σπάνιο. Οι Ασκήσεις μπορούν να γίνουν τμηματικά. Υπάρχουν Ασκήσεις τριών ημερών ή οκτώ ημερών ή Ασκήσεις, κατά τις οποίες αφιερώνουμε μία ή δύο ώρες στην προσευχή κάθε ημέρα, χωρίς να αλλάξουμε τόπο και καθημερινό πρόγραμμα ζωής. Οι Ασκήσεις τριών ημερών είναι βεβαίως μια εισαγωγή στην προσευχή, μια εξοικείωση με τη μέθοδο, μια εξοικείωση με τα βιβλικά θέματα. Και σε αυτή την περίπτωση όμως μπορούμε να έχουμε αποτελέσματα, που είναι η γνωριμία με το Χριστό και η αντίληψη πώς πραγματικά θα Τον πλησιάσουμε μέσα από τον τρόπο ζωής μας. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που οι Ασκήσεις δεν μπορούν να γίνουν. Αυτό συμβαίνει είτε γιατί κάποιος πιστός δεν αισθάνεται άνετα μέσα σε όλη αυτή τη διαδικασία (πράγμα απολύτως αποδεκτό) είτε πάλι γιατί δεν καταφέρνει να ακολουθήσει μια πειθαρχία ή δεν καταφέρνει να ξεμπερδέψει καταστάσεις πολύ μπερδεμένες μέσα του. Τότε οι Ασκήσεις μπορούν να αναβληθούν. Έχουμε πάντα να κάνουμε με ένα τρόπο και ένα δρόμο πνευματικής πορείας και μέσα στην Εκκλησία υπάρχουν πολλοί και διαφορετικοί. ÉÉÉ. Προσευχή με τη Βίβλο στο χέρι του π. Θεόδωρου Κοντίδη Οάνθρωπος που κάνει Πνευματικές Ασκήσεις, ο ασκούμενος, ακολουθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα και αφιερώνει κάποιες ώρες και ημέρες στην προσευχή. Ειδικότερα, το άτομο αυτό προσεύχεται διαβάζοντας συγκεκριμένες περικοπές της Βίβλου, με ορισμένη μεθοδολογία, η οποία έχει ως σκοπό να τον βοηθήσει να ακούσει και να νιώσει σε βάθος το λόγο του Θεού. Επιθυμεί δηλαδή να καταλάβει τα έργα του Θεού καθώς και το θέλημα του Θεού γι αυτόν προσωπικά, αλλά και να αντιληφθεί όλα όσα ο Θεός έκανε και συνεχίζει να κάνει για αυτόν. Ο ασκούμενος μελετά και διαλογίζεται επίσης πάνω στη ζωή του και τον εαυτό του. Το ζητούμενο είναι να προσεγγίσει τον Χριστό και να ανοίξει την καρδιά του σε Αυτόν, να αφήσει τον Χριστό να τον φωτίσει και να τον καθοδηγήσει. Οασκούμενος πρέπει να μάθει να προσεύχεται με τη Βίβλο στο χέρι, διαβάζοντας και ακούγοντας το λόγο του Θεού. Όταν κάποιος δεν έχει συνηθίσει αυτό τον τρόπο προσευχής, απαιτείται κάποια εξάσκηση. Διαβάζουμε και καταλαβαίνουμε το λόγο του Θεού όχι σαν να ήταν ένα βιβλίο ιστορίας ή κάποια αναφορά σε περασμένα γεγονότα. Δεν πρόκειται για διδακτικές αφηγήσεις που σκοπό έχουν να μας διαφωτίσουν. Διαβάζουμε τη Βίβλο και αυτό είναι προσευχή, γιατί ο ίδιος ο Θεός μας μιλά μέσα από αυτήν. Ο ίδιος ο Θεός μάς λέει: «Τότε έκανα αυτό, αυτός είμαι, και είμαι ο ίδιος πάντοτε και τώρα και για σένα». Είναι σαν να μας διηγείται ο Θεός τα έργα Του και να μας αποκαλύπτει το πρόσωπό Του και τις προθέσεις Του. Πρέπει δηλαδή να δεχθούμε το λόγο της Βίβλου σαν το λόγο που ο Θεός απευθύνει σε εμάς σήμερα, στο παρόν. Γι αυτό και πρόκειται για προσευχή. Αν ήταν ανάγνωση μιας ιστορίας, τότε και ένας άθεος θα μπορούσε να κάνει το ίδιο πράγμα. Μέσα από κάθε περικοπή, κάθε φράση, ο Θεός αποκαλύπτεται στον πιστό που Τον αναζητεί. Όμως με αυτόν τον τρόπο αποκαλύπτει και σε εμάς ποιοι είμαστε εμείς οι ίδιοι για Εκείνον. Στη Βίβλο βρίσκουμε την αλήθεια του εαυτού μας. Όταν π.χ. μελετώ την περικοπή όπου ο τυφλός ζητά από τον Χριστό να αποκτήσει το φως του και ο Ιησούς τον αγγίζει και αυτός βλέπει ξανά, αναρωτιέμαι αν και εγώ πρέπει να ζητήσω από το Χριστό να με κάνει να δω, να με φωτίσει με την πνευματική έννοια. Μπορεί τότε να καταλάβω σε τι είμαι τυφλός, ή να καταλάβω ότι δεν τολμάω να ζητήσω τη φώ- ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

8 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ τιση, ή ότι ο εγωισμός μου δεν με αφήνει να σκεφτώ ότι μπορεί να είμαι τυφλός και ότι βρίσκομαι σε σύγχυση όσον αφορά τη ζωή μου. Είναι όμως χάρη να αντιληφθώ την κατάστασή μου όποια κι αν είναι αυτή. Αν κάθε βιβλική φράση γίνει αποκάλυψη και διάλογος με το Θεό, τότε σταδιακά όλη μου η ζωή διαφωτίζεται όχι από μένα τον ίδιο αλλά από το φως και την αλήθεια του Θεού. Έτσι ο λόγος του Θεού στη Βίβλο γίνεται οδηγός του ασκούμενου. Υπάρχουν εδώ δύο παρεκτροπές που πρέπει να αποφευχθούν, με τη βοήθεια του πνευματικού καθοδηγητή. Η πρώτη είναι να μην πλησιάσουμε τον βιβλικό λόγο. Να τον μελετάμε, αλλά η μελέτη να γίνεται μόνο ένα πρόσχημα για να θυμόμαστε και να σκεφτόμαστε άλλα πράγματα, στα οποία ο βιβλικός λόγος δεν παίζει πια κανένα ρόλο. Να γίνεται δηλαδή ένα πάτημα για να κατευθυνθούμε σε άλλες σκέψεις, ξεχνώντας και εγκαταλείποντας το λόγο του Θεού. Έτσι όμως δεν μπαίνουμε στο νόημά του, αλλά τον παρακάμπτουμε. Η δεύτερη παρεκτροπή είναι να κάνουμε μια φιλολογική ανάλυση σαν να ήμασταν στο σχολείο. Τότε βλέπουμε το λόγο του Θεού σαν ένα κείμενο που πρέπει να αναλύσουμε «για να καταλάβουμε το νόημά του» και, αν βγάλουμε μια κεντρική ιδέα, το κλείνουμε, γιατί τελειώσαμε. Ο σκοπός όμως είναι να αφήσουμε το λόγο του Θεού να αγγίξει τη ζωή μας και την καρδιά μας. Δεν έχουμε ένα κείμενο, αλλά έχουμε το ζώντα Θεό απέναντί μας. Τα λόγια είναι επικοινωνία μαζί του. Δεν μπορούμε να προσέχουμε τα λόγια και να ξεχνάμε το πρόσωπο απέναντί μας. Η προσευχή είναι επικοινωνία, δεν είναι μάθημα ιστορίας ούτε κάτι παρόμοιο. Για κάποιον που δεν γνωρίζει καθόλου τη Βίβλο- και αυτό δυστυχώς συμβαίνει συχνά- θα είναι δύσκολο στην αρχή. Ο λόγος της δυσκολίας είναι ότι εκεί συναντάμε ιστορίες, εικόνες που προέρχονται από μια κοινωνία και έναν πολιτισμό διαφορετικό από μας και απαιτούνται κάποιες βασικές γνώσεις και μια εξοικείωση για να καταλάβουμε τα λόγια και τις πράξεις. Αλλά δεν είναι δύσκολο να αποκτήσουμε αυτήν την εξοικείωση. Χρειάζεται κάποια τριβή με τα βιβλικά κείμενα και κάποια βασική πληροφόρηση που μπορεί να δώσει ο καθοδηγητής ή να βρούμε οι ίδιοι σε σχόλια από τον εκδότη ως υποσημειώσεις μέσα στην ίδια τη Βίβλο. Τελικά, η προσευχή με τη Βίβλο είναι ο πιο σίγουρος τρόπος, για να γίνει η προσευχή επικοινωνία. Η Βίβλος μάς βγάζει από τον εαυτό μας και μας φέρνει μπροστά στο λόγο του Θεού. Επομένως, δε μένουμε μόνοι εμείς με τις σκέψεις μας. Επιπλέον, η Βίβλος μάς αποκαλύπτει και τον εαυτό μας. Δε μας φανερώνει μόνο ποιος είναι ο Θεός, αλλά και ποιοι είμαστε εμείς για το Θεό, καθώς και το γεγονός ότι ο Θεός εργάζεται ασταμάτητα με αγάπη, για να μας προσελκύσει κοντά Του. IV. Από την εμπειρία των Πνευματικών Ασκήσεων Συζήτηση με το Σπύρο Χιόνη, δικηγόρο. Πώς σκέφτηκες να ζητήσεις και να κάνεις τις Πνευματικές Ασκήσεις; Τι ήξερες γι αυτές; Τις πνευματικές ασκήσεις του Αγίου Ιγνατίου τις διάβασα πρώτη φορά στην Ιστορία, όταν μελετούσα το κεφάλαιο για την πάλη Μεταρρύθμισης και Αντιμεταρρύθμισης. Μου είχε κάνει μεγάλη εντύπωση η προσωπικότητα του Αγίου Ιγνατίου, αλλά και η πνευματική μέθοδος που καλλιέργησε. Είναι αλήθεια ότι στην ανατολική παράδοση δεν βλέπουμε τις πνευματικές ασκήσεις ως μια ιδιαίτερη μέθοδο προσευχής και περισυλλογής τουλάχιστον κατά τον Μεσαίωνα. Είναι όμως γνωστό ότι ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης γνώριζε τις Ασκήσεις και έγραψε ένα βιβλίο εμπνευσμένο από αυτές με τον τίτλο «Πνευματικά Γυμνάσματα». Αυτό δείχνει πως οι δυο Εκκλησίες, ακόμη και την εποχή που οι δογματικές διαφορές τους είχαν πλέον παγιωθεί, ήταν ανοικτές σε πνευματικές ανταλλαγές. Προσωπικά, ξεκίνησα την διαδρομή των Ασκήσεων με την επιθυμία να έχω μια πιο προσωπική συνάντηση με τον Ιησού Χριστό, εντός των πλαισίων της Εκκλησίας Του, και μπορώ να πω ότι η επιθυμία μου εκπληρώθηκε. Το γεγονός ότι κάποιος είναι ορθόδοξος και τράφηκε με την ανατολική πνευματική παράδοση τι ιδιαιτερότητες παρουσιάζει; Ηανατολική πνευματική παράδοση είναι έντονα επηρεασμένη από τον μοναχισμό. Για αιώνες η μοναστική οδός θεωρείται η υποδειγματική πνευματική οδός. Αυτό χαρίζει στον πιστό έναν ανεκτίμητο θησαυρό εμπειρίας, τον δένει οργανικά με την λειτουργική και μυστηριακή ζωή, δίνει στην καθημερινότητα μια αθλητική χροιά. Όμως, πολλές φορές ο πιστός που ζει μέσα στον κόσμο αφίσταται του βιβλικού ρεαλισμού (λόγω της αλληγορικής και τυπολογικής προσέγγισης των Γραφών) και δυσκολεύεται να βρει τον Χριστό στην καθημερινότητα, στη ζωή εντός αυτού του κόσμου. Γι αυτό και η ανατολική παράδοση δημιουργεί μια τάση γι αποταγή. Οι Ασκήσεις του Αγίου Ιγνατίου δύνανται να βοηθήσουν σε αυτό, καθώς αφήνουν τον λόγο του Θεού να μιλήσει απευθείας στο νου, τη φαντασία, το συναίσθημα του πιστού και τον βοηθούν να κάνει την αναγωγή στο εδώ και τώρα. Υπάρχει μια μέθοδος και μια διαδικασία στις Πνευματικές Ασκήσεις. Ήταν αυτό κάτι εύκολα κατανοητό; Ήταν κάτι που δυσκολεύει την προσευχή; Τι ρόλο παίζει η μέθοδος; Ημέθοδος των ασκήσεων, αυτή η πειθαρχημένη αναπαράσταση, με την δύναμη του νου, εικόνων και προσώπων, χρειάζεται στην αρχή μια προσπάθεια, ιδίως για κάποιον θρεμμένο με την ανατολική παράδοση, που διδάσκεται τον αποκλεισμό της φαντασίας από την πνευματική ζωή. Είναι αλήθεια ότι μπορεί να οδηγήσει σε πλάνη, γι αυτό όμως υπάρχει ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

