ΕΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ

Transcript

1 Δ ΕΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΗ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θέμα: ΔΙΑΚΡΙΣΙΚΗ ΜΕΣΑΥΕΙΡΙΗ ΣΩΝ ΟΡΟΘΕΣΙΚΩΝ ΑΣΟΜΩΝ ΣΗΝ ΕΡΓΑΙΑ: ΕΝΑ «ΤΜΠΣΩΜΑ» ΣΗ HIV/AIDS ΝΟΟΤ Επιβλέπων: Παπαγεωργίοσ Γεώργιος ποσδαζηής: Γεωργόποσλος Θοδωρής ΑΘΗΝΑ 2010

2 ΓΙΑΚΡΙΣΙΚΗ ΜΔΣΑΥΔΙΡΙΗ ΣΧΝ ΟΡΟΘΔΣΙΚΧΝ ΑΣΟΜΧΝ ΣΗΝ ΔΡΓΑΙΑ: ΔΝΑ «ΤΜΠΣΧΜΑ» ΣΗ HIV/AIDS ΝΟΟΤ Care for us and accept us. We are all human beings. We are normal. We have hands. We have feet. We can walk, we can talk. We have needs just like everyone else. Don't be afraid of us. We are all the same! Nkosi Johnson, Έλαο δσδεθάρξνλνο αθηηβηζηήο γηα ηε κάρε θαηά ηνπ HIV/AIDS από ηε Νόηηα Αθξηθή. (Από ηελ νκηιία ηνπ ζηελ ελαξθηήξηα ηειεηή ηεο 13εο Γηεζλνύο Γηάζθεςεο γηα ην AIDS ζην Durban) ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 1

3 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΑΡΚΣΙΚΟΛΔΞΑ 4 ΠΔΡΙΛΗΦΗ 5 ABSTRACT 7 ΔΙΑΓΧΓΗ 9 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: ΣΙΓΜΑΣΙΜΟ ΚΑΙ ΓΙΑΚΡΙΣΙΚΗ ΜΔΣΑΥΔΙΡΙΗ, ΤΜΠΣΧΜΑTA ΣΗ HIV/AIDS ΝΟΟΤ Η ΝΟΟ HIV/AIDS: ΥΡΗΙΜΔ ΔΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΔ ΓΙΔΤΘΔΣΗΔΙ ΟΡΟΘΔΣΗΚΟΣΖΣΑ ΚΑΗ AIDS ΑΘΔΝΔΗΑ ΜΔΣΑΓΟΣΗΚΟΣΖΣΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΘΑΝΑΣΗΦΟΡΟ ΑΘΔΝΔΙΑ ΠΡΟ ΜΙΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΝΟΟ ΓΙΑΚΡΙΣΙΚΗ ΜΔΣΑΥΔΙΡΙΗ ΣΗΝ ΔΡΓΑΙΑ ΣΑ ΔΠΙΓΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ 16 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: HIV/AIDS, ΑΝΘΡΧΠΙΝΑ ΓΙΚΑΙΧΜΑΣΑ ΚΑΙ ΔΡΓΑΙΑ: ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΔ ΓΔΜΔΤΔΙ Δ ΓΙΔΘΝΔ ΚΑΙ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΔΠΙΠΔΓΟ Η ΑΝΑΓΝΧΡΙΗ ΣΗ ΗΜΑΙΑ ΣΧΝ ΑΝΘΡΧΠΙΝΧΝ ΓΙΚΑΙΧΜΑΣΧΝ ΣΟ ΠΛΑΙΙΟ ΣΟΤ HIV/AIDS: ΤΝΣΟΜΟ ΙΣΟΡΙΚΟ ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΓΔΜΔΤΔΙ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΟΤ ΟΗΔ Ο ΚΧΓΙΚΑ ΠΡΑΚΣΙΚΗ ΣΗ ΓΟΔ ΓΙΑ ΣΟ HIV/AIDS ΣΟΝ ΥΧΡΟ ΣΗ ΔΡΓΑΙΑ ΓΙΔΘΝΔ ΓΙΚΑΙΟ ΑΝΘΡΧΠΙΝΧΝ ΓΙΚΑΙΧΜΑΣΧΝ ΚΑΙ ΓΙΔΘΝΔΙ ΤΜΒΑΔΙ Ζ ΑΡΥΖ ΣΖ ΗΖ ΜΔΣΑΥΔΗΡΗΖ ΟΗ ΓΗΔΘΝΔΗ ΤΜΒΑΔΗ ΔΡΓΑΗΑ (ΓΔ) ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΓΔΜΔΤΔΙ ΣΑ ΠΛΑΙΙΑ ΣΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΗ ΈΝΧΗ (ΔΔ) ΠΡΟΣΑΙΑ ΚΑΣΑ ΣΗ ΓΙΑΚΡΙΣΙΚΗ ΜΔΣΑΥΔΙΡΙΗ ΣΟ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΓΙΚΑΙΟ Ζ ΟΓΖΓΗΑ 2000/78 ΔΚ: ΚΑΣΑΠΟΛΔΜΖΖ ΣΧΝ ΓΗΑΚΡΗΔΧΝ ΣΖΝ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ ΚΑΣΑ ΣΧΝ ΓΗΑΚΡΗΔΧΝ ΣΖ ΔΔ ΣΖΝ HIV/AIDS ΚΑΣΑΣΑΖ: Ζ ΥΔΖ HIV/AIDS ΚΑΗ ΑΝΑΠΖΡΗΑ 37 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 2

4 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: HIV/AIDS ΚΑΙ ΔΡΓΑΙΑ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ ΓΙΑΚΡΙΣΙΚΗ ΜΔΣΑΥΔΙΡΙΗ ΣΧΝ PLWHA ΣΗΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΙΑ: ΔΜΠΔΙΡΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΜΙΑ ΑΦΑΝΟΤ ΠΡΑΓΜΑΣΙΚΟΣΗΣΑ ΦΑΗΝΟΜΔΝΑ ΓΗΑΚΡΗΣΗΚΖ ΜΔΣΑΥΔΗΡΗΖ ΚΑΗ ΠΑΡΑΒΗΑΖ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΖΝ ΔΡΓΑΗΑ ΔΤΡΖΜΑΣΑ ΔΡΔΤΝΧΝ-ΜΔΛΔΣΧΝ ΓΙΚΑΙΧΜΑΣΑ ΣΧΝ PLWHA ΣΗΝ ΔΘΝΙΚΗ ΔΝΝΟΜΗ ΣΑΞΗ: ΣΟ ΔΛΛΙΠΔ ΠΡΟΣΑΣΔΤΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΓΔΝΗΚΟ ΠΡΟΣΑΣΔΤΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ: ΑΡΥΔ ΣΟΤ ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ ΠΡΟΣΑΗΑ ΑΠΟ ΣΖ ΓΗΑΚΡΗΣΗΚΖ ΜΔΣΑΥΔΗΡΗΖ ΣΟ ΥΧΡΟ ΣΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ: Ο Ν. 3304/ ΝΟΜΟΛΟΓΗΑΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ HIV/AIDS, ΑΡΥΔ ΑΝΘΡΧΠΗΝΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΚΑΗ ΑΣΟΜΗΚΧΝ ΔΛΔΤΘΔΡΗΧΝ: ΈΝΑ ΚΧΓΗΚΑ ΓΗΑ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΠΡΟΣΑΗΑ Δ ΟΛΔ ΣΖ ΠΣΤΥΔ ΣΖ ΕΧΖ ΣΧΝ PLWHA ΔΘΝΙΚΔ ΠΟΛΙΣΙΚΔ ΚΑΙ ΓΡΑΔΙ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΝΣΙΜΔΣΧΠΙΗ ΣΟΤ ΔΡΓΑΙΑΚΟΤ ΑΠΟΚΛΔΙΜΟΤ ΣΧΝ PLWHA ΣΟ ΔΘΝΗΚΟ ΥΔΓΗΟ ΓΡΑΖ ΓΗΑ ΣΟ HIV/AIDS ΟΗ ΟΛΟΚΛΖΡΧΜΔΝΔ ΠΑΡΔΜΒΑΔΗ ΤΠΔΡ ΔΗΓΗΚΧΝ ΜΔΗΟΝΔΚΣΟΤΧΝ ΟΜΑΓΧΝ Ο ΡΟΛΟ ΣΧΝ ΚΟΙΝΧΝΙΚΧΝ ΔΣΑΙΡΧΝ 77 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4: ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ-ΠΡΟΣΑΔΙ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΔΙ ΔΠΙΛΟΓΟ 90 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ 92 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 3

5 ΑΡΚΣΙΚΟΛΔΞΑ AIDS HIV PLWHA UNAIDS ΓΔΚ ΓΟΔ ΓΔ ΔΔ (EU) ΚΔΔΛΠΝΟ ΜΚΟ (NGOs) ΟΑΔΓ ΟΗΔ ΟΚΔ ΠΟΤ Acquired Immune Deficiency Syndrome χλδξνκν Δπίθηεηεο Αλνζνινγηθήο Αλεπάξθεηαο Human Immunodeficiency Virus Ηφο ηεο αλζξψπηλεο αλνζνινγηθήο αλεπάξθεηαο People Living With HIV/AIDS Άλζξσπνη πνπ δνπλ κε HIV/AIDS Joint United Nations Programme on HIV/AIDS Κνηλφ Πξφγξακκα ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην HIV/AIDS Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο Γηεζλήο χκβαζε Δξγαζίαο Δπξσπατθή Έλσζε (European Union) Κέληξν Διέγρνπ θαη Πξφιεςεο Ννζεκάησλ Με Κπβεξλεηηθή/θεο Οξγάλσζε/ζεηο (Non-Governmental Organizations) Οξγαληζκφο Απαζρφιεζεο Δξγαηηθνχ Γπλακηθνχ Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο/Οξγάλσζε Τγείαο ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 4

6 ΠΔΡΙΛΗΦΗ Ο επηζηεκνληθφο πξνβιεκαηηζκφο ηεο παξνχζαο κειέηεο αθνξά ηηο ελδερφκελεο δηαθξίζεηο θαη ηνλ εξγαζηαθφ απνθιεηζκφ πνπ πθίζηαληαη ηα άηνκα κε HIV/AIDS ινίκσμε (νξνζεηηθνί) ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο. Ζ κειέηε ζηεξίρζεθε θαηά θχξην ιφγν ζε δεπηεξνγελή βηβιηνγξαθηθή έξεπλα θαη πξνο ηνχην αμηνπνηήζεθαλ ηα πνξίζκαηα θαη νη εθζέζεηο δεκνζίσλ θνξέσλ, δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ΜΚΟ. Ζ δηεξεχλεζε ησλ λνκηθψλ πηπρψλ ηνπ πξνβιήκαηνο βαζίζηεθε ζηε θξηηηθή αλαζθφπεζε ησλ ζχγρξνλσλ λνκνινγηαθψλ δεδνκέλσλ, θαζψο θαη ζηνλ επίθαηξν ζρνιηαζκφ ησλ ζρεηηθψλ δηθαζηηθψλ απνθάζεσλ απφ ηε ζεσξία ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ. πκπιεξσκαηηθά, θαη ζην κέηξν πνπ ε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία αδπλαηνχζε λα θαιχςεη εηδηθφηεξα δεηήκαηα, αμηνπνηήζεθαλ άκεζεο πεγέο πιεξνθφξεζεο κέζσ ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηνπο αξκφδηνπο θνξείο (ηδίσο ην πλήγνξν ηνπ Πνιίηε θαη ηηο ΜΚΟ) Μηα πξψηε δηαθξηηή δηάζηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο αθνξά ηελ εγγελή αληίθαζε αλάκεζα ζηηο δηεζλείο πνιηηηθέο δηαθεξχμεηο θαη δεζκεχζεηο γηα ηε θαηαπνιέκεζε ηνπ ζηίγκαηνο θαη ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA, θαη ηελ ζθιεξή πξαγκαηηθφηεηα πνπ ηα άηνκα απηά βηψλνπλ ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ. Αλακθίβνια, ε αληίθαζε απηή εληζρχεηαη απφ ηελ αδπλακία ηνπ πθηζηάκελνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ λα πξνζηαηεχζεη απνηειεζκαηηθά ηα δηθαηψκαηα ησλ PLWHA. ην δίθαην θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ηεο ΔΔ, δελ ππάξρεη ξεηή πξφβιεςε γηα ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ κε βάζε ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε. πλεπψο, ε πξνζηαζία απηή αλαδεηείηαη εκκέζσο, ζηε πξνζηαζία πνπ ην δίθαην θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο θαηνρπξψλεη γηα ηα άηνκα κε αλαπεξία. Βάζε γηα ηελ πξνζέγγηζε απηή απνηειεί ην θνηλσληθφ κνληέιν ηεο αλαπεξίαο ζην νπνίν ζαθψο εληάζζεηαη ε HIV/AIDS θαηάζηαζε. Χζηφζν, ε ζεψξεζε απηή ηεο αλαπεξίαο δελ έρεη κέρξη ζήκεξα μεθάζαξα πηνζεηεζεί απφ ην ελ ιφγσ δίθαην. Ζ κειέηε θαηαδεηθλχεη φηη ε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε θαη ν εξγαζηαθφο απνθιεηζκφο ησλ PLWHA απνηεινχλ κία απηή πξαγκαηηθφηεηα ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 5

7 Φαηλφκελα φπσο ν ππνρξεσηηθφο ηαηξηθφο έιεγρνο σο πξνυπφζεζε πξφζιεςεο θαη ν εμνζηξαθηζκφο νξνζεηηθψλ εξγαδνκέλσλ απφ ηνλ εξγαζηαθφ ρψξν απνδεηθλχνπλ ηνπ ιφγνπ ην αιεζέο. Ζ κε εθαξκνγή κέρξη ζήκεξα απφ ηε ρψξα καο ελφο νινθιεξσκέλνπ ζρεδίνπ δξάζεο γηα ην HIV/AIDS πνπ λα πεξηιακβάλεη, σο δηαθξηηφ άμνλα ηελ εξγαζηαθή αλαπξνζαξκνγή ησλ PLWHA θαη ε απξαμία ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ, ζπκπιεξψλνπλ ηελ απαηζηφδνμε εηθφλα. Χο εθ ηνχηνπ, ε απνηειεζκαηηθή αλάπηπμε κίαο εζληθήο ζηξαηεγηθήο, κε ηε ζπκκεηνρή φισλ, ηεο πνιηηείαο, ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ νθείιεη λα απνηειέζεη ηελ αθεηεξία νπνηαζδήπνηε πξνζπάζεηαο. ην πιαίζην απηφ ε ζέζπηζε εμεηδηθεπκέλεο λνκνζεζίαο πνπ λα πξνζηαηεχεη φια ηα PLWHA, απφ ηε ζηηγκή ηεο δηάγλσζεο απφ ηηο δηαθξίζεηο ζηελ απαζρφιεζε ζα πξέπεη λα θαηαζηεί ε πιένλ άκεζε πξνηεξαηφηεηα. Λέμεηο-Φξάζεηο θιεηδηά: HIV/AIDS ινίκσμε / λόζνο HIV/AIDS θαηάζηαζε Άλζξσπνη πνπ δνπλ κε ηνλ ηό HIV/AIDS - PLWHA Γηαθξηηηθή κεηαρείξηζε - Γηαθξίζεηο Γίθαην θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο Δξγαζηαθόο απνθιεηζκόο Ίζε κεηαρείξηζε Οξνζεηηθνί εξγαδόκελνη νξνζεηηθόηεηα ηίγκα - ηηγκαηηζκόο ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 6

8 ABSTRACT The scientific aim of this study is to explore the problematic of the potential discrimination and vocational exclusion suffered by HIV/AIDS positive (seropositive) individuals in the Greek labour market. The study is primarily based on secondary research and literature, utilising the findings and the reports of public bodies, international organizations and NGOs. The analysis of the legal aspects of the problem is based on a critical review of current data in case law, and the topical scientific commentary on judicial decisions by the labour law theory. In addition, to the extent that the literature was unable to cover specific issues, information sources were used directly through communication and cooperation with relevant agencies (particularly the Office of the Ombudsman and NGOs). A first distinctive aspect of the problematic is the inherent contradiction with regard to international policy statements and commitments to combat stigma and discrimination of PLWHA, and the harsh reality that seropositive individuals are experiencing in the workplace. Undoubtedly, this contradiction is reinforced by the weakness of the existing legal framework to effectively protect the rights of PLWHA. In the EU antidiscrimination law, there is no explicit provision for the prohibition of discrimination based on HIV/AIDS status. Therefore, the protection is to be sought indirectly, to the protection against discrimination guaranteed for people with disabilities. The basis for this approach is the social model of disability into which the HIV/AIDS status is clearly included. However, this consideration of disability has not yet been clearly endorsed by the aforementioned law. The study shows that discrimination and vocational exclusion of PLWHA is a reality in the Greek labour market. Phenomena such as the compulsory medical screening of HIV/AIDS status as a hiring condition and ostracism of HIV-positive workers from the workplace demonstrate this truth. The lack to date of a comprehensive national action ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 7

9 plan for HIV/AIDS, further including, the work rehabilitation of PLWHA as a distinct axis, as well as the inaction of the social partners, complete the gloomy picture. Hence, developing an effective national strategy, involving all of the state, social partners and civil society must be the starting point of any effort. In this context, the introduction of specific legislation protecting all PLWHA, by the time of diagnosis, from discrimination in employment, should become the most immediate priority. Keywords/phrases: Anti-discrimination law Discrimination Equal treatment HIV/AIDS infection / disease HIV/AIDS status HIV positive - seropositive employees People living with HIV/AIDS PLWHA Seropositivity Stigma Work / vocational exclusion ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 8

10 ΔΙΑΓΧΓΗ Σν 2009, ζε κία ππφζεζε κνλαδηθή ζηα ειιεληθά δηθαζηηθά ρξνληθά, ην αλψηαην πνιηηηθφ δηθαζηήξην ηεο ρψξαο, ν Άξεηνο Πάγνο, έθξηλε σο λφκηκε ηελ απφιπζε ελφο νξνζεηηθνχ εξγαδνκέλνπ απφ ηελ επηρείξεζε ζηελ νπνία εξγάδνληαλ. Σν δηθαζηήξην βάζηζε ηελ απφθαζε ηνπ απηή ζηελ αλάγθε δηαηήξεζεο ηεο εξγαζηαθήο εηξήλεο. Ζ απφιπζε ηνπ εξγαδνκέλνπ ήηαλ ην απνηέιεζκα ηεο γεληθεπκέλεο αληίδξαζεο ησλ ζπλαδέιθσλ ηνπ, νη νπνίνη ζεσξνχζαλ φηη ε εξγαζία ζην ίδην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ κε έλα νξνζεηηθφ άηνκν ηζνδπλακνχζε κε άκεζν θίλδπλν γηα ηελ πγεία θαη ηε δσή ηνπο, παξά ην γεγνλφο φηη ε θχζε ηεο εξγαζίαο θαζηζηνχζε ηελ πηζαλφηεηα εξγαηηθνχ αηπρήκαηνο κεδακηλή. Σν γεγνλφο απηφ πξνζέδσζε δεκνζηφηεηα ζε έλα δήηεκα πνπ κέρξη ζήκεξα κφλν επηδεξκηθά θαίλεηαη λα έρεη απαζρνιήζεη ηελ ειιεληθή θνηλσλία. Σν επηζηεκνληθφ εξψηεκα πνπ πξνθχπηεη δε, είλαη εχινγν: Πνηα είλαη ε ζπκπεξηθνξά πνπ επηθπιάζζεη ε ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο ζηα PLWHA θαη πνηα ηα ελδερφκελα πξνβιήκαηα, θπξίσο κε ηε κνξθή ηνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη ησλ δπζκελψλ δηαθξίζεσλ πνπ ηα άηνκα απηά πθίζηαληαη ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ; Σν HIV/AIDS είλαη ζήκεξα ε θαιχηεξα παξαθνινπζνχκελε ινηκψδεο λφζνο ζηε ρψξα καο 1. Απφ ην 1986, ηα θξνχζκαηα HIV/AIDS δειψλνληαη ππνρξεσηηθά, ελψ ε δεκηνπξγία ηνπ Αξρείνπ Οξνζεηηθψλ Αηφκσλ απφ ην ΚΔΔΛΠΝΟ ην 2000, δηαθπιάζζεη επηπιένλ ηελ αλσλπκία θαη ην ηαηξηθφ απφξξεην ησλ αζζελψλ θαη νξνζεηηθψλ πξνζψπσλ 2. Χζηφζν, φζν μεθάζαξε είλαη γηα εκάο ε επηδεκηνινγηθή εμέιημε ηεο λφζνπ, άιιν ηφζν ζνιή θαη αλεμεξεχλεηε είλαη ε δηάζηαζε ηνπ HIV/AIDS ζηνλ θφζκν ηεο 1 Ζ άπνςε απηή δηαηππψζεθε απφ ζηειέρε ηνπ ΚΔΔΛΠΝΟ ζηελ Ζκεξίδα: «Ο ξφινο ηνπ Διιεληθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ HIV/AIDS» πνπ δηνξγάλσζαλ ε ΜΚΟ Θεηηθή Φσλή θαη ε Διιεληθή Δηαηξία Μειέηεο θαη Αληηκεηψπηζεο ηνπ AIDS, Αζήλα 11 Μαΐνπ Ζ ίδξπζε θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ Αξρείνπ Οξνζεηηθψλ Αηφκσλ ηνπ ΚΔΔΛΝΟ ηειεί ππφ ηελ άδεηα θαη ηνλ έιεγρν ηεο Αξρήο Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα (αλεμάξηεηε αξρή). Βι. ζρεηηθά: Υάξεο Πνιίηεο, νκηιία ζηελ Ζκεξίδα γηα ην Ηαηξηθφ Απφξξεην πνπ νξγάλσζε ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε. Πξαθηηθά εκεξίδαο: Ηαηξηθφ απφξξεην, Δθδ. άθθνπια, ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 9

11 εξγαζίαο. Πξάγκαηη, ην εξεπλεηηθφ έξγν πνπ έρεη δηαηειεζηεί πάλσ ζηηο επηπηψζεηο πνπ επηθέξεη ην HIV/AIDS ζηελ εξγαζία είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλν. Καη επέθηαζε, θαη απφ ηε ζηηγκή πνπ ζηνλ ππξήλα ηεο πξνβιεκαηηθήο ηνπνζεηνχληαη ηα δεηήκαηα ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο θαη ηνπ εξγαζηαθνχ απνθιεηζκνχ κίαο νκάδαο ζπλαλζξψπσλ καο, εχινγα νη πξψηεο ζθέςεηο επηθεληξψλνληαη ζην πξνζηαηεπηηθφ πεξηερφκελν ηνπ δηεζλνχο, επξσπατθνχ θαη εζληθνχ δηθαίνπ θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ζηελ απαζρφιεζε. Γηθαηνινγεκέλα ζα πεξίκελε θαλείο φηη κία εππαζήο θνηλσληθή νκάδα φπσο ηα PLWHA, πνπ δηαρξνληθά είλαη αληηκέησπε κε ηελ θνηλσληθή άξλεζε θαη ην ζηηγκαηηζκφ, ζα απνιάκβαλε ηνπιάρηζηνλ κία μεθάζαξε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηεο ζην λνκνζεηηθφ, ζεζκηθφ επίπεδν. Δληνχηνηο, φπσο ζα δνχκε ζηελ ζπλέρεηα, ε ππφζεζε απηή δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Γηα ηελ αθξίβεηα, ε δηάζηαζε ηεο ζεζκηθήο πξνζηαζίαο απφ ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ησλ PLWHA, πεξηβάιιεηαη απφ ηέηνηνλ βαζκφ αζάθεηαο θαη ζχγρπζεο πνπ αληί λα απνηειεί ηελ αθεηεξία γηα ηελ πεξαηηέξσ αλάιπζε, θαζίζηαηαη θαη ε ίδηα πεδίν πξνβιεκαηηζκνχ. Αλαπφθεπθηα επνκέλσο, ε αθεηεξία πξέπεη λα αλαδεηεζεί αιινχ, θαη γηα ηελ αθξίβεηα ζην επίπεδν ησλ πνιηηηθψλ δεζκεχζεσλ θαη δξάζεσλ. Ζ αληηκεηψπηζε ηνπ HIV/AIDS ζηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο ζηα πιαίζηα ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ηδίσο ηνπ ΟΖΔ, ηεο ΓΟΔ θαη ηεο ΔΔ απνηεινχλ απφ ηελ άπνςε απηή κία ελδεδεηγκέλε εθθίλεζε ηεο πξνζπάζεηαο. Πέξαλ ηνχηνπ, ε εθθίλεζε απηή δίλεη κνλαδηθή δπλαηφηεηα γηα ηελ αλάδεημε κηαο εγγελνχο αληίθαζεο: Σεο πςειήο πξνζνρήο πνπ ην δήηεκα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ PLWHA ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή έρεη ιακβάλεηλ ζε επίπεδν πνιηηηθψλ δηαθεξχμεσλ, θαη ηεο ζθιεξήο πξαγκαηηθφηεηαο πνπ ηα άηνκα απηά βηψλνπλ θαζεκεξηλά ζε κία ζεηξά απφ εθθάλζεηο ηεο δσήο ηνπο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ζηελ απαζρφιεζε. Γηα ηνπο ιφγνπο απηνχο επηιέμακε ε δνκή ηεο εξγαζίαο λα δνκεζεί σο εμήο: ην πξψην θεθάιαην παξαζέηνπκε θάπνηεο αλαγθαίεο ελλνηνινγηθέο δηεπζεηήζεηο, πνπ επηηξέπνπλ ηελ εμνηθείσζε κε ηηο βαζηθέο ηαηξηθέο έλλνηεο γηα ην HIV/AIDS, θαη βνεζνχλ ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο εξγαζίαο. Δπίζεο, παξνπζηάδεηαη ζπλνπηηθά ε ζχγρξνλε πξφθιεζε πνπ ζπλεπάγεηαη ζήκεξα γηα ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ε θαηαπνιέκεζε ηνπ ζηίγκαηνο θαη ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA, ηδίσο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Σέινο, κέζα απφ ηελ παξάζεζε ησλ βαζηθψλ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 10

12 επηδεκηνινγηθψλ δεδνκέλσλ, επηρεηξείηαη λα δνζεί κία πνζνηηθή δηάζηαζε ηνπ δεηήκαηνο ηνπ HIV/AIDS ζηε ρψξα καο. Σν δεχηεξν θεθάιαην επηθεληξψλεηαη ζηε δηεζλή θαη επξσπατθή δξάζε πνπ έρεη αλαπηπρζεί γηα ηε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA ηδίσο φζνλ αθνξά ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ ζηίγκαηνο θαη ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο. Ηδηαίηεξν βάξνο δίλεηαη ζηηο πνιηηηθέο δεζκεχζεηο πνπ έρνπλ αλαιεθζεί ζηα πιαίζηα ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ απφ ηα θξάηε-κέιε (κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη απφ ηελ Διιάδα) θαζψο θαη ζηηο δηαηάμεηο εθείλεο ηνπ δηεζλνχο θαη ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ πνπ θαηνρπξψλνπλ ην ζεκειηψδεο δηθαίσκα ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο. Κιείλνληαο εμεηάδεηαη ην δήηεκα ηεο εθαξκνγήο ηνπ δηθαίνπ θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ηεο ΔΔ ζηελ πεξίπησζε ησλ PLWHA. Ζ αλάιπζε απηή, αλαπφθεπθηα εκπιέθεη ηε δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο ηεο έλλνηαο ηεο αλαπεξίαο κε ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε. ην ηξίην θεθάιαην ε πξνζνρή ζηξέθεηαη ζην ειιεληθφ παξάδεηγκα. Αξρηθά επηρεηξείηαη ε δηεξεχλεζε ησλ ηδηαίηεξσλ ζπλζεθψλ θαη ησλ πξνβιεκάησλ πνπ ηα PLWHA αληηκεησπίδνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Ζ πξνζπάζεηα απηή ζηεξίδεηαη αθελφο ζηα πνξίζκαηα θαη ηηο απφςεηο πνπ θνξείο θαη νξγαλψζεηο έρνπλ εθθξάζεη γηα ην ελ ιφγσ δήηεκα θαη αθεηέξνπ ζε επξήκαηα απφ ζρεηηθέο (ειάρηζηεο ζηνλ αξηζκφ) έξεπλεο-κειέηεο πνπ έρνπλ δηελεξγεζεί ζηε ρψξα καο. Ζ πθηζηάκελε πξνζηαζία πνπ ην εζληθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην παξέρεη ζηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ησλ PLWHA, κε ηηο αδπλακίεο θαη ηα θελά πνπ απηφ παξνπζηάδεη, αθνινπζεί σο ινγηθή ζπλέρεηα. Έπεηηα, αλαγλσξίδνληαο φηη κφλν ε λνκνζεζία δελ επαξθεί γηα ηελ πξφιεςε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηελ νπζηαζηηθή πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ην ελδηαθέξνλ ζηξέθεηαη ζηηο εζληθέο πνιηηηθέο θαη δξάζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ εξγαζηαθνχ απνθιεηζκνχ ησλ PLWHA, θαζψο θαη ζηνλ ξφιν πνπ (δελ) επηηεινχλ ζήκεξα νη θνηλσληθνί εηαίξνη. Κιείλνληαο, κε ην θεθάιαην 4 ζπλνςίδνπκε ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ην θχξην ζψκα ηεο εξγαζίαο θαη παξνπζηάδνπκε ηηο άκεζεο πξνηεξαηφηεηεο - κε ηε κνξθή πξνηάζεσλ - γηα κία νπζηαζηηθή πξνζπάζεηα θαηαπνιέκεζεο ηνπ εξγαζηαθνχ απνθιεηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ πνπ πθίζηαληαη ηα PLWHA ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 11

13 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 ηηγκαηηζκόο θαη Γηαθξηηηθή Μεηαρείξηζε, πκπηώκαηα ηεο HIV/AIDS Νόζνπ 1.1. Η λόζνο HIV/AIDS: Υξήζηκεο ελλνηνινγηθέο δηεπζεηήζεηο 3 Σν AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome), ζηα ειιεληθά «χλδξνκν Δπίθηεηεο Αλνζνινγηθήο Αλεπάξθεηαο» είλαη ινηκψδεο λφζεκα, ην νπνίν πξνθαιείηαη απφ ηνλ ηφ HIV (Human Immunodeficiency Virus) ηεο αλζξψπηλεο αλνζνινγηθήο αλεπάξθεηαο ηεο νκάδαο ησλ ξεηξνηψλ. Χο λφζνο ην AIDS πξνζβάιιεη ην αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα θαη επλνεί ηελ αλάπηπμε ινηκψμεσλ ζηνλ νξγαληζκφ ηνπ νξνζεηηθνχ πξνζψπνπ, νη νπνίεο κπνξεί λα απνβνχλ κνηξαίεο γηα ηε δσή ηνπ. πλεπψο, ε κφιπλζε κε ηνλ ηφ HIV δελ πξνθαιεί ζαλαηεθφξν πξνζβνιή, αιιά απηή κπνξεί λα επέιζεη κεηά απφ ηελ πιήξε θιηληθή εθδήισζε ηνπ ζπλδξφκνπ θαη ησλ παξεπφκελσλ αζζελεηψλ. Ζ εθδήισζε ηνπ ζπλδξφκνπ σζηφζν κπνξεί λα επέιζεη κεηά απφ πνιιά ρξφληα απφ ηε κφιπλζε κε ηνλ ηφ, εηδηθά ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ην νξνζεηηθφ άηνκν αθνινπζεί ηελ ελδεδεηγκέλε ζεξαπεία Οξνζεηηθφηεηα θαη AIDS αζζέλεηα Ζ έθζεζε ζηνλ ηφ HIV πξνθαιεί ηελ κφιπλζε, ε νπνία θαιείηαη νξνζεηηθφηεηα. Ζ νξνζεηηθφηεηα αξρίδεη ρξνληθά απφ ηε ζηηγκή ηεο κφιπλζεο. Χο νξνζεηηθφ ραξαθηεξίδεηαη ην πξφζσπν πνπ έρεη κνιπλζεί απφ ηνλ ηφ HIV, απφ ηε ζηηγκή ηεο κφιπλζεο θαη εληεχζελ. Οξναξλεηηθφ ραξαθηεξίδεηαη αληίζηξνθα θάζε πξφζσπν πνπ έρεη βξεζεί νξηζηηθά αξλεηηθφ ζηε κφιπλζε (θαηφπηλ ζρεηηθνχ ηαηξηθνχ ειέγρνπ), είηε 3 ηνηρεία απφ ην: Παπαδήζε Θ., Αζηηθή επζχλε θαη HIV/AIDS λφζνο, Δθδ. άθθνπια, Αζήλα Θεζζαινλίθε, 2003 θαη ηηο εθεί παξαπνκπέο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 12

14 είρε εθηεζεί ζε απηήλ είηε φρη. Οξνζεηηθφ ζπλεπψο είλαη θάζε άηνκν κε HIV/AIDS λφζν πνπ έρεη ή δελ έρεη ζπκπησκαηνινγία 4. Αληίζεηα ν φξνο AIDS είλαη ζπγθεθξηκέλε θαηάζηαζε θαη σο αζζελήο ηνπ AIDS θαιείηαη ζπγθεθξηκέλν άηνκν κε HIV/AIDS λφζν πνπ πιεξνί νπσζδήπνηε θιηληθνεξγαζηεξηαθά θαζνξηζκέλα επξήκαηα Μεηαδνηηθφηεηα 5 Ο ηφο HIV πνπ πξνθαιεί ην AIDS κεηαδίδεηαη κέζσ ζπγθεθξηκέλσλ ζσκαηηθψλ πγξψλ (αίκα, ζπέξκα, θνιπηθέο εθθξίζεηο θαη κεηξηθφ γάια). Έρεη απνδεηρζεί φηη ε κεηάδνζε κπνξεί λα γίλεη κε ηέζζεξηο ηξφπνπο: α) ηελ απξνθχιαθηε ζεμνπαιηθή επαθή κε έλα κνιπζκέλν άηνκν (ε πην ζπλεζηζκέλε αηηία κεηάδνζεο), β) απφ κνιπζκέλν αίκα θαη πξντφληα αίκαηνο κέζσ κεηάγγηζεο ή κεηακφζρεπζεο νξγάλσλ ή ηζηψλ, ή κε ηε ρξήζε κνιπζκέλσλ ζπξίγγσλ ή άιινπ εμνπιηζκνχ ηξππήκαηνο ηνπ δέξκαηνο γ) απφ κνιπζκέλε κεηέξα ζην παηδί θαηά ηελ θπνθνξία ή θαηά ηε γέλλεζε θαη δ) κε ην ζειαζκφ. Σν HIV/AIDS είλαη κία κε αεξνγελψο κεηαδηδφκελε αζζέλεηα πνπ δελ κεηαδίδεηαη κε ηελ απιή θαζεκεξηλή θνηλσληθή επαθή θαη ηελ θνηλσληθή ζσκαηηθή επαθή (ρεηξαςίεο θιπ) κε κνιπζκέλα άηνκα. Γελ κεηαδίδεηαη επίζεο κε ην βήρα, ην θηάξληζκα θαη ην θίιεκα, κέζσ ηεο θνηλήο ρξήζεο ηεο ηνπαιέηαο θαη ησλ εηδψλ πγηεηλήο γεληθά, κε ηε ρξήζε ησλ ζθεπψλ θαγεηνχ ή ηελ θαηαλάισζε ηξνθίκσλ θαη πνηψλ πνπ παξαζθεπάδνληαη απφ άηνκν κε HIV. Γελ κεηαδίδεηαη ηέινο απφ ηα θνπλνχπηα ή απφ άιια έληνκα Από κηα ζαλαηεθόξν αζζέλεηα πξνο κία θνηλσληθή λόζν Σν 1987, ν Jonathan Mann, δηεπζπληήο ηφηε ηνπ Παγθφζκηνπ Πξνγξάκκαηνο γηα ην AIDS ηνπ ΠΟΤ, πξνζδηφξηζε ηηο ηξεηο θάζεηο ηεο επηδεκίαο ηνπ HIV/AIDS σο εμήο: Σελ επηδεκία ηεο κφιπλζεο απφ ηνλ ηφ HIV, ηελ επηδεκία ηεο αζζέλεηαο ηνπ AIDS, θαη ηελ επηδεκία ηνπ ζηίγκαηνο θαη ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA πνπ ζπλνδεχνπλ 4 Ο φξνο «θνξέαο» πνπ ρξεζηκνπνηείην παιαηφηεξα γηα ηα νξνζεηηθά άηνκα πνπ δελ είραλ εκθαλίζεη αθφκα ζπκπηψκαηα ηεο HIV λφζνπ δελ ρξεζηκνπνηείηαη πιένλ, θαζψο σο φξνο θαζαπηφο είλαη ζηηγκαηηθφο (Σν νξνζεηηθφ άηνκν «θέξεη» έλα ζπγθεθξηκέλν ζηίγκα). 5 Σα ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηε κεηαδνηηθφηεηα ηνπ HIV/AIDS αληιήζεθαλ απφ ην: ILO, An ILO code of practice on HIV/AIDS and the world of work, Geneva, 2001, Appendix I ζ, 19. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 13

15 ηηο δχν πξνεγνχκελεο. Τπνγξάκκηζε δε φηη ε ηξίηε θάζε είλαη «ηφζν ζεκειηψδεο γηα ηε παγθφζκηα πξφθιεζε ηεο αληηκεηψπηζεο ηνπ AIDS φζν θαη ε αζζέλεηα θαζεαπηή» 6. Αξθεηά ρξφληα αξγφηεξα, ην 2000, ν Peter Piot, εθηειεζηηθφο δηεπζπληήο ηνπ UNAIDS, ηνπ Κνηλνχ Πξνγξάκκαηνο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην HIV/AIDS, αλαγλψξηδε φηη ην ζηίγκα παξακέλεη κηα «δηαξθήο πξφθιεζε» πνπ απνηειεί ηξνρνπέδε ζηελ απνηειεζκαηηθή δξάζε θαηά ηνπ HIV/AIDS ζε εζληθφ θαη παγθφζκην επίπεδν 7. Σν HIV/AIDS εκθαλίζηεθε παγθνζκίσο σο κία ηδηαίηεξε λνζνινγηθή νληφηεηα ην Ήδε απφ ηελ αξρή ηεο εκθάληζεο ηνπ παξνπζίαζε ηαρχηαηε θαη επξεία εμάπισζε κε απνηέιεζκα ζήκεξα, ζρεδφλ 30 ρξφληα κεηά, πεξίπνπ 33 εθαη. άλζξσπνη ζε φιν ηνλ θφζκν λα δνπλ κε ηνλ ηφ HIV (κε βάζε ηα ζηνηρεία ηνπ ΠΟΤ θαη ηνπ UNAIDS γηα ην 2008) 8. Μέρξη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 ε κφιπλζε απφ ηνλ ηφ ήηαλ ζαλαηεθφξνο θαζφζνλ κεηά απφ κηα ζρεηηθά ζχληνκε πεξίνδν νξνζεηηθφηεηαο, ην νξνζεηηθφ άηνκν ζα εθδήισλε ηελ αζζέλεηα ηνπ AIDS. Απηφ ζπλεπαγφηαλ ηελ θαηαζηξνθή ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηελ ζπλεπαγφκελε αλάπηπμε δηαθφξσλ αζζελεηψλ πνπ νδεγνχζαλ ζε ηαρεία θαηάιεμε 9. Χζηφζν, απφ ην 1998 θαη εληεχζελ, ε εθαξκνγή ελφο ζπλδπαζκνχ ζεξαπεηψλ (ηξηπιή αληηξεηξνηθή αγσγή), επέθεξε δξαζηηθέο αιιαγέο ζηελ αλάπηπμε ηεο HIV ινίκσμεο ζηα νξνζεηηθά άηνκα, κεηαηξέπνληαο έηζη ξηδηθά ηνλ ραξαθηήξα ηεο λφζνπ, απφ κία άκεζε απεηιή ζαλάηνπ ζε έλα ρξφλην ινηκψδεο λφζεκα. Με ηελ θαηάιιειε ζεξαπεία, ε εθδήισζε ηνπ AIDS θαη ησλ ζπλαθψλ κε ηελ HIV ινίκσμε αζζελεηψλ κπνξεί λα αλαζηαιεί επί πνιιά ρξφληα απμάλνληαο ην πξνζδφθηκν δσήο ησλ PLWHA θαη θπξίσο 6 Mann, J., Statement at an informal briefing on AIDS to the 42nd Session of the United Nations General Assembly, New York, 20 October Piot, P., Report by the Executive Director. Programme Co-ordinating Board. Joint United Nations Programme on AIDS, Rio de Janeiro, December Βι.: COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Combating HIV/AIDS in the European Union and neighbouring countries , BACKGROUND INFORMATION, Brussels, 26 October 2009, θαη UNAIDS, AIDS epidemic update, December Υάξεο Πνιίηεο, νκηιία ζηελ Ζκεξίδα γηα ην Ηαηξηθφ Απφξξεην πνπ νξγάλσζε ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε. Πξαθηηθά εκεξίδαο: Ηαηξηθφ απφξξεην, Δθδ. άθθνπια, ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 14

16 βειηηψλνληαο δξαζηηθά ηελ πνηφηεηα δσήο ηνπο 10. Πιένλ, ηα PLWHA κπνξνχλ λα δνπλ κία θπζηνινγηθή δσή θαη λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή, φληαο παξαγσγηθνί εξγαδφκελνη θαη επηηπρεκέλνη επαγγεικαηίεο 11. Δληνχηνηο, ην γεγνλφο απηφ θαηαδεηθλχεη αθφκα πην εκθαηηθά ηνλ ζηηγκαηηζκφ θαη ηε δηάθξηζε πνπ βηψλνπλ ηα άηνκα απηά ζε κηα ζεηξά απφ εθθάλζεηο ηεο δσήο ηνπο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζηελ νηθνγέλεηα, ηελ εξγαζία ηελ εθπαίδεπζε, ηελ ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε ηηο κεηαθηλήζεηο θιπ. Αλ θαη ζα πεξίκελε θαλείο, κεηά απφ ηξηάληα ρξφληα δεκφζηαο ελαζρφιεζεο κε ην HIV/AIDS ν θφβνο θαη ε πξνθαηάιεςε απέλαληη ζηα PLWHA λα απνηεινχλ απνιηζψκαηα ηνπ παξειζφληνο, ε πξνζδνθία απηή απέρεη πνιχ απφ ηε πξαγκαηηθφηεηα Γηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ζηελ εξγαζία Σν UNAIDS νξίδεη ην ζηηγκαηηζκφ θαη ηελ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε κε βάζε ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε σο «κία δηαδηθαζία ππνηίκεζεο ησλ αλζξψπσλ πνπ είηε δνπλ είηε ζπλδένληαη κε ην HIV θαη ηελ αζζέλεηα ηνπ AIDS. [ ] Ζ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε αθνινπζεί ην ζηηγκαηηζκφ θαη ζπλίζηαηαη ζηελ άδηθε θαη αήζε κεηαρείξηζε ελφο αηφκνπ εμαηηίαο ηεο πξαγκαηηθήο ή ηεο αληηιεπηήο HIV/AIDS θαηάζηαζήο ηνπ» 12. ηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο νη δηαθξίζεηο ζε βάξνο ησλ εξγαδνκέλσλ κε γλσζηή ή ππνπηεπφκελε ηελ νξνζεηηθφηεηα ηνπο κπνξεί λα πξνέξρνληαη απφ ζπλαδέιθνπο, απφ πειάηεο, πξνκεζεπηέο ππεξεζηψλ ή ηνπο εξγνδφηεο. Ο θφβνο, ε άγλνηα, ε πξνθαηάιεςε γχξσ απφ ηελ αζζέλεηα (πνπ θπξίσο εδξάδεηαη ζην γεγνλφο φηη ε αζζέλεηα θπξίσο ζηα 10 Πξέπεη βέβαηα λα ζεκεησζεί φηη ην HIV/AIDS παξακέλεη έλα ζνβαξφ πξφβιεκα πγείαο θαζψο κέρξη ζήκεξα δελ έρεη βξεζεί ζεξαπεία ή εκβφιην πνπ λα πξνιακβάλεη ηελ αλάπηπμε ηεο HIV ινίκσμεο. Ζ αληηξεηξνηθή αγσγή δελ είλαη «ηνθηφλα» αιιά «ηνζηαηηθή». Γελ «ζθνηψλεη» δειαδή ηνλ ηφ αιιά κε ην λα κελ ηνπ επηηξέπεη λα πνιιαπιαζηαζηεί δηαηεξεί ηελ HIV ινίκσμε ζε ζηάζηκν επίπεδν. Κάζε νξνζεηηθφ άηνκν πνπ έρεη απξνθχιαθηε ζεμνπαιηθή επαθή κπνξεί λα κεηαδψζεη ηνλ ηφ. πλεπψο, λαη κελ ην HIV/AIDS έρεη θαηαζηεί ρξφλην λφζεκα, αιιά ν θίλδπλνο κεηάδνζεο δελ παχεη λα ππάξρεη. Ηδηαίηεξα ζηηο δπηηθέο ρψξεο ν θίλδπλνο πιένλ ηξνθνδνηείηαη απφ ηνλ εθεζπραζκφ, θαζψο κε βάζε ηελ αληίιεςε φηη ν ηφο δελ είλαη πιένλ ζαλαηεθφξνο, ιακβάλνληαη ιηγφηεξα πξνθπιαθηηθά κέηξα. 11 National AIDS Trust, HIV and Recruitment. Advice for Employers, Βι.: UNAIDS, Reducing HIV Stigma and Discrimination: a critical part of national AIDS programmes. A resource for national stakeholders in the HIV response, Geneva, December 2007, ζ. 9. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 15

