ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΒΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΟΓΚΟΥ ΦΥΤΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΒΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΟΓΚΟΥ ΦΥΤΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ."

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΒΑΡΟΥΣ ΚΑΙ ΟΓΚΟΥ ΦΥΤΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥΣ. ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΜΑΝΙΑΔΑΚΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΠΑΝΑΡΕΤΑΚΗ ΠΑΤΡΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2010

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή Ιστορική ανασκόπηση Ορισμός Οι φάσεις της κομποστοποίησης Βασικοί παράγοντες της κομποστοποίησης Υπολείμματα και απόβλητα για κομποστοποίηση Οδηγίες χρησιμοποίησης του παραγόμενου κόμποστ Ποιότητα κόμποστ Υλικά και Μέθοδοι 2.1. Γενικά στοιχεία Μετρήσεις καθημερινής προόδου κομποστοποίησης Μέτρηση θερμοκρασιών σωρού Μετρήσεις δειγμάτων από κάθε γύρισμα Γενικά Μέτρηση υγρασίας Μέτρηση όγκου σωρού Προσδιορισμός οργανικής ουσίας (C) και τέφρας Προσδιορισμός ολικού αζώτου (Ν) Ανάλυση Ph και EC Αγρονομική αξιολόγηση κόμποστ Αποτελέσματα Συζήτηση Αποτελέσματα καθημερινής προόδου κομποστοποίησης Όγκος Βάρος Μεταβολή Βάρους και Όγκου Υγρασία Μεταβολές Ph και EC Μεταβολές του οργανικού άνθρακα (C) και του ολικού αζώτου (Ν) Αγρονομική αξιολόγηση κόμποστ Συμπεράσματα Προτάσεις Βιβλιογραφία..42 2

3 1. Εισαγωγή Η αποδόμηση της οργανικής ύλης στα ανόργανα συστατικά της ουσιαστικά γίνεται στη φύση από την εμφάνιση της ζωής στον πλανήτη μας και έτσι εξασφαλίζεται η ανακύκλωση της ύλης και μ' αυτή η διατήρηση της ζωής. Ο άνθρωπος υπόκειται και ο ίδιος σ' αυτή τη διαδικασία αλλά ταυτόχρονα με την πολύπλευρη παρέμβασή του την επηρεάζει. Η παρουσία σήμερα του ανθρώπου πάνω στη γη, που ασταμάτητα διογκώνεται, η εντεινόμενη εξάντληση των πλουτοπαραγωγικών πηγών για μια υπερπαραγωγή αγαθών και η αλόγιστη καταστροφή και ρύπανση του περιβάλλοντος, διαταράσσουν τη φυσική ανακύκλωση και ισορροπία μεταξύ δόμησης και αποδόμησης της οργανικής ύλης.. Μια από τις λίγες περιπτώσεις συνεργικής δράσης και συμπόρευσης του ανθρώπου με την φύση είναι η υποβοήθηση της φύσης στη γρήγορη βιολογική αποδόμηση των οργανικών υπολειμμάτων και αποβλήτων και την επιστροφή τους στους φυσικούς αποδέκτες τους και ιδιαίτερα στο χώμα. Είναι μια αναγκαία παρέμβαση του ανθρώπου, ως ελάχιστο αντιστάθμισμα της προκαλούμενης από τον ίδιο μεγάλης παραγωγής προϊόντων και υπολειμμάτων και συμβάλλει στην αποφυγή κατάρρευσης του συστήματος της φυσικής ανακύκλωσης και των επιπτώσεών της στην διατήρηση της ζωής. Έτσι η διατάραξη της ισορροπίας μειώνεται μια και η γρήγορη αφαίμαξη ακολουθείται από μια γρήγορη και σωστή επιστροφή σε αυτό που τείνει να εξασφαλίσει την ισόρροπη ανάπτυξη και στα δύο σκέλη της ανακύκλωσης. Η διαδικασία αυτή της βιολογικής αποδόμησης των οργανικών υπολειμμάτων και αποβλήτων κάτω από ελεγχόμενες από τον άνθρωπο συνθήκες και της παραγωγής χρήσιμου υλικού για την γεωργία, αποδίδεται με την διεθνή όρο «composting». Στα ελληνικά έχει επικρατήσει η μετάφραση «κομποστοποίηση». 3

4 1.1 Ιστορική ανασκόπηση Το composting είναι μια από τις πιο παλιές γεωργικές τεχνικές και η ιστορία του ανάγεται σε πολλούς αιώνες πριν. Μέχρι και τις αρχές του 20ου αιώνα η τεχνική αυτή παρέμενε ουσιαστικά πρωτόγονη, χωρίς κανέναν έλεγχο της βιολογικής αποδόμησης των οργανικών υλικών. Η πρώτη βελτίωση, στην παραδοσιακή διαδικασία του composting εμφανίζεται μέσα στην τρίτη δεκαετία του προηγούμενου αιώνα, στην Ινδία (Golueke 1972). Ουσιαστικά πρόκειται για μια απλή συστηματοποίηση της διαδικασίας με διπλό σκοπό. Ο πρώτος ήταν ο περιορισμός της μετάδοσης ανθρωπογενών ασθενειών από τη διαχείριση των ανθρώπινων αποβλήτων και ο δεύτερος η παρασκευή οργανικού λιπάσματος προκειμένου να αυξηθεί η γεωργική παραγωγή και να καταστεί δυνατή η διατροφή των αυξημένων πληθυσμών σε αυτές τις πυκνοκατοικημένες περιοχές της Άπω Ανατολής. Παράλληλα με τη μελέτη του composting ως βιολογικού φαινόμενου ( Waksman et al., 1939a, 1939b), αρχίζει και μια συστηματική προσπάθεια για την μηχανοποίηση της διαδικασίας εφαρμογής του. Πολύ μεγάλη ώθηση προς αυτή την κατεύθυνση έδωσε η σκέψη της εφαρμογής του στα δημοτικά απορρίμματα, που η παρουσία τους άρχισε να γίνεται απειλητική για το περιβάλλον και τον άνθρωπο (Gotaas, 1956). 4

5 1.2 Ορισμός Κομποστοποίηση ή composting (στο διεθνή όρο) των οργανικών υπολλειμάτων ορίζεται ως η φυσική βιολογική διαδικασία αποδόμησης και σταθεροποίησης των υλικών αυτών. Με τον όρο σταθεροποίηση εννοούμε:.να αποκτήσει μια μορφή που να είναι σχετικά αδρανείς, απουσία έντονων μικροβιακών δραστηριοτήτων και διάσπαση των πολύπλοκων οργανικών μεγαλομορίων σε πιο σταθερά οργανικά και ανόργανα συστατικά..να μειωθεί ή ακόμα και να εξαφανιστεί η δυσάρεστη οσμή που μερικά οργανικά υλικά αναδίδουν..να μειωθεί ο όγκος των υλικών των υλικών αυτών καθώς και η υγρασία τους έτσι ώστε να είναι ευκολότερη και πλέον οικονομική η μεταφορά τους από το σημείο συσσώρευσης - παραγωγής στο σημείο εφαρμογής..να μειωθεί ή και να καταστραφεί πλήρως το παθογόνο για τον άνθρωπο μικροβιακό φορτίο, καθώς και παθογόνοι μικροοργανισμοί φυτών και ζώων..να μειωθεί η φυτοτοξική δράση του οργανικού φορτίου μέσα από διαδικασίες ωρίμανσης του υλικού..να παραχθεί τελικά ένα οργανικό υλικό που να επαναχρησιμοποιηθεί σε διάφορες καλλιέργειες καλύπτοντας έτσι ανάγκες σε οργανικό λίπασμα αλλά και την Ευρωπαϊκή Νομοθεσία που απαιτεί την ανάκτηση κέρδους από τα απορρίμματα (ενέργεια ή υλικά). 5

6 1.3 Οι φάσεις της κομποστοποίησης Στην διαδικασία του composting οι μικροοργανισμοί αποδομούν τα οργανικά υλικά και παράγουν διοξείδιο του άνθρακα ( CO 2 ), νερό ( H 2 O ), θερμότητα και χούμο, το σχετικά σταθερό τελικό οργανικό προϊόν. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες η κομποστοποίηση για να ολοκληρωθεί περνάει από τέσσερις φάσεις, όπως φαίνεται παρακάτω: 1 η Φάση : Είναι η φάση της αποικοδόμησης. Κατά τη διάρκεια της φάσης αυτής δραστηριοποιούνται κυρίως τα βακτήρια που αποτελούν και το κυρίαρχο είδος μικροοργανισμών και αρχίζουν οι αποικοδομήσεις των εύκολα διασπώμενων ουσιών όπως σάκχαρα. Η θερμοκρασία στην φάση αυτή μπορεί να φτάσει και τους 60 0 C 65 0 C ή και περισσότερο. 2 η Φάση : Είναι η φάση του μετασχηματισμού. Η πτώση της θερμοκρασίας κάτω από τους 50 0 C σηματοδοτεί την είσοδο στην φάση αυτή. Κατά την διάρκεια της φάσης αυτής οι μύκητες αναλαμβάνουν τον πρωτεύοντα ρόλο στην διάσπαση των πιο σταθερών ουσιών ( ημικυτταρίνες, κυτταρίνες ), ενώ η θερμοκρασία παραμένει για μεγάλο διάστημα μεταξύ 45 0 C C. 3 η Φάση : Είναι η φάση της οικοδόμησης, η οποία ξεκινάει όταν η θερμοκρασία κατέλθει κάτω από τους 30 0 C περίπου με την πάροδο 2 3 μηνών. Κατά την διάρκεια της φάσης αυτής οικοδομούνται οι χουμικές ενώσεις ( χουμικά, φουλβικά οξέα, χουμίνη ), ενώ παράλληλα εισέρχονται στο σωρό έντομα, αραχνοειδή και ο κόκκινος γαιοσκώληκας ( Eisenia foetida ) του οποίου ο ρόλος είναι σημαντικός για την παραγωγή των σταθερών χουμικών ενώσεων. 4 η Φάση : Είναι η φάση της σταθεροποίησης. Κατά την διάρκεια της φάσης αυτής εξισώνεται η θερμοκρασία του σωρού με αυτή του περιβάλλοντος. Με την χρησιμοποίηση, κατά την διάρκεια της κομποστοποίησης, διαφόρων 6

7 πρακτικών ( επιλογή κατάλληλου τύπου σωρού, τακτικές αναστροφές, κάλυψη σωρού με συνθετικά υφάσματα, κ.α. ), οι υψηλές θερμοκρασίες που καταλαμβάνουν αρχικά μόνο ένα τμήμα του εσωτερικού πυρήνα του σωρού μπορούν να επεκταθούν σε όλο τον όγκο του υγειονοποιώντας έτσι ολοένα και μεγαλύτερο μέρος του. Ικανοποιητικά επίπεδα υγειονοποίησης ( καταστροφή παθογόνων μικροοργανισμών ) επιτυγχάνονται όταν όλα τα τμήματα του σωρού υποστούν μια θερμοκρασία της τάξης των C για όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διάρκεια. Για την ολοκλήρωση των τεσσάρων φάσεων στο σωρό απαιτούνται από 3 6 μήνες ανάλογα με το πόσες ανακινήσεις έχουν γίνει. Στο τέλος της κομποστοποίησης έχουμε μείωση στο % του αρχικού όγκου υλικών. 1.4 Βασικοί παράγοντες της κομποστοποίησης Για την ομαλή εξέλιξη και ολοκλήρωση της κομποστοποίησης στο μικρότερο δυνατό χρόνο απαιτείται η αριστοποίηση ορισμένων βασικών παραγόντων, οι οποίοι και αναλύονται συνοπτικά παρακάτω. Μέγεθος τεμαχιδίων Το μέγεθος των τεμαχιδίων του υλικού επηρεάζει σημαντικά τη μικροβιακή δραστηριότητα αφού ο πολυμεταχισμός του σε μικρά τεμάχια αυξάνει μεν την επιφάνεια τη δυνάμενη να προσβληθεί από τα εξωκυτταρικά ένζυμα των αποδημητικών μικροοργανισμών, αλλά και ταυτόχρονα μειώνει τα κενά του αέρα με αποτέλεσμα τη γρήγορη επικράτηση των ανεπιθύμητων αναερόβιων συνθηκών. Ακόμη το αρχικό μέγεθος των τεμαχιδίων του υλικού επηρεάζει αναλογικά και την κοκκομετρική σύνθεση του τελικού κόμποστ και είναι γνωστό πως δεν είναι επιθυμητό να είναι σε κατάσταση σκόνης. Από πειράματα που έχουν γίνει, φαίνεται ότι το άριστο μέγεθος των τεμαχιδίων κατά την έναρξη της κομποστοποίησης, είναι μεταξύ των 1,5 και 7,5 (Diaz et al., 1993). Υγρασία Το άριστο επίπεδο της υγρασίας είναι διάφορο για κάθε κατηγορία υλικού και 7

8 συνδέεται άμεσα με τις υδατικές ιδιότητές του. Αν λάβουμε υπόψη μας ότι το 30% των πόρων μεταξύ των τεμαχιδίων, πρέπει να καταλαμβάνεται από αέρα, για τη διατήρηση των αερόβιων συνθηκών, γίνεται αντιληπτό ότι η περιεκτικότητα του υλικού σε νερό δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 70% του νερού που απαιτείται για τον κορεσμό του. Με βάση τα ανωτέρω στοιχεία, για τα περισσότερα οργανικά υλικά η άριστη υγρασία για κομποστοποίηση, κυμαίνεται από 45% (λεπτόκοκκα υλικά) μέχρι και 60% (χονδρόκοκκα υλικά) σε υγρή βάση (Schylze, 1961; Cappaert et al., 1976;Manios and Balis, 1983). Άζωτο Σημαντικότατος είναι και ο ρόλος του αζώτου για τους μικροοργανισμούς. Το άζωτο είναι βασικό συστατικό του πρωτοπλάσματος και χωρίς αυτό οι μικροοργανισμοί δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν. Ωστόσο, η μικροβιακή δραστηριότητα ( π.χ. σύνθεση οργανικών οξέων ) είναι εφικτή και απουσία αζώτου. Το άζωτο βρίσκεται σε ικανοποιητικό ποσοστό και σε διαθέσιμες μορφές στα υπολείμματα φαγητού, στα απόβλητα κήπων και πάρκων ( ιδίως όταν έχουν γρασίδι ), στην λάσπη βιολογικών καθαρισμών και στις διάφορες κοπριές. Αντίθετα έλλειμμα παρουσιάζεται στα ξυλώδη απορρίμματα, το χαρτί και διάφορα βιομηχανικά και οργανικά απόβλητα. Η ανάμιξη με απόβλητα πλούσια σε άζωτο είναι η ενδεικνυόμενη λύση για την κομποστοποίηση φτωχών σε άζωτο αποβλήτων. Εναλλακτικά, μπορεί να προστεθεί άζωτο σε ανόργανη μορφή π.χ. ως αζωτούχο λίπασμα. Σχέση C/N Οι μικροοργανισμοί κατά την αποδόμηση των οργανικών ενώσεων αφομοιώνουν το 1/3 περίπου του μεταβολιζόμενου άνθρακα (C) και τον υπόλοιπο τον ελευθερώνουν ως CO 2. Για να γίνει όμως αυτό απαιτείται η επαρκής παρουσία αζώτου. Από τα πειραματικά δεδομένα προκύπτει ότι η άριστη τιμή της σχέσης C/N, στο προς χώνευση υλικό είναι εκείνη του 30/1 (Manios 1979). Επομένως στην περίπτωση κατά την οποία η αρχική σχέση C/N στο υλικό είναι πάνω από το 30/1, είναι αναγκαία η προσθήκη αζώτου και σε τέτοια ποσότητα που να διορθώσει την ανωτέρω σχέση στο 30/1. Το Ν που θα προστεθεί, μπορεί 8