9 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ και ο πνευματικός οδηγός. Ωστόσο, εύκολα την υιοθετεί κανείς, γιατί η χρήση του συλλογισμού είναι κάτι οικείο στον δυτικό άνθρωπο. Εν πάση περιπτώσει, είναι πολύ πιο εύκολο από το να απογυμνώσει το νου από κάθε εικόνα και νόημα, όπως συνιστούν τα αρεοπαγιτικά συγγράμματα. Σε αυτήν την διαδικασία η προσευχή εμπλουτίζεται με καινούργιες σκέψεις, πρωτόγνωρα συναισθήματα, χάνει τον αυστηρά τυπικό χαρακτήρα και καθίσταται πιο προσωπική. Επιπλέον, μετά από τις Ασκήσεις αλλάζει τελείως ο τρόπος ανάγνωσης των Γραφών. Αυτή η προσωπική επαφή με τις Γραφές είναι πολύ μακριά και από τον ακαδημαϊκό σχολαστικισμό, αλλά και από την προσφυγή στην πατερική ερμηνεία. Βεβαία, το ένα δεν αποκλείει το άλλο. Εμένα μου άνοιξε καινούργιους δρόμους στην ανάγνωση της Αγίας Γραφής. Πρώτα μελετούσα κάπως ακαδημαϊκά, τώρα σχεδόν σε κάθε χωρίο βρίσκω ένα μήνυμα για μένα. Ήταν πρακτικά εύκολο ή δύσκολο να βρεθεί χρόνος για προσευχή μέσα στην καθημερινή ζωή; Παράλληλα με το επάγγελμα και την οικογένεια; Χρειάζεται και η υποστήριξη από τη σύζυγο; Χρόνος υπάρχει, αλλά δυστυχώς τον σπαταλούμε. Είναι λίγο υποκριτικό να λέμε πως δεν έχουμε χρόνο για προσευχή, ενώ περνάμε ολόκληρες ώρες στο διαδίκτυο και στην τηλεόραση. Είναι θέμα προτεραιοτήτων. Ενέταξα τις πνευματικές ασκήσεις στο καθημερινό μου πρόγραμμα και η μέρα μου ξεκινούσε με lectio divina. Ήταν μια ξεχωριστή ώρα. Μια ευλογημένη ώρα. Η σύζυγός μου από την αρχή με στήριξε, καταλάβαινε πόσο σημαντικό ήταν και μάλιστα μου έκανε δώρο ένα λεύκωμα, για να γράφω τους καρπούς των Πνευματικών Ασκήσεων. Τι θέλεις να πεις σχετικά με το πνευματικό όφελος και την πρόοδο, τις αποφάσεις, τις ανακαλύψεις, τα συναισθήματα; Συνοπτικά μπορώ να πω πως οι Ασκήσεις με απάλλαξαν από πολλές πλάνες σχετικά με την πνευματική ζωή, ζωντάνεψαν την ζωή του Χριστού κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να βιώσω συναισθήματα έντονα. Και, ίσως να φανεί κάπως περίεργο, αλλά διά μέσου των ασκήσεων έλαβα απαντήσεις σε απορίες που με βασάνιζαν. Πιστεύω πως οι Ασκήσεις ρίχνουν μια γέφυρα με τον κόσμο του αοράτου, κάνουν την ψυχή πιο δεκτική στα μηνύματα του ουρανού. Τέλος, ο Άγιος Ιγνάτιος μάς καλεί με το έργο του να πάρουμε θέση, να κάνουμε επιλογές ζωής, να διαλέξουμε στρατόπεδο. Είναι μια οιονεί ανανέωση του βαπτίσματος και μια εκ νέου ανάληψη των ευθυνών που αυτό συνεπάγεται. Αυτή η δέσμευση είναι μια ιδιαίτερη πρόκληση για το σύγχρονο άνθρωπο. Θα πρότεινες και σε άλλους να κάνουν αυτήν την εμπειρία των Πνευματικών Ασκήσεων; Γιατί; Νομίζω πως όποιος έχει ερωτήματα για τον Θεό, τη ζωή του, το πρόσωπο του Χριστού, όποιος θέλει να αναμετρηθεί με τον εαυτό του, όποιος ζητά να συνάψει μια πιο στενή σχέση με τον Ιησού από την Ναζαρέτ, όποιος δεν φοβάται την στράτευση και την μάχη μπορεί να μπει στην περιπέτεια των Ασκήσεων. Δεν έχει τίποτα να χάσει. Αντιθέτως, έχει να κερδίσει πολλά. V. Καθοδηγητής Συζήτηση με τον π. Γαβριήλ Μαραγκό Πατέρα Γαβριήλ, εδώ και πολλά χρόνια «δίνετε» πνευματικές ασκήσεις σε ανθρώπους που θέλουν να τις κάνουν, αναλαμβάνοντας ρόλο πνευματικού καθοδηγητή. Ποιος ακριβώς είναι αυτός ο ρόλος; Τι κάνει ο πνευματικός καθοδηγητής; Χαίρομαι ιδιαίτερα επειδή αμέσως μιλάς για ανθρώπους που θέλουν να ζήσουν την εμπειρία των ασκήσεων. Η πρωτοβουλία είναι δική τους! Απευθύνονται σε μένα, έναν άγνωστο, τις περισσότερες φορές. Από τη δική μου πλευρά, αμέσως βολιδοσκοπώ για να δω αν θέλουν και αν μιλούν για τις Ασκήσεις του Αγίου Ιγνατίου. Ποιος ο ρόλος του καθοδηγητή; Είναι απλό! Κατά την άποψη και την εμπειρία μου, πρόκειται για μια υπηρεσία προς κάποιον που συναντώ για πρώτη ή πολλοστή φορά και ο οποίος ζητά τη συμπαράστασή μου. Πρώτο πράγμα που κάνω είναι να τον ακούσω προσεκτικά, του ζητώ να πει τι θέλει και τι περιμένει από μένα. Έχω συναίσθηση ότι μου εμπιστεύεται κάτι που πρέπει να γνωρίσω και να κατανοήσω επακριβώς. Τι κάνει ο πνευματικός καθοδηγητής; Με μικρές, συνοπτικές προτάσεις επιχειρεί να εισάγει τον ασκούμενο στη διαδικασία και στο πνεύμα που πρέπει να επικρατεί στο σύνολο των Ασκήσεων και σε κάθε «φάση» τους. Ο Ιγνάτιος μοιράζει τις ασκήσεις σε περιόδους με συγκεκριμένο περιεχόμενο και καθαρούς στόχους. Τις ονομάζει «εβδομάδες». Οι επιδιώξεις, η πορεία και οι στόχοι του ασκούμενου επιτρέπουν στον καθοδηγητή να επιλέγει και να προτείνει κατάλληλες ασκήσεις για την περίπτωση του ασκούμενου. Αυτές κα- ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ταγράφονται στο μικρό και λιτό βιβλίο του Ιγνατίου, το οποίο είναι κυρίως ένα βοήθημα και οδηγός του πνευματικού καθοδηγητή και όχι του ασκούμενου. Δίνω ένα παράδειγμα. Όσοι προσφεύγουν σε εμένα, τις περισσότερες φορές αναζητούν μια βαθύτερη συνάντηση με το Θεό. Ξεκινούν συχνά από κάποια δοκιμασία στη ζωή τους, από προβληματισμούς γύρω από το κακό στον κόσμο, από την αμαρτωλότητα ή την προσωπική τους αμαρτία. Ή ακόμη από μια αναζήτηση για το μέλλον τους. Η συνάντηση με το Θεό πραγματοποιείται μέσω του Ιησού Χριστού. Ο ασκούμενος καλείται να Τον γνωρίσει βαθύτερα, και αυτό γίνεται λίγο-πολύ κατά τις Τέσσερεις Εβδομάδες των Πνευματικών Ασκήσεων. Τον Ιησού Χριστό Τον γνωρίζομε μέσω των ευαγγελίων. Ο καθοδηγητής έχει να επιλέξει ένα γεγονός, μια ομιλία, μια παραβολή, μια προσευχή από ένα Ευαγγέλιο. Η εισήγησή του στον ασκούμενο γίνεται συνοπτικά, λιτά. Σταματά σε μερικά σημεία - εδάφια της επιλεγμένης ευαγγελικής περικοπής. Όπως επίσης υπογραμμίζει τα προκαταρκτικά κάθε άσκησης (τη δημιουργία ατμόσφαιρας προσευχής, την ειδική αίτηση ) και την κατάληξή της με ένα ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

10 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ διάλογο, απόρροια του διαλογισμού, της θεωρίας ή της αξιολόγησης. Περιληπτικά μπορούμε να καταλήξουμε ότι ο πνευματικός καθοδηγητής πρέπει να βρίσκεται στη διάθεση του ασκούμενου, να είναι προσεκτικός σε όσα του εκμυστηρεύεται και να σέβεται την προσωπικότητα και την ιστορία του, όπως και τις δωρεές του Θεού προς το πρόσωπό του. Ποιος και πότε μπορεί να γίνει πνευματικός καθοδηγητής; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις; Ηκαλύτερη προϋπόθεση είναι να έχεις μια προσωπική εμπειρία των Ασκήσεων, να έχεις λάβει μια συστηματική μόρφωση σχετικά με το περιεχόμενο, την παιδαγωγική και την πνευματικότητά τους. Όλοι οι Ιησουίτες ζούμε τις Πνευματικές Ασκήσεις των 30 ημερών τουλάχιστο δυο φορές κατά τη ζωή μας, στο Δοκίμιο και στο τέλος των Σπουδών. Σε ετήσια δε βάση κάνουμε Ασκήσεις 8 ημερών ατομικά ή συλλογικά. Κατά τη γενική δε μόρφωση δίνουμε, πάνω από δυο μήνες μελέτη, έρευνα, θεωρητική ενημέρωση, υπό την καθοδήγηση ειδικών. Οι Ασκήσεις είναι πράγματι μια από τις σημαντικότερες αποστολές του Τάγματος. Βασικές προϋποθέσεις: - να έχει συναίσθηση και γνώση της υπηρεσίας που προσφέρει, - να αγαπάει αυτό που κάνει, - να πιστεύει ότι πρόκειται για ένα έργο του Θεού, εν Εκκλησία. Γιατί είναι σημαντικό να υπάρχει καθοδηγητής κατά την εκτέλεση των πνευματικών ασκήσεων; Η παρουσία του επιβάλλεται; Υπάρχουν στιγμές στη ζωή και την ύπαρξη κάθε ανθρώπου, που έχει ανάγκη από τη γνώμη, από τη στήριξη κάποιου άλλου. Αναζητάει μιαν άλλη άποψη, μια συμπαράσταση, μια βοήθεια. Είτε πρόκειται για θέματα υγείας, διατροφής, επαγγέλματος. Στην περίπτωσή μας, ένας νέος, ένας άντρας ή μια γυναίκα, που αναζητάει ένα χώρο όπου θέλει να εμβαθύνει την πίστη του, τις σχέσεις του με το Θεό ή τους ανθρώπους, θα βρει κάποιον να συζητήσει. Τις περισσότερες φορές έρχεται, γιατί πρόκειται να κάνει μια σημαντική επιλογή στην πορεία του. Άλλοι έρχονται σε στιγμές δοκιμασίας, μεγάλων δυσκολιών. Υπάρχουν και εκείνοι που θέλουν να προσευχηθούν ή αισθάνονται την ανάγκη να μάθουν νέους τρόπους προσευχής. Άλλοι πάλι αναζητούν ένα περιβάλλον για να ηρεμήσουν, να συμφιλιωθούν με τον εαυτό τους ή με το Θεό. Στα σπίτια ή κέντρα Ασκήσεων, η παρουσία κάποιου πνευματικού καθοδηγητή υπάρχει. Ο ασκούμενος είναι ελεύθερος να αποταθεί σε αυτόν! Μπορεί ένας πνευματικός καθοδηγητής να κάνει λάθος στην ερμηνεία σημείων και τη διάκριση πνευμάτων; Πολύ έξυπνη και κάπως πονηρή η ερώτησή σου! Μου φαίνεται ότι αγγίζεις δύο θέματα σημαντικά που εμφανίζονται κατά τις Ασκήσεις: τα σημεία και τη διάκριση των πνευμάτων. Ένας πνευματικός είναι άνθρωπος και μπορεί να μην αντιληφθεί τη βαρύτητα κάποιων εκμυστηρεύσεων ή σημείων της άσκησης ή της ζωής του ασκούμενου. Ο διάλογος - ο ειλικρινής, ο ρεαλιστικός και αντικειμενικός - είναι απαραίτητος. Ο ασκούμενος κάνει τις ασκήσεις! Ο καθοδηγητής συμβάλλει και αυτός, ώστε η πνευματική εμπειρία να γίνει σωστά, ρεαλιστικά, δίχως υπερβολές. Συχνά προσγειώνει τον ασκούμενο! Εξάλλου, τόσο ο καθοδηγητής όσο και ο ασκούμενος γνωρίζουν πως το Άγιο Πνεύμα είναι εκείνο που φωτίζει, ενδυνα- μώνει, προκαλεί τη αλλαγή, τη μετάνοια. Κατά τις Πνευματικές Ασκήσεις του αγίου Ιγνατίου η διάκριση των πνευμάτων παίζει σημαντικό ρόλο. Αυτά τα ρεύματα που διαπιστώνει ο ασκούμενος στις διάφορες φάσεις πρέπει να ερμηνευτούν σωστά. Το καλό, το ωραίο, η αλήθεια δεν είναι απλά ζητήματα. Η ατμόσφαιρα περισυλλογής, η σιωπή, ο διάλογος βοηθούν στην κατανόηση μιας πνευματικής κατάστασης, στην προετοιμασία μιας σωστής επιλογής, στην ανακάλυψη των θετικών και αρνητικών δυνατοτήτων του ενδιαφερομένου. Πώς βεβαιώνεται ότι βαδίζει σωστά ο καθοδηγούμενός του; Υπάρχουν πολλά στοιχεία, μερικά εύκολα, όπως η πιστότητα στις απαιτήσεις κάθε άσκησης. Π.