17 πξψηα ζηάδηα εκθάληζεο ηεο είρε ζπλδεζεί κε ηελ νκνθπινθηιία θαζψο θαη κε ηνλ «πεξηζσξηαθφ» ηξφπν δσήο θαη παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο, φπσο ι.ρ. ηε πνξλεία θαη ηε ρξήζε λαξθσηηθψλ), θαη ε έιιεηςε πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ πξφιεςε θαη ηε κεηάδνζε ηνπ ηνχ είλαη ζην επίθεληξν ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ εξγαζία κε βάζε ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε 13. Οη αλεζπρίεο ησλ εξγνδνηψλ ζρεηηθά κε ηηο ζπλέπεηεο πνπ πηζηεχνπλ φηη κπνξεί λα ζπλεπάγεηαη ε απαζρφιεζε ζηελ επηρείξεζε ηνπο ελφο νξνζεηηθνχ αηφκνπ, απφ ηελ άπνςε ηφζν ηεο κεησκέλεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηνπ απμεκέλνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο (ιφγσ ζπρλψλ απνπζηψλ θιπ) φζν θαη ηεο δηαηάξαμεο ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο, δηαδξακαηίδνπλ επίζεο ζεκαληηθφ ξφιν. Καη φια απηά παξφηη φια ηα επηζηεκνληθά δεδνκέλα ζρεηηθά κε ην HIV/AIDS αθήλνπλ πιήξσο εθηεζεηκέλεο ηέηνηνπ είδνπο ζπκπεξηθνξέο θαη αληηιήςεηο 14. Ζ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ησλ PLWHA ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο κπνξεί λα ιάβεη δηάθνξέο κνξθέο. Απφ ηνλ ππνρξεσηηθφ ηαηξηθφ έιεγρν γηα HIV/AIDS σο πξνυπφζεζε ελδερφκελεο πξφζιεςεο, ηελ παξαβίαζε ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ, ηελ απνκφλσζε ηελ άξλεζε πξναγσγήο ή ππνβάζκηζε κεηά ηε γλσζηνπνίεζε ηεο νξνζεηηθφηεηαο, κέρξη θαη ηνλ ηεξκαηηζκφ ηεο απαζρφιεζεο θαη ηελ απνπνκπή απφ ην ρψξν εξγαζίαο Σα επηδεκηνινγηθά δεδνκέλα ζηελ Διιάδα 15 Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ HIV νξνζεηηθψλ αηφκσλ (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πεξηπηψζεσλ AIDS) πνπ έρνπλ αλαθεξζεί ζηε ρψξα καο απφ ηελ πξψηε εκθάληζε ηνπ ηνχ ην 1983 κέρξη θαη ηελ 31ε Οθησβξίνπ 2009 αλέξρεηαη ζε Απφ ηα πεξηζηαηηθά απηά, ηα 7881 (80,4%) ήηαλ άλδξεο, ηα 1869 (19,1%) γπλαίθεο, ελψ γηα έλα κηθξφ 13 Γηα κία αλαιπηηθή πξνζέγγηζε ζρεηηθά κε ηνπο παξάγνληεο πνπ δεκηνπξγνχλ ην ζηίγκα θαη ηε δηάθξηζε κε βάζε ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε, θαζψο θαη γηα ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο εθδειψλνληαη ζηελ θνηλσληθή ζθαίξα βι: Parker R. and Aggleton P., HIV/AIDS-related Stigma and Discrimination: A Conceptual Framework and an Agenda for Action, Horizons Program, May Official Journal of the European Communities, DIRECTIVE 2000/54/EC OF THE EUROPEAN PARLIAMENT AND OF THE COUNCIL of 18 September 2000 on the protection of workers from risks related to exposure to biological agents at work (seventh individual directive within the meaning of Article 16(1) of Directive 89/391/EEC), L 262/21, Σα επηδεκηνινγηθά δεδνκέλα πνπ παξνπζηάδνληαη αληιήζεθαλ απφ ην: ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΑΛΛΖΛΔΓΓΤΖ - ΚΔΔΛΠΝΟ, Γειηίν Δπηδεκηνινγηθήο Δπηηήξεζεο ηεο HIV/AIDS ινίκσμεο ζηελ Διιάδα. Γεισζέληα ζηνηρεία έσο 31/10/2009. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 16

18 πνζνζηφ ην θχιν δελ δειψζεθε. ζνλ αθνξά ηελ εθδήισζε ηεο αζζέλεηαο ηνπ AIDS ν ζπλνιηθφο ηνπο αξηζκφο πνπ δειψζεθαλ ζηελ Διιάδα κέρξη ηελ 31ε Οθησβξίνπ 2009, αλέξρεηαη ζε 3027, εθ ησλ νπνίσλ, 2557 (84,5%) ήηαλ άλδξεο θαη 470 (15,5%) ήηαλ γπλαίθεο. Απφ ηελ αζζέλεηα έρνπλ ράζεη ηε δσή ηνπο κέρξη ζήκεξα ζπλνιηθά 1613 άηνκα (θαηαγεγξακκέλα πεξηζηαηηθά), αμίδεη φκσο λα ζεκεησζεί φηη απφ ην 1997 θαη εληεχζελ παξαηεξείηαη ζεκαληηθή κείσζε ηνπ εηήζηνπ αξηζκνχ ησλ ζαλάησλ σο απφξξνηα ηεο εηζαγσγήο ηεο αληηξεηξνηθήο ζεξαπείαο πνπ φπσο πξναλαθέξακε θαζπζηεξεί ζεκαληηθά ηελ εμέιημε ηεο λφζνπ. Σέινο, κία θξίζηκε παξάκεηξνο ζρεηηθά κε ηελ επηδεκηνινγηθή εμέιημε ηεο HIV/AIDS λφζνπ ζηε ρψξα καο είλαη φηη θαηά ηνλ 21 ν αηψλα, θαη ηδηαίηεξα κεηά ην 2004 παξνπζηάδεηαη κία ζεκαληηθή αχμεζε ησλ λέσλ θξνπζκάησλ φπσο πξνθχπηεη θαη απφ ην γξάθεκα πνπ αθνινπζεί: Νέεο δηαγλώζεηο HIV ινίκσμεο αλά εθαηνκκύξην πιεζπζκνύ ζηελ Διιάδα (κέρξη 31/10/2009) Πεγή: ΚΔΔΛΠΝΟ, Γειηίν Δπηδεκηνινγηθήο Δπηηήξεζεο ηεο HIV/AIDS ινίκσμεο ζηελ Διιάδα. Γεισζέληα ζηνηρεία έσο 31/10/2009. Έλα ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο επηδεκίαο ηνπ HIV/AIDS παγθνζκίσο είλαη ε ζπγθέληξσζε ηνπ κεγαιχηεξνπ φγθνπ ησλ θξνπζκάησλ ζε άηνκα πνπ βξίζθνληαη ζε ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 17

19 ειηθία εξγαζίαο θαη δηάγνπλ ηελ πεξηζζφηεξν παξαγσγηθή πεξίνδν ηεο δσήο ηνπο 16. Σν ραξαθηεξηζηηθφ απηφ επηβεβαηψλεηαη θαη ζηε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο. Έηζη, ζπλνιηθά, ε πιεηνςεθία απφ ηα δεισζέληα HIV νξνζεηηθά άηνκα ήηαλ ειηθίαο 25 έσο 44 εηψλ θαηά ηε ζηηγκή ηεο δήισζεο, ελψ ε ειηθηαθή νκάδα κε ηε κεγαιχηεξε ζπρλφηεηα ζηνπο άλδξεο ήηαλ απηή κεηαμχ 30 θαη 34 εηψλ θαη ζηηο γπλαίθεο ε νκάδα κεηαμχ 25 θαη 29 εηψλ. Μηα ζπλνπηηθή εηθφλα ηεο θαηαλνκήο ηεο HIV/AIDS ινίκσμεο ζηελ ρψξα καο αλά ειηθηαθή νκάδα δίλεηαη απφ ην δηάγξακκα πνπ αθνινπζεί: πλνιηθά δεισζέληα HIV νξνζεηηθά άηνκα θαηά ειηθηαθή νκάδα θαηά ηε δήισζε θαη θαηά θύιν ζηελ Διιάδα κέρξη 31/10/2009 Πεγή: ΚΔΔΛΠΝΟ, Γειηίν Δπηδεκηνινγηθήο Δπηηήξεζεο ηεο HIV/AIDS ινίκσμεο ζηελ Διιάδα. Γεισζέληα ζηνηρεία έσο 31/10/2009. Δίλαη ζαθέο φηη γηα ηα άηνκα πνπ επηηεινχλ θξίζηκνπο νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο ξφινπο θαη ηα νπνία ν ηφο πιήηηεη δπζαλάινγα, ε HIV/AIDS ινίκσμε επηθέξεη ζηνλ εξγαζηαθφ θαη θνηλσληθφ ηνπο βίν πνιιέο θαη πνίθηιεο επηπινθέο. Ζ επηηπρήο πξνζαξκνγή ησλ PLWHA ζηα λέα δεδνκέλα δσήο πνπ ε δηαπίζησζε ηεο νξνζεηηθφηεηαο 16 Βι. ζρεηηθά: ILO, HIV/AIDS and work: global estimates, impact on children and youth, and response, Geneva, 2006, θαη ILO, HIV/AIDS and work: global estimates, impact and response, Geneva, ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 18

20 δεκηνπξγεί, θαη ε ζπλέρηζε ηεο ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή, πξνυπνζέηνπλ ηελ εμάιεηςε ησλ θαηλνκέλσλ ηνπ ζηίγκαηνο θαη ηεο δπζκελνχο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο εηο βάξνο ηνπο. Δληνχηνηο, φπσο ζα δνχκε ζηα επφκελα, ε ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο ζπλερίδεη κέρξη σο ηηο κέξεο καο λα δείρλεη έληνλα ζεκάδηα αλαζθαινχο (θαη αδηθαηνιφγεηεο) ζπκπεξηθνξάο απέλαληη ζηα PLWHA. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 19

21 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 HIV/AIDS, Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα θαη Δξγαζία: Πνιηηηθέο θαη Ννκηθέο Γεζκεύζεηο ζε Γηεζλέο θαη Δπξσπατθό Δπίπεδν 2.1. Η αλαγλώξηζε ηεο ζεκαζίαο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ζην πιαίζην ηνπ HIV/AIDS: ύληνκν ηζηνξηθό Ζ εκπεηξία ρξφλσλ ζηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS δηεζλψο, έρεη θαηαδείμεη κε ηνλ πιένλ εκθαηηθφ ηξφπν φηη ε πξνψζεζε θαη ε ππεξάζπηζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ δελ επηηάζζεηαη κφλν ζην πιαίζην ηεο πξνζηαζίαο ηεο αμηνπξέπεηαο ησλ PLWHA, αιιά ηαπηφρξνλα αληηπξνζσπεχεη έλα δσηηθήο ζεκαζίαο παξάγνληα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο αζζέλεηαο. Ήδε απφ ηα πξψηα ρξφληα εκθάληζεο ηεο λφζνπ, νη Γηεζλείο Οξγαληζκνί ππνγξακκίδνπλ φηη ε επίηεπμε ησλ ζρεηηθψλ κε ην HIV/AIDS ζηφρσλ ηεο δεκφζηαο πγείαο θαη ζπγθεθξηκέλα ν πεξηνξηζκφο ηεο δηάδνζεο ηνπ HIV ηνχ, ν κεηξηαζκφο ησλ επηβιαβψλ επηπηψζεσλ ηνπ, θαη ε παξνρή ησλ κέζσλ πξφιεςεο θαη αληηκεηψπηζεο ζηα άηνκα θαη ηηο θνηλσλίεο, πξναπαηηνχλ ηελ απαξέγθιηηε απφιαπζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ζηε ζθαίξα ηνπ HIV/AIDS 17. Έηζη, ην 1988, ν ΠΟΤ, ζε δηεζλή δηαβνχιεπζε γηα ηελ λνκνζεζία θαη ηελ δενληνινγία ζηνλ ηνκέα ηνπ HIV/AIDS πνπ δηνξγάλσζε ζην ζιν, ππνζηήξημε φηη πξέπεη λα αξζνχλ νη δηαρσξηζκνί αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο πνπ έρνπλ κνιπλζεί θαη ζηνλ πγηή πιεζπζκφ, θαη λα αληηθαηαζηαζνχλ απφ θξαγκνχο αλάκεζα ζηα άηνκα θαη ηνλ ηφ. Σν ίδην έηνο, ε Παγθφζκηα πλέιεπζε Τγείαο ηνπ ΠΟΤ πηνζέηεζε ςήθηζκα 18 ζην νπνίν ππνγξάκκηδε ηε δσηηθή ζεκαζία ηνπ ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ γηα ηελ επηηπρή πξφιεςε θαη αληηκεηψπηζε ηνπ HIV/AIDS ζε εζληθφ επίπεδν, παξνηξχλνληαο ηα θξάηε- 17 Βι. κεηαμχ άιισλ: ILO, HIV/AIDS and work in a globalizing world, 2005, ζει Φήθηζκα WHA41.24, ηεο 13/05/1988, ππφ ηνλ ηίηιν: Avoidance of discrimination in relation to HIV infected people and people with AIDS. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 20

22 κέιε λα απνθεχγνπλ πξάμεηο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο θαηά ηελ παξνρή ππεξεζηψλ, ζηελ απαζρφιεζε θαη ζηηο κεηαθηλήζεηο. Αθνινχζσο 19 (1992), αλαγλψξηζε φηη δελ ζπληξέρνπλ ιφγνη δεκφζηαο πγείαο πνπ λα δηθαηνινγνχλ κέηξα απζαίξεηνπ πεξηνξηζκνχ ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ηνλ ππνρξεσηηθφ έιεγρν δηαπίζησζεο ηεο HIV κφιπλζεο. Παξάιιεια, ε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ ζε ςεθίζκαηά ηεο θαηά ην 1990 θαη , έδηλε έκθαζε ζηελ αλάγθε αληίζηαζεο ζηηο δηαθξίζεηο θαη ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, αλαγλσξίδνληαο φηη ηα κέηξα δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο νδεγνχλ ζηε ζθηά ην δήηεκα ηνπ HIV/AIDS, ππνλνκεχνπλ ηηο πξνζπάζεηεο θαηαπνιέκεζεο θαη επλννχλ ηηο ζπλζήθεο δηάδνζεο. Σέινο, ε Δπηηξνπή ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ ζε πνιπάξηζκα ςεθίζκαηά ηεο θαηά ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1980 θαη 1990 έρεη αλαγλσξίζεη ηελ αλάγθε ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ησλ PLWHA 21, ελψ ζεκαληηθέο ράξηεο δηθαησκάησλ θαη δηαθεξχμεηο πνπ ζπγθεθξηκέλα ή γεληθψο αλαγλσξίδνπλ ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ησλ αηφκσλ πνπ δνπλ κε HIV/AIDS έρνπλ πηνζεηεζεί ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη δηεζλέο επίπεδν Πνιηηηθέο δεζκεύζεηο ζηα πιαίζηα ηνπ ΟΗΔ Γέθα ρξφληα πξηλ, ζηε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ, 189 επηθεθαιήο θξαηψλ θαη θπβεξλήζεσλ, εθπξνζσπψληαο ηνπο πνιίηεο ησλ θξαηψλ ηνπ Βνξξά θαη ηνπ Νφηνπ, ππέγξαςαλ ηνπο Αλαπηπμηαθνχο ηφρνπο ηεο Υηιηεηίαο (Millennium Development Goals- 19 Φήθηζκα WHA45.35, ηεο 14/05/ Φεθίζκαηα 45/87 ηεο 21/12/1990 θαη 46/203 ηεο 20/12/ Βι. ελδεηθηηθά: Φεθίζκαηα ηεο Δπηηξνπήο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ 1990/65, 1992/56, 1993/53, 1994/49, 1995/44 θαη 1996/43. Δπίζεο ηηο ζρεηηθέο εθζέζεηο ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα πνπ ππεβιήζεζαλ ζηελ Δπηηξνπή: E/CN.4/1995/45, E/CN.4/1996/44 θαη E/CN.4/1997/ Γηα πεξηζζφηεξα ζρεηηθά κε ηηο ράξηεο δηθαησκάησλ θαη δηαθεξχμεηο πνπ αλαγλσξίδνπλ ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ησλ αηφκσλ πνπ δνπλ κε HIV/AIDS ζε εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη δηεζλέο επίπεδν, θαζψο θαη γηα κία ιεπηνκεξέζηεξε παξνπζίαζε ηνπ ηζηνξηθνχ ηεο αλαγλψξηζεο ηεο ζεκαζίαο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ζην πιαίζην ηνπ HIV/AIDS βι.: UNAIDS, International Guidelines on HIV/AIDS and Human Rights, Consolidated Version, 2006, annex 1, ζει ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 21

23 MDGs, 2000) 23. Αλαγλσξίδνληαο ηε ζπνπδαηφηεηα ηεο θαηαπνιέκεζεο ηνπ HIV/AIDS σο κία απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο αλαπηπμηαθέο πξνθιήζεηο ηνπ αηψλα καο, νη εγέηεο ησλ ρσξψλ-κειψλ ζπκπεξηέιαβαλ ζηνπο ζηφρνπο απηνχο ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ ηνχ HIV/AIDS, ηεο εινλνζίαο θαη ησλ άιισλ ζνβαξψλ αζζελεηψλ (ζηφρνο 6). Ο ζηφρνο απηφο επηθεληξψλεηαη ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο δηάδνζεο ηεο λφζνπ θαη ζηελ παξνρή ηεο θαηάιιειεο ζεξαπείαο ζε φινπο φζνπο ηελ έρνπλ αλάγθε 24. Χζηφζν, νπζησδέζηεξεο φζνλ αθνξά ηνλ ζεβαζκφ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηε πξνζηαζία απφ ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ησλ PLWHA απνηεινχλ νη δεζκεχζεηο πνπ αλέιαβαλ 189 θξάηε-κέιε ηνπ ΟΖΔ, κε ηελ πηνζέηεζε ηεο Γήισζεο Γέζκεπζεο γηα ην HIV/AIDS (Declaration of Commitment on HIV/AIDS) ζηα πιαίζηα Δηδηθήο πλφδνπ ηεο Γεληθήο πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ, ηνλ Ηνχλην ηνπ Απ απηέο, μερσξίδνπκε ηδηαίηεξα ηε δέζκεπζε ηεο παξαγξάθνπ 58: Μέρξη ην 2003 ζεζπίδνπκε, ελδπλακψλνπκε θαη επηβάινπκε, σο απαηηείηαη, λνκνζεζία, θαλνληζκνχο, θαη άιια κέηξα, γηα ηελ εμάιεηςε φισλ ησλ κνξθψλ δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο θαηά ησλ αλζξψπσλ πνπ δνπλ κε HIV/AIDS θαη ηελ δηαζθάιηζε ηεο πιήξνπο απφιαπζεο φισλ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ ηνπο [ ], κεηαμχ άιισλ ηε δηαζθάιηζε ηεο πξφζβαζή ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε, ηελ απαζρφιεζε, ηελ πγεηνλνκηθή θξνληίδα, ηηο θνηλσληθέο ππεξεζίεο θαη ηηο ππεξεζίεο πγείαο, ηελ πξφιεςε, ππνζηήξημε θαη ζεξαπεία, ηηο πιεξνθνξίεο θαη ηε λνκηθή πξνζηαζία, κε εκπηζηεπηηθφηεηα θαη ζεβαζκφ ηεο ηδησηηθήο δσήο ηνπο. Δπίζεο αλαπηχζζνπκε ζηξαηεγηθέο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ ζηίγκαηνο θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ πνπ ζπλδέεηαη κε ηελ επηδεκία United Nations General Assembly, Resolution adopted by the General Assembly: United Nations Millennium Declaration, 18 September Βι.: United Nations web site on the Millennium Development Goals, 24 πγθεθξηκέλα, ν ζηφρνο 6 πεξηιακβάλεη: α) ηελ αλάζρεζε ηεο εμάπισζεο ηνπ πηνχ κέρξη ην 2015 θαη ηελ αληηζηξνθή ησλ ζρεηηθψλ ηάζεσλ, θαη β) ηελ επίηεπμε, κέρξη ην 2010, θαζνιηθήο πξφζβαζεο ζηε ζεξαπεία ηνπ HIV/AIDS απφ φινπο φζνπο ηελ έρνπλ αλάγθε. 25 Γεληθή πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ, 26ε Δηδηθή χλνδνο, doc. A/RES/S-26/2, 2 Απγνχζηνπ 2001, δηαζέζηκν ζην: 26 Μεηάθξαζε απφ ην United Nations General Assembly, Declaration of Commitment on HIV/AIDS, June, 2001, παξ. 58, ζει ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 22

24 Σαπηφρξνλα, δχν απφ ηηο δεζκεχζεηο αλαγλσξίδνπλ ηελ αλάγθε δηεχξπλζεο ηεο παγθφζκηαο δξάζεο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο: Μέρξη ην 2005, ελδπλακψλνπκε ηελ αληαπφθξηζε γηα ην HIV/AIDS ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο, εγθαζηδξχνληαο θαη εθαξκφδνληαο πξνγξάκκαηα πξφιεςεο θαη θξνληίδαο ζην δεκφζην θαη ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαζψο θαη ζην ρψξν ηεο αλεπίζεκεο εξγαζίαο, θαη ιακβάλνπκε κέηξα γηα ηελ παξνρή ελφο ππνζηεξηθηηθνχ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηνπο αλζξψπνπο πνπ δνπλ κε HIV/AIDS (παξάγξαθνο 49) 27. Μέρξη ην 2003, αλαπηχζζνπκε έλα εζληθφ λνκηθφ πιαίζην θαη πιαίζην πνιηηηθήο πνπ πξνζηαηεχεη ηα δηθαηψκαηα θαη ηελ αμηνπξέπεηα ησλ αηφκσλ πνπ δνπλ ή έρνπλ κνιπλζεί απφ ην HIV/AIDS θαζψο θαη ησλ αηφκσλ πςειφηεξνπ θηλδχλνπ κφιπλζεο, ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο, κε δηαβνχιεπζε κε ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο ζεζπηζκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ην HIV/AIDS ζηελ εξγαζία (παξάγξαθνο 69) 28. Σέινο, ην 2006, κεηά ηελ αμηνιφγεζε ηεο πξνφδνπ πνπ ζπληειέζηεθε απφ ην 2001 θαη αλαγλσξίδνληαο φηη ην HIV/AIDS παξακέλεη κία παγθφζκηα θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο πνπ έρεη νδεγήζεη ζε αλππνιφγηζηε αλζξσπηζηηθή θαηαζηξνθή θαζψο θαη φηη πνιινί ζηφρνη ηεο Γήισζεο Γέζκεπζεο γηα ην HIV/AIDS δελ έρνπλ αθφκα επηηεπρζεί, ηα θξάηε-κέιε δεζκεχηεθαλ εθ λένπ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο λφζνπ κε ηελ πηνζέηεζε ηεο Πνιηηηθήο Γηαθήξπμε γηα ην HIV/AIDS Μεηάθξαζε απφ ην United Nations General Assembly, Declaration of Commitment on HIV/AIDS, June, 2001, παξ. 49, ζ Μεηάθξαζε απφ ην United Nations General Assembly, Declaration of Commitment on HIV/AIDS, June, 2001, παξ. 69, ζ Βι.: United Nations General Assembly, Resolution adopted by the General Assembly: Political Declaration on HIV/AIDS, 15 June 2006, φπνπ κεηαμχ άιισλ ε Γεληθή πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ ζηελ παξάγξαθν 11 πηνζεηεί φηη: We, [Heads of State and Government and representatives of States and Governments] Reaffirm that the full realization of all human rights and fundamental freedoms for all is an essential element in the global response to the HIV/AIDS pandemic, including in the areas of prevention, treatment, care and support, and recognize that addressing stigma and discrimination is also a critical element in combating the global HIV/AIDS pandemic. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 23

25 2.3. Ο Κώδηθαο Πξαθηηθήο ηεο ΓΟΔ γηα ην HIV/AIDS ζηνλ ρώξν ηεο εξγαζίαο Ο Κψδηθαο Πξαθηηθήο ηεο ΓΟΔ γηα ην HIV/AIDS ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο (the ILO Code of Practice on HIV/AIDS and the world of work, 2001), απνηειεί ηνλ πξψην δηεζλή νδεγφ γηα ην HIV/AIDS εληφο ηνπ πιαηζίνπ ηεο εξγαζίαο, βαζηζκέλν ζηνλ θνηλσληθφ δηάινγν αλάκεζα ζηηο θπβεξλήζεηο θαη ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο. Παξέρεη κέρξη θαη ζήκεξα ην πιένλ ζεκαληηθφ θαη δηαδεδνκέλν πιαίζην δξάζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ εηδηθφηεξσλ δεηεκάησλ πνπ εγείξεη ζην πεδίν ηεο εξγαζίαο θαη ηεο απαζρφιεζεο ε λφζνο HIV/AIDS. Ζ ΓΟΔ αλέπηπμε ηνλ Κψδηθα Πξαθηηθήο γηα ην HIV/AIDS κέζσ ηεο ηξηκεξνχο δηαβνχιεπζε κε ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο 30 ην 2001, αληαπνθξηλφκελε ζηα αηηήκαηα ηνπο γηα παξνρή θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ φζνλ αθνξά ηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ηνπ HIV/AIDS ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο, κεηά θαη απφ ζρεηηθή απαίηεζε ηεο Γηεζλνχο Γηάζθεςεο Δξγαζίαο ηνλ Ηνχλην ηνπ Καηά ην ίδην έηνο δε, ν Κψδηθαο έιαβε ηελ επίζεκε ππνζηήξημε ηεο Γεληθήο πλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ 32. Αλ θαη δελ πεξηέρεη θάπνηα ζαθή δήισζε αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ 33, ν ραξαθηήξαο ηνπ Κψδηθα, είλαη δηθαησκαηνθεληξηθφο, ζεκειηψλνληαο δέθα (10) βαζηθέο αξρέο νη νπνίεο πξνζηαηεχνπλ θαη πξνσζνχλ ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα ησλ PLWHA ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο. Ζ ηήξεζε ησλ αξρψλ απηψλ είλαη πξναηξεηηθή θαη ζε αληίζεζε κε ηνπο θαλφλεο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ πνπ ζα δνχκε παξαθάησ, δελ ζεκειηψλνπλ λνκηθέο ππνρξεψζεηο ηήξεζεο ηνπο απφ ηα θξάηε. ε αληίζεζε φκσο κε ην δηεζλέο δίθαην πνπ 30 Ζ ΓΟΔ είλαη νξγαλσκέλε κε βάζε ηελ ηξηκεξή εθπξνζψπεζε θξαηψλ, εξγνδνηψλ θαη εξγαδνκέλσλ. Απηφ ηζρχεη ηφζν γηα ηα θαηαζηαηηθά ηεο φξγαλα φζν θαη γηα ηα φξγαλα ειέγρνπ ηεο εθαξκνγήο ησλ ζπλζεθψλ. 31 Ζ Γηεζλήο Γηάζθεςε Δξγαζίαο ηνλ Ηνχλην ηνπ 2000 νδήγεζε θαη ζηελ δεκηνπξγία ηνπ πξνγξάκκαηνο γηα ην HIV/AIDS ζηα πιαίζηα ηεο ΓΟΔ. 32 Παξάιιεια έρεη ιάβεη ηελ ππνζηήξημε απφ ηνπο εγέηεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηνπ ΟΖΔ, θαζψο θαη απφ νξγαλψζεηο εξγαδνκέλσλ θαη απφ Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο (ΜΚΟ). Μάιηζηα, ε Γήισζε Γέζκεπζεο γηα ην HIV/AIDS ηνπ 2001 θάλεη επζεία αλαθνξά ζηελ αλάγθε νη εζληθέο λνκνζεζίεο θαη πνιηηηθέο λα ιακβάλνπλ ππφςε ηηο ζεζπηζκέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ην HIV/AIDS ζηελ εξγαζία. Βι. United Nations General Assembly, Declaration of Commitment on HIV/AIDS, June, 2001, παξ. 69, ζ. 32., φπσο αλαθέξεηαη θαη ζηελ πξνεγνχκελε ζειίδα ILO, International Labour Conference, 98th Session, 2009, HIV/AIDS and the world of work, Geneva, 2009, ζ. 29. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 24

26 δεζκεχεη ηα θξάηε κφλνλ, ν Κψδηθαο αλαδεηθλχεη εκθαηηθά ηα δεηήκαηα ησλ ππεπζπλνηήησλ θαη ησλ δηθαησκάησλ, φρη κφλν ησλ θπβεξλήζεσλ αιιά θαη ησλ εξγνδνηψλ, ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ νξγαλψζεψλ ηνπο 34. Παξάιιεια θαηαδεηθλχεη φρη κφλν ηε ζεκαζία ηνπ HIV/AIDS σο έλα θξίζηκν εξγαζηαθφ δήηεκα, αιιά θαη ην ξφιν ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ παξνρή ιχζεσλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο λφζνπ. Τηνζεηεί ηελ πεπνίζεζε φηη νχηε ε πξφιεςε, νχηε ε ζεξαπεία κπνξνχλ λα είλαη απνηειεζκαηηθέο ρσξίο ην ζεβαζκφ ησλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ δνπλ κε ην ηφ, θαζψο νη εξγαδφκελνη πνπ δελ έρνπλ θφβν λα απνθαιχςνπλ ηελ θαηάζηαζή ηνπο είλαη ζε ζέζε λα ιάβνπλ ηφζν ηελ θαηάιιειε ζεξαπεία, φζν θαη ηηο πιεξνθνξίεο γηα ην πψο κπνξνχλ λα πξνζηαηεχζνπλ ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο 35. Σέινο, Παξέρεη πξαθηηθέο θαηεπζχλζεηο γηα ηελ αλάπηπμε πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ γηα ην HIV/AIDS ζε εζληθφ θαη θιαδηθφ επίπεδν, θαζψο θαη ζην επίπεδν ησλ επηρεηξήζεσλ 36. Οη ζεκειηψδεηο αξρέο πνπ ζεζπίδεη ν Κψδηθαο είλαη 37 : 1. Αλαγλώξηζε ηνπ HIV/AIDS σο έλα εξγαζηαθό δήηεκα. Σν HIV/AIDS είλαη έλα εξγαζηαθφ δήηεκα φρη κφλν επεηδή επεξεάδεη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ, αιιά θαη γηαηί ν ρψξνο ηεο εξγαζίαο κπνξεί λα δηαδξακαηίζεη δσηηθφ ξφιν ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο δηάδνζεο θαη ησλ ζπλεπεηψλ ηεο λφζνπ. 2. Με δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε. ην πλεχκα ηεο αμηνπξεπνχο εξγαζίαο θαη ηνπ ζεβαζκνχ ησλ δηθαησκάησλ θαη ηεο αμηνπξέπεηαο ησλ αηφκσλ πνπ έρνπλ κνιπλζεί ή επεξεάδνληαη απφ ην HIV/AIDS, δελ πξέπεη λα πθίζηαηαη δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε θαη ζηηγκαηηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηε βάζε ηεο πξαγκαηηθήο ή ηεο αληηιεπηήο HIV/AIDS θαηάζηαζεο. Οη δηαθξίζεηο θαη ν ζηηγκαηηζκφο παξεκπνδίδνπλ ηηο πξνζπάζεηεο πξνψζεζεο ηεο πξφιεςεο ηεο HIV/AIDS λφζνπ. 34 Βι.: ILO, An ILO code of practice on HIV/AIDS and the world of work, Geneva, θεθ. 5, ζει ILO, HIV/AIDS and work in a globalizing world, Geneva, 2005, ζ Γηα ηε ρξήζε ηνπ Κψδηθα βι: ILO, An ILO code of practice on HIV/AIDS and the world of work, Geneva, 2001, θεθ. 2, ππφ ηνλ ηίηιν Use. 37 Βι.: ILO, An ILO code of practice on HIV/AIDS and the world of work, Geneva, θεθ. 4, ζει 3-4. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 25

27 3. Ιζόηεηα ησλ θύισλ. Ζ ηζφηεηα ζηηο ζρέζεηο ησλ δχν θχισλ θαη ε ελδπλάκσζε ηνπ ξφινπ ησλ γπλαηθψλ είλαη θξίζηκε γηα ηελ επηηπρή πξφιεςε ηεο δηάδνζεο ηεο HIV κφιπλζεο θαη ηελ ηθαλφηεηα ησλ γπλαηθψλ λα αληηκεησπίζνπλ ηνλ ηφ. 4. Τγηέο εξγαζηαθό πεξηβάιινλ. Σν εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ πξέπεη λα είλαη πγηέο θαη αζθαιέο, θαη πξνζαξκνζκέλν ζηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ εξγαδνκέλσλ. 5. Κνηλσληθόο δηάινγνο. Μία επηηπρεκέλε πνιηηηθή γηα ην HIV/AIDS απαηηεί ηελ ζπλεξγαζία θαη ηελ εκπηζηνζχλε αλάκεζα ζηνπο εξγνδφηεο, ηνπο εξγαδνκέλνπο θαη ηηο θπβεξλήζεηο. 6. Ιαηξηθέο εμεηάζεηο γηα ιόγνπο απαζρόιεζεο. Δμεηάζεηο γηα HIV/AIDS δελ ζα πξέπεη λα απαηηνχληαη γηα ηνπο ππνςεθίνπο ή γηα ηνπο ήδε εξγαδφκελνπο, θαη έιεγρνη γηα HIV δελ ζα πξέπεη λα δηελεξγνχληαη ζηνπο ρψξνπο ηεο εξγαζίαο, εθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο πνπ θαζνξίδνληαη ζηνλ Κψδηθα. 7. Απόξξεην-Δκπηζηεπηηθόηεηα. Αηηήκαηα γηα ηελ απνθάιπςε απφ ηνπο ππνςεθίνπο ή ηνπο ήδε εξγαδφκελνπο πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ HIV θαηάζηαζε ηνπο, δελ δηαζέηνπλ θακία δηθαηνινγεηηθή βάζε. Οη εξγαδφκελνη δελ πξέπεη λα ππνρξεψλνληαη λα απνθαιχςνπλ ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ζπλαδέιθνπο ηνπο. Ζ πξφζβαζε ζηα πξνζσπηθά δεδνκέλα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ HIV θαηάζηαζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζα πξέπεη λα δεζκεχεηαη απφ ηνπο θαλφλεο εκπηζηεπηηθφηεηαο, ηνπο ζπλεπείο κε ηνλ θψδηθα πξαθηηθήο ηεο ΓΟΔ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ εξγαδνκέλσλ (1997). 8. Γηαηήξεζε ηεο ζρέζεο εξγαζίαο. Ζ κφιπλζε απφ ηνλ ηφ HIV δελ απνηειεί αηηία ηεξκαηηζκνχ ηεο ζρέζεο εξγαζίαο. Σα άηνκα κε αζζέλεηεο ζρεηηθέο κε ηνλ ηφ HIV πξέπεη λα είλαη ηθαλά λα εξγάδνληαη γηα φζν ηνπο επηηξέπεη ε θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο ζε δηαζέζηκε, θαηάιιειε εξγαζία. 9. Πξόιεςε. Οη θνηλσληθνί εηαίξνη βξίζθνληαη ζε κνλαδηθή ζέζε απφ ηελ πιεπξά ηεο πξνψζεζεο ησλ πξνζπαζεηψλ πξφιεςεο δηακέζνπ ηεο πιεξνθφξεζεο θαη ηεο εθπαίδεπζεο, θαζψο θαη ηεο ππνζηήξημεο ησλ αιιαγψλ ζηηο ζηάζεηο θαη ηε ζπκπεξηθνξά. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 26

28 10. Φξνληίδα θαη ππνζηήξημε. Ζ αιιειεγγχε, ε θξνληίδα θαη ε ππνζηήξημε πξέπεη λα δηέπνπλ ηελ αληαπφθξηζε ηνπ δεηήκαηνο ηνπ HIV/AIDS ζηελ εξγαζία. ινη νη εξγαδφκελνη δηθαηνχληαη νηθνλνκηθά πξνζηηέο ππεξεζίεο πγείαο θαη επηδφκαηα κε βάζε ηα δεκφζηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη ηα επαγγεικαηηθά ζπζηήκαηα. Ηδηαίηεξα θξίζηκε ζεσξείηαη ε άκεζε ελζσκάησζε ησλ αξρψλ ηνπ Κψδηθα ζηηο εζληθέο έλλνκεο ηάμεηο ησλ ρσξψλ, φπσο ηνλίδεηαη ζηηο δεζκεχζεηο πνπ απηέο έιαβαλ κε ηελ Γήισζε Γέζκεπζεο γηα ην HIV/AIDS ηνπ Γηα ην ιφγν απηφ εμάιινπ, ν Κψδηθαο έρεη κεηαθξαζηεί ζε 54 γιψζζεο (έσο ην 2007) ελψ ζπλνιηθά ππνινγίδεηαη φηη νη αξρέο ηνπ είλαη δηαζέζηκεο ζηηο θπβεξλήζεηο θαη ηηο νξγαλψζεηο εξγνδνηψλ θαη εξγαδνκέλσλ, ζην 90% πεξίπνπ ησλ ρσξψλ παγθνζκίσο Γηεζλέο δίθαην αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη δηεζλείο ζπκβάζεηο ε αληίζεζε κε ηηο πξνεγνχκελεο δηεζλείο δεζκεχζεηο γηα ην HIV/AIDS θαη ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα ζηα πιαίζηα ηνπ ΟΖΔ νη νπνίεο έρνπλ έλαλ παλεγπξηθφ, λνκηθά κε δεζκεπηηθφ ραξαθηήξα, ην δηεζλέο δίθαην ζεκειηψλεη λνκηθέο ππνρξεψζεηο ηήξεζεο ηνπ απφ ηα θξάηε εθείλα πνπ έρνπλ εληάμεη ηηο αξρέο θαη θαλφλεο ηνπ ζηελ εζληθή ηνπο έλλνκε ηάμε. ζνλ αθνξά ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA ελ γέλεη, θαζψο θαη γηα ην δηθαίσκα ηνπο ζηελ εξγαζία εηδηθφηεξα, δσηηθήο ζεκαζίαο είλαη νη δηαηάμεηο πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ αξρή ηεο ίζεο - κε δηαθξηηηθήο - κεηαρείξηζεο θαζψο θαη νη ζρεηηθέο Γηεζλείο πκβάζεηο Δξγαζίαο (ΓΔ). 38 Ο. π, ππνζεκείσζε ILO, International Labour Conference, 98th Session, 2009, HIV/AIDS and the world of work, Geneva, 2009, ζ Αμηνζεκείσην είλαη ην γεγνλφο φηη κέρξη ζήκεξα ν Κψδηθαο δελ έρεη κεηαθξαζηεί ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Αλαινγηδφκελνη ην γεγνλφο φηη ζην επίζεκν site ηεο ΓΟΔ ππάξρνπλ νη πιήξεηο κεηαθξάζεηο ηνπ ζπλφινπ ηνπ Κψδηθα ζε γιψζζεο φπσο ελδεηθηηθά ηα αιβαληθά, ηα αξκέληθα, ηα κνγγνιηθά, ηε γιψζζα νπαρίιη, ηελ Αξακαηθή θ.α., θαζψο θαη ζε δηαθνξεηηθέο γιψζζεο θαη δηαιέθηνπο ηεο ίδηαο ρψξαο (ελδεηθηηθή ε πεξίπησζε ηεο Γθάλαο θαη ηεο Νηγεξίαο κε ηξείο δηαθνξεηηθέο κεηαθξάζεηο γηα ηελ θάζε ρψξα), γελληνχληαη έληνλνη πξνβιεκαηηζκνί γηα ηε δξαζηεξηνπνίεζε θαη ην ελδηαθέξνλ πνπ (δελ) επηδεηθλχνπλ νη εθπξφζσπνη ηεο ρψξαο καο (θπβεξλήζεηο, εξγνδνηηθέο θαη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο) ζηελ ΓΟΔ γηα ην δήηεκα ηνπ HIV/AIDS ζηελ εξγαζία. 41 ILO, HIV/AIDS and work in a globalizing world, Geneva, 2005, ζ. 65. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 27

