Βιοηθική & Γενετική. Τι είναι η Βιοηθική; 12/19/2017

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Βιοηθική & Γενετική. Τι είναι η Βιοηθική; 12/19/2017"

Θεοδοσία Αγγελοπούλου
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Βιοηθική & Γενετική Ληµναίος Στέφανος Πραγµατογνώµων Εγκληµατολόγος DNA Βιοχηµικός & Βιοτεχνολόγος, B.Sc. Βιοχηµικός, M.Sc. Βιοστατιστικός & Επιδηµιολόγος, M.Sc. Υποψήφιος ιδάκτωρ Βιοστατιστικής & Επιδηµιολογίας Τι είναι η Βιοηθική; Η ραγδαία ανάπτυξη των Βιοεπιστηµών και η δυνατότητα παρέµβασης του ανθρώπου σε διάφορες βιολογικές διαδικασίες έκαναν απαραίτητη την ανάπτυξη ενός νέου γνωστικού αντικειµένου, αυτού της Βιοηθικής. Ο πρώτος που χρησιµοποίησε τον όρο Bioethics", είναι ο Potter van Rensselaer στο έργο του «Bioethics. Bridge to the future», Νέα Υόρκη, 1971: «Η Βιοηθική ως νέο γνωστικό πεδίο που συνδυάζει τη βιολογική γνώση µε τη γνώση των συστηµάτων ανθρώπινων αξιών Επέλεξα το Bio- για τη βιολογική γνώση, την επιστήµη των ζωντανών συστηµάτων και το -ethics για τη γνώση των συστηµάτων ανθρώπινων αξιών». 1

2 Τι είναι η Βιοηθική; Βιοηθική Βιοεπιστήµες Φιλοσοφία Θεολογία Νοµική Βιοηθική & Γενετική Πειραµατόζωα Βιοτράπεζες 2

3 Πειραµατόζωα Ιστορική Αναδροµή Τα πειράµατα στα ζώα διεξάγονται από αρχαιοτάτους χρόνους, π.χ. οι αρχαίοι Έλληνες τεµάχιζαν ζώα για επιστηµονικούς λόγους. Οι πρώτες παρατηρήσεις από έρευνες σε ζώα, έγιναν από τον Ιπποκράτη και αργότερα τον Γαληνό προκειµένου να ορίσουν την ανθρώπινη ανατοµία. Ο Γαληνός τεµάχισε την καρδιά πιθήκων, προβάτων, χοίρων αλλά όχι ανθρώπων. Η ζωοτοµία συνεχίστηκε καθ όλη την διάρκεια της αρχαιότητας και της χριστιανικής εποχής και αντικατέστησε την ανθρώπινη ανατοµία όταν η Καθολική Εκκλησία απαγόρευσε τις νεκροψίες. Από το 1800 η επιστήµη και η ιατρική εξελίσσονται µε γρήγορους ρυθµούς βασιζόµενες στα πειράµατα ζώων, όπως αρουραίοι, χιµπατζήδες, σκύλοι, γάτες, πτηνά και ψυχρόαιµα. Πειραµατόζωα Γιατί; Είναι βιολογικά «όµοια» µε τους ανθρώπους (χιµπατζής 99% και ποντικός 98% ταυτόσηµο DNA µε τον άνθρωπο). Έχουν µικρότερο κύκλο ζωής σε σχέση µε τους ανθρώπους µε αποτέλεσµα να µπορούν να µελετηθούν καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου και για πολλές γενεές. Παραδείγµατα: HIV/AIDS (SIV πιθήκων), Καρκίνος (ποντίκια ανοσοποιητικό), Εµβόλια (πίθηκοι πολιοµυελίτιδα), Αντιβιοτικά (στρεπτόκοκκος ποντίκια πενικιλίνη). 3

4 Πειραµατόζωα Γενικά Στοιχεία εκατοµµύρια ζώα / έτος (είτε σκοτώνονται κατά τη διάρκεια των πειραµάτων, είτε υποβάλλονται σε ευθανασία κατόπιν). Ο αριθµός, το είδος και η προέλευση των ζώων πρέπει να αναφέρονται, καθώς και το τι θα γίνει µετά το τέλος της έρευνας. Θα πρέπει να τεκµηριώνεται η ανάγκη για πειραµατόζωα, αντί, π.χ. της χρήσης στοιχείων/αποτελεσµάτων από βάσεις δεδοµένων. Πειραµατόζωα Οι Τρεις Αρχές (3Rs) Το 1959 οι William Russell και Rex Burch δηµοσίευσαν την εργασία «The principles of Humane Experimental Technique», όπου προτείνουν τις βασικές αρχές που πρέπει να εφαρµόζονται στην χρήση των ζώων στην έρευνα, γνωστή ως θεωρία των 3Rs: Αντικατάσταση (Replacement): υιοθέτηση µεθόδων που δεν χρησιµοποιούν ζωικά πρότυπα σε περιπτώσεις που είναι εφικτή η επίτευξη του ίδιου επιστηµονικού στόχου. Βελτίωση (Refinement): βελτιστοποίηση µεθόδων µε στόχο την µείωση του πόνου-στρες και βελτιστοποίηση των συνθηκών διαβίωσης των πειραµατόζωων. Μείωση (Reduction): µεθόδους που επιτρέπουν την απόκτηση αντίστοιχου όγκου πληροφορίας από µικρότερο αριθµό ζώων. 4

5 Πειραµατόζωα Νοµικό Πλαίσιο (1) Απαγορεύονται πειραµατισµοί σε ζώα της άγριας πανίδας που τελούν υπό εξαφάνιση, εκτός αν η έρευνα στοχεύει στη διατήρηση τους, επίσης απαγορεύεται η χρήση αδέσποτων ζώων ως πειραµατόζωα (Π.. 160/1991). Κατά την έρευνα ή τη διεξαγωγή πειραµάτων πρέπει να εξασφαλίζονται οι νόµιµες συνθήκες διαµονής, διατροφής και φύλαξης ζώων (Ν. 2015/1992, Ν. 2017/1992, Π.. 160/1991). Πειραµατόζωα Νοµικό Πλαίσιο (2) Η εκτέλεση πειραµάτων σε ζώα επιτρέπεται µόνο σε πτυχιούχους Κτηνιατρικής, Ιατρικής, Βιολογικών ή Φυσικών Επιστηµών, ασολόγων και Γεωπόνων (Ν. 1197/1981). Ενσωµάτωση Σύµβασης του Συµβουλίου της Ευρώπης για τα σπονδυλωτά ζώα που χρησιµοποιούνται για ερευνητικούς και άλλους επιστηµονικούς σκοπούς (Ν. 2015/2001). Εναρµόνιση µε Κοινοτική Οδηγία 2010/63 (Π.. 56/2013). 5

Πειραµατόζωα Προϊόντα Βιοτράπεζες Ορισµός Οι Βιοτράπεζες αποτελούν συλλογές βιολογικών υλικών που διασυνδέονται µε προσωπικά δεδοµένα των δοτών αυτών.

6 Πειραµατόζωα Προϊόντα Βιοτράπεζες Ορισµός Οι Βιοτράπεζες αποτελούν συλλογές βιολογικών υλικών που διασυνδέονται µε προσωπικά δεδοµένα των δοτών αυτών. Βιολογικά Υλικά: κύτταρα, DNA/RNA, αίµα κ.ά. Προσωπικά εδοµένα: δηµογραφικά στοιχεία, γενετικές πληροφορίες, κλινικά δεδοµένα, γενεαλογικά στοιχεία κ.ά. 6

7 Βιοτράπεζες Λόγοι ηµιουργίας & Στόχος Η συνδυαστική µελέτη των δεδοµένων αυτών αναµένεται να οδηγήσει στην καλύτερη κατανόηση ποικίλων ασθενειών, καθώς και στην πρόληψη και θεραπεία διαφόρων νοσηµάτων, ενώ δύναται να οδηγήσει και στην µελλοντολογική πρόβλεψη περιστατικών-ασθενειών από τον συνδυασµό γνώσης των γενετικών και περιβαλλοντικών στοιχείων. Τελικώς στόχος, η εύρεση φαρµάκων και θεραπειών για την προστασία της υγείας των πολιτών, καθώς και η εξέλιξη της παγκόσµιας γνώσης µέσω αναλύσεων βασικής έρευνας. Βιοτράπεζες Βιοηθικά Ζητήµατα (1) Σχέση Πολιτείας Βιοτραπεζών Προστασία Προσωπικών εδοµένων Συµµετεχόντων Ορισµός Τρόπου Συµµετοχής στις Βιοτράπεζες ικαιώµατα Ατόµων µε Αρχειοθετηµένο Βιολογικό Υλικό 7

8 Βιοτράπεζες Βιοηθικά Ζητήµατα (2) Αρχή Εµπιστευτικότητας εδοµένων Τα συλλεγόµενα στοιχεία θα πρέπει να παραµένουν εµπιστευτικά και να χρησιµοποιούνται µόνο στον στενό κύκλο των προσώπων που είναι επιφορτισµένα µε την εκάστοτε έρευνα. Βασική διαφορά στα δεδοµένα των Βιοτραπεζών µε λοιπές έρευνες είναι η χρήση αυτών όχι µε ανώνυµα στοιχεία, αλλά µε κωδικοποιηµένα. Βιοτράπεζες Βιοηθικά Ζητήµατα (3) Αρχή της αυτονοµίας Προϋποθέσεις Έγκυρης Συναίνεσης (ΚΙ ): α) ικανότητα συναίνεσης, β) πλήρης ενηµέρωση, γ) όχι πλάνη, απάτη ή απειλή, δ) όχι σύγκρουση µε χρηστά ήθη και ε) κάλυψη πλήρως της επιστηµονικής διαδικασίας (περιεχόµενο, χρόνος). H εισαγωγή των συµµετεχόντων γίνεται µε σύστηµα Opt In ή Opt Out, ενώ στο (ε) η συναίνεση γίνεται «για κάθε µελλοντική χρήση». 8

9 Βιβλιογραφία Bioethics: Bridge to the Future - Van Rensselaer Potter, Εθνικό Κέντρο Τεκµηρίωσης Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής Π.. 160/1991, Ν. 2015/1992, Ν. 2017/1992, Ν. 1197/1981, Ν. 2015/2001, Π.. 56/2013, Ν. 2619/1998. Σύµβαση του Συµβουλίου της Ευρώπης Κοινοτική Οδηγία 2010/63 (People for the Ethical Treatment of Animals) Κώδικας Ιατρικής εοντολογίας Βιβλιογραφία The principles of humane experimental technique, W.M.S. Russell & R.L. Burch, Methuen, London, Θέµατα Βιοηθικής Η Ζωή, η Κοινωνία και η Φύση Μπροστά στις Προκλήσεις των Βιοεπιστηµών, Ε. Μάλλιος, Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, Επιτροπή Βιοηθικής του Συµβουλίου της Ευρώπης. Σύµβαση του Οβιέδο (1997). Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα Οικουµενική ιακήρυξη για τα Γενετικά εδοµένα του Ανθρώπου UNESCO. Οικουµενική ιακήρυξη για το Ανθρώπινο Γονιδίωµα και τα ικαιώµατα του Ανθρώπου UNESCO. 9

Σχετικά έγγραφα

Αρχές Πειραματικής. Έρευνας

Αρχές Πειραματικής. Έρευνας ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΕΠΕΜΒΑΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ, ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΛΕΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ Αρχές Πειραματικής Χειρουργικής και Χειρουργικής Έρευνας ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