χ. του διαλογισμού, της θεωρίας, του ωραρίου της ημέρας. Υπάρχουν επίσης οι υποδείξεις του Ιγνατίου στις Οδηγίες, στους Κανόνες τόσο για τον ασκούμενο, όσο και για τον καθοδηγητή. Η παρηγορία ή η απόγνωση, η ανησυχία ή η χαρά, η ειρήνη κρύβουν πολλά μυστικά Οι Ασκήσεις τριών, οκτώ και τριάντα ημερών έχουν τις ιδιομορφίες τους η καθεμία, όπως και ο λόγος για τον οποίο ασκείται ο ασκούμενος. Κοινό σημείο είναι ότι πρόκειται για ένα πνευματικό αγώνα με τις εύκολες και τις δύσκολες περιόδους ή στιγμές. Πρέπει να υπάρχει σχέση εμπιστοσύνης ενός καθοδηγητή με τον καθοδηγούμενό του; Πώς χτίζεται αυτή η σχέση; Υπάρχουν συγκεκριμένα πράγματα που πρέπει να κάνει ο πνευματικός καθοδηγητής για να δυναμώσει αυτή τη σχέση; Το είπαμε ήδη. Η αμοιβαία εμπιστοσύνη είναι απαραίτητος όρος, προϋπόθεση στην όλη διαδικασία των Ασκήσεων. Οι συζητήσεις σε πλαίσια διαφάνειας, πραγματικής αναζήτησης, αλήθειας είναι στοιχεία θετικά. Από την πλευρά του καθοδηγητή η καλοσύνη, ο σεβασμός του άλλου, η ευαγγελική αγάπη δυναμώνουν, όπως λες, τη σχέση και επιτρέπουν να καρποφορήσει η προσπάθεια, που είναι μερικές φορές επώδυνη. Η πνευματική καθοδήγηση είναι ένα μεγάλο βάρος, μια σημαντική ευθύνη για τον πνευματικό καθοδηγητή; Δεν θα μιλούσα για μεγάλο βάρος! Η ευθύνη του πνευματικού καθοδηγητή είναι σημαντική και λεπτή. Χρειάζεται να είσαι ευαίσθητος στον αγώνα του άλλου. Να χαίρεσαι μαζί του και να πονάς όταν τον βλέπεις να υποφέρει! Ένας πνευματικός καθοδηγητής βαριέται ποτέ τη διαδικασία των πνευματικών ασκήσεων; Μαθαίνει από αυτές; Εξελίσσεται; Ωριμάζει; Ηδιαδικασία παίζει σημαντικό ρόλο κατά τις Ασκήσεις. Το πιο σημαντικό όμως είναι το περιεχόμενο, ό,τι συμβαίνει κατά τη διάρκειά τους, ο στόχος του ασκούμενου και η παρουσία του Θεού. Όλα αυτά δεν αφήνουν χώρο για να βαρεθείς! Κόπωση υπάρχει σε αρκετές περιπτώσεις που έχουν ως υποδομή την περιπλοκότητα της υπηρεσίας που αναμένει ο ασκούμενος ή ακόμη τις προκλήσεις του Θεού. Προσωπικά την κόπωση την έχω ζήσει σε μερικές περιπτώσεις. Σε ατομικό επίπεδο, μου συνέβη όταν ο νεαρός ασκούμενος επί 8 μέρες έθετε το δίλημμα να χειροτονηθεί ή όχι τον προβλεπόμενο χρόνο. Ως αντιρρησίας συνείδησης θα είχε να υποστεί τις συνέπειες του νόμου της χώρας του. Κι ένα δεύτερο παράδειγμα συλλογικών ασκήσεων με στόχο το αποστολικό μέλλον μιας μικρής κοινότητας. Συνέβη ένα μπλοκάρισμα και μια ομαδοποίηση με αποτέλεσμα να πολωθεί η κατάσταση και οι ασκούμενοι να μη φθάσουν στο αναζητούμενο. Η ερώτησή σου όμως στρέφεται κυρίως γύρω από τον καθοδηγητή. Σίγουρα οι συγκεκριμένες περιπτώσεις με τις ιδιαιτερότητες τους τού μαθαίνουν πολλά σε πνευματικό, ψυχολογικό και ανθρώπινο επίπεδο. Σίγουρα εξελίσσεσαι. Τα ζωντανά παραδείγματα, είτε το θες ή όχι, σε ωριμάζουν και σε κάνουν πιο προσεκτικό, πιο «σοφό». Αυτά είναι και τα κέρδη της προσφοράς σου! ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

11 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ VI. Η εμπειρία των Πνευματικών Ασκήσεων Διάλογος με την Τίνα Δεσύλλα, μουσικό. Πώς σκέφτηκες να κάνεις τις Πνευματικές Ασκήσεις; Τις γνώριζες από καιρό; Βρισκόμουν σε μία δύσκολη περίοδο της ζωής μου, αισθανόμουν σε τέλμα. Είδα λοιπόν σ αυτήν την εμπειρία των Ασκήσεων μία δυνατότητα να ξαναβρώ τη ζωή μου, να διακρίνω ό,τι είχε αξία, ό,τι ήταν αληθινό και ουσιαστικό για μένα. Βοήθησε βέβαια και το γεγονός ότι γνώριζα την κοινότητα των Ιησουιτών, είχα προηγούμενη εμπειρία πνευματικών συναντήσεων. Δοκίμασα να κάνω τις Ασκήσεις μόνη μου, από το βιβλίο του Αγίου Ιγνατίου, αλλά γρήγορα είδα ότι δεν γίνεται έτσι. Όταν βρέθηκε κάποιος που μπορούσε να με κατευθύνει, ξεκίνησα με μεγάλη επιθυμία και λαχτάρα. Ήταν δύσκολο να προσευχηθείς με κάποια ορισμένη μέθοδο, σε συγκεκριμένο χρόνο, να εφαρμόσεις κάποια πειθαρχία; Δύσκολο; Η πειθαρχία όχι. Οι εσωτερικές αντιστάσεις όμως ναι. Είναι δύσκολο να αποκολληθείς από συνήθειες, αντιλήψεις ή φόβους. Η δυσκολία είναι η αντίσταση του εαυτού σου. Βλέπεις πού κολλάς, πού είσαι προσκολλημένος και δεν είσαι ελεύθερος. Αυτός είναι όμως και ένας σημαντικός στόχος των Ασκήσεων: να διακρίνεις πού είσαι προσκολλημένος και δεν είσαι ελεύθερος, να βρεις την επιθυμία σου, να μπορείς να παίρνεις ελεύθερα αποφάσεις. Πρέπει να μάθεις να δέχεσαι από το Θεός αυτό που θέλει να σου δώσει. Όχι αυτό που ονειρεύεσαι και αυτό που φαντάζεσαι ότι χρειάζεσαι. Στην πορεία συναντάς κι άλλες δυσκολίες, βιώνεις στιγμές μοναξιάς και σιωπής δεν νιώθεις συνεχώς ενθουσιασμό και εξάρσεις- αλλά παίρνεις και μεγάλες ανταμοιβές και συγκινήσεις. Παράλληλα δεν σταμάτησες να δουλεύεις. Είχες καιρό και για τα δύο; Συνέχισα την εργασία μου ως μουσικός στην ορχήστρα της ΕΡΤ. Όλα όμως ήρθαν βολικά. Έτυχε και να μην έχω πολλή δουλειά εκείνη της περίοδο. Είχαμε συναυλίες στις οποίες τα πνευστά όργανα δεν έπαιζαν. Είχα λοιπόν ελεύθερο χρόνο. Έτσι τελείωσα τις λεγόμενες τριάντα μέρες σε ενάμισι μήνα. Πολλά πράγματα ήρθαν βολικά τότε. Ενώ πριν σκεφτόμουν να πάω στη Γαλλία για τις Ασκήσεις, όλα έγιναν στην Αθήνα. Ποιο είναι το όφελος που βρίσκεις; Οι Ασκήσεις είναι ένα μέσον, ένας δρόμος για να βρεις τον εαυτό σου και τη θέση σου απέναντι στο Θεό. Μαθαίνεις να ακούς με προσοχή και σε βάθος το Λόγο του. Οδηγείσαι σε μια βαθειά σχέση, συνεχή και δυνατή με τον εαυτό σου, με το Θεό και το Λόγο του. Παράλληλα βλέπεις τον εαυτό σου ανάγλυφα, τι αντιστάσεις έχεις, τι αυτοδεσμεύσεις. Καταλαβαίνεις από τι πρέπει να απελευθερωθείς. Αυτά είναι απαραίτητα για να κάνουμε μια σωστή επιλογή στον τρόπο ζωής μας. Χρειαζόμαστε απελευθέρωση από το τι θέλουν οι άλλοι, από την επιθυμίας μας να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις της κοινωνίας. Βλέπεις τελικά ότι η ελευθερία σου συμπίπτει με την επιθυμία του Θεού για σένα. Συνειδητοποιείς ότι σε θέλει ελεύθερο από δεσμά εσωτερικά ή κοινωνικά. Οι Ασκήσεις είναι μια διαδικασία απελευθέρωσης. Το γεγονός ότι είσαι ορθόδοξη τι ρόλο έπαιξε; Είμαι ορθόδοξη αλλά γνώριζα την καθολική Εκκλησία από παιδί, γνώριζα τους πατέρες και τις αδελφές στη Κέρκυρα και είχα πολύτιμες πνευματικές εμπειρίες κοντά σε αυτούς. Ήταν χαρούμενες εμπειρίες. Αργότερα, στις δύσκολες στιγμές, επιστρέφουμε συχνά εκεί που ζήσαμε με ευτυχία για να βρούμε δυνάμεις. Θα πρότεινες τις Ασκήσεις και σε άλλους; Ναι, οπωσδήποτε, αλλά υπάρχουν προϋποθέσεις. Πρέπει να είσαι έτοιμος. Δεν ξεκινάς μια τέτοια εμπειρία τυχαία, ή επιπόλαια. Πρέπει να έχεις καλό καθοδηγητή γιατί προκαλούνται ανακατατάξεις στη ζωή σου και χρειάζεται κάποιος που να διαφωτίζει τα στάδια που περνάς. Χρειάζεται και μια ωριμότητα, συναισθηματική και πνευματική. Είναι μια πορεία που απαιτεί αφιέρωση στο Λόγο του Θεού και μια σιωπή, ένα κενό για να ακουστεί ο Θεός. Πρέπει να αποσυρθείς ακόμη κι αν είσαι στο σπίτι σου. Δηλαδή να αφήσεις τα άλλα βιβλία, την τηλεόραση, το ίντερνετ. Πρέπει να αποκεντρωθείς από τον εαυτό σου να αφήσεις χώρο για το Θεό. Γι αυτό είναι σημαντική βοήθεια αν μπορούμε να αλλάξουμε χώρο κατά τις Πνευματικές Ασκήσεις ώστε να αφιερωθούμε σε αυτές. Η αλλαγή του τόπου βοηθά να βρούμε τον εαυτό μας και να επικεντρωθούμε σε αυτό που κάνουμε. Αν όμως για πρακτικούς λόγους τέτοια αλλαγή τόπου δεν είναι δυνατή, και αυτό συμβαίνει τις περισσότερες φορές λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων, τότε πρέπει εκεί που ζούμε να κάνουμε ένα πρόγραμμα που να αφήνει έξω όσα μας αποσπούν από το πνευματικό κλίμα που πρέπει να έχουμε. ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