29 Ζ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο Ζ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε απνηειεί επζεία παξαβίαζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Ζ Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ ηνπ ΟΖΔ, ηνπ 1948, ζην άξζξν 2 απαγνξεχεη ξεηά ηελ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε πνπ βαζίδεηαη ζηε θπιή, ην ρξψκα, ην θχιν, ηε γιψζζα, ηηο ζξεζθείεο, ηηο πνιηηηθέο ή νπνηεζδήπνηε άιιεο πεπνηζήζεηο, ηελ εζληθή ή θνηλσληθή θαηαγσγή, ηελ πεξηνπζία, ηε γέλλεζε ή νπνηαδήπνηε άιιε θαηάζηαζε 42. Ζ πξνζηαζία ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πξνβιέπεηαη επίζεο ζηα άξζξα 2.1 θαη 3 ηνπ Γηεζλνχο πκθψλνπ γηα ηα Αηνκηθά θαη Πνιηηηθά Γηθαηψκαηα θαζψο θαη ζηα άξζξα 2 θαη 3 ηνπ Γηεζλνχο πκθψλνπ γηα ηα Οηθνλνκηθά, Κνηλσληθά θαη Πνιηηηζηηθά Γηθαηψκαηα (ΟΖΔ, 1966). Κξίζηκε σζηφζν σο πξνο ηελ επέθηαζε ηνπ πξνζηαηεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ ησλ ελ ιφγσ δηαηάμεσλ απνηειεί ε εξκελεία θαη ην πεξηερφκελν ηνπ φξνπ «άιιε θαηάζηαζε». Έηζη, ε Δπηηξνπή ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ ζε πνιπάξηζκα ςεθίζκαηά ηεο έρεη θαηαζηήζεη ζαθέο φηη ν φξνο «άιιε θαηάζηαζε» πξέπεη λα πεξηιακβάλεη θαη ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ HIV/AIDS 43. Απηφ ζπλεπάγεηαη φηη ηα θξάηε δεζκεχνληαη γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο γηα ηα PLWHA, θαη ηελ απαγφξεπζε θάζε κνξθήο δηαθξίζεσλ εηο βάξνο ηνπο, επί ηε βάζε ηεο πξαγκαηηθήο ή ηεο αληηιεπηήο HIV θαηάζηαζεο ηνπο 44. ζνλ αθνξά ηδηαίηεξα ην ρψξν ηεο εξγαζίαο, ε Γηαθήξπμε ηεο ΓΟΔ γηα ηηο Θεκειηψδεηο Αξρέο θαη Γηθαηψκαηα ζηελ Δξγαζία ηνπ 1998 (ILO's 1998 Declaration on Fundamental 42 πγθεθξηκέλα ην άξζξν 2 ηεο Γηαθήξπμεο νξίδεη φηη: «Κάζε άλζξσπνο δηθαηνχηαη λα επηθαιεζηεί φια ηα δηθαηψκαηα θαη φιεο ηηο ειεπζεξίεο πνπ πξνθεξχζζεη ε παξνχζα Γηαθήξπμε, ρσξίο θακηά απνιχησο δηάθξηζε, εηδηθφηεξα σο πξνο ην θχιν, ηε γιψζζα, ηηο ζξεζθείεο ή νπνηεζδήπνηε άιιεο πεπνηζήζεηο, ηελ εζληθή ή θνηλσληθή θαηαγσγή, ηελ πεξηνπζία, ηε γέλλεζε ή νπνηαδήπνηε άιιε θαηάζηαζε. Δπίζεο δελ είλαη επηηξεπηφ λα γίλεηαη θακία δηάθξηζε εμαηηίαο ηνπ πνιηηηθνχ, λνκηθνχ ή δηεζλνχο θαζεζηψηνο ηεο ρψξαο απφ ηελ νπνία πξνέξρεηαη θαλείο, είηε πξφθεηηαη γηα ρψξα ή εδαθηθή πεξηνρή αλεμάξηεηε, ππφ θεδεκνλία ή ππφ εμνπζία ή πνπ βξίζθεηαη ππφ νπνηνλδήπνηε άιιν πεξηνξηζκφ θπξηαξρίαο.» Πξέπεη σζηφζν λα ζεκεησζεί φηη ε Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε παξνπζηάδεη αζάθεηεο σο πξνο ηε λνκηθή ηεο δεζκεπηηθφηεηα θαη δελ πεξηιακβάλεη λνκηθέο εγγπήζεηο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηήξεζε ησλ δηθαησκάησλ πνπ πξνβιέπεη. Δμάιινπ, νη ξπζκίζεηο ηεο, φζν θαη απηέο ησλ δχν ζπκθψλσλ, θαηά ηελ θξαηνχζα άπνςε είλαη πξσηίζησο πξνγξακκαηηθέο, δειαδή φρη άκεζα δεζκεπηηθέο θαη ε εθαξκνγή ηνπο απνηειεί πξψηηζηα πνιηηηθφ θαη φρη λνκηθφ δήηεκα. 43 Βι. κεηαμχ άιισλ: Φεθίζκαηα ηεο Δπηηξνπήο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ 1995/44 ηεο 03/03/1995 θαη1996/43 ηεο 19/04/ UNAIDS, International Guidelines on HIV/AIDS and Human Rights, Consolidated Version, Geneva, 2006, παξ. 108 ζ. 84. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 28

30 Principles and Rights at Work), απαηηεί απφ ηα θξάηε κέιε ηεο ΓΟΔ, αλεμάξηεηα απφ ην εάλ έρνπλ επηθπξψζεη ή φρη ηηο ζρεηηθέο ΓΔ, ηνλ ζεβαζκφ, ηελ πξνψζεζε θαη ηελ πξαγκάησζε ηεζζάξσλ βαζηθψλ αξρψλ ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Μεηαμχ ησλ αξρψλ απηψλ πεξηιακβάλεηαη θαη ε εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ φζνλ αθνξά ηελ απαζρφιεζε θαη ην επάγγεικα Οη Γηεζλείο πκβάζεηο Δξγαζίαο (ΓΔ) Καη αξρήλ, δελ ππάξρνπλ ΓΔ πνπ λα αλαθέξνληαη ζπγθεθξηκέλα ζηα δεηήκαηα πνπ εγείξεη ε λφζνο HIV/AIDS ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Γχν ΓΔ σζηφζν, νη νπνίεο θαιχπηνπλ ηελ πξνζηαζία ηφζν θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο φζν θαη θαηά ησλ απζαίξεησλ απνιχζεσλ, κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε ζσξάθηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA ζηελ εξγαζία 46. Οη ΓΔ απηέο είλαη νη εμήο: ΓΔ 111: Γηα ηε δηάθξηζε ζηελ απαζρφιεζε θαη ην επάγγεικα (1958) 47. ΓΔ 158: Γηα ηε ιχζε ηεο ζρέζεο εξγαζίαο κε πξσηνβνπιία ηνπ εξγνδφηε (1982) 48. Ζ ΓΔ 111 απαγνξεχεη θάζε δηάθξηζε ζηελ απαζρφιεζε, ηελ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη ζηνπο φξνπο εξγαζίαο, ε νπνία βαζίδεηαη ζηε θπιή, ην ρξψκα, ην θχιν, ην ζξήζθεπκα, ηα πνιηηηθά θξνλήκαηα, ηελ εζληθή θαηαγσγή θαη ηελ θνηλσληθή πξνέιεπζε 49. Παξφηη δελ αλαθέξεηαη ζην HIV/AIDS, ην άξζξν 1(1)(β) επεθηείλεη ηελ πξνζηαζία θαη ζε «θάζε άιιε δηάθξηζε, απνθιεηζκφ ή πξνηίκεζε πνπ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ θαηάξγεζε ή ηελ δηαθνξνπνίεζε ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ θαη ηεο κεηαρείξηζεο ζηελ απαζρφιεζε ή ζην επάγγεικα, φπσο κπνξεί λα πξνζδηνξηζηνχλ απφ ην ελδηαθεξφκελν (θξάηνο) κέινο, κεηά απφ γλψκε ησλ αληηπξνζσπεπηηθψλ νξγαλψζεσλ 45 Βι. ζρεηηθά, θαη κεηαμχ άιισλ ζηα: ILO, Guidelines on addressing HIV/AIDS in the workplace through employment and labour law, Geneva, 2004, θαη ILO, HIV/AIDS and work in a globalizing world, Geneva, 2005, ζ ILO, Guidelines on addressing HIV/AIDS in the workplace through employment and labour law, Geneva, 2004, ζ Κπξσκέλε απφ 159 θξάηε-κέιε ηεο ΓΟΔ (2003). ηελ Διιάδα θπξψζεθε ην Κπξσκέλε απφ 33 θξάηε-κέιε ηεο ΓΟΔ (2003). Γελ έρεη θπξσζεί απφ ηελ Διιάδα. 49 ΓΔ 111: Γηα ηε δηάθξηζε ζηελ απαζρφιεζε θαη ην επάγγεικα (1958), άξζξν 1. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 29

31 εξγνδνηψλ θαη εξγαδνκέλσλ, εθφζνλ ππάξρνπλ, ή άιισλ αξκφδησλ νξγαληζκψλ». πλεπψο, νη θπβεξλήζεηο κπνξνχλ κεηά απφ ηε ζρεηηθή δηαβνχιεπζε κε ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο λα ελζσκαηψζνπλ ηελ απαγφξεπζε ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ζηε βάζε ηεο πξαγκαηηθήο θαη αληηιεπηήο HIV θαηάζηαζεο, ζην πξνζηαηεπηηθφ πιαίζην ηεο ΓΔ 111. θνπφο ηεο ΓΔ 158 είλαη ε πξνζηαζία ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ηελ απζαίξεηε απφιπζε. Σν άξζξν 4 πξνβιέπεη φηη ν ηεξκαηηζκφο ηεο ζρέζεο εξγαζίαο πξέπεη λα ιακβάλεη ρψξα κφλνλ φηαλ ζπληξέρεη βάζηκνο ιφγνο απφιπζεο πνπ λα ζπλδέεηαη κε ηελ ηθαλφηεηα ή ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ εξγαδνκέλνπ, ή λα βαζίδεηαη ζηηο ιεηηνπξγηθέο αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο, ηνπ θαηαζηήκαηνο ή ηεο ππεξεζίαο. Σν άξζξν 6 θαζηζηά ζαθέο φηη ε πξφζθαηξε απνπζία απφ ηελ εξγαζία πνπ νθείιεηαη ζε αζζέλεηα δελ ζα πξέπεη λα απνηειεί βάζηκν ιφγν απφιπζεο. Καη νη δχν απηέο δηαηάμεηο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο ζηελ πεξίπησζε ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ έρνπλ κνιπλζεί απφ ηνλ ηφ HIV ή έρνπλ εθδειψζεη ηελ αζζέλεηα ηνπ AIDS Πνιηηηθέο δεζκεύζεηο ζηα πιαίζηα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) πσο ζπκβαίλεη ζηνπο θφιπνπο ησλ Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ (ηνπ ΟΖΔ, ηεο ΓΟΔ θαη ηνπ ΠΟΤ) ζε δηεζλέο επίπεδν, νκνίσο θαη ζην πιαίζην ηεο ΔΔ, αλαγλσξίδεηαη ε ζεκαζία ηεο δηαθχιαμεο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ PLWHA, γηα ηελ απνηειεζκαηηθή θαηαπνιέκεζε ηεο επηδεκίαο ηνπ HIV/AIDS. ην επίπεδν ησλ πνιηηηθψλ δεζκεχζεσλ θαη δηαθεξχμεσλ ηφζν ηα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ φζν θαη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρνπλ νκφθσλα απνδερζεί φηη νπνηαδήπνηε πνιηηηθή αληηκεηψπηζεο νθείιεη λα αληαπνθξίλεηαη θαη ζηα πξνβιήκαηα πνπ εγείξνπλ ν ζηηγκαηηζκφο θαη νη δπζκελείο δηαθξίζεηο θαηά ησλ PLWHA, ηφζν θαηά ηελ πξφιεςε θαη ηε παξνρή ηαηξηθήο θξνληίδαο, φζν θαη θαηά ηελ δξαζηεξηνπνίεζε ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. 50 Σν 1995, ε Δπηηξνπή Δκπεηξνγλσκφλσλ ηεο ΓΟΔ επέθηεηλε ηελ πξνζηαζία απφ ηελ αδηθαηνιφγεηε απφιπζε ηεο ΓΔ 158 ζπγθεθξηκέλα γηα ηελ πεξίπησζε ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ δνπλ κε HIV/AIDS. Βι: International Labour Conference, 82nd Session, Protection against unjustified dismissal, Geneva, 1995, παξ θαη ηδηαίηεξα παξ. 142 φζνλ αθνξά ηελ HIV κφιπλζε θαη ηνaids. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 30

32 Έηζη, κε ηε Γήισζε ηνπ Γνπβιίλνπ 51 ηνπ 2004, ηα θξάηε-κέιε ηεο ΔΔ δεζκεχηεθαλ γηα ηελ: «Καηαπνιέκεζε ηνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ ησλ αηφκσλ πνπ δνπλ κε HIV/AIDS ζηελ Δπξψπε θαη ηελ Κεληξηθή Αζία, κεηαμχ άιισλ κέζα απφ κηα θξηηηθή επηζθφπεζε θαη παξαθνινχζεζε ηεο ηζρχνπζαο λνκνζεζίαο, ησλ πνιηηηθψλ θαη πξαθηηθψλ κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο πξαγκαηηθήο απφιαπζεο φισλ ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ γηα ηα άηνκα πνπ δνπλ κε HIV / AIDS θαη ηα κέιε ησλ θνηλνηήησλ πνπ επεξεάδνληαη». Παξάιιεια, κε ηε Γήισζε ηνπ Βίιληνπο (2004) 52 δηαθήξπμαλ ηελ πξφζεζή ηνπο λα εμαθνινπζήζνπλ λα αλαπηχζζνπλ θαη λα εθαξκφδνπλ λνκνζεζία πνπ ζα ζηνρεχεη: α) ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ απαζρφιεζε γηα ιφγνπο HIV θαηάζηαζεο, θχινπ, ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, ειηθίαο θαη γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ, β) ζηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ ησλ PLWHA θαη ησλ αηφκσλ πςεινχ θηλδχλνπ, θαζψο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο έληαμεο ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, θαη γ) ζηε δηαζθάιηζε φηη ε ζπιινγή θαη δηαηήξεζε ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην HIV/AIDS ζα είλαη ζπκβαηή κε ηνπο δηεζλψο απνδεθηνχο θαλφλεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Με ηε Γήισζε ηεο Βξέκεο (2007) 53 δε, ηα θξάηε-κέιε αλαγλψξηζαλ ηελ αλάγθε πιήξνπο εθαξκνγήο ηεο Γήισζεο Γέζκεπζεο γηα ην HIV/AIDS (2001) θαη ηεο Πνιηηηθήο Γηαθήξπμε γηα ην HIV/AIDS (2006), θάλνληαο γηα αθφκα κηα θνξά εηδηθή κλεία ζηελ αλάγθε ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA. Σέινο, ε Δπηηξνπή ππνζηεξίδεη εκθαηηθά φηη «θάζε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε θαη ζηηγκαηηζκφο ζε ζπλάξηεζε κε ην HIV/AIDS είλαη απαξάδεθηα» 54. Οη πξναλαθεξζείζεο πνιηηηθέο δεζκεχζεηο απνηεινχλ ην πιαίζην εληφο ηνπ νπνίνπ αλαπηχζζεηαη ε επξσπατθή ζηξαηεγηθή γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS. Ζ επξσπατθή ζηξαηεγηθή απνηειεί κε ηε ζεηξά ηεο ηελ θηλεηήξην δχλακε γηα ηελ 51 Dublin Declaration on Partnership to fight HIV/AIDS in Europe and Central Asia, 24 February 2004, παξ Vilnius Declaration on Measures to Strengthen Responses to HIV/AIDS in the European Union and in Neighbouring Countries, 17 September 2004, ζει Bremen Declaration on Responsibility and Partnership - Together Against HIV/AIDS, ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΧΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ, Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην, ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, Καηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηηο γεηηνληθέο ρψξεο, , COM(2009)569, Βξπμέιιεο, ,ζ. 6. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 31

33 πηνζέηεζε ησλ απαξαίηεησλ πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ απφ ηα θξάηε-κέιε, θαη πινπνηείηαη κε ηελ πηνζέηεζε ηεηξαεηψλ ζρεδίσλ δξάζεο. Μέρξη ζήκεξα, έρνπλ αλαπηπρζεί απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, κε ηε ζπλεξγαζία κε ηηο νξγαλψζεηο ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ θαη ηδίσο ησλ αηφκσλ πνπ δνπλ κε ην HIV/AIDS 55, δχν ζρέδηα δξάζεο, ην πξψην γηα ηελ πεξίνδν θαη ην δεχηεξν γηα ηελ πεξίνδν Ζ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη ηεο κείσζεο ησλ αξλεηηθψλ ζπλεπεηψλ πνπ ε λφζνο ζπλεπάγεηαη γηα ηα PLWHA, απνηέιεζε έλαλ απφ ηνπο άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο θαη ζηα δχν ζρέδηα δξάζεο. Ηδηαίηεξα γηα ην ηξέρνλ ζρέδην, πξνβιέπεηαη ε αλάπηπμε δξάζεσλ, κε ηελ ζπλεξγαζία ηεο Δπηηξνπήο, ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ 56, κε αλακελφκελα απνηειέζκαηα ηελ αλάπηπμε νινθιεξσκέλσλ πνιηηηθψλ θαηαπνιέκεζεο ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο (κέζσ θαηάιιειεο λνκνζεζίαο) ηελ επηηπρή έληαμε ζηελ αγνξά εξγαζίαο ησλ PLWHA, θαη γεληθφηεξα ηελ πξνψζεζε ηεο ελζσκάησζεο ησλ 55 Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζεσξεί φηη Ζ Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ είλαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS ζε φια ηα επίπεδα θαη θαζνξηζηηθή γηα ηε δηαηήξεζε ηνπ HIV/AIDS ζηελ πνιηηηθή αηδέληα. Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζθνπνχ ηεο ζπκκεηνρήο ησλ νξγαλψζεσλ ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ απηψλ πνπ εθπξνζσπνχλ ηα PLWHA θαη πιεηηφκελεο θνηλφηεηεο, ζην ζρεδηαζκφ, ηελ πινπνίεζε θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο απφθξηζεο ζην HIV/AIDS ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ε Δπηηξνπή δεκηνχξγεζε ην 2005 ην θφξνπκ ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ γηα ην HIV/AIDS. Πξφθεηηαη γηα κία άηππε νκάδα εξγαζίαο πνπ απαξηίδεηαη απφ 30 νξγαλψζεηο απφ νιφθιεξε ηελ Δπξψπε απφ δηάθνξνπο ηνκείο δξαζηεξηνηήησλ. Βι.: ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΧΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ, Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηηο γεηηνληθέο ρψξεο, , COM(2005) 654, Βξπμέιιεο, , ζ. 4, θαη ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΧΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ, Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην, ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, Καηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηηο γεηηνληθέο ρψξεο, , COM(2009)569, Βξπμέιιεο, , ζ Γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο αληηκεηψπηζεο ηνπ HIV/AIDS θαη ηελ αλάπηπμε απνηειεζκαηηθψλ δηθηχσλ ζπλεξγαζίαο κε φινπο ηνπο εκπιεθφκελνπο θνξείο, έρνπλ ζπζηαζεί ζην πιαίζην ηεο ΔΔ νη εμήο δνκέο: HIV/AIDS Think Tank: Δίλαη κία επηηξνπή πνπ απνζθνπεί ζηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη απφςεσλ κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο ΔΔ θαη άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ. Inter-Service Group on HIV/AIDS: Δίλαη κία επηηξνπή ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ Γεληθψλ Γηεπζχλζεσλ ζηελ ΔΔ. HIV/AIDS Task Force: Πξφθεηηαη γηα νκάδα εηδηθψλ πνπ αλήθεη ζηε Γεληθή Γηεχζπλζε Γεκφζηαο Τγείαο ηεο ΔΔ. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 32

34 ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ην HIV/AIDS ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο, ηε λνκνζεζία θαη ηηο ζπκθσλίεο ηεο ΔΔ 57 (HIV/AIDS mainstreaming). Παξφι απηά, ε Δπηηξνπή ηνλίδεη πσο ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο, ε δηάθξηζε ιφγσ ηεο κφιπλζεο απφ HIV θαη ν κε ζεβαζκφο βαζηθψλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA εμαθνινπζνχλ λα ππάξρνπλ, 58 ηε ζηηγκή πνπ νη πξναλαθεξζείζεο πνιηηηθέο δεζκεχζεηο παξακέλνπλ ελ πνιινίο αλεθπιήξσηεο, κε ηελ επξσπατθή (θαη ηε δηεζλή) θνηλφηεηα λα αδπλαηνχλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηνπο ζπκθσλεκέλνπο ζηφρνπο 59. Δμάιινπ, ε ζηξαηεγηθή θαη νη πνιηηηθέο ηεο ΔΔ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS, φπσο εθθξάδνληαη κέζα απφ ηα ζρέδηα δξάζεο, απνηεινχλ έλα πνιηηηθφ - επηπέδνπ soft law - κέζν πνπ πινπνηείηαη δηακέζνπ ησλ αληίζηνηρσλ αλαθνηλψζεσλ (communications) ηεο Δπηηξνπήο. Ζ επηηπρήο πινπνίεζε ηνπ, ζε θάζε πεξίπησζε, πξναπαηηεί ηελ ζπλεξγαζία θαη ηελ δηάζεζε ησλ θξαηψλ-κειψλ, θαζψο επί ηεο νπζίαο ηα ηειεπηαία δελ εμαλαγθάδνληαη λνκηθά γηα ηελ αλάιεςε ζπγθεθξηκέλσλ δξάζεσλ. Σέινο, αθφκα θαη ζην επίπεδν ηνπ Κνηλνηηθνχ Γηθαίνπ πνπ εμεηάδνπκε ζηε ζπλέρεηα, ε λνκηθή θαηνρχξσζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο θαη ηεο πξνζηαζίαο απέλαληη ζηηο δηαθξίζεηο ησλ PLWHA ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο παξακέλεη κέρξη ζήκεξα έλα ακθηιεγφκελν θαη ξεπζηφ δήηεκα, θαζπζηεξψληαο πεξαηηέξσ ηελ επηζπκεηή πξφνδν πξνο ηνπο ζπκθσλεκέλνπο ζηφρνπο. 57 COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Combating HIV/AIDS in the European Union and neighbouring countries , ACTION PLAN, Brussels, 26 October ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΧΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ, Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην, ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, Καηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηηο γεηηνληθέο ρψξεο, , COM(2009)569, Βξπμέιιεο, , ζ COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT, Accompanying document to the Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Combating HIV/AIDS in the European Union and neighbouring countries , IMPACT ASSESSMENT, Brussels, SEC(2009) 1404/2, ζ.21. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 33

35 2.6. Πξνζηαζία θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ζην Δπξσπατθό Γίθαην Απφ ηα πξνεγνχκελα θαηέζηε ζαθέο φηη ε νη ζηξαηεγηθέο ηεο ΔΔ γηα ην HIV/AIDS ζπλδένληαη άξξεθηα κε ηελ ελίζρπζε ησλ γεληθψλ επξσπατθψλ αμηψλ φζνλ αθνξά ηελ πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA. Οη αμίεο απηέο, κεηαμχ άιισλ ζπλίζηαληαη ζηνλ ζεβαζκφ ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο θαη ηελ ηζφηεηα, ζην πιαίζην κίαο επξσπατθήο θνηλσλίαο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ πινπξαιηζκφ, ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ, ηελ αλνρή, ηε δηθαηνζχλε θαη ηελ αιιειεγγχε 60. Πεξαηηέξσ, ν Υάξηεο ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο ΔΔ, ν νπνίνο κε ηελ έλαξμε ηζρχνο ηεο πλζήθεο ηεο Ληζζαβφλαο (1 ε Γεθεκβξίνπ 2009) γίλεηαη κέξνο ηνπ πξσηνγελνχο θνηλνηηθνχ δίθαηνπ κε λνκηθφ θχξνο ίδην κε απηφ ησλ ζπλζεθψλ 61, θαηνρπξψλεη ξεηά ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ πνπ γίλνληαη ζηε βάζε κίαο δηεπξπκέλεο ζεηξάο ιφγσλ 62 63, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηεο αλαπεξίαο (ε ζρέζε αλαπεξίαο θαη HIV/AIDS θαηάζηαζεο είλαη θνκβηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ PLWHA, φπσο αλαιχεηαη ζηε ζπλέρεηα) ελψ ήδε απφ ην 1997 κε ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ, έρεη ζπκπεξηιεθζεί ζηελ πλζήθε γηα ηελ ΔΔ ζπγθεθξηκέλε δηάηαμε ελαληίνλ ησλ δηαθξίζεσλ 64. Ζ δηάηαμε απηή δελ είλαη άκεζα 60 Βι. ζηε πλζήθε γηα ηελ ΔΔ, φπνπ ην άξζξν 2 νξίδεη φηη: «Ζ Έλσζε βαζίδεηαη ζηηο αμίεο ηνπ ζεβαζκνχ ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο, ηεο ειεπζεξίαο, ηεο δεκνθξαηίαο, ηεο ηζφηεηαο, ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ θαζψο θαη ηνπ ζεβαζκνχ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηθαησκάησλ πξνζψπσλ πνπ αλήθνπλ ζε κεηνλφηεηεο. Οη αμίεο απηέο είλαη θνηλέο ζηα θξάηε-κέιε εληφο θνηλσλίαο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηνλ πινπξαιηζκφ, ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ, ηελ αλνρή, ηε δηθαηνζχλε ηελ αιιειεγγχε θαη ηελ ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ». 61 πλζήθε γηα ηελ ΔΔ, άξζξν 6 παξ Βι. ζην Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, φπνπ ην άξζξν 21 παξ.1 νξίδεη φηη: «Απαγνξεχεηαη θάζε δηάθξηζε ηδίσο ιφγσ θχινπ, θπιήο, ρξψκαηνο, εζλνηηθήο θαηαγσγήο ή θνηλσληθήο πξνέιεπζεο, γελεηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, γιψζζαο, ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, πνιηηηθψλ θξνλεκάησλ ή θάζε άιιεο γλψκεο, ηδηφηεηαο κέινπο εζληθήο κεηνλφηεηαο, πεξηνπζίαο, γέλλεζεο, αλαπεξίαο, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ». 63 Χζηφζν πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ζχκθσλα κε ην άξζξν 51 παξ. 1 ηνπ Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ην πεδίν εθαξκνγήο ηνπ αθνξά ηελ θνηλνηηθή θαη φρη ηηο εζληθέο πξαθηηθέο. Με άιια ιφγηα, ε ππνρξέσζε ζεβαζκνχ ηνπ Υάξηε δεζκεχεη κφλνλ ηα φξγαλα ηεο ΔΔ θαη ηα θξάηε-κέιε φηαλ ελεξγνχλ ζην πιαίζην ηνπ Κνηλνηηθνχ Γηθαίνπ. Αληηζέησο δελ θαιχπηνληαη απφ ην Υάξηε νη κε εκπίπηνπζεο ζην θνηλνηηθφ δίθαην πξάμεηο ησλ εζληθψλ αξρψλ, νη νπνίεο πξνθαλψο αθνξνχλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ζρεηηθψλ βηνηηθψλ ζρέζεσλ. 64 Πξφθεηηαη γηα ην άξζξν 19 ηεο πλζήθεο γηα ηελ ΔΔ, πξψελ άξζξν 13 ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Κνηλφηεηα: «Με ηελ επηθχιαμε ησλ άιισλ δηαηάμεσλ ησλ πλζεθψλ θαη εληφο ησλ νξίσλ ησλ αξκνδηνηήησλ πνπ παξέρνπλ ζηελ Έλσζε, ην πκβνχιην, απνθαζίδνληαο νκφθσλα, ζχκθσλα κε εηδηθή λνκνζεηηθή δηαδηθαζία, θαη κεηά ηελ έγθξηζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, κπνξεί λα αλαιάβεη δξάζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ιφγσ θχινπ, θπιεηηθήο ή εζληθήο θαηαγσγήο, ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ». ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 34

36 εθηειεζηή ζηηο ρψξεο-κέιε, δίλεη φκσο ηε δπλαηφηεηα ζηελ ΔΔ (ζπγθεθξηκέλα ζην πκβνχιην ηεο ΔΔ) λα ιάβεη ηα ελδεδεηγκέλα κέηξα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ. Κάλνληαο ρξήζε ηεο δπλαηφηεηαο απηήο, ην 2000 ην πκβνχιην πηνζέηεζε νκφθσλα ηελ Οδεγία 78/2000/ΔΚ γηα ηελ γηα ηε δηακφξθσζε γεληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ εξγαζία Ζ Οδεγία 2000/78 ΔΚ: θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ απαζρφιεζε Σν 2000, ε Δπξσπατθή Έλσζε ελέθξηλε ηελ Οδεγία 2000/78/ΔΚ γηα ηε δηακφξθσζε γεληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ εξγαζία. Ζ Οδεγία απηή απνζθνπεί ζηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ιφγσ ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο (εηδηθψλ αλαγθψλ), ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο εξγαζίαο, πξνθεηκέλνπ λα πινπνηεζεί ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηελ απαζρφιεζε, κε ηειηθή επηδίσμε ηε δεκηνπξγία κίαο αγνξάο εξγαζίαο ζηα θξάηε κέιε πνπ ζα επλνεί θαη ζα πξνσζεί ηελ θνηλσληθή έληαμε 65. ζνλ αθνξά ην εχξνο ηνπ πξνζηαηεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ ηεο ζπγθεθξηκέλεο Οδεγίαο, πξέπεη αξρηθά λα παξαηεξεζεί φηη απηή θαιχπηεη ηελ απαγφξεπζε ηφζν ησλ άκεζσλ φζν θαη ησλ έκκεζσλ δηαθξίζεσλ πνπ κπνξεί λα ιάβνπλ ρψξα ζηνλ ρψξν ηεο απαζρφιεζεο γηα έλαλ απφ ηνπο ιφγνπο απαγφξεπζεο δηαθξίζεσλ πνπ απηή ξεηά αλαθέξεη. Ζ πξφβιεςε απηή είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο θαζψο ζηελ πεξίπησζε πνπ ε απαγφξεπζε δε ζα θάιππηε ηηο έκκεζεο δηαθξίζεηο, ην πξνζηαηεπηηθφ ηεο πεξηερφκελν ηεο Οδεγίαο ζα κπνξνχζε επρεξψο λα θαηαζηξαηεγεζεί ζηελ πξάμε, θαζηζηψληαο ηελ πξαγκάησζε ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλέθηθηε 66. πγθεθξηκέλα, ε άκεζε δηάθξηζε αθνξά πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο έλα πξφζσπν πθίζηαηαη κεηαρείξηζε ιηγφηεξν επλντθή απφ απηήλ ηελ νπνία πθίζηαηαη, ππέζηε ή ζα πθίζηαην ζε αλάινγε θαηάζηαζε έλα άιιν πξφζσπν γηα έλαλ απφ ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο απαγνξεχεηαη ε δηάθξηζε. Απφ ηελ άιιε, έκκεζε δηάθξηζε ππάξρεη φηαλ κία εθ πξψηεο φςεσο νπδέηεξε δηάηαμε, θξηηήξην ή πξαθηηθή κπνξεί λα ζέζεη πξφζσπα κηαο νξηζκέλεο ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, κε κηα νξηζκέλε 65 Βι. αηηηνινγηθή ζθέςε 8 ηεο Οδεγίαο 2000/78/ΔΚ. 66 Βι. ζρεηηθά: Εεξδειήο Γ., Ζ απαγφξεπζε δηαθξίζεσλ ιφγσ ειηθίαο, Δ.Δξγ.Γ. Σφκνο 68 ν αξηζκφο ηεχρνπο 16,Αχγνπζηνο 2009, ζ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 35

37 εηδηθή αλάγθε, κηαο νξηζκέλεο ειηθίαο, ή ελφο νξηζκέλνπ γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζε κεηνλεθηηθή ζέζε ζπγθξηηηθά κε άιια πξφζσπα, εθηφο εάλ ε δηάηαμε, ην θξηηήξην ή ε πξαθηηθή απηή δηθαηνινγείηαη αληηθεηκεληθά απφ έλαλ ζεκηηφ ζθνπφ θαη ηα κέζα επίηεπμήο ηνπ είλαη πξφζθνξα θαη αλαγθαία 67. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο, απηνί πνπ εθαξκφδνπλ δηαθξίζεηο κπνξεί λα είλαη επηρεηξήζεηο, νξγαληζκνί, θαζψο θαη ην θξάηνο - δεκφζηνο ηνκέαο. Χο πξνο ην πεδίν εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο, νη απαγνξεχζεηο δηαθξίζεσλ ηζρχνπλ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο απφ ηε ζχλαςε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο αιιά θαη πξηλ απφ απηή. Με άιια ιφγηα, πεξηιακβάλνπλ ηνπο φξνπο πξφζβαζεο ζηελ απαζρφιεζε (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θξηηεξίσλ επηινγήο θαη ησλ φξσλ πξφζιεςεο), ηελ πξφζβαζε ζε φια ηα είδε θαη φια ηα επίπεδα επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, επηκφξθσζεο θαη επαγγεικαηηθνχ αλαπξνζαλαηνιηζκνχ, ηηο εξγαζηαθέο ζπλζήθεο θαη ηνπο φξνπο απαζρφιεζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ απνιχζεσλ θαη ησλ ακνηβψλ, θαη ηέινο ηελ ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε θαη εθπξνζψπεζε 68. Παξάιιεια νη θνηλνηηθέο ξπζκίζεηο ηεο Οδεγίαο, αλαγλσξίδνληαο ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ζηε πξάμε ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο εξγαδνκέλσλ ζηελ απαζρφιεζε, πξνβιέπνπλ ηε δπλαηφηεηα ιήςεο ζεηηθψλ κέηξσλ πνπ ζα ζθνπεχνπλ ζηελ πξφιεςε ή ηελ αληηζηάζκηζε ησλ κεηνλεθηεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνπο ιφγνπο απαγφξεπζεο ησλ δηαθξίζεσλ πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί εκπξάθησο, θαηά ηξφπν νπζηαζηηθφ θαη φρη κφλνλ ηππηθφ, ε πξαγκάησζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο. Ηδηαίηεξα γηα ηα άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο νξίδεηαη ζαθψο φηη εηδηθά κέηξα πνπ ζηνρεχνπλ ζηε δεκηνπξγία ή ηε δηαηήξεζε πξνυπνζέζεσλ ή δηεπθνιχλζεσλ κε ζθνπφ ηε δηαθχιαμε ή ηελ ελζάξξπλζε ηεο έληαμήο ηνπο ζηνλ θφζκν ηεο εξγαζίαο, δελ ζίγνπλ ηελ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο 69. Πξνρσξψληαο δε αθφκε πεξηζζφηεξν, ε Οδεγία ζεζπίδεη ζπγθεθξηκέλε ππνρξέσζε ησλ εξγνδνηψλ γηα ιήςε απφ ηελ πιεπξά ηνπο ελδεδεηγκέλσλ κέηξσλ (εχινγεο πξνζαξκνγέο), πνπ ζα επηηξέπνπλ ζην εξγαδφκελν άηνκν κε εηδηθέο αλάγθεο λα έρεη πξφζβαζε ζε ζέζε εξγαζίαο, λα αζθεί ή λα πξνάγεηαη 67 χκθσλα κε ηνπο νξηζκνχο ηεο άκεζεο θαη έκκεζεο δηάθξηζεο πνπ δίλνληαη απφ ηελ Οδεγία 2000/78/ΔΚ, ζην άξζξν 2 παξ Οδεγία 2000/78/ΔΚ, ζην άξζξν 3: «Πεδίν Δθαξκνγήο». 69 Οδεγία 2000/78/ΔΚ, ζην άξζξν 7: «Θεηηθή δξάζε θαη εηδηθά κέηξα». ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 36

38 ζην επάγγεικά ηνπ, ή λα ηνπ παξέρεηαη επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε, ππφ ηελ αίξεζε θαη ζην βαζκφ πνπ ηα κέηξα απηά δελ ζπλεπάγνληαη δπζαλάινγε (νηθνλνκηθή) επηβάξπλζε γηα ηνλ εξγνδφηε 70. Σέινο, θαη ζρεηηθά κε ηελ ππεξάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ πνπ πξνζηαηεχεη ε Οδεγία, ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο είλαη νη δηαηάμεηο πνπ πξνβιέπνπλ ηφζν ηελ αληηζηξνθή ηνπ βάξνπο ηεο απφδεημεο απφ ην άηνκν πνπ πθίζηαηαη ηελ δηάθξηζε πξνο ην ελαγφκελν πξφζσπν, ζην νπνίν θαη ελαπφθεηηαη ε απφδεημε ηεο κε χπαξμεο παξαβίαζεο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο 71, φζν θαη ηε λνκηκνπνίεζε ησλ νξγαλψζεσλ πνπ έρνπλ έλλνκν ζπκθέξνλ δηαζθάιηζεο ηεο ηήξεζεο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, λα θηλνχλ, είηε εμ νλφκαηνο ηνπ αηφκνπ πνπ ππέζηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε, είηε πξνο ππεξάζπηζή ηνπ, θαη κε ηελ έγθξηζή ηνπ, θάζε δηθαζηηθή ή/θαη δηνηθεηηθή δηαδηθαζία γηα ηε δηφξζσζε ηεο δηάθξηζεο Δθαξκνγή ηνπ δηθαίνπ θαηά ησλ δηαθξίζεσλ ηεο ΔΔ ζηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε: Ζ ζρέζε HIV/AIDS θαη αλαπεξίαο Παξαηεξψληαο ηηο δηαηάμεηο ηηο ζρεηηθέο κε ηελ θαηνρχξσζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζην θνηλνηηθφ δίθαην (πξσηνγελέο θαη παξάγσγν), δηαπηζηψλνπκε φηη ε απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ γεληθά, αιιά θαη ζπγθεθξηκέλα ζην ρψξν ηεο απαζρφιεζεο, δελ επηθπιάζζεηαη γεληθά θαη αφξηζηα γηα πεξηπηψζεηο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο πνπ γίλνληαη ζηε βάζε νπνηαζδήπνηε πξαγκαηηθήο ή αληηιεπηήο αηηίαο. Αληίζεηα ε πξνζηαζία απηή θαηνρπξψλεηαη κφλνλ ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ε δηάθξηζε γίλεηαη ζηε βάζε, κίαο δηεπξπκέλεο ή πεξηνξηζηηθήο, σζηφζν πάληνηε ξεηά θαηαγεγξακκέλεο, ζεηξάο ιφγσλ. Σν γεγνλφο απηφ εγείξεη έλα ζεκειηψδεο δήηεκα γηα ην θαηά πφζν ηα PLWHA πξνζηαηεχνληαη απφ ηηο δηαηάμεηο πνπ απαγνξεχνπλ ηηο δπζκελείο δηαθξίζεηο 70 Οδεγία 2000/78/ΔΚ, ζην άξζξν 5: «Δχινγεο πξνζαξκνγέο γηα ηα πξφζσπα κε εηδηθέο αλάγθεο». 71 Οδεγία 2000/78/ΔΚ, ζην άξζξν 10: «Βάξνο ηεο απνδείμεσο». πγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηε δηάηαμε απηή, φηαλ πηζαλνινγείηαη δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε, πξνθεηκέλνπ λα εθαξκνζηεί απνηειεζκαηηθά ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, ην βάξνο ηεο απνδείμεσο αληηζηξέθεηαη ζηνλ ελαγφκελν εθφζνλ πξνζάγνληαη απνδείμεηο κηαο ηέηνηαο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο. Δληνχηνηο, ν ελαγφκελνο δελ είλαη ππεχζπλνο λα απνδείμεη φηη ν ελάγσλ πηζηεχεη ζε δεδνκέλε ζξεζθεία, έρεη δεδνκέλεο πεπνηζήζεηο, παξνπζηάδεη δεδνκέλν κεηνλέθηεκα, έρεη δεδνκέλε ειηθία ή δεδνκέλν γελεηήζην πξνζαλαηνιηζκφ. Βι θαη αηηηνινγηθή ζθέςε 31 ηεο Οδεγίαο 2000/78/ΔΚ.. 72 Οδεγία 2000/78/ΔΚ, ζην άξζξν 9, παξ. 2: «Τπεξάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ». ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 37

39 γεληθά, αιιά, φπσο ελδηαθέξεη ζηα πιαίζηα ηεο εξγαζίαο απηήο, ηδίσο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Καη αξρήλ, ζε θαλέλα απφ ηα θνηλνηηθά θαηαζηαηηθά θείκελα πνπ παξνπζηαζηήθαλ πξνεγνπκέλσο δελ ζπκπεξηιακβάλεηαη ε αζζέλεηα, σο έλαο εθ ησλ πξνζηαηεπφκελσλ απφ ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ιφγσλ. Δπνκέλσο, ηπρφλ επηρείξεκα θάιπςεο ησλ PLWHA απφ ηηο ελ ιφγσ δηαηάμεηο ζα πξέπεη λα αλαδεηεζεί αιινχ, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ ελλνηνινγηθή νξηνζέηεζε ηνπ φξνπ αλαπεξία (ή εηδηθή αλάγθε) θαη ζηε ζπζρέηηζε ηεο κε ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε. Χζηφζν, φπσο ζα δνχκε παξαθάησ, ε ζπζρέηηζε απηή κέρξη ζήκεξα, έρεη κφλν εκκέζσο (θαη θαηά πνιχ αζαθψο) αλαγλσξηζηεί. ην επίπεδν ηεο ΔΔ, νχηε ζηελ Οδεγία 2000/78/ΔΚ, νχηε πνπζελά αιινχ ζην πξσηνγελέο (πλζήθεο) ή ζην παξάγσγν θνηλνηηθφ δίθαην δελ πεξηιακβάλεηαη νξηζκφο ηεο αλαπεξίαο ή θαζνδήγεζε γηα ην πνηα ραξαθηεξηζηηθά θαη εηδηθέο αλάγθεο ηνπ αηφκνπ εληάζζνληαη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο λνκνζεζίαο πνπ αθνξά ηελ αλαπεξία. Σελ ίδηα ζηηγκή ζηηο εζληθέο λνκνζεζίεο ησλ θξαηψλ-κειψλ ζπλαληάκε πνιιά παξαδείγκαηα νξηζκψλ ηεο αλαπεξίαο, ηα νπνία φκσο, σο επί ην πιείζησλ, έρνπλ αλαπηπρζεί ζην πιαίζην ηεο λνκνζεζίαο πεξί θνηλσληθήο αζθάιηζεο θαη φρη ζην δίθαην θαηά ησλ δηαθξίζεσλ 73. Αιιά θαη ζην πεδίν ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ, ηα θξηηήξηα πνπ ζεζπίδνπλ νη εζληθέο λνκνζεζίεο γηα ηηο θαηεγνξίεο (θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά) ησλ αηφκσλ πνπ δηθαηνχληαη ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξνζηαζίαο, ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο δηαθνξνπνηνχληαη απφ ρψξα ζε ρψξα, κε απνηέιεζκα, γηα ηηο ίδηεο νκάδεο αηφκσλ, λα δεκηνπξγνχληαη δηαθνξεηηθά επίπεδα πξνζηαζίαο απφ ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε εληφο ηεο ΔΔ COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, Developing Anti-Discrimination Law in Europe - The 25 EU Member States compared, Brussels, July 2007, ζ. 20. Έηζη γηα παξάδεηγκα ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε, νη θαηεγνξίεο αηφκσλ πνπ εκπίπηνπλ ζηελ έλλνηα ηεο αλαπεξίαο θαζψο θαη ν βαζκφο αλαπεξίαο θαζνξίδνληαη κε ηελ ΤΑ ηνπ ηφηε Τπνπξγνχ Τγείαο, Πξφλνηαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ. Βι.: ΤΑ Αξηζ. Φ21/2361 «Καλνληζκφο εθηίκεζεο βαζκνχ αλαπεξίαο» (ΦΔΚ 819/Β/ ), φπσο έρεη ηξνπνπνηεζεί έθηνηε. Γεληθά, νη νξηζκνί θαη ηα θξηηήξηα φζνλ αθνξά ηελ αλαπεξία δηαθέξνπλ ζηα θξάηε-κέιε αλάινγα κε ηνπο πνιηηηθνχο ζηφρνπο, ηε λνκνζεζία θαη ηα δηνηθεηηθά πξφηππα. Βι. ζρεηηθά: ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΧΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ, Μειέηε ηεο Δπηηξνπήο: «Definitions of disability in Europe: a comparative analysis», Παλεπηζηήκην Brunel, επηέκβξηνο COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, Disability and non-discrimination law in the European Union - An analysis of disability discrimination law within and beyond the employment field, European Network of ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 38