9 να είναι σε ανόργανη μορφή (προτιμάται η ουρία ή η νιτρική αμμωνία) ή σε οργανική μορφή ενός υλικού πλούσιου σε Ν όπως είναι η κοπριά των ορνίθων (Μanios and Balis, 1983; Dia: et al., 1993) Ph Ως άριστο ph για το composting θεωρείται εκείνο της ελαφρώς αλκαλικής περιοχής δεδομένου ότι ευνοεί τη δραστηριότητα των βακτηρίων χωρίς να περιορίζει σημαντικά εκείνη των μυκήτων (Wiley 1956). Δεν είναι όμως απαραίτητη η διόρθωση του ph του υλικού δεδομένου ότι με την έναρξη της χώνευσης το ph ανεβαίνει στην ελαφρώς αλκαλική περιοχή εξαιτίας κυρίως της ελευθέρωσης αμμωνίας (Hoyle and Mattingly 1974) και κατά συνέπεια καλύπτεται αυτή η ανάγκη για τη βακτηριακή δραστηριότητα από την ίδια τη διαδικασία. Ακολουθεί στη συνέχεια η πτώση του ph και επομένως η δραστηριοποίηση των μυκητών για την ολοκλήρωση της κομποστοποίησης. Μικροβιακός πληθυσμός Η μικροβιολογία είναι η καρδιά της διαδικασίας του composting. Ο μικροβιακός πληθυσμός συχνά φτάνει στα επίπεδα του 10%. Στο composting παίρνουν μέρος κυρίως μεσόφιλα και θερμόφιλα βακτήρια, μύκητες και ακτινομύκητες. Η θερμοκρασία είναι ο σημαντικότερος παράγοντας που επιδρά στην ανάπτυξη και την δραστηριότητα του μικροβιακού πληθυσμού. Η αρχική αύξηση της θερμοκρασίας μέχρι τους 45 0 C, λέγεται μεσοφιλική φάση. Η θερμοκρασία μπορεί μετά να φτάσει τους 45 0 C ή υψηλότερα στην θερμοφιλική φάση. Η μικροβιακή δραστηριότητα μειώνεται καθώς ο διαθέσιμος άνθρακας για την θρέψη τους χρησιμοποιείται και η θερμοκρασία μειώνεται και κατεβαίνει στην θερμοκρασία περιβάλλοντος. Αυτό σημαίνει επιστροφή στο μεσοφιλικό στάδιο ( Eliot, 1007 ). Η υγρασία επηρεάζει την μικροβιακή δραστηριότητα με δύο τρόπους. Όπως όλοι οι οργανισμοί έτσι και τα μικρόβια απαιτούν νερό για τις λειτουργίες τους. Επιπλέον, σε περιεκτικότητα σε υγρασία πάνω από 60%, πιθανόν το οξυγόνο να είναι ανεπαρκές για τους αερόβιους οργανισμούς, επειδή πιθανά το ελεύθερο πορώδες έχει καλυφθεί με νερό ( 9

10 Eliot, 1997 ). Μικροχλωρίδα Η μικροχλωρίδα που πραγματοποιεί την αερόβια βιολογική αποδόμηση των οργανικών υπολειμμάτων υπάρχει φυσιολογικά σε αυτά, προερχόμενη από το έδαφος, τον αέρα και το νερό και δεν είναι απαραίτητη επιπλέον προσθήκη μικροβιακού μολύσματος. Η προσθήκη, μικροβιακού μολύσματος, από εκείνα που κυκλοφορούν στην αγορά, μπορεί να προσφέρει μια μικρή επιτάχυνση της διαδικασίας (Manios and Balis, 1983; Diaz et al., 1993). Θερμοκρασία Αμέσως μετά τη διαμόρφωση του σωρού με το προετοιμασμένο υλικό, αρχίζει η μικροβιακή δράση που έχει ως αποτέλεσμα την ελευθέρωση θερμικής ενέργειας και εξ' αυτής άνοδο της θερμοκρασίας του σωρού. Έτσι πρώτα δύο ή τρία 24ωρα η θερμοκρασία μπορεί να υπερβεί τους 70 C ο και να διατηρηθεί σε αυτό το επίπεδο για λίγες ημέρες. Συνήθως όμως μετά από 5-10 ημέρες η θερμοκρασία αρχίζει να πέφτει εξαιτίας της εξάντλησης του διαθέσιμου οξυγόνου ή τη μείωση της υγρασίας. Σε αυτό το σημείο είναι απαραίτητη η επέμβαση οξυγόνωσης του υλικού που μπορεί να γίνει είτε με το γύρισμα (ανακάτεμα) του σωρού, είτε με την παροχή αέρα υπό πίεση στη βάση του σωρού, είτε ακόμα με αναρρόφηση των εγκλωβισμένων αερίων στη μάζα του υλικού και την αντικατάστασή τους με ατμοσφαιρικό αέρα και η προσθήκη νερού αν απαιτείται. Ως άριστη θερμοκρασία για τη μικροβιακή δραστηριότητα θεωρείται εκείνη μεταξύ των 50 και 65 C ο (Chang and Hudson, 1967; Hankin et al., 1976; Manios 1979). 10

11 1.5 Υπολείμματα και απόβλητα για κομποστοποίηση Η ποιότητα του κόμποστ εξαρτάται κυρίως από την πρώτη ύλη ή από τις προσμίξεις των πρώτων υλών, αλλά επηρεάζεται και από την σωστή εφαρμογή της κομποστοποίησης. Γενικά θεωρείται καλύτερο η ανάμειξη διαφόρων υλικών (πρώτων υλών) ώστε να επιτευχθεί ένα μείγμα με τα καλύτερα δυνατά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά (πορώδες, υγρασία, αγωγιμότητα κ.α.). Ακολουθεί μια συνοπτική αναφορά στα κυριότερα οργανικά υπολείμματα και απόβλητα που μπορούν να αποτελέσουν πρώτες ύλες για την κομποστοποίηση (Manios, 2004). Ελαιοπυρήνα Σήμερα έχουμε δύο κατηγορίες ελαιοπυρήνας. Την ελαιοπυρήνα των τριφασικών ελαιοτριβείων και την ελαιοπυρήνα ή πυρηνόλυμα των διφασικών ελαιοτριβείων. Η πρώτη οδηγείται στα πυρηνελαιουργία για εκχύλιση του περιεχόμενου ελαιόλαδου και η ελαιοπυρήνα ή πυρηνόξυλο που απομένει μετά την εκχύλιση, χρησιμοποιείται ως καύσιμη ύλη. Το πυρηνόλυμα των διφασικών ελαιοτριβείων που περιέχει και το σύνολο των φυτικών υγρών του ελαιόκαρπου, έχει πολύ υψηλή υγρασία και δεν μπορεί να επεξεργαστεί από τα πυρηνελαιουργία και επομένως είναι διαθέσιμη για κομποστοποίηση. Εκχειλισμένη ελαιοπυρήνα (πυρηνόξυλο) Από οικονομικής πλευράς η εκχειλισμένη ελαιοπυρήνα δεν παρουσίαζε μέχρι και σήμερα ενδιαφέρον για την παραγωγή κόμποστ, εξαιτίας της αξιοποίησής της ως καύσιμης ύλης. Λόγω μιας σειράς νομοθετικών περιορισμών που εφαρμόσθηκαν για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και των οσμών που οφείλονται σε αυτή τη χρήση, η τιμή της ελαιοπυρήνας τείνει να μειωθεί τα τελευταία χρόνια με αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανής χρήσης της στην κομποστοποίηση. Η ελαιοπυρήνα των φυγοκεντρικών ελαιουργείων, εξαιτίας της μεγάλης περιεκτικότητας της σε νερό (γύρω από το 50 %) πολλές φορές δεν συμφέρει να μεταφερθεί από τα απομακρυσμένα ελαιουργεία στα 11

12 πυρηνελαιουργεία για εκχύλιση. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παρασκευή κόμποστ στον τόπο παραγωγής της.η αναλογία C/N στην ελαιοπυρήνα είναι υψηλή γεγονός που απαιτεί την προσθήκη κάποιας ποσότητας αζώτου. Η θερμόφιλη φάση της κομποστοποίησης διαρκεί το μέγιστο 10 εβδομάδες ενώ η φάση ωρίμανσης διαρκεί άλλες 8 εβδομάδες. Το τελικό κόμποστ έχει έντονα μαύρο χρώμα, με καλά φυσικοχημικά χαρακτηριστικά και ένα επαρκές επίπεδο θρεπτικών. Πλεονεκτήματα του κόμποστ της ελαιοπυρήνας γενικά, θεωρείται η μεγάλη διάρκεια παρουσίας του στο έδαφος. Το πρόβλημα γενικά των ελαιοπυρήνων είναι ότι λόγω της σύνθεσής τους έχουν μια μακρά περίοδο κομποστοποίησης και πολύ μεγάλες απώλειες ξηρής ουσίας. Ως εκ τούτου προσφέρονται περισσότερο ως συμπληρωματικό υλικό σε μείγματα με άλλες πρώτες ύλες, προσφέροντας την αυξημένη θερμική ικανότητά τους. Σημαντικό πλεονέκτημα του κομπόστ από ελαιοπυρήνες είναι ότι τα τεμαχίδια του πυρήνα του ελαιόκαρπου, λόγω της αυξημένης περιεκτικότητάς τους σε λιγνίνη, διατηρούνται επί μακρόν στο έδαφος και αποτελούν τη βάση του χούμου. Φύλλα ελιάς Τα φύλλα ελιάς που συγκεντρώνονται στα ελαιοτριβεία αποτελούν πολύ καλή πρώτη ύλη για την παρασκευή compost.τα φύλλα μπορούν να κομποστοποιηθούν εύκολα μόνα τους χωρίς την ανάμειξη τους με άλλα υλικά. Μπορούν όμως να χρησιμοποιηθούν και ως διογκωτικό υλικό σε υδαρή υλικά όπως είναι το πυρηνόλυμα, η λυματολάσπη ή και υδαρείς κοπριές ζώων ή ακόμη και ως συμπληρωματικό υλικό σε ξυλώδη υλικά. Το παραγόμενο κόμποστ μόνο από φύλλα ελιάς είναι πολύ λεπτόκοκκο με αυξημένη περιεκτικότητα σε Ν και με αυξημένη Ε.C. Κλαδοκάθαρα ελαιόδεντρων Τα κλαδοκάθαρα των ελαιόδεντρων είναι ένα πολύ αξιόλογο υλικό και σε ανάμειξη με τα φύλλα ελιάς που συγκεντρώνονται στα ελαιοτριβεία και το πυρηνόλυμα των διφασικών ελαιοτριβείων μπορούν να δώσουν υψηλής ποιότητας κόμποστ. Μειονέκτημα των 12

13 ελαιοκλαδοκαθαρών αποτελεί η μεγάλη διασπορά τους και το ογκώδες της φύσης τους. Ο τεμαχισμός τους από ρυμουλκούμενο μύλο και η ταυτόχρονη φόρτωσή τους στο φορτηγό που ρυμουλκεί το μύλο είναι η πλέον συμφέρουσα λύση. Στέμφυλα οινοποιείων Αποτελούν μια από τις καλύτερες πρώτες ύλες για κομποστοποίηση. Αποδομούνται εύκολα και γρήγορα ακόμη και μόνα τους, ενώ το παραγόμενο κόμποστ χαρακτηρίζεται από πολύ ήπιες τιμές ph και Ε.C. Χαρακτηριστικό των στέμφυλων είναι η αυξημένη περιεκτικότητά τους σε Ν που όμως δεν είναι άμεσα διαθέσιμο στους μικροοργανισμούς αποδόμησης εξαιτίας του εγκλωβισμού του, κατά το μεγαλύτερο μέρος, μέσα στα γίγαρτα. Η σχετική ανθεκτικότητα των γιγάρτων στην μικροβιακή αποδόμηση συμβάλλει στη μεγάλη διάρκεια παραμονής του παραγόμενου κόμποστ στο έδαφος, όπως και της ελαιοπυρήνας. Η συγκέντρωσή τους στις μονάδες οινοποίησης κάνει πολύ εύκολη και οικονομική τη συγκέντρωση και μεταφορά τους σε μονάδες κομποστοποίησης. Κληματίδες αμπέλου Είναι ένα από τα καλύτερα υλικά για κομποστοποίηση, μετά τον τεμαχισμό τους. Η μεγάλη βέβαια διασπορά τους αποτελεί σοβαρό οικονομικό πρόβλημα για τη συγκέντρωσή τους. Το παραγόμενο κόμποστ έχει πολύ καλές υδατικές ιδιότητες που πλησιάζουν εκείνες της τύρφης. Υπολείμματα θερμοκηπιακών καλλιεργειών Αποτελούν μια καλή πρώτη ύλη λόγω της εύκολης συγκέντρωσής τους. Το κόμποστ που παράγεται έχει συνήθως υψηλή Ε.C. και αυτό αποδίδεται στο χώμα που είναι προσκολλημένο στο ριζικό σύστημα των φυτών δεδομένου ότι σ' αυτό έχουν προστεθεί αυξημένες ποσότητες χημικών λιπασμάτων. Πειραματικός έχει αποδειχτεί ότι τα φυτοφάρμακα που υπάρχουν σ' αυτά τα φυτά διασπώνται κατά την κομποστοποίηση αλλά δεν είναι γνωστό τι γίνεται με τα προϊόντα της διάσπασής τους. Η χρήση πλαστικών 13

14 σπάγκων για την ανάρτηση των φυτών εντός του θερμοκηπίου έχει ως αποτέλεσμα την παρουσία τους στα υπολείμματα. Κατά την άλεση τους σε μύλους με μαχαίρια πολύ συχνά οι σπάγκοι αυτοί περιτυλίγονται στα κινούμενα μέρη και δημιουργούν σοβαρά προβλήματα στη λειτουργία των μηχανημάτων. Για το λόγο αυτό απαιτείται η χρήση μύλων με σφυριά που δεν επηρεάζονται τόσο εύκολα (Maniadakis et al,. 2004). Υπολείμματα τροφών κουζίνας Τα υπολείμματα από τις τροφές στην κουζίνα π.χ. υπολείμματα νωπών φρούτων και λαχανικών αλλά και υπολείμματα μαγειρευμένων τροφών, εκτός κρεάτων και ψαριών, αποτελούν επίσης μια πολύ καλή πρώτη ύλη για παρασκευή κόμποστ. Η ποσότητα αυτών των υπολειμμάτων κυμαίνεται γύρω στα gr κατά άτομο την ημέρα. 1.6 Οδηγίες χρησιμοποίησης του παραγόμενου κόμποστ 1.Ως βελτιωτικό εδάφους.(σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες λαχανοκομικών φυτών) Οι παράγοντες που θα καθορίσουν την ποσότητα του κόμποστ ανά στρέμμα είναι: Α) ποιότητα του εδάφους και κυρίως η αλατότητα του Β) προσθήκη αδρανών εδαφοβελτιωτικών (πχ άμμου)και Γ)οι προηγούμενες προσθήκες στο έδαφος οργανοχουμικών εδαφοβελτιωτικών. 2.Ως συστατικό υποστρωμάτων ανάπτυξης σποροφύτων. Εδώ χρησιμοποιούμε σχετικά μικρές ποσότητες ως υπόστρωμα στα σπορόφυτα ανθοκομικών και καλλωπιστικών φυτών λόγω ευαισθησίας. Μια καλή σύνθεση ενός τέτοιου υποστρώματος μπορεί να είναι η ακόλουθη: κόμποστ με υγρασία γύρω στο 35%, σε υγρή βάση:30% κατ όγκον. Τύρφη ξανθιά με υγρασία 30% σε υγρή βάση:70%κατ όγκον. Περλίτης ή άμμο 3.Ως συστατικό υποστρωμάτων ανάπτυξης καλλωπιστικών θάμνων, δένδρων και γλαστρικών φυτών. 14