12 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ VII. ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ Πνευματικές Ασκήσεις και κρίση του π. Κριστόφ Χόμα Από πού προέρχεται η κρίση; Η κρίση προέρχεται από μια αταξία, από μια ανισορροπία πνευματική ή οικονομική, πολιτική ή θρησκευτική. Η αιτία αυτής της αταξίας είναι το λάθος που κάνουμε όταν συγχέουμε το σκοπό με τα μέσα. Βλέπουμε τα μέσα σαν να ήταν ο σκοπός. Για παράδειγμα, το χρήμα, ο πλούτος γίνεται σκοπός. Ο πραγματικός σκοπός, η ολοκλήρωσή μας ως ανθρώπων γίνεται μέσον για να γίνουμε πλούσιοι. Από χριστιανικής απόψεως, δεν μπορούμε να ολοκληρωθούμε ως άνθρωποι χωρίς το Θεό. Αλλά σήμερα στον κόσμο, στην Ευρώπη διαγράφουμε το Θεό από τη ζωή μας. Εννοούμε την ευτυχία μας χωρίς το Θεό και τελικά χωρίς αγάπη. Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά σε μια κρίση, που δεν είναι αναπτυξιακή κρίση αλλά κρίση αγάπης. Στις μέρες μας γίνεται πολλή συζήτηση για το πώς θα βγούμε από την κατάσταση αυτή. Λέμε ότι χρειάζονται περισσότερα χρήματα. Αν είχαμε περισσότερα χρήματα θα είχαμε λύσει την κρίση. Αλλά το πρόβλημα είναι βαθύτερο. Πρέπει να βρούμε τις αιτίες. Από τη ζωή μας λείπει η σωστή τάξη και όχι τα χρήματα. ΟΧριστός έλεγε ότι η αμαρτία προέρχεται από την καρδιά του ανθρώπου. Η πιο μεγάλη αταξία είναι η αμαρτία, η ριζική παρεκτροπή από το σωστό δρόμο. Σήμερα θέλουμε να είμαστε ευτυχισμένοι, χωρίς να αλλάξουμε την καρδιά μας. Θεωρούμε ότι, αν είχαμε περισσότερα πλούτη, θα είχαμε θεραπεύσει και τον άνθρωπο. Αλλά χωρίς να αλλάξουμε τη καρδιά μας, δεν μπορούμε να βγούμε από την κρίση. Αν εφαρμόσουμε κάποιους κανόνες από τις Πνευματικές ασκήσεις, θα δούμε ότι αποτελούν ένα δρόμο εξόδου από την κρίση, μια πρόταση προσανατολισμού προς την τάξη εκεί όπου πριν υπήρχε αταξία και σύγχυση. Κριτήρια διάκρισης Η ζωή χωρίς κόπο και χωρίς εργασία δεν είναι δυνατή ούτε και μπορεί να είναι δίκαιη. Η κοινωνία που αναζητά μόνο την κατανάλωση και την ευχαρίστηση καταστρέφεται. Η εργασία, η προσευχή, η προσπάθεια, μάς κοστίζουν. Αλλά αυτό είναι σημάδι ανάπτυξης. Ο πειρασμός μάς προτείνει χρήμα εύκολο, χωρίς κόπο. Η αληθινή χαρά έρχεται όταν αγαπάμε το Θεό και το συνάνθρωπο. Χωρίς αυτό δεν υπάρχει αυθεντική χαρά, ακόμη κι όταν έχουμε επιτυχίες. Η δυστυχία έρχεται όταν λείπει η αγάπη, η πίστη και η ελπίδα. Όχι όταν έχουμε αποτυχίες. Σε περιόδους στεναχώριας και κρίσης πρέπει να μένουμε όσο μπορούμε πιο πιστοί στα ουσιώδη της ζωής μας. Όχι στο χρήμα και την εξουσία. Χρήμα χωρίς εργασία είναι μια παρεκτροπή που δεν μπορεί να φέρει ποτέ καλούς καρπούς.. Σε περίοδο κρίσης πρέπει να κάνουμε πιο συχνά και με περισσότερη επιμέλεια έλεγχο της συνείδησής μας. Συνήθως ελέγχουμε τους άλλους. Είναι καλύτερα να αρχίσουμε από τον εαυτό μας. Πολλές φορές η κρίση μάς βοηθά να διορθώσουμε τη ζωή μας. Είναι σαν το φυσικό πόνο, που δείχνει ότι πρέπει να θεραπεύσουμε κάτι, κάποια αρρώστια. Πρέπει να κάνουμε μια διάγνωση, με τη βοήθεια του Θεού και του λόγου του Θεού. Ας μην κυριευόμαστε από πανικό. Η επιμονή και η υπομονή είναι πολύ βασικά στοι- ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ χεία. Επιμονή στην προσευχή, στην εργασία, στην τιμιότητα. Ακόμη και σε περίπτωση ανεργίας μπορεί κάποιος να ασχοληθεί με μια εθελοντική εργασία, που θα τον κρατήσει ενεργό. Γύρω μας διαπιστώνουμε ότι υπάρχει αδικία, ανεντιμότητα, ασυνέπεια Αυτά πρέπει να τα αλλάξουμε. Όχι μέσα από κανόνες που τα απαγορεύουν, αλλά αποβάλλοντας την κακή συμπεριφορά. Σήμερα πολλοί θέλουν να διορθώσουν την κατάσταση λέγοντας ότι το κακό δεν είναι κακό, το λάθος δεν είναι λάθος, η παρεκτροπή δεν είναι παρεκτροπή. Αλλά το ψέμα δεν μπορεί να σώσει. Στην πάλη μας με τον πειρασμό πρέπει να ξέρουμε ότι ο δαίμονας είναι αδύναμος, αλλά ότι η δύναμή του είναι το ψέμα. Με το ψέμα μάς φοβίζει και μας αποθαρρύνει. Θα μας κάνει να θέλουμε να εγκαταλείψουμε τον αγώνα, να το βάλουμε στα πόδια, να μην πιστεύουμε στη νίκη. Να θυμόμαστε τις δυσκολίες μας, ώστε, όταν έχουμε επιτυχίες, να μην γινόμαστε υπερόπτες και, αντίθετα, όταν κουραζόμαστε, να θυμόμαστε τις επιτυχίες μας και να μην αποθαρρυνόμαστε. Η μνήμη μάς σώζει από την παγίδα που έχουμε μπροστά μας. Στην κρίση εύκολα γλιστράμε στην απομόνωση, ενώ τότε ακριβώς θα έπρεπε να είμαστε πιο κοντά στον άλλον και πιο κοντά στο Θεό. Αυτοί οι κανόνες και άλλοι ακόμη αποτελούν μέρος των πνευματικών ασκήσεων. Μελετώντας το λόγο του Θεού, εξετάζοντας τον εαυτό μας, σταδιακά ανακαλύπτουμε ποιοι είμαστε. Βλέπουμε τις αιτίες της κρίσης και βρίσκουμε το δρόμο της Εξόδου, που είναι δρόμος σωτηρίας

13 ΔΙΑΚΟΠΕΣ: Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗΣ ΔΙΑΚΟΠΕΣ: Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗΣ Αγαπητή Μάρθα, ΔΙΑΚΟΠΕΣ: Η ανάγκη της ανάπαυσης γράμμα σε μία φίλη που θα ήθελε να ξεκουραστεί Όπως πολλές άλλες γυναίκες, προσπαθείς να συνδυάσεις το επάγγελμα με τις υποχρεώσεις της μητέρας και της συζύγου. Δείχνεις μια εκπληκτική ενεργητικότητα. Πώς τα καταφέρνεις; Πού βρίσκεις τέτοιο δυναμισμό; Πώς βρίσκεις καιρό ελεύθερο και καιρό για ξεκούραση; Αισθάνεσαι άραγε την ανάγκη να ξεκουραστείς περισσότερο; Χάρη στις ανώτερες σπουδές σου, ασκείς το επάγγελμα της διευθύντριας προσωπικού σε μια μεγάλη εμπορική επιχείρηση. Είναι μια δουλειά που σου αρέσει. Έχεις καλή γνώση των αναγκών της αγοράς, συναντάς πολύ κόσμο, και συνεργάτες και νέους που αναζητούν εργασία και χαίρεσαι τη συνεργασία μαζί τους. Μου λες ότι αρκεί ένα βλέμμα, πολλές φορές, για να καταλάβεις το συνομιλητή σου. Καταλαβαίνεις ποιος είναι από τον τρόπο που ντύνεται, που κάθεται απέναντί σου, ή από τον τρόπο που μιλάει. Προσπαθείς να ενθαρρύνεις τους νέους που αναζητούν δουλειά, να τους δώσεις αυτοπεποίθηση με τη στάση σου, τους βοηθάς να ξεπεράσουν τους φόβους τους και τις δύσκολες ερωτήσεις τις αφήνεις τελευταίες, όταν κάποια εμπιστοσύνη έχει ήδη αναπτυχθεί. Μπορείς να δώσεις σαφείς οδηγίες στους συνεργάτες σου και να θέσεις καθαρούς στόχους. Φαίνεται πως οι συναντήσεις και τα συμβούλια δεν είναι κουραστικά για σένα, γιατί σε βοηθάει η άνεση στην επικοινωνία που δείχνεις. Μου φαίνεσαι όμως πιο κουρασμένη όταν έχεις να κάνεις με ανθρώπους που είναι αναποφάσιστοι, όταν δεν ξέρουν τι ακριβώς θέλουν, όταν δεν έχουν καθαρή διαδρομή. Άραγε συναντάς τα όριά σου εκεί; Συχνά πετιέσαι στην άλλη άκρη της πόλης για μια συνάντηση, και στο αυτοκίνητο, χάρη στο κινητό, συνεχίζεις να σκέφτεσαι ακούγοντας τα μαγνητοφωνημένα μηνύματα. Καταφέρνεις να απαντήσεις σε ένα -δύο από αυτά και καταφέρνεις επίσης να τηλεφωνήσεις στην κόρη σου, η οποία είναι στο λύκειο και ετοιμάζει μια εργασία στα μαθήματά της. Καταφέρνεις να κρατήσεις την ψυχραιμία σου όταν κάποιος συνεργάτης σου ξεπερνά τον προβλεπόμενο προϋπολογισμό, για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις προθεσμίες με επιπλέον προσωπικό. Δεν είναι δύσκολο να περνάς από το ένα θέμα στο άλλο με διαφορετικό κόσμο και διαφορετικές ανάγκες; Ενώ επιστρέφεις σπίτι σου, στο αυτοκίνητο οργανώνεις το πρόγραμμα της επόμενης ημέρας και κάποια έξτρα, όπως μια επίσκεψη στο γιατρό για τη μικρή. Το πιο σημαντικό είναι να ξεκινάς κάτι χωρίς να έχεις το μυαλό σου αλλού. Μου λες ότι πριν μπεις στο σπίτι, σου χρειάζονται δύο-τρία λεπτά για να πάρεις ανάσα, να αφήσεις τις σκέψεις και τον επαγγελματικό ρόλο, να αναλάβεις το ρόλο της μητέρας και της νοικοκυράς. Επιθυμείς λίγη ώρα ξεκούρασης με καθένα από τα τρία παιδιά σου. Συχνά στο δρόμο προς το σπίτι σκέφτεσαι σαν σε προσευχή τα λόγια των μαθητών προς το Χριστό «Μείνε, Κύριε, μαζί μας». Μετά, έχεις δύο ώρες γεμάτες με τα παιδιά. Αν αυτά σε αισθάνονται μακριά και ότι έχεις το μυαλό σου στη δουλειά, δείχνουν τον εκνευρισμό τους, πράγμα που κάνει κι εσένα να έχεις εκρήξεις οργής. Ελπίζω τα γεύματα να είναι ήρεμα. Ο Κώστας, ο σύζυγός σου, τελειώνει τη δουλειά πιο νωρίς από σένα και πολλές φορές βοηθάει στην κουζίνα. Στις 9.30 μ.μ. σκέφτεσαι πως είναι ήδη πολύ αργά για να τηλεφωνήσεις στη φίλη σου, τη Γεωργία, αλλά είναι αυτή που σε παίρνει τηλέφωνο για να σου μιλήσει για το πώς νιώθει μετά τη χημειοθεραπεία που έκανε. Κλείνεις το τηλέφωνο και είναι περασμένες 10. Και ο Κώστας έχει ανάγκη να συζητήσει για κάποια πράγματα μαζί σου, να πείτε και οι δύο τις στενοχώριες και τις χαρές της ημέρας. Όσο για την εκπαίδευση των παιδιών, φαντάζομαι ότι είναι μια συνεχής φροντίδα και εργασία. Ο Γιώργος είναι ήδη πρωτοετής και ζει σε άλλη πόλη. Είναι κι αυτό μια φροντίδα, αλλά και μια ανακούφιση: ένας λιγότερος στο σπίτι. Ωστόσο, κι αυτός νιώθει την ανάγκη να τηλεφωνεί συχνά για να αισθάνεται πως έχει σχέση με όλη την οικογένειά του. Ο Κώστας κι εσύ κάνατε πολλά για να τον βοηθήσετε να βρει τον προσανατολισμό του, το μελλοντικό του επάγγελμα, αλλά ανησυχείς και για τις παρέες που θα κάνει, αν θα κάνει δεσμό με κάποια κοπέλα Η δεύτερη, η Κατερίνα, είναι η πιο αναποφάσιστη, είναι αυτή που χρειάζεται περισσότερο βοήθεια όταν έχει τις αμφιβολίες και τα άγχη της. Είναι καλή στο πιάνο και αυτό φαίνεται να την ξεκουράζει. Για την πιο μικρή, την Ιωάννα, τα πράγματα φαίνονται πιο απλά. Έχει αυτοπεποίθηση και είναι άνετη και, παρότι έχει ψηλώσει 10 πόντους σε λίγους μήνες, δε χάνει το κέφι και την κοινωνικότητά της. Αντίθετα, φαίνεται να χαίρεται όταν της λένε πόσο μεγάλωσε και πόσο ομόρφυνε. ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