40 Σν 2006, ην Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ (ΓΔΚ) εμέδσζε ηελ πξψηε απφθαζε ηνπ (θαη ηε κνλαδηθή κέρξη ζήκεξα) ζρεηηθά κε ηελ έλλνηα ηεο αλαπεξίαο ζην πιαίζην ηνπ δηθαίνπ ηεο ΔΔ θαηά ησλ δηαθξίζεσλ. Ζ απφθαζε απηή αθνξνχζε ηελ ππφζεζε Navas 75 θαηά ηελ νπνία ην ΓΔΚ θιήζεθε λα απνθαλζεί γηα ην πνηεο πεξηπηψζεηο-θαηεγνξίεο αηφκσλ πξέπεη λα ζεσξεζνχλ σο αλάπεξνη γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο Οδεγίαο 2000/78/ΔΚ. ζνλ αθνξά ηνλ νξηζκφ ηεο αλαπεξίαο, ην ΓΔΚ δίλνληαο έκθαζε ζην γεγνλφο φηη ζθνπφο ηεο Οδεγίαο είλαη ε πεξηζηνιή νξηζκέλσλ κνξθψλ δπζκελψλ δηαθξίζεσλ ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ εξγαζία, φξηζε ηελ αλαπεξία σο κία κεηνλεθηηθφηεηα (limitation), νθεηιφκελε, ηδίσο, ζε πάζεζε (impairment) θπζηθή, δηαλνεηηθή ή ςπρηθή, ε νπνία θσιχεη ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αηφκνπ ζηνλ επαγγεικαηηθφ βίν. Σαπηφρξνλα, γηα λα κπνξεί κηα κεηνλεθηηθφηεηα λα ζεσξεζεί «αλαπεξία», ζα πξέπεη λα είλαη πξνθαλέο φηη είλαη καθξάο δηάξθεηαο 76. Δπηπιένλ, ην Γηθαζηήξην έθξηλε φηη γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο Οδεγίαο, ν φξνο «αλαπεξία» είλαη δηαθνξεηηθφο απφ ηνλ φξν «αζζέλεηα», ελψ δελ ππάξρεη θαλέλα ζηνηρείν ζηελ Οδεγία απφ ην νπνίν ζα κπνξνχζε λα πξνθχςεη φηη νη εξγαδφκελνη πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ απαγφξεπζε δπζκελνχο δηαθξίζεσο ιφγσ αλαπεξίαο απφ ηε ζηηγκή πνπ αλαπηχζζνπλ θάπνηα αζζέλεηα 77. Σέινο, έθξηλε φηη ε αζζέλεηα, απηή θαζεαπηή, δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο ιφγνο πξφζζεηνο εθείλσλ γηα ηνπο νπνίνπο ε Οδεγία 2000/78 απαγνξεχεη νπνηαδήπνηε δπζκελή δηάθξηζε, δεδνκέλνπ φηη δελ αλαθέξεηαη ξεηά νχηε ζηελ Οδεγία νχηε ζηελ πλζήθε ηεο ΔΔ Δίλαη πξνθαλέο φηη ν νξηζκφο ηεο αλαπεξίαο πνπ αλαπηχρζεθε απφ ην Γηθαζηήξην ζηελ ππφζεζε Navas είλαη αζαθήο σο πξνο ηελ θαηάζηαζε ησλ αλζξψπσλ κε καθξνρξφληεο/ρξφληεο αζζέλεηεο. Σν ΓΔΚ λαη κελ απέθιεηζε ηελ «άλεπ εηέξνπ» εμνκνίσζε ησλ ελλνηψλ «αλαπεξία» θαη «αζζέλεηα», σζηφζν ε θξαζενινγία πνπ ρξεζηκνπνηεί, «άηνκν ην νπνίν απνιχζεθε απφ ηνλ εξγνδφηε ηνπ αποκλειστικώς ιφγσ Legal Experts in the non-discrimination field, Lisa Waddington and Anna Lawson, Brussels, July 2009, ζ ΓΔΚ. Τπφζεζε C-13/05, Sonia Chacón Navas θαηά Eurest Colectividades SA. 76 Βι. ζθέςεηο 43 θαη 45 ηεο απφθαζεο. 77 Βι. ζθέςεηο 44 θαη 46 ηεο απφθαζεο. 78 Ο. π. ππνζεκείσζε Βι. ζθέςεηο 55 θαη 57 ηεο απφθαζεο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 39

41 αζζελείαο δελ εκπίπηεη ζην γεληθφ πιαίζην πνπ έρεη θαζνξίζεη ε νδεγία 2000/78», δελ απνθιείεη ηελ ζέζε φηη ε δπζκελήο κεηαρείξηζε σο απάληεζε ζε κία ρξφληα αζζέλεηα, πνπ νδεγεί ζε καθξνρξφληνπο ή κφληκνπο πεξηνξηζκνχο πνπ εκπνδίδνπλ ηελ επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα εκπίπηεη ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο, εάλ κηα ηέηνηα κεηαρείξηζε δελ βαζίδεηαη «απνθιεηζηηθά» ζηελ αζζέλεηα. Θα κπνξνχζε επνκέλσο βαζίκσο λα ππνζηεξηρζεί φηη κία ρξφληα αζζέλεηα πνπ νδεγεί ζε ιεηηνπξγηθή κεηνλεθηηθφηεηα, δχλαηαη λα ζεσξεζεί σο αλαπεξία γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο Οδεγίαο 2000/ Ηδηαίηεξα ε HIV/AIDS αζζέλεηα, ιφγσ ηνπ αλίαηνπ ραξαθηήξα ηεο, ηεο καθξάο δηάξθεηαο ηεο επψαζεο ηνπ ηνχ, θαη ηεο φιεο εμέιημεο ηεο, ζα κπνξνχζε αλέησο λα εληαρζεί ζηελ έλλνηα ηεο αλαπεξίαο ζχκθσλα κε ην πεξηερφκελν πνπ ηεο πξνζέδσζε ε απφθαζε ηνπ ΓΔΚ. Σνχην δε, θαζψο ε αζζέλεηα απηή έρεη σο απνηέιεζκα ηελ ζνβαξή επηβάξπλζε ηεο ζσκαηηθήο θαη ςπρηθήο πγείαο, θαη έηζη ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ λνζνχληνο γηα εξγαζία θαη ζπλαθφινπζα ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ ζηνλ νκαιφ εξγαζηαθφ βίν 81. ζνλ αθνξά δε ηελ πεξίπησζε ησλ νξνζεηηθψλ αηφκσλ (θνξείο ηνπ HIV ηνχ, πξηλ ηελ θιηληθή εθδήισζε ηεο λφζνπ), αθήλνληαη επηπξφζζεηα πεξηζψξηα γηα ηελ έληαμε ηνπο ζην πεδίν εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ ΓΔΚ γηα ηελ αλαπεξία. Σνχην δε γηαηί, φπσο βάζηκα ππνζηεξίδεηαη, ε HIV ινίκσμε ζα ήηαλ εζθαικέλν λα ζεσξεζεί σο «αζζέλεηα» γηα ηνπο ζθνπνχο ηνπ νξηζκνχ ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθαζηεξίνπ. Ναη κελ ε HIV ινίκσμε κπνξεί λα πξνθαιέζεη ζπγθεθξηκέλεο αζζέλεηεο ή παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο αλ αθεζεί ρσξίο ζεξαπεία γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, αιιά απφ ηε ζηηγκή πνπ ε λφζνο δελ έρεη εθδεισζεί, είλαη ινγηθφ λα ζπλαρζεί φηη ε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ησλ νξνζεηηθψλ αηφκσλ δελ γίλεηαη επί ηε βάζε θάπνηαο αζζέλεηαο, αιιά 80 ην ζπκπέξαζκα απηφ θαηαιήγεη ε κειέηε ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθηχνπ Ννκηθψλ Δκπεηξνγλσκφλσλ ζην πεδίν ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ. Βι: COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, Directorate-General for Employment, Social Affairs and Equal Opportunities, Disability and nondiscrimination law in the European Union - An analysis of disability discrimination law within and beyond the employment field, European Network of Legal Experts in the non-discrimination field, Lisa Waddington and Anna Lawson, Brussels, July 2009, ζει Γηα πεξεηαίξσ αλάιπζε ππέξ ηεο ζέζεο απηήο βι: Σξαπιφο Σδαλεηάηνο Γ., Απφιπζε εξγαδνκέλνπ κνιπλζέληνο απφ ηνλ ηφ ηνπ HIV/AIDS, ηδίσο θαηφπηλ απαίηεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, κε αθνξκή ηηο πξφζθαηεο εμειίμεηο ζηε λνκνινγία, Δ.Δξγ.Γ. Σφκνο 69 νο αξηζκφο ηεχρνπο 4, Φεβξνπάξηνο 2010, ζ.197, θαζψο θαη ηηο εθεί παξαπνκπέο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 40

42 ιφγσ ηνπ φηη ηα άηνκα απηά θέξνπλ κία καθξνρξφληα ζσκαηηθή βιάβε (ηαηξηθά αλακθηζβήηεηε) πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ χπαξμε ηεο HIV ινίκσμεο 82. Μία δεχηεξε παξαηήξεζε ζρεηηθά κε ην ζθφπηκν ή φρη ηεο δηεχξπλζεο ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο θαη γηα ηα PLWHA, ζπλαξηάηαη άκεζα κε ηνλ θαζνξηζκφ ελ γέλεη, ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ φξνπ «αλαπεξία». χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ ΠΟΤ 83, ε αλαπεξία είλαη έλα ζχλζεην θαηλφκελν πνπ ελζσκαηψλεη ηηο αθφινπζεο ηξεηο βαζηθέο δηαζηάζεηο: (α) ηε βιάβε (impairment) ηνπ ζψκαηνο ή ηνπ πλεχκαηνο, (β) ηελ αληθαλφηεηα (disability), δειαδή ηελ εμ αηηίαο ηεο βιάβεο απψιεηα ή κείσζε ηεο ιεηηνπξγηθήο ηθαλφηεηαο ή ηεο ηθαλφηεηαο άζθεζεο κίαο δξαζηεξηφηεηαο (π.ρ. ηθαλφηεηα απηνεμππεξέηεζεο ή ηθαλφηεηα πξνο εξγαζία) θαη (γ) ηελ κεηνλεμία (handicap), δειαδή ηηο ζπλέπεηεο πνπ έρεη ε βιάβε ή ε αληθαλφηεηα ζηελ πξνζσπηθή, νηθνγελεηαθή θαη θνηλσληθή δσή ηνπ αηφκνπ. Ο ζπγθεθξηκέλνο νξηζκφο δελ εζηηάδεη απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζηελ ηαηξηθή ζεψξεζε ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ζηνλ θινληζκφ ηεο πγείαο ηνπ αηφκνπ (βιάβε) αιιά πεξηιακβάλεη ηφζν ηηο πξαθηηθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλέπεηεο ησλ ιεηηνπξγηθψλ πεξηνξηζκψλ πνπ πθίζηαηαη ην άηνκν (αληθαλφηεηα), φζν θαη ηελ κείσζε ή ηελ απψιεηα ηεο θνηλσληθήο ηνπ επεμίαο (κεηνλεμία). Με βάζε ηελ ηαηξηθή ζεψξεζε ηεο αλαπεξίαο, ε αηηία ηεο κεηνλεμίαο ηνπ αηφκνπ (limitation), είλαη ε βιάβε (impairment), θαη είλαη απηή ε βιάβε πνπ εκπνδίδεη ηελ ζπκκεηνρή ζηνλ επαγγεικαηηθφ βίν. Σν πξφβιεκα εληνπίδεηαη ζην άηνκν θαη φρη ζηελ αλεπάξθεηα ηεο θνηλσλίαο λα επηηχρεη απνηειεζκαηηθή έληαμε ηνπ. Με βάζε αληίζεηα ηνλ νξηζκφ ηνπ ΠΟΤ, αλαπεξία ζπληζηά ε απψιεηα ηεο ηθαλφηεηαο εθπιήξσζεο ησλ θνηλσληθά απνδεθηψλ ξφισλ αλάκεζα ζηνπο νπνίνπο πξσηαξρηθή είλαη ε εξγαζία, ε νπνία νθείιεηαη ζε κηα ηαηξηθψο δηαγλσζζείζα βιάβε 84. Δπνκέλσο, ε ζχγρξνλε ζεψξεζε ηεο αλαπεξίαο επηθεληξψλεηαη φρη ζηελ πάζεζε per se αιιά ζηηο ζπλέπεηεο ηεο ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή ηνπ αηφκνπ. Με άιια ιφγηα, ε αλαπεξία είλαη κηα 82 Ζ ζέζε απηή έρεη αλαπηπρζεί απφ δηάθνξεο νξγαλψζεηο ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ρψξν ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA. Βι, κεηαμχ άιισλ: The National AIDS Trust, Why all people with HIV should be protected under the disability provisions of EU anti-discrimination law, October Βι. ζρεηηθά Δ. Αλαπιηψηνπ Βαδαίνπ, Ζ ηππνπνίεζε ηεο έλλνηαο ηεο αλαπεξίαο ζχκθσλα κε ηνλ Π.Ο.Τ., ζε ΔΠΗΚΑΤΠ, Μειέηε γηα ηελ θνηλσληθή πξνζηαζία ηεο αλαπεξίαο, 1997, ζ Βι. αλαιπηηθφηεξα Α. ηεξγίνπ, Αλαπεξία - Ζ αλαπεξία ζηε λνκνζεζία ηνπ Η.Κ.Α., Δθδφζεηο άθθνπια, Αζήλα-Θεζζαινλίθε, 1999, ζει ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 41

43 εμειηζζφκελε έλλνηα πνπ απνξξέεη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ηεο βιάβεο θαη ησλ (εμαηηίαο απηήο) εκπνδίσλ ηνπ πεξηβάιινληνο 85. Σα εκπφδηα δε απηά κπνξεί λα είλαη είηε θπζηθά είηε ζπκπεξηθνξηθά (attitudinal). πλεπψο, παξάγνληεο φπσο νη δπζκελείο δηαθξίζεηο, νη πξνθαηαιήςεηο, ν ζηηγκαηηζκφο θαη ε γεληθή αληίιεςε πεξί κεηνλεμίαο πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί ζε κία θνηλσλία γηα ηα άηνκα πνπ θέξνπλ θάπνηα ηαηξηθά δηαγλσζζείζα βιάβε (ζσκαηηθή ή πλεπκαηηθή), βξίζθνληαη ζην επίθεληξν ηεο έλλνηαο ηεο αλαπεξίαο 86. Ζ έλλνηα απηή ηεο αλαπεξίαο εμάιινπ, αλαγλσξίδεηαη απφ χκβαζε γηα ηα Γηθαηψκαηα 85 πλαθφινπζα, πξνθχπηεη φηη ε αλαπεξία δελ είλαη κία πάγηα θαη ακεηάβιεηε θαηάζηαζε αιιά αληίζεηα ε χπαξμε θαη ν βαζκφο ηεο αληθαλφηεηαο θαη ηεο κεηνλεμίαο ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο δηακνξθψλεηαη απφ ηνπο πθηζηάκελνπο θνηλσληθνχο θαη νηθνλνκηθνχο κεραληζκνχο. Έηζη, πξέπεη λα γίλεη απνδεθηφ φηη ε ζπγθεθξηκέλε παξαδνρή ιεηηνπξγεί θαη πξνο ηελ αληίζεηε θαηεχζπλζε, ππφ ηελ έλλνηα φηη ε (θνηλσληθή) κεηνλεμία κπνξεί λα ακβιπλζεί ή λα δηνξζσζεί αθφκε θαη φηαλ ε βιάβε ηεο πγείαο παξακέλεη, πλέπεηα ηνχηνπ είλαη φηη, ηα άηνκα κε αλαπεξίεο δελ (πξέπεη λα) ζεσξνχληαη εμ νξηζκνχ θνηλσληθά επάισηα ή/θαη αλίθαλα. Ζ ζπγθεθξηκέλε νπηηθή θαζίζηαηαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή ππφ ην πξίζκα ηνπ (επαλα)ζρεδηαζκνχ ησλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο πξφλνηαο. πγθεθξηκέλα ππνζηεξίδεηαη πσο ην ζχζηεκα θνηλσληθήο πξφλνηαο νθείιεη λα εζηηάδεη - σο αλαδηαλεκεηηθφο ζεζκφο εμαζθάιηζεο ειαρίζησλ νξίσλ ζπληήξεζεο ησλ επάισησλ νκάδσλ - ζηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ησλ αηφκσλ κε αλαπεξία πνπ θαζίζηαληαη επάισηα, φηαλ απηά αδπλαηνχλ λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο ηνπο κέζσ ίδησλ πφξσλ θαη ζην κέηξν πνπ δελ θαιχπηνληαη απφ ηελ εξγαζία ηνπο θαη ην ζχζηεκα θνηλσληθήο αζθάιηζεο. Αληίζεηα, παξνρέο πνπ ρνξεγνχληαη κε βάζε ηελ ηαηξηθή δηάγλσζε αλαπεξίαο αλεμάξηεηα απφ ηηο πξαγκαηηθέο νηθνλνκηθέο ηεο ζπλέπεηεο, ζεσξείηαη φηη αληηζηξαηεχνληαη ηφζν ηνλ ζχγρξνλν ζθνπφ ηεο θνηλσληθήο ελζσκάησζεο θαζψο ζηηγκαηίδνπλ ην άηνκν σο εθ ησλ πξνηέξσλ αλίθαλν θαη πεξηζσξηνπνηεκέλν, φζν θαη ηηο αξρέο ηεο νπζηαζηηθήο ηζφηεηαο θαη ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο, δεδνκέλνπ φηη νη πθηζηάκελνη πεξηνξηζκέλνη πφξνη πνπ δηαρένληαη ρσξίο ηελ παξακηθξή ζηφρεπζε, ζπλεπάγνληαη έληνλεο θαη αδηθαηνιφγεηεο αληζφηεηεο ζε βάξνο ησλ αζζελέζηεξσλ νηθνλνκηθά αηφκσλ κε αλαπεξία. Δλ ηέιεη, ε πξνλνηαθή πξνζηαζία ηεο αλαπεξίαο νθείιεη λα πεξηιακβάλεη ηφζν ηηο παξαδνζηαθέο παζεηηθέο πνιηηηθέο επηδνκαηηθήο ελίζρπζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θφζηνπο ησλ βαζηθψλ θαη εηδηθψλ αλαγθψλ ησλ αηφκσλ ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ ε έληαμε θαη ε απηνλνκία θξίλεηαη αδχλαηε ή ηδηαίηεξα δπζρεξήο, φζν θαη ζχγρξνλα ελεξγεηηθά κέηξα (ζπλνδεπηηθέο θαη ππνζηεξηθηηθέο ππεξεζίεο, ππεξεζίεο απνθαηάζηαζεο θαη έληαμεο, εθζηξαηείεο πιεξνθφξεζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο, πξνγξάκκαηα απναζπινπνίεζεο θαη απηφλνκεο δηαβίσζεο) γηα ηελ πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο έληαμεο ησλ αηφκσλ πνπ είλαη ζε ζέζε λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ ζηνλ νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ βίν. Γηα εθηελέζηεξε αλάιπζε βι. ζρεηηθά: Ηλζηηηνχην Κνηλσληθήο Καηλνηνκίαο, Μειέηε ηερληθήο βνήζεηαο, «νη λέεο πξνλνκηαθέο πνιηηηθέο θαηαπνιέκεζεο ηεο θηψρεηαο», «Οη λέεο πνιηηηθέο εηζνδεκαηηθήο ελίζρπζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο». Μειέηε ππφ ηελ αηγίδα ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο & Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο - Δηδηθή Τπεξεζία Γηαρείξηζεο Δ.Π. «πγεία - πξφλνηα», Αζήλα, Γεθέκβξηνο Καη ε ίδηα ε Οδεγία 2000/78 εμάιινπ, κε ηηο δηαηάμεηο ηεο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ νπζηαζηηθή πξαγκάησζε ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο (ζεηηθά κέηξα θιπ), απνηειεί, ηξφπνλ ηηλά, κία εθδήισζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξνζέγγηζεο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 42

44 ησλ Αηφκσλ κε Αλαπεξία ηνπ ΟΖΔ (2006), ε νπνία θαη παξέρεη ηελ πιένλ επηθαηξνπνηεκέλε πεξηγξαθή ηνπ φξνπ ζην δηεζλέο δίθαην 87. Ζ θαηάζηαζε ησλ PLWHA πιεξνί ζην αθέξαην θαη ηα δχν ραξαθηεξηζηηθά. Αθελφο ε ινίκσμε HIV είλαη κηα καθξνρξφληα ζσκαηηθή βιάβε ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη αθεηέξνπ ε γεληθή αληίιεςε πεξί κεηνλεμίαο, ην ζηίγκα θαη ν θνηλσληθφο απνθιεηζκφο πνπ θσιχνπλ ηελ πιήξε θαη ηζφηηκε ζπκκεηνρή ησλ PLWHA ζηελ θνηλσλία είλαη αδηακθηζβήηεηα 88. Μάιηζηα κία ηέηνηα ζεψξεζε ηεο αλαπεξίαο δελ αθήλεη θαλέλα πεξηζψξην σο πξνο ηελ έληαμε ζε απηήλ θαη ησλ νξνζεηηθψλ αηφκσλ ηα νπνία κπνξεί λα κελ παξνπζηάδνπλ θαλέλα ζχκπησκα ηεο αζζέλεηαο ή ζρεηηθή ζσκαηηθή βιάβε. Σα επξσπατθά ζεζκηθά φξγαλα, θπξίσο ε Δπηηξνπή θαη ην πκβνχιην 89 έρνπλ αλαγλσξίζεη ηελ αλάγθε λα βαζίδνπλ ηηο πνιηηηθέο ηνπο ζηελ θνηλσληθή ζεψξεζε ηεο αλαπεξίαο. Ηδηαίηεξα ε Δπηηξνπή αλαγλσξίδεη φηη «νη άλζξσπνη κε HIV ινίκσμε πξνζηαηεχνληαη απφ ηελ Οδεγία 2000/78/ΔΚ, θαζφζνλ (ηα άηνκα απηά) έρνπλ αλαπεξία» 90. Απφ ηελ άιιε σζηφζν, είλαη ζαθέο φηη ν νξηζκφο ηεο αλαπεξίαο πνπ αλαπηχρζεθε απφ ην Γηθαζηήξην ζηελ ππφζεζε Navas βαζίδεηαη ζηελ ηαηξηθή ζεψξεζε ηεο αλαπεξίαο. Σν ζνιφ ηνπίν ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ή φρη ησλ PLWHA απφ ην επξσπατθφ δίθαην θαηά ησλ δηαθξίζεσλ, έρεη νδεγήζεη ζε έληνλεο ζπδεηήζεηο θαη δηεθδηθήζεηο εληφο ηεο 87 χκθσλα κε ην άξζξν 1 ηεο χκβαζεο γηα ηα Γηθαηψκαηα ησλ Αηφκσλ κε Αλαπεξία ηνπ ΟΖΔ ηνπ 2006: «ηα ΑκεΑ ζπκπεξηιακβάλνληαη άηνκα κε καθξνρξφληεο ζσκαηηθέο, λνεηηθέο, πλεπκαηηθέο ή αηζζεηεξηαθέο βιάβεο, νη νπνίεο ζε αιιειεπίδξαζε κε δηάθνξα εκπφδηα δχλαληαη λα παξεκπνδίζνπλ ηελ πιήξε θαη απνηειεζκαηηθή ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ θνηλσλία ζε ίζε βάζε κε ηνπο άιινπο». ηελ αηηηνινγηθή ζθέςε (ε) ηεο χκβαζεο δηεπθξηλίδεηαη ηη λνείηαη κε ηνλ φξν «εκπφδηα». πγθξηκέλα αλαθέξεηαη φηη «ε αλαπεξία είλαη κηα εμειηζζφκελε έλλνηα πνπ απνξξέεη απφ ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ αηφκσλ κε βιάβε θαη δηαηαξαρέο ζπκπεξηθνξάο θαη εκπφδηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ην πεξηβάιινλ ηνπο, πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ πιήξε θαη απνηειεζκαηηθή ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ θνηλσλία ζε ίζε βάζε κε ηνπο άιινπο». 88 Βι. ζρεηηθά ζηελ ελφηεηα 1.2. «Απφ κηα ζαλαηεθφξν αζζέλεηα πξνο κία θνηλσληθή λφζν». 89 Βι.: Resolution of the Council and of the Representatives of the Governments of the Member States meeting within the Council of 20 December 1996 on equality of opportunity for people with disabilities, Official Journal C 12, 13 January COMMISSION OF THE EUROPEAN COMMUNITIES, COMMISSION STAFF WORKING DOCUMENT, Accompanying document to the Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, Combating HIV/AIDS in the European Union and neighbouring countries , IMPACT ASSESSMENT, Brussels, SEC(2009) 1404/2, ζ. 20. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 43

45 ΔΔ. Ηδηαίηεξα κε αθνξκή ηελ πξφηαζε ηνπ πκβνπιίνπ γηα ηελ πηνζέηεζε νδεγίαο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ησλ πξνζψπσλ αλεμαξηήησο ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ θαη πέξαλ ηνπ πεδίνπ ηεο απαζρφιεζεο 91, έλα ζεκαληηθφ πιήζνο απφ ΜΚΟ 92 αζθνχλ πηέζεηο πξνο ηελ ΔΔ θαη ηδίσο ηελ Δπηηξνπή, λα πινπνηήζνπλ ηηο δεζκεχζεηο ηνπο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ησλ PLWHA 93. Πξνο ηνχην αμηψλνπλ ηελ πηνζέηεζε απφ ην θνηλνηηθφ δίθαην ηεο θνηλσληθήο ζεψξεζεο ηεο αλαπεξίαο, πνπ ζα ζπλεπάγεηαη ηελ μεθάζαξε πξνζηαζία απφ ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε γηα φια ηα PLWHA απφ ηε ζηηγκή ηεο δηάγλσζεο. Μέρξη ζήκεξα σζηφζν, ε πθηζηάκελε ζχγρπζε φζνλ αθνξά ηε ζρέζε HIV/AIDS θαηάζηαζεο θαη αλαπεξίαο, νδεγεί δπζηπρψο ζην ζπκπέξαζκα φηη ε πξνζηαζία ησλ PLWHA απφ ην επξσπατθφ δίθαην γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ, απνηειεί έλα δεηνχκελν παξά κηα πξαγκαηηθφηεηα. Μφλν ζηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο πνπ ε εζληθή λνκνζεζία γηα ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ησλ αηφκσλ κε αλαπεξίεο εληάζζεη ξεηά ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε ζηελ ηδηφηεηα απηή, κπνξεί λα ππάξρεη κηα θάπνηα βεβαηφηεηα θαηνρχξσζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ίζεο κεηαρείξηζεο γηα ηα PLWHA. Έηζη γηα παξάδεηγκα, ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην ε «Disability Discrimination Act» απαγνξεχεη ηηο δηαθξίζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ ή ησλ ππνςεθίσλ εξγαδνκέλσλ κε αλαπεξίεο, ν νξηζκφο δε πνπ δίλεη ζηελ αλαπεξία πεξηιακβάλεη μεθάζαξα φια ηα PLWHA απφ ηε ζηηγκή ηεο δηάγλσζεο 94. ηε πεξίπησζε ηεο Διιάδαο, αλάινγε λνκηθή πξφβιεςε δελ ππάξρεη. Έηζη, 91 ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΧΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ, Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην θαη ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, Πξφηαζε νδεγίαο ηνπ πκβνπιίνπ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ησλ πξνζψπσλ αλεμαξηήησο ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ, COM(2008) 426, Βξπμέιιεο, Γηα ην ιφγν απηφ κία ζεηξά απφ νξγαλψζεηο ζε φιε ηελ Δπξψπε έρνπλ ζπλππνγξάςεη ζρεηηθφ ςήθηζκα κε ην νπνίν δεηνχλ απφ ηελ Δπηηξνπή λα αλαιάβεη δξάζε πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί φηη ε πξνηεηλφκελε νδεγία ζα πεξηιακβάλεη ξεηά ηελ HIV θαηάζηαζε ζηνλ νξηζκφ ηεο αλαπεξίαο. Γηα ην πεξηερφκελν ηνπ ςεθίζκαηνο θαζψο θαη γηα ηε ιίζηα κε ηηο νξγαλψζεηο πνπ ην έρνπλ ππνγξάςεη βι. ζην site ηεο The National AIDS Trust, ζηε ει. δηεχζπλζε: 93 Οπ. π. ζει Ζ «Disability Discrimination Act» πξνβιέπεη ζπγθεθξηκέλα φηη είλαη παξάλνκε ε απφιπζε ελφο εξγαδνκέλνπ γηα ηνλ ιφγν θαη κφλν φηη είλαη νξνζεηηθφο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη κέρξη ην 2005, πεξηειάκβαλε ζηνλ νξηζκφ ηεο αλαπεξίαο θαη πξνζηάηεπε κφλνλ ηα άηνκα πνπ είραλ εθδειψζεη ηελ αζζέλεηα θαη φρη φια ηα άηνκα πνπ είραλ κνιπλζεί απφ ηνλ ηφ. Χζηφζν, θξίζεθε φηη πξνζηαζίαο απφ ηελ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ζα πξέπεη λα απνιακβάλνπλ φια ηα HIV+ άηνκα απφ ηε ζηηγκή πνπ δηαγλσζηεί ε νξνζεηηθφηεηά ηνπο θαη φρη απφ ηε ζηηγκή πνπ εθδειψζνπλ ηελ αζζέλεηα. Βι. United Kingdom, Disability Discrimination Act of 2005, ζην site: ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 44

46 ε ζχγρπζε πνπ επηθξαηεί ζην επίπεδν ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, φπσο ζα δνχκε ζην επφκελν θεθάιαην, επηηείλεη ην ήδε νμχ πξφβιεκα ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηνπ ζηηγκαηηζκνχ πνπ ηα PLWHA βηψλνπλ ζήκεξα ζηε ρψξα καο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 45

47 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 HIV/AIDS θαη Δξγαζία ζηελ Διιάδα If you take away our jobs, you will kill us faster than the virus Naveen Kumar, India. 3.1 Γηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ησλ PLWHA ζηελ αγνξά εξγαζίαο: Δκπεηξηθή πξνζέγγηζε κηαο αθαλνύο πξαγκαηηθόηεηαο Ο πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ηηο ελδερφκελεο δηαθξίζεηο πνπ πθίζηαληαη ηα PLWHA ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ζηελ Διιάδα, έρεη κέρξη ζήκεξα θαηά ην κάιινλ ή ήηηνλ ππνζηεξηρζεί απφ ηελ εκπεηξηθή πξνζέγγηζε ζπγθξηκέλσλ πεξηπηψζεσλ δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο, παξά απφ κηα ηεθκεξησκέλε επηζηεκνληθή πξνζπάζεηα πξνζδηνξηζκνχ ησλ δηαζηάζεσλ θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ θαηλνκέλνπ 95. Δίλαη γεγνλφο, φηη θαη ζε παγθφζκην επίπεδν, ε επηζηεκνληθή έξεπλα αλαθνξηθά κε ηηο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλέπεηέο ηεο HIV/AIDS επηδεκίαο, παξφηη απηή δηαλχεη ηελ ηξίηε δεθαεηία εμάπισζεο ηεο, βξίζθεηαη ζε έλα ζρεηηθά πξψηκν ζηάδην αλάπηπμεο 96. ζνλ αθνξά δε ην ειιεληθφ παξάδεηγκα, ζπγθεθξηκέλνη παξάγνληεο-ζπλζήθεο θαζηζηνχλ ηελ πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα PLWHA ζηε απαζρφιεζε κία ηδηαίηεξα δπζρεξή ππφζεζε. Οη παξάγνληεο απηνί αθνξνχλ: 1. Σελ ελλνηνινγηθή θαη θπξίσο λνκηθή ζχγρπζε πνπ δηέπεη ηε ζρέζε HIV/AIDS θαηάζηαζεο θαη αλαπεξίαο. Παξφηη ε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ζηελ απαζρφιεζε έρεη απνηειέζεη αληηθείκελν πνιιψλ κειεηψλ θαη εξεπλψλ ζε εζληθφ θαη επξσπατθφ επίπεδν, ην ζνιφ ηνπίν ζρεηηθά κε ηελ πξνζηαζία ή φρη ησλ PLWHA 95 Βι. κεηαμχ άιισλ: Drydakis Nick, Labour Discrimination a Symptom of HIV. Experimental Evaluation: The Greek Case, Fieldwork , ζει ILO, Legal initiatives to address HIV/AIDS in the world of work, by Marie-Claude Chartier, Geneva, ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 46

48 απφ ην δίθαην θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο, έρεη σο απνηέιεζκα ηελ παξάιεηςε ηεο ελ ιφγσ δηάζηαζεο απφ ην εξεπλεηηθφ ηνπο πεδίν Σελ απφθξπςε απφ ηα PLWHA ηεο HIV θαηάζηαζήο ηνπο. Ο ζηηγκαηηζκφο πνπ ζπλνδεχεη ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε ζηελ θνηλσλία νδεγεί πνιιά PLWHA ζην λα πξνζπαζνχλ, θξχβνληαο ηελ νξνζεηηθφηεηα ηνπο, λα εληαρζνχλ ζηε «κε - ζηηγκαηηζκέλε» πιεηνςεθία 98. Πεξαηηέξσ, θνβνχκελα ηελ απφξξηςε θαη ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε, πνιιά PLWHA δηαηεξνχλ κπζηηθή ηελ θαηάζηαζή ηνπο ζην ρψξν ηεο απαζρφιεζεο 99, γεγνλφο πνπ ζαθψο εληζρχεηαη απφ ην ειιηπέο πξνζηαηεπηηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην. Σν θαηλφκελν απηφ, παξφηη βξίζθεηαη ζηνλ ππξήλα ησλ επηπηψζεσλ ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα PLWHA ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο (γηα ηελ αθξίβεηα απνηειεί έθθξαζε θαη ζπλέπεηα ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζηηγκαηηζκνχ), έρεη σο απνηέιεζκα έλα ζεκαληηθφ κέγεζνο ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο λα κελ κπνξεί λα παξαηεξεζεί, νχηε βέβαηα θαη λα εθηηκεζεί πνζνηηθά θαη πνηνηηθά. 3. Σελ κε εθαξκνγή κέρξη ζήκεξα ελφο νινθιεξσκέλνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ αληηκεηψπηζεο ηνπ HIV/AIDS ζηε ρψξα καο, θαη ηελ παξεπφκελε απνπζία ησλ δηαδηθαζηψλ ειέγρνπ θαη εθηίκεζεο ησλ δηαζηάζεσλ ηνπ θαηλνκέλνπ δηακέζνπ ησλ θαηάιιεισλ δεηθηψλ 100. Οπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα θαηαπνιέκεζεο ηνπ 97 Βι. κεηαμχ άιισλ ηηο έξεπλεο ηνπ Δπξσβαξφκεηξνπ γηα ηηο δηαθξίζεηο ζηελ ΔΔ: EUROBAROMETER, (Special Eurobarometer 317), Discrimination in the European Union in Fieldwork May-June 2009 Report Publication November 2009, θαη EUROBAROMETER, Discrimination in the European Union Results for Greece., θαζψο θαη: ΔΚΚΔ, Πεξίιεςε ησλ Δζληθψλ Δθζέζεσλ πνπ εθπνλήζεθαλ ζηα πιαίζηα ηνπ πξψηνπ έηνπο ιεηηνπξγίαο ηνπ Γηθηχνπ Κνηλσληθφ-νηθνλνκηθψλ Δκπεηξνγλσκφλσλ ζην πεδίν ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ, Δζληθφ ζεκαηηθφ εξγαζηήξην γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ, 25 επηεκβξίνπ 2009., φπνπ ε HIV/AIDS θαηάζηαζε δελ πεξηιακβάλεηαη ζηηο ππφ δηεξεχλεζε δηαζηάζεηο γηα ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε. 98 Φπζηθά απηφ δελ απνηειεί κφλνλ ειιεληθφ θαηλφκελν. Βι. ελδεηθηηθά ζηα: UNESCO, UNESCO S Strategy for Responding to HIV and AIDS, 2007, θαη UNAIDS, and WHO, 2006 AIDS Epidemic Update, Σν θαηλφκελν απηφ επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηνλ ΟΑΔΓ (αλεπίζεκε πιεξνθφξεζε απφ ζηειέρε ηνπ νξγαληζκνχ). Δπηπιένλ παξνπζηάδεηαη θαη σο έλαο απφ ηνπο θπξηφηεξνπο ιφγνπο ηεο αδπλακίαο ζπγθέληξσζεο ζηνηρείσλ γηα απηήλ ηελ θαηεγνξία ησλ αλέξγσλ. 100 χκθσλα κε ην UNAIDS, θάζε εζληθή πξνζπάζεηα θαηαπνιέκεζεο ηνπ HIV/AIDS γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή νθείιεη δηέπεηαη απφ ηξεηο αξρέο πξνυπνζέζεηο (The Three Ones): Σελ χπαξμε ελφο ζηξαηεγηθνχ πιαηζίνπ δξάζεο πνπ ζα ζπληνλίδεη ηε δξάζε φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ (θπβέξλεζε, θνηλσληθνί εηαίξνη, ΜΚΟ). ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 47

49 θαηλνκέλνπ, πξναπαηηεί ηελ αλάπηπμε φζν ην δπλαηψλ πξνηππνπνηεκέλσλ, αμηφπηζησλ δεηθηψλ κέηξεζεο ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα PLWHA, ηφζν γεληθά φζν θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο 101. Αλακθηζβήηεηα, ν δηθαηνινγεκέλνο θφβνο ησλ PLWHA γηα ηελ απνθάιπςε ηεο θαηάζηαζήο ηνπο, θαζηζηά ηδηαίηεξα δπζρεξή ηελ αμηφπηζηε κέηξεζε ησλ παξακέηξσλ ησλ ζρεηηθψλ κε ηε εξγαζηαθή θαηάζηαζε ησλ PLWHA (πρ, αξηζκφο θαη πνζνζηφ αλέξγσλ PLWHA, αξηζκφο PLWHA πνπ θάλνπλ ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ αλεχξεζεο εξγαζίαο θαη πνπ επσθεινχληαη απφ ζρεηηθά πξνγξάκκαηα, αξηζκφο θαηαγγειηψλ δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ζηελ εξγαζία θιπ). Δληνχηνηο, κέρξη ζήκεξα, παξαηεξείηαη πιήξεο έιιεηςε ζηνηρείσλ αθφκα θαη γηα κεηαβιεηέο πνπ επθφισο ζα κπνξνχζαλ λα κεηξεζνχλ 102. ηα πιαίζηα απηά ε πξνζπάζεηα απνηχπσζεο ησλ πξαγκαηηθψλ δηαζηάζεσλ ηνπ πξνβιήκαηνο πνπ αθνινπζεί, ζηεξίδεηαη αθελφο ζηα πνξίζκαηα θαη ζηε θαηαγξαθή πεξηζηαηηθψλ δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο απφ θνξείο θαη νξγαλψζεηο έρνπλ αζρνιεζεί κε ην ελ ιφγσ δήηεκα θαη αθεηέξνπ ζηα επξήκαηα απφ ηηο ζρεηηθέο (ειάρηζηεο ζηνλ αξηζκφ) έξεπλεο-κειέηεο πνπ έρνπλ δηεμαρζεί ζηε ρψξα καο Φαηλφκελα δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο θαη παξαβίαζεο δηθαησκάησλ ζηελ εξγαζία Σα θαηλφκελα δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο θαη παξαβίαζεο ησλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο εκθαλίζηεθαλ ζηε ρψξα καο αξθεηά λσξίο. Δπηζήκσο απφ ην Σνλ ζπληνληζκφ φισλ δξάζεσλ γηα ην HIV/AIDS, ζε φινπο ηνπο ηνκείο δξαζηεξηφηεηαο, απφ κία Δζληθή Αξρή πληνληζκνχ. Σε ζέζπηζε ελφο εζληθνχ ζπζηήκαηνο ειέγρνπ θαη αμηνιφγεζεο ηεο πξνφδνπ. Σν ζχζηεκα απηφ (πξέπεη λα) βαζίδεηαη ζηελ αλάπηπμε ησλ θαηάιιεισλ δεηθηψλ παξαθνινχζεζεο. Βι. ζρεηηθά ζην site ηνπ UNAIDS: ThreeOnes Γηα κηα πξψηε απφπεηξα αλάπηπμεο ελφο νινθιεξσκέλνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ αληηκεηψπηζεο ηνπ HIV/AIDS ζηε ρψξα καο, πνπ φκσο δελ έρεη εθαξκνζηεί κέρξη ζήκεξα βι. παξαθάησ ζηελ ελφηεηα «Σν Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS ». 101 Drydakis Nick, Labour Discrimination a Symptom of HIV. Experimental Evaluation: The Greek Case, Fieldwork , ζ Βι. παξαθάησ ζηελ ελφηεηα «Οη Οινθιεξσκέλεο παξεκβάζεηο ππέξ εηδηθψλ κεηνλεθηνπζψλ νκάδσλ» φπνπ παξφηη έρνπλ εθαξκνζηεί πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο γηα ηα PLWHA, ν ΟΑΔΓ δελ δηαζέηεη ηα ζρεηηθά δεδνκέλα. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 48

50 θαη κέρξη ζήκεξα νη ζρεηηθέο θαηαγγειίεο ήζαλ πνιιέο θαη πνίθηιεο. πγθεθξηκέλα, ε λνκηθή ππεξεζία ηνπ ΚΔΔΛΠΝΟ έρεη δερζεί θαηαγγειίεο ελαληίσλ δεκφζησλ νξγαληζκψλ θαη ηδησηηθψλ θνξέσλ (αθνξνχζαλ θπξίσο κεγάιεο επηρεηξήζεηο φπσο ηξάπεδεο, ΓΔΚΟ, μελνδνρεία, θαδίλν, θιπ), νη νπνίνη απαηηνχζαλ πηζηνπνηεηηθφ νξναξλεηηθφηεηαο, πξνηνχ πξνβνχλ ζε πξνζιήςεηο ή πξναγσγέο εξγαδνκέλσλ. Πάληνηε ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε αηηηνινγία ησλ ππεπζχλσλ ήηαλ ε δηαζθάιηζε ηεο δεκφζηαο πγείαο θαη ησλ ππνινίπσλ εξγαδνκέλσλ. Παξφκνηα πξνβιήκαηα αθνξνχλ (ηδίσο ζε ηξάπεδεο θαη δεκφζηνπο νξγαληζκνχο), εξγαδνκέλνπο νη νπνίνη δηζηάδνπλ λα δηεθδηθήζνπλ πςειφηεξεο ζέζεηο, φηαλ δεηνχληαη ηαηξηθέο εμεηάζεηο ή απαηηείηαη ε πξνζθφκηζε ησλ πηζηνπνηεηηθψλ ζηξαηνχ (ζηα νπνία αλαθέξεηαη ε HIV ινίκσμε). Μάιηζηα, παξφηη ην ΚΔΔΛΠΝΟ παξεκβαίλεη θαη ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, πνιιέο θνξέο νη ίδηνη νη εξγαδφκελνη δηζηάδνπλ λα αζθήζνπλ πιήξσο ηα δηθαηψκαηα ηνπο απφ θφβν φηη ζα καζεπηεί ε νξνζεηηθφηεηα ηνπο ζηνλ ζηελφ νηθνγελεηαθφ θχθιν 104. Παξφκνηεο αλαθνξέο έρνπλ γίλεη απφ ΜΚΟ, θαη αθνξνχλ ηελ πξφβιεςε γηα πγεηνλνκηθέο εμεηάζεηο (κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη γηα HIV) ζε πξνθεξχμεηο εηζαγσγήο ζπνπδαζηψλ ζηνλ Οξγαληζκφ Σνπξηζηηθήο Δθπαίδεπζεο θαη Καηάξηηζεο (ΟΣΔΚ-θξαηηθφο θνξέαο) 105 θαζψο θαη ηελ απαίηεζε γηα εμεηάζεηο HIV απφ ηελ εηαηξία Αηηηθφ Μεηξφ θαη αζθαιηζηηθέο εηαηξίεο 106. Έλα ζεκαληηθφ ηκήκα ησλ θαηαγγειηψλ αθνξά ηελ παξαβίαζε ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ. ρεηηθέο αλαθνξέο απφ ΜΚΟ αθνξνχλ ηελ απνθάιπςε ηεο HIV θαηάζηαζεο απφ ππαιιήινπο ηνπ ΟΑΔΓ ζε ππνςήθηνπο εξγνδφηεο 107, ελψ έληνλν παξνπζηάδεηαη ην πξφβιεκα ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο φπνπ έρνπλ παξαηεξεζεί αξθεηά θξνχζκαηα 103 Έηνο έλαξμεο ιεηηνπξγίαο ηνπ Κέληξνπ Διέγρνπ Δηδηθψλ Λνηκψμεσλ (ΚΔΔΛ), κεηέπεηηα ΚΔΔΛΠΝΟ. 104 Υάξεο Πνιίηεο, νκηιία ζηελ Ζκεξίδα γηα ην Ηαηξηθφ Απφξξεην πνπ νξγάλσζε ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε. Πξαθηηθά εκεξίδαο: Ηαηξηθφ απφξξεην, Δθδ. άθθνπια, εκεηψλεηαη σζηφζν φηη φπσο αλαθέξεηαη ζηελ νκηιία, ην ζχλνιν ησλ εξγνδνηψλ ζπκκνξθψλνληαλ κε ηηο ζρεηηθέο ππνδείμεηο ηνπ ΚΔΔΛΠΝΟ. 105 ΜΚΟ Θεηηθή Φσλή θαη Κέληξν Εσήο. Παξνπζίαζε ζηα πιαίζηα ηεο Ζκεξίδαο «Ο ξφινο ηνπ Διιεληθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ HIV/AIDS» πνπ δηνξγάλσζαλ ε ΜΚΟ Θεηηθή Φσλή θαη ε Διιεληθή Δηαηξία Μειέηεο θαη Αληηκεηψπηζεο ηνπ AIDS, Αζήλα 11 Μαΐνπ ACT UP HELLAS, UNGASS INDICATORS COUNTRY REPORT, GREECE-HELLAS, Reporting period: Ζ αλαθνξά ησλ ζπγθεθξηκέλσλ παξαβάζεσλ γίλεηαη απφ ηελ έθζεζε: ACT UP HELLAS, UNGASS INDICATORS COUNTRY REPORT, GREECE-HELLAS, Reporting period: ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 49