15 Είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός τομέας αξιοποίησης του κόμποστ, δεδομένου ότι πρόκειται για την παρασκευή τυποποιημένων υποστρωμάτων που διατίθενται σε σάκους συσκευασίας και έχουν αυξημένη κατανάλωση και στις αστικές περιοχές. Ένα υπόστρωμα γενικής χρήσης μπορεί να έχει την ακόλουθη σύνθεση: κόμποστ με υγρασία γύρω στο 35% σε υγρή βάση:35%κατ όγκον. τύρφη ξανθιά με υγρασία γύρω στο 30% σε υγρή βάση:45% κατ όγκον. Περλίτης ή άμμος: 20%κατ όγκον. Το υποστρώματα με την παραπάνω σύνθεση, όπως όλα τα υποστρώματα με κόμποστ που το ph τους είναι πάνω από 7,θα πρέπει να αποφεύγονται για την ανάπτυξη οξύφυλλων φυτών. 1.7 Ποιότητα κόμποστ Όπως έχει αναφερθεί η τελική ποιότητα των κόμποστ καθορίζεται από την πρώτη ύλη αλλά και από τη διαδικασία κομποστοποίησης. Οι ιδιότητες που καθορίζουν την ποιότητα ενός κόμποστ χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες. Στις Φυσικές, τις Χημικές και τις Βιολογικές ιδιότητες. Φυσικές ιδιότητες Ένα κόμποστ χαρακτηρίζεται ως καλής ποιότητας αν έχει τις ακόλουθες φυσικές ιδιότητες: Η Κοκκομετρία του να είναι διευρυμένη, δηλαδή το κόμποστ να περιλαμβάνει τεμαχίδια διαφόρων μεγεθών ώστε να σχηματίζονται μεταξύ τους πόροι διαφόρων μεγεθών δεδομένου ότι οι μικροί πόροι κρατούν νερό και οι μεγάλοι αέρα. Αυτό συμβάλλει στην εξασφάλιση για το φυτό του απαιτούμενου νερού και του απαιτούμενου αέρα ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που τα κόμποστ χρησιμοποιούνται στην παρασκευή υποστρωμάτων. Το Φαινόμενο Ειδικό Βάρος (Kg/ l) να είναι όσο γίνεται μικρότερο, δηλαδή να είναι 15

16 όσο γίνεται ελαφρότερο, για να μειώνεται το ολικό κόστος μεταχείρισης και εφαρμογής του. Ο Ολικός Όγκος Πόρων (%) να είναι όσο γίνεται μεγαλύτερος για να μπορεί να συγκρατεί όσο γίνεται μεγαλύτερη ποσότητα νερού και αέρα. Οι Υδατικές Ιδιότητες να του επιτρέπουν τη συγκράτηση ικανών ποσοτήτων νερού με χαλαρές σχετικά δυνάμεις συγκράτησης, ώστε να μπορεί το φυτό να τις παραλαμβάνει και ταυτόχρονα να εξασφαλίζεται η απαιτούμενη ποσότητα αέρα. Έχει διαπιστωθεί ότι εδάφη βελτιωμένα με κόμποστ απαιτούν μικρότερες ποσότητες νερού για τη μέγιστη δυνατή απόδοση μιας καλλιέργειας. Οι Ξένες Προσμίξεις ανεπιθύμητων υλικών, π.χ. τεμαχιδίων πλαστικού, μετάλλων, γυαλιών, κλπ. να είναι μηδενικές. Η παρουσία τους υποβιβάζει τόσο την ποιότητα του υλικού αλλά και την εμπορική του αξία. Η Οσμή του να είναι γαιώδης (οσμή βρεγμένου εδάφους) που αποτελεί μια γενικά αποδεκτή και ευχάριστη οσμή. Αντίθετα οποιαδήποτε δυσάρεστη οσμή προκαλεί αποστροφή του χρήστη από το προϊόν. Χημικές ιδιότητες Από πλευράς χημικών ιδιοτήτων ένα κόμποστ χαρακτηρίζεται καλής ποιότητας αν έχει τις ακόλουθες χημικές ιδιότητες: Η περιεκτικότητά του σε οργανική ουσία να είναι όσο γίνεται μεγαλύτερη και πάνω από το 50% της ξηρής του ουσίας. Τα προϊόντα αυτά προωθούνται ως φυσικά, οργανοχουμικά εδαφοβελτιωτικά και θα πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις του τίτλου τους. Η σχέση του C/N να είναι χαμηλή και οπωσδήποτε κάτω του 20/1. Υπενθυμίζεται ότι κατά την έναρξη της κομποστοποίησης απαιτείται η σχέση αυτή να έχει την τιμή 30/1. Η μείωση της σχέσης προκαλείται από την ελευθέρωση άνθρακα (C) με τη μορφή CO 2. Το ph του να κυμαίνεται γύρω στην ουδέτερη ή την ελαφρώς όξινη περιοχή. Συνήθως 16

17 όμως το ph των κόμποστ κυμαίνεται στην ελαφρώς αλκαλική περιοχή και αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη στην παρασκευή υποστρωμάτων για ανάπτυξη οξύφυλλων φυτών εκτός εδάφους. Η E.C. να βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Σε περίπτωση αυξημένης E.C. θα πρέπει να διαπιστώνονται οι λόγοι και να γίνονται ανάλογες ενέργειες αντιμετώπισής της. Ένας τρόπος είναι η πρόσμιξή τους με άλλα υλικά που έχουν χαμηλή ή μηδενική E.C. όπως είναι η Ξανθιά τύρφη. Η περιεκτικότητά του σε θρεπτικά στοιχεία να είναι αυξημένη. Αυτό όμως συνεπάγεται και αυξημένη E.C. και επιβάλλεται προσοχή στις εφαρμογές του. Πολύ συχνά γίνεται προσθήκη ανόργανων λιπασμάτων με στόχο να αυξήσουν τη θρεπτική τους αξία αλλά και την διαθεσιμότητα των θρεπτικών στοιχείων. Η περιεκτικότητά τους σε βαριά μέταλλα να είναι όσο γίνεται περισσότερο χαμηλή και οπωσδήποτε να μην υπερβαίνει τα επιτρεπτά όρια. Να μην έχει καθόλου φυτοτοξική δράση. Οι φυτοτοξικές ουσίες που συνήθως εμφανίζονται στο κόμποστ είναι διάφορα οργανικά οξέα και ακόμη φαινόλες και φαινολικά παράγωγα. Συμπερασματικά αναφέρεται ότι οι φυτοτοξικές ουσίες που είτε υπάρχουν στα οργανικά υπολείμματα είτε κυρίως παράγονται κατά τη φάση της ταχείας κυρίως αποδόμησης, διασπώνται κι αυτές στα επόμενα στάδια της χώνευσης και κυρίως της ωρίμανσης. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο κατά την παρασκευή των κόμποστ, τη φάση της χώνευσης να ακολουθεί περίοδος 2-3 μηνών για την ωρίμανσή τους. Βιολογικές ιδιότητες Η απουσία ανθρωπογενών παθογόνων μικροοργανισμών καθορίζει την ασφάλεια ενός τέτοιου προϊόντος για την υγεία τόσο του χρήστη όσο και του καταναλωτή των παραγόμενων προϊόντων. 17

18 Η απουσία ζωικών ή φυτικών παθογόνων μικροργανισμών καθορίζει την ασφαλή χρήση του υλικού σε διάφορες καλλιέργειες χωρίς τον κίνδυνο μεταφοράς και διάδοσης ασθενειών. Η παρουσία μεγάλου αριθμού μικροοργανισμών δημιουργεί ένα πλούσιο οικοσύστημα στο οποίο οι διάφοροι μικροοργανισμοί προσφέρουν προστασία από διάφορες ασθένειες κυρίως του ριζικού συστήματος. Η διαδικασία είναι μικροβιακή, αερόβια και θερμόφιλη 1. Γιατί μικροβιακή: ένας μεγάλος, ποικιλόμορφος και πολυπληθέστερος συνδυασμός διαφορετικών μικροοργανισμών (μύκητες, βακτήρια, ζύμες, ακτινομύκητες κ.α.) καθώς και οργανισμών (γαιοσκώληκες κ.α.) είναι υπεύθυνοι για τη διαδικασία αυτή. 2. Γιατί αερόβια: η παρουσία επαρκούς ποσότητας οξυγόνου είναι αναγκαία για τη γρήγορη, αποτελεσματική και χωρίς προβλήματα αποδόμηση της οργανικής ουσίας μέσω των αερόβιων (κυρίως) προαναφερθέντων μικροοργανισμών. Ως αερόβιες χαρακτηρίζονται οι συνθήκες εκείνες που η περιεκτικότητα σε οξυγόνο έχει πέσει χαμηλότερα του 1 %. Οι μικροοργανισμοί που επικρατούν τότε είναι κυρίως μεθανογενείς και το οξυγόνο αποτελεί τοξικό παράγοντα. 3. Γιατί θερμόφιλη: ως αποτέλεσμα της μικροβιακής αποδόμησης παράγεται ενέργεια που έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας των υλικών που αποδομούνται. Ουσιαστικά κατά την κομποστοποίηση πολύπλοκα οργανικά μόρια διασπούνται κάτω από τη δράση μικροοργανισμών σε απλούστερες οργανικές ενώσεις ή και ανόργανα στοιχεία με την ταυτόχρονη απελευθέρωση κυρίως CO 2, υδρατμών και ενέργειας. 18

19 2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 2.1 Γενικά Στοιχεία Στις 09 Απριλίου του 2008 ξεκίνησε στο εργαστήριο Διαχείρισης Στερεών Υπολειμμάτων και υγρών αποβλήτων του Τ.Ε.Ι. Κρήτης στον χώρο του Αγροκτήματος, πείραμα παρασκευής κόμποστ (compost) από διαφόρων ειδών τεμαχισμένα κλαδοκάθαρα προερχόμενα από τα πάρκα και τις δενδροστοιχίες του Δήμου Ηρακλείου, με την τεχνική των αναστρεφόμενων σωρών. Ο χρόνος που χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί η πειραματική διαδικασία ήταν επτά περίπου μήνες. Για τις ανάγκες του πειράματος διαμορφώθηκε ένας σωρός που εγκαταστάθηκε πάνω σε πίστα κομποστοποίησης από μπετό στον χώρο του αγροκτήματος του Τ.Ε.Ι. Κρήτης. Οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιήθηκαν ήταν τεμαχισμένα κλαδοκάθαρα από τα πάρκα και τις δενδροστοιχίες του Δήμου Ηρακλείου. Αυτά μεταφέρονταν στην πιλοτική μονάδα κομποστοποίησης (Π.Μ.Κ) του Τ.Ε.Ι Κρήτης μετά από σχετική Προγραμματική Σύμβαση Συνεργασίας μεταξύ του Ιδρύματος και του Δήμου. Τα κλαδοκάθαρα που μεταφέρθηκαν στην Π.Μ.Κ. υπολογίζεται, εντελώς χονδρικά ότι είχαν την ακόλουθη σύνθεση κατ όγκο, ως προς τα είδη των δέντρων και θάμνων, από τα οποία προερχόταν. Πίνακας 1. Βοτανική σύνθεση κλαδοκάθαρων Δήμου Ηρακλείου. Κλαδοκάθαρα Ποσοστό (%) κατ όγκον Ευκαλύπτων 20 Μουριών 20 Διαφόρων χόρτων 10 Φίκων 10 Πεύκων 7 Ανθοκομικών φυτών 6 Λευκών 5 Εσπεριδοειδών 4 Φοινίκων 3 Αλμυρικιών 3 Ελαιοδέντρων 2 Διάφορα 10 Σύνολο

20 Με το μίγμα που προέκυψε διαμορφώθηκε σωρός πάνω στην πίστα κομποστοποίησης. Ο όγκος του σωρού ήταν 4,485 m 3. Οι μετρήσεις που πραγματοποιήθηκαν διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Στις μετρήσεις καθημερινής προόδου της κομποστοποίησης όπως είναι για παράδειγμα η καθημερινή μέτρηση της θερμοκρασίας του σωρού, και στις αναλύσεις δειγμάτων από τα γυρίσματα όπου αφορούν στις μετρήσεις των φυσικοχημικών ιδιοτήτων του υλικού καθώς αυτές μεταβάλλονται στις διάφορες φάσεις γυρίσματα και δεν είναι άλλες από το PH (πεχα), την E.C. (ηλεκτρική αγωγιμότητα), τον ολικό C (άνθρακα), η σχέση C/N, το ολικό N (άζωτο), οργανική ουσία % και η υγρασία %. 20

21 Εικόνα 2.1: Ψηφιακό θερμόμετρο DTM Ni-Cr 2.2 Μετρήσεις καθημερινής προόδου κομποστοποίησης Μέτρηση θερμοκρασιών σωρού Μια από τις βασικότερες μετρήσεις όπου έγιναν στο σωρό ήταν αυτή της θερμοκρασίας του. Στην προκειμένη περίπτωση χρησιμοποιήθηκε το ψηφιακό θερμόμετρο: DTM Ni-Cr ( βαθμούς 0 C). Το θερμόμετρο αυτό αποτελείται από δύο μέρη, τον μεταλλικό άξονα με χειρολαβή μήκους 1,2 μέτρα ο οποίος φέρει στην άκρη διμεταλλική ακίδα νικελίου χρωμίου, και από το ψηφιακό όργανο το οποίο αναγράφει τις ενδείξεις σε LCD οθόνη. Η μέτρηση της θερμοκρασίας πραγματοποιούνταν στο κέντρο του σωρού και οι μετρήσεις επαναλαμβάνονταν κάθε 24 ώρες. Η μέτρηση πραγματοποιούνταν, βυθίζοντας το μεταλλικό ράμφος του θερμομέτρου στην επάνω πλευρά του σωρού με κάθετη φόρα και βάθος περίπου εκατοστά (cm). Επειδή όμως η εξωτερική θερμοκρασία περιβάλλοντος επηρέαζε την εσωτερική θερμοκρασία του σωρού, πραγματοποιούνταν και μια μέτρηση της εξωτερικής θερμοκρασίας προκειμένου να γίνουν οι απαραίτητοι συσχετισμοί. Η εξωτερική μέτρηση της θερμοκρασίας προηγούνταν της εξωτερικής, επειδή οι θερμοκρασίες του σωρού ήταν πάντα υψηλότερες και επηρέαζαν τις μετρήσεις. 21

22 2.3 Μετρήσεις δειγμάτων από κάθε γύρισμα Γενικά Όπως έχει αναφερθεί στην εισαγωγή αυτού του κεφαλαίου, κατά τη διάρκεια του πειράματος εφαρμόστηκε η τακτική του αναστρεφόμενου σωρού. Συγκεκριμένα πραγματοποιήθηκαν πέντε αναστροφές (γυρίσματα) και έγιναν πέντε δειγματοληψίες. Η δειγματοληψία πραγματοποιείται λαμβάνοντας υλικό ποσότητας ίσης περίπου με ένα κιλό (1 Kg ) από το σωρό πριν και μετά το γύρισμα. Μετά το γύρισμα ο σωρός λαμβάνει ξανά το αρχικό του σχήμα. Αμέσως μετά τη δειγματοληψία γίνονταν οι μετρήσεις για PH, EC και υγρασία ( οι οποίες θα αναλυθούν παρακάτω ), στις οποίες το δείγμα απαιτείται να είναι νωπό και στη συνέχεια το δείγμα προετοιμάζεται για να πάρει τη μορφή που πρέπει να έχει για να γίνουν οι αναλύσεις: οργανικής ουσίας ( C ) και αζώτου ( Ν ). Για την πραγματοποίηση των παραπάνω αναλύσεων το δείγμα πρέπει να ξηρανθεί και να πάρει μορφή λεπτόκοκκης σκόνης. Για τον παραπάνω λόγο το δείγμα τοποθετείται σε δίσκο και μπαίνει στο φούρνο στους 75 0 C για 48 ώρες ώστε να ξηρανθεί. Κατόπιν το μείγμα αλέθεται σε εργαστηριακό μύλο ο οποίος κονιορτοποιεί το υλικό. Ο μύλος που χρησιμοποιήθηκε ήταν FRITSCH pulmerisette, Type Στη μορφή αυτή το υλικό είναι κατάλληλο για να πραγματοποιηθούν οι αντίστοιχες μετρήσεις με ακρίβεια. Εικόνα 2.2 : Δείγμα κόμποστ μετά την ξήρανση και ο εργαστηριακός μύλος Μέτρηση Υγρασίας Όπως έχει επισημανθεί υγρασία πάνω από 70% δημιουργεί αναερόβιες συνθήκες, ενώ υγρασία κάτω από 45% παρεμποδίζει τη μικροβιακή δράση. Για αυτόν το λόγο ο προσδιορισμός της υγρασίας σε υλικά προς κομποστοποίηση βοηθά στο να εκτιμηθεί κατά πόσο η έλλειψη ή περίσσια νερού παίζει αρνητικό ρόλο στη διαδικασία. 22

23 Οι συσκευές και τα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν για μέτρηση της υγρασίας είναι: 1. Φούρνος ξήρανσης ρυθμισμένος στους 105 βαθμούς: MEMMERT. 2. Πυρίμαχες κάψες. 3. Ζυγαριά ακριβείας : Sartorious handy Διαδικασία Ζ: 1. Τεμαχίζουμε το υλικό μας σε όσο το δυνατόν μικρότερα τεμάχια με προσοχή να μην αλλοιώσουμε τα χαρακτηριστικά του. 2. Ζυγίζουμε τις κάψες άδειες, στεγνές και καθαρές (τιμή Α ). 3. Τοποθετούμε μικρή ποσότητα δείγματος ( περίπου 10 gr ) στην κάθε κάψα στην οποία και σημειώνουμε με κάποιο κωδικό το υλικό που μετράμε. 4. Επαναζυγίζουμε τις κάψες ( τιμή Β ) 5. Τοποθετούμε την κάψα στον φούρνο στους 105 βαθμούς για 24 ώρες. 6. Βγάζουμε τις κάψες από το φούρνο και τις αφήνουμε σε ειδικά δοχεία για όση ώρα χρειαστεί, ώστε να αποκτήσουν θερμοκρασία περιβάλλοντος. 7. Ζυγίζουμε τις κάψες ( τιμή Γ ). Εικόνα 2.3 : Φούρνος ξήρανσης MEMMERT και ζυγαριά ακριβείας Sartorious handy. Υπολογισμοί Η υγρασία υπολογίζεται με βάση την παρακάτω εξίσωση: Υ(%)=(Γ-Α / Β-Α) χ

24 2.3.3 Μέτρηση όγκου σωρού Ο όγκος του σωρού υπολογίστηκε αμέσως μετά την εγκατάστασή του και το ίδιο γινόταν πριν και μετά από κάθε γύρισμα. Με τη χρήση μιας μετροταινίας παίρναμε την περιφέρεια της βάσης, την περιφέρεια της κορυφής και το ύψος του σωρού. Το σχήμα του σωρού ήταν κόλουρος κώνος, άρα εφαρμόζεται ο τύπος: Vσωρού=π*Υ/3(R 2 +R*r+r 2 ) Όπου: π=3,14, R=ακτίνα βάσης και r=ακτίνα κορυφης Προσδιορισμός οργανικής ουσίας ( C ) και τέφρας Η μέθοδος που αναλύεται παρακάτω είναι η μέθοδος της ξηρής καύσης. Αυτό που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι ο προσδιορισμός του C, διότι είναι απαραίτητος για να προσδιοριστεί ο λόγος C / N. Τα όργανα και οι συσκευές που χρησιμοποιούνται είναι: 1. Φούρνος καύσης υψηλών θερμοκρασιών: Snijders Scientific. 2. Κάψες πορσελάνης, φούρνος. 3. Μύλος με οπές 4mm 4. Εργαστηριακός μύλος: FRITSCH pulmerisette. Type Z.ζ 5. Ζυγός ακριβείας: Sartorious handy ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 1. Το κόμποστ ξηραίνεται για 48 ώρες στη θερμοκρασία των 75 0 C. 2. Το ξηρό δείγμα αλέθεται πρώτα σε μύλο με οπές 4mm και έπειτα σε εργαστηριακό μύλο. 3. Ζυγίζουμε τις κάψες άδειες, στεγνές και καθαρές. ( τιμή Α ) 4. Τοποθετείτε μικρή ποσότητα δείγματος ( περίπου 1 κιλό ) στην κάψα στην οποία και σημειώνουμε με κάποιο κωδικό το υλικό που μετράμε. 24

25 5. Ζυγίζουμε ξανά τις κάψες ( τιμή Β ). 6. Τοποθετούμε τις κάψες στο φούρνο καύσης στους C για 16 ώρες. 7. Ζυγίζεται η τέφρα και προσδιορίζεται % σε ξηρή ουσία. ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ Για τον προσδιορισμό του οργανικού άνθρακα εφαρμόζεται ο ακόλουθος τύπος : C%= ( 100- Τέφρα % ) / 1,8 Το ποσοστό 100- Τέφρα % είναι η οργανική ουσία, δηλαδή η ποσότητα που κάηκε Προσδιορισμός Ολικού Αζώτου ( Ν ). Εικόνα 2.4 : Φούρνος καύσης υψηλών θερμοκρασιών : Snijders Scientific. Ο προσδιορισμός του Ν είναι ιδιαίτερα πολύπλοκος καθώς απαιτείται σειρά συσκευών και μεγάλη προσοχή προκειμένου να μην παρουσιαστούν σφάλματα. Ο προσδιορισμός του Ν στο κόμποστ είναι απαραίτητος για τον προσδιορισμό του λόγου C/N στην συνέχεια. ` Διαδικασία πέψης: 1. Ζυγίζουμε mg λεπτό αλεσμένου υλικού, τόση ποσότητα που το άζωτο που θα περιέχει να είναι γύρω στο 1 mg N, και το μεταφέρουμε με προσοχή στη φιάλη πέψης χωρίς να επικαθίσει στα τοιχώματα της φιάλης. Ταυτόχρονα σε ξεχωριστό δείγμα προσδιορίζουμε στους C την υγρασία του υλικού. 2. Προσθέτουμε περί τα 100 mg καταλύτη στη φιάλη πέψης. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μικρομεζούρα χωρητικότητας 100 mg καταλύτη. 25

26 3. Προσθέτουμε 1,5 ml πυκνού H 2 SO 4 και θερμαίνουμε σταδιακά επί 4 περίπου ώρες. Ρυθμίζουμε κατά τέτοιο τρόπο τη θέρμανση ώστε οι ατμοί του H 2 SO 4 να συμπυκνώνεται στο πρώτο τρίτο του λαιμού της φιάλης πέψης. Θεωρείται ότι η πέψη ολοκληρώθηκε όταν το περιεχόμενο της φιάλης πάρει το χρώμα του πράσινου μήλου. Διαδικασία απόσταξης: 1. Αφού κρυώσει η φιάλη πέψης, μεταφέρουμε το περιεχόμενο της φιάλης απόσταξης ξεπλένοντας την 2-3 φορές με μικροποσότητες απιονισμένου νερού και μεταγγίζοντας τα ξεπλύματα στη φιάλη απόσταξης. 2. Προσαρμόζουμε την φιάλη απόσταξης στην αποστακτική συσκευή. 3. Σε κωνική φιάλη των 50ml μεταφέρουμε 20ml από το διάλυμα του H 3 BO 3 2% με λίγες σταγόνες δείκτη και την τοποθετούμε κάτω από το συμπυκνωτή, με το ράμφος του συμπυκνωτή μέσα στο διάλυμα του βορικού οξέος. 4. Συνδέουμε την συσκευή απόσταξης με τη φιάλη παραγωγής ατμού. 5. Προσθέτουμε στο χωνί της συσκευής 10 ml NaOH 40%. 6. Αφήνουμε σταδιακά να περάσει το NaOH στη φιάλη απόσταξης. Στο τέλος ξεπλύνουμε το χωνί με λίγο νερό και το αφήνουμε να περάσει στην φιάλη απόσταξης. Συνεχίζουμε με την απόσταξη μέχρι που το απόσταγμα στην κωνική φιάλη να φτάσει περίπου στα 50 ml. 7. Απομακρύνουμε την κωνική φιάλη και αποσυνδέουμε τη συσκευή από τη φιάλη παραγωγής ατμού. 8. Ογκομετρούμε το απόσταγμα με το 0,01Ν διάλυμα H 2 SO 4 και μέχρι που το χρώμα να γίνει ροζέ. 26

27 Εικόνα 2.5: Αυτόματη αποστακτική συσκευή ατμού νέου τύπου. Υπολογισμοί: Ο υπολογισμός της περιεκτικότητας του δείγματος σε ολικό Ν μπορεί να γίνει % της ξηρής ουσίας, είτε σε μέρη στο εκατομμύριο (ppm). Η περιεκτικότητα σε ολικό Ν % της ξηρής ουσίας γίνεται ως ακολούθως: Αν το οξύ H 2 SO 4 είναι 0,01Ν και κατά την τιτλοδότηση του δείγματος καταναλώθηκαν Α ml και κατά την τιτλοδότηση του τυφλού Β ml τότε το ολικό Ν του δείγματος είναι: (Α-Β) χ 0,01 χιλιοστοσοδύναμα αζώτου. Το γραμμοισοδύναμο όμως του Ν είναι 14 gr και επομένως το χιλιοστοσοδύναμο του 14/1000=0,014 ή 14 mg N. Άρα ο τύπος που μας δίδει την % περιεκτικότητα του δείγματος σε ολικό Ν είναι: Ν% = (Α - Β) χ 14/ Ξηρό βάρος (mg) 27

28 2.3.6 Ανάλυση PH και EC Είναι γνωστό ότι το PH εκφράζουμε τη συγκέντρωση ιόντων Η + και ΟΗ. Το PH επηρεάζει έμμεσα την αποδόμηση του υλικού δεδομένου ότι ασκεί καθοριστικό ρόλο στο φάσμα των αναπτυσσόμενων μικροοργανισμών. Ως άριστο ΡΗ για την κομποστοποίηση θεωρείται εκείνο της ελαφρώς αλκαλικής περιοχής, δεδομένου ότι ευνοεί τη δραστηριότητα των βακτηρίων χωρίς να περιορίζει σημαντικά εκείνη των μυκήτων. Δεν είναι όμως απαραίτητη η διόρθωση του ΡΗ του υλικού, πριν από την έναρξη εφαρμογής της κομποστοποιήσης, δεδομένου ότι με την έναρξη της χώνευσης το ΡΗ ανεβαίνει στην ελαφρώς αλκαλική περιοχή εξ αιτίας κυρίως της ελευθέρωσης της αμμωνίας. Με την EC εκφράζουμε την συγκέντρωση των διαλυτών αλάτων στο οργανικό υλικό μας ή στο υπόστρωμά μας. Η υψηλή ηλεκτρική αγωγιμότητα δεν αποτελεί μειονέκτημα για την διαδικασία της κομποστοποιήσης αλλά απαιτεί, ιδιαίτερη προσοχή ως προς την ποσότητα που θα εφαρμοστεί κατά στρέμμα ή ως προς την αναλογία συμμετοχής του στην παρασκευή υποστρωμάτων. Για την μέτρηση των ΡΗ και EC τη μέθοδο pf 1,5 με αναλογία νερού 1/1,5 (v/v). 28

29 Εικόνα 2.6: ph-μετρο : Crison ph- meter GLP 21 Τα όργανα και οι συσκευές που χρησιμοποιούνται είναι: Βαρίδιο για την συμπίεση των δειγμάτων μέσα στον κύλινδρο βάρους 1385 ( 0,1 Kg/ cm 2 ). Κύλινδρος εσωτερικής διαμέτρου 42mm και ύψους 58mm, με χωρητικότητα 80cm 3. Ογκομετρικό κύλινδρο 100ml. Πλαστική λεκάνη, δύο πλαστικά ποτήρια, φιάλη με απιονισμένο νερό. Χωνί Μπούχνερ (πορσελάνης), διηθητικό χαρτί. Αγωγιμόμετρο: Crison conductimeter 525. ph-μετρο: Crison ph-meter GLP

30 Εικόνα 2.7: Αγωγιμόμετρο : Crison conductimeter 525 Διαδικασία: 1. Βάζουμε στην πλαστική λεκάνη 300gr περίπου κομπόστ από το σωρό και το διαβρέχουμε σταδιακά ανακατεύοντας. 2. Όταν το κόμποστ πάρει μια υαλώδη μορφή και σε κάθε τομή συγκεντρώνεται νερό που διαφεύγει, τότε το υλικό έχει φτάσει στην υγρασιακή κατάσταση pf 1,5. 3. Τοποθετούμε το υλικό στους πλαστικούς δακτυλίους και τοποθετούμε σιγά σιγά το βαρίδι από επάνω. 4. Μετά την πάροδο ενός λεπτού αφαιρούμε το βαρίδι και κόβουμε με το μαχαίρι ανάμεσα στους δακτυλίους. 5. Την ποσότητα του κομπόστ που περιέχεται στον κάτω δακτύλιο 80cm 3 την αδειάζουμε στο ποτήρι όπου και συμπληρώνουμε με 120ml απιονισμένου νερού και ανακατεύουμε. 6. Μετά την πάροδο δύο ωρών αδειάζουμε το υλικό με το νερό στο χωνί Μπούχνερ με το διηθητικό χαρτί, και το αφήνουμε 24 ώρες να στραγγίσει στο δεύτερο ποτήρι. 30

31 ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ: Την επόμενη μέρα γίνονται μετρήσεις με το ph-μετρο και το αγωγιμόμετρο. Για κάθε δείγμα πραγματοποιείται διπλή επανάληψη. 2.4 Αγρονομική αξιολόγηση κόμποστ. Μετά το πέρας του πρώτου πειραματικού μέρους και την μετατροπή των κλαδοκάθαρων σε κόμποστ, ακολούθησε η πειραματική ανάπτυξη φυτών καρδάμου με την συμμετοχή του κόμποστ σε διάφορες αναλογίες. Σ αυτό το πείραμα χρησιμοποιήθηκε και το κομπόστ κλαδοκάθαρων της μαζικής παραγωγής του Τ.Ε.Ι Κρήτης, προκειμένου να γίνει η σχετική συγκριτική αξιολόγηση μεταξύ των δύο κομπόστ. Στον πίνακα 2 που ακολουθεί δίδεται η σύνθεση των υποστρωμάτων που χρησιμοποιήθηκαν. Πίνακας 2: Σύνθεση υποστρωμάτων ανάπτυξης φυτών καρδάμου. ΥΛΙΚΑ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ 1 o 2 o 3 o 4 o 5 o 6 o 7 o Τύρφη Ξανθιά 100% 80% 65% 50% 80% 65% 50% Κομπόστ (μικρού σωρου) 20% 35% 50% Κομπόστ (μαζικής παραγωγής) Αμμος (100l/m 3 ) 20% 35% 50%

32 Εικόνα 2.8: Έτοιμο κόμποστ και το κοσκίνισμα του για την απομάκρυνση των μεγάλων τεμαχίων ξύλου. Εικόνα 2.9: Το κοσκινισμένο κόμποστ και τα πιο μεγάλα τεμάχια ξύλου που υπάρχουν μέσα σε αυτό. 32

33 3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ - ΣΥΖΗΤΗΣΗ 3.1 Αποτελέσματα καθημερινής προόδου κομποστοποίησης Στο διάγραμμα 3.α που ακολουθεί παρουσιάζεται η καμπύλη μεταβολής θερμοκρασίας στο σωρό κλαδοκάθαρων, καθώς και η θερμοκρασία περιβάλλοντος. Κατά την διάρκεια του πειράματος έγιναν 5 γυρίσματα που τα βλέπουμε με βέλη που υπάρχουν στο διάγραμμα. Το διάγραμμα 3.α μας δείχνει την μέγιστη θερμοκρασία του σωρού όπου παίρναμε σε καθημερινή βάση από το κέντρο του σωρού και σε βάθος 70 εκατοστά περίπου, καθώς και την θερμοκρασία περιβάλλοντος όπου παίρναμε επίσης σε καθημερινή βάση. Σε κάθε γύρισμα παρατηρούμε ότι η θερμοκρασία του σωρού μειώνεται σημαντικά, και αυτό είναι αποτέλεσμα της διαβροχής του σωρού και του ανακατώματος ( διαφυγή θερμοκρασίας ). Στην συνέχεια με τον αερισμό ( παροχή οξυγόνου ) και την προσθήκη νερού οι μικροοργανισμοί επαναδραστηριοποιούνται και αποδομούν τα οργανικά συστατικά, παράγουν θερμότητα όπου απελευθερώνεται και έχει άμεσο αποτέλεσμα την απότομη άνοδο της θερμοκρασίας. Κατά τα τελευταία γυρίσματα παρατηρείται συνεχής μείωση της θερμοκρασίας και του όγκου του σωρού κάτι που οφείλεται στο ότι η αποδόμηση έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και η διαδικασία της κομποστοποίησης πλησιάζει στο τέλος της. 80 Θερμοκρασία Ημέρες Κομποστοποίησης θερμοκρασία σωρού Σειρά1 Σειρά2 θερμοκρασία περιβάλλο - ντος 3.α: Καμπύλη μεταβολής της εσωτερικής θερμοκρασίας του σωρού και της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος σε συνάρτηση με τον χρόνο (με τα βέλη βλέπουμε τα γυρίσματα του σωρού) 33

34 3.2Όγκος Στον πίνακα 3 που ακολουθεί παρουσιάζεται η μεταβολή του όγκου του σωρού κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης. Πίνακας 3: Μεταβολή του όγκου του σωρού κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης των θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων του Δήμου Ηρακλείου. Ημερ/νία Δειγματοληψί ας Στάδια Κομποστοποίη σης Στοιχεία Σωρού Όγκος (m 3 ) Πριν* 1 Μετά* 2 09/04/08 Εγκατάσταση 4.485m 3 09/05/08 1 ο Γύρισμα 4.415m m 3 03/06/08 2 ο Γύρισμα 3.134m m 3 04/07/08 3 ο Γύρισμα 2.698m m 3 31/07/08 4 ο Γύρισμα 1.862m m 3 11/09/08 5 ο Γύρισμα 1.803m m 3 10/10/08 Τελικό compost 1.739m 3 Πριν* 1 : Έγινε η μέτρηση πριν το γύρισμα του σωρού Μετά* 2 : Έγινε η μέτρηση μετά το γύρισμα του σωρού Όπως βλέπουμε στον πίνακα 1 ο όγκος του σωρού μειώνεται συνεχώς και ο λόγος όπου γίνεται αυτό είναι εξαιτίας της συνεχούς αποδόμησης των υλικών. Στο τελικό κόμποστ ο όγκος του σωρού έχει μειωθεί περίπου 61,23% σε σχέση με τον αρχικό. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πειράματος τα 200L ακοσκίνιστου κόμποστ μας έδωσαν 150L κοσκινισμένου κόμποστ σε κόσκινο μικρότερο των 10mm. Άρα τα 1735L μας έδωσαν 1.304,25L κοσκινισμένου κόμποστ σε κόσκινο μικρότερο των 10mm. Αν από 1.739L αφαιρέσουμε τα 1.304,25L τότε έχουμε 434,75L. Άρα τα 1.739L έχασαν 434,75L, τα 100L έχασαν το 25%. Οπότε το ποσοστό των απωλειών είναι περίπου 25% 34

35 Μεταβολή του όγκου του σωρου κατά την διάρκεια των γυρισμάτων. 5 Ογκος σωρου Σειρά Συνολο γυρισματων 3,2α: Καμπύλη μεταβολής του όγκου κατά την διάρκεια των γυρισμάτων.( με τα βέλη συμβολίζονται τα γυρίσματα του σωρού) 3.3 Βάρος Το αρχικό βάρος του σωρού στης 09/04/2008, όταν έγινε η εγκατάστασή του, ήταν 1.121,5kg. Μετά το τέλος του πειράματος το ακοσκίνιστο κόμποστ είχε βάρος 869,5kg, είχε δηλαδή ποσοστό απωλειών περίπου στο 22,47%. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα του πειράματος τα 200L ακοσκίνιστου κόμποστ μας έδωσαν 71,5kg κοσκινισμένου κόμποστ σε κόσκινο μικρότερο των 10mm. Τα 1.739L ακοσκίνιστου κόμποστ μας έδωσαν 621,7kg κοσκινισμένου κόμποστ σε κόσκινο μικρότερο των 10mm. Αφού τα 869,5kg έχασαν 247,8kg, τα 100L θα είχαν ποσοστό απωλειών περίπου στο 28,5%. ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΒΑΡΟΥΣ ΚΙΛΑ (kg) 1.200, ,00 800,00 600,00 400,00 200,00 0, ,50 869,5 1 2 ΑΡΧΙΚΟ ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΟ ΒΑΡΟΣ Σειρά1 3.3: Καμπύλη μεταβολής του βάρους μετά το τέλος του πειράματος. 35

36 3.4 Μεταβολή Όγκου και Βάρους Όγκος Βάρος Τεμαχισμένα ,485 L ,5 Kg κλαδοκάθαρα (-61,23%) (-22,47%) Κομποστοποίηση-- 1,739 L ,5 Kg (-25%) (-28,5%) Κοσκίνισμα ,25 L ,7% Άρα Όγκος Βάρος (10:1) Αθρυμμάτιστα m t Κλαδοκάθαρα (2,5:1) Θρυμματισμένα m t Κλαδοκάθαρα (-61,25%) (-22,47) Θρυμματισμένα Κλαδοκάθαρα Τέλος ,08 m ,53 t Κομποστοποίησης (-25%) (-28,5) Κοσκίνισμα ,31 m ,43 t 36

37 3.5 Υγρασία Στον πίνακα 4 που ακολουθεί παρουσιάζεται η μεταβολή της υγρασίας κατά την διάρκεια της κομποστοποίησης των θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων του Δήμου Ηρακλείου. Πίνακας 4:μεταβολή της υγρασίας κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης των κλαδοκάθαρων Ημερ/νία Δειγματοληψί ας Στάδια Κομποστοποίη σης Στοιχεία Σωρού Υγρασία (%) Πριν* 1 Μετά* 2 09/04/08 Εγκατάσταση 59,87% 09/05/08 1 ο Γύρισμα 27,03% 61,36% 03/06/08 2 ο Γύρισμα 45,30% 62,35% 04/07/08 3 ο Γύρισμα 18,60% 60,74% 31/07/08 4 ο Γύρισμα 25,25% 64,41% 11/09/08 5 ο Γύρισμα 29,30% 62,29% 10/10/08 Τελικό compost ---- Πριν* 1 : Έγινε η μέτρηση πριν την διαβροχή και το γύρισμα του σωρού Μετά* 2 : Έγινε η μέτρηση μετά την διαβροχή και το γύρισμα του σωρού Η υγρασία του σωρού είναι ένας πολύ σημαντικός παράγοντας τόσο για την δράση των αποδομητών και όπως είναι γνωστό τα επιθυμητά επίπεδα πρέπει να κυμαίνονται από 40% έως 70%. Όπως παρατηρούμε στον πίνακα 2 η υγρασία του μετά την διαβροχή πάντα ήταν σε ικανοποιητικά επίπεδα, ενώ πριν την διαβροχή ήταν πάντα σε πολύ χαμηλά επίπεδα, εκτός από το δεύτερο γύρισμα όπου ήταν σε ικανοποιητικό επίπεδο. Οι χαμηλές τιμές της υγρασίας οφείλονται κυρίως στις υψηλές θερμοκρασίες της καλοκαιρινής περιόδου. 37

38 3.6 Μεταβολές Ph και EC Στον πίνακα 5 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι μεταβολές του Ph και EC κατά την διάρκεια της κομποστοποίησης των θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων του Δήμου Ηρακλείου. Πίνακας 5: Μεταβολές του Ph και EC κατά την διάρκεια της κομποστοποίησης των θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων του Δήμου Ηρακλείου. Ημερ/νία Δειγματοληψί ας Στάδια Κομποστοποίη σης Στοιχεία Σωρού Ph EC 09/04/08 Εγκατάσταση 7,9 1,91 09/05/08 1 ο Γύρισμα 7, /06/08 2 ο Γύρισμα 7, /07/08 3 ο Γύρισμα 7, /07/08 4 ο Γύρισμα 7, /09/08 5 ο Γύρισμα 7, /10/08 Τελικό compost 1* 7, * 7, *: Ακοσκίνιστο δείγμα 2*: Κοσκινισμένο δείγμα Το Ph με το ξεκίνημα της κομποστοποίησης και την άνοδο της θερμοκρασίας εμφανίζει μια ασταθή κατάσταση, η οποία οφείλεται στην έντονη η όχι μικροβιακή αποδόμηση και στην απελευθέρωση ή όχι αμμωνίας. Οι τιμές του Ph μας βοηθάνε στο να εκτιμήσουμε σε γενικές γραμμές την πορεία της βιολογικής αποδόμησης του οργανικού υλικού που μελετάται. Η ηλεκτρική αγωγιμότητα μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια της κομποστοποίησης. Οι μεταβολές της EC καθώς και η τελική τιμή της ποικίλουν από υλικό σε υλικό. Μεγάλη σημασία έχει η τελική τιμή της EC στο ώριμο κόμποστ καθώς δεν πρέπει να ξεπερνά τα 4 (ms/cm), διότι περιορίζεται η γεωργική του εφαρμογή. Σύμφωνα με τον πίνακα 3 οι τιμές της EC εμφανίζουν μια ασταθή κατάσταση, η οποία οφείλεται στην έντονη η όχι μικροβιακή αποδόμηση. Οι ενδιάμεσες πτώσης της τιμής της EC μπορούν να αποδοθούν στην απόπλυση αλάτων κατά την διάρκεια της διαβροχής του σωρού στα γυρίσματα. 38

39 3.7 Μεταβολές του οργανικού άνθρακα και του ολικού αζώτου Στον πίνακα 6 που ακολουθεί παρουσιάζονται οι μεταβολές του οργανικού άνθρακα και του ολικού αζώτου κατά την διάρκεια της κομποστοποίησης των θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων του Δήμου Ηρακλείου. Πίνακας 6: Μεταβολές του οργανικού άνθρακα και του ολικού αζώτου κατά την διάρκεια της κομποστοποίησης των θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων του Δήμου Ηρακλείου. Ημερ/νία Δειγματοληψί ας Στάδια Κομποστοποίη σης Στοιχεία Σωρού ΟΡΓΑΝΙΚΟΣ ΟΛΙΚΟ ΑΝΘΡΑΚΑΣ ΑΖΩΤΟ 09/04/08 Εγκατάσταση 45,2% 1,26% 09/05/08 1 ο Γύρισμα 44,32% 1,24% 03/06/08 2 ο Γύρισμα 44,25% 1,36% 04/07/08 3 ο Γύρισμα 40,9% 1,39% 31/07/08 4 ο Γύρισμα 35,6% 1,42% 11/09/08 5 ο Γύρισμα 30,92% 1,36% 10/10/08 Τελικό compost 1* 25,92% 1,44% 1*: Ακοσκίνιστο δείγμα 2*: Κοσκινισμένο δείγμα 2* 26,86% 1,42% 39

40 3.8 Αξιολόγηση κόμποστ Εικόνα 2.10: Ανάπτυξη των σπόρων καρδάμου στα διάφορα μείγματα υποστρωμάτων. 40

41 4. Συμπεράσματα - Προτάσεις Μετά το τέλος του πειράματος και σύμφωνα με τις μετρήσεις που έγιναν, ως προς τις μεταβολές του όγκου και του βάρους των κλαδοκάθαρων, καθ όλη την διάρκεια της επεξεργασίας τους, μπορούν να σημειωθούν τα ακόλουθα: α. Κατά μέσον όρο τα 1000 m 3 ατεμάχιστων ή αθρυμμάτιστων κλαδοκάθαρων δίδουν 400 m 3 θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων. β. Το βάρος των 1000 m 3 αθρυμμάτιστων κλαδοκάθαρων και επομένως και το βάρος των 400 m 3 θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων, με μέση υγρασία γύρω στο 40%, είναι γύρω στους 100 τόνους. γ. Τα 400 m 3 θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων κατά την διάρκεια της κομποστοποίησης τους χάνουν περίπου το 60% του όγκου τους και το 25% του βάρους τους. Επομένως το μη ραφιναρισμένο κόμποστ που θα παραχθεί από 1000 m 3 αθρυμμάτιστα κλαδοκάθαρα ή από τα 400 m 3 θρυμματισμένων θα είναι 150 m 3 και θα έχει βάρος 80 τόνους, με υγρασία γύρω στο 40%. δ. Τα 150 m 3 ή οι 80 τόνοι κόμποστ κατά το ραφινάρισμά τους θα δώσουν, καθαρό κόμποστ με κοκκομετρία μικρότερη των 10mm, το 75% του όγκου του και το 70% του βάρους του. Δηλαδή το τελικό ραφιναρισμένο κόμποστ από 1000 m 3 αθρυμμάτιστων κλαδοκάθαρων ή 400 m 3 θρυμματισμένων κλαδοκάθαρων θα δώσουν κόμποστ 116 m 3, βάρους 55 τόνους. Και το ειδικό βάρος του θα είναι γύρω στα 0,47 Kg/l. 41

Κομποστοποίηση Οργανικών Υπολειμμάτων

Κομποστοποίηση Οργανικών Υπολειμμάτων Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης Εργαστήριο Διαχείρισης Στερεών Υπολειμμάτων & Υγρών Αποβλήτων Κομποστοποίηση Οργανικών Υπολειμμάτων Δρ Θρασύβουλος Μανιός Επίκουρος Καθηγητής Μάιος 2009 Πίνακας Περιεχομένων

Διαβάστε περισσότερα

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος

Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Εδαφοκλιματικό Σύστημα και Άμπελος Δολαπτσόγλου Χριστίνα ΤΕΙ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ ΔΡΑΜΑ 2019 Chr. Dolaptsoglou Οργανική ουσία είναι όλα τα οργανικά υπολείμματα

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ: ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΟΜΠΟΣΤ ΔΙΑΧΩΡΙΣΘΕΝΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Βιολογικής. Γεωργίας. «Κομποστοποίηση» Εργαστήριο 4. Γεώργιος Δημόκας. Χρήστος Μουρούτογλου. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι.

Εργαστήριο Βιολογικής. Γεωργίας. «Κομποστοποίηση» Εργαστήριο 4. Γεώργιος Δημόκας. Χρήστος Μουρούτογλου. * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. Εργαστήριο Βιολογικής Γεωργίας «Κομποστοποίηση» Γεώργιος Δημόκας * Καθηγητής Εφαρμογών - Τ.Ε.Ι. 12 / 10 / 2015 Χρήστος Μουρούτογλου Κομποστοποίηση (Composting) Κομποστοποίηση είναι ο μετασχηματισμός της

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΩΣ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕΤΕ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑ

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΩΣ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕΤΕ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑ Δήμος Καλαμαριάς ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΠΩΣ ΝΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕΤΕ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΚΑΙ ΜΥΣΤΙΚΑ Αντιδημαρχία Καθαριότητας, Ανακύκλωσης & Πρασίνου Διεύθυνση Καθαριότητας - Ανακύκλωσης ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Η κομποστοποίηση είναι

Διαβάστε περισσότερα

Υποστρώματα λαχανικών Χρήση υποστρωμάτων:

Υποστρώματα λαχανικών Χρήση υποστρωμάτων: Υποστρώματα λαχανικών Χρήση υποστρωμάτων: Για παραγωγή σποροφύτων στα φυτώρια Για καλλιέργεια βρώσιμων λαχανικών Εδαφικά υποστρώματα Ως εδαφικό υπόστρωμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάθε είδος διαθέσιμου

Διαβάστε περισσότερα

Θρυμματισμός Κομποστοποίηση προϊόντων κλαδέματος

Θρυμματισμός Κομποστοποίηση προϊόντων κλαδέματος Θρυμματισμός Κομποστοποίηση προϊόντων κλαδέματος Εισηγητής: Γιάννης Λιοντήρης, Γεωπόνος - MSc Περιβάλλοντος, Διευθυντής Γεωτεχνικών Υπηρεσιών Δήμου Καλαμάτας Στόχοι της συνάντησης Δεν θα εξετάσουμε όλους

Διαβάστε περισσότερα

Υποστρώματα σποράς λαχανικών

Υποστρώματα σποράς λαχανικών Υποστρώματα σποράς λαχανικών Εδαφικά υποστρώματα Ως εδαφικό υπόστρωμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάθε είδος διαθέσιμου φυσικού χώματος, είτε οργανικό είτε ανόργανο, εφόσον: δεν είναι υπερβολικά βαρύ, δεν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. Κλαδέματα. Γρασίδι. Compost. Διατροφικά υπολείμματα. Φύλλα

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ. Κλαδέματα. Γρασίδι. Compost. Διατροφικά υπολείμματα. Φύλλα Δήμος Λαγκαδά ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Γρασίδι Κλαδέματα Compost Διατροφικά υπολείμματα Φύλλα H κομποστοποίηση είναι μια φυσική διαδικασία η οποία μετατρέπει τα οργανικά υλικά σε μια πλούσια σκούρα ουσία. Αυτή η

Διαβάστε περισσότερα

7. Η μικροβιολογία της κομποστοποίησης

7. Η μικροβιολογία της κομποστοποίησης 7. Η μικροβιολογία της κομποστοποίησης Έχει ήδη αναφερθεί ότι η κομποστοποίηση είναι μια καθαρά βιολογική διαδικασία στην οποία πλήθος μακροοργανισμών και κυρίως μικροοργανισμών παίρνουν μέρος. Οι μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

Έδρα: 1 ο χλμ Ορχομενού Κάστρου, Ορχομενός. Τηλ.: ,3 Fax: Γραφεία Αθήνας: Ευελπίδων 5, Αθήνα.

Έδρα: 1 ο χλμ Ορχομενού Κάστρου, Ορχομενός. Τηλ.: ,3 Fax: Γραφεία Αθήνας: Ευελπίδων 5, Αθήνα. ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΓΡΑΜΜΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗΣ & ΔΕΜΑΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ 1.Τεμαχισμός απορριμμάτων με απομάκρυνση μεταλλικών αντικειμένων 2. Διαχωρισμός απορριμμάτων σε οργανικά & ανακυκλώσιμα 4. Κομποστοποίηση -

Διαβάστε περισσότερα

Ορθή περιβαλλοντικά λειτουργία μονάδων παραγωγής βιοαερίου με την αξιοποίηση βιομάζας

Ορθή περιβαλλοντικά λειτουργία μονάδων παραγωγής βιοαερίου με την αξιοποίηση βιομάζας Ορθή περιβαλλοντικά λειτουργία μονάδων παραγωγής βιοαερίου με την αξιοποίηση βιομάζας ΑΡΓΥΡΩ ΛΑΓΟΥΔΗ Δρ. Χημικός TERRA NOVA ΕΠΕ περιβαλλοντική τεχνική συμβουλευτική ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΕΕ «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ»

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ. Εργαστήριο. Ενότητα 4 η : Υποστρώματα Σποράς Λαχανικών ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΠΑΣΣΑΜ. Τμήμα: Διδάσκοντες:

ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ. Εργαστήριο. Ενότητα 4 η : Υποστρώματα Σποράς Λαχανικών ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΠΑΣΣΑΜ. Τμήμα: Διδάσκοντες: ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ Εργαστήριο Ενότητα 4 η : Υποστρώματα Σποράς Λαχανικών Τμήμα: Διδάσκοντες: ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΠΑΣΣΑΜ Εδαφικά υποστρώματα Ως εδαφικό υπόστρωμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΜΠΟΣΤ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ ΜΑΣ. Δρ. Μάντζος Νίκος

ΚΟΜΠΟΣΤ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ ΜΑΣ. Δρ. Μάντζος Νίκος ΚΟΜΠΟΣΤ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ ΜΑΣ Δρ. Μάντζος Νίκος Κομποστοποίηση(composting), ονομάζεται η διαδικασία που έχει σκοπό να επιταχύνει και να καθοδηγήσει τις φυσικές διεργασίες της βιοαποδόμησηςτων οργανικών υπολειμμάτων.

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΑΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΟΚΟΜΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΚΑΙ ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΜΕΝΟΥ ΚΟΜΠΟΣΤ ΤΩΝ ΚΛΑΔΟΚΑΘΑΡΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ, ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ (ΜΕΡΟΣ 2 ο ) ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ

ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ, ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ (ΜΕΡΟΣ 2 ο ) ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑ, ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ (ΜΕΡΟΣ 2 ο ) ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΩΝ ΦΥΤΙΚΩΝ ΙΣΤΩΝ ΓΙΑ ΑΝΑΛΥΣΗ Όπως ήδη αναφέρθηκε για να αναλυθεί ένα δείγμα φυτικών ιστών ή φύλλων θα πρέπει αυτό να

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

Newsletter THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 1 Newsletter 5 η Έκδοση THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ Η αξιοποίηση των υγρών αποβλήτων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ. Θεματική Ενότητα: Επαναχρησιμοποίηση υποπροϊόντων αγροκτήματος Επαναχρησιμοποίηση υπολειμμάτων κλαδέματος μετά από επεξεργασία

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ. Θεματική Ενότητα: Επαναχρησιμοποίηση υποπροϊόντων αγροκτήματος Επαναχρησιμοποίηση υπολειμμάτων κλαδέματος μετά από επεξεργασία Ο.Ε.Φ. ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΣ «Η Ε Ν Ω Σ Η» ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΑΙΟΛΑΔΟΥ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ Θεματική Ενότητα: Επαναχρησιμοποίηση υποπροϊόντων αγροκτήματος Επαναχρησιμοποίηση υπολειμμάτων

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΩΝ Απόβλητα ελαιουργείων Κατά την κατεργασία του ελαιοκάρπου στα ελαιουργεία, παράλληλα με το ελαιόλαδο παράγεται και μία σειρά παραπροϊόντων. Αυτά είναι ο ελαιοπυρήνας,

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης. Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας «ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΝΕΡΓΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ»

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης. Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας «ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΝΕΡΓΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ» Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας «ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΝΕΡΓΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ» ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 Επιστημονικός Υπεύθυνος:

Διαβάστε περισσότερα

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά

Ε ΑΦΟΣ. Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά Ε ΑΦΟΣ Έδαφος: ανόργανα οργανικά συστατικά ρ. Ε. Λυκούδη Αθήνα 2005 Έδαφος Το έδαφος σχηµατίζεται από τα προϊόντα της αποσάθρωσης των πετρωµάτων του υποβάθρου (µητρικό πέτρωµα) ή των πετρωµάτων τω γειτονικών

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΑΡΧΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Α1 α) Λάθος β) Σωστό γ) Σωστό δ) Λάθος ε) Σωστό Α2 1- ε 2- δ 3- στ 4- α 5- γ ΘΕΜΑ Β Β1 Η χλωρή λίπανση

Διαβάστε περισσότερα

Έδαφος. Οι ιδιότητες και η σημασία του

Έδαφος. Οι ιδιότητες και η σημασία του Έδαφος Οι ιδιότητες και η σημασία του ΕΔΑΦΟΣ : Είναι το χαλαρό επιφανειακό στρώμα του στερεού φλοιού της γης. ΕΔΑΦΟΓΕΝΕΣΗ: Το έδαφος σχηματίζεται από την αποσάθρωση των μητρικών πετρωμάτων με την επίδραση

Διαβάστε περισσότερα

Ενεργειακή Αξιοποίηση Βιομάζας. Δρ Θρασύβουλος Μανιός Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης ΣΕΠ στην ΠΣΕ50

Ενεργειακή Αξιοποίηση Βιομάζας. Δρ Θρασύβουλος Μανιός Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης ΣΕΠ στην ΠΣΕ50 Ενεργειακή Αξιοποίηση Βιομάζας Δρ Θρασύβουλος Μανιός Αναπληρωτής Καθηγητής ΤΕΙ Κρήτης ΣΕΠ στην ΠΣΕ50 Τι ορίζουμε ως «βιομάζα» Ως βιομάζα ορίζεται η ύλη που έχει βιολογική (οργανική) προέλευση. Πρακτικά,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Περιεχόμενα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Περιεχόμενα ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 1.1 ΤΟ ΒΙΟΑΕΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ... 3 1.1.1 Το βιοαέριο στην Ελλάδα... 6 1.2 ΛΥΜΑΤΑ ΧΟΙΡΟΣΤΑΣΙΟΥ... 8 1.2.1 Σύσταση των λυμάτων χοιροστασίου... 8 1.2.1.1 Νερό... 8

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΔΙΑΘΕΣΗ ΣΤΕΡΕΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ενότητα 5: Στερεά απόβλητα και Αστική Ρύπανση (Μέρος 2 ο ) Ζαγγανά Ελένη Σχολή : Θετικών Επιστημών Τμήμα : Γεωλογίας Σκοποί ενότητας Πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων

Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων Προσδιορισμός φυσικοχημικών παραμέτρων υγρών αποβλήτων και υδάτων (DO - BOD - COD - TOC) Χ. Βασιλάτος Οργανική ύλη Αποξυγόνωση επιφανειακών και υπογείων υδάτων Οι οργανικές ύλες αποτελούν πολύ σοβαρό ρύπο,

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ

ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΔΑΣΙΚΩΝ ΕΔΑΦΩΝ Οργανική ουσία Αποτελείται από πολύπλοκες ενώσεις οι οποίες παράγονται από τα υπολείμματα των φυτικών και ζωικών οργανισμών, με την επίδραση βιολογικών, χημικών

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΙΦΑΣΙΚΟΥ ΦΥΓΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟΥ

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΙΦΑΣΙΚΟΥ ΦΥΓΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΙΦΑΣΙΚΟΥ ΦΥΓΟΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΕΛΑΙΟΥΡΓΕΙΟΥ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΝΑΖΗΡΙ ΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Α.Μ. 1997050014 ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ:

Διαβάστε περισσότερα

Πείραμα 1 ο. Προσδιορισμός Υγρασίας Τροφίμων

Πείραμα 1 ο. Προσδιορισμός Υγρασίας Τροφίμων Πείραμα 1 ο Προσδιορισμός Υγρασίας Τροφίμων Εισαγωγή Η μέτρηση της υγρασίας των τροφίμων είναι ιδιαιτέρως σημαντική για τους παρακάτω λόγους: Απαιτήσεις νομοθεσίας: υπάρχουν θεσμοθετημένα όρια για τη μέγιστη

Διαβάστε περισσότερα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα

Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Διαλύματα - Περιεκτικότητες διαλυμάτων Γενικά για διαλύματα Μάθημα 6 6.1. SOS: Τι ονομάζεται διάλυμα, Διάλυμα είναι ένα ομογενές μίγμα δύο ή περισσοτέρων καθαρών ουσιών. Παράδειγμα: Ο ατμοσφαιρικός αέρας

Διαβάστε περισσότερα

Εναλλακτική Διαχείριση Αγροτοβιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Αποβλήτων

Εναλλακτική Διαχείριση Αγροτοβιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Αποβλήτων Εναλλακτική Διαχείριση Αγροτοβιομηχανικών & Κτηνοτροφικών Αποβλήτων Δρ Θρασύβουλος Μανιός Αναπληρωτής Καθηγητής Εργαστήριο Διαχείριση Στερεών Υπολειμμάτων & Υγρών Αποβλήτων Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας

Διαβάστε περισσότερα

Υποστρώµατα σποράς λαχανικών

Υποστρώµατα σποράς λαχανικών Υποστρώµατα σποράς λαχανικών Εδαφικά µείγµατα 1. Εδαφική κοµπόστα Χώµα & κοπριά σε αναλογία 2:1 Τύπος χώµατος: Αµµοπηλώδες ή αργιλλοπηλώδες Τύπος κοπριάς: αγελαδινή ή αλογίσια ή προβάτων εν συνιστάται

Διαβάστε περισσότερα

Η Διαχείριση των Φυτικών Υπολειμμάτων Πάρκων και Δεντροστοιχιών

Η Διαχείριση των Φυτικών Υπολειμμάτων Πάρκων και Δεντροστοιχιών καινοτοµία Η Διαχείριση των Φυτικών Υπολειμμάτων Πάρκων και Δεντροστοιχιών ενηµέρωση του Δήμου Ηρακλείου στο ΤΕΙ Κρήτης Τα φυτικά υπολείμματα των δημοτικών πάρκων και δεντροστοιχιών, αλλά και των ιδιωτικών

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα καυσίμου σελ.1

Παράρτημα καυσίμου σελ.1 Παράρτημα καυσίμου σελ.1 Περιγραφές της σύστασης καύσιμης βιομάζας Η βιομάζα που χρησιμοποιείται σε ενεργειακές εφαρμογές μπορεί να προέρχεται εν γένει από δέντρα ή θάμνους (ξυλώδης ή λιγνο-κυτταρινούχος

Διαβάστε περισσότερα

Τα κύρια προϊόντα του βιολογικού μεταβολισμού είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το νερό και θερμότητα.

Τα κύρια προϊόντα του βιολογικού μεταβολισμού είναι το διοξείδιο του άνθρακα, το νερό και θερμότητα. ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ 1. Ορισμός και αρχές κομποστοποίησης Ως κομποστοποίηση ορίζεται η βιολογική, αερόβια, θερμόφιλη και ελεγχόμενη διεργασία μερικής αποσύνθεσης των οργανικών αποβλήτων

Διαβάστε περισσότερα

11.1 Χώρος παραλαβής και προσωρινής εναπόθεσης πρώτων υλών 11.2 Χώρος χώνευσης υλικών 11.3 Χώρος ωρίμανσης 11.4 Χώρος τυποποίησης αποθήκευσης

11.1 Χώρος παραλαβής και προσωρινής εναπόθεσης πρώτων υλών 11.2 Χώρος χώνευσης υλικών 11.3 Χώρος ωρίμανσης 11.4 Χώρος τυποποίησης αποθήκευσης 11.1 Χώρος παραλαβής και προσωρινής εναπόθεσης πρώτων υλών Η επιφάνεια του χώρου παραλαβής και προσωρινής εναπόθεσης, υπολογίζεται με βάση τις ανάγκες του πλέον κρίσιμου μήνα από πλευράς όγκου υλικών που

Διαβάστε περισσότερα

Βραβευμένο σύστημα τροφής φυτών!

Βραβευμένο σύστημα τροφής φυτών! Βραβευμένο σύστημα τροφής φυτών! Powder Feeding Τα οργανικά και ορυκτά λιπάσματα χρησιμοποιούνται στη γεωργία εδώ και χιλιάδες χρόνια, ωστόσο, οι γεωργικές τεχνικές και τα χρησιμοποιούμενα μέσα δεν έχουν

Διαβάστε περισσότερα

Πίνακας Περιεχομένων

Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων 1. ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE... 4 2. Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΟΥ CONDENSE... 5 2.1 Πρώτες ύλες... 5 2.1.1. Υγρά απόβλητα ελαιοτριβείων - Κατσίγαρος... 5 2.1.2. Νωπή κοπριά...

Διαβάστε περισσότερα

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων

Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων Ποιοτικά Χαρακτηριστικά Λυµάτων µπορούν να καταταχθούν σε τρεις κατηγορίες: Φυσικά Χηµικά Βιολογικά. Πολλές από τις παραµέτρους που ανήκουν στις κατηγορίες αυτές αλληλεξαρτώνται π.χ. η θερµοκρασία που

Διαβάστε περισσότερα

Ανδρέας Αθανασόπουλος Γεωπόνος, Υπεύθυνος Κ.Π.Ε. Λαυρίου

Ανδρέας Αθανασόπουλος Γεωπόνος, Υπεύθυνος Κ.Π.Ε. Λαυρίου Ανδρέας Αθανασόπουλος Γεωπόνος, Υπεύθυνος Κ.Π.Ε. Λαυρίου Μακροστοιχεία ( C O Η ) Ν Ρ Κ Με αυτή τη σειρά και στα λιπάσματα Ιχνοστοιχεία Mn Mg Zn B... (Fe) 15/10/2011 ΚΠΕ Λαυρίου 2 Ανόργανη Οργανική (χηλική)

Διαβάστε περισσότερα

9 ο Εργαστήριο Υποστρώματα καλλιεργειών εκτός εδάφους

9 ο Εργαστήριο Υποστρώματα καλλιεργειών εκτός εδάφους 9 ο Εργαστήριο Υποστρώματα καλλιεργειών εκτός εδάφους 9.1. Γενικά Στις υδροπονικές καλλιέργειες το υπόστρωμα αποτελεί ένα υποκατάστατο του εδάφους και επομένως θα πρέπει να είναι σε θέση να επιτελεί όλες

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων

Διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων Ενότητα 7: Βιολογική επεξεργασία Ευθύμιος Νταρακάς Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΕΡΓΑΣΙΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Οι οργανισμοί εξασφαλίζουν ενέργεια, για τις διάφορες λειτουργίες τους, διασπώντας θρεπτικές ουσίες που περιέχονται στην τροφή τους. Όμως οι φωτοσυνθετικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ

ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Υποστρώματα Πορώδη υλικά που δεν προκαλούν φυτοτοξικότητα και χρησιμοποιούνται για να υποκαταστήσουν το έδαφος ως μέσου ανάπτυξης του ριζικού συστήματος των φυτών. Χημικά αδρανή

Διαβάστε περισσότερα

Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων

Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων Απώλειες των βιταμινών κατά την επεξεργασία των τροφίμων Αποφλοίωση και καθαρισμός Πολλά φυτικά προϊόντα π.χ, μήλα, πατάτες χρειάζονται αποφλοίωση ή καθαρισμό μερικών τμημάτων τους πριν από την κατεργασία.

Διαβάστε περισσότερα

Η λίπανση της ελιάς μπορεί να εφαρμοστεί είτε με ανόργανα λιπάσματα, είτε με οργανικά υλικά (ζωική κοπριά, κομπόστα ή χλωρή λίπανση).

Η λίπανση της ελιάς μπορεί να εφαρμοστεί είτε με ανόργανα λιπάσματα, είτε με οργανικά υλικά (ζωική κοπριά, κομπόστα ή χλωρή λίπανση). Λίπανση της Ελιάς Η ελιά γενικά δεν θεωρείται απαιτητικό είδος και μπορεί να αναπτυχθεί σε μεγάλη ποικιλία εδαφικών τύπων. Η λίπανση αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της διαχείρισης του ελαιώνα και στοχεύει

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη πολυπαραμετρικού μαθηματικού μοντελου για τη βελτιστοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού σε Ορεινές περιοχέσ ΑΕΝΑΟΣ

Ανάπτυξη πολυπαραμετρικού μαθηματικού μοντελου για τη βελτιστοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού σε Ορεινές περιοχέσ ΑΕΝΑΟΣ Ανάπτυξη πολυπαραμετρικού μαθηματικού μοντελου για τη βελτιστοποίηση του ενεργειακού σχεδιασμού σε Ορεινές περιοχέσ ΑΕΝΑΟΣ ΗΜΕΡΙΔΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ, ΜΕΤΣΟΒΟ 29/5/2015 Ενεργειακή αξιοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

Συσκευασία: 12 lt.: 200 τμχ./παλέτα 50 lt.: 54 τμχ./παλέτα

Συσκευασία: 12 lt.: 200 τμχ./παλέτα 50 lt.: 54 τμχ./παλέτα HUMO-TURF 12 lt. & 50 lt. Εμπλουτισμένη φυτοτύρφη για φυτά EΣΩTEPIKOY - EΞΩTEPIKOY χώρου. Πολύ ελαφρό εδαφικό μείγμα φυτοχώματος που περιέχει υψηλής ποιότητας φυσικά συστατικά. Είναι ιδανικό για τη βελτίωση

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ?

Ορισμός το. φλψ Στάδια επεξεργασίας λυμάτων ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? ΘΕΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΚΩ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΚΑΘΑΡΙΣΜΟΣ? Ο βιολογικος καθαρισμος αφορα την επεξεργασια λυματων, δηλαδη τη διαδικασια μεσω της οποιας διαχωριζονται οι μολυσματικες ουσιες από

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευή κομπόστ από οργανικά υπολείμματα της περιοχής της Άρτας

Παρασκευή κομπόστ από οργανικά υπολείμματα της περιοχής της Άρτας Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Ανθοκομίας Αρχιτεκτονικής Τοπίου Παρασκευή κομπόστ από οργανικά υπολείμματα της περιοχής της Άρτας Υπεύθυνος καθηγητής : Πατακιούτας Γεώργιος Σπουδαστές

Διαβάστε περισσότερα

Διαχείριση Στερεών Απορριμμάτων. Μάθημα 2 ο. Ι.Μ. Δόκας Επικ. Καθηγητής

Διαχείριση Στερεών Απορριμμάτων. Μάθημα 2 ο. Ι.Μ. Δόκας Επικ. Καθηγητής Διαχείριση Στερεών Απορριμμάτων Μάθημα 2 ο Ι.Μ. Δόκας Επικ. Καθηγητής Φυσικά Χαρακτηριστικά ΑΣΑ Ειδικό βάρος Υγρασία Υδροαπορροφητικότητα Υδραυλική αγωγιμότητα Ειδικό Βάρος = Βάρος Ανά Μονάδα Όγκου Ειδικό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος

ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ. Καρβουντζή Ηλιάνα Βιολόγος ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΑΝΑΠΝΟΗ Η τροφή αποτελείται και από ουσίες μεγάλου μοριακού βάρους (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες, λιπίδια, νουκλεϊνικά οξέα). Οι ουσίες αυτές διασπώνται (πέψη) σε απλούστερες (αμινοξέα, απλά σάκχαρα,

Διαβάστε περισσότερα

Αναερόβια χώνευση - Κομποστοποίηση Απαραίτητος συνδυασμός για ολοκληρωμένη ενεργειακή αξιοποίηση οργανικών αποβλήτων

Αναερόβια χώνευση - Κομποστοποίηση Απαραίτητος συνδυασμός για ολοκληρωμένη ενεργειακή αξιοποίηση οργανικών αποβλήτων Αναερόβια χώνευση - Κομποστοποίηση Απαραίτητος συνδυασμός για ολοκληρωμένη ενεργειακή αξιοποίηση οργανικών αποβλήτων Γεράσιμος Λυμπεράτος Καθηγητής Σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ Αναερόβια χώνευση Είναι η

Διαβάστε περισσότερα

Ανακύκλωση ΣΤ 1 ΤΑΞΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Ανακύκλωση ΣΤ 1 ΤΑΞΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ανακύκλωση ΣΤ 1 ΤΑΞΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Γεια σας! Είμαι η Μαρία και θα σας μιλήσω για την ανακύκλωση μπαταριών. Γεια σας! Είμαι η Χαριτίνη και θα σας μιλήσω για την κομποστοποίηση. Γεια σας! Είμαι

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογικές Επεξεργασίες Στερεών Αποβλήτων

Βιολογικές Επεξεργασίες Στερεών Αποβλήτων Βιολογικές Επεξεργασίες Στερεών Αποβλήτων Κάτια Λαζαρίδη Επίκουρη Καθηγήτρια Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο klasaridi@hua.gr 1 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΚΟΠΟΣ Οδηγία 1999/31/ΕΚ για την Υγειονοµική Ταφή Εναρµόνιση Εθνικού

Διαβάστε περισσότερα

Διπλ. Μηχανικός Βασιλειάδης Μιχαήλ ΑΟΥΤΕΒ ΜΗΧΑΝΙΚΗ Α.Ε. 04 Φεβρουαρίου 2011 Hotel King George II Palace Πλατεία Συντάγματος Αθήνα

Διπλ. Μηχανικός Βασιλειάδης Μιχαήλ ΑΟΥΤΕΒ ΜΗΧΑΝΙΚΗ Α.Ε. 04 Φεβρουαρίου 2011 Hotel King George II Palace Πλατεία Συντάγματος Αθήνα Διπλ. Μηχανικός Βασιλειάδης Μιχαήλ ΑΟΥΤΕΒ ΜΗΧΑΝΙΚΗ Α.Ε. 04 Φεβρουαρίου 2011 Hotel King George II Palace Πλατεία Συντάγματος Αθήνα Είδη πρώτων υλών Αγροτικού τομέα Κτηνοτροφικού τομέα Αστικά απόβλητα Αγροτικός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ Δήμος Καλαμαριάς ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ Ευχαριστούμε για τη συμμετοχή σας! Ο Δήμαρχος Καλαμαριάς Θεοδόσης Μπακογλίδης Ο Αντιδήμαρχος Καθαριότητας, Ανακύκλωσης & Πρασίνου Σταύρος Ζαμπέτογλου

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΧΑΪΑΣ Ανοιχτός Κύκλος Συναντήσεων Συζητήσεων Δευτέρα 29 Απριλίου 2013 Επιμελητήριο Αχαΐας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΧΑΪΑΣ Ανοιχτός Κύκλος Συναντήσεων Συζητήσεων Δευτέρα 29 Απριλίου 2013 Επιμελητήριο Αχαΐας ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΑΧΑΪΑΣ Δευτέρα 29 Απριλίου 2013 Επιμελητήριο Αχαΐας Σας καλούμε να παρευρεθείτε στον ανοιχτό κύκλο συναντήσεων συζητήσεων που συνδιοργανώνουν το Γραφείο Καινοτομίας και

Διαβάστε περισσότερα

Ενημέρωση για την εφαρμογή της οικιακής κομποστοποίησης

Ενημέρωση για την εφαρμογή της οικιακής κομποστοποίησης Ενημέρωση για την εφαρμογή της οικιακής κομποστοποίησης ΠΑΓΑΝΟΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ Μηχανικός Π.Α.ΔΥ.Θ. Α.Ε. - έργα διαχείρισης Α.Σ.Α. Ένας Χ.Υ.Τ.Α. στο Ν. Τρικάλων Πέντε Σταθμοί Μεταφόρτωσης Απορριμμάτων (Σ.Μ.Α.)

Διαβάστε περισσότερα

Δ. Μείωση του αριθμού των μικροοργανισμών 4. Να αντιστοιχίσετε τα συστατικά της στήλης Ι με το ρόλο τους στη στήλη ΙΙ

Δ. Μείωση του αριθμού των μικροοργανισμών 4. Να αντιστοιχίσετε τα συστατικά της στήλης Ι με το ρόλο τους στη στήλη ΙΙ Κεφάλαιο 7: Εφαρμογές της Βιοτεχνολογίας 1. Η βιοτεχνολογία άρχισε να εφαρμόζεται α. μετά τη βιομηχανική επανάσταση (18ος αιώνας) β. μετά την ανακάλυψη της δομής του μορίου του DNA από τους Watson και

Διαβάστε περισσότερα

Προσαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών για μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στην ελαιοκαλλιέργεια Δρ. Γεώργιος Ψαρράς, Δρ. Γεώργιος Κουμπούρης

Προσαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών για μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στην ελαιοκαλλιέργεια Δρ. Γεώργιος Ψαρράς, Δρ. Γεώργιος Κουμπούρης ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑ Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών & Αμπέλου Προσαρμογή καλλιεργητικών πρακτικών για μείωση του αποτυπώματος άνθρακα στην ελαιοκαλλιέργεια Δρ. Γεώργιος Ψαρράς, Δρ.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ. Εργαστήριο. Ενότητα 9 η : Υποστρώματα Καλλιεργειών Εκτός Εδάφους ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ.

ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ. Εργαστήριο. Ενότητα 9 η : Υποστρώματα Καλλιεργειών Εκτός Εδάφους ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΓΕΝΙΚΗ ΛΑΧΑΝΟΚΟΜΙΑ Εργαστήριο Ενότητα 9 η : Υποστρώματα Καλλιεργειών Εκτός Εδάφους Τμήμα: Διδάσκοντες: ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Δ. ΣΑΒΒΑΣ, Χ. ΠΑΣΣΑΜ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ Υποστρώματα (1/2) Πορώδη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΔΑΦΟΛΟΓΙΑ ΛΙΠΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ 4 ΟΥ ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ: 1. Οι εδαφικές ιδιότητες μεταβάλλονται: Α. Κατά μήκος των τριών αξόνων (x, y, z) Β. Με το πέρασμα του

Διαβάστε περισσότερα

Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙ.Δ.Ε Α ΑΘΗΝΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 2016 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ

Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙ.Δ.Ε Α ΑΘΗΝΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 2016 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Ε.Κ.Φ.Ε. ΔΙ.Δ.Ε Α ΑΘΗΝΑΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 2016 ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΧΗΜΕΙΑ Ονόματα διαγωνιζομένων: 1) 2) 3) Σχολείο: Όνομα Υπεύθυνου Καθηγητή: 1 η ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος

ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ΒΙΟΓΕΩΧΗΜΙΚΟΙ ΚΥΚΛΟΙ Βιογεωχημικός κύκλος ενός στοιχείου είναι, η επαναλαμβανόμενη κυκλική πορεία του στοιχείου στο οικοσύστημα. Οι βιογεωχημικοί κύκλοι, πραγματοποιούνται με την βοήθεια, βιολογικών, γεωλογικών

Διαβάστε περισσότερα

Το πρόβλημα της ιλύς. Η λύση GACS

Το πρόβλημα της ιλύς. Η λύση GACS Το πρόβλημα της ιλύς Κατά την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων παράγονται ταυτόχρονα και ορισμένα παραπροϊόντα, όπως τα εσχαρίσματα, η άμμος, τα ξαφρίσματα και η περίσσεια ιλύς από τις δεξαμενές καθίζησης

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ

Newsletter THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ 1 Newsletter 6 η Έκδοση THE CONDENSE MANAGING SYSTEM: PRODUCTION OF NOVEL FERTILIZERS FROM MANURE AND OLIVE MILL WASTEWATER ΑΓΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΟΚΙΜΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΠΙΛΟΤΙΚΗΣ Το ολοκληρωμένο διαχειριστικό

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Κωνσταντίνος Π. (Β 2 ) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ Βιοενεργητική είναι ο κλάδος της Βιολογίας που μελετά τον τρόπο με τον οποίο οι οργανισμοί χρησιμοποιούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να υλοποιήσουν τις

Διαβάστε περισσότερα

H εταιρεία ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ δραστηριοποιείται

H εταιρεία ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ δραστηριοποιείται H εταιρεία ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ δραστηριοποιείται πάνω από 50 χρόνια στο χώρο παραγωγής και συσκευασίας φυτοχωμάτων-κομπόστ και εμπορίας υποστρωμάτων. Η εμπειρία και η γνώση της πάνω στο φυτόχωμα την έχουν καταστήσει

Διαβάστε περισσότερα

Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων

Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Επεξεργασία και διαχείριση στερεών αποβλήτων Ενότητα 7: Αερόβια λιπασματοποίηση. Μουσιόπουλος Νικόλαος Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΜΕΛΙΤΖΑΝΑΣ 1

econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΜΕΛΙΤΖΑΝΑΣ 1 econteplusproject Organic.Edunet Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΜΕΛΙΤΖΑΝΑΣ 1 econteplusproject Organic.Edunet ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΣΟΛΑΝΩΔΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Χαράλαμπος

Διαβάστε περισσότερα

Σύντομη περιγραφή του πειράματος

Σύντομη περιγραφή του πειράματος Σύντομη περιγραφή του πειράματος Μέρος Ι: Μέτρηση του ΡΗ της βροχής από τρεις διαφορετικές περιοχές (βιομηχανική περιοχή, κέντρο αστικής πόλης, βουνό) και επίδραση των νερών αυτών σε μάρμαρο και μέταλλο.

Διαβάστε περισσότερα

E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr

E. Καµπουράκης. Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr ΛίπανσηστηνΒιολογικήΓεωργία E. Καµπουράκης Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ) Ταχ. Θυρ.. 2229, 71003 Ηράκλειο, Κρήτη Ελλάδα Τηλ.. 281 0 245851, Fax.. 281 0 245873 ekab@nagref-her.gr Λίπανσηστηνβιολογικήγεωργία

Διαβάστε περισσότερα

γυαλί χαρτί χαρτόνι ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Ανακύκλωσε και εσύ! υπόλοιπα απόβλητα πλαστικό μέταλλο βιοαπόβλητα ή οργανικά απόβλητα http://uest.ntua.

γυαλί χαρτί χαρτόνι ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Ανακύκλωσε και εσύ! υπόλοιπα απόβλητα πλαστικό μέταλλο βιοαπόβλητα ή οργανικά απόβλητα http://uest.ntua. χαρτί χαρτόνι γυαλί πλαστικό μέταλλο βιοαπόβλητα ή οργανικά απόβλητα υπόλοιπα απόβλητα ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Ανακύκλωσε και εσύ! «Ανάπτυξη και εφαρμογή πιλοτικού συστήματος για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Στερεών

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΘΟΚΟΜΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΘΟΚΟΜΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΘΟΚΟΜΙΚΩΝ ΦΥΤΩΝ Α. ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ Η επιτυχία μιας ανθοκομικής καλλιέργειας στην ύπαιθρο εξασφαλίζεται όταν οι συνθήκες είναι οι κατάλληλες για ένα συγκεκριμένο είδος.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ 2013-14 ΘΕΜΑΤΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ Μπορεί να λειτουργήσει ένα οικοσύστημα α) με παραγωγούς και καταναλωτές; β) με παραγωγούς και αποικοδομητές; γ)με καταναλωτές και αποικοδομητές; Η διατήρηση των οικοσυστημάτων προϋποθέτει

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Τι είναι οι καλλιέργειες μικροοργανισμών; Τι είναι το θρεπτικό υλικό; Ποια είναι τα είδη του θρεπτικού υλικού και τι είναι το καθένα;

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Τι είναι οι καλλιέργειες μικροοργανισμών; Τι είναι το θρεπτικό υλικό; Ποια είναι τα είδη του θρεπτικού υλικού και τι είναι το καθένα; ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Τι είναι οι καλλιέργειες μικροοργανισμών; Καλλιέργεια είναι η διαδικασία ανάπτυξης μικροοργανισμών με διάφορους τεχνητούς τρόπους στο εργαστήριο ή σε βιομηχανικό επίπεδο. Με τη δημιουργία καλλιεργειών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ Κ Kάνιγγος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΟΛΛΙΝΤΖΑ 10, (5ος όροφ. Τηλ: 210-3300296-7. www.kollintzas.gr OΙΚΟΛΟΓΙΑ 1. Όσο το ποσό της ενέργειας: α) μειώνεται προς τα ανώτερα

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστηριακή άσκηση 1: ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΛΥΣΗΣ

Εργαστηριακή άσκηση 1: ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΛΥΣΗΣ ΧΗΜΕΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΤΟΧΟΙ Εργαστηριακή άσκηση 1: ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΛΥΣΗΣ Στο τέλος του πειράματος αυτού θα πρέπει να μπορείς : 1. Να αναγνωρίζεις ότι το φαινόμενο της διάλυσης είναι

Διαβάστε περισσότερα

Από τον Δρ. Φρ. Γαΐτη* για το foodbites.eu

Από τον Δρ. Φρ. Γαΐτη* για το foodbites.eu Από τον Δρ. Φρ. Γαΐτη* για το foodbites.eu Η μικροβιακή αύξηση μπορεί να επηρεάζεται από διάφορους ενδογενείς (εσωτερικούς) και εξωγενείς (εξωτερικούς) παράγοντες. Η αξιολόγηση αυτών των παραγόντων είναι

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ

Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος Δ Ι Δ Α Σ Κ Ο Υ Σ Α Κ Ρ Ε Σ Τ Ο Υ Α Θ Η Ν Α Δ Ρ. Χ Η Μ Ι Κ Ο Σ Μ Η Χ Α Ν Ι Κ Ο Σ Εισαγωγή στην Επιστήμη του Μηχανικού Περιβάλλοντος 1 ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο & 3 O

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ Γυμνασίου. «Μείωση των θερμικών απωλειών από κλειστό χώρο με τη χρήση διπλών τζαμιών»

ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ Γυμνασίου. «Μείωση των θερμικών απωλειών από κλειστό χώρο με τη χρήση διπλών τζαμιών» 3 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΒΡΙΛΗΣΣΙΩΝ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 2017 ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Γ Γυμνασίου «Μείωση των θερμικών απωλειών από κλειστό χώρο με τη χρήση διπλών τζαμιών» του μαθητή Διονύση Κλαδά Μάιος 2017 1 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΔΑΦΩΝ

ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΔΑΦΩΝ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ : 2017-2018 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗΣ ΔΟΚΙΜΗΣ: ΚΟΚΚΟΜΕΤΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΔΑΦΩΝ Επιστημονικός Συνεργάτης: Δρ. Αλέξανδρος Βαλσαμής, Πολιτικός Μηχανικός Εργαστηριακός Υπεύθυνος: Παναγιώτης

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι άμεση ρύπανση?

Τι είναι άμεση ρύπανση? ΡΥΠΑΝΣΗ ΝΕΡΟΥ Τι είναι ρύπανση; Ρύπανση μπορεί να θεωρηθεί η δυσμενής μεταβολή των φυσικοχημικών ή βιολογικών συνθηκών ενός συγκεκριμένου περιβάλλοντος ή/και η βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βλάβη στην

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Χημική Τεχνολογία. Εργαστηριακό Μέρος

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα. Χημική Τεχνολογία. Εργαστηριακό Μέρος ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Χημική Τεχνολογία Εργαστηριακό Μέρος Ενότητα 8.2: Χημικώς Απαιτούμενο Οξυγόνο (Chemical Oxygen Demand, COD) Ευάγγελος Φουντουκίδης

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών.

Παρασκευαστικό διαχωρισμό πολλών ουσιών με κατανομή μεταξύ των δύο διαλυτών. 1. ΕΚΧΥΛΙΣΗ Η εκχύλιση είναι μία από τις πιο συνηθισμένες τεχνικές διαχωρισμού και βασίζεται στην ισορροπία κατανομής μιας ουσίας μεταξύ δύο φάσεων, που αναμιγνύονται ελάχιστα μεταξύ τους. Η ευρύτητα στη

Διαβάστε περισσότερα

panagiotisathanasopoulos.gr

panagiotisathanasopoulos.gr Χημική Ισορροπία 61 Παναγιώτης Αθανασόπουλος Χημικός, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών Χημικός Διδάκτωρ Παν. Πατρών 62 Τι ονομάζεται κλειστό χημικό σύστημα; Παναγιώτης Αθανασόπουλος Κλειστό ονομάζεται το

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΗ 6 η BOD-COD. Θεωρητικό υπόβαθρο. Αποσύνθεση υπό αερόβιες συνθήκες Ο 2. Οξείδωση Ενέργεια. Τελικά προϊόντα Η 2 Ο, CO 2, SO 4, NO 3, ενέργεια

ΑΣΚΗΣΗ 6 η BOD-COD. Θεωρητικό υπόβαθρο. Αποσύνθεση υπό αερόβιες συνθήκες Ο 2. Οξείδωση Ενέργεια. Τελικά προϊόντα Η 2 Ο, CO 2, SO 4, NO 3, ενέργεια ΑΣΚΗΣΗ 6 η BOD-COD Θεωρητικό υπόβαθρο Αποσύνθεση υπό αερόβιες συνθήκες Ο 2 Οργανικά απόβλητα και µικροργανισµοί Οξείδωση Ενέργεια Τελικά προϊόντα Η 2 Ο, CO 2, SO 4, NO 3, ενέργεια οξείδωση Νέα κύτταρα

Διαβάστε περισσότερα

Σήµερα οι εξελίξεις στην Επιστήµη και στην Τεχνολογία δίνουν τη

Σήµερα οι εξελίξεις στην Επιστήµη και στην Τεχνολογία δίνουν τη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο: ΑΡΧΕΣ & ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ Συνδυασµός ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Προσφέρει τη δυνατότητα χρησιµοποίησης των ζωντανών οργανισµών για την παραγωγή χρήσιµων προϊόντων 1 Οι ζωντανοί οργανισµοί

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις:

ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 Ο Α. Να επιλέξετε τη φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Μία αλεπού και ένα τσακάλι που ζουν σε ένα οικοσύστημα ανήκουν: Α. Στον ίδιο πληθυσμό Β. Στην

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για την επιλογή στην 11η Ευρωπαϊκή Ολυμπιάδα Επιστημών - EUSO 2013 Σάββατο 19 Ιανουαρίου 2013 ΒΙΟΛΟΓΙΑ Σχολείο: Ονόματα των μαθητών: 1) 2)...... 3) 1 Μελέτη της κυτταρικής

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογικά προϊόντα κήπου. Οδηγός για εύκολη και γρήγορη κομποστοποίηση

Βιολογικά προϊόντα κήπου. Οδηγός για εύκολη και γρήγορη κομποστοποίηση Δωρεάν Δωρεάν συμβουλές συμβουλές Βιολογικά προϊόντα κήπου Οδηγός για εύκολη και γρήγορη κομποστοποίηση Η φύση ως πρότυπο Σε κάθε τετραγωνικό εκατοστό εδάφους, υπάρχουν εκατομμύρια μικροοργανισμοί που

Διαβάστε περισσότερα

Newsletter ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ

Newsletter ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ Newsletter 12 η Έκδοση ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ CONDENSE: ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΩΝ ΛΙΠΑΣΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΚΟΠΡΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΓΑΡΟ ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ Ο οργανισμός ανάπτυξης Δυτικής

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΙΛΥΟΣ ΑΠΟΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ. ΝίκοςΚάρτσωνας, Πολιτικός Μηχανικός, Υγιειονολόγος M.Sc.

ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΙΛΥΟΣ ΑΠΟΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ. ΝίκοςΚάρτσωνας, Πολιτικός Μηχανικός, Υγιειονολόγος M.Sc. ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΙΛΥΟΣ ΑΠΟΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΛΥΜΑΤΩΝ ΝίκοςΚάρτσωνας, Πολιτικός Μηχανικός, Υγιειονολόγος M.Sc. ιαχείρισηστερεώναποβλήτων Στόχος της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων: προστασία της δηµόσιας

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου

Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας. Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Εργασία για το μάθημα της Βιολογίας Περίληψη πάνω στο κεφάλαιο 3 του σχολικού βιβλίου Στο 3 ο κεφάλαιο του βιβλίου η συγγραφική ομάδα πραγματεύεται την ενέργεια και την σχέση που έχει αυτή με τους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Βελτίωση αναερόβιων χωνευτών και αντιδραστήρων µεθανογένεσης

Βελτίωση αναερόβιων χωνευτών και αντιδραστήρων µεθανογένεσης Βελτίωση αναερόβιων χωνευτών και αντιδραστήρων µεθανογένεσης Τι είναι; BI-CHEM XP146 βιο-ενζυµατικό προϊόν σε σκόνη που περιέχει: Ένζυµα: τύποι πρωτεάσης, αµυλάσης, κυτταρινάσης και λιπάσης Αναερόβια βακτήρια

Διαβάστε περισσότερα

Ολοκληρωµένη Περιβαλλοντική ιαχείριση Κτηνοτροφικών Αποβλήτων. «Εγχειρίδιο λειτουργίας µονάδων κοµποστοποίησης» ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ

Ολοκληρωµένη Περιβαλλοντική ιαχείριση Κτηνοτροφικών Αποβλήτων. «Εγχειρίδιο λειτουργίας µονάδων κοµποστοποίησης» ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ Ολοκληρωµένη Περιβαλλοντική ιαχείριση Κτηνοτροφικών Αποβλήτων «Εγχειρίδιο λειτουργίας µονάδων κοµποστοποίησης» ΤΕΙ ΚΡΗΤΗΣ 1. Εισαγωγή... 3 2. Τι είναι κοµποστοποίηση... 5 3. Κρίσιµοι παράµετροι λειτουργίας...

Διαβάστε περισσότερα

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ

3.2 ΕΝΖΥΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΚΑΤΑΛΥΤΕΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΤΟ 3 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Γ. Β1 3.1 ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Όλοι οι οργανισμοί προκειμένου να επιβιώσουν και να επιτελέσουν τις λειτουργίες τους χρειάζονται ενέργεια. Οι φυτικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ Κυρκίτσος Φίλιππος, Δρ. Περιβαλλοντολόγος Πρόεδρος Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης Ημερίδες για την κομποστοποίηση Στους Δήμους Καβάλας & Αλεξανδρούπολης 22-23

Διαβάστε περισσότερα