14 ΔΙΑΚΟΠΕΣ: Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΑΥΣΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ Οσυνδυασμός όλων αυτών των ασχολιών δεν είναι εύκολος και συχνά νιώθεις ενοχή γιατί παραμελείς το ένα ή το άλλο. Αλλά θα πρέπει να θυμηθείς την παραβολή εκείνη που μιλάει για το σπόρο που μεγαλώνει και αναπτύσσεται και γίνεται φυτό, ενώ ο γεωργός κοιμάται και δεν ξέρει να εξηγήσει πώς το φυτό μεγαλώνει. Υπάρχει κάτι τέτοιο, το «δεν ξέρω πώς», και στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Μεγαλώνουν και αναπτύσσονται χωρίς να ξέρουμε πώς. Αν νομίζεις ότι όλα πρέπει να τα κάνεις εσύ και ότι όλα εξαρτώνται από σένα, τότε εξαντλείσαι, χάνεις την υπομονή σου και γίνεσαι επιθετική. Τότε ζηλεύεις και αυτές που σου φαίνονται ότι τα καταφέρνουν καλύτερα. Αυτό έχει επιπτώσεις και στη σχέση με τον Κώστα, που ορισμένες φορές δεν μπορεί να καταλάβει τις απότομες αλλαγές στην ψυχική σου διάθεση. Καταλαβαίνεις ότι σε τέτοιες στιγμές ο πειρασμός είναι πιο δυνατός, γιατί ο εχθρός βρίσκει το αδύνατο σημείο σου. Αλλά θα πρέπει να ακούσεις και τη φωνή που σε ενθαρρύνει «Μάρθα, Μάρθα, ανησυχείς και φροντίζεις για πολλά, αλλά το αναγκαίο είναι ένα. Η Μαρία διάλεξε το καλύτερο κομμάτι» (Λκ 10, 41). Εδώ ο Χριστός σού προτείνει μια άλλη στάση, για να βγεις από την κούραση της «σούπερ γούμαν». Αν πιστεύεις ότι η γη μόνη της παράγει το χόρτο και μετά το στάχυ και μετά το σιτάρι (Μκ 4, 28), θα ξαναβρείς τη δυναμική της πίστης και θα μπορείς να εμπιστευτείς τη γη και ό,τι σπάρθηκε σε αυτή. Θυμήσου τη συνάντηση του Χριστού με τους μαθητές, μετά την Ανάστασή του. Ο Πέτρος και άλλοι έξι σύντροφοί του δούλεψαν όλη τη νύχτα, αλλά τα δίχτυα τους έμειναν άδεια. Δεν πιάνουν τίποτα. Ο Χριστός, το πρωί, τούς λέει να ξαναρίξουν τα δίχτυα και πιάνουν τόσα ψάρια, που δεν μπορούν να τα σηκώσουν. Και λέει ο Ιωάννης στον Πέτρο: «Είναι ο Κύριος». Και μετά «Φέρτε από τα ψάρια που πιάσατε και ελάτε να γευματίσουμε». Τι ξεκούραση αποπνέει ένα γεύμα στην παραλία! Και είναι αληθινή ξεκούραση μες στο φως του πρωινού. Αλλά το πιο σημαντικό έρχεται μετά, στην τριπλή ερώτηση: «Σίμων, γιε του Ιωνά, με αγαπάς;». «Ναι, Κύριε, ξέρεις ότι σε αγαπώ». «Βόσκε τα πρόβατά μου». Ο Κύριος καλεί, ο Κύριος στέλνει σε αποστολή. Ο Πέτρος δεν έχει καιρό να πει είμαι ανίκανος, απέτυχα γιατί Σε αρνήθηκα. Ακολουθεί τα λόγια του Χριστού. Και ο Πέτρος ξέρει ότι αξίζει χίλιες φορές παραπάνω από την απογοήτευσή του, την κούρασή του και την άρνησή του. Ο Χριστός του δείχνει ότι δεν πρέπει να σταματά σε αυτά. Για σένα, Μάρθα, τα λόγια «ποίμενε τα πρόβατά μου» θα μπορούσαν να είναι «συνέχισε να είσαι εκείνη η γυναίκα -η επαγγελματίας, η σύζυγος και η μητέρα- που αγαπώ». Σίγουρα η αληθινή ανάπαυση έρχεται όταν δεν βασίζεσαι στις δυνάμεις σου, δεν υπολογίζεις όσα κάνεις και όσα δεν κάνεις, αλλά όταν υπολογίζεις στο Χριστό που σε συνοδεύει. Συγγνώμη που σου γράφω με τόσες ευαγγελικές αναφορές. Όταν σε ακούω και διαισθάνομαι την κούρασή σου, διαισθάνομαι και την ανησυχία ή τη θλίψη μήπως δείξεις τις αδυναμίες σου στους γύρω. Σε φαντάζομαι μέσα στο φως της εμπιστοσύνης προς το Χριστό, της εμπιστοσύνης που μπορεί να σε οδηγήσει στα ήρεμα νερά και να ηρεμήσει την ψυχή σου. Φιλικά, ο εφημέριός σου. Στις 27 και 28 Αυγούστου η Εκκλησία γιορτάζει δύο από τους σημαντικότερου αγίους, την αγία Μόνικα και τον άγιο Αυγουστίνο της Ιππώνος, αντίστοιχα. Αγία Μόνικα μητέρα του αγίου Αυγουστίνου (+387) Γεννήθηκε στη Βόρεια Αφρική σε χριστιανική οικογένεια και παντρεύτηκε πολύ νέα με έναν ευυπόληπτο ειδωλολάτρη, τον Πατρίκιο. Έγινε υποδειγματική σύζυγος ενός άντρα άπιστου και βίαιου. Η γλυκύτητα και η σιωπή της απέναντι στις απειλές και τις επιπλήξεις του είχαν ως αποτέλεσμα να τον μεταστρέψουν. Απέκτησε μαζί του τρία παιδιά, εκ των οποίων τον μέλλοντα άγιο Αυγουστίνο. Αφού χήρεψε το 371, αφιερώθηκε σε αυτό το γιο, που φαίνεται ότι αρχίζει να παίρνει το λάθος δρόμο, καθώς προσκολλήθηκε στην αίρεση του μανιχαϊσμού, που τόσο πολύ ερχόταν σε αντίθεση με τη χριστιανική πίστη. Για να απαλλαγεί από τις κατηγορίες της μητέρας του, ο Αυγουστίνος καταφεύγει στην Ιταλία. Όμως η Μόνικα τον ξαναβρίσκει στο Μιλάνο, όπου μπαίνει στη σχολή του επισκόπου αγίου Αμβροσίου. Τότε γεύεται τη μεγάλη χαρά να συμμετέχει στη μεταστροφή και τη βάπτιση του γιου της. Από τότε παρέχει τη βοήθειά της, αλλά γίνεται και μαθήτρια, όταν επιβεβαιώνονται οι διανοητικές και πνευματικές ικανότητες του γιου της. Ένα βράδυ, έχουν και οι δύο την ευτυχία να ζήσουν μια έντονη πνευματική εμπειρία, την οποία ο Αυγουστίνος αναφέρει μόνο με μισόλογα στις «Εξομολογήσεις» του. Η αγία Μόνικα πέθανε λίγες μέρες αργότερα, πλήρης από την πνευματικότητα του γιου της, ο οποίος τόσο πολύ την είχε κάνει να κλάψει. ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

15 ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ Άγιος Αυγουστίνος Επίσκοπος Ιππώνος, Δάσκαλος της Εκκλησίας (+430) Εδώ, παραθέτουμε από τις «Εξομολογήσεις» ένα απόσπασμα από το Βιβλίο Ι που είναι μια μελέτη για τη μνήμη. Πώς το κάλλος του Θεού συναρπάζει Γιος της αγίας Μόνικας, ο άγιος Αυγουστίνος γεννήθηκε στην Ταγάστη της Νουμιδίας της Αφρικής, το σημερινό Σουκ Αράς της Αλγερίας, σε μια μικρή, ορεινή, επαρχιακή πόλη. Μετά από μια σκορπισμένη και διαλυμένη εφηβική ηλικία, στα 18 του χρόνια γνωρίζει τη γυναίκα με την οποία αποκτούν ένα γιο, τον Αδεοδάτο. Ως καθηγητής ρητορικής στην Καρχηδόνα, εντάσσεται στο ρεύμα του μανιχαϊσμού, που δίδασκε την ύπαρξη δύο ανταγωνιστών θεών: τον καλό θεό, δημιουργό των πνευμάτων και έναν κακό θεό, δημιουργό της ύλης. Ο Αυγουστίνος ικανοποιεί μερικώς την ευφυΐα του, χωρίς όμως να σβήσει την πνευματική δίψα του. Εγκαταλείπει τη βόρεια Αφρική για να πάει στην Ιταλία. Διδάσκει στη Ρώμη, έπειτα στο Μιλάνο, όπου «κεραυνοβολείται» από το κήρυγμα του επισκόπου Αμβροσίου. Ένα βράδυ, το έτος 386, το πνεύμα του ανοίγεται στη χριστιανική αποκάλυψη. Συναντά εκείνον που έψαχνε: τον Ιησού. Μετά από αυτή τη ριζική και αιφνίδια μεταστροφή, βαπτίζεται από τον άγιο Αμβρόσιο. Κατά την επιστροφή του στη βόρεια Αφρική, ιδρύει μια μικρή κοινότητα. Πρώτα γίνεται ιερέας και στη συνέχεια επίσκοπος Ιππώνος. Μάχεται ακατάπαυστα κατά των αποκλίσεων από τη χριστιανική πίστη. Πεθαίνει το 430, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Ιππώνος από τους Βανδάλους. Είναι ένας από τους τέσσερις «Δασκάλους της Δυτικής Εκκλησίας», μαζί με τον άγιο Αμβρόσιο, τον άγιο Ιερώνυμο και το Γρηγόριο τον Α. Είναι επίσης ο προστάτης των θεολόγων. Οάγιος Αυγουστίνος είναι, λοιπόν, ο μεγάλος θεολόγος και ένας από τους μεγαλοφυέστερους, εκφραστικότερους και πολυγραφότερους συγγραφείς της λατινικής Πατρολογίας. Τα συγγράμματά του είναι πολυάριθμα: Απολογητικά, δογματικά, ερμηνευτικά, ηθικά, βιογραφικά, φιλοσοφικά και εξομολογήσεις. Το συγκεκριμένο βιογραφικό έργο είναι ένα από τα μεγαλειωδέστερα και πιο εποικοδομητικά της χριστιανικής φιλολογίας. Ο άγιος Αυγουστίνος, με γλώσσα εύστροφη, που καταμαρτυρεί τη λογοτεχνική ιδιοφυία του, περιγράφει την αρχή, τους ενδιάμεσους σταθμούς και το τέλος που πλησιάζει, μετά από μια μακρά ζωή η οποία πέρασε μέσα σε δάκρυα χαράς και πόνου, μέσα σε ελπίδες και δοκιμασίες, σε όνειρα και απογοητεύσεις. Ο συγγραφέας στο τέλος ομολογεί ότι ο δρόμος προς το Σταυρό είναι ο μόνος που οδηγεί στην αληθινή σοφία και την πραγματική λύτρωση. Αργά Σε αγάπησα, ωραιότητα, τόσο παλιά και τόσο νέα! Αργά Σε αγάπησα! Ήσουν στον εσωτερικό κόσμο μου και εγώ ήμουν εκτός του εαυτού μου. Εκτός του εαυτού μου Σε ζητούσα, σκορπισμένος στα περικαλλή δημιουργήματά Σου και επιζητώντας την ωραιότητα των πλασμάτων Σου με τη δυσμορφία μου. Ήσουν μαζί μου, αλλ εγώ δεν ήμουν μαζί Σου. Και με κρατούσαν μακριά από Σένα τα πλάσματα εκείνα, που δεν θα υπήρχαν αν δεν θα υπήρχαν σε Σένα. Και με κάλεσες και έσπασες την κουφότητά μου και έλαμψες και εξάστραψες και διασκέδασες την τυφλότητά μου. Σκόρπισες άρωμα ηδονικό και το ανέπνευσα, και ο πόθος μου στράφηκε προς Εσένα. Σε γεύθηκα και αισθάνθηκα την πείνα και τη δίψα για Σένα. Με άγγιξες και φλέγομαι για την ειρήνη Σου. Η αγωνία της γήινης ζωής Όταν προσκολληθώ σε Σένα εξ ολοκλήρου, δεν υπάρχει πια πόνος και μόχθος για μένα και θα είναι ζωντανή η ζωή μου, την οποία Εσύ θα γεμίζεις. Αλλ επειδή