51 παξαβίαζεο ηνπ απνξξήηνπ, αθφκα θαη απφ απινχο ζηξαηησηηθνχο, κε γηαηξνχο, κε ζπλέπεηα νξνζεηηθά άηνκα πθίζηαληαη δηαθξίζεηο 108. πλαθφινπζα, ζηνλ ρψξν ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ θαηαγγειίεο έρνπλ γίλεη ηφζν ζην ΚΔΔΛΠΝΟ φζν θαη ζηνλ πλήγνξν ηνπ Πνιίηε 109 γηα απνηάμεηο απφ ην ζψκα ζηξαηησηηθψλ πνπ βξέζεθαλ νξνζεηηθνί παξφηη ήηαλ αζπκπησκαηηθνί θαη ζε άξηζηε θπζηθή θαηάζηαζε 110. Μία «δσληαλή πιεγή» απνηειεί ην δήηεκα ηεο απφιπζεο ή/θαη ηεο δπζκελνχο αληηκεηψπηζεο ησλ PLWHA ζηελ εξγαζία, κεηά ηελ απνθάιπςε ηεο νξνζεηηθφηεηαο. ΜΚΟ έρνπλ δερζεί αλαθνξέο γηα πεξηπηψζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ ππνβίβαζε εξγαδνκέλνπ (απφ ππάιιεινο γξαθείνπ ζε ζέζε εμσηεξηθψλ εξγαζηψλ), ηελ απψιεηα δηθαηψκαηνο πξναγσγήο, θαη ην αίηεκα απφ δεκφζηα ππεξεζία πξνο νξνζεηηθφ άηνκν λα ζηακαηήζεη λα πξνζέξρεηαη ζηελ εξγαζία ηνπ αιιά λα ζπλερίζεη λα πιεξψλεηαη 111. Σέινο, ην πην αθξαίν ίζσο παξάδεηγκα αθνξά ηελ πεξίπησζε απφιπζεο νξνζεηηθνχ εξγαδνκέλνπ θαηφπηλ ζρεηηθήο απαίηεζεο ησλ ζπλαδέιθσλ ηνπ, θαη θπξίσο ηελ θαηνπηλή δηθαίσζε ηνπ εξγνδφηε απφ ην αλψηαην δηθαζηήξην ηνπ Αξείνπ Πάγνπ κε ηελ αηηηνινγία ηεο αλάγθεο δηαηήξεζεο ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο. Ζ πεξίπησζε δε απηή, ζα καο απαζρνιήζεη θαη ζηε ζπλέρεηα Υάξεο Πνιίηεο, νκηιία ζηελ Ζκεξίδα γηα ην Ηαηξηθφ Απφξξεην πνπ νξγάλσζε ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε. Πξαθηηθά εκεξίδαο: Ηαηξηθφ απφξξεην, Δθδ. άθθνπια, Βι.: πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, Πφξηζκα: Πεξίζαιςε αζζελψλ θαη θνξέσλ HIV/AIDS, Ηνχιηνο Σν ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα ζρεηηθά κε ηε κεηαρείξηζε ησλ PLWHA ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο ζρεηίδεηαη κε ην αλειαζηηθφ λνκνζεηηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο θξίζεηο ζρεηηθά κε ηε ζσκαηηθή ηθαλφηεηα ησλ ζηξαηεπζίκσλ. πγθεθξηκέλα ην ΠΓ 133/2002 ΦΔΚ Α 109/ «Γηα ηελ θξίζε ηεο ζσκαηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ ζηξαηεπζίκσλ, απηψλ πνπ θαηαηάζζνληαη ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο θαζψο θαη ηνπ ζηξαηησηηθνχ πξνζσπηθνχ γεληθά», θξίλεη ηα νξνζεηηθά άηνκα σο βαζκνχ ηθαλφηεηαο Η4, αλεμαξηήησο ηεο θαηάζηαζεο ηεο πγείαο ηνπο θαη ηεο αληαπφθξηζήο ηνπο ζηελ αληηξεηξνηθή αγσγή. Γηα ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο ζηξαηεπζίκσλ ν βαζκφο ηθαλφηεηαο Η4 (πρ νη ππαμησκαηηθνί) ηζνδπλακεί κε ηελ έμνδν ηνπο απφ ην ζηξάηεπκα. Σφζν ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, φζν θαη ην ΚΔΔΛΠΝΟ, έρνπλ πξνηείλεη ηελ επαλεμέηαζε ηνπ ηζρχνληνο λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ θαη ηελ ελαξκφληζε ηνπ κε ηηο λεφηεξεο εμειίμεηο ζηελ ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε ζηνλ ηνκέα ηνπ AIDS. 111 Αλαθνξέο ζηελ ΜΚΟ Κέληξν Εσήο, φπσο παξνπζηάζηεθαλ ζηα πιαίζηα ηεο εκεξίδαο: «Ο ξφινο ηνπ Διιεληθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ HIV/AIDS» πνπ δηνξγάλσζαλ ε ΜΚΟ Θεηηθή Φσλή θαη ε Διιεληθή Δηαηξία Μειέηεο θαη Αληηκεηψπηζεο ηνπ AIDS, Αζήλα 11 Μαΐνπ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 50

52 Δπξήκαηα εξεπλψλ-κειεηψλ Μία θαίξηα παξάκεηξν φζνλ αθνξά ηηο ζπλζήθεο πνπ βηψλνπλ ηα PLWHA ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζπλζέηνπλ νη ζηάζεηο θαη αληηιήςεηο πνπ πηνζεηνχλ νη εξγνδφηεο, φηαλ απαζρνινχλ ζηελ επηρείξεζε ηνπο ή φηαλ θαινχληαη λα αμηνινγήζνπλ ην ελδερφκελν πξφζιεςεο ησλ αηφκσλ απηψλ. Μηα πξψηε ζνβαξή πξνζπάζεηα έξεπλαο ζην πεδίν απηφ πξαγκαηνπνηήζεθε ην Αλ θαη έρεη πεξάζεη κία δεθαεηία απφ ηελ δηελέξγεηα ηεο έξεπλαο, γεγνλφο πνπ θαζηζηά ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ γηα ηε ζεκεξηλή θαηάζηαζε παξαθηλδπλεπκέλε, ηα επξήκαηά ηεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ρξήζηκν πεδίν πξνβιεκαηηζκνχ. χκθσλα κε ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο, ην 63,6% ησλ εξσηψκελσλ εξγνδνηψλ είηε δήισζαλ φηη δελ ζα πξνζιάκβαλαλ έλαλ θνξέα ηνπ AIDS είηε απέθπγαλ λα απαληήζνπλ (39,1% απάληεζε φρη, 24,5% δελ απάληεζε «ΓΞ/ΓΑ»), θαη κφλν ην 36,4% έδσζαλ ζαθή θαηαθαηηθή απάληεζε. Αίζζεζε πξνθαιεί ε αξλεηηθή ζηάζε πνπ πηνζέηεζαλ νη εξγνδφηεο ζε επαγγεικαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο φπσο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο (47,8% δήισζαλ φρη), ζηηο νπνίεο ν θίλδπλνο εξγαζηαθνχ αηπρήκαηνο θαη ην ελδερφκελν κεηάδνζεο είλαη κεδακηλφ. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο αλαδεηθλχεηαη εκθαηηθά ην ηδηαίηεξν βάξνο πνπ απνδίδεηαη ζηηο θνηλσληθέο πξνθαηαιήςεηο ζρεηηθά κε ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε παξά ζηηο αληηθεηκεληθέο ηηο δηαζηάζεηο 113. Αλαθνξηθά κε ηα αίηηα άξλεζεο εξγαζίαο ζε PLWHA, ν θφβνο κεηάδνζεο ηνπ ηνχ θαη ε αξλεηηθή επίδξαζε ζηνπο εξγαδνκέλνπο ή ηνπο πειάηεο ηεο επηρείξεζεο θαηέρνπλ ηηο ηξείο πξψηεο ζέζεηο ζηηο 112 Παπαζαλαζίνπ Υ., Αγξαθηψηεο Γ., AIDS θαη ρψξνο εξγαζίαο: ηάζεηο θαη αλαπαξαζηάζεηο εξγνδνηψλ γηα ηα άηνκα κε HIV ινίκσμε. Διιεληθά Αξρεία AIDS, Σφκνο 11, ηεχρνο 3, ζει , Ζ έξεπλα πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ Πάηξα θαη ην Βφιν ζε δείγκα 110 εξγνδνηψλ απφ εξγαζηαθνχο ρψξνπο κε δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Μέζν γηα ηε ζπγθέληξσζε ησλ δεδνκέλσλ απνηέιεζε εηδηθά δηακνξθσκέλν εξσηεκαηνιφγην θαη σο εξεπλεηηθή κέζνδνο ρξεζηκνπνηήζεθε ε άκεζε ζπλέληεπμε. 113 πγθεθξηκέλα, νη εξγνδφηεο ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο απνδίδνπλ ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηελ αξλεηηθή επίδξαζε πνπ πηζηεχνπλ φηη ζα έρεη γηα ηελ απφδνζε ησλ καζεηψλ ε παξνπζία ελφο αηφκνπ κε HIV ζηελ ηάμε (36,3% ησλ εξσηψκελσλ), θαη ζηηο δπλεηηθέο αληηδξάζεηο ησλ γνληψλ (54,5% ησλ εξσηψκελσλ). εκαληηθφ δε πνζνζηφ θαλεξψλεη θφβν γηα πηζαλή κεηάδνζε ηνπ ηνχ ζηα παηδηά (36,4%). Οη εξεπλεηέο θαηαιήγνπλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ν εθπαηδεπηηθφο ρψξνο ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλε ακπληηθή ζηάζε απέλαληη ζηα PLWHA παξά ηελ έιιεηςε αληηθεηκεληθνχ θηλδχλνπ. Απνδίδνπλ ηε ζηάζε απηή ζηελ αληηιεπηή θνηλσληθή αλαπαξάζηαζε: Άηνκν κε HIV ινίκσμε = AIDS = κνιπζκαηηθή αζζέλεηα = θίλδπλνο = απεηιή, πνπ παξφηη νδεγεί ζε παξάινγν θαη αδηθαηνιφγεην θφβν, θαίλεηαη λα δηέπεη (ζε ζεκαληηθφ πνζνζηφ) ηφζν ηνπο εθπαηδεπηηθνχο φζν θαη ηνπο γνλείο. Ζ εθηίκεζε απηή εληζρχεηαη θαη απφ ην γεγνλφο φηη γηα ηελ ζεκαληηθή πιεηνςεθία ησλ εξγνδνηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ νξγαληζκψλ (73,9%), ε νξνζεηηθφηεηα δελ ζπλεπάγεηαη ηελ κείσζε ηεο παξαγσγηθήο ηθαλφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ, ζπλεπψο, ε αξλεηηθή ζηάζε δελ πεγάδεη πξσηίζησο απφ ιφγνπο πνπ άπηνληαη ηεο εξγαζίαο per se. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 51

53 απαληήζεηο ησλ εξγνδνηψλ (κε πνζνζηά 41,9%, 20,9% θαη 18,6% αληίζηνηρα). Δηδηθά ν θφβνο πηζαλήο κεηάδνζεο βξίζθεη πςειφ πνζνζηφ ππνζηήξημεο αθφκα θαη ζε ρψξνπο κε κεδακηλή πηζαλφηεηα κεηάδνζεο (πρ ζηα εκπνξηθά θαηαζηήκαηα κε 50%). ρεηηθά κε ην εξψηεκα αλ ζα απέιπαλ έλαλ εξγαδφκελν κε ηε γλσζηνπνίεζε φηη είλαη νξνζεηηθφο, ε πιεηνςεθία εδψ δίλεη αξλεηηθή απάληεζε (63,6% φρη, 20% λαη θαη 16,4 ΓΞ/ΓΑ). Χζηφζν, ε ζηάζε ηνπο απηή εξκελεχεηαη θαηά βάζε κε αλζξσπηζηηθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά θξηηήξηα νίθηνο θαη ελνρέο - (52,9%), θαη κφλν έλα ζρεηηθά κηθξφ πνζνζηφ (21,4% ησλ αλδξψλ εξγνδνηψλ θαη κφιηο ην 7,1% ησλ γπλαηθψλ) απνδίδεη ηελ ζηάζε απηή ζηελ πίζηε φηη δελ ππάξρεη θίλδπλνο κεηάδνζεο ηνπ ηνχ 114. Ζ ζέζε φηη ε HIV ινίκσμε δελ επεξεάδεη ηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπ αηφκνπ ππνζηεξίδεηαη απφ ηελ πιεηνςεθία ησλ εξγνδνηψλ (59,1), σζηφζν, έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ εκθαλίδεηαη λα ακθηζβεηεί ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο (21,8%) ή λα κελ γλσξίδεη γηα ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο (19,1%). Οη εξεπλεηέο ζεσξνχλ σο θχξηα αηηία ηεο αξλεηηθήο αληίιεςεο γηα ηηο ηθαλφηεηεο ησλ νξνζεηηθψλ εξγαδνκέλσλ ηελ ηαχηηζε πνπ κπνξεί γηα θάπνηνπο λα ζπλεπάγεηαη ε νξνζεηηθφηεηα κε ηελ εθδήισζε ηεο αζζέλεηαο AIDS θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο (ζπλεηξκηθή ηαχηηζε κε εηθφλεο αζζελψλ κε ζάξθσκα ΚΑΡΟΕΗ, αλαπαξάζηαζε ηνπ νξνζεηηθνχ αηφκνπ σο κειινζάλαηνπ, πνπ απνδίδνληαη ζε ζηεξενηππηθέο αλαπαξαγσγέο). Σέινο, εληππσζηαθά είλαη ηα επξήκαηα αλαθνξηθά κε ηελ θαζηέξσζε ππνρξεσηηθήο ηαηξηθήο εμέηαζεο γηα HIV ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο, κε ην 66,4% λα ηάζζεηαη ζαθψο ππέξ. Παξάιιεια, απφ απηνχο πνπ ηάζζνληαη θαηά (29,1%), κφλν ην 28,1% πηζηεχνπλ φηη δελ ηίζεηαη ηέηνηα αλάγθε ιφγσ ηεο κε πηζαλφηεηαο κεηάδνζεο ηεο αζζέλεηαο ζηνλ ρψξν εξγαζίαο. πκπεξαζκαηηθά, ε έξεπλα επηβεβαηψλεη ηελ ππφζεζε ζρεηηθά κε ηελ χπαξμε δηαθξίζεσλ πνπ πθίζηαληαη ηα PLWHA ζηελ εξγαζία, ελψ σο θπξηφηεξε αηηία απνθιεηζκνχ αλαδεηθλχεηαη ν θφβνο πηζαλήο κφιπλζεο απφ ηνλ ηφ Μφλν νη γηαηξνί, ζε πνζνζηφ 66,7% αλαθέξνπλ ηελ απνπζία θηλδχλνπ κφιπλζεο 115 Ζ ππφζεζε ηεο χπαξμεο δηαθξίζεσλ γίλεηαη αθφκα πην ηζρπξή ζηε πεξίπησζε πνπ ζηηο αξλεηηθέο απαληήζεηο ζπκπεξηιεθζνχλ θαη ηα πνζνζηά φζσλ απέθπγαλ λα απαληήζνπλ (ΓΞ/ΓΑ). Οη εξεπλεηέο πηζαλνινγνχλ φηη ε ζπγθεθξηκέλε απάληεζε κπνξεί λα ππνδειψλεη ηελ απνπζία πξνβιεκαηηζκνχ ζρεηηθά κε ην δήηεκα, ελδέρεηαη σζηφζν λα θαλεξψλεη δηζηαγκφ γηα ηελ έθθξαζε ηεο ζηάζεο ε νπνία ζχκθσλα κε ηνπο εξσηεζέληεο ζα κπνξνχζε λα θξηζεί θαη λα αμηνινγεζεί αξλεηηθά απφ ηξίηνπο (ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε απφ ηνπο εξεπλεηέο). ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 52

54 Μία δεχηεξε παξάκεηξνο πνπ ζπλαξηάηαη άκεζα κε ηνλ εξγαζηαθφ απνθιεηζκφ ησλ PLWHA (ή ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε πνπ θσιχεη ηα PLWHA λα απνθαιχςνπλ ηελ νξνζεηηθφηεηά ηνπο), αθνξά ηηο ελδερφκελεο πξνθαηαιήςεηο πνπ ηα άηνκα απηά πθίζηαληαη θαηά ην ζηάδην ηεο αμηνιφγεζεο γηα ηελ επηινγή εξγαδνκέλσλ. ην πεδίν απηφ, ηδηαίηεξα απνθαιππηηθή είλαη ε έξεπλα πνπ δηελέξγεζε ν θαζεγεηήο Γξπθάθεο Νίθνο 117 θαηά ην 2007 θαη ην Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ε ελ ιφγσ έξεπλα βαζίζηεθε ζε κία πξσηνπνξηαθή πεηξακαηηθή κέζνδν, ηνλ «έιεγρν αληαπφθξηζεο» ησλ εξγνδνηψλ (correspondence testing) πνπ θαηέζηεζε δπλαηή ηελ άκεζε παξαηήξεζε ησλ εξγνδνηηθψλ απνθάζεσλ ζρεηηθά κε ηελ επηινγή πξνζσπηθνχ. Ζ κέζνδνο απηή, ε νπνία ζπλίζηαην ζηελ απνζηνιή παλνκνηφηππσλ βηνγξαθηθψλ γηα ηελ θάιπςε ζπγθεθξηκέλσλ θελψλ ζέζεσλ εξγαζίαο, ηα νπνία δηέθεξαλ κφλνλ σο πξνο ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ησλ «θαληαζηηθψλ» ππνςεθίσλ, δεκηνπξγεί λέεο δπλαηφηεηεο σο πξνο ηελ κειέηε γεληθφηεξσλ πεδίσλ πνπ άπηνληαη ζηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, θαζψο παξέρεη έλα απνηειεζκαηηθφ, απαιιαγκέλν απφ κεξνιεπηηθέο εθηηκήζεηο, πξνηππνπνηεκέλν ηξφπν κέηξεζεο ηεο 119. Ζ έξεπλα απνζθνπνχζε λα δηεξεπλήζεη ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν θαηαζηάζεσλ ησλ ππνςεθίσλ (θαηλνκεληθά 116 ηελ έξεπλα, νη εξγνδφηξηεο ηνπ δείγκαηνο εκθαλίδνληαη πην δηζηαθηηθέο απφ ηνπο άλδξεο ζην ελδερφκελν επαγγεικαηηθήο ζπλεξγαζίαο κε θάπνην άηνκν κε HIV, κε πςειφηεξα πνζνζηά αξλεηηθήο ζηάζεο ζρεδφλ ζε φιεο ηηο κεηαβιεηέο. 117 Drydakis Nick, PhD in Economics Department of Economics, University of Crete, Greece Business Economics and New Technologies Laboratory, B.E.N.E.TeC Scientific Centre for the Study of Discrimination, Ίζνλ. 118 Drydakis Nick, Labour Discrimination a Symptom of HIV. Experimental Evaluation: The Greek Case, Fieldwork πγθεθξηκέλα, γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο έξεπλαο δεκηνπξγήζεθαλ παλνκνηφηππα δεχγε βηνγξαθηθψλ σο πξνο ηα ηππηθά θαη εηδηθά πξνζφληα (επίπεδν ζπνπδψλ, πξνυπεξεζία θιπ) θαη σο πξνο ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά (εζληθφηεηα [ειιεληθή], θχιν, νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε θαη ειηθία). Αθφκα θαη νη δηεπζχλζεηο επηιέρηεθαλ θαηά ηξφπν ηέηνην ψζηε ηα ππνςήθηα άηνκα λα αλαγλσξίδνληαη σο άηνκα ηεο ίδηαο θνηλσληθήο ηάμεο Σέινο, νη ππνςήθηνη είραλ παξφκνηα ρφκπη θαη ελδηαθέξνληα. ε θάζε δεχγνο, ην έλα απφ ηα δχν βηνγξαθηθά απνθάιππηε ηελ HIV θαηάζηαζε ηνπ ππνςεθίνπ. Ζ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ νξνζεηηθνχ δειψλνληαλ ζε ζπγθεθξηκέλν ζεκείν ηνπ βηνγξαθηθνχ κε ηελ εμήο θξάζε: «θαζνδεγνχκελνο απφ δενληνινγηθή ζπλείδεζε ζαο πιεξνθνξψ φηη είκαη νξνζεηηθφο, θνξέαο ηνπ ηνχ HIV. Δίκαη πγηήο, παξαγσγηθφο θαη πιήξσο ηθαλφο λα αληαπνθξηζψ ζε φια ηα θαζήθνληα ηεο ζέζεο. πζηάζεηο δηαζέζηκεο αλ δεηεζνχλ». Σν άιιν βηνγξαθηθφ ηνπ δεχγνπο, δελ παξείρε πιεξνθνξίεο γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ ππνςεθίνπ. Σα βηνγξαθηθά ηνπ δεχγνπο ζηέιλνληαλ ζηελ επηρείξεζε ηελ ίδηα εκέξα, ελψ νη ζέζεηο αθνξνχζαλ 8σξε 5λζήκεξε κφληκε απαζρφιεζε ζε επηρεηξήζεηο ηεο Αζήλαο, πνπ είραλ δεκνζηεπζεί κέζσ ηνπ Internet. εκεηψλεηαη ηέινο φηη Γεκηνπξγήζεθαλ δχν μερσξηζηέο θαηεγνξίεο σο πξνο ηα ηππηθά πξνζφληα (επίπεδν εθπαίδεπζεο) ελψ επηιέρηεθαλ επαγγεικαηηθέο θαηεγνξίεο κε γλψκνλα ηε δεκηνπξγία αληηπξνζσπεπηηθνχ δείγκαηνο σο πξνο ηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 53

55 πγηείο-νξνζεηηθνί) σο πξνο ην αξρηθφ ζηάδην επηινγήο εξγαδνκέλσλ (αξρηθή θιήζε γηα ζπλέληεπμε απφ ηνπο εξγνδφηεο). Απφ ηηο 1000 πεξηπηψζεηο ζπλνιηθά γηα ηηο νπνίεο ηνπιάρηζηνλ έλαο «θαληαζηηθφο» ππνςήθηνο θιήζεθε ζε ζπλέληεπμε, ζηηο 41 θιήζεθαλ θαη νη δχν (4,1%), ζηηο 953 θιήζεθαλ κφλν ηα θαηλνκεληθά πγηή άηνκα (95,3%), θαη ζε 6 θιήζεθαλ κφλν ηα νξνζεηηθά άηνκα (0.6%). πλνιηθά, ζηηο 1000 πεξηπηψζεηο πνπ δέρζεθαλ θιήζε, νη θαηλνκεληθά πγηείο θιήζεθαλ ζε πνζνζηφ 99,4% (95,3% + 4,1%), ελψ νη νξνζεηηθνί ζε πνζνζηφ 4,7% (4,1% + 0,6%). Παξαηεξνχκε ινηπφλ φηη γηα ην 95,3% ησλ πεξηπηψζεσλ, παξφηη ηα νξνζεηηθά άηνκα ηθαλνπνηνχζαλ κε ηνλ ίδην αθξηβψο ηξφπν ηηο απαηηήζεηο ηεο ζέζεο, ε επηινγή ιεηηνχξγεζε θαηαθαλψο ππέξ ησλ θαηλνκεληθά πγεηψλ αηφκσλ 120. Παξφκνηα πνζνζηά (ζε θάζε πεξίπησζε άλσ ηνπ 90%) εκθαλίδνληαη θαηά ηελ εμέηαζε ηεο κεηαβιεηήο απηήο σο πξνο ην θχιν θαη σο πξνο ην επίπεδν εθπαίδεπζεο (βαζηθή αλψηεξε/ηαηε). Παξάιιεια, ιακβάλνληαο ππφςε φηη ηα «δίδπκα» βηνγξαθηθά ζηάιζεθαλ ζπλνιηθά ζε 2304 αγγειίεο εξγαζίαο (ζε 1304 πεξηπηψζεηο δελ θιήζεθε θαλέλαο ππνςήθηνο), πξνθχπηεη φηη ε πηζαλφηεηα πνπ έρεη έλα θαηλνκεληθά πγηέο άηνκν λα θιεζεί γηα ζπλέληεπμε αλέξρεηαη ζε 43,1%, ελψ ε ίδηα πηζαλφηεηα γηα έλα νξνζεηηθφ άηνκν είλαη κφιηο 2,04% 121! Έηζη ηα νξνζεηηθά άηνκα έρνπλ θαηά ζρεδφλ 41% ρακειφηεξε πηζαλφηεηα απφ έλα πγηέο άηνκν λα θιεζνχλ ζε ζπλέληεπμε. Γεδνκέλνπ φηη ηα άηνκα 120 Ζ έξεπλα ππνινγίδεη θαη κία αθφκα κεηαβιεηή, ηελ νπνία νλνκάδεη Net Discrimination, θαη ε νπνία πξνθχπηεη απφ ην ηε δηαθνξά ηνπ αξηζκνχ ησλ πεξηπηψζεσλ πνπ επηιέρζεθε κφλν ην πγηέο άηνκν (953) κείνλ ηνλ αξηζκφ ησλ πεξηπηψζεσλ πνπ επηιέρζεθε κφλν ην νξνζεηηθφ άηνκν (6), δηαηξεκέλν κε ηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ πεξηπηψζεσλ γηα ηηο νπνίεο ηνπιάρηζηνλ έλαο «θαληαζηηθφο» ππνςήθηνο θιήζεθε ζε ζπλέληεπμε (1000). Έηζη ε Net Discrimination = (953-6)/1000 = 0,947 ή 94,7%. Ζ Net Discrimination εκθαλίδεηαη άλσ ηνπ 90%, ηφζν θαηά ηε δηεξεχλεζε ηεο αληίδξαζεο ησλ εξγνδνηψλ αλά θχιν μερσξηζηά φζν θαη θαηά ηε δηεξεχλεζε αλά θαηεγνξία εθπαίδεπζεο (βαζηθή αλψηεξε/ηαηε). 121 Οη πηζαλφηεηεο απηέο δελ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ βάζε αζθαιψλ ζπκπεξαζκάησλ θαζψο ην εάλ ζα θιεζεί έλαο ππνςήθηνο γηα ζπλέληεπμε εμαξηάηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο φπσο ι.ρ. νη ζπλππνςήθηνη ηνπ, ε ρξνληθή ζπγθπξία, ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αηφκνπ θιπ. Χζηφζν, ε δηαθνξά αλάκεζα ζηηο δχν πηζαλφηεηεο νδεγεί ζε αζθαιή ζπκπεξάζκαηα σο πξνο ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ησλ PLWHA, θαζψο φπσο έρνπκε πεη επαλεηιεκκέλα, ηα «δίδπκα» βηνγξαθηθά δηαθέξνπλ κφλν σο πξνο ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 54

56 απηά έρνπλ παλνκνηφηππα ραξαθηεξηζηηθά, ε δηαθνξά απηή πξέπεη λα απνδνζεί απνθιεηζηηθά ζην ραξαθηεξηζηηθφ ηεο νξνζεηηθφηεηαο 122. Σα επξήκαηα απηά δελ αθήλνπλ πεξηζψξηα ακθηζβήηεζεο ηεο χπαξμεο δπζκελνχο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA θαηά ηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο ππνςεθίσλ εξγαδνκέλσλ. Οη εξγνδφηεο αμηνινγνχλ δπζκελέζηεξα ηα PLWHA επί ηε βάζε θαη κφλν ηνπ θξηηεξίνπ ηεο HIV θαηάζηαζήο ηνπο. Χο απνηέιεζκα ηα PLWHA είλαη αληηκέησπα κε πςειά πνζνζηά απνθιεηζκνχ θαη πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο πξφζβαζεο ζε φινπο ηνπο επαγγεικαηηθνχο ρψξνπο αλεμάξηεηα απφ ην επίπεδν ζπνπδψλ, ηελ εξγαζηαθή ηνπο εκπεηξία θαη ην θχιν. Αλεμάξηεηα απφ ηα πνηα είλαη ηα πξαγκαηηθά αίηηα ηεο παξαηεξεζείζαο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο απφ ηνπο εξγνδφηεο (θφβνο κεηάδνζεο ή αξλεηηθήο επίπησζεο ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ απφ ηελ παξνπζία ελφο νξνζεηηθνχ εξγαδνκέλνπ, αληίιεςε πεξί κεησκέλεο παξαγσγηθφηεηαο θιπ), γεγνλφο παξακέλεη φηη ηα PLWHA απαηηείηαη λα θαηαβάιινπλ ππεξ-πνιιαπιάζηεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο απνθαηάζηαζε ζε ζρέζε κε φηη ζπλήζσο απαηηείηαη γηα ηνπο ππφινηπνπο αλζξψπνπο. Κιείλνληαο, κία αθφκα έξεπλα πνπ δηεμήρζε ην 2009 εθ κέξνπο ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ 123, ζθηαγξαθεί, σο έλα βαζκφ, ηηο ζηάζεηο θαη ηηο αληηιήςεηο ηνπ θνηλνχ γηα ηα PLWHA. Ηδηαίηεξα ζεκαληηθά ήηαλ ηα απνηειέζκαηα ζρεηηθά κε ηε πιένλ αθξαία αληίιεςε πνπ ζα κπνξνχζε λα πηνζεηήζεη θάπνηνο γηα ηα PLWHA θαη ε νπνία αθνξά ην θαηά πφζν ζεσξείηαη φηη απνηεινχλ «δεκφζην θίλδπλν». Παξφηη ε πιεηνςεθία απαληά «ζπάληα» ή 122 Σελ ίδηα ζηηγκή, ε πηζαλφηεηα πνπ έρεη έλαο άλδξαο ππνςήθηνο νξνζεηηθφο λα ιάβεη πξφζθιεζε γηα ζπλέληεπμε εκθαλίδεηαη θαηά 44,6% ρακειφηεξε απφ έλα νξναξλεηηθφ άηνκν ηνπ ίδηνπ θχινπ. Γηα ηηο νξνζεηηθέο γπλαίθεο ε πηζαλφηεηα απηή παξνπζηάδεηαη κηθξφηεξε θαηά 38,3%. Δπίζεο, θαη γηα ηα δχν θχια παξαηεξνχληαη απνθιίζεηο σο πξνο ηα πνζνζηά κεησκέλεο πηζαλφηεηαο θιήζεο ζε ζπλέληεπμε ησλ νξνζεηηθψλ ζε ζρέζε κε ηα θαηλνκεληθά πγηή άηνκα ηνπ ηδίνπ θχινπ, αλάινγα κε ην επάγγεικα. Γηα ηνπο άλδξεο θπκαίλνληαη αλάκεζα ζε 35,6% - 55,2% ελψ γηα ηηο γπλαίθεο αλάκεζα ζε 29,6% - 48,8%. Δλδεηθηηθά ηηο πςειφηεξεο απνθιίζεηο γηα ηνπο άλδξεο εκθαλίδνπλ ηα επαγγέικαηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηνπ ηερληθνχ, (55,2%), ηνπ πσιεηή (50%) θαη ηνπ δηθεγφξνπ (48,1%). Γηα ηηο γπλαίθεο νη πςειφηεξεο απνθιίζεηο αθνξνχλ ηνπο δηθεγφξνπο (48,8%) θαη ηηο πσιήηξηεο (45,6%). 123 METRON ANALYSIS, Έξεπλα Αληηιήςεσλ θαη ηάζεσλ Κνηλνχ απέλαληη ζε Δπάισηεο ζε Κνηλσληθφ ηηγκαηηζκφ Οκάδεο. Έξεπλα ζηα πιαίζηα ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «ΑΝΣΗΣΗΓΜΑ ΑΘΖΝΑ, πφιε ρσξίο δηαθξίζεηο» ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ. Γηεμαγσγή: Ζ έξεπλα δηεμήρζε κε ηε κέζνδν ησλ ηειεθσληθψλ ζπλεληεχμεσλ ζε δείγκα 600 αηφκσλ απφ ηελ πεξηνρή ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ. θνπφο ηεο ήηαλ ε δηεξεχλεζε ησλ ζηάζεσλ ησλ πνιηηψλ απέλαληη ζε ζπγθεθξηκέλεο εππαζείο θνηλσληθά νκάδεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη νη νξνζεηηθνί. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 55

57 «πνηέ» ζε πνζνζηφ 73% (ζπάληα 40%, πνηέ 33%), ε ζεηηθή απάληεζε απφ ην 26% ησλ εξσηψκελσλ είλαη αδχλαηνλ λα παξαγλσξηζηεί θαη λα κελ πξνθαιέζεη έληνλα εξσηεκαηηθά. Μάιηζηα ην 10% πηζηεχεη φηη ηα PLWHA απνηεινχλ «πάληα» δεκφζην θίλδπλν (ην ππφινηπν 16% απάληεζε «ζπρλά»). Δπίζεο ζην εξψηεκα αλ νη νξνζεηηθνί κπνξνχλ λα εξγαζηνχλ ζε θαλνληθέο δνπιεηέο, ην 42% δήισζε «πάληα» θαη ην 28% «ζπρλά», ελψ ην 19% δήισζε «ζπάληα», ην 8% «πνηέ», θαη ην 4% απέθπγε λα απαληήζεη (ζπλνιηθά ην 31% ησλ εξσηεζέλησλ δελ έδσζε θαηαθαηηθή απάληεζε!). Ζ αλάιπζε πνπ πξνεγήζεθε θαηαδεηθλχεη, ην δίρσο άιιν, φηη ε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε θαη ν εξγαζηαθφο απνθιεηζκφο ησλ PLWHA απνηεινχλ κία απηή πξαγκαηηθφηεηα ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο. Δπφκελν είλαη ινηπφλ λα εγείξνληαη εξσηήκαηα γηα ην εάλ, θαη ζε πνην βαζκφ, ηα «ζπκπηψκαηα» απηά ηπγράλνπλ ηεο απαηηνχκελεο πξνζνρήο απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο (πξσηίζησο απφ ηελ πνιηηεία θαη ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο), θαη εάλ ε δξάζε πνπ αλαπηχζζεηαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπο είλαη πξάγκαηη επαξθήο ή θαη ε ελδεδεηγκέλε. ην πιαίζην απηφ, ε δηεξεχλεζε ηνπ πθηζηάκελνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πνπ δηέπεη ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA απνηειεί ηελ πξψηε πξνηεξαηφηεηα. Δμίζνπ ζεκαληηθή φκσο είλαη θαη ε θξηηηθή δηεξεχλεζε ησλ ζεηηθψλ δξάζεσλ θαη ησλ πνιηηηθψλ πνπ εθαξκφδνληαη γηα ηελ επηηπρή επαγγεικαηηθή αλαπξνζαξκνγή ησλ PLWHA ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Με ηηο δχν απηέο δηαζηάζεηο ζα αζρνιεζνχκε ζηε ζπλέρεηα. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 56

58 3.2. Γηθαηώκαηα ησλ PLWHA ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε: Σν ειιηπέο πξνζηαηεπηηθό πιαίζην Γεληθφ πξνζηαηεπηηθφ πιαίζην: Αξρέο ηνπ πληάγκαηνο Σν δηθαίσκα ζηελ ίζε κεηαρείξηζε θαη ζηελ εξγαζία φισλ ησλ αηφκσλ, κεηαμχ απηψλ θαη ησλ νξνζεηηθψλ, πξνζηαηεχεηαη ζηε ρψξα καο απφ πιήζνο λνκηθψλ δηαηάμεσλ, ηφζν δηεζλψλ πνπ έρνπλ ελζσκαησζεί ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε 124, φζν θαη εζληθψλ. Σν χληαγκα ηεο Διιάδνο ζην Άξζξν 4 θαηνρπξψλεη ηελ γεληθή αξρή ηεο ηζφηεηαο, (ηδηαίηεξε έθθαλζε ηεο νπνίαο απνηειεί ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο), νξίδνληαο φηη «νη Έιιελεο είλαη ίζνη ελψπηνλ ηνπ λφκνπ» 125 θαη φηη «νη Έιιελεο θαη νη Διιελίδεο έρνπλ ίζα δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο» 126. Παξάιιεια, κε ην άξζξν 22 αλαγλσξίδεηαη φηη «ε εξγαζία απνηειεί δηθαίσκα θαη πξνζηαηεχεηαη απφ ην Κξάηνο πνπ κεξηκλά γηα ηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ απαζρφιεζεο φισλ ησλ πνιηηψλ», θαη φηη «φινη νη εξγαδφκελνη, αλεμάξηεηα απφ θχιν ή άιιε δηάθξηζε, έρνπλ δηθαίσκα ίζεο ακνηβήο γηα παξερφκελε εξγαζία ίζεο αμίαο 127». Δμάιινπ ην Άξζξν 5 παξ.1 ξεηά νξίδεη φηη «Καζέλαο έρεη δηθαίσκα λα αλαπηχζζεη ειεχζεξα ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ θαη λα ζπκκεηέρεη ζηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο». Αζθαιψο δε, αλαπφδξαζηε πξνυπφζεζε γηα ηε ζπκκεηνρή ελφο αλζξψπνπ ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή ηεο ρψξαο απνηειεί ε αθψιπηε πξφζβαζή ηνπ ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο. Δίλαη επνκέλσο ζαθέο φηη ε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε θαη ν απνθιεηζκφο απφ ηελ εξγαζία αλζξψπσλ πνπ δελ δεκηνπξγνχλ θίλδπλν ζην πεξηβάιινλ ηνπο νχηε κεηψλεηαη ε ηθαλφηεηά ηνπο γηα εξγαζία, έξρεηαη ζε επζεία αληίζεζε κε κία ζεηξά ζεκειησδψλ ζπληαγκαηηθψλ επηηαγψλ. Πνιιψ δε κάιινλ, πνπ ε παξαβίαζε ησλ επηηαγψλ απηψλ νδεγεί πεξεηαίξσ ζηελ απξνθάιππηε θαηαπάηεζε ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο, πξσηφιεηαο αμίαο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ καο πνιηηηζκνχ Γελ ζα αλαθεξζνχκε ζηνπο θαλφλεο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ ζην ζεκείν απηφ, θαζψο έρνπλ παξνπζηαζηεί ζην ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2, Βι Δλφηεηα 2.4. «Γηεζλέο δίθαην αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη δηεζλείο ζπκβάζεηο». 125 Άξζξν 4 παξ 1 πληάγκαηνο. 126 Άξζξν 4 παξ 2 πληάγκαηνο. 127 Άξζξν 22 παξ 1 πληάγκαηνο. 128 Σν Άξζξν 2 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο ξεηά νξίδεη πψο «Ο ζεβαζκφο θαη ε πξνζηαζία ηεο αμίαο ηνπ αλζξψπνπ απνηεινχλ ηελ πξσηαξρηθή ππνρξέσζε ηεο Πνιηηείαο». Σν Άξζξν 7 παξ.2 θαηνρπξψλεη ηελ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 57

59 Πξνζηαζία απφ ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ζην ρψξν ηεο απαζρφιεζεο: Ο Ν. 3304/2005 ηελ Διιάδα δελ ππάξρεη ζπγθεθξηκέλν λνκνζεηηθφ πιαίζην φζνλ αθνξά ηε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ εηδηθά γηα ηα PLWHA. Παξάιιεια, ε ρψξα καο, παξά ηηο δεζκεχζεηο πνπ έρεη αλαιάβεη ηφζν ζηα πιαίζηα ησλ Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ φζν θαη σο κέινο ηεο ΔΔ 129, κέρξη ζήκεξα δελ έρεη αλαπηχμεη εμεηδηθεπκέλε λνκνζεζία πνπ λα ξπζκίδεη ηα δεηήκαηα ηεο πξνζηαζίαο ηεο εξγαζίαο ππφ ην πξίζκα ηεο HIV/AIDS θαηάζηαζεο. Σν 2005 ςεθίζηεθε ν Ν. 3304/2005 «Δθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλεμαξηήησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθεπηηθψλ ή άιισλ πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ». Ο λφκνο απηφο ελζσκάησζε ζην εζληθφ καο δίθαην ηελ Οδεγία 2000/78/ΔΚ γηα ηε δηακφξθσζε γεληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ εξγαζία 130, κε απνηέιεζκα λα εηζάγεη έλα πιαίζην πξνζηαζίαο απφ ηηο δηαθξίζεηο πνπ πθίζηαληαη ηα άηνκα ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο γηα ιφγνπο πνπ άπηνληαη ησλ ζξεζθεπηηθψλ ή άιισλ πεπνηζήζεσλ, ηεο αλαπεξίαο, ηεο ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ. Χο πξνο ην είδνο ησλ δηαθξίζεσλ πνπ απαγνξεχεη (άκεζεο θαη έκκεζεο) ν λφκνο κεηαθέξεη απηνχζηνπο ηνπο νξηζκνχο ηεο Οδεγίαο 2000/78/ΔΚ. Σν πεδίν δε εθαξκνγήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο θαζψο θαη νη πξνβιέςεηο γηα ηε δπλαηφηεηα ιήςεο ζεηηθψλ κέηξσλ θαη ηηο εχινγεο πξνζαξκνγέο είλαη ηα ίδηα κε ηα νξηδφκελα ζηελ Οδεγία. Σέινο, ππάξρνπλ αληίζηνηρεο (φρη φκσο απηνχζηεο κε ηελ Οδεγία) δηαηάμεηο γηα ηελ απαγφξεπζε ηεο πξνζβνιήο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο: «Σα βαζαληζηήξηα, νπνηαδήπνηε ζσκαηηθή θάθσζε, βιάβε πγείαο ή άζθεζε ςπρνινγηθήο βίαο, θαζψο θαη άιιε πξνζβνιή ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο απαγνξεχνληαη θαη ηηκσξνχληαη, φπσο ν λφκνο νξίδεη.». 129 Ζ Διιάδα έρεη ζπλππνγξάςεη ηνπο Αλαπηπμηαθνχο ηφρνπο ηεο Υηιηεηίαο (Millennium Development Goals-MDGs, 2000), ηε Γήισζε Γέζκεπζεο γηα ην HIV/AIDS (Declaration of Commitment on HIV/AIDS, 2001) ηελ Πνιηηηθή Γηαθήξπμε γηα ην HIV / AIDS (Political Declaration on HIV/AIDS, 2006), θαη σο κέινο ηεο ΔΔ ηηο Γειψζεηο ηνπ Γνπβιίλνπ (Dublin Declaration on Partnership to fight HIV/AIDS in Europe and Central Asia, 2004), ηνπ Βίιληνπο (Vilnius Declaration on Measures to Strengthen Responses to HIV/AIDS in the European Union and in Neighbouring Countries, 2004) θαη ηεο Βξέκεο (Bremen Declaration on Responsibility and Partnership - Together Against HIV/AIDS, 2007). ηηο πιείζηεο ησλ δεζκεχζεσλ απηψλ γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ αλάγθε ιήςεο ζπγθεθξηκέλσλ (λνκνζεηηθψλ) κέηξσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ ησλ PLWHA. Βι. ζρεηηθά ζην ΚΔΦΑΛΑΗΟ Με ηνλ ίδην Νφκν κεηαθέξζεθε ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε θαη ε Οδεγία 2000/43/ΔΚ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο «πεξί εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πξνζψπσλ αζρέησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο ηνπο θαηαγσγήο». ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 58

60 αληηζηξνθή ηνπ βάξνπο ηεο απφδεημεο θαη ηελ λνκηθή αληηπξνζψπεπζε ησλ ζηγφκελσλ πξνζψπσλ απφ λνκηθά πξφζσπα θα νξγαλψζεηο 131. πσο ζπκβαίλεη ζην επίπεδν ηνπ θνηλνηηθνχ δηθαίνπ, έηζη αθξηβψο θαη ζην εζληθφ δίθαην θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο, δελ δίλεηαη ζπγθεθξηκέλνο νξηζκφο ηεο αλαπεξίαο. Απνηέιεζκα ηνχηνπ είλαη, ε ζχγρπζε φζνλ αθνξά ηε ζρέζε HIV/AIDS θαηάζηαζεο θαη αλαπεξίαο (πνπ πεξηγξάθεθε ζηα πξνεγνχκελα) θαη ε ζπλεπαγφκελε αβεβαηφηεηα γηα ην εάλ πξνζηαηεχνληαη ηα PLWHA απφ ηηο δηαθξίζεηο πνπ πθίζηαληαη ιφγσ ηεο θαηάζηαζεο ηνπο, λα κεηαθέξνληαη απηνχζηα θαη ζην πιαίζην πνπ εηζάγεη ν Ν.3304/2005. Πξέπεη εδψ λα ζεκεηψζνπκε φηη ε αλάγθε άξζεο ησλ εξκελεπηηθψλ δεηεκάησλ πνπ δεκηνπξγεί ή έλλνηα ηεο αλαπεξίαο σο ιφγνο δηάθξηζεο, είλαη έλα ζέκα πνπ δεκηνχξγεζε εξσηεκαηηθά απφ ηε πξψηε θηφιαο ζηηγκή πνπ ηέζεθε ζε ηζρχ ην πιαίζην πνπ εηζάγεη ν Ν. 3304/2005. πγθεθξηκέλα, ε ΟΚΔ, ζηηο εηήζηεο εθζέζεηο ηεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο βάζεη ηνπ Ν. 3304/ ηνλίδεη φηη ε κε δηεπθξίληζε ηνπ φξνπ «αλαπεξία» ελέρεη ηνλ θίλδπλν λα απνβεί εηο βάξνο ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ πιεζπζκνχ ηελ πξνζηαζία ησλ νπνίσλ επηδηψθεη ε Οδεγία 2000/78/ΔΚ, αιιά θαη ν ίδηνο ν λφκνο 133. Ζ ΟΚΔ εληνπίδεη βέβαηα ηνλ ζρεηηθφ θίλδπλν ζην ελδερφκελν, ε έλλνα ηεο αλαπεξίαο ηνπ Ν. 3304/2005 λα ζεσξεζεί σο ηαπηηδφκελε κε ηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθναζθαιηζηηθήο αλαπεξίαο (κε ζπλέπεηα λα ζεσξεζεί πεξαηηέξσ φηη ζα απαηηείηαη λα ζπληξέρεη νξηζκέλν πνζνζηφ αλαπεξίαο ζην πξφζσπν ηνπ ζηγφκελνπ πξνθεηκέλνπ λα ζεσξεζεί φηη εκπίπηεη ζηηο πξνζηαηεπηηθέο δηαηάμεηο ηνπ λφκνπ), θαη φρη ζην γεγνλφο φηη ε κε ζαθήο πηνζέηεζε ηνπ θνηλσληθνχ κνληέινπ ηεο αλαπεξίαο αθήλεη ζηελ πξάμε απξνζηάηεπηεο νκάδεο ηνπ 131 Βι. ζρεηηθά ζην ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2 γηα ηελ Οδεγία 2000/78/ΔΚ θαζψο θαη: Δθεκεξίο ηεο Κπβεξλήζεσο, Νφκνο ππ αξηζκφλ 3304, Δθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλεμαξηήησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθεπηηθψλ ή άιισλ πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ. Σεχρνο Πξψην, Αξ. θχιινπ 16, Ζ ΟΚΔ είλαη θαηά ην άξζξν 18 ηνπ Ν. 3304/2005, αξκφδηα γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ γηα ηα ζέκαηα ησλ δηαθξίζεσλ θαη γηα ηε ζχληαμε εηήζηαο έθζεζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο λνκνζεζίαο γηα ηηο δηαθξίζεηο, ε νπνία θαη ππνβάιιεηαη απεπζείαο ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. 133 Βι.: OKE, Γλψκε ηεο ΟΚΔ, Δθζέζεηο εηψλ 2005, 2006 θαη 2007, «γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλεμαξηήησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθεπηηθψλ ή άιισλ πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ηνπ Ν. 3304/2005». Σελ ίδηα αλάγθε έρεη επηζεκάλεη θαη ην Ίδξπκα Μαξαγθνπνχινπ γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ (ΗΜΓΑ), βι.: OKE, Γλψκε ηεο ΟΚΔ, Έθζεζε έηνπο 2006 Άξζξν 18 ηνπ Ν.3304/2005, Αζήλα, 3 Ηνπιίνπ 2007, ζ. 22 ππνζεκ. 9. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 59

61 πιεζπζκνχ, φπσο ηα PLWHA, πνπ αληηκεησπίδνπλ ην ζηηγκαηηζκφ θαη ηε δηάθξηζε ιφγσ θάπνηαο ζσκαηηθήο ή πλεπκαηηθήο βιάβεο. Δμάιινπ, ζχκθσλα κε ηα νξηδφκελα ζηελ θνηλσληθναζθαιηζηηθή λνκνζεζία, ηα PLWHA ζηε ρψξα καο αλαγλσξίδνληαη σο άηνκα κε αλαπεξία απφ ηε ζηηγκή κάιηζηα ηεο δηάγλσζεο (έζησ θαη αλ γηα ηνπο αζπκπησκαηηθνχο νξνζεηηθνχο ν βαζκφο αλαπεξίαο πνπ πξνβιέπεηαη είλαη πνιχ κηθξφο) 134. Άξα, ζηελ πεξίπησζε ησλ PLWHA ην πξφβιεκα δελ εδξάδεηαη θαη αξρήλ ζηε βάζε πνπ ηίζεηαη απφ ηελ ΟΚΔ. Σν θελφ πξνζηαζίαο ησλ PLWHA απφ ηηο δπζκελείο δηαθξίζεηο απνδεηθλχεηαη ζηε πξάμε, θαη απφ ηελ αληηκεηψπηζε πνπ κέρξη ζήκεξα έρνπλ επηδείμεη ηα ειιεληθά δηθαζηήξηα ζε πεξηπηψζεηο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο PLWHA ζηελ εξγαζία. Έηζη, ζηηο κνλαδηθέο ηξεηο πεξηπηψζεηο πνπ νη δηθαζηηθέο αξρέο θιήζεθαλ λα απνθαλζνχλ ζρεηηθά (πξφθεηηαη γηα ηελ ίδηα ππφζεζε απφιπζεο νξνζεηηθνχ εξγαδνκέλνπ απφ ηελ εηαηξία πνπ εξγαδφηαλ κεηά απφ ζρεηηθή απαίηεζε θαη πίεζε πξνο ηνλ εξγνδφηε απφ ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ ε νπνία εμεηάζηεθε θαηά ζεηξά απφ ην πξσηνδηθείν, ην εθεηείν, θαη ηνλ Άξεην Πάγν), παξαηεξήζεθε πιήξεο απνπζία νπνηαδήπνηε ζθέςεο ζρεηηθήο κε ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ππφζεζεο απφ ηελ άπνςε ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ηνπ ζηγφκελνπ πξνζψπνπ κε βάζε ηα νξηδφκελα ζηνλ Ν. 3304/ Μάιηζηα, έρεη ππνζηεξηρζεί φηη ην θελφ απηφ πξνζηαζίαο είλαη απφξξνηα ηεο χπαξμεο αληίζηνηρνπ λνκνζεηηθνχ θελνχ, ηφζν ζε επξσπατθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν, ζε φηη αθνξά ηελ αξρή ηεο κε δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο 136. Ζ άπνςε απηή ζηεξίδεηαη δε ζην γεγνλφο, φηη απφ ηελ απαξίζκεζε ησλ ιφγσλ απαγφξεπζεο ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο 134 πγθεθξηκέλα, ε ΤΑ Αξηζ. Φ21/2361 «Καλνληζκφο εθηίκεζεο βαζκνχ αλαπεξίαο» (ΦΔΚ 819/Β/ ), ηνπ (ηφηε) Τπνπξγνχ Τγείαο, Πξφλνηαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ αλαγλσξίδεη γηα ηα άηνκα κε HIV/AIDS, ηα παξαθάησ πνζνζηά αλαπεξίαο αλάινγα κε ηα επίπεδα βαξχηεηαο ηεο HIV ινίκσμεο: 1 ν Δπίπεδν (πεξηιακβάλεη θαη ηνπο θνξείο ρσξίο ζπκπηψκαηα) - % αλαπεξίαο 20-25% 2 ν Δπίπεδν (θιηληθά θαη παξαθιηληθά επξήκαηα πνπ απμάλνπλ ηε πηζαλφηεηα εθδήισζεο ηεο λφζνπ) - % αλαπεξίαο 67-80% 3 ν Δπίπεδν (πιήξεο εθδήισζε ηεο λφζνπ ηαρεία θαηάιεμε) - % αλαπεξίαο 100% 135 Βι. ηηο απνθάζεηο: 1042/2006 ηνπ Μνλνκεινχο Πξσηνδηθείνπ Αζελψλ, 764/2008 ηνπ Δθεηείνπ Αζελψλ, θαη 676/2009 ηνπ Β1 Πνιηηηθνχ Σκήκαηνο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηνπ Αξείνπ Πάγνπ. 136 Βι. κεηαμχ άιισλ: Θενδφζεο Ν. Γ., εκ.: Καηαγγειία ζχκβαζεο εξγαζίαο θνξέα AIDS, ζην ΓΔΔ 12/2007 (έηνο 13 ν ), ζει ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 60

62 απνπζηάδεη παληειψο ην δήηεκα ηεο αζζέλεηαο, θαη φηη ην ΓΔΚ θαζνξίδεη φηη ε αζζέλεηα θαζαπηή δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί ιφγνο πξφζζεηνο γηα ηελ απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ εξγαζία 137. Χζηφζν, φπσο αλαπηχμακε ζηα πξνεγνχκελα ε πεξίπησζε ησλ δηαθξίζεσλ ησλ PLWHA ζα κπνξνχζε άλεηα λα ζεσξεζεί απαγνξεπκέλε απφ ηηο ζρεηηθέο δηαηάμεηο (ηφζν ηεο Οδεγίαο 2000/78/ΔΚ φζν θαη ηνπ Ν. 3304/2005) θαζψο: I. Ζ HIV/AIDS θαηάζηαζε πιεξνί ζην αθέξαην ην θξηηήξηα πνπ έζεζε ην ΓΔΚ, φληαο κία ζσκαηηθή κεηνλεθηηθφηεηα (βιάβε) καθξάο δηαξθείαο ε νπνία θσιχεη ηε ζπκκεηνρή ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αηφκσλ ζηνλ επαγγεικαηηθφ βίν, δεδνκέλνπ θαη ηνπ φηη, II. ε παξεκπφδηζε ηνπο απηή ζηνλ επαγγεικαηηθφ βίν δελ εδξάδεηαη ζηελ χπαξμε ηεο αζζέλεηαο θαζαπηήο (αθνχ ηα νξνζεηηθά άηνκα ζπλερίδνπλ λα είλαη εμίζνπ ηθαλά θαη απνδνηηθά) αιιά ζηελ θνηλσληθή πξνθαηάιεςε πνπ ζπλνδεχεη ην ζσκαηηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο νξνζεηηθφηεηαο. Παξφια απηά, φηαλ θαηαπηαλφκαζηε κε δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ησλ δηθαησκάησλ, ηεο αμηνπξέπεηαο θαη ηειηθά ηεο ίδηαο ηεο δσήο ζπγθεθξηκέλσλ ζπλαλζξψπσλ καο, νθείινπκε πάλσ απ φια λα είκαζηε πξαγκαηηζηέο. Σα ζεσξεηηθφ ζπκπέξαζκα φηη ηα PLWHA ζα κπνξνχζαλ λα πξνζηαηεχνληαη απφ ην ππάξρνλ δίθαην γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε απφ κφλν ηνπ θαζίζηαηαη γξάκκα θελφ πεξηερνκέλνπ. Αληίζεηα, ε νπζία έγθεηηαη ζηελ αλακθηζβήηεηε παξαδνρή (φπσο πξνθχπηεη απφ ηα πξναλαθεξζέληα) φηη κέρξη ζήκεξα απνπζηάδεη ε παξνρή νπζηαζηηθήο πξνζηαζίαο ησλ PLWHA απφ ην ζηηγκαηηζκφ θαη ηηο δπζκελείο δηαθξίζεηο ζηνλ ρψξν ηεο απαζρφιεζεο ζηε ρψξα καο. 137 Ο. π. ζ. 39. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 61

63 Ννκνινγηαθά δεδνκέλα Σα κέρξη ζήκεξα λνκνινγηαθά δεδνκέλα ζρεηηθά κε ηα δηθαηψκαηα ησλ PLWHA ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο, αθνξνχλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά δεηήκαηα πνπ άπηνληαη ηεο θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο απφ ηε πιεπξά ηνπ εξγνδφηε (απφιπζε). Καηαξρήλ, πξέπεη λα ππνγξακκηζηεί φηη δελ ππάξρεη δηάηαμε λφκνπ πνπ λα απαγνξεχεη ηελ θαηαγγειία ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αζζέλεηαο ηνπ εξγαδφκελνπ 138. Ζ θαηαγγειία ηεο ζχκβαζεο εμαξηεκέλεο εξγαζίαο (ανξίζηνπ ρξφλνπ) έρεη ην ραξαθηήξα κνλνκεξνχο αλαηηηψδνπο δηθαηνπξαμίαο, πνπ ζεκαίλεη φηη απνηειεί δηθαίσκα ηνπ εξγνδφηε πνπ ρσξεί ειεπζέξσο νπνηεδήπνηε (εθηφο αλ πεξηνξίδεηαη απφ ηελ αηνκηθή ζχκβαζε εξγαζίαο ή δηάηαμε λφκνπ) 139. Ζ άζθεζε φκσο ηνπ ζρεηηθνχ δηθαηψκαηνο ηνπ εξγνδφηε δελ είλαη αλεμέιεγθηε θαη απεξηφξηζηε, αιιά ππφθεηηαη, φπσο ε άζθεζε θάζε δηθαηψκαηνο, ζηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ πξνβιέπνληαη απφ ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 281 ΑΚ (γηα ηε κε θαηαρξεζηηθή άζθεζε δηθαηψκαηνο). ην πιαίζην απηφ έρεη θξηζεί φηη ε αζζέλεηα ηνπ εξγαδνκέλνπ απηή θαζεαπηή δελ δηθαηνινγεί ηελ θαηαγγειία ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο εθηφο θαη εάλ ιφγσ ηεο αζζέλεηαο ν κηζζσηφο είηε απνπζηάδεη απφ ηελ εξγαζία ηνπ είηε έρεη κεησκέλε ηθαλφηεηα λα παξέρεη ηε ζπκθσλεκέλε εξγαζία 140. πσο είλαη απηνλφεην ε θξίζε απηή είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηα PLWHA δεδνκέλνπ φηη είλαη ηαηξηθά επηβεβαησκέλν φηη ε θαηάιιειε αληηξεηξνηθή αγσγή κπνξεί λα θαηαζηήζεη ηα άηνκα απηά απνιχησο ηθαλά θαη παξαγσγηθά ζηελ εξγαζία γηα έλα κεγάιν, απξνζδηφξηζην ρξνληθφ δηάζηεκα. Δμάιινπ ηπρνχζεο αλαγθαηφηεηεο γηα εχινγεο πξνζαξκνγέο ζηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο ησλ PLWHA πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζνχλ ζηε παξαθνινχζεζε ηεο ζεξαπείαο ηνπο (πξνζαξκνζκέλα σξάξηα θιπ.) φρη κφλν δελ κπνξνχλ λα λνκηκνπνηήζνπλ ηελ θαηαγγειία, αιιά αληίζεηα κε βάζε ηα άξζξα 660 επ. ΑΚ γηα ηελ ππνρξέσζε πξφλνηαο ηνπ εξγνδφηε, απηέο απνηεινχλ ππνρξεψζεηο ηνπ εξγνδφηε, ζηα πιαίζηα ηεο βαζηθήο ππνρξέσζεο πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ησλ 138 ΑΠ 1201/98 ΓΔΝ 1999 ζ. 289, ΑΠ 288/66 ΓΔΝ 1966 ζ Βι. κεηαμχ άιισλ ζην: Μπνπκπνπρεξφπνπινο. Π., εκ.: Ζ «εμαλαγθαζκέλε» θαηαγγειία σο παξελφριεζε θαη βία ζηελ εξγαζία (Mobbing) θαη ηα φξηα ηεο ππνρξέσζεο πξφλνηαο ηνπ εξγνδφηε, ζην ΓΔΔ 1/2010 (έηνο 16 ν ), ζει ΑΠ 1759/2002 ΓΔΝ 2003 ζ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 62

64 εξγαδνκέλσλ 141. Ζ θξίζε απηή εμάιινπ ζπκβαδίδεη κε ηελ αξρή 8 ηνπ Κψδηθα Πξαθηηθήο ηεο ΓΟΔ ζχκθσλα κε ηελ νπνία «ε κφιπλζε απφ ηνλ ηφ HIV δελ απνηειεί αηηία ηεξκαηηζκνχ ηεο ζρέζεο εξγαζίαο» 142. ηαζκφ θαη κνλαδηθή πεξίπησζε ζηα ειιεληθά δηθαζηηθά ρξνληθά, κε ελδερφκελεο ζνβαξέο ζπλέπεηεο ζηε λνκνινγηαθή δηακφξθσζε ηεο πξνζηαζίαο ησλ PLWHA, απνηειεί ε ππφζεζε απφιπζεο νξνζεηηθνχ εξγαδνκέλνπ απφ ηελ εξγαζία ηνπ θαηφπηλ πίεζεο απφ ην πξνζσπηθφ πξνο ηελ εξγνδφηξηα επηρείξεζε 143. Καηά ηηο δηαδνρηθέο θξίζεηο ηεο ππφζεζεο απηήο απφ ηελ ειιεληθή δηθαηνζχλε, ηα δχν δηθαζηήξηα πνπ αξρηθά αζρνιήζεθαλ κε ηελ ππφζεζε (Πξσηνδηθείν Δθεηείν) 144, ελαξκνληζκέλα κε ηελ πξναλαθηεζείζα λνκνινγία, ακθφηεξα έθξηλαλ σο θαηαρξεζηηθή ηελ απφιπζε. Αληίζεηα, ην Αθπξσηηθφ Γηθαζηήξην (Άξεηνο Πάγνο), ζεσξψληαο εζθαικέλεο ηηο θξίζεηο πεξί θαηαρξεζηηθφηεηαο ηεο απφιπζεο, ηελ αμηνιφγεζε σο λφκηκε 145. Σν δηθαζηήξην βάζηζε ηελ απφθαζε ηνπ απηή ζε κία εληειψο εηεξνβαξή, αλνξζνινγηθή θαη εζθαικέλε αμηνινγηθά ζηάζκηζε ησλ ζπκθεξφλησλ ζε βάξνο ηνπ νξνζεηηθνχ εξγαδνκέλνπ πξνηάζζνληαο θαη ππεξεξκελεχνληαο θαηά ηε γλψκε καο ηελ έλλνηα ηνπ «θαιψο 141 Βι. κεηαμχ άιισλ ζην : Θενδφζεο Ν. Γ., εκ.: Καηαγγειία ζχκβαζεο εξγαζίαο θνξέα AIDS, ζην ΓΔΔ 12/2007 (έηνο 13 ν ), ζει Ο. π. ζ Σν ηζηνξηθφ ηεο ππφζεζεο έρεη ζπλνπηηθά σο εμήο: Δξγαδφκελνο ζε γξαθείν, κε ηα ηε δηαπίζησζε φηη έρεη κνιπλζεί απφ ηνλ ηφ HIV ελεκέξσζε ηνλ εξγνδφηε, ν νπνίνο εθδήισζε δηάζηαζε ζπκπαξάζηαζεο θαη ςπρνινγηθήο ππνζηήξημεο. ην κεηαμχ ζην πξνζσπηθφ επηθξάηεζε αλαζηάησζε θαζψο καζεχηεθε ην γεγνλφο ηεο κφιπλζεο ηνπ ζπλαδέιθνπ ηνπο (ν ηξφπνο γλσζηνπνίεζεο δελ έρεη απνζαθεληζηεί, πάλησο δελ απεδείρζε φηη ν εξγνδφηεο παξαβίαζε ην ηαηξηθφ απφξξεην). Απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηξεηο εξγαδφκελεο λα ππνβιεζνχλ ζε ζρεηηθή ηαηξηθή εμέηαζε νη νπνίεο θπζηθά ήηαλ αξλεηηθέο. Λφγσ ησλ αληηδξάζεσλ απηψλ ν εξγνδφηεο θάιεζε ηνλ γηαηξφ εξγαζίαο ν νπνίνο δηαβεβαίσζε ην πξνζσπηθφ φηη δελ ππήξρε βάζηκνο ιφγνο αλεζπρίαο κεηάδνζεο ηνπ ηνχ. Χζηφζν, ν αλαβξαζκφο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο εληάζεθε κε απνηέιεζκα ην ½ ηνπ πξνζσπηθνχ (33 εξγαδφκελνη) επηκέλνληαο ζηελ χπαξμε θηλδχλνπ κεηάδνζεο δήηεζαλ ηελ απνκάθξπλζε ηνπ νξνζεηηθνχ, επηζείνληαο ηελ απεηιή πξφθιεζεο ζνβαξήο δπζιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο. Έηζη, θνηλνπνηήζεθε ζηνλ εξγαδφκελν ε απφιπζή ηνπ. Πξέπεη δε λα ππνγξακκηζηεί φηη ν ελ ιφγσ εξγαδφκελνο νχηε απνπζίαδε απφ ηελ εξγαζία ηνπ, νχηε πξνβιεπφηαλ ζην νξαηφ κέιινλ ζπρλή απνπζία ιφγσ ηεο νξνζεηηθφηεηάο ηνπ. Δμάιινπ, ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο ηνπ δελ ζπλδεφηαλ κε αμηφινγε ζσκαηηθή θφπσζε, ψζηε λα ακθηζβεηείηαη ε ηθαλφηεηα πξνο εξγαζία, ελψ ν θίλδπλνο εξγαηηθνχ αηπρήκαηνο ήηαλ κεδακηλφο. 144 Ο. π. ζ. 60 θαη ππνζεκείσζε Απφθαζε 676/2009 ηνπ Β1 Πνιηηηθνχ Σκήκαηνο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηνπ Αξείνπ Πάγνπ ΓΔΝ 2009, ζ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 63

65 ελλννχκελνπ ζπκθέξνληνο ηεο επηρείξεζεο 146, θαη παξαβιέπνληαο φρη κφλν ην πξνβάδηζκα πνπ θαηά βάζε αμηψλεη ην ζπκθέξνλ ηεο αζζελέζηεξεο εξγαηηθήο πιεπξάο, αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν δίλνληαο λνκηκνπνηεηηθφ έξεηζκα ζε θνβηθά ζχλδξνκα θαη πξνθαηαιήςεηο (ζηεξνχκελσλ νπνηαζδήπνηε επηζηεκνληθήο βάζεο) λα απνηειέζνπλ αηηία εμνζηξαθηζκνχ απφ ην ρψξν εξγαζίαο, έζησ θαη αλ απηέο δελ πξνήιζαλ απεπζείαο απφ ηελ επηρείξεζε, αιιά απφ ηελ πίεζε πνπ άζθεζαλ νη εξγαδφκελνη απηήο Σν ζπλνπηηθά θαη αμησκαηηθά δηαηππσκέλν ζθεπηηθφ ηνπ Αθπξσηηθνχ Γηθαζηεξίνπ κε ην νπνίν απέξξηςε ηελ θαηαρξεζηηθφηεηα ηεο απφιπζεο έρεη σο εμήο: Ζ θαηαγγειία απηή «κε έρνπζα γίλεη απφ εκπάζεηα, εθδηθεηηθφηεηα ή ερζξηθή δηάζεζε ηεο αλαηξεζείνπζαο πξνο ην πξφζσπν ηνπ αληηδίθνπ ηεο, δηθαηνινγνχηαλ απνιχησο απφ ηα θαιψο ελλννχκελα ζπκθέξνληα ηεο εξγνδφηηδαο, εθφζνλ έγηλε γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο εξεκίαο ησλ ινηπψλ εξγαδνκέλσλ ζηελ επηρείξεζε ηεο θαζψο θαη γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο εχξπζκεο ιεηηνπξγίαο ηεο, νη νπνίεο είραλ δηαηαξαρζεί ζνβαξψο εμαηηίαο ηεο ζνβαξφηαηεο θαη κεηαδνηηθήο λφζνπ ηνπ αλαηξεζηβιήηνπ, ε νπνία είρε δεκηνπξγήζεη ζηνπο ινηπνχο εξγαδνκέλνπο αλαζθάιεηα θαη θφβν γηα ηελ πγεία ηνπο, γεγνλφο πνπ ηνπο ψζεζε λα δεηήζνπλ νκαδηθψο θαη κάιηζηα εγγξάθσο ηελ απνκάθξπλζε ηνπ αλαηξεζηβιήηνπ απφ ηελ εξγαζία ηνπ, επηζεκαίλνληαο φηη ζε αληίζεηε πεξίπησζε ζα δεκηνπξγνχληαλ ζνβαξφ πξφβιεκα ζηε ιεηηνπξγία ηεο επηρεηξήζεσο». 147 ην πιαίζην ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζα ήηαλ αδχλαην λα αηηηνινγήζνπκε ηελ παξαπάλσ θξηηηθή θαζψο θαη λα εκβαζχλνπκε πεξεηαίξσ ζηα ζεκειηψδε ζθάικαηα ηεο απφθαζεο πνπ νδεγνχλ κε λνκνηειεηαθή απηνηέιεηα ηφζν ζηελ θαιιηέξγεηα ελφο ηδηφηππνπ φζν θαη απερζνχο θνηλσληθνχ ξαηζηζκνχ θαη απνθιεηζκνχ ησλ PLWHA φζν θαη ζηε παξαβίαζε ζεκειησδψλ αξρψλ ηνπ λνκηθνχ καο πνιηηηζκνχ. Γηα ην ζθνπφ απηφ παξαπέκπνπκε ζην ζρνιηαζκφ ηεο απφθαζεο απφ ηε ζεσξία, κεηαμχ άιισλ ζηνπο: Σξαπιφο Σδαλεηάηνο Γ., Απφιπζε εξγαδνκέλνπ κνιπλζέληνο απφ ηνλ ηφ ηνπ HIV/AIDS, ηδίσο θαηφπηλ απαίηεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, κε αθνξκή ηηο πξφζθαηεο εμειίμεηο ζηε λνκνινγία, Δ.Δξγ.Γ. Σφκνο 69 νο αξηζκφο ηεχρνπο 4, Φεβξνπάξηνο 2010, θαη Μπνπκπνπρεξφπνπινο. Π., εκ.: Ζ «εμαλαγθαζκέλε» θαηαγγειία σο παξελφριεζε θαη βία ζηελ εξγαζία (Mobbing) θαη ηα φξηα ηεο ππνρξέσζεο πξφλνηαο ηνπ εξγνδφηε, ζην ΓΔΔ 1/2010 (έηνο 16 ν ), ζει πλνπηηθά αλαθέξνπκε φηη κε ηελ απφθαζή ηνπ απηή ην Αθπξσηηθφ Γηθαζηήξην έθξηλε φηη ε δηαζθάιηζε ηεο εξγαζηαθήο εηξήλεο έρεη αμηνινγηθή ππεξνρή έλαληη ηφζν ηνπ δηθαηψκαηνο πξνο εξγαζία αιιά θαη (θπξίσο) ηεο ίδηαο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο, δηαξξεγλχνληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ηνλ αλζξσπνθεληξηζκφ ηνπ πληάγκαηνο θαη παξαβηάδνληαο ηε ζεκειηψδε ζπληαγκαηηθή αξρή ηνπ ηζνθχξνπ ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηθαησκάησλ. Γηα ην ηζφθπξν ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηθαησκάησλ βι. κεηαμχ άιισλ: Καδάθνο Α., Γηα ην δήηεκα ηεο εξκελείαο ζην Δξγαηηθφ Γίθαην, Ο αλζξσπνθεληξηζκφο ηνπ πληάγκαηνο σο χπαηε εξκελεπηηθή αξρή θαη ε εμέρνπζα ζέζε ηεο ηεινινγηθήο εξκελείαο, Δ.Δξγ.Γ. Σφκνο 60 νο, Έηνο ηελ εξγαζία απηή ζα αξθεζηνχκε ζπλεπψο ζηελ επηζήκαλζε ησλ ηδηαίηεξα δπζκελψλ επηπηψζεσλ ηεο απφθαζεο απηήο γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ δηθαησκάησλ θαη ηελ πξνζηαζία ησλ PLWHA απφ ξαηζηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Δλ είδεη πξνβιεκαηηζκνχ παξαζέηνπκε σζηφζν ζεκεία απφ ηελ ππεξαζπηζηηθή γξακκή ηεο εξγνδφηξηαο, φπσο δηέξξεπζαλ ζηνλ ηχπν: [Μάιηζηα, ζηελ παξνπζίαζε ζεκείσλ ηεο αλαίξεζήο ηνπο νη δχν δηθεγφξνη ππνζηήξημαλ φηη «δελ έρνπλ απνζαθεληζηεί απφ ηελ ηαηξηθή επηζηήκε επαθξηβψο νη ηξφπνη κεηάδνζεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ηνχ, νπφηε ελππάξρεη πάληα θίλδπλνο». ην ζεκείν απηφ, γηα λα ζηεξίμνπλ ηελ επηρεηξεκαηνινγία ηνπο, αλαθέξζεθαλ ζε δηάθνξα ηαηξηθά ζπγγξάκκαηα, έλα εθ ησλ νπνίσλ έρεη εθδνζεί ην 1954 θαη αθνξά αηκαηνινγηθέο αζζέλεηεο, ηνπο ηξφπνπο δηάδνζήο ηνπο θαη ηε θαξκαθεπηηθή αληηκεηψπηζή ηνπο. Δθεί γίλεηαη μερσξηζηή κλεία κεηαμχ άιισλ θαη ζηε θπκαηίσζε, ελψ έλαο εθ ησλ δηθεγφξσλ ηφληζε φηη «ην ΑΗDS κπνξεί λα απνδεηρζεί ζην κέιινλ φηη κεηαδίδεηαη θαη απφ ην ζάιην, ηνλ ηδξψηα ή θαη κε άιινπο, πέξα απφ ηνπο γλσζηνχο σο ζήκεξα, ηξφπνπο». ην ίδην πλεχκα δηθαηνιφγεζαλ ηελ «εζσηεξηθή αιιεινγξαθία δηακαξηπξίαο» κε ηελ νπνία εξγαδφκελνη ζηελ εηαηξεία δεηνχζαλ ηελ απφιπζε ηνπ ζπλαδέιθνπ ηνπο, θνξέα ηνπ ΑΗDS, ιέγνληαο φηη «ν αλζξψπηλνο θφβνο κπξνζηά ζε κηα ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 64

66 Σα λέα απηά λνκνινγηαθά δεδνκέλα πνπ δηακνξθψζεθαλ απφ ηελ απφθαζε απηή ηνπ Αθπξσηηθνχ Γηθαζηεξίνπ δελ κπνξεί παξά λα έρνπλ ηδηαίηεξα δπζκελείο επηπηψζεηο γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ δηθαησκάησλ θαη ηελ πξνζηαζία απφ ηηο ξαηζηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο ησλ PLWHA. Καη νπζία, κε ηελ απφθαζε απηή, αληί λα ζεκειηψλεηαη ε πξνζηαζία ησλ PLWHA απφ ηε δεκηνπξγία ελφο αλνξζνινγηθνχ θιίκαηνο, θαίλεηαη λα αλάβεη «πξάζηλν θσο» γηα ηνλ εμνζηξαθηζκφ ησλ νξνζεηηθψλ εξγαδνκέλσλ απφ ηνλ ρψξν εξγαζίαο, κε ηελ επίθιεζε γεληθψο θαη ανξίζησο ηεο αλάγθεο ηεο δηαηήξεζεο ηεο εξγαζηαθήο εηξήλεο, αλεμάξηεηα απφ ην αλ ε δηαζάιεπζε ηεο εκθνξείηαη απφ επηζηεκνληθά αβάζηκνπο, ηδενιεπηηθνχο ή θαη ξαηζηζηηθνχο ιφγνπο HIV/AIDS, αξρέο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη αηνκηθψλ ειεπζεξίσλ: Έλαο θψδηθαο γηα ην πιαίζην πξνζηαζίαο ζε φιεο ηεο πηπρέο ηεο δσήο ησλ PLWHA Ζ απνπζία ζπγθεθξηκέλνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ φζνλ αθνξά ηε πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ εηδηθά γηα ηα PLWHA ζηελ Διιάδα, νδήγεζε ην ΚΔΔΛΠΝΟ ζηελ πηνζέηεζε ελφο θεηκέλνπ αξρψλ θαη θαλφλσλ πνπ ζα πξέπεη λα δηέπεη ην πιαίζην πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ηνπο ζε φιεο ηηο πηπρέο ηεο δσήο ηνπο 149. Μάιηζηα, ην Τπνπξγείν Τγείαο έρεη απνδερζεί ην πιαίζην απηφ κε ζρεηηθή εγθχθιηφ ηνπ 150. Ζ ηέηνηα αζζέλεηα δελ κπνξεί λα ηίζεηαη ζην πιαίζην ηεο πξννδεπηηθφηεηαο ή φρη». Καη πξφζζεζαλ: «Αθφκε θαη νη θαζεζπραζηηθέο εθηηκήζεηο ηνπ ηαηξνχ απφ ηελ Δπηζεψξεζε εξγαζίαο, ελφο απινχ γεληθνχ παζνιφγνπ πνπ εθιήζε λα κηιήζεη ζηνπο εξγαδνκέλνπο, δελ ζα κπνξνχζαλ λα αιιάμνπλ ηελ αληίιεςε ησλ αλζξψπσλ απηψλ, θαζψο δελ δηαζέηνπλ εθ ησλ πξαγκάησλ ηελ πείξα θαη ηε γλψζε»]. Σν Βήκα Online, Αλαηξνπή ζηελ ππφζεζε ηνπ θνξέα ηνπ ΑΗDS, Γηάλλεο Νηθνιφπνπινο, Σεηάξηε 18 Φεβξνπαξίνπ πσο επηζεκαίλεη ν θαζεγεηήο ηνπ πληαγκαηηθνχ Γηθαίνπ ζην Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο θ. Κσλζηαληίλνο Υξπζφγνλνο: «Γελ κπνξεί λα ζηαζεί έλαο ηέηνηνο ιφγνο γηα απφιπζε. Φαληαζηείηε ηη ζα γηλφηαλ αλ απνδερφηαλ ην θξάηνο δηθαίνπ φηη ιφγσ δηαθνξεηηθψλ πνιηηηθψλ, ζξεζθεπηηθψλ ή αθφκε θαη αζιεηηθψλ πεπνηζήζεσλ ε πιεηνλφηεηα ησλ εξγαδνκέλσλ εηζεγείην θαη ε εξγνδνζία εθπιήξσλε ηελ απφιπζε νπνηνπδήπνηε εξγαδφηαλ ζηνλ ίδην ρψξν αιιά απέθιηλε απ φζα απηή ε πιεηνλφηεηα πξέζβεπε», δηαθξίλνληαο θεξθφπνξηα γηα απνιχζεηο εμαηηίαο νπνηνπδήπνηε αηνκηθνχ ραξαθηεξηζηηθνχ. Απφ ην δεκνζίεπκα: Σν Βήκα Online, Απνιχζεθε θνξέαο ηνπ ΑΗDS θαη απαίηεζε ζπλαδέιθσλ ηνπ, Γηάλλεο Νηθνιφπνπινο, Σξίηε 17 Φεβξνπαξίνπ Σν θείκελν απηφ βαζίδεηαη ζηελ εξγαζία ηνπ θαζ. Υάξε Πνιίηε, Ννκηθνχ πκβνχινπ ηνπ ΚΔΔΛΠΝΟ. Βι. ην: Πνιίηεο Υ., HIV/AIDS. Θεκειηψδεηο Αξρέο γηα ηελ Πξνζηαζία Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ θαη Αηνκηθψλ Διεπζεξίσλ, Τπνπξγείν Τγείαο ΚΔΔΛΠΝΟ, Αζήλα Βι.: Δγθχθιηνο Τ1/3239/472000, κε ηελ νπνία ην ηφηε Τπνπξγείν Τγείαο θαη Πξφλνηαο (ζήκεξα Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο ) θνηλνπνηεί ζηηο ππεξεζίεο πγείαο ηνλ θψδηθα ηνπ ΚΔΔΛΠΝΟ. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 65

67 ζεκαζία ηνπ θεηκέλνπ-θψδηθα απηνχ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή, θαζψο φπσο επηζεκαίλεη ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, πξφθεηηαη γηα ην κνλαδηθφ θείκελν ζηελ εζσηεξηθή έλλνκε ηάμε πνπ αλαθέξεηαη εηδηθψο ζηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ θαη θνξέσλ HIV/AIDS. Γεδνκέλνπ δε φηη αληιεί ην πεξηερφκελφ ηνπ απφ ηηο ζρεηηθέο δηαθεξχμεηο ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ, απνηειεί ρξήζηκν θείκελν γηα ηελ εξκελεία θαη εθαξκνγή ηνπ Γηθαίνπ 151. ζνλ αθνξά εηδηθά ηα δηθαηψκαηα ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο ησλ νξνζεηηθψλ ή ησλ αζζελψλ κε AIDS, ν θψδηθαο πξνβιέπεη ηα εμήο: Γελ επηηξέπεηαη ε εμέηαζε γηα αλίρλεπζε αληηζσκάησλ ηνπ ηνχ ηνπ AIDS, σο πξνυπφζεζε πξφζιεςεο (άξζξν 64). Γελ είλαη ππνρξεσηηθφ γηα νξνζεηηθφ λα δειψζεη ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ ζηνλ εξγνδφηε (άξζξν 66). Ζ απνθάιπςε κεηά ηελ πξφζιεςε φηη ν εξγαδφκελνο είλαη νξνζεηηθφο, δελ ζα πξέπεη λα έρεη θακία δπζκελή ζπλέπεηα (άξζξν 67). Γελ επηηξέπεηαη ε απφιπζε ή ε δπζκελήο αιιαγή ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ εξγαδνκέλνπ, φπσο κεηάζεζε, ππνβηβαζκφο θιπ. εμαηηίαο θαη κφλν ηνπ γεγνλφηνο φηη είλαη νξνζεηηθφο (άξζξν 68). ε πεξηπηψζεηο αζζελψλ κε AIDS εθαξκφδεηαη ε εθάζηνηε ηζρχνπζα λνκνζεζία πνπ αθνξά ζηηο αζζέλεηεο εξγαδνκέλσλ (άξζξν 69). Οη εξγαδφκελνη κε νπνηαδήπνηε αζζέλεηα, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο κφιπλζεο απφ ηνλ ηφ ηνπ AIDS, ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη κε θαηαλφεζε θαη λα ηνπο επηηξέπεηαη λα εξγάδνληαη αλάινγα κε ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο (άξζξν 70). Ο εξγνδφηεο πνπ γλσξίδεη φηη εξγαδφκελνο είλαη νξνζεηηθφο ή αζζελήο κε AIDS, είλαη ππνρξεσκέλνο λα ηεξεί ερεκχζεηα. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα φινπο φζνπο έρνπλ δηεπζπληηθέο ζέζεηο ή αζθνχλ κε νπνηνδήπνηε ηξφπν δηνηθεηηθή εμνπζία (άξζξν 71). 151 πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, Πφξηζκα: Πεξίζαιςε αζζελψλ θαη θνξέσλ HIV/AIDS, Ηνχιηνο 2007, ζ. 6. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 66

68 πσο παξαηεξνχκε, νη θαλφλεο πνπ νξίδνληαη ζην πιαίζην απηφ εληάζζνπλ φιεο ηηο παξακέηξνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ζρέζεηο θαη ην ρψξν ηεο εξγαζίαο, απφ ηε δηαδηθαζία ηεο πξφζιεςεο, ηηο εχινγεο πξνζαξκνγέο θαη ηελ ελ γέλεη αξκφδνπζα ζπκπεξηθνξά θαηά ηελ εξγαζία, έσο θαη ηελ ππνρξέσζε ηήξεζεο ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ. Γπζηπρψο φκσο, ν θψδηθαο απηφο δελ θαίλεηαη λα έρεη δηαδνζεί φζν ζα έπξεπε (ην αληίζεην κάιηζηα) ζηελ ειιεληθή θνηλσλία. Ζ δηαπίζησζε απηή αθνξά ηφζν ηνπο ρψξνπο εξγαζίαο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, φζν θαη ηνπο δηάθνξνπο ηνκείο θαη θνξείο ηνπ θξάηνπο (πρ ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο) 152. Δλδεηθηηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη ην θαζ χιελ αξκφδην ππνπξγείν γηα ηα ζέκαηα εξγαζίαο, ην Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο, δελ έρεη επηδείμεη κέρξη ζήκεξα αλάινγε κέξηκλα γηα ηελ πηνζέηεζε θαη πξνψζεζε ησλ θαλφλσλ απηψλ, νχηε ζε επίπεδν εγθπθιίνπ. Δμάιινπ, ν θψδηθαο δελ είλαη λνκηθά δεζκεπηηθφο θαη ε παξαβίαζε ησλ θαλφλσλ πνπ ζέηεη δελ ζπλνδεχεηαη απφ ηελ απεηιή επηβνιήο θπξψζεσλ, γεγνλφο πνπ θαζηζηά πεξεηαίξσ δπζρεξέζηεξε ηελ ηήξεζε ηνπ ζηελ πξάμε. 152 Δλδεηθηηθφ επίζεο ηεο κε δηάρπζεο ηνπ θψδηθα είλαη ην γεγνλφο φηη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ θαίλεηαη λα είλαη άγλσζηνο θαη ζε νξγαλψζεηο πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ην HIV/AIDS, θαζψο αθφκα θαη ζηα ίδηα ηα PLWHA. Βι. ζρεηηθά: ACT UP HELLAS, UNGASS INDICATORS COUNTRY REPORT, GREECE- HELLAS, Reporting period: , ζ. 6. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 67

69 3.3. Δζληθέο πνιηηηθέο θαη δξάζεηο γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ εξγαζηαθνύ απνθιεηζκνύ ησλ PLWHA Απνηειεί αλακθηζβήηεην, θνηλά απνδεθηφ γεγνλφο, φηη κφλν ε λνκνζεζία δελ επαξθεί γηα ηελ πξφιεςε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηελ νπζηαζηηθή πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο. Ζ νξζή εθαξκνγή θαη επηβνιή ηεο λνκνζεζίαο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ζπκπιεξσκαηηθά κέηξα πνιηηηθήο ζε κία θνηλσλία, απνηεινχλ ην θιεηδί γηα ηελ πξαγκάησζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο γηα θάζε εππαζή θνηλσληθά νκάδα πνπ πεξηνξίδεηαη ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δξαζηεξηνπνίεζε απφ ηηο δπζκελείο δηαθξίζεηο πνπ αλαπηχζζνληαη εηο βάξνο ηεο 153. ην πιαίζην απηφ ε απαζρφιεζε αλαγλσξίδεηαη σο ε θαιχηεξε εγγχεζε ελαληίνλ ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Με άιια ιφγηα ε ελίζρπζε ηεο ζηαζεξήο θαη αμηνπξεπνχο απαζρφιεζεο ησλ εππαζψλ θνηλσληθά νκάδσλ παξακέλεη ε ζεκειηψδεο βάζε γηα ηελ θνηλσληθή ηνπο έληαμε θαη πξνζηαζία 154. Ζ αλαγθαηφηεηα απηή θαζίζηαηαη πεξηζζφηεξν θξίζηκε ζηελ πεξίπησζε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ PLWHA ζηελ ρψξα καο, θαζψο, πέξαλ απφ ηνλ εθηεηακέλν εξγαζηαθφ απνθιεηζκφ πνπ αληηκεησπίδνπλ, ζηεξνχληαη φπσο είδακε ηεο θαηάιιειεο λνκνζεηηθήο πξνζηαζίαο. Δχινγα ινηπφλ ζα πεξίκελε θαλείο λα ππάξρεη ε θαηάιιειε κέξηκλα, ηφζν απφ ηνπο αξκφδηνπο θνξείο ηεο πνιηηείαο φζν θαη απφ ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο, γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ πξνυπνζέζεσλ εθείλσλ πνπ ζα θαζηζηνχλ ηα PLWHA ελεξγνχο δξψληεο ζηνλ επαγγεικαηηθφ βίν. Γπζηπρψο σζηφζν, θάηη ηέηνην δελ θαίλεηαη επηβεβαηψλεηαη πιήξσο ζηελ πξάμε. 153 Σελ άπνςε απηή αζπάδεηαη ζην αθέξαην (θαη πξνσζεί) ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή, βι ελδεηθηηθά: ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΣΧΝ ΔΤΡΧΠΑΗΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ, Αλαθνίλσζε ηεο Δπηηξνπήο πξνο ην πκβνχιην, ην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ηελ Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή θαη ηελ Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ, Ζ εθαξκνγή ηεο νδεγίαο 2000/78/ΔΚ, ηεο 27εο Ννεκβξίνπ 2000, γηα ηε δηακφξθσζε γεληθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ εξγαζία, [SEC (2008) 524] /COM/2008/0225, Βξπμέιιεο, Απηφ εμάιινπ ππνζηεξίδεη επίζεκα ε Διιεληθή Πνιηηεία, ζέηνληαο ηελ αληίζηνηρε πξνηεξαηφηεηα πνιηηηθήο γηα ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ εππαζψλ θνηλσληθά νκάδσλ. Βι.: ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ, Δζληθή Έθζεζε ηξαηεγηθήο γηα ηελ Κνηλσληθή Πξνζηαζία θαη ηελ Κνηλσληθή Έληαμε , 2008, ζ. 15. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 68

70 Σν Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS Σν 2008, κε θαζπζηέξεζε εθηά εηψλ απφ ηελ αλάιεςε ηεο ζρεηηθήο δέζκεπζεο ζηνλ ΟΖΔ 155, ε Διιάδα πηνζέηεζε ην πξψην Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS γηα ηελ πεξίνδν Απνζηνιή ηνπ ρεδίνπ Γξάζεο είλαη «ε ζεκειίσζε νξηδφληηαο θαη νιηζηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ AIDS, θαζψο θαη ε εθαξκνγή ησλ αλαγθαίσλ δξάζεσλ, πνιηηηθψλ θαη λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ κε ηηο αλάγθεο θαη ηνλ πξνυπνινγηζκφ ησλ πξνγξακκάησλ παξέκβαζεο». Σαπηφρξνλα, κεηαμχ ησλ ζηφρσλ ηνπ έξγνπ, δηαβάδνπκε θαη ηνπο θνηλσληθνχο ζηφρνπο «ηεο αλάδεημεο ησλ θνηλσληθψλ πξνθιήζεσλ πνπ ζεκαηνδνηεί ε επηδεκία ηνπ AIDS θαη ηεο θαηαλφεζεο ησλ κέζσλ πξφιεςεο απφ ην ζχλνιν ηεο Διιεληθήο Κνηλσλίαο» θαη «ηεο ελεξγεηηθήο θαηαπνιέκεζεο ηνπ θνηλσληθνχ ξαηζηζκνχ θαη ηνπ ζηηγκαηηζκνχ». Σν πξφγξακκα εμεηδηθεχεηαη ζε ηέζζεξηο επηκέξνπο άμνλεο, ηελ πξφιεςε, ηελ έξεπλα/εθπαίδεπζε, ηελ παξαθνινχζεζε/ζεξαπεία, θαη ηε κάρε θαηά ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ηε δηάθξηζε. Δίλαη ζαθέο φηη νη ηξείο πξψηνη άμνλεο αθνξνχλ πξσηίζησο ηελ ηαηξηθή θαη επηδεκηνινγηθή δηάζηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο (ζηα πιαίζηα ηεο πξνζηαζίαο ηεο δεκφζηαο πγείαο θαη ηεο παξνρήο θαηάιιειεο ηαηξηθήο θξνληίδαο ζηα PLWHA). Γηα ηελ παξνχζα εξγαζία επνκέλσο, ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη ν ηέηαξηνο άμνλαο ηνπ ζρεδίνπ δξάζεο. Καη αξρήλ, είλαη ζεηηθφ ην γεγνλφο φηη αλαγλσξίδεηαη ε ειιηπήο πξνζηαζία ησλ PLWHA απφ ην πθηζηάκελν λνκνζεηηθφ πιαίζην. Τπάξρεη ζαθήο πξφβιεςε γηα ηελ απαξαίηεηε ζέζπηζε ζπγθεθξηκέλνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ πνπ ζα δηαζθαιίδεη ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ηνπο, ηελ πιήξε πξνζηαζία ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ πνπ βηψλνπλ. Σνλίδεηαη δε φηη νη αλαγθαίεο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο ζα πξέπεη λα έρνπλ θαη σο ζηφρν ηελ εμαζθάιηζε ηεο πξφζβαζεο ησλ PLWHA ζε κία ζεηξά 155 ια ηα θξάηε πνπ ππέγξαςαλ ηελ Γήισζε Γέζκεπζεο γηα ην HIV/AIDS (Declaration of Commitment on HIV/AIDS, 2001), δεζκεχηεθαλ κεηαμχ άιισλ θαη γηα ηελ αλάπηπμε θαη πινπνίεζε, κέρξη ην 2003, πνιπηνκεαθψλ (νξηδφληησλ) ζηξαηεγηθψλ θαη πξνγξακκάησλ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS θαη ησλ θνηλσληθψλ ζπλεπεηψλ ηνπ. Βι.: United Nations General Assembly, Declaration of Commitment on HIV/AIDS, June, 2001, παξ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΑΛΛΖΛΔΓΓΤΖ, Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS , Αζήλα ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 69

71 ηνκέσλ ηεο θνηλσληθήο δσήο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ζηελ απαζρφιεζε 157. Παξάιιεια, ζηηο ελέξγεηεο πινπνίεζεο πξνβιέπεηαη κεηαμχ άιισλ ε επαηζζεηνπνίεζε ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ γηα ην HIV/AIDS θαη ε ελεξγνπνίεζε ησλ ππεξεζηψλ λνκηθήο ζηήξημεο γηα ηα άηνκα πνπ δνπλ κε HIV/AIDS. Ζ πξφβιεςε ελεξγνπνίεζεο ησλ ππεξεζηψλ λνκηθήο ζηήξημεο είλαη ηδηαίηεξα ελζαξξπληηθή θαζψο γηα πνιιά PLWHA, νηθνλνκηθνί πεξηνξηζκνί δπζρεξαίλνπλ ηε λνκηθή δηεθδίθεζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπο. ζνλ αθνξά δε ηνπο δηθαζηηθνχο ιεηηνπξγνχο, ην πξφζθαην παξάδεηγκα ηεο ππφζεζεο απφιπζεο ηνπ νξνζεηηθνχ θαη ηεο κεηέπεηηα θξίζεο ηνπ Αθπξσηηθνχ Γηθαζηεξίνπ 158, θαηαδεηθλχεη εκθαηηθά ην έιιεηκκα ηφζν επαηζζεηνπνίεζεο, φζν θαη γλψζεσλ 159. Μηα ζεκαληηθή θαηλνηνκία ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Γξάζεο αθνξά ηελ ζέζπηζε ζπγθεθξηκέλσλ δεηθηψλ γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ δηαζηάζεσλ ηνπ θαηλνκέλνπ ζε φινπο ηνπο άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο. Δηδηθά γηα ηνλ ηέηαξην άμνλα νη δείθηεο παξαθνινχζεζεο είλαη: 1. Αξηζκφο θαηαγγειηψλ γηα πεξηπηψζεηο δηαθξίζεσλ. 2. % ησλ νξνζεηηθψλ ρσξίο εξγαζία. πσο έρνπκε ήδε πεη, ε ζέζπηζε ζπγθεθξηκέλσλ δεηθηψλ είλαη αλαπφζπαζηε πξνυπφζεζε κίαο απνηειεζκαηηθήο πξνζπάζεηαο θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ θαηά ησλ PLWHA, έζησ θαη αλ ν έγθπξνο ππνινγηζκφο ηνπο ζπληζηά κία ηδηαίηεξα δπζρεξή εξγαζία Βι. ζπγθεθξηκέλα ζηε ζ. 60 ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS Ο. π. ζει Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ ην γεγνλφο φηη ζηελ ελ ιφγσ ππφζεζε ηεο απφιπζεο ηνπ νξνζεηηθνχ απφ ηελ επηρείξεζε θαηφπηλ πηέζεσλ ηνπ πξνζσπηθνχ, ην Αθπξσηηθφ Γηθαζηήξην (Άξεηνο Πάγνο) ηαχηηζε εζθαικέλα ηελ νξνζεηηθφηεηα κε ηελ εθδήισζε ηεο αζζέλεηαο ηνπ AIDS, πξάγκα θξίζηκν γηα ηελ ηθαλφηεηα πξνο εξγαζία. Πνιχ πεξηζζφηεξν δε, δηθαηνιφγεζε ηελ αληίδξαζε ηνπ πξνζσπηθνχ, απνδερφκελν νπζηαζηηθά ηνλ αλχπαξθην ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε θίλδπλν κεηάδνζεο. Βι. ην πεξηερφκελν ηεο απφθαζεο ζην: ΓΔΝ 2009, ζ. 1127, (Απφθαζε 676/2009 ηνπ Β1 Πνιηηηθνχ Σκήκαηνο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηνπ Αξείνπ Πάγνπ). Γηα ην ζρεηηθφ ζρνιηαζκφ ζην: Σξαπιφο Σδαλεηάηνο Γ., Απφιπζε εξγαδνκέλνπ κνιπλζέληνο απφ ηνλ ηφ ηνπ HIV/AIDS, ηδίσο θαηφπηλ απαίηεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, κε αθνξκή ηηο πξφζθαηεο εμειίμεηο ζηε λνκνινγία, Δ.Δξγ.Γ. Σφκνο 69 νο αξηζκφο ηεχρνπο 4, Φεβξνπάξηνο 2010, ζ Γηα κία αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ ηξφπσλ κέηξεζεο ηνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ ζηε βάζε ηεο HIV/AIDS θαηάζηαζεο γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο παξαθνινχζεζεο θαη ηεο αμηνιφγεζεο ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ θαηαπνιέκεζεο ηνπ HIV/AIDS, θαη γηα ηε κεζνδνινγία ηεο αλάπηπμεο ησλ θαηάιιεισλ δεηθηψλ βι. ζην: UNAIDS, Reducing HIV Stigma and Discrimination: a critical part of national AIDS ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 70

72 Παξά σζηφζν ηηο ζεηηθέο απηέο πξνβιέςεηο ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Γξάζεο, πξνβιεκαηηζκφ δεκηνπξγεί κία πξνζεθηηθφηεξε καηηά, ηδηαίηεξα σο πξνο δχν ζεκεία: 1. Απφ ηνπο εηδηθφηεξνπο ζηφρνπο ηνπ ηεηάξηνπ άμνλα απνιείπεη νπνηαδήπνηε αλαθνξά σο πξνο ηελ εμαζθάιηζε ηζφηηκεο πξφζβαζεο ησλ PLWHA ζηελ απαζρφιεζε. 2. ηνπο θνξείο πινπνίεζεο δελ πεξηιακβάλεηαη ην Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη ν ΟΑΔΓ, νχηε θάπνηνο άιινο θνξέαο ζρεηηθφο κε ην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Με άιια ιφγηα, παξφηη ε απνζηνιή ηνπ έξγνπ θάλεη ιφγν γηα ηε ζεκειίσζε κηαο νξηδφληηαο θαη νιηζηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ AIDS, ε επαγγεικαηηθή αλαπξνζαξκνγή ησλ PLWHA δελ απνηειεί κία δηαθξηηή πξνηεξαηφηεηα. Ζ ελίζρπζε ηεο ζέζεο ησλ PLWHA ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαίλεηαη λα επηδηψθεηαη φρη (θαη) κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο ηεο αλάγθεο ζηνρεπκέλσλ ελεξγεηηθψλ πνιηηηθψλ αιιά κφλν δηακέζνπ ηεο θαηαπνιέκεζεο γεληθά ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ, πξάγκα ζεκαληηθφ, αιιά νπδφισο αξθεηφ. Παξαδφμσο δε, ζηνπο δείθηεο παξαθνινχζεζεο ηνπ ζρεδίνπ ζηνλ άμνλα ηεο θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ πεξηιακβάλεηαη ν δείθηεο ηνπ αξηζκνχ ησλ νξνζεηηθψλ εξγαδνκέλσλ ρσξίο εξγαζία. Σν ζεκαληηθφηεξν σζηφζν δήηεκα γηα ην Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS αθνξά ηελ ίδηα ηελ πινπνίεζε ηνπ. Μέρξη ζήκεξα, δχν ρξφληα κεηά ηελ ηππηθή έλαξμε ηζρχνο ηνπ, θαη παξφηη γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ είρε δεζκεπηεί ζπγθεθξηκέλνο νηθνλνκηθφο πξνυπνινγηζκφο χςνπο επξψ, εγείξνληαη έληνλα εξσηεκαηηθά γηα ην θαηά πφζν ην ζρέδην εθαξκφδεηαη ζηε πξάμε 162. Ηδηαίηεξα γηα ηηο πξνβιεπφκελεο δξάζεηο ηνπ ζρεδίνπ γηα ηα δχν πξψηα έηε (γηα ην έηνο 2009 είραλ πξνυπνινγηζηεί επξψ, ελψ γηα ην 2010 πξνβιέπεηαη πνζφ χςνπο επξψ), εθθξεκεί ζρεηηθή εξψηεζε ζηε Βνπιή γηα ηελ αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ δξάζεσλ ζηηο νπνίεο έρνπλ αμηνπνηεζεί ηα ρξήκαηα πνπ αληηζηνηρνχλ γηα ην έηνο 2009 θαη ηελ αλάινγε πξνβιεπφκελε programmes. A resource for national stakeholders in the HIV response, Geneva, December 2007, ANNEX B «Measuring Stigma and Discrimination», ζει Ο. π. ζει θαη ππνζεκεηψζεηο 98, 99, θαη Γηα ηελ θνζηνιφγεζε θαη ρξεκαηνδφηεζε ηνπ έξγνπ βι. ζηε ζ. 66 ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS , ζηελ αληίζηνηρε ελφηεηα. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 71

73 αμηνπνίεζε γηα ην Μέρξη ηε ζηηγκή δε πνπ γξάθνληαη νη γξακκέο απηέο, δελ έρεη ππάξμεη απφ ηελ πιεπξά ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θακία απάληεζε Οη Οινθιεξσκέλεο παξεκβάζεηο ππέξ εηδηθψλ κεηνλεθηνπζψλ νκάδσλ Σν έξγν «Οινθιεξσκέλεο Παξεκβάζεηο ππέξ Δηδηθψλ Μεηνλεθηνπζψλ Οκάδσλ», αλαπηχρζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο «Απαζρφιεζε θαη Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε» ηνπ Τπνπξγείνπ Απαζρφιεζεο θαη Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο 165, ηνπ Γ Κνηλνηηθνχ Πιαηζίνπ ηήξημεο (ρξεκαηνδφηεζε απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν). Τινπνηήζεθε ηελ πεξίνδν ( ) θαη αθνξνχζε ηξεηο θαηεγνξίεο σθεινπκέλσλ, ηνπο θπιαθηζκέλνπο, ηνπο καθξνρξφληα άλεξγνπο άλσ ησλ 45 εηψλ θαη ηνπο νξνζεηηθνχο. Γηα ηε ζπκκεηνρή δε ησλ ελδηαθεξνκέλσλ ζην πξφγξακκα απαηηνχληαλ ε εγγξαθή ηνπο ζην Μεηξψν Αλέξγσλ ΟΑΔΓ, εθφζνλ δελ ήηαλ ήδε εγγεγξακκέλνη, θαζψο θαη ε έθδνζε ηνπ Γειηίνπ Αλεξγίαο. Οη ζηφρνη ηνπ έξγνπ ήζαλ: Ζ αλάπηπμε γλψζεσλ, δεμηνηήησλ θαη ζπκπεξηθνξψλ, θαηάιιεισλ γηα ηελ δηεπθφιπλζε ηεο έληαμεο ησλ σθεινπκέλσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Ζ αλάπηπμε θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ θαζψο θαη δεμηνηήησλ αλεχξεζεο εξγαζίαο. Ζ ζπκβνπιεπηηθή θαη ςπρνθνηλσληθή ππνζηήξημε ησλ σθεινπκέλσλ. Ζ άξζε ησλ δηαθξίζεσλ. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ απηψλ θάζε ρέδην Οινθιεξσκέλεο Παξέκβαζεο απνηεινχληαλ απφ: 163 ΤΡΗΕΑ, ΑΝΑΚΟΗΝΧΖ ΣΤΠΟΤ, Δξψηεζε βνπιεπηψλ ΤΡΗΕΑ - ΘΔΜΑ: «Δζληθφ ηξαηεγηθφ ρέδην Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS», ηα πιαίζηα ηεο εκεξίδαο«ο ξφινο ηνπ Διιεληθνχ Κνηλνβνπιίνπ ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ HIV/AIDS» πνπ δηνξγάλσζαλ ε ΜΚΟ Θεηηθή Φσλή θαη ε Διιεληθή Δηαηξία Μειέηεο θαη Αληηκεηψπηζεο ηνπ AIDS (Αζήλα 11 Μαΐνπ 2010), ηνλίζηεθε απφ φινπο ηνπο θνξείο ( κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπ ΚΔΔΛΠΝΟ - ην ΚΔΔΛΠΝΟ είρε αλαιάβεη ηνλ ζπληνληζκφ ηεο πξνζπάζεηαο εθπφλεζεο ηνπ ρεδίνπ) ε πιήξεο απαμία ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ θαη ε κε πινπνίεζε ηνπ κέρξη ζήκεξα. 165 ήκεξα Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 72

74 1. Δλέξγεηεο Καηάξηηζεο πνπ αθνξνχζαλ ζε πξνπαξαζθεπαζηηθέο ελέξγεηεο γηα ηελ πξνεηνηκαζία ησλ αλέξγσλ γηα ηελ έληαμή ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, θαζψο θαη ελέξγεηεο γηα ηελ απφθηεζε επαγγεικαηηθψλ γλψζεσλ θαη αλάπηπμε λέσλ δεμηνηήησλ. Οη ελέξγεηεο απηέο πινπνηήζεθαλ απφ ηα πηζηνπνηεκέλα Κέληξα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο (ΚΔΚ). 2. Δλέξγεηεο πλνδεπηηθψλ Τπνζηεξηθηηθψλ Τπεξεζηψλ (ΤΤ), νη νπνίεο αθνξνχζαλ α) ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο ζε αηνκηθφ ή νκαδηθφ επίπεδν κε ζθνπφ ηελ ελδπλάκσζε θαη εκςχρσζε ηνπ αηφκνπ θαζψο θαη ζηελ πξνεηνηκαζία γηα ηελ έληαμή ηνπ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, θαη β) ηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ εξγνδνηψλ θαη ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, κε ηε δεκνζηφηεηα θαη ηελ αλάπηπμε δηθηχσλ. Τπεχζπλνη γηα ηελ παξνρή ησλ ΤΤ ήζαλ νη Φνξείο Παξνρήο πλνδεπηηθψλ Τπνζηεξηθηηθψλ Τπεξεζηψλ (ΦΠΤΤ). Σν έξγν απαηηνχζε ηε ζχλδεζε θαη ηελ παξάιιειε αλάπηπμε ησλ δχν απηψλ θαηεγνξηψλ ελεξγεηψλ θαη ηελ πξνζαξκνγή ηνπο ζηηο αλάγθεο θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ησλ σθεινπκέλσλ πξνο ηνπο νπνίνπο απεπζχλνληαλ 166. Καη αξρήλ, πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ην ελ ιφγσ πξφγξακκα θηλνχηαλ πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε δεδνκέλνπ φηη ζπλδχαδε ηφζν ηηο πξνζπάζεηεο θαηάξηηζεο αιιά θαη ηεο ελδπλάκσζεο θαη ηεο εκςχρσζεο ηνπ αηφκνπ, φζν θαη ηελ ελεξγνπνίεζε θαη επαηζζεηνπνίεζε φινπ ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ, ψζηε λα επηηεπρζεί ε θνηλσληθή θαη ε εξγαζηαθή ελζσκάησζε ησλ αηφκσλ πνπ απεηινχληαη απφ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ Γηα ηελ παξνπζίαζε ηνπ έξγνπ βι ζην site.: Καζψο θαη ζην site ηεο Δηδηθή Τπεξεζία Δθαξκνγήο πγρξεκαηνδνηνχκελσλ Δλεξγεηψλ απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν (ΔYE). 167 πγθεθξηκέλα νη ΦΠΤΤ φθεηιαλ λα πεξηιακβάλνπλ ζηηο δξάζεηο ησλ ΤΤ ελέξγεηεο θαη ησλ δχν θαησηέξσ θαηεγνξηψλ θαζψο θαη επηπιένλ ελέξγεηεο, πνπ ηπρφλ θξίλνληαλ απαξαίηεηεο. Οη ελέξγεηεο ηεο πξψηεο θαηεγνξίαο πεξηιάκβαλαλ: ηε πξνζέγγηζε - ελεκέξσζε - επαηζζεηνπνίεζε - ελεξγνπνίεζε ησλ σθεινπκέλσλ ψζηε λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε δηαδηθαζία έληαμεο, ηελ ζπκβνπιεπηηθή θαη ςπρνθνηλσληθή ππνζηήξημε, φπσο ηφλσζε απηνπεπνίζεζεο, ππνζηήξημε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ηεο νηθνγέλεηαο, δηεπθφιπλζε ηεο πξφζβαζεο ζε Γεκφζηεο Τπεξεζίεο, θαιιηέξγεηα ηθαλνηήησλ γηα νκαδηθή εξγαζία θαη επίιπζε δηαθνξψλ ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν θ.ν.θ. ηελ αλάπηπμε θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ, ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 73

75 Ηδηαίηεξα γηα ηα PLWHA, ε παξάκεηξνο ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ θαη ηδηαίηεξα ησλ εξγνδνηψλ είλαη ηδηαίηεξα θξίζηκε, θαζψο φπσο είδακε απφ ηηο ζρεηηθέο έξεπλεο νη ηειεπηαίνη εκθαλίδνληαη ηδηαίηεξα επηθπιαθηηθνί σο πξνο ηελ πξφζιεςε ηνπο 168. Παξάιιεια, έδσζε ηε δπλαηφηεηα ηεο ελεξγνχο ζπκκεηνρήο θνξέσλ θαη νξγαλψζεσλ πνπ θαηεμνρήλ δξαζηεξηνπνηνχληαη κε ην HIV/AIDS θαη ηα δηθαηψκαηα ηνλ εμεηδηθεπκέλν επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ, θαζψο θαη πεξαηηέξσ θαιιηέξγεηα θαη αλάπηπμε ηπρφλ πθηζηακέλσλ επαγγεικαηηθψλ δεμηνηήησλ, ηε δηεξεχλεζε ησλ ηθαλνηήησλ, δεμηνηήησλ, θιίζεσλ θαη ελδηαθεξφλησλ ησλ ρξεζηψλ, πιεξνθφξεζε γηα ζεζκηθά, εξγαζηαθά θαζψο θαη λνκηθήο κνξθήο ζέκαηα. ηερληθέο αλεχξεζεο εξγαζίαο θαη ε εηζαγσγή ζην απαηηνχκελν εξγαζηαθφ ήζνο, ζχληαμε βηνγξαθηθνχ, παξνπζίαζε εαπηνχ, πξνεηνηκαζία γηα ζπλέληεπμε κε ηνλ εξγνδφηε, πξνζνκνίσζε ζε εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ θ.ά. ηελ ππνζηήξημε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη ηδηαίηεξα ηεο γπλαηθείαο (βνήζεηα ζηελ εθπφλεζε επηρεηξεζηαθνχ ζρεδίνπ γηα ηε δεκηνπξγία επηρεηξήζεσλ), ηελ παξαθνινχζεζε ησλ επσθεινχκελσλ ηφζν, θαηά ηε δηάξθεηα θαηάξηηζήο ηνπο, φζν θαη θαηά ηε δηάξθεηα έληαμήο ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Οη ελέξγεηεο ηεο δεχηεξεο θαηεγνξίαο πεξηιάκβαλαλ: ηελ παξέκβαζε ηνπ θνξέα ζπλνιηθά ζηνλ πιεζπζκφ ησλ εππαζψλ νκάδσλ, ηελ αλάπηπμε δηθηχσλ κε επηρεηξήζεηο, θνξείο, θ.α. ηελ ελεξγνπνίεζε εζεινληψλ, ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ σθεινπκέλσλ ζηε δηνξγάλσζε εθδειψζεσλ θνηλσληθνχ ραξαθηήξα, ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ εζσηεξηθήο θαη εμσηεξηθήο αμηνιφγεζεο πνπ ζα αλαδεηθλχεη θαιέο πξαθηηθέο ησλ ρεδίσλ Γξάζεο. Καη δξάζεηο κε ζηφρν ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, ηε δεκνζηφηεηα, ηελ αλάπηπμε δηθηχσλ, φπσο: ηε δηνξγάλσζε εκεξίδσλ / ζπλεδξίσλ, ηε ζπιινγή, δεκηνπξγία θαη δηαλνκή έληππνπ ελεκεξσηηθνχ πιηθνχ, ηελ αλαδήηεζε θαη δηάρπζε πιεξνθνξηψλ κέζσ δηαδηθηχνπ, ηηο αλαθνηλψζεηο θαη δεκνζηεχζεηο ζηνλ ηνπηθφ ηχπν θαη ζηα ΜΜΔ, ηε ζπλεξγαζία κε ηνπηθνχο θνξείο, ηε ζπκκεηνρή ησλ θνξέσλ ζε εζληθά θαη δηεζλή δίθηπα. Βι. ζρεηηθά: ΚΟΗΝΖ ΤΠΟΤΡΓΗΚΖ ΑΠΟΦΑΖ Αξ. Πξση.: , Σξνπνπνίεζε ηεο ππ αξηζκ. 5387/ Απφθαζεο ηνπ Τπνπξγνχ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, πνπ νξίδεη ην «χζηεκα Γηαρείξηζεο, Παξαθνινχζεζεο, Αμηνιφγεζεο θαη Διέγρνπ Δλεξγεηψλ παξνρήο πλνδεπηηθψλ Τπνζηεξηθηηθψλ Τπεξεζηψλ ζπγρξεκαηνδνηνχκελσλ απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν (ΔΚΣ) ζην πιαίζην ηνπ Γ Κ.Π.. ( ), ΦΔΚ 785/B/ , Αζήλα, 18/06/ Βι. ζρεηηθά ζηελ ελφηεηα «Δπξήκαηα εξεπλψλ-κειεηψλ» ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 74

76 ησλ PLWHA, κέζα απφ ηελ αλάιεςε ηνπ ξφινπ ηνπ ΦΠΤΤ 169. Σέινο, κεηά ηελ νινθιήξσζε ηνπ πξνγξάκκαηνο θάζε άλεξγνο νξνζεηηθφο ζα κπνξνχζε λα ζπκκεηέρεη ζηα πξνγξάκκαηα ηνπ ΟΑΔΓ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο αλέξγσλ κέζα απφ ηελ επηδφηεζε λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζε επηρεηξήζεηο (πξφγξακκα Νέεο Θέζεηο Δξγαζίαο) θαη ηελ επηρνξήγεζε Νέσλ Διεχζεξσλ Δπαγγεικαηηψλ αηφκσλ εππαζψλ θνηλσληθψλ νκάδσλ 170. χκθσλα κε ηελ εηήζηα εθηέιεζε έθζεζεο ηνπ 2008 ηεο Δηδηθήο Τπεξεζίαο Γηαρείξηζεο ηνπ Δπηρεηξεζηαθνχ Πξνγξάκκαηνο 171, ην έξγν ζπλνιηθά σθέιεζε άηνκα (416 άλδξεο θαη γπλαίθεο), δπζηπρψο φκσο δελ γλσξίδνπκε ηνλ ζπγθεθξηκέλν αξηζκφ νξνζεηηθψλ πνπ σθειήζεθαλ. Δπίζεο δελ γλσξίδνπκε πφζα απφ ηα νξνζεηηθά άηνκα ζπκκεηείραλ ζηα πξνγξάκκαηα λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζε επηρεηξήζεηο (Νέεο Θέζεηο Δξγαζίαο) θαη επηρνξήγεζεο Νέσλ Διεχζεξσλ Δπαγγεικαηηψλ αηφκσλ εππαζψλ θνηλσληθψλ νκάδσλ 172. Σν πξφβιεκα δε ηεο αλεπάξθεηαο ζηνηρείσλ σο πξνο ηελ θαηάζηαζε ησλ νξνζεηηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο απνηειεί δπζηπρψο ηνλ θαλφλα. πγθεθξηκέλα, παξφηη φπσο είδακε γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ νξνζεηηθψλ ζηα ελ ιφγσ πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο θαη ζηήξημεο, απαηηείηαη ε πξνεγνχκελε εγγξαθή ηνπο ζην 169 Έηζη γηα παξάδεηγκα ε ΜΚΟ «Κέληξν δσήο» ήηαλ ν ΦΠΤΤ ηνπ ρεδίνπ Οινθιεξσκέλεο Παξέκβαζεο «ΟΡΟΘΔΣΗΚΟΗ - ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ ΜΔΧ ΚΑΣΑΡΣΗΖ - ΣΖΡΗΞΖ ΚΑΗ ΠΡΟΧΘΖΖ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ - ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΚΑΣΑΡΣΗΖ: ΔΛΑΗΟΥΡΧΜΑΣΗΣΔ», πνπ πινπνηήζεθε ζηελ Αζήλα κε ηε ζπκκεηνρή 15 ζπκκεηερφλησλ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ δεκνηηθνχγπκλαζίνπ, (κε αληίζηνηρν θνξέα θαηάξηηζεο ην ΚΔΚ ΓΗΟΝ Δ.Π.Δ.Κ.Α). Παξάιιεια, ην ΚΔΔΛΠΝΟ απνηέιεζε ηνλ ΦΠΤΤ δχν ρεδίσλ Οινθιεξσκέλεο Παξέκβαζεο κε ζέκα «ΟΡΟΘΔΣΗΚΟΗ - ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ ΜΔΧ ΚΑΣΑΡΣΗΖ - ΣΖΡΗΞΖ ΚΑΗ ΠΡΟΧΘΖΖ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ - ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΟ ΚΑΣΑΡΣΗΖ: ΣΔΥΝΗΚΔ ΤΝΣΖΡΖΖ ΓΗΑΣΖΡΖΣΔΧΝ ΚΣΗΡΗΧΝ ΚΑΗ ΜΝΖΜΔΗΧΝ», πνπ πινπνηήζεθαλ ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε, κε ηε ζπκκεηνρή 15 ζπκκεηερφλησλ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ δεκνηηθνχ-γπκλαζίνπ ζην θαζέλα (κε αληίζηνηρν θνξέα θαηάξηηζεο ην ΚΔΚ ΓΗΟΝ Δ.Π.Δ.Κ.Α.). 170 Ζ παξαθνινχζεζε πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο, ή παξνρήο πλνδεπηηθψλ Τπνζηεξηθηηθψλ Τπεξεζηψλ απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηε ζπκκεηνρή ζηα πξνγξάκκαηα ελίζρπζεο ηεο απαζρφιεζεο ηνπ ΟΑΔΓ. 171 ΔΗΓΗΚΖ ΤΠΖΡΔΗΑ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ Δ.Π. «Απαζρφιεζε θαη Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε», Δηήζηα Έθζεζε Δθηέιεζεο 2008, Ηνχληνο 2009, ζ Σν Πξφγξακκα αθνξνχζε ζηελ επηρνξήγεζε Ηδησηηθψλ Δπηρεηξήζεσλ, πλεηαηξηζκψλ, Δπαγγεικαηηθψλ σκαηείσλ θαη Δλψζεσλ απηψλ, σκαηείσλ, Αζηηθψλ Δηαηξεηψλ κε Κεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα ή Κνηλνπξαμηψλ, Αλαπηπμηαθψλ επηρεηξήζεσλ Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζε εθαξκνγή ηνπ Ν.2738/99 άξζξν 20,παξ.4ΚΑ θαη γεληθά Δξγνδνηψλ γηα ηε δεκηνπξγία Νέσλ Θέζεσλ Δξγαζίαο, γηα ηελ απαζρφιεζε αηφκσλ εππαζψλ θνηλσληθά νκάδσλ θαη ηελ επηρνξήγεζε Νέσλ Διεχζεξσλ Δπαγγεικαηηψλ, γηα ηε δεκηνπξγία αηνκηθψλ θαη εηαηξηθψλ (Ο.Δ., Δ.Δ., Δ.Π.Δ., πλεηαηξηζκνί, Κνηλνπξαμίεο) επηρεηξήζεσλ. χκθσλα κε ηελ Δηήζηα Έθζεζε Δθηέιεζεο 2008 ζπλνιηθά σθειήζεθαλ άηνκα (372 άλδξεο θαη γπλαίθεο). ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 75

77 Μεηξψν αλέξγσλ ηνπ ΟΑΔΓ θαζψο θαη ε έθδνζε ηνπ Γειηίνπ Αλεξγίαο (θαη παξφηη ε ζπκκεηνρή ησλ νξνζεηηθψλ ζηα πξνγξάκκαηα ελίζρπζεο ηεο απαζρφιεζεο κέζσ επηδφηεζε λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζε επηρεηξήζεηο θαη επηρνξήγεζε Νέσλ Διεχζεξσλ Δπαγγεικαηηψλ πξνυπνζέηεη ηελ νινθιήξσζε εθ κέξνπο ηνπο ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ) ν ΟΑΔΓ δελ δηαηεξεί βάζεηο δεδνκέλσλ ζπγθεθξηκέλα γηα ηελ θαηεγνξία απηή ησλ αλέξγσλ. πλεπψο δελ δχλαηαη λα γλσξίδνπκε νχηε ηνλ αξηζκφ ησλ εγγεγξακκέλσλ νξνζεηηθψλ αλέξγσλ ζηνλ ΟΑΔΓ (ηνπιάρηζηνλ απηψλ πνπ «ηφικεζαλ» λα πξνζθχγνπλ ζηνλ ΟΑΔΓ γηα ηελ έληαμε ηνπο ζε θάπνην πξφγξακκα, απνθαιχπηνληαο ηελ νξνζεηηθφηεηά ηνπο), νχηε ηνλ αξηζκφ ησλ σθεινχκελσλ απφ ηα πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο, νχηε ηέινο ηνλ αξηζκφ ησλ νξνζεηηθψλ πνπ έρνπλ πξνσζεζεί ζηελ απαζρφιεζε. Χο εθ ηνχηνπ, αθελφο δελ κπνξνχκε λα αμηνινγήζνπκε επαξθψο ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ελ ιφγσ πξνζπαζεηψλ θαη αθεηέξνπ αδπλαηνχκε λα έρνπκε κία, έζησ θαη θαηά πξνζέγγηζε εθηίκεζε ηεο ηάμεο κεγέζνπο ηεο αλεξγίαο ησλ νξνζεηηθψλ ζηελ Διιάδα. Κιείλνληαο, πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ε πξνζέγγηζε ησλ Οινθιεξσκέλσλ Παξεκβάζεσλ ππέξ Δηδηθψλ Μεηνλεθηνπζψλ Οκάδσλ δελ πηνζεηήζεθε απφ ην λέν Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα «Αλάπηπμε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ» ηνπ Δζληθνχ ηξαηεγηθνχ Πιαηζίνπ Αλαθνξάο (ΔΠΑ). Αληίζεηα, νη δξάζεηο πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηνπο νξνζεηηθνχο εξγαδνκέλνπο αθνξνχλ κφλν ελέξγεηεο θαη πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο, ζηα πιαίζηα ησλ αληίζηνηρσλ πξνγξακκάησλ γηα ηηο εππαζείο θνηλσληθά νκάδεο 173 (νη δξάζεηο απηέο δελ έρνπλ πινπνηεζεί κέρξη ζήκεξα). Σέινο, ζηα πιαίζηα ηνπ ΟΑΔΓ ππάξρνπλ ζπγθεθξηκέλα πξνγξάκκαηα επηδφηεζεο λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο αηφκσλ 173 Βι.: ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΚΑΗ ΚΟΗΝ0ΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ, Γεληθή Γξακκαηεία Γηαρείξηζεο Κνηλνηηθψλ & άιισλ Πφξσλ, Δηδηθή Τπεξεζία Δθαξκνγήο πγρξεκαηνδνηνχκελσλ Δλεξγεηψλ απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν, Αλαιπηηθφ Σεχρνο Πξνθήξπμεο, ΔΠΑ , Αζήλα, ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 76

78 εππαζψλ θνηλσληθψλ νκάδσλ 174 ζπκκεηέρνπλ νξνζεηηθνί 175. γηα ηα νπνία φκσο θαη πάιη δελ γλσξίδνπκε αλ 3.4. Ο ξόινο ησλ θνηλσληθώλ εηαίξσλ Ο Κψδηθαο Πξαθηηθήο γηα ην HIV/AIDS ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο ηεο ΓΟΔ επηζεκαίλεη φηη κία πνιηηηθή γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS γηα λα είλαη επηηπρεκέλε πξνυπνζέηεη ηελ ζπλεξγαζία θαη ηελ εκπηζηνζχλε αλάκεζα ζηνπο εξγνδφηεο, ηνπο εξγαδνκέλνπο (θαη ηηο νξγαλψζεηο πνπ ηνπο εθπξνζσπνχλ) θαη ηηο θπβεξλήζεηο, κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ είλαη κνιπζκέλνη ή επεξεάδνληαη απφ ην HIV/AIDS, ζην πιαίζην ηνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ (αξρή 5 ε ). Κάλνληαο δε έλα βήκα παξαπάλσ, ν Κψδηθαο εμεηδηθεχεη ηηο ππεπζπλφηεηεο θαη ηηο δξάζεηο πνπ ζα πξέπεη λα αλαπηχζζνπλ νη εξγνδνηηθέο θαη ζπλδηθαιηζηηθέο ελψζεηο 176. Απφ απηέο δηαθξίλνπκε ηδηαίηεξα ηηο εμήο: Να ζπλεξγάδνληαη κεηαμχ ηνπο γηα ηελ αλάπηπμε πνιηηηθψλ ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο, πνπ κεηαμχ άιισλ ζα ζηνρεχνπλ ζηελ πξνζηαζία φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ηηο δηαθξίζεηο κε βάζε ηελ HIV/AIDS θαηάζηαζε. Να πξνζπαζνχλ απφ θνηλνχ λα ζπκπεξηιακβάλνπλ ζηηο εζληθέο, θιαδηθέο θαη επηρεηξεζηαθέο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο, δηαηάμεηο ζρεηηθέο κε ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA. Να αλαιακβάλνπλ θαη λα ππνζηεξίδνπλ πξσηνβνπιίεο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζε ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηνπ HIV/AIDS ζηελ εξγαζία θαη λα εξγάδνληαη απφ θνηλνχ γηα ηελ αχμεζε ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ζρεηηθά κε ηε 174 Σα πξνγξάκκαηα απηά είλαη: α) πξφγξακκα πιήξνπο απαζρφιεζεο ηεηξαεηνχο δηάξθεηαο, β) πξφγξακκα κεξηθήο απαζρφιεζεο ηεηξαεηνχο δηάξθεηαο θαη γ) Πξφγξακκα Πιήξνπο Απαζρφιεζεο κε ζχκβαζε νξηζκέλνπ ρξφλνπ γηα ηελ επηρνξήγεζε επηρεηξήζεσλ πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε επνρηθή βάζε. Σηο νκάδεο ζηφρνπο απνηεινχλ ηα ΑκεΑ, ηα απεμαξηεκέλα άηνκα, νη απνθπιαθηζκέλνη θαη ηα λεαξά παξαβαηηθά άηνκα ή λεαξά άηνκα πνπ βξίζθνληαη ζε θνηλσληθφ θίλδπλν. Βι.: Δγθχθιηνο κε αξηζκ. πξση. Β115231/04/05/2007- Κ.Τ.Α. κε αξηζκ / χκθσλα κε αλεπίζεκε πιεξνθφξεζε απφ ζηειέρε ηνπ νξγαληζκνχ δελ γλψξηδαλ λα ππάξρνπλ νξνζεηηθά άηνκα πνπ λα σθεινχληαη απφ ηα πξνγξάκκαηα απηά. 176 Βι. :ILO, An ILO code of practice on HIV/AIDS and the world of work, Geneva, 2001, ζην θεθ. 5 «General rights and responsibilities», ζει ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 77

79 δηαρείξηζε ηνπ HIV/AIDS σο θαηλνκέλνπ πνπ επεξεάδεη άκεζα ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ. Να δηαβνπιεχνληαη κε ζθνπφ ηνλ θαζνξηζκφ ησλ θαηάιιεισλ εχινγσλ πξνζαξκνγψλ (πνπ ζα πξέπεη λα εθαξκφδνπλ νη εξγνδφηεο), πνπ ελδερνκέλσο λα απαηηνχληαη γηα ηε δηεπθφιπλζε θαη ηελ πξνζαξκνγή ησλ εξγαζηαθψλ ζπλζεθψλ ζηηο αλάγθεο ησλ PLWHA. Οη πξνζαξκνγέο απηέο κπνξεί λα πεξηιακβάλνπλ πξνζαξκνγέο ζην σξάξην εξγαζίαο, επέιηθηεο άδεηεο αζζελείαο, πξνζαξκνγή ησλ ξεπφ ζηηο αλάγθεο ηαηξηθψλ επηζθέςεσλ θιπ. Να ζπκκεηέρνπλ θαη λα πξνσζνχλ ηνλ αλαγθαίν δηάινγν κε ηελ θπβέξλεζε θαη ηνπο εηδηθνχο ζε ζέκαηα HIV/AIDS, γηα ηελ αλαζεψξεζε θαη βειηίσζε ησλ δηαηάμεσλ ηνπ εξγαηηθνχ δηθαίνπ θαη ηε δηακφξθσζε ηνπ θαηάιιεινπ πξνζηαηεπηηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ ησλ PLWHA. Πξάγκαηη, νη θνηλσληθνί εηαίξνη δχλαληαη λα δηαδξακαηίζνπλ έλαλ δσηηθήο ζεκαζίαο ξφιν ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Καη απηφ γηαηί κέζσ ησλ δηθηχσλ ζρέζεσλ πνπ αλαπηχζζνπλ κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε θαη λα επεξεάδνπλ ηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο ζε βαζκφ πνπ νχηε νη θπβεξλήζεηο αιιά νχηε θαη νη ΜΚΟ κπνξνχλ λα θάλνπλ 177. Δληνχηνηο, ζην ειιεληθφ παξάδεηγκα ην δήηεκα ηνπ HIV/AIDS κνηάδεη λα είλαη αξθεηά ρακειά ζην ζεκαηνιφγην ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη ηνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ γεληθφηεξα. χκθσλα κε ζρεηηθή έξεπλα (2006) 178, ε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ εκθαλίδεηαη λα κελ ζεσξεί ην HIV/AIDS σο έλα θξίζηκν δήηεκα γηα ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ηνπο. πγθεθξηκέλα, ην 95% ησλ αξκφδησλ ζηειερψλ πνπ ξσηήζεθαλ, απάληεζαλ φηη δελ αηζζάλνληαη φηη ην HIV/AIDS επεξεάδεη ηε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο ηνπο. Καηά ζπλέπεηα, ην 81% ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ δελ έρεη αλαπηχμεη πνιηηηθή αληηκεηψπηζεο ηνπ θαηλνκέλνπ. Απφ ηηο επηρεηξήζεηο δε πνπ έρνπλ αλαπηχμεη θάπνηα πνιηηηθή, ην 40% αζρνιείηαη εηδηθά κε ην δήηεκα ησλ δηαθξίζεσλ ζε 177 ILO, Decent work - Safe work - HIV/AIDS, The ILO Report for World Day for Safety and Health at Work, Geneva, 2006, ζει World Economic Forum, A Healthier Partnership?, Executive Opinion Survey, ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 78