ανακουφίζεις μόνον εκείνο, τον οποίο πληρείς, επειδή δεν είμαι ακόμη πλήρης από Σένα, φέρνω το βάρος του εαυτού μου. Οι ηδονές, που οφείλω να θρηνήσω, μάχονται με τις ηδονές, που οφείλουν να με τέρπουν και δεν γνωρίζω ποιος θα κερδίσει τη νίκη. Αλίμονο σε μένα! Κύριε, ελέησέ με! Μάχονται μέσα στην ψυχή μου οι εγκληματικές οδύνες με τις άγιες ηδονές κι εγώ αγνοώ ποιος θα δρέψει τη δάφνη της νίκης. Αλίμονο σε μένα! Να, δεν αποκρύβω τις πληγές μου! Είσαι γιατρός, είμαι άρρωστος, είσαι φιλεύσπλαχνος, είμαι άθλιος. «Πότερον ουχί πειρατήριον ο βίος ανθρώπου επί της γης;» Ποιος αγαπά τις δοκιμασίες και τις θλίψεις; Δεν μας διατάζεις να τις αγαπούμε, αλλά να τις ανεχόμεθα. Κανείς δεν αγαπά ό,τι ανέχεται κι αν ακόμη αγαπά ν ανέχεται. Μολονότι δε μπορούμε ευχαρίστως ν ανεχόμεθα, εντούτοις προτιμούμε να μην υπάρχει κάτι που ν ανεχόμεθα. Δυστυχής, ποθώ την ευτυχία, ευτυχής, φοβούμαι τη δυστυχία. Ποιο το μεταξύ των μεταίχμιο, όπου δεν είναι «πειρατήριον ο βίος ανθρώπου;». Αλίμονο στην ευδαιμονία του αιώνα, αλίμονο δύο φορές, και λόγω του φόρου της δυστυχίας και λόγω της διαφθοράς της ηδονής. Αλίμονο στην ευδαιμονία του αιώνα, δύο και τρεις φορές αλίμονο, και λόγω του πόθου της ευτυχίας και διότι η δυστυχία είναι σκληρή και διότι η υπομονή υφίσταται ναυάγιο στη δυστυχία! Δεν είναι λοιπόν «πειρατήριον ο βίος του ανθρώπου» χωρίς διακοπή; *Τα κείμενα προέρχονται από το βιβλίο «Οι εξομολογήσεις του Ιερού Αυγουστίνου», από τις Εκδόσεις του Γραφείου Καλού Τύπου. Εισαγωγή-Μετάφραση-Σημειώσεις Ανδρέα Δαλέζιου, Μεταφορά στη Δημοτική π. Ευτύχιου Ρούσσου. ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ 1082

16 ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ Κοντά στα ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ: ΛΙΓΟΤΕΡΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ Σύμφωνα με τα δεδομένα που συνέλεξε ο Hanna Issa, παλαιστίνιος χριστιανός, γενικός γραμματέας της ισλαμο-χριστιανικής επιτροπής για την προστασία της Ιερουσαλήμ και των Αγίων Τόπων, το ποσοστό των χριστιανών στην Παλαιστίνη χωρίστηκε στα δύο μέσα σε δεκατρία χρόνια, περνώντας από 2 σε 1% μεταξύ του 2000 και του Η Ιερουσαλήμ, που το 1948 μετρούσε χριστιανούς, είδε τον αριθμό τους να φτάνει τους 5000 περίπου. Αυτή η μείωση οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη μετανάστευση και σε κάποιο βαθμό στη λιγότερο αυξημένη δημογραφική ανάπτυξη από εκείνη του μουσουλμανικού πληθυσμού. Για τον π. Musallam, επί χρόνια εφημέριο στη Γάζα και πλέον υπεύθυνο του Τμήματος εξωτερικών σχέσεων της Φατάχ για τις σχέσεις με τις χριστιανικές κοινότητες, πρέπει να αντιμετωπιστούν με σοβαρό τρόπο οι πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες που ευνοούν την αναχώρηση των χριστιανών. «Εγκαταλείπουν τη Γάζα και άλλες περιοχές επειδή οι ελάχιστες συνθήκες μιας αξιοπρεπούς διαβίωσης απουσιάζουν τελείως. Στην Ιερουσαλήμ πολλοί πούλησαν το σπίτι τους εξαιτίας των δελεαστικών προσφορών που δέχθηκαν», οι οποίες τους εγγυώνται τη μετακίνηση της οικογένειας σε μια δυτική ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΟΙ ΣΤΗΝ ΧΙΛΗ, ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΚΑΘΟΛΙΚΩΝ Η εθνική απογραφή του πληθυσμού της Χιλής το 2012 αποκάλυψε ότι το 67,37% των Χιλιανών είναι καθολικοί, σημειώθηκε δηλαδή μια μείωση της τάξεως του 2,59% σε σχέση με το Για τον εκπρόσωπο της Καθολικής Ιεραρχίας της χώρας, Jaime Coiro, αυτή η μείωση αναπαριστά «ένα σημαντικό σημάδι που μας καλεί σε μια ειλικρινή ενδοσκόπηση προκειμένου να καταλάβουμε ποια είναι τα αδύναμα σημεία στον τρόπο με τον οποίο βιώνουμε την πίστη μας και ποιες όψεις πρέπει να ενδυναμώσουμε». Σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, αυτή η μείωση των καθολικών συνοδεύθηκε από μια ελαφρά αύξηση του ποσοστού εκείνων που δηλώνουν διαμαρτυρόμενοι, αλλά κυρίως από μια καθαρή αύξηση εκείνων που δηλώνουν άθρησκοι (8,30% το 2002, 11,58% το 2012). Η Παπούα-Νέα Γουινέα αντιπροσωπεύει τα νέα σύνορα της επέκτασης του Ισλάμ στην Ωκεανία. Το Ισλάμ έφτασε στη χώρα πριν από 35 χρόνια. Όπως εξηγεί ο π. Franco Zocca, ιεραπόστολος στην Goroka και ειδικός στο Ισλάμ, οι μουσουλμάνοι της περιοχής αναφέρονται σε ένα κίνημα που ιδρύθηκε στις Ινδίες στα τέλη του 19ου αιώνα, γνωστού υπό την ονομασία Ahmadi. Το Ισλάμ ενεγράφη επισήμως στο Κράτος το Από τότε, μουσουλμάνοι που έφτασαν από το εξωτερικό άρχισαν τη στρατολόγηση σε τοπικό επίπεδο. Το φαινόμενο γνωρίζει εκρηκτική ανάπτυξη. Το 1986, οι μουσουλμάνοι της Παπούα ήταν 4, το και σήμερα είναι Σύμφωνα με τους τοπικούς υπευθύνους του Ισλάμ, η θρησκεία γνωρίζει ταχύτατη ανάπτυξη, ιδίως στην περιοχή των Υψιπέδων και ιδιαίτερα στην επαρχία της Simbu, συναντώντας έκδηλη επιτυχία στους μαλαισιανούς πληθυσμούς που δεν μετεστράφηκαν παλαιότερα στη χριστιανική πίστη. Οι μουσουλμάνοι ιθύνοντες εκτιμούν ότι οι ισλαμικές πρακτικές είναι πιο συμβατές από τις χριστιανικές πρακτικές με τις παραδοσιακές μαλαισιανές αξίες και ήθη, όπως για παράδειγμα η αποδοχή της πολυγαμίας και η υπεροχή του ανδρός στους κόλπους της οικογένειας. Οι νέοι μουσουλμάνοι δέχονται υποτροφίες για σπουδές που τους επιτρέπουν να σπουδάσουν στο εξωτερικό, σε μουσουλμανικές σχολές, στη Σαουδική Αραβία, τη Μαλαισία, την Ινδονησία ή στα νησιά Φίτζι. Με τη σειρά τους θα γίνουν εκπαιδευτικοί, ερευνητές και δικηγόροι του ισλαμικού νόμου. ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ANOIXTOIOÑÉÆÏÍÔÅÓ 1082

17 ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΑΜΟΙ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΩΝ Εικοσιεπτά χρόνια μετά την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας, το νεοζηλανδέζικο κοινοβούλιο ενέκρινε τον περασμένο Απρίλιο, έναν νόμο που νομιμοποιεί το γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου. Το κείμενο έγινε δεκτό από μια ευρεία πλειοψηφία 77 κατά 44. «Στη δική μας κοινωνία, η έννοια του γάμου είναι παγκόσμια», δήλωσε η ομοφυλόφιλη Louisa Wal, βουλευτής του Εργατικού κόμματος κατά την κατάρτιση του νομοσχεδίου. «Είναι μια δήλωση αγάπης και δέσμευσης απέναντι σε έναν άνθρωπο με τον οποίο διατηρούμε μια ιδιαίτερη σχέση». Οι καθολικοί επίσκοποι της Νέας Ζηλανδίας, από την πλευρά τους, έχουν δηλώσει τη λύπη τους γι αυτή την απόφαση. «Το βρίσκουμε παράξενο να δυσφημίζεται έτσι μια σύλληψη του γάμου που βρίσκει την προέλευσή της στην ανθρώπινη φύση και που είναι κοινή σε όλους τους πολιτισμούς», δήλωσε ο αρχιεπίσκοπος John Dew, πρόεδρος της Συνόδου των επισκόπων. Η Νέα Ζηλανδία γίνεται το δέκατο τέταρτο κράτος του κόσμου που νομιμοποιεί το γάμο ομοφυλοφίλων και το πρώτο της περιοχής της Ασίας και του Ειρηνικού. Ακολούθησε η Γαλλία στα τέλη του περασμένου Απριλίου. Οι χώρες που πρωτοξεκίνησαν είναι η Ολλανδία (2001) και το Βέλγιο (2003), ακολούθησε ο Καναδάς και η Ισπανία το 2005, η Νότια Αφρική (2006), η Σουηδία και η Νορβηγία το 2009, η Πορτογαλία, η Αργεντινή και η Ισλανδία το 2010, το Μεξικό και η Βραζιλία, καθώς και η Δανία την περασμένη ΦΤΩΧΕΙΑ: ΠΡΟΟΔΟΣ Σύμφωνα με τα δεδομένα της Παγκόσμιας Τράπεζας, το τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει σε συνθήκες υπέρτατης φτώχειας μειώθηκε τα τελευταία 30 χρόνια, περνώντας από το 42% στο 19%. Όμως 1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν ακόμη με λιγότερα από 1,25 δολάρια την ημέρα και περισσότεροι από τους μισούς από αυτούς βρίσκονται στην Κίνα, τις Ινδίες και τη Η ΠΙΣΤΗ ΜΕΙΩΝΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ-ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΑΠΙΣΤΩΝ ΣΤΟΝ ΚΑΝΑΔΑ Τα τελευταία δεδομένα από την απογραφή του 2011 για την Αγγλία και την Ουαλία, αποκάλυψαν ορισμένες τάσεις σχετικά με τους χριστιανούς. Σύμφωνα με την αντίστοιχη Στατιστική Υπηρεσία της Αγγλίας, ο χριστιανισμός παραμένει η μεγαλύτερη θρησκευτική ομάδα στην Αγγλία και την Ουαλία, με 33,2 εκατομμύρια υποστηρικτές. Είναι, ωστόσο, η θρησκεία με το γηραιότερο ηλικιακό προφίλ, με περισσότερους από έναν στους πέντε χριστιανούς (22%) σε ηλικία 65 ετών και άνω, ανέφερε στις 16 Μαΐου η εφημερίδα Guardian. Την ίδια στιγμή, το 16% του συνολικού πληθυσμού είναι 65 ετών ή παραπάνω. Γύρω στο ένα τέταρτο του πληθυσμού ισχυρίζεται ότι δεν ανήκει σε καμία θρησκεία, κάτι που σημειώνεται περισσότερο σε ομάδες νεαρότερης ηλικίας. Τέσσερα στα δέκα άτομα που δήλωσαν ότι δεν ανήκουν σε καμία θρησκεία ήταν κάτω των 25 ετών. Στην ανάλυση αυτών των αριθμών, που κάνει η εφημερίδα Telegraph, επισήμανε ότι η μείωση στο χριστιανισμό είχε μετριαστεί από τη μετανάστευση. Κατά την τελευταία δεκαετία 1.2 εκατομμύρια χριστιανοί που γεννήθηκαν σε άλλες χώρες έχουν μεταναστεύσει στη Βρετανία. Κατά την ίδια περίοδο η χώρα είδε έναν μεγάλο αριθμό, σχεδόν , μουσουλμάνων μεταναστών. Μια παρόμοια κατάσταση υπάρχει και στον Καναδά. Η εφημερίδα Washington Post ανέφερε στις 16 Μαΐου ότι πρόσφατα κυκλοφόρησαν αποτελέσματα από μια εθνική έρευνα του 2011, τα οποία έδειξαν ότι περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού ανέφερε ότι δεν είχε καμία σχέση με καμία θρησκεία. Πρόκειται για μια αξιοσημείωτη άνοδο από το 16,5% που ίσχυε πριν από μια δεκαετία. Μόλις πάνω από δύο τρίτα δήλωσα ότι είναι χριστιανοί, με τους καθολικούς να σχηματίζουν τη μεγαλύτερη ομάδα, δηλαδή το 38% των Καναδών. Η έρευνα αποκάλυψε επίσης ότι πάνω από το 7% των κατοίκων ήταν μουσουλμάνοι, ινδουιστές, σίκχ ή βουδιστές, οι οποίοι πριν από μια δεκαετία έφταναν το 5%. Οι μουσουλμάνοι σήμερα αντιπροσωπεύουν το 3,2% του πληθυσμού των Καναδών, δηλαδή έχουμε μια αύξηση 60% από το 2001, με τη μετανάστευση να αποτελεί τον κύριο λόγο της αύξησης αυτής. ANOIXTOIOÑÉÆÏÍÔÅÓ ANOIXTOIOÑÉÆÏÍÔÅÓ 1082

18 ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ: ΑΝΗΣΥΧΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ Οι Νοτιοκορεάτες επίσκοποι είναι ανήσυχοι για τις πολεμικές προκλήσεις του βορειοκορεάτη ηγέτη Kim Jong-un. «Ο λαός της Νότιας Κορέας είναι συνηθισμένος στις προκλήσεις του Βορρά. Όμως αυτή τη φορά, ο βαθμός πρόκλησης είναι ιδιαίτερα οξύς. Κάποιοι νομίζουν ότι υπάρχει στ αλήθεια η δυνατότητα ενός νέου πολέμου», επιβεβαίωσε ο σεβ. Peter Kang, πρόεδρος της Συνόδου των επισκόπων της Κορέας. Για τον επίσκοπο, η κλιμάκωση οφείλεται στη σοβαρή οικονομική κατάσταση της Βόρειας Κορέας. «Εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από την πείνα και ο λαός υπόκειται στην καταπίεση. Ο νέος πρόεδρος Kim και οι στρατιωτικοί υπεύθυνοι χρειάζονται, μέσα σ αυτά τα πλαίσια, να βρουν έναν εξωτερικό εχθρό και να παρουσιάσουν στον εξαντλημένο λαό έναν άμεσο κίνδυνο». Υπενθυμίζεται ότι φέτος θα συμπληρωθούν 60 χρόνια από την ανακωχή ανάμεσα στις δύο Κορέες. Είναι ευκαιρία, για τον σεβ. Kang, να γίνει ένα βήμα για μια αληθινή συνθηκολόγηση που θα φέρει ΕΚΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΚΑΘΟΛΙΚΟΥΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ Κατά το τέλος της εβδομαδιαίας Γενικής Ακρόασής του, ο πάπας Φραγκίσκος έκανε έκκληση προς τους καθολικούς σε όλο τον κόσμο να προσευχηθούν για τους αδελφούς μας στην Κίνα. Η ημέρα της προσευχής θα πραγματοποιηθεί στο Μνημείο της Παναγίας, Μεσίτριας και Βοηθού των Χριστιανών, που είναι μια μέρα ιδιαίτερης ευλάβειας για τους Κινέζους καθολικούς και εορτάζεται στο ναό του Sheshan στη Σανγκάη. «Προσκαλώ όλους τους χριστιανούς σε όλο τον κόσμο να ενωθούν στην προσευχή με τους αδελφούς και τις αδελφές μας που βρίσκονται στην Κίνα, να ικετεύσουμε το Θεό να τούς δώσει τη χάρη για να αναγγείλουν με ταπεινότητα και χαρά το Χριστό, ο οποίος πέθανε και ανεστήθη, να είναι πιστοί στην Εκκλησία του και το διάδοχο του Πέτρου, και να ζουν την καθημερινότητά τους υπηρετώντας τη χώρα τους και τους συμπολίτες τους με τρόπο που να συνάδει με την πίστη που ομολογούν», είπε ο άγιος Πατέρας στους χιλιάδες πιστούς στην πλατεία του Αγίου Πέτρου. Ο πάπας επίσης προσέφερε μια προσευχή στην Παναγία του Sheshan, λέγοντας: «Παναγία του Sheshan, υποστήριξε τη δέσμευση όσων στην Κίνα, εν μέσω των καθημερινών τους κόπων, εξακολουθούν να πιστεύουν, να ελπίζουν, να αγαπούν, ώστε ποτέ να μη φοβούνται να μιλούν για το Χριστό στον κόσμο και ο κόσμος στο ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΩΝ ΙΟΡΔΑΝΙΚΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΝΟΥΝ ΕΚΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΡΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΩΝ Περίπου δύο χιλιάδες άτομα έκαναν πορεία στους δρόμους με αναμμένα κεριά, σε μια λιτανεία προσευχής για την απελευθέρωση των δύο Σύρων επισκόπων που απήχθησαν τον περασμένο Απρίλιο στο Χαλέπι της Συρίας. Στις 22 Απριλίου, ο συρο-ορθόδοξος Μητροπολίτης mar Gregorios Yohanna Ibrahim και ο ελληνο-ορθόδοξος Επίσκοπος Boulos al-yazigi, απήχθησαν από άγνωστους απαγωγείς κατά τη διάρκεια ανθρωπιστικής ιεραποστολής. Δεν υπάρχουν νεότερα για την τύχη των δύο ιεραρχών από τη στιγμή της απαγωγής τους. Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Fides, στην πορεία παρευρέθησαν πολλοί ηγέτες και εκπρόσωποι Εκκλησιών καθώς και εκκλησιαστικών κοινοτήτων στην Ιορδανία. Η λιτανεία ξεκίνησε στον Ελληνο-ορθόδοξο Καθεδρικό ναό της Αφιέρωσης του Ιησού στο Ναό και έληξε στη Συρο-Ορθόδοξη εκκλησία του Αγίου Εφραίμ. Ο Αρχιεπίσκοπος Maroun Laham, Βικάριος για την Ιορδανία του Λατινιού Πατριαρχείου της Ιερουσαλήμ, διάβασε μια δήλωση την οποία υπέγραψαν οι επίσκοποι και οι επικεφαλής Εκκλησιών που καταδικάζουν τις απαγωγές. Αποκαλώντας «απαράδεκτες» τις απαγωγές των ιεραρχών, οι επικεφαλής των Εκκλησιών δήλωσαν ότι η απαγωγή εγείρει προβληματισμούς όχι μόνο για τη ζωή τους, αλλά και για την ηθική του συριακού λαού στο Χαλέπι. «Οι επίσκοποι και Εκπρόσωποι των Εκκλησιών στην Ιορδανία ελπίζουμε ότι αυτή η σιωπηρή πορεία με κεριά, προσευχή και εκκλήσεις θα μαλακώσει τις καρδιές και θα φέρει πίσω κοντά μας τους αγαπητούς Επισκόπους», ανέφερε η δήλωση. «Σε αυτή τη σιωπηρή πορεία, οι επίσκοποι και οι εκπρόσωποι των Εκκλησιών στην Ιορδανία εκφράζουν την αλληλεγγύη τους στο Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο της Αντιοχείας και όλη την Ανατολή, καθώς και τη Συρο-ορθόδοξη Εκκλησία και καλούν στην προσευχή για τις δύο αδελφές Εκκλησίες και για όλες τις εκκλησίες του κόσμου». Οι εκπρόσωποι των Εκκλησιών της Ιορδανίας επίσης έκαναν έκκληση για την αποκατάσταση της ειρήνης στη Συρία καθώς και για το σεβασμό στις ιερές τοποθεσίες στην Παλαιστίνη. Εξέφρασαν την ελπίδα τους ότι ανανεωμένη ενότητα και αλληλεγγύη θα ανθίσουν ανάμεσα στους χριστιανούς και τους μουσουλμάνους της Μέσης Ανατολής. Ανανεώνοντας την έκκλησή τους για την απελευθέρωση των δύο Επισκόπων, η δήλωση ζήτησε να «επιστραφούν αβλαβείς στις Εκκλησίες και την κοινωνία τους». ANOIXTOIOÑÉÆÏÍÔÅÓ ANOIXTOIOÑÉÆÏÍÔÅÓ 1082

19 ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΕΓΟΝΟΤΑ - ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΝΕΟΙ ΚΑΠΝΙΖΟΥΝ ΟΛΟ ΚΑΙ ΦΑΓΗΤΟ ΠΟΥ ΠΗΓΑΙΝΕΙ ΧΑΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΦΑΓΗΤΟ ΠΟΥ ΚΛΕΒΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΤΩΧΟΥΣ Στις 5 Ιουνίου το εθνικό Ινστιτούτο πρόληψης και εκπαίδευσης για την υγεία (INPES) δημοσίευσε το βαρόμετρό της σχετικά με την υγεία των ατόμων ηλικίας ετών. Προκύπτει λοιπόν ότι οι νέοι παγκοσμίως έχουν καλή υγεία, όμως η κατανάλωση οινοπνεύματος και καπνού βρίσκεται ξανά σε αύξηση μετά από αρκετά χρόνια πτώσης. Ο υπεύθυνος του τμήματος ερευνών και στατιστικών αναλύσεων του INPES, αναλύει το φαινόμενο. «Μετά από μια δεκαετία έντονης και συνεχούς πτώσης στις αρχές του 2000 η κατανάλωση του καπνού σημείωσε αύξηση στους νέους. Οι αριθμοί είναι ξεκάθαροι: ενώ το ποσοστό των νέων καπνιστών είχε πέσει στο 41% το 2005, ανέβηκε ξανά στο 44%. Αυτή η τάση παρατηρείται σε πολλές χώρες της Ευρώπης αλλά με 38% καπνιστών στα 16 τους χρόνια, η Γαλλία συγκαταλέγεται στους χειρότερους μαθητές της ηπείρου. Επίσης οι νέοι κάτω των 30 δεν επιθυμούν ιδιαίτερα να διακόψουν το κάπνισμα. Η έρευνα δείχνει ξεκάθαρα ότι η ανεργία είναι παράγοντας που ευνοεί το κάπνισμα, καθώς το ποσοστό καπνιστών σκαρφαλώνει πάνω από το 53% ανάμεσα σε αυτούς που δεν έχουν εργασία, κάτι που είναι αξιοσημείωτο σε καιρούς κρίσης. Πολλά στοιχεία μπορούν να εξηγήσουν αυτή την άνοδο του καπνίσματος. Κατ αρχήν, ύστερα από αρκετά χρόνια έντονης πτώσης, φτάνουμε στο «σκληρό πυρήνα» των καταναλωτών που είναι πιο δύσκολο να δράσει κανείς. Από την άλλη πλευρά, αν υπήρξαν πριν από μερικά χρόνια μεγάλες καμπάνιες κατά του καπνίσματος, αργότερα παρατηρείται μια επικέντρωση στο παθητικό κάπνισμα. Τέλος, θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι αυτοί οι αριθμοί αυξάνονται καθώς γενικότερα αυξάνονται τα ποσοστά των καπνιστών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η βιομηχανία του καπνού ακολουθεί συνταγές μάρκετινγκ που πάντοτε γοήτευαν: νέες συσκευασίες, σλόγκαν που βασίζονται στις έννοιες της επανάστασης και της ελευθερίας Είναι στο δικό μας χέρι, στις καμπάνιες πρόληψης που εμείς προωθούμε, να γοητεύσουμε τους νέους πιάνοντας τα ίδια θέματα, αλλά από τη θετική πλευρά τους. Γνωρίζουμε εδώ και αρκετά χρόνια ότι οι καμπάνιες που προβάλλουν την αρρώστια ή το θάνατο πολύ λίγο επηρεάζουν τους νέους. Είναι πολύ πιο αποτελεσματικό να τους δώσουμε να καταλάβουν ότι το να καπνίζουν είναι το αντίθετο της ελευθερίας, ότι είναι εξάρτηση, απώλεια της επιλογής. Είναι να αφήνουν να χειραγωγούνται από μια βιομηχανία. Μια πρωτοβουλία που πήρε η Αγγλία