80 ζρέζε κε ηηο πνιηηηθέο πξναγσγψλ, ακνηβψλ θαη ινηπψλ παξνρψλ. Αμηνζεκείσην είλαη επίζεο φηη ην 88% ησλ εξσηεζέλησλ δε πίζηεπαλ φηη ην HIV/AIDS είλαη έλα δήηεκα πνπ αλέκελαλ λα ηνπο απαζρνιήζεη κέρξη ην 2010, θαη κφλν ην 10% εμέθξαδε αλεζπρία γηα ην κέιινλ. Σα απνηειέζκαηα απηά ππνδειψλνπλ πσο κφλνλ έλα κηθξφ ηκήκα ησλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα καο πξνβιεκαηίδνληαη ζηε πξάμε γηα ην δήηεκα ηνπ HIV/AIDS. Σελ ίδηα ζηηγκή ε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ νξγαλψζεσλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ησλ εξγνδνηψλ γηα ην HIV/AIDS ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο παξνπζηάδεηαη απφ θησρή έσο αλχπαξθηε. Ζ κνλαδηθή ελ γλψζεη καο κέξηκλα πνπ έρεη ιεθζεί γηα ηα PLWHA ζηελ εξγαζία αθνξά ηε πξφβιεςε ηνπ δηθαηψκαηνο ελφο κήλα επηπιένλ άδεηαο κε απνδνρέο γηα ηνπο νξνζεηηθνχο εξγαδνκέλνπο, απφ ηελ Δζληθή πιινγηθή χκβαζε Δξγαζίαο ηεο πεξηφδνπ Βέβαηα, ην αλ νη εξγαδφκελνη νξνζεηηθνί ζπλερίζνπλ λα έρνπλ εξγαζία κεηά ηελ απνθάιπςε ηεο νξνζεηηθφηεηαο ηνπο ή ην εάλ ηνικνχλ λα απνθαιχςνπλ ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο ζηνλ εξγνδφηε, νχησο ψζηε λα κπνξνχλ φλησο λα θάλνπλ ρξήζε ηνπ δηθαηψκαηνο, δελ θαίλεηαη λα απαζρνιεί ελ ηνηο πξάγκαζη ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο 180. Απφ ηελ άιιε, παξακέλνπλ αλαμηνπνίεηεο νη δπλαηφηεηεο πνπ ηνπο δίλνληαη λα ζπκβάινπλ θαηαιπηηθά ζηε δεκηνπξγία ελφο πιαηζίνπ πξνζηαζίαο γηα ηα PLWHA, κε αμηνπνηψληαο φρη κφλν ηηο ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο αιιά θαη ηηο δηαηάμεηο ηεο ΓΔ 111, ε νπνία φπσο είδακε πξνβιέπεη ηε δπλαηφηεηα έληαμεο ηεο HIV/AIDS θαηάζηαζεο ζην πξνζηαηεπηηθφ ηεο πεξηερφκελν, κεηά απφ ζρεηηθή ζπκθσλία κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη ηεο θπβέξλεζεο Ζ κέξηκλα δε απηή δελ μεθεχγεη ηεο ζρεηηθήο θξηηηθήο. πγθεθξηκέλα είλαη εχινγν λα ππνζηεξηρζεί φηη εκκέζσο πηνζεηεί θαη επηβεβαηψλεη ηελ άπνςε πνπ ζέιεη ηα PLWHA λα ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξεο εκέξεο μεθνχξαζεο απφ ηνπο ππφινηπνπο εξγαδνκέλνπο. Χζηφζν ε άπνςε απηή δελ αληαπνθξίλεηαη ζηε πξαγκαηηθφηεηα. Πνιχ πεξηζζφηεξν, είλαη κία αθφκα δηάζηαζε ηεο πξνθαηάιεςεο ζρεηηθά κε ην ξφιν ησλ PLWHA ζηελ εξγαζία. Βι ζρεηηθά: National AIDS Trust, HIV and Recruitment. Advice for Employers, Παξάιιεια, είλαη θαη κία κέξηκλα πνπ ζηεξείηαη νπζηαζηηθήο ρξεζηκφηεηαο, εθηφο θαη αλ ζεσξήζνπκε φηη νη αλάγθεο ησλ PLWHA γηα παξνρή ηαηξνθαξκαθεπηηθψλ ππεξεζηψλ ζπληξέρνπλ κφλν έλα ζπγθεθξηκέλν κήλα. Απηφ βέβαηα δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ αιήζεηα. Αληίζεηα ε κέξηκλα γηα ηελ πινπνίεζε θάπνησλ εχινγσλ πξνζαξκνγψλ (γηα ηηο νπνίεο έρνπκε ήδε κηιήζεη) απνηειεί ηελ θαιχηεξε ιχζε γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ PLWHA ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο ζεξαπείαο ηνπο. Δμάιινπ ε ιχζε απηή ζπλεπάγεηαη πνιχ κηθξφηεξν θφζηνο γηα ηηο επηρεηξήζεηο απφ ηνλ έλαλ επηπιένλ κήλα άδεηαο, πνπ ζα κπνξνχζε αθφκα λα ζεσξεζεί θαη σο αληηθίλεηξν γηα ηελ πξφζιεςε ελφο νξνζεηηθνχ εξγαδνκέλνπ. 180 Πάλησο πξέπεη λα αλαθέξνπκε φηη ε ΓΔΔ κε Γειηίν Σχπνπ εμέθξαζε ηε πιήξε απνδνθηκαζία θαη ηελ αλεζπρία ηεο γηα ηηο ζπλέπεηεο πνπ ελδερνκέλσο ζα έρεη ε απφθαζε 676/2009 ηνπ Αξείνπ Πάγνπ. 181 Ο. π. ζ. 29. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 79

81 Ζ απνπζία ηνπ HIV/AIDS απφ ηνλ θνηλσληθφ δηάινγν ζηε ρψξα καο, απνδεηθλχεηαη εκπξάθησο θαη απφ ηελ κέρξη ζήκεξα (κε) δξαζηεξηνπνίεζε ηεο ΟΚΔ, ηνπ θνξέα πνπ είλαη επηθνξηηζκέλνο κε ηελ απνζηνιή ηεο δηεμαγσγήο ηνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ γηα ηα δεηήκαηα ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο 182. Έηζη, ζε φιεο εθζέζεηο πνπ έρεη εθπνλήζεη κέρξη ζήκεξα ε Δπηηξνπή γηα ηα ζέκαηα ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ απαζρφιεζε, απνιείπεη νπνηαδήπνηε αλαθνξά ζην δήηεκα ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα PLWHA 183. ε θάζε πεξίπησζε, αλαινγηδφκελνη ηηο ππεπζπλφηεηεο θαη ην ξφιν πνπ ζα κπνξνχζαλ λα επηηειέζνπλ ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ, φπσο πξνβιέπνληαη απφ ηνλ Κψδηθα ηεο ΓΟΔ, δηαπηζηψλνπκε κε ιχπε ην ηεξάζηην θελφ πνπ ππάξρεη ζήκεξα ζηε ρψξα καο θαη ζε απηφλ ηνλ ηνκέα. 182 Με βάζε ην Ν. 3304/2005, άξζξν Βι.: OKE, Γλψκε ηεο ΟΚΔ, Δθζέζεηο εηψλ 2005, 2006, θαη 2007, κε βάζε ην Άξζξν 18 ηνπ Ν.3304/2005 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 80

82 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 4 πκπεξάζκαηα-πξνηάζεηο 4.1. πκπεξάζκαηα Ζ αλάιπζε πνπ πξνεγήζεθε θαηέδεημε κε ηξφπν εκθαηηθφ πσο ε ειιεληθή θνηλσλία, παξά ηελ ελεκέξσζε θαη ηελ επηζηεκνληθή γλψζε φηη ν ηφο HIV/AIDS δελ κεηαδίδεηαη κε ηελ απιή θνηλσληθή επαθή, παξά κφλν κε ζπγθεθξηκέλνπο ηξφπνπο κεηάδνζεο (κε απξνθχιαθηε ζεμνπαιηθή επαθή, κε κεηάγγηζε κνιπζκέλνπ αίκαηνο θαη ηε θάζεηε κεηάδνζε απφ ηε κεηέξα πξνο ην παηδί), δείρλεη αθφκα έληνλα ζεκάδηα αλαζθαινχο ζπκπεξηθνξάο απέλαληη ζηα PLWHA. Σξηάληα ζρεδφλ ρξφληα κεηά ηελ εκθάληζε ηνπ πξψηνπ πεξηζηαηηθνχ HIV/AIDS ζηε ρψξα καο (1983), ην γεγνλφο φηη ζηελ αξρή επξφθεηην γηα κία άκεζα ζαλαηεθφξν λφζν, ε νπνία παξακέλεη θαη ζήκεξα κία λφζνο ινηκψδεο, έζησ θαη κε δπλαηφηεηα δηαβίσζεο κε πνηφηεηα δσήο γηα πνιιά ρξφληα, ήηαλ αξθεηφ γηα λα ζηηγκαηίδεη ηα νξνζεηηθά άηνκα αθφκε θαη ζήκεξα. Δηδηθφηεξα, ε ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο, αλ θαη ην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ ζηηο πιείζηεο ησλ πεξηπηψζεσλ ζπλεπάγεηαη κεδακηλφ θίλδπλν κεηάδνζεο ηεο λφζνπ, ζπληζηά ζήκεξα έλα θαηά ην κάιινλ ή ήηηνλ ερζξηθφ πεξηβάιινλ γηα ηα PLWHA. Απηφ καξηπξνχλ ηφζν ηα επξήκαηα ησλ ζρεηηθψλ εξεπλψλ (ειάρηζησλ κέρξη ζήκεξα) ζρεηηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ησλ PLWHA απφ ηνπο εξγνδφηεο, φζν θαη ηα πνιιά θαηλφκελα δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA πνπ έρνπλ ιάβεη ρψξα ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο. Έηζη, ηε ζηηγκή πνπ ε πηζαλφηεηα έλαο εξγνδφηεο λα επηιέμεη σο εξγαδφκελν έλα ελ γλψζεη ηνπ νξνζεηηθφ άηνκν είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλε, ζπγθεθξηκέλεο πξαθηηθέο, φπσο ε απαίηεζε πηζηνπνηεηηθνχ νξναξλεηηθφηεηαο θαη ε ππνρξεσηηθή ηαηξηθή εμέηαζε γηα HIV/AIDS σο πξνυπφζεζε ζπκκεηνρήο ζηηο δηαδηθαζίεο πξφζιεςεο, ε παξαβίαζε ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ ζηελ εξγαζία, θαη ν εμνζηξαθηζκφο απφ ηελ εξγαζία κεηά ηελ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 81

83 απνθάιπςε ηεο νξνζεηηθφηεηαο, παξαβηάδνπλ θαηάθνξα ηα δηθαηψκαηα ησλ PLWHA, θαη πξνβάινπλ ζην αθέξαην ηε αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα. Δίηε πξνέξρεηαη απφ ηελ άγλνηα θαη ηνλ θφβν ηεο κεηάδνζεο, είηε απφ ηηο πξνθαηαιήςεηο ζρεηηθά κε ηα PLWHA θαη ηελ αζζέλεηα, είηε ηέινο απφ ηηο αλεζπρίεο ησλ εξγνδνηψλ ζρεηηθά κε ηε παξαγσγηθφηεηα ησλ PLWHA θαη ηελ ελδερφκελε αξλεηηθή επίδξαζε ζηνπο εξγαδνκέλνπο ή ηνπο πειάηεο ηεο επηρείξεζεο, ε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ησλ PLWHA απνηειεί κία απηή πξαγκαηηθφηεηα ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο. Καη απηφ ηε ζηηγκή πνπ ε επηδεκία ηνπ HIV/AIDS θαηά ηελ πξψηε δεθαεηία ηνπ 21 νπ αηψλα πνπ νινθιεξψλεηαη, παξνπζηάδεη κία νπδφισο επθαηαθξφλεηε αχμεζε ζηε ρψξα καο, πιήηηνληαο,φπσο έθαλε πάληνηε, θπξίσο ηα άηνκα εθείλα πνπ βξίζθνληαη ζηελ πην παξαγσγηθή ηνπο εξγαζηαθή ειηθία. Αλακθίβνια, ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε νμχλεηαη πεξαηηέξσ απφ ηελ αλεπάξθεηα ηνπ πθηζηάκελνπ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ λα πξνζηαηεχζεη απνηειεζκαηηθά, θαηά ηξφπν ζαθή θαη θαηεγνξεκαηηθφ ηα δηθαηψκαηα ησλ PLWHA. Μέρξη ζήκεξα δελ ππάξρεη ζηελ έλλνκε ηάμε ηεο ρψξαο καο ζπγθεθξηκέλν λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ PLWHA. Παξάιιεια, παξά ηηο δεζκεχζεηο πνπ έρνπλ αλαιεθζεί ηφζν ζηα πιαίζηα ησλ Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ φζν θαη ζηελ ΔΔ, δελ έρεη αλαπηπρζεί εμεηδηθεπκέλε λνκνζεζία πνπ λα ξπζκίδεη ηα δεηήκαηα ηεο πξνζηαζίαο ηεο εξγαζίαο ππφ ην πξίζκα ηεο HIV/AIDS θαηάζηαζεο. Παξφηη δε ε εθαξκνγή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηε ρψξα καο θαη ε απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ απαζρφιεζε έρεη ζεζπηζηεί κε ζρεηηθά λνκνζεηήκαηα (Ν. 3304/2005, ΓΔ 111), ε ζχγρπζε φζνλ αθνξά ηε ζρέζε HIV/AIDS θαηάζηαζεο θαη αλαπεξίαο, έρεη θαηαζηήζεη ηελ εθαξκνγή ηνπο ζηελ πεξίπησζε ησλ PLWHA πιήξσο αλεθάξκνζηε. Ζ ζεσξεηηθή δηαπίζησζε, φηη κε βάζε ηα ζρεηηθά λνκνινγηαθά δεδνκέλα πνπ έρεη δηακνξθψζεη ην ΓΔΚ νη δηαθξίζεηο ζηε βάζε ηεο HIV/AIDS θαηάζηαζεο άλεηα κπνξνχλ λα εληαρζνχλ ζηηο απαγνξεχζεηο πνπ εηζάγεη ην θνηλνηηθφ δίθαην θαηά ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο (θαη ζπγθεθξηκέλα ε Οδεγία 2000/78/ΔΚ φπσο έρεη ελζσκαησζεί ζηελ εζληθή έλλνκε ηάμε κε ηνλ Ν. 3304/2005), πξνο ην παξφλ δελ ζπλδέεηαη κε έλα νπζηαζηηθφ πξνζηαηεπηηθφ απνηειέζκαηα. Πνιιψ δε κάιινλ, φηαλ ζηελ Διιάδα ηνπ 21 νπ αηψλα, ε απφιπζε ελφο νξνζεηηθνχ εξγαδνκέλνπ απφ ηελ εξγαζία ηνπ κφλν θαη κφλν ιφγσ ηεο νξνζεηηθφηεηαο ηνπ θαη ησλ ζηεξνχκελσλ νπνηαζδήπνηε ινγηθήο θαη επηζηεκνληθήο βάζεο ηδενιεςηψλ θαη θνβηθψλ ζπλδξφκσλ ησλ ζπλαδέιθσλ ηνπ ζεσξείηαη σο κία πξάμε λφκηκε, απφιπηα δηθαηνινγεκέλε απφ ηελ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 82

84 αλάγθε ηεο δηαηήξεζεο ηεο εξγαζηαθήο εηξήλεο! (έηζη ηνπιάρηζηνλ έθξηλε ην αλψηαην πνιηηηθφ δηθαζηήξην ηεο ρψξαο καο, ν Άξεηνο Πάγνο). Καηφπηλ ηνχησλ, δελ κπνξεί λα απνηειεί έθπιεμε γηαηί πνιιά PLWHA επηιέγνπλ λα απνθξχπηνπλ ηελ νξνζεηηθφηεηά ηνπο ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο, κε ηηο δπζκελείο επηπηψζεηο πνπ απηφ ζπλεπάγεηαη πξσηίζησο γηα ηελ παξνρή ησλ αλαγθαίσλ πξνζαξκνγψλ πνπ ζα δηεπθνιχλεη ηελ παξαθνινχζεζε ηεο ζεξαπείαο ηνπο, θαη θαηφπηλ γηα ηελ εθηίκεζε ησλ πξαγκαηηθψλ δηαζηάζεσλ ησλ θαηλνκέλσλ ηνπ εξγαζηαθνχ απνθιεηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ. Θα πεξίκελε θαλείο ην θελφ πξνζηαζίαο λα θαιχπηεηαη ελ κέξεη ηνπιάρηζηνλ απφ ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο, νη νπνίνη κέζσ ηεο αλάπηπμεο ησλ θαηάιιεισλ δξάζεσλ δχλαληαη πξάγκαηη λα δηαδξακαηίζνπλ έλαλ δσηηθήο ζεκαζίαο ξφιν ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζηηγκαηηζκνχ θαη ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο. Γπζηπρψο φκσο θαη ζηνλ ηνκέα απηφ ε θαηάζηαζε θξίλεηαη απνγνεηεπηηθή. Ζ πιεηνςεθία ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ ζεσξεί φηη ην HIV/AIDS είλαη έλα ζέκα ήζζνλνο ζεκαζίαο πνπ δελ επεξεάδεη ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Σαπηφρξνλα, νη νξγαλψζεηο ησλ εξγνδνηψλ θαη ησλ εξγαδνκέλσλ, έρνληαο ην δήηεκα ηνπ HIV/AIDS ρακειά ζην ζεκαηνιφγην ηνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ, αθήλνπλ αλεθκεηάιιεπηεο ηηο δπλαηφηεηεο πνπ έρνπλ λα ζσξαθίζνπλ ηα δηθαηψκαηα ησλ PLWHA θαη λα πξνάγνπλ ηηο θαηάιιειεο πξνζαξκνγέο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή έληαμε θαη δξαζηεξηνπνίεζε ηνπο ζηνλ επαγγεικαηηθφ ζηίβν. Βέβαηα, ε ζθαηξηθή αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο δελ κπνξεί θαη δελ πξέπεη λα εμαληιεζεί ζηηο δηαπηζηψζεηο γηα ηηο αλεπάξθεηεο ηνπ πξνζηαηεπηηθνχ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. Ζ νπζηαζηηθή πξαγκάησζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο γηα θάζε εππαζή θνηλσληθά νκάδα πνπ αληηκεησπίδεη ηελ δηάθξηζε θαη ηνλ επαγγεικαηηθφ απνθιεηζκφ πξνυπνζέηεη ηελ ιήςε ζπκπιεξσκαηηθψλ ζεηηθψλ κέηξσλ ζηα πιαίζηα κίαο ζπλεθηηθήο πνιηηηθήο πξνψζεζεο ηεο ζηαζεξήο θαη αμηνπξεπνχο απαζρφιεζεο. ην πιαίζην απηφ εθαξκφζηεθαλ ην 2006 γηα πξψηε θνξά ζηελ ειιεληθή πνιηηεία, κε ηε ζπλεξγαζία δηαθφξσλ θνξέσλ (ΚΔΔΛΠΝΟ, ΚΔΚ, ΜΚΟ) νη Οινθιεξσκέλεο Παξεκβάζεηο ππέξ Δηδηθψλ Μεηνλεθηνπζψλ Οκάδσλ πνπ ζπλίζηαλην ζηελ παξάιιειε αλάπηπμε ελεξγεηψλ θαηάξηηζεο θαη ελεξγεηψλ ζπλνδεπηηθψλ ππνζηεξηθηηθψλ ππεξεζηψλ γηα ηελ εκςχρσζε ησλ νξνζεηηθψλ αηφκσλ θαη ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ. Αλ θαη ε ειιηπήο θαηαγξαθή ησλ ζρεηηθψλ δεδνκέλσλ δελ επηηξέπεη ηελ πιήξε αμηνιφγεζε ησλ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 83

85 παξεκβάζεσλ απηψλ, αλακθηζβήηεηα ε θηινζνθία ηνπ πξνγξάκκαηνο θηλνχηαλ πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε. Γπζηπρψο φκσο ην πξφγξακκα απηφ ζηακάηεζε ην Έθηνηε, νη ζεηηθέο δξάζεηο πεξηνξίδνληαη ζηα πιαίζηα ηεο αλάπηπμεο πξνγξακκάησλ επηδφηεζεο λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο αηφκσλ εππαζψλ θνηλσληθψλ νκάδσλ ηνπ ΟΑΔΓ, πνπ ζηελ πεξίπησζε ησλ PLWHA, ιφγσ θαη ηεο επηθπιαθηηθφηεηαο ζηελ απνθάιπςε ηεο HIV θαηάζηαζήο ηνπο, δελ θαίλεηαη ιεηηνπξγνχλ απνηειεζκαηηθά. Δμάιινπ, ζχκθσλα κε ηηο δηαθεξχμεηο ησλ δηεζλψλ νξγαληζκψλ, ε αληηκεηψπηζε ησλ πξνθιήζεσλ πνπ ζέηεη ην HIV/AIDS ζηελ θνηλσλία απαηηεί ηελ ζεκειίσζε νξηδφληηαο θαη νιηζηηθήο πνιηηηθήο κε βάζε έλα ζηξαηεγηθφ πιαίζην δξάζεο πνπ ζα ζπληνλίδεη ηε δξάζε φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ θνξέσλ. Αλ θαη ε ρψξα καο πξνζπάζεζε λα ζπκκνξθσζεί πξνο ηηο δηεζλείο θαη επξσπατθέο δεζκεχζεηο ηεο κε ηε θαηάξηηζε ηνπ Δζληθνχ ρεδίνπ Γξάζεο γηα ην HIV/AIDS γηα ηελ πεξίνδν , ε ζπκκφξθσζε απηή - κε ηα φπνηα πξνβιήκαηα θαη παξαιήςεηο παξνπζηάδεη - παξακέλεη κέρξη ζήκεξα «ζηα ραξηηά». Αθφκα φκσο θαη αλ εθαξκφδνληαλ, ε ελίζρπζε ηεο ζέζεο ησλ PLWHA ζηελ αγνξά εξγαζίαο δελ ππήξρε σο κία δηαθξηηή πξνηεξαηφηεηα, πνπ ζα θαζφξηδε ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο επαγγεικαηηθήο αλαπξνζαξκνγήο, αιιά αληίζεηα επαθηφηαλ ζηηο πξνζπάζεηεο θαηαπνιέκεζεο γεληθά ηνπ ξαηζηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 84

86 4.2. Πξνηάζεηο Ζ παξάζεζε ησλ ζπκπεξαζκάησλ ζθηαγξαθεί, ην δίρσο άιιν, ηηο άκεζεο πξνηεξαηφηεηεο πξνο ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ εξγαζηαθνχ απνθιεηζκνχ θαη ησλ δηαθξίζεσλ πνπ πθίζηαληαη ηα PLWHA ζηελ ειιεληθή αγνξά εξγαζίαο. Οη πξνηεξαηφηεηεο απηέο είλαη νη εμήο: 1) Ζ αλάπηπμε εμεηδηθεπκέλεο λνκνζεζίαο πνπ λα ξπζκίδεη ηα δεηήκαηα ηεο εξγαζίαο ππφ ην πξίζκα ηεο HIV/AIDS θαηάζηαζεο. Ζ λνκνζεζία απηή, θαηά ηα πξφηππα ηεο Οδεγίαο 2000/78/ΔΚ θαη ηνπ Ν. 3304/2005, πξέπεη λα πξνβιέπεη ηε ξεηή απαγφξεπζε ηφζν ησλ άκεζσλ φζν θαη ησλ έκκεζσλ δηαθξίζεσλ ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο ζηε βάζε ηεο πξαγκαηηθήο ή ηεο αληηιεπηήο HIV/AIDS θαηάζηαζεο. Καηά ηα πξφηππα δε ηεο Βξεηαληθήο «Disability Discrimination Act», ε πξνζηαζία πξέπεη λα θαιχπηεη φια ηα PLWHA απφ ηε ζηηγκή ηεο δηάγλσζεο ηεο νξνζεηηθφηεηαο. ζνλ αθνξά ην πεδίν εθαξκνγή ηεο, νη απαγνξεχζεηο δηαθξίζεσλ πξέπεη λα ηζρχνπλ ζε φια ηα ζηάδηα ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο απφ ηε ζχλαςε ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο αιιά θαη πξηλ απφ απηή. Με άιια ιφγηα, λα πεξηιακβάλνπλ ηνπο φξνπο πξφζβαζεο ζηελ απαζρφιεζε (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ θξηηεξίσλ επηινγήο θαη ησλ φξσλ πξφζιεςεο), ηελ πξφζβαζε ζε φια ηα είδε θαη φια ηα επίπεδα επαγγεικαηηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο, επηκφξθσζεο θαη επαγγεικαηηθνχ αλαπξνζαλαηνιηζκνχ, ηηο εξγαζηαθέο ζπλζήθεο θαη ηνπο φξνπο απαζρφιεζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ απνιχζεσλ θαη ησλ ακνηβψλ θαη ηέινο ηελ ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε θαη εθπξνζψπεζε, αλεμάξηεηα απφ ηε θχζε ηνπ εξγνδφηε (δεκφζηνο ηνκέαο θαη νξγαληζκνί, ηδησηηθφο ηνκέαο). Σε βάζε αλάπηπμεο ηεο λνκνζεζίαο απηήο πξέπεη λα απνηειέζνπλ νη αξρέο ηνπ Κψδηθα Πξαθηηθήο γηα ην HIV/AIDS ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο ηεο ΓΟΔ 184 θαη ν Διιεληθφο Κψδηθαο γηα ην πιαίζην πξνζηαζίαο ζε φιεο ηηο πηπρέο ηεο δσήο ησλ PLWHA 185. Ηδηαίηεξε πξνζνρή πξέπεη λα δνζεί ζηα εμήο: ηε ξεηή απαγφξεπζε ησλ ηαηξηθψλ εμεηάζεσλ γηα HIV/AIDS σο πξνυπφζεζε πξφζιεςεο, θαη ησλ ππνρξεσηηθψλ ειέγρσλ ησλ ήδε 184 Ο. π. ζ Ο. π. ζ. 65. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 85

87 εξγαδνκέλσλ γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν, εθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο πνπ ξεηά θαζνξίδνληαη ζηνλ Κψδηθα Πξαθηηθήο ηεο ΓΟΔ. Ζ πξφβιεςε κεραληζκψλ επηβνιήο ησλ δηαηάμεσλ ηνπ λφκνπ είλαη επηβεβιεκέλε. Δληνχηνηο, πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ν ζθνπφο κίαο λνκνζεζίαο γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε (νθείιεη λα) είλαη πξσηίζησο παξαθηλεηηθφο - λα παξαθηλεί ηελ αιιαγή ησλ ζηάζεσλ θαη ησλ αληηιήςεσλ. Ζ λνκνζεζία γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε δελ έρεη σο απηνζθνπφ ηελ ηηκσξία ησλ παξαβαηψλ αιιά ηελ εμαζθάιηζε ησλ ζπλζεθψλ πνπ ζα επηηξέπνπλ ζηα επάισηα άηνκα λα αλαπηχζζνπλ ηε πξνζσπηθφηεηα θαη ηηο δεμηφηεηέο ηνπο ζε έλα θηιηθφ θαη δεθηηθφ πεξηβάιινλ. πλεπψο ε πξφβιεςε γηα εχινγεο πξνζαξκνγέο ζηνλ ρψξν ηεο εξγαζίαο ζε ζπλδπαζκφ κε θαηλνηφκεο δξάζεηο, φπσο ε εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ ζε ζέκαηα κε-δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο, πξέπεη λα βξίζθνληαη ζην επίθεληξν ηεο πξνζπάζεηαο 186. Κξίζηκε είλαη ε πξφβιεςε γηα ηε δπλαηφηεηα λνκηθήο εθπξνζψπεζεο ηνπ ζηγφκελνπ απφ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε πξνζψπνπ, απφ λνκηθά πξφζσπα πνπ έρνπλ σο ζθνπφ ηε πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ 187. Κάλνληαο δε έλα βήκα αθφκα, πξνηείλεηαη λα δίλεηαη ζηα λνκηθά απηά πξφζσπα (ηα νπνία κπνξεί λα είλαη θαη ΜΚΟ) ε δπλαηφηεηα λα ελεξγνχλ θαη ζην δηθφ ηνπο φλνκα, κε ηε γλσζηή δηθνλνκηθή ηδηφηεηα ηνπ «κε δηθαηνχρνπ» δηαδίθνπ» 188 (εθηφο αλ ηα ζηγφκελα άηνκα έρνπλ ξεηψο εθδειψζεη ηελ αληίζεζή ηνπο κέζα ζε εχινγν ρξνληθφ δηάζηεκα). Απηφο είλαη ν κφλνο ελδεδεηγκέλνο θαη απνηειεζκαηηθφο ηξφπνο γηα λα ελζαξξπλζνχλ ηα ζχκαηα ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο λα θαηαγγέιινπλ ηηο παξαβηάζεηο ησλ δηθαησκάησλ ηνπο ρσξίο λα θνβνχληαη ηα αληίπνηλα ησλ εξγνδνηψλ ηνπο. πλαθφινπζα, ε ξεηή πξφβιεςε φηη ην δπζκελέο γηα ην ζχκα ηεο δηάθξηζεο δεδηθαζκέλν πνπ ηπρφλ ζα πξνθχςεη απφ δίθε πνπ 186 ILO, HIV/AIDS and work: global estimates, impact and response, Geneva, Σέηνηα πξφβιεςε ππάξρεη ζην Ν. 3304/2005, βι. ην άξζξν 13 παξ Με ηνλ ηξφπν απηφ ελεξγνχλ νη ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο βάζεη ηνπ άξζξνπ 669 ΚΠνιΓ, εθηφο αλ ν ζηγφκελνο εθθξάζεη ξεηή αληίξξεζε, ρσξίο λα απνθιείεηαη ε εθ κέξνπο ηνπ ίδηνπ ηνπ ζηγνκέλνπ άζθεζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 86

88 δηεμήγαγε ην λνκηθφ πξφζσπν δελ ζα δεζκεχεη ην ζχκα ηεο δηάθξηζεο, είλαη επηβεβιεκέλε 189. ηελ ηδαληθή πεξίπησζε, ε λνκνζεζία γηα ην HIV/AIDS ζηελ εξγαζία ζα πξέπεη λα εθπνξεπηεί σο ην απνηέιεζκα ηεο απαξαίηεηεο δηαβνχιεπζεο αλάκεζα ζηελ πνιηηεία θαη ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο θαζψο κφλνλ έηζη ζα δηαζθαιηζηεί φηη νη δηαηάμεηο πνπ ζα ζεζπηζηνχλ ζα είλαη ξεαιηζηηθέο θαη πινπνηήζηκεο ) Ζ αλάιεςε δξάζεσλ απφ ηνπο θνηλσληθνχο εηαίξνπο ηδίσο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο άζθεζεο πίεζεο πξνο ηελ πνιηηεία γηα ηε ζέζπηζε ηνπ θαηάιιεινπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. Οη θνηλσληθνί εηαίξνη νθείινπλ λα αμηνπνηήζνπλ ηηο δπλαηφηεηεο πνπ έρνπλ, εληάζζνληαο ηε δηάζηαζε ηνπ HIV/AIDS ζηνλ θνηλσληθφ δηάινγν θαη θπξίσο, ζέηνληαο ζπγθεθξηκέλνπο φξνπο γηα ηελ ππνρξέσζε αλάιεςεο εχινγσλ πξνζαξκνγψλ απφ ηνπο εξγνδφηεο. Σα πξφζθαηα θξνχζκαηα ξαηζηζηηθήο αληηκεηψπηζεο απφ άιινπο εξγαδνκέλνπο πξέπεη ηδηαίηεξα λα πξνβιεκαηίζνπλ ηηο ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο πνπ νθείινπλ λα θαηαζηίζνπλ ζαθέο φηη ηέηνηεο ζπκπεξηθνξέο δελ είλαη απνδεθηέο. Πξνο ηνχην θαινχληαη λα αλαιάβνπλ θαη λα ππνζηεξίμνπλ πξσηνβνπιίεο γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζε ζέκαηα πνπ άπηνληαη ηνπ HIV/AIDS ζηελ εξγαζία θαη λα εξγαζηνχλ απφ θνηλνχ κε ηνπο εξγνδφηεο γηα ηελ αχμεζε ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ζρεηηθά κε ηε δηαρείξηζε ηνπ HIV/AIDS. Οπνηαδήπνηε πξσηνβνπιία ζα κπνξνχζε λα εθθηλήζεη ζηα πιαίζηα ηεο δηαβνχιεπζεο πνπ νξίδεη ε ΓΔ 111 γηα ηελ έληαμε ησλ PLWHA ζην πξνζηαηεπηηθφ ηεο πεδίν. Σέινο, νη θνηλσληθνί εηαίξνη νθείινπλ λα (επαλ)εμεηάζνπλ ην δήηεκα ηεο 189 Γηα ηε πξφηαζε ηεο δπλαηφηεηαο λνκηθψλ πξνζψπσλ λα ελεξγνχλ ζην δηθφ ηνπο φλνκα, κε ηε δηθνλνκηθή ηδηφηεηα ηνπ «κε δηθαηνχρνπ» δηαδίθνπ» βι. ζρεηηθά ηηο αληίζηνηρεο πξνηάζεηο πνπ έρεη θαηαζέζεη ε Δζληθή Δπηηξνπή γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αλζξψπνπ (ΔΔΓΑ) φζνλ αθνξά ηηο αλαγθαίεο αιιαγέο ζην Ν. 3304/2005, ζην: ΔΘΝΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΓΗΑ ΣΑ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΑ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ, Παξαηεξήζεηο ζρεηηθά κε ην N. 3304/2005 «Δθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλεμαξηήησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθεπηηθψλ ή άιισλ πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ» θαη πξνηάζεηο ζρεηηθά κε ηελ αλάγθε ηξνπνπνίεζήο ηνπ, παξαηεξήζεηο-πξνηάζεηο νκφθσλα εγθξηζείζεο απφ ηελ Οινκέιεηα ηεο ΔΔΓΑ θαηά ηελ απφ ζπλεδξίαζή ηεο, Βι. κεηαμχ άιισλ ζηα: ILO, Legal initiatives to address HIV/AIDS in the world of work, by Marie- Claude Chartier, Geneva, 2005, ILO, Guidelines on addressing HIV/AIDS in the workplace through employment and labour law, Geneva, 2004, θαη UNAIDS, Handbook for Legislators on HIV/AIDS, Law and Human Rights: Action to Combat HIV/AIDS in View of its Devastating Human, Economic and Social Impact, Geneva, ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 87

89 θχξσζεο ηεο ΓΔ 158 θαη λα αζθήζνπλ αλάινγεο πηέζεηο πξνο ηελ πνιηηεία. Ζ ΓΔ 158 έρεη σο ζθνπφ λα πξνζηαηεχζεη ηνπο εξγαδφκελνπο απφ ηηο απζαίξεηεο απνιχζεηο. Ζ θχξσζε ηεο ζηελ πεξίπησζε ησλ PLWHA θξίλεηαη ζεκαληηθή, θαζψο φπσο είδακε ζηα πξνεγνχκελα, νη δηθαζηηθέο αξρέο, γηα ηηο πεξηπηψζεηο ησλ θαηαγγειηψλ ησλ ζπκβάζεσλ εξγαζίαο, βαζίδνπλ πξσηίζησο ηηο θξίζεηο ηνπο ζηνλ έιεγρν ηεο θαηαρξεζηηθήο (ή κε) άζθεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο απφ ηελ πιεπξά ηνπ εξγνδφηε. 3) Οη νινθιεξσκέλεο δξάζεηο ππέξ ηεο εππαζνχο νκάδαο ησλ νξνζεηηθψλ πξέπεη λα ζπλερηζηνχλ. Πξνηείλεηαη κάιηζηα ε δεκηνπξγία ελφο εληαίνπ Φνξέα Παξνρήο πλνδεπηηθψλ Τπνζηεξηθηηθψλ Τπεξεζηψλ (ΦΠΤΤ) ζην νπνίν ζα ζπκκεηέρνπλ ην ΚΔΔΛΠΝΟ, νη θνηλσληθνί εηαίξνη, θαη νη ΜΚΟ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ρψξν ηνπ HIV/AIDS. Ζ ζχκπξαμε απηή ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ ζπληνληζκέλε πξνζπάζεηα αλάπηπμεο δηθηχσλ γηα ηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ εξγνδνηψλ θαη ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, κέζα απφ ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο (πρ επηηφπηεο επηζθέςεηο θαη δηεμαγσγή νκηιηψλ ζε ρψξνπο εξγαζίαο θαη εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, εθζηξαηείεο ζηα ΜΜΔ, θιπ). 4) ιεο νη δξάζεηο ηέινο, (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ησλ νινθιεξσκέλσλ δξάζεσλ θαη ησλ πξνγξακκάησλ ηνπ ΟΑΔΓ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο απαζρφιεζεο αλέξγσλ κέζα απφ επηδφηεζε λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζε επηρεηξήζεηο (Νέεο Θέζεηο Δξγαζίαο) θαη ηελ επηρνξήγεζε Νέσλ Διεχζεξσλ Δπαγγεικαηηψλ αηφκσλ εππαζψλ θνηλσληθψλ νκάδσλ), πξέπεη λα εληάζζνληαη εληφο ηνπ πιαηζίνπ ελφο εζληθνχ ζηξαηεγηθνχ ζρεδίνπ δξάζεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ HIV/AIDS. Σν ζρέδην απηφ ζα αληηκεησπίδεη θαηά ηξφπν νιηζηηθφ φιεο ηηο δηαζηάζεηο ηνπ πξνβιήκαηνο (απφ ηελ πξφιεςε θαη ηελ εθπαίδεπζε ζε φια ηα επίπεδα, θαη θπξίσο ζηηο λέεο ειηθίεο, κέρξη ηελ έξεπλα γηα ηε ζεξαπεία θαη ηε κάρε θαηά ησλ δηαθξίζεσλ). Οη πνιηηηθέο γηα ηελ θαηάξηηζε θαη ηελ απαζρφιεζε ησλ PLWHA δελ επηηξέπεηαη λα ιείπνπλ απφ έλα ηέηνην ζρέδην. πλαθφινπζα νη αξκφδηνη θνξείο κε πξνεμέρνληεο ην Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη ηνλ ΟΑΔΓ πξέπεη λα έρνπλ άκεζε εκπινθή ηφζν θαηά ηνλ ζρεδηαζκφ φζν θαη θαηά ηελ πινπνίεζε ηνπ ζρεδίνπ. Σέινο, δελ λνείηαη απνηειεζκαηηθφ ζρέδην δξάζεο ρσξίο ηε κέξηκλα γηα ηε ζέζπηζε ελφο εζληθνχ ζπζηήκαηνο ειέγρνπ θαη αμηνιφγεζεο ηεο πξνφδνπ πνπ ζα βαζίδεηαη ζηελ αλάπηπμε ησλ θαηάιιεισλ δεηθηψλ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 88

90 παξαθνινχζεζεο. Ζ ζεκεξηλή έιιεηςε ζρεηηθψλ δεδνκέλσλ απνηειεί ζεκαληηθή ηξνρνπέδε σο πξνο ηελ πξνυπφζεζε απηή, αλαγλσξίδνληαο ηαπηφρξνλα ηε δπζθνιία ηνπ εγρεηξήκαηνο πνπ νθείιεηαη ζηνλ θφβν απνθάιπςεο ηεο νξνζεηηθφηεηαο απφ ηα PLWHA. Ο κφλνο ηξφπνο πνπ ν ζθφπεινο απηφο κπνξεί λα μεπεξαζηεί είλαη κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ θνξέσλ εθείλσλ πνπ ηα PLWHA δείρλνπλ λα εκπηζηεχνληαη πεξηζζφηεξν. Γηα έλαλ επηπιένλ ιφγν ινηπφλ ε αλάκημε ησλ ΜΚΟ θξίλεηαη σο θάηη πεξηζζφηεξν απφ επηηαθηηθή. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 89

91 4.3. Δπίινγνο Σν 2001, ε Διιάδα καδί κε πεξηζζφηεξεο απφ 185 ρψξεο παγθνζκίσο, δεζκεχνληαλ ζηα πιαίζηα ηνπ ΟΖΔ γηα ηελ αλάπηπμε θαη πινπνίεζε πνιπηνκεαθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη πξνγξακκάησλ πνπ ζα νδεγνχζαλ ζηελ εμάιεηςε ηνπ ζηίγκαηνο θαη ηεο δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ησλ PLWHA, θαη ζηελ δηαζθάιηζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ ηνπο, δηακέζνπ, κεηαμχ άιισλ, ηεο ελίζρπζεο ησλ λνκνζεηηθψλ ζπζηεκάησλ, ηεο ελεξγνχο αλάκεημήο ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ θαη ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ θαη ηελ πιήξε ζπκκεηνρή ησλ αλζξψπσλ πνπ δνπλ ή επεξεάδνληαη απφ ην HIV/AIDS 191. ρεδφλ κία δεθαεηία κεηά, ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα ζπλεγνξνχλ ζην φηη ν δξφκνο πνπ κέλεη αθφκα λα δηαλπζεί νχησο ψζηε νη δεζκεχζεηο απηέο λα γίλνπλ πξαγκαηηθφηεηα, είλαη ηδηαίηεξα καθξχο. Σν πιένλ αλεζπρεηηθφ σζηφζν δελ είλαη ε απφζηαζε απφ ην επθηαίν, αιιά ε αίζζεζε απξνζπκίαο πνπ θαίλεηαη λα δηέπεη ηηο κέρξη ζήκεξα θηλήζεηο ηεο ειιεληθήο πνιηηείαο. Σα αθξαία θξνχζκαηα ξαηζηζηηθήο ζπκπεξηθνξάο καο ππελζπκίδνπλ κε ηξφπν νμχ φηη αλ δελ δξάζνπκε εγθαίξσο ηα πξνβιήκαηα ζα δηνγθψλνληαη κε γεσκεηξηθή πξφνδν, φζν ηα PLWHA, ηθαλφηεξα απφ πνηέ, ζα δηεθδηθνχλ απηφ πνπ ην χληαγκά καο επηηάζζεη θαη πνπ γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο απφ εκάο κνηάδεη απηνλφεην: Σε ζπκκεηνρή ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή δσή απηνχ ηνπ ηφπνπ. 191 Βι.: United Nations General Assembly, Declaration of Commitment on HIV/AIDS, June, 2001, παξ. 37. ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 90

92 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ 91