μέσα στα πλαίσια αυτής της λογικής είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Μέσα σε κολέγια, οι διαμορφωτές κοινής γνώμης εκπαιδεύτηκαν ώστε να μεταδώσουν εκ των έσω μηνύματα πρόληψης αντικαπνιστικά. Με αυτό τον τρόπο επιτίθενται απευθείας στη μόδα και φαίνεται ότι αυτό λειτουργεί: τα ποσοστά όσων ξεκινούν το κάπνισμα μειώθηκαν κατά 2 ή 3% στα κολέγια όπου το σύστημα δοκιμάστηκε. Ο πάπας Φραγκίσκος συνηθίζει να μας εκπλήσσει με κάθε ομιλία του. Ένα θέμα στο οποίο δε δίνουμε τη σημασία που πρέπει, ίσως επειδή για μας είναι κάτι το δεδομένο, είναι εκείνο του φαγητού. Στην ομιλία του στις 5 Ιουνίου, ο πάπας καταδίκασε την τυραννία του χρήματος και της σπατάλης κατά του ανθρώπου. «Αν πεθάνει ένας άνθρωπος, αυτό δεν είναι είδηση, αν τόσα πολλά παιδιά δεν έχουν φαγητό, αυτό δεν αποτελεί είδηση Αυτό μας φαίνεται φυσιολογικό, όμως δεν μπορεί να είναι έτσι τα πράγματα». Ας μη συνηθίζουμε στην πληθώρα και τα σπατάλη του φαγητού, προσέθεσε. «Σήμεραείπε ο πάπας στη γενική ακρόαση, μπροστά σε πάνω από 70 χιλιάδες άτομα στην πλατεία του αγίου Πέτρου- θα ήθελα να σταθώ στο ζήτημα του περιβάλλοντος, όπως ήδη έχω κάνει σε διάφορες περιστάσεις, μού το επιβάλλει και η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα για το περιβάλλον, που προωθείται από τα Ηνωμένα Έθνη, που καλεί να μειώσουμε τη σπατάλη και την καταστροφή των τροφίμων». Ο πάπας Φραγκίσκος υπενθύμισε «τις πρώτες σελίδες της βίβλου», όπου λέγεται ότι ο Θεός εμπιστεύθηκε την πλάση στον άνδρα και τη γυναίκα, «για να την καλλιεργήσουν και να την προστατεύσουν. Πραγματικά καλλιεργούμε και προστατεύουμε την πλάση, ή μήπως την εκμεταλλευόμαστε και την αμελούμε;». Ο αγρότης φροντίζει τη γη, εξήγησε ο πάπας Φραγκίσκος, «ώστε να αποδώσει καρπούς και ώστε οι καρποί αυτοί να διαμοιραστούν: είναι μια υπόδειξη του Θεού που δεν την έδωσε μόνο στην αρχή της ιστορίας, αλλά σε καθέναν από εμάς, είναι μέρος του σχεδίου του, σημαίνει να αναπτύσσουμε τον κόσμο με υπευθυνότητα, να αναπτύσσουμε τον κόσμο ώστε να γίνει ένας κατοικήσιμος κήπος για όλους». Παρατήρησε επίσης ότι «ο Βενέδικτος ΙΣΤ υπενθύμισε πολλές φορές ότι κάτι τέτοιο απαιτεί να σεβόμαστε τους ρυθμούς της φύσης. Αντιθέτως εμείς, ακολουθώντας την λογική της κυριαρχίας, της μεταχείρισης, δε σεβόμαστε την πλάση, δε τη θεωρούμε ως δώρο που μας δόθηκε, χάνουμε τη στάση του θαυμασμού απέναντί της, δεν την αφουγκραζόμαστε και έτσι χάνουμε το ρυθμό της ιστορίας της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο». Έτσι, ο πάπας Φραγκίσκος αναρωτιέται γιατί συμβαίνει αυτό. «Απομακρυνθήκαμε από το Θεό, δε διαβάζουμε τα σημεία του: το να καλλιεργούμε και να προστατεύουμε δεν περιλαμβάνει μόνο το περιβάλλον, αλλά αφορά και τις ανθρώπινες σχέσεις. Και οι ποντίφικες έχουν μιλήσει για ανθρώπινη οικολογία, η οποία συνδέεται στενά με την περιβαλλοντική». «Ζούμε στιγμές κρίσης, παρατήρησε, και το διαπιστώνουμε στο περιβάλλον, αλλά κυρίως στον άνθρωπο: το ανθρώπινο πρόσωπο βρίσκεται σήμερα σε κίνδυνο. Και ο κίνδυνος είναι σοβαρός επειδή δεν είναι μόνο ζήτημα οικονομίας, αλλά και ηθικής και ανθρωπολογίας. Η Εκκλησία το έχει υπογραμμίσει πολλές φορές και πολλοί λένε ότι είναι αλήθεια, αλλά το σύστημα συνεχίζει όπως και πριν, γιατί αυτό που κυριαρχεί είναι η δυναμική της αγοράς. Αυτό που κυριαρχεί είναι το χρήμα, όμως ο Θεός έδωσε το καθήκον να προστατεύουν τη γη οι άνθρωποι και όχι τα χρήματα». ANOIXTOIOÑÉÆÏÍÔÅÓ ANOIXTOIOÑÉÆÏÍÔÅÓ 1082

20 ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ANOIXTOIΟΡΙΖΟΝΤΕΣ Μάρκου Ν. Ρούσσου Μηλιδώνη ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ ΚΑΙ Η ΔΥΣΗ, Άγνωστες πτυχές της αθωνικής ιστορίας Βιβλιοπωλείον της «ΕΣΤΙΑΣ», Αθήνα Σελ. 285 Από την Εισαγωγή του βιβλίου: «Το Άγιον Όρος πρωτογνώρισα το Σεπτέμβριο του 1966, τρία χρόνια μετά τις εορταστικές εκδηλώσεις για τα χίλια χρόνια της Μεγίστης Λαύρας. Με τον ενθουσιασμό της νεότητας και τα ιστορικά ενδιαφέροντα του δευτεροετούς φοιτητή στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, επισκέφτηκα και τα είκοσι μεγάλα αθωνικά μοναστήρια, συνδυάζοντας τις πεζοπορίες στα ειδυλλιακά καλντερίμια και τις δια θαλάσσης μετακινήσεις με την «Αγία Άννα». Την εποχή εκείνη ο μόνος αυτοκινητόδρομος, που είχε πρόχειρα χαραχτεί για τις εκδηλώσεις του 1963, ένωνε τον αρσανά της Δάφνης με τις Καρυές, ταχύπλοα καραβάκια δεν υπήρχαν. Οι μοναχοί ήταν λίγοι και υπερήλικες. Οι επισκέπτες ολιγοστοί και τα περισσότερα των ιστορικών κτιρίων είχαν ανάγκη επισκευής ή και αναστήλωσης. Το Άγιον Όρος περνούσε μεγάλη κρίση. Ίσως την οξύτερη των χιλίων χρόνων του. Οι πιο ολιγόπιστοι ανήγγειλλαν το τέλος του και οι πιο ευφάνταστοι την «τουριστική αξιοποίησή του». Όταν επανήλθα στο Όρος 15 χρόνια αργότερα υπό την ιδιότητα υπαλλήλου στο Υπουργείο Πολιτισμού, συναρμόδιο με άλλους φορείς, για την διατήρηση της αγιορειτικής κληρονομιάς, οι Κασσάνδρες του πρόσφατου παρελθόντος είχαν διαψευστεί πανηγυρικά. Οι νέοι μοναχοί είχαν αισθητά αυξηθεί, οι επισκέπτες πολλαπλασιαστεί και μερικά υπό κατάρρευση σημαντικά κτίρια επισκευαστεί. Ο ανανεωτικός άνεμος, τόσο σε προσωπικό όσο και σε επισκευαστικές εργασίες ναών και μονών θα συνεχιστεί ακόμη πιο ισχυρός κατά την επόμενη τριακονταετία κατά την οποία επισκέφθηκα για οκτώ ακόμη φορές τη μεγάλη μοναστική πολιτεία. Βέβαια, όπως συνήθως συμβαίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις, και μάλιστα στη χώρα μας, ο πακτωλός του χρήματος που εξασφάλισαν τα ευρωπαϊκά προγράμματα στήριξης, δεν είχαν πάντοτε τα καλύτερα αποτελέσματα. Η χρήση ξένων προς το μέχρι τότε ανέπαφο από το Μεσαίωνα Όρος, υλικών, όπως η αφθονία τσιμέντου για την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων που κάλυψαν τη χερσόνησο ως την τελευταία της γωνιά, αφαίρεσαν σημαντικό μέρος της φυσικής ομορφιάς, που ως φανατικός οδοιπόρος, είχα γνωρίσει κατά το παρελθόν. Ελεύθερος από τις επαγγελματικές μου υποχρεώσεις το 2007, αποφάσισα να αφιερώσω μέρος του διαθέσιμου χρόνου μου στην έρευνα για τη σύνταξη της παρούσας μελέτης, που αφορά μια από τις λιγότερο γνωστές πτυχές της υπερχιλιετούς αθωνικής ιστορίας. Ήταν αυτό τουλάχιστον που διαπίστωσα μελετώντας τις δημοσιευμένες Βιβλιογραφίες, όπως του Βενεδικτίνου ιερομονάχου I. DOENS του 1963, με τίτλους. Με εξαίρεση σημαντικών άρθρων που χρησιμοποίησα βέβαια στο παρόν έργο, δεν εντόπισα κανένα αυτοτελές σύγγραμμα με αντικείμενο τις διαχρονικές σχέσεις του Αγίου Όρους και της λατινικής Δύσης, όπως το προσπάθησα στο βιβλίο αυτό. Στον αναγνώστη εναπομένει να κρίνει εάν και σε ποιο βαθμό το επέτυχα. Μάρκος Ν. Ρούσσος Μηλιδώνης» Eπισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας και συμβουλευτείτε τη ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ μας Την πρώτη εβδομάδα του Σεπτεμβρίου, από 2 μέχρι 7 του μηνός, θα γίνουν Πνευματικές Ασκήσεις στην Οινόη, στο πνευματικό κέντρο «Μανρέσα» των πατέρων Ιησουιτών, με ατομική καθοδήγηση από τον π. Γαβριήλ Μαραγκό και τον π. Θεόδωρο Κοντίδη. Τηλ. επικοινωνίας: , , athensj@jesuites.com Áíïé ôïß Ïñßæïíôåò Δώρο ÐëçñùìÞ ÓõíäñïìÞò ìå êáôüèåóç óôïí ëïãáñéáóìü ÔñÜðåæá Ðåéñáéþò Þ ìå ôá õäñïìéêþ åðéôáãþ. ÅÔÇÓÉÁ ÓÕÍÄÑÏÌÇ Óôï åðüìåíï ôåý ïò: Η Θρησκευτική Ελευθερία Åóùôåñéêïý 20,00 Åîùôåñéêïý 30,00 Ãßíåôå õðïóôçñéêôýò êáé åõåñãýôåò ôïõ ðåñéïäéêïý. ÐñïóöÝñù ùò äùñåü ôï ðïóü ôùí 20,00 50,00 100,00 ãéá ôçí õðïóôþñéîç ôùí «Áíïé ôþí Ïñéæüíôùí». ÐëçñùìÞ ÄÙÑÅÁÓ ìå êáôüèåóç óôïí ëïãáñéáóìü ÔñÜðåæá Ðåéñáéþò Þ ìå ôá õäñïìéêþ åðéôáãþ. Óõìðëçñþóôå ôï ðáñüí êïõðüíé êáé óôåßëôå ôï, ìáæß ìå ôçí áðüäåéîç êáôüèåóçò, óôç äéåýèõíóç: Óìýñíçò 27, ÁèÞíá Þ óôï fax Þ ìå athensj@jesuites.com ÐñïóöÝñåôå ìéá óõíäñïìþ óå ãíùóôü óáò ðñüóùðï. ÏÍÏÌÁ ÅÐÙÍÕÌÏ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ ÐÏËÇ Ô.Ê TÇË.: Óõìðëçñþóôå ôï ðáñüí êïõðüíé êáé óôåßëôå ôï, ìáæß ìå ôçí áðüäåéîç êáôüèåóçò, óôç äéåýèõíóç: Óìýñíçò 27, ÁèÞíá Þ óôï fax Þ ìå athensj@jesuites.com Áíáíåþóôå ôç óõíäñïìþ óáò ÐëçñùìÞ ÓõíäñïìÞò ìå êáôüèåóç óôïí ëïãáñéáóìü ÔñÜðåæá Ðåéñáéþò Þ ìå ôá õäñïìéêþ åðéôáãþ. ÅÔÇÓÉÁ ÓÕÍÄÑÏÌÇ Åóùôåñéêïý 20,00 Åîùôåñéêïý 30, χρόνια μετά από την έκδοση του περίφημου Διατάγματος των Μεδιολάνων, δια του οποίου θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στον κόσμο η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης, σήμερα άραγε μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι έχουμε φτάσει στην κατάκτηση της πλήρους θρησκευτικής ελευθερίας παγκοσμίως; ÏÍÏÌÁ ÅÐÙÍÕÌÏ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ ÐÏËÇ Ô.Ê TÇË.: Óõìðëçñþóôå ôï ðáñüí êïõðüíé êáé óôåßëôå ôï, ìáæß ìå ôçí áðüäåéîç êáôüèåóçò, óôç äéåýèõíóç: Óìýñíçò 27, ÁèÞíá Þ óôï fax Þ ìå athensj@jesuites.com ÏÍÏÌÁ ÅÐÙÍÕÌÏ ÄÉÅÕÈÕÍÓÇ ÐÏËÇ Ô.Ê TÇË.: