Δίκαιο της πληροφορικής. Θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της Πληροφορικής

Transcript

1 Θεμελιώδεις αρχές του δικαίου της Πληροφορικής Ο τομέας του Δικαίου της Πληροφορικής, είναι ένας τομέας δικαίου συνεχώς αναπτυσσόμενος. Με την ανάπτυξη όμως του Διαδικτύου το 1993 και μετά το Δίκαιο της Πληροφορικής αναπτύχθηκε ακολουθώντας την τεχνολογία. Αναμφίβολα η κοινωνία μας έχει μετατραπεί από Βιομηχανική σε Κοινωνία της Πληροφορίας που αναγνωρίζεται νομικά από το Σύνταγμα και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Και η Βιομηχανική Επανάσταση και η Πληροφορική Επανάσταση ευνόησαν την μαζικότητα της παραγωγής. Με την βιομηχανική επανάσταση τυποποιήθηκε η κατασκευή προϊόντων και καταργήθηκαν οι διαπροσωπικές σχέσεις αγοραστή-πωλητή, ενώ με την Πληροφορική επανάσταση η αντιγραφή αυξήθηκε με γεωμετρική πρόοδο και οι διαπροσωπικές σχέσεις έγιναν ακόμα περισσότερο απρόσωπες. Σε αυτό το άρθρο θα εξεταστούν συνοπτικά ο υπολογιστής, το διαδίκτυο η πληροφορία, τα ονόματα διαδικτυακής κυριότητας και οι χάκερς. 1. Ο υπολογιστής Νομικά δεν υπάρχει ορισμός του Υπολογιστή στην Ελλάδα. Στον Νόμο Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Μαλαισίας του 1997 στο άρθρο 2 (1) ο υπολογιστής ορίζεται ως: «ηλεκτρονική, μαγνητική, οπτική, ηλεκτροχημική, ή άλλη συσκευή επεξεργασίας δεδομένων, ή ομάδα αντίστοιχων συσκευών που διασυνδέονται ή σχετικές συσκευές, που επιτελούν λογικές, αριθμητικές, αποθηκευτικές λειτουργίες και περιλαμβάνουν οποιαδήποτε δυνατότητα αποθήκευσης δεδομένων ή τη δυνατότητα επικοινωνιών σχετική άμεσα με ή από κοινού με αντίστοιχη συσκευή ή ομάδα τέτοιων διασυνδεόμενων ή σχετιζομένων συσκευών, με την εξαίρεση της αυτοματοποιημένης γραφομηχανής ή της μηχανής στοιχειοθεσίας, ή του φορητού υπολογιστή χειρός ή άλλης παρόμοιας συσκευής που είναι μη προγραμματίσιμη ή που δεν περιέχει οποιαδήποτε δυνατότητα αποθήκευσης δεδομένων». 2. Το Διαδίκτυο 1

2 Το Διαδίκτυο έδωσε τεράστιες δυνατότητες στους υπολογιστές και στην εξάπλωση της πληροφορίας. Αν και το διαδίκτυο είχε δημιουργηθεί κάτω από τον απόλυτο έλεγχο της κυβέρνησης των ΗΠΑ και είχε προοριστεί να είναι ελεγχόμενο, κατέληξε στην εποχή μας, όντας εξ αρχής αποκεντρωτικό, να είναι ένα κανάλι που δεν γνωρίζει έλεγχο, κρατικά σύνορα και άλλους περιορισμούς. Με το Διαδίκτυο πολλοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές συνδέονται μεταξύ τους με τράπεζες πληροφοριών ή με επικοινωνιακά συστήματα (δορυφόρους, τηλεπικοινωνιακά δίκτυα) και μπορούν να ανταλλάξουν πληροφορίες ή να επεξεργαστούν νέες πληροφορίες που θα τους δοθούν. To διαδίκτυο μοιάζει με το τηλεφωνικό δίκτυο, αντί για τηλέφωνα όμως χρησιμοποιούνται υπολογιστές. 1 Το διαδίκτυο είναι στην πραγματικότητα ένωση πολλών μικρών δικτύων υπολογιστών οι οποίοι χρησιμοποιούν συγκεκριμένα ηλεκτρονικά πρωτοκολλά για να επικοινωνούν και δεν ελέγχεται από κανένα γιατί αποτελείται από υπολογιστές σκορπισμένους σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι ελέγχονται από διαφορετικό χρήστη κάθε φορά. Το διαδίκτυο μεγαλώνει όσο μεγαλώνει ο αριθμός υπολογιστών συνδεδεμένων σε αυτό και μικραίνει ανάλογα. Δεν υπάρχει νομικός ορισμός του Διαδικτύου, υπάρχει όμως νομικός ορισμός του δικτύου στο Νόμο Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Μαλαισίας του 1997 στο άρθρο 2 (1): «ως "δίκτυο υπολογιστών" νοείται η διασύνδεση των γραμμών επικοινωνίας και των κυκλωμάτων με έναν υπολογιστή ή μια σύνθεση που αποτελείται από δύο ή περισσότερους διασυνδεόμενους υπολογιστές». Διαδίκτυο είναι η περαιτέρω δικτύωση των μικρών δικτύων υπολογιστών και βασίζεται στη μεταγωγή πακέτων δεδομένων. Οι πληροφορίες μεταφέρονται κατά μήκος του δικτύου, χωρίζονται σε μικρά πακέτα από bits τα οποία προσδιορίζονται από τη διεύθυνση του τελικού προορισμού τους. Τα πακέτα στέλνονται όταν το κανάλι μεταφοράς είναι διαθέσιμο και συναρμολογούνται στο σημείο λήψης. Έτσι, τα κανάλια επικοινωνίας, σε πραγματικό χρόνο, δεν 1 2

3 αφιερώνονται εξ ολοκλήρου σε μια απλή μεταφορά όπως γίνεται με τις συμβατικές τηλεφωνικές γραμμές. 2 Στην εποχή μας υπάρχουν τριών ειδών διαδίκτυα, το Internet, το Intranet και το Extranet. 1. To «Internet», είναι το γνωστό σε όλους μας «διαδίκτυο». Αν και η μετάφραση «διαδίκτυο» στην λέξη «Internet» είναι σωστή γλωσσολογικά, ωστόσο το Internet δεν είναι το μοναδικό διαδίκτυο. 2. Το «Intranet» (ενδοδίκτυο ή ενδοδιαδίκτυο) είναι ένα διαδίκτυο που λειτουργεί όπως το Internet, με τα ίδια πρωτόκολλα, αλλά μόνο λίγοι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε αυτό και όχι όλοι όπως στο ελεύθερα προσβάσιμo Internet. Οι υπόλοιποι μη εξουσιοδοτημένοι χρήστες δεν μπορούν να εισέλθουν εμποδιζόμενοι από μηχανική και λογισμική προστασία (firewall). Το intranet χρησιμοποιείται συνήθως από εταιρίες οι οποίες δεν θέλουν παρεμβάσεις από χάκερς ή ανεπιθύμητους. Στο intranet οι χρήστες μπορούν να στείλουν s μεταξύ τους και χρησιμοποιούν συνήθως λογισμικό groupware, με το οποίο επικοινωνούν και εργάζονται μέσω βιντεοδιασκέψεων και άλλων μέσων. Πρόκειται για «ιδιωτικό Internet» εταιριών ή οργανισμών. 3. Το «Extranet» (ειδικοδίκτυο ή ειδικοδιαδίκτυο) είναι κάτι μεταξύ Internet και Intranet, και αφορά εταιρίες οι οποίες όταν διενεργούν πράξεις ηλεκτρονικού εμπορίου στο Internet, επιτρέπουν την πρόσβαση μόνο σε κάποιους πελάτες τους ή συνεργάτες τους σε δεδομένα στα οποία δεν έχουν πρόσβαση οι άλλοι χρήστες του Internet, που εμποδίζονται από μηχανική και λογισμική προστασία (firewall). Οι χρήστες αποκτούν πρόσβαση με «όνομα χρήστη» (user name) και «κωδικό» (password). Ορισμένες ιστοσελίδες ζητούν χρηματική συνδρομή για την εγγραφή, άλλες όχι, σε κάθε περίπτωση όμως όταν χρειάζεται κωδικός για πρόσβαση σε κάποιες πληροφορίες μιλάμε για extranet, όπως είναι π.χ. η ιστοσελίδα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνα που παρέχει πρόσβαση στην βάση δεδομένων της (νομολογία και νομοθεσία) μόνο στα μέλη του ΔΣΑ ή το Facebook. 2 Νικόλας Γαλάνης [1690]Νικολέτα Δημοπούλου [1696]Ροδούλα Καφτάκη [1798]Ευτυχία Σόρκου [1768]Μαρία Χριστοπούλου [1787] Εργασία Για το Μάθημα Κοινωνικές και Νομικές Πλευρές της Τεχνολογίας Μάιος 1999, Η ΑΓΟΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ Dan L. Burk 3

4 Με βάση αυτά τα δεδομένα στην συνέχεια το «Internet» θα αναφέρεται σαν «διαδίκτυο Internet» ή σαν «Internet» ή σαν «διαδίκτυο» χάριν συντομίας μόνο. Σε σύγκριση με τα άλλα δύο διαδίκτυα η πραγματική απόδοση στα Ελληνικά του «Internet» είναι το «Ελεύθερο Διαδίκτυο» ή «Ελεύθερα προσβάσιμο Διαδίκτυο». Το διαδίκτυο μαζί με το World Wide Web αποτελούν τον Κυβερνοχώρο. Το διαδίκτυο και το World Wide Web δεν ταυτίζονται. 3 Το διαδίκτυο είναι η μεγαλύτερη βάση δεδομένων. Με τον όρο «βάση δεδομένων» νοείται μια οργανωμένη συλλογή πληροφοριών π.χ. ένας τηλεφωνικός κατάλογος, το σύστημα κράτησης θέσεων σε μια αεροπορική πτήση, τα αρχεία ενός υπολογιστή, κ.ά. Στο άρθρο 2 του Ν 2867/2000 για την οργάνωση και λειτουργία τηλεπικοινωνιών προσδιορίζονται οι έννοιες «δίκτυο καλωδιακής τηλεόρασης», «ιδιωτικό δίκτυο», «παροχή ανοικτού δικτύου» και «τηλεπικοινωνιακό δίκτυο». Στη συνείδηση του μέσου νομικού, δεν γίνεται διάκριση μεταξύ διαδικτύου και κυβερνοχώρου και κατά κανόνα οι έννοιες αυτές θεωρούνται ως ταυτόσημες και χρησιμοποιούνται πάντα με το ίδιο περιεχόμενο. 4 Αυτή η άποψη αν και λανθασμένη, δεν έχει ιδιαίτερη πρακτική σημασία για τα νομικά προβλήματα της εποχής μας. Η «είσοδος» στον Κυβερνοχώρο έχει πρωταρχική σημασία. Η είσοδος επιτυγχάνεται με ειδικές εταιρίες που παρέχουν πρόσβαση. Σύμφωνα με τον Καράκωστα οι εταιρίες που λειτουργούν σαν παροχείς πρόσβασης στο Διαδίκτυο για το ευρύ κοινό και οι υπηρεσίες που προσφέρουν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Ν. 2867/2000. Οι παροχείς πρόσβασης συνιστούν τηλεπικοινωνιακές επιχειρήσεις που παρέχουν τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες διαθέσιμες στο κοινό. 5 Η συμφωνία που απαιτείται για την «είσοδο» ενός χρήστη στον κόσμο του διαδικτύου μεταξύ του παρόχου πρόσβασης και του χρήστη, κατά τον Καράκωστα είναι πράξη υποκειμενικώς εμπορική και σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν.Δ. 19.4/ μπορεί να θεωρηθεί και αντικειμενικώς εμπορική. Από την πλευρά του αστικού δικαίου είναι μικτή αμφοτεροβαρής εμπεριέχουσα στοιχεία εντολής, 3 Ferrera, Lichtenstein, Reder, August, Schiano, Cyber Law, Text and Cases, South-Western College Publishing, 2001, σελ. 3 4 Ιωάννης Αγγελής, Ισχύον νομικό πλαίσιο για την ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο στην Ελλάδα, Συνέδριο "Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο και Δικτυοπειρατεία (χάκινγκ), www. army. gr/ html/ GR_Army/ drasi/ Parousiaseis%20omilitwn/keimena/day1_keimeno_aggelhs.html 5 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Δίκαιο & Internet-Νομικά ζητήματα του Διαδικτύου, Β έκδοση, Δίκαιο & Οικονομία Π.Ν. Σάκουλας, Αθήνα 2003, σελ.20 4

5 μίσθωσης πράγματος, μίσθωσης έργου και ανεξαρτήτων υπηρεσιών. Είναι διαρκής, re καταρτιζόμενη, καθαρά συναινετική Η Πληροφορία 3.1. Εννοιολογικός ορισμός της πληροφορίας Η πληροφορία αποτελεί την καρδιά του δικαίου της πληροφορικής, της τεχνολογίας δηλαδή των πληροφοριών. Ορισμός οικουμενικά αποδεκτός για το τι αποτελεί «πληροφορία» δεν υπάρχει και ίσως είναι δύσκολο να υπάρξει. Η πληροφορία νοείται σαν επικοινωνία για την μετάδοση γνώσης. Η λέξη πληροφορία είναι σύνθετη και αποτελείται από το «πλήρες» και το ρήμα «φέρω», και σημαίνει «φέρω κάτι πλήρες». Στα Αγγλικά η αντίστοιχη λατινογενής λέξη «information» είναι σύνθετη λέξη από το «in» και το «form», το «in» σημαίνει «μέσα σε» και το «form» σημαίνει «μορφή». «In-form-ation» ετυμολογικά σημαίνει οτιδήποτε έχει «μορφή», δεν είναι δηλαδή απλά μια ιδέα. Η μια έννοια συμπληρώνει την άλλη και αν τις συνδιάσουμε τότε ως «πληροφορία» νοείται οτιδήποτε «φέρεται πλήρες με συγκεκριμένη μορφή». Στο δίκαιο της πληροφορικής, δηλαδή της τεχνολογίας της πληροφορίας, ως «συγκεκριμένη μορφή» νοείται η ψηφιακή μορφή, αφού η ψηφιακή τεχνολογία είναι αυτή που σήμερα κυριαρχεί στην τεχνολογία της πληροφορίας. Αν αυτή η τεχνολογία αλλάξει κάποτε τότε η μορφή που θα έχει η πληροφορία θα αλλάξει ανάλογα, σε κάθε περίπτωση όμως θα ενδιαφέρει το δίκαιο της πληροφορικής, γιατί κέντρο αυτού του δικαίου είναι η πληροφορία και συγκεκριμένα η τεχνολογία της πληροφορίας, όποια και αν είναι αυτή. Ίσως πιο δόκιμος ορισμός της πληροφορίας στο δίκαιο της πληροφορικής να είναι ο ακόλουθος: «γνώση που φέρεται πλήρης με ψηφιακή μορφή». 6 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Δίκαιο & Internet-Νομικά ζητήματα του Διαδικτύου, Β έκδοση, Δίκαιο & Οικονομία Π.Ν. Σάκουλας, Αθήνα 2003, σελ.26 5

6 Η πληροφορία φέρεται «μέσω» ψηφιακής μορφής γιατί στην πραγματικότητα ψηφιακά είναι τα δεδομένα και η πληροφορία είναι αποτέλεσμα της επεξεργασίας τους, ενώ πρέπει να φέρεται «πλήρης» να είναι δηλαδή «πλήρως κατανοητή και επεξεργασμένη» στον αποδέκτη ή στους αποδέκτες. Αν δεν είναι πλήρης η «γνώση» τότε η πληροφορία είναι λανθάνουσα ή όπως προτείνεται στην συνέχεια ο νεολογισμός «λανθανοφορία». Η ψηφιακή πληροφορία είναι το θεμελιώδες κεφάλαιο στην κατανόηση της χρήσης, άρα και της κακής χρήσης του υπολογιστή. Η ψηφιακή πληροφορία διαδίδεται ευρύτατα, αστραπιαία και αποτελεί το πολυτιμότερο αγαθό Ψηφιακή τεχνολογία Με τον όρο ψηφιακή πληροφορία, εννοούμε την πληροφορία αποτυπωμένη σε μαγνητικά ή οπτικά μέσα σε μορφή κατανοητή από υπολογιστή. Οι πληροφορίες γίνονται αντικείμενα επεξεργασίας με βάση την «ψηφιακή τεχνολογία». Ο υπολογιστής είναι μια συσκευή που το μόνο που μπορεί να κατανοήσει είναι δύο ψηφία, το 0 και το 1. Το 1 το κατανοεί σαν ύπαρξη τάσης ρεύματος και το 0 σαν ανυπαρξία τάσης ρεύματος. Ο υπολογιστής δεν μπορεί να κατανοήσει τίποτα άλλο πέρα από αυτό. Με βάση συνδυασμούς του 1 και του 0 ο υπολογιστής κατανοεί όλα τα υπόλοιπα. Ένα κλικ με το ποντίκι ο υπολογιστής το αντιλαμβάνεται π.χ. σαν Γι αυτόν τον λόγο η τεχνολογία του υπολογιστή είναι γνωστή ως ψηφιακή. Η ψηφιακή τεχνολογία μετατρέποντας τα πάντα σε ψηφία διευκολύνει αφάνταστα την αντιγραφή με την διαδικασία «copy-paste» (αντιγραφήεπικόλληση). Με αυτό τον τρόπο καθίσταται όσο επαναστατική ήταν στο τέλος του Μεσαίωνα η τυπογραφία. Μια εικόνα π.χ. που σαρώνεται στο σκάνερ ή μια φωτογραφία ψηφιακής φωτογραφικής μηχανής μπορεί πολύ εύκολα πλέον να αντιγραφεί και να τροποποιηθεί με τρόπο που ποτέ δεν μπορούσε στο παρελθόν. Το αντίγραφο δεν υστερεί σε τίποτα από το πρωτότυπο και από αντίγραφο μπορεί να δημιουργηθεί άψογο αντίγραφο 3ης γενιάς και επ άπειρον, επειδή τα ψηφία που αντιλαμβάνεται ο υπολογιστής δεν χάνονται με καμία αντιγραφή, σε αντίθεση 6

7 με τα αναλογικά αντίγραφα περασμένων δεκαετιών, όπου μετά από κάποιο σημείο διαδοχικών αντιγραφών η ποιότητα έφθινε. Αυτή η ευκολία που παρέχει η ψηφιακή τεχνολογία δημιουργεί πολλά προβλήματα π.χ. στους κατόχους πνευματικών δικαιωμάτων και στους κατόχους γενικά απόρρητων πληροφοριών, προσωπικών δεδομένων, κ.λ.π. των οποίων τα δεδομένα μπορούν ανά πάσα στιγμή να αντιγραφούν χωρίς την συγκατάθεση του κατόχου τους και να διαδοθούν σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα ψηφιακά δεδομένα από την μια πλευρά είναι εύκολο να ταξινομηθούν, να γίνουν αντικείμενο επεξεργασίας και να ανακληθούν από την άλλη όμως είναι το ίδιο εύκολο να χαθούν και να διασκορπιστούν σε όλο τον κόσμο. 3.3 Ψηφιακή πληροφορία Διάκριση πληροφορίας και δεδομένων Ετυμολογικά η λέξη «δεδομένο» σημαίνει «αυτό που δίνεται σε τρίτο». Οι λέξεις, «πληροφορία» και «δεδομένο», χρησιμοποιούνται συχνά στο δίκαιο της πληροφορικής αν και δεν ταυτίζονται. Οι πληροφορίες αποτελούν τα μηνύματα που αντιλαμβανόμαστε ενώ τα δεδομένα είναι η αντιπροσώπευση ή ο συμβολισμός των πληροφοριών σε ψηφιακή μορφή. «Δεδομένα» είναι τα στοιχεία που αν διερμηνευτούν με τον κατάλληλο τρόπο οδηγούν στην παραγωγή χρήσιμης πληροφορίας. Για παράδειγμα, αν θέλουμε να αποχαιρετήσουμε κάποιον μπορούμε να γράψουμε «γειά», «ciao», «bye», «adios» κ.λ.π., αν θέλουμε να αρνηθούμε μπορούμε να γράψουμε «no», «nein», «όχι», αν θέλουμε να γράψουμε τον αριθμό «ένα» μπορούμε να γράψουμε «Α», «1», «Ι», «ι» κ.λ.π., τον αριθμό «δέκα» ως «Ι», «10», «Χ», «ιιιιιιιιιι», κ.λ.π. Τα δεδομένα αλλάζουν κάθε φορά αλλά η πληροφορία είναι η ίδια. Αν κάποιος αντιλαμβάνεται τα δεδομένα λαμβάνει την πληροφορία, αυτός που δεν τα αντιλαμβάνεται δεν γίνεται αποδέκτης της πληροφορίας αλλά λαμβάνει κρυφά για αυτόν μηνύματα, λανθάνοντα μηνύματα ή «λανθανοφορία». Οι υπολογιστές στην πραγματικότητα επεξεργάζονται και μεταδίδουν δεδομένα και όχι πληροφορίες, όμως το αποτέλεσμα είναι η διάδοση 7

8 πληροφοριών, όπως ο ταχυδρόμος διανέμει φακέλους με χαρτιά και ο παραλήπτης λαμβάνει πληροφορίες ή νέα από τον αποστολέα. Τα δεδομένα αντίστοιχα είναι οτιδήποτε είναι γραμμένο στο χαρτί, πληροφορία είναι ότι αντιλαμβάνεται ο παραλήπτης που διαβάζει το χαρτί. Στο χαρτί δεν γράφονται πληροφορίες, γράφονται γράμματα της αλφαβήτου, το ίδιο και στον υπολογιστή. Όμως σε κάθε περίπτωση διακινούνται πληροφορίες. Αν η επιστολή είναι σε γλώσσα ακατάληπτη για τον παραλήπτη δεν διαδίδεται πληροφορία αλλά λανθανοφορία. Τα «ακατέργαστα» δεδομένα μπορεί να είναι αριθμοί, χαρακτήρες, εικόνες, ήχοι κ.λ.π. Τα δεδομένα μπορούν να υποβληθούν σε επεξεργασία από έναν άνθρωπο μέσω υπολογιστή, να αποθηκευτούν, να αποσταλλούν αλλού. Όμως η πληροφορία είναι αυτή που θα φτάσει στον παραλήπτη. Στο Δίκαιο της πληροφορικής ενδιαφέρει και η επεξεργασία των δεδομένων και οι πληροφορίες που μεταδίδονται Τα χαρακτηριστικά της ψηφιακής πληροφορίας Οι ψηφιακές πληροφορίες ή τα δεδομένα, αποτελούν υλικό σε ψηφιακή μορφή που μπορεί να ενσωματωθεί σε άλλο υλικό. Η ψηφιακή πληροφορία υποδιαιρείται περαιτέρω σε μορφή κειμενική, οπτική, ακουστική, οπτικοακουστική. Η πληροφορία είναι στην πραγματικότητα το μήνυμα που εξάγει ο παραλήπτης από μια εικόνα έναν ήχο ή ένα κείμενο. Οι ψηφιακές πληροφορίες στην τεχνολογία της πληροφορικής συνήθως αποτελούν μηνύματα με αποστολέα και παραλήπτη ή παραλήπτες. Οι ψηφιακές πληροφορίες δεν είναι απαραίτητο να είναι αληθείς, μπορεί να είναι οτιδήποτε από την εικόνα ενός μωρού έως τον ήχο της θάλασσας. Δεν είναι απαραίτητο να είναι χρήσιμες ή επικοδομητικές. Η ψηφιακή πληροφορία αποτελεί στην πραγματικότητα αναπαραστάσεις ή συμβολισμούς αντικειμένων που μπορούν να υπάρξουν και στον «φυσικό κόσμο» όπως ένα τραγούδι ή μια εικόνα, μπορεί όμως και τα αντικείμενα να είναι καθαρά ψηφιακής μορφής όπως ένα πρόγραμμα. Η πληροφορία μπορεί να είναι και συνδυασμός ενός βίντεο π.χ. και ενός μουσικού κομματιού άσχετα μεταξύ των, 8

9 πλην όμως συνδυαζόμενα μπορεί να δίνουν μια πληροφορία, ήτοι να περνούν ένα μήνυμα σε κάποιον αποδέκτη ή αποδέκτες. Δεν νοείται πληροφορία χωρίς αποδέκτη, αφού η πληροφορία είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα επικοινωνίας και η επικοινωνία δεν γίνεται με έναν άνθρωπο ή μόνο με δύο τερματικά, απαιτεί οπωσδήποτε δύο η περισσότερους ανθρώπους Επεξεργασία των Δεδομένων Θεμελιώδης έννοια όσον αφορά την ψηφιακή πληροφορία είναι η επεξεργασία. Ως επεξεργασία της πληροφορίας νοείται κάθε φορά η δημιουργία, η αντιγραφή, η τροποποίηση, η διαγραφή, η διάδοση στο Internet ή με οποιοδήποτε άλλο τρόπο αλλαγή ενός δεδομένου, οποιαδήποτε μορφή και αν έχει κειμενική, οπτική, ακουστική, οπτικοακουστική, κ.λ.π. 7 Η Πληροφορική είναι η επιστήμη επεξεργασίας των πληροφοριών. Ως τέτοια η πληροφορική προϋπήρξε των υπολογιστών, αφού οι πληροφορίες προϋπήρχαν των υπολογιστών. Η ανάγκη επεξεργασίας τους οδήγησε μάλιστα στην κατασκευή των υπολογιστών και από τότε η όλη επεξεργασία τους άλλαξε με τέτοιο τρόπο που να μην υπάρχει καμία σχέση με την πληροφορική όπως την εννοούσαμε πριν το 1947 και όπως την εννοούμε σήμερα. Με τον όρο «πληροφορική» εννοούμε σήμερα τις τεχνολογίες πληροφοριών και τα δίκτυα τηλεπικοινωνίας, ιδιαίτερα το Διαδίκτυο. Ο υπολογιστής είναι και αυτός τμήμα της τεχνολογίας της χρήσης των πληροφοριών, αλλά είναι αδόκιμος ο όρος «δίκαιο των υπολογιστών» και αυτό γιατί ο υπολογιστής αποτελεί το μέσο επεξεργασίας των πληροφοριών. Το «κέντρο» είναι η πληροφορία, είτε αυτή είναι κειμενικής, γραφικής, οπτικής, ακουστικής, ή οπτικοακουστικής μορφής Λανθανοφορία-Λανθάνουσα Πληροφορία 7 Όπως θα δούμε στη συνέχεια αυτά που επεξεργάζονται είναι τα δεδομένα και όχι πρωτογενώς οι πληροφορίες 9

10 Το δεδομένο περιέχει κάποια στοιχεία που μπορεί να ερμηνευτούν ως πληροφορία από τον παραλήπτη. Η πληροφορία αυτή όμως πρέπει να είναι «πλήρης», γιατί αν το δεδομένο είναι ελλιπές δεν μπορεί να υφίσταται «πληροφορία», αλλά και αν ακόμα το δεδομένο είναι ολόκληρο δεν σημαίνει ότι η πληροφορία μεταδίδεται. Πολλές φορές άλλα εννοεί ο αποστολέας, άλλα αντιλαμβάνεται ο παραλήπτης. Συνηθίζεται δε ο αποστολέας να παραλείπει να εκφράσει έννοιες που είναι ήδη γνωστές στον παραλήπτη και για αυτό τις υπονοεί, με αποτέλεσμα κάποιος τρίτος που αγνοεί τις έννοιες αυτές να έχει το δεδομένο στα χέρια του και να μην μπορεί να εννοήσει την πληροφορία που αυτό συμβολίζει. Για παράδειγμα η «σβάστικα» τον δέκατο ένατο αιώνα για τον πολύ κόσμο ήταν άγνωστη και δεν συμβόλιζε τίποτα, για κάποιους ιστορικούς αποτελούσε σύμβολο της ειρήνης, σήμερα αποτελεί σύμβολο του ναζισμού. Στα Αγγλικά όλα όσα δεν λέμε πραγματικά αλλά έχουμε ήδη στο μυαλό μας ή υπονοούμε είναι γνωστά ως «Exformation» που είναι λατινογενές λογοπαίγνιο του «Information». Το «exformation» είναι και αυτή σύνθετη λέξη από το «ex» και το «form» (μορφή). Η λατινογενής αυτή αγγλική λέξη πλάστηκε από τον Δανό Συγγραφέα τον Tor Nørretranders. Η αρχική σημασία της λέξης σήμαινε την πληροφορία που είναι στο μυαλό κάποιου και δεν έχει ακόμα εκφραστεί, δηλαδή πάρει «μορφή». Όπως στην συνέχεια η έννοια της επεκτάθηκε και πλέον δηλώνει και την ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ ανθρώπων μυημένων σε κάποιο θέμα ούτως ώστε τα μηνύματα (δεδομένα) που ανταλλάσσουν δεν αποτελούν πληροφορία κατά την κλασσική έννοια του όρου, αφού ένας τρίτος δεν θα καταλάβαινε τίποτα, για τους ανταλάσσοντες τα μηνύματα όμως αποτελεί κώδικα συνεννόησης. Η έννοια του «exformation» είναι ευρύτερη από αυτή της πληροφορίας. Για παράδειγμα αν δύο δικηγόροι συνομιλούν με νομικούς όρους και η συνομιλία τους γίνει αντιληπτή από τρίτο, ο αμύητος στα νομικά τρίτος δεν θα καταλάβει τίποτα ή θα παρερμηνεύσει τα λεγόμενα τους. Οι δικηγόροι δεν χρειάζεται κάθε φορά που συνομιλούν να αναλύουν κάθε νομική έννοια γιατί τις θεωρούν ήδη δεδομένες. Η συνομιλία τους αν παραμείνει σε αυτό το επίπεδο δεν αποτελεί πληροφορία για τον τρίτο. Το ίδιο ισχύει για αυτούς που χρησιμοποιούν 10

11 «αργκό» ή λέξεις αγγλικές στα Ελληνικά ενώπιον Ελλήνων που αγνοούν την Αγγλική και τις χρησιμοποιούμενες λέξεις. Το ίδιο ισχύει και για ανθρώπους που συνομιλούν λέγοντας ο ένας στον άλλο: «Όλα καλά;» και ο άλλος απαντά: «τα γνωστά». Αυτές οι έννοιες μπορεί να σημαίνουν οτιδήποτε γιατί είναι πολύ γενικές και αόριστες ούτως ώστε οποιοσδήποτε τρίτος να μην μπορέσει να καταλάβει τι εννοούν. Οι συνομιλούντες όμως έχουν ανταλλάξει πληροφορίες μεταξύ τους αφού γνωρίζουν ήδη για τι ακριβώς μιλούν. Το exformation σίγουρα αποτελεί παράμετρο που δεν μπορεί να αγνοηθεί στην εποχή της πληροφορικής. Μεταξύ π.χ. των δικηγόρων ότι ειπωθεί μπορεί να είναι πληροφορία για τον τρίτο όμως exformation. Με αυτή την λογική ίσως ο όρος exformation να μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά ως «λανθάνουσα πληροφορία» (ή «λανθανοφορία» χάριν συντομίας αντί για το «πληροφορία» που σημαίνει «φέρω» κάτι «πλήρως» και εδώ αυτό που φέρεται με «λανθάνοντα», κρυφό τρόπο) ως προς τρίτους. Αν μπορούσαμε να χωρίσουμε την γνωσιακή διαδικασία σε δύο στάδια τώρα μπορούμε να την χωρίσουμε σε τρία στάδια: Άγνοια (Έλλειψη δεδομένων) Λανθανοφορία (ύπαρξη δεδομένων ελλιπών ή πλήρων, μη επεξεργασία δεδομένων, μη μετάδοση γνώσης) Πληροφορία (μετάδοση γνώσης) Η «λανθανοφορία» είναι σχετική, δηλαδή και αν όλος ο κόσμος καταλαβαίνει κάτι και ένας δεν καταλαβαίνει γιατί δεν έχει τις απαραίτητες γνώσεις τότε το εκάστοτε μήνυμα ή δεδομένο είναι για αυτόν exformation. Ακόμα και ο παραλήπτης που αντιλαμβάνεται ένα μήνυμα μπορεί να μην αντιληφθεί ένα τμήμα του. Το τμήμα που δεν αντιλαμβάνεται είναι λανθανοφορία και το υπόλοιπο πληροφορία. Αν όμως κάποιοι ή όλοι οι τρίτοι μπορούν να αντιληφθούν ή μαθαίνουν ή σπάσουν τον «κωδικό» επικοινωνίας τότε το exformation, δηλαδή η «λανθάνουσα πληροφορία» γίνεται «πληροφορία» και για τους τρίτους. Αν όμως οι τρίτοι σπάσουν την κωδικοποίηση και μετατρέψουν σε πληροφορία αυτό που οι ανταλάσσοντες αποσκοπούσαν να είναι exformation, εκεί 11

12 γεννάται θέμα προστασίας του exformation ή της λανθανοφορίας. Ειδικά αν κάτι αντίστοιχο συμβεί στο δίκαιο της πληροφορικής. Η αλήθεια είναι ότι η έννοια της λανθανοφορίας είναι σχετικά άγνωστη. Υφίσταται ασφαλώς η προστασία των κρυπτογραφημένων μηνυμάτων τα οποία αποτελούν απόδειξη πως οι ανταλλάσοντες τα μηνύματα δεν επιθυμούν τα δεδομένα τους να αποτελέσουν πληροφορία για τρίτους. Αν αυτό παρ όλα αυτά συμβεί υπάρχουν οι σχετικές διατάξεις περί απορρήτου. Όμως η έννοια της λανθανοφορίας μπορεί να επεκταθεί περισσότερο στο μέλλον Η εξασφάλιση της ελευθερίας πληροφόρησης στο Σύνταγμα Η ελευθερία της πληροφόρησης είναι η ελευθερία του «αποστέλειν» και του «λαμβάνειν» ή του «κοινοποιείν» και του «επεξεργάζεσθαι» ή «αντιλαμβάνεσθαι». Αν κάποιος δεν είναι ελεύθερος να εκφραστεί δεν μπορεί να εκφράσει και άποψη μέσω της τεχνολογίας της πληροφορικής, ούτε και επιτρέπεται να έχει πρόσβαση σε απαγορευμένες πληροφορίες. Στην Ελλάδα με το άρθρο 14 του Συντάγματος προστατεύεται η ελευθερία του «πληροφορείν», και η ελευθερία του «πληροφορείσθαι», ενώ επιτρέπεται η ελευθερία πρόσβασης στην πληροφορία. Το Σύνταγμα με την έννοια πληροφορία εννοεί την γνώση όμως η ελευθερία στην πληροφορία δεν προσβάλλει άλλα έννομα αγαθά όπως π.χ. το δικαίωμα τρίτου να αποκλείει άλλους από την πρόσβαση στις δικές του πληροφορίες. Όταν όμως κάποιος τρίτος επιθυμεί ο οποιοσδήποτε να έχει πρόσβαση στις πληροφορίες του δεν πρέπει να υφίσταται κανένα εμπόδιο, εκτός βέβαια αν οι πληροφορίες είναι παράνομες. Με άλλους νόμους προστατεύεται ήδη με αστικές ή ποινικές διατάξεις η επωνυμία, η τιμή, η προσωπικότητα, η υπόληψη, το απόρρητο των επικοινωνιών, τα προσωπικά δεδομένα (άρθρο 9Α του Συντάγματος), η πνευματική ιδιοκτησία κ.α. Υπάρχει ήδη προηγούμενο για το τι αποτελεί π.χ. εξύβριση ή όχι και αυτή η εμπειρία περνά αυτούσια στο δίκαιο της πληροφορικής. Όσον αφορά τα απόρρητα π.χ. υπάρχουν τα κρατικά απόρρητα, τα ιδιωτικά επαγγελματικά απόρρητα κ.λ.π. Απαγορεύεται ασφαλώς η εξύβριση τρίτου, η αναπαραγωγή ύβρεων, η προώθηση 12

13 άσεμνου υλικού ή πορνογραφικού υλικού, η πρόσβαση σε αρχεία τρίτου χωρίς την συγκατάθεση αυτού (χάκιγκ) κ.λ.π. Το Σύνταγμα δεν αναιρεί καμία προστασία. Σύμφωνα με το άρθρο 5Α του Συντάγματος: «1. Καθένας έχει δικαίωμα στην πληροφόρηση, όπως νόμος ορίζει. Περιορισμοί στο δικαίωμα αυτό είναι δυνατόν να επιβληθούν με νόμο μόνο εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι και δικαιολογούνται για λόγους εθνικής ασφάλειας, καταπολέμησης του εγκλήματος ή προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων. 2. Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσής τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19». Το άρθρο 14 του Συντάγματος συνδυάζεται με το άρθρο 5Α που προβλέπει τους περιορισμούς της ισχύος του στα δικαιώματα τρίτων. Σε κάθε περίπτωση η πληροφορία που προστατεύεται από την νομοθεσία της πνευματικής ιδιοκτησίας δεν μπορεί να είναι ελεύθερη για όλους. Το Σύνταγμα προστατεύει σε κάθε περίπτωση το κοινό καλό, για αυτό και επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις πληροφορίες που διακινούνται με οποιονδήποτε τρόπο στο διαδίκτυο ή οπουδήποτε αλλού. Όμως η ελευθερία δεν νοείται ως ασυδοσία. Το δικαίωμα π.χ. πρόσβασης σε όλο το οδικό δίκτυο της χώρας δεν συνεπάγεται αυτόματα δικαίωμα πρόσβασης σε δρόμο που περιλαμβάνεται μέσα σε περιφραγμένη οικία ιδιώτη. Όμως για τις πληροφορίες που είναι ελεύθερα διαθέσιμες το κράτος δεν μπορεί να θέτει τεχνητά εμπόδια με νόμους και αν ποτέ αυτό συμβεί ο νόμος που θα θέσει εμπόδια δύναται να κριθεί αντισυνταγματικός και μη δεσμευτικός. Δεν αποκλείεται πάντως να υπάρξει στο άμεσο μέλλον σύγκρουση της πνευματικής ιδιοκτησίας και του Συντάγματος γιατί το Σύνταγμα προβλέπει περιορισμούς εφόσον είναι «απολύτως αναγκαίοι» οπότε πολλές προστασίες ενδέχεται να αμφισβητηθούν στο μέλλον. 4. Τα Ονόματα διαδικτυακής Κυριότητας (Domain Names) 13

14 Το διαδίκτυο και η διακίνηση των πληροφοριών δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την ύπαρξη των domain names όπως η κατοίκηση στις πόλεις θα ήταν αδύνατη χωρίς την ύπαρξη διευθύνσεων με οδούς και αριθμούς. Η σημασία τους είναι ιδιαίτερη και χρήζουν ιδιαίτερης εξέτασης Εμπορικά σήματα και domain names Ο νόμος που αφορά τα εμπορικά σήματα στην Ελλάδα είναι ο Ν. 2239/1994 που ορίζει το εμπορικό σήμα στο άρθρο 1 ως: «1. Θεωρείται σήµα κάθε σηµείο επιδεκτικό γραφικής παραστάσεως, ικανό να διακρίνει τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες µιας επιχειρήσεως από εκείνα άλλων επιχειρήσεων. Μπορούν να αποτελέσουν σήµα ιδίως οι λέξεις, τα ονόµατα φυσικών ή νοµικών προσώπων, τα ψευδώνυµα, οι απεικονίσεις, τα σχέδια, τα γράµµατα, οι αριθµοί, οι ήχοι, συµπεριλαµβανοµένων των µουσικών φράσεων, το σχήµα του προϊόντος ή της συσκευασίας του. 2. Ως σήµα θεωρείται και ο τίτλος εφηµερίδας ή περιοδικού» Τα εμπορικά σήματα δεν είχαν καμία σχέση με το Δίκαιο της πληροφορικής μέχρι την εξάπλωση του διαδικτύου και την ανάγκη κατοχύρωσης Domain Names. Το domain name, ή όνομα διαδικτυακής κυριότητας, όπως μπορούμε να το αποδώσουμε στα Ελληνικά είναι βασικό κομμάτι της διεξαγωγής Ηλεκτρονικού Εμπορίου. Το domain name έχει παγκόσμια ή διεθνική ισχύ. Το εμπορικό σήμα από την άλλη έχει μόνο τοπική ή εθνική ισχύ. Εκεί όμως δημιουργούνται προβλήματα γιατί η μέχρι τώρα κατάσταση επέτρεπε την κατοχύρωση εμπορικών σημάτων ακόμα και ολόιδιων σε διαφορετικές χώρες. Όταν όμως δύο εταιρίες επιθυμούν το ίδιο domain name υφίστανται προβλήματα, αφού τα domain names είναι μοναδικά. Το εμπορικό σήμα είναι γραφικής μορφής και όταν κάποιος το έχει κατοχυρώσει κανένας δεν μπορεί να κατοχυρώσει όμοιο σήμα στην ίδια χώρα. Στο διαδίκτυο όλα τα domain names είναι μοναδικά και ισχύει ο κανόνας της κατοχύρωσης λόγω χρονικής προτεραιότητας μιας αίτησης, που αποτελεί όμως 14

15 μαχητό τεκμήριο γιατί αν αυτός που κατοχυρώνει δεν είναι ο νόμιμος κάτοχος του domain name υποχρεούται να παραδώσει την χρήση του στον νόμιμο κάτοχο. Καμία επιχείρηση δεν μπορεί να ξεκινήσει ηλεκτρονικό εμπόριο χωρίς ιστοσελίδες οι οποίες πρέπει να έχουν κάποιο όνομα για να μπορεί ο καταναλωτής να έχει πρόσβαση. Το αρχικά θολό τοπίο έχει αρχίσει να ξεκαθαρίζει όσον αφορά τα domain names και πολλά νομικά προβλήματα έχουν πλέον λυθεί. Η επίλυσή τους όμως δείχνει την απομάκρυνση των domain names από τα εμπορικά σήματα, των οποίων η νομοθεσία στο μέλλον, από ότι όλα δείχνουν, θα παρέχει ίσως προστασία απλά επικουρική. Εξ άλλου τα domain names δεν αφορούν πάντα εμπορικές επιχειρήσεις Η λειτουργία των Domain Names Oι πραγματικές διευθύνσεις στο διαδίκτυο αποτελούνται από αριθμούς, αλλά χρησιμοποιούμε την υπηρεσία ονομάτων Domain, για να αντιστοιχίζουμε ονομαστικές διευθύνσεις στις αριθμητικές. Όταν λέμε ότι πήραμε ένα Domain, ουσιαστικά ενημερώθηκε η βάση δεδομένων της υπηρεσίας ονομάτων Domain με τη δική μας διεύθυνση κι έτσι όταν κάποιος πληκτρολογεί την ονομαστική μας διεύθυνση, η υπηρεσία Domain επιστρέφει στον υπολογιστή του την αριθμητική μας διεύθυνση. Η αντιστοίχιση αριθμών με ονόματα γίνεται καθαρά για πρακτικούς και εμπορικούς λόγους. Η αντιστοίχηση των αριθμών με ονόματα έγινε από τον Jon Postel αμερικάνο ερευνητή του Information Science Institute το 1973 για λογαριασμό του Εθνικού Υπουργείου Άμυνας. 8 Η ονομασία πεδίου (Domain name) αποτελείται από επίπεδα που χωρίζονται μεταξύ τους με τελείες. Για παράδειγμα η διεύθυνση « αποτελείται από τρία επίπεδα, το «www», το «kati» και το «com». 1. Το «www» αντιστοιχεί στο World Wide Web και είναι σταθερό για σχεδόν όλες τις ιστοσελίδες του διαδικτύου που ανήκουν στον παγκόσμιο ιστό. 8 Απόστολος Άνθιμος, Εισαγωγή στην Προβληματική του Domain Name, ΔΕΕ 8-9/1999 (Έτος 5 ο ), σελ

16 2. Το «kati» είναι κάθε φορά διαφορετικό για κάθε σελίδα και πολλές φορές έχουν δημιουργηθεί θέματα για την κατοχύρωση τους. 3. To «com» είναι γνωστό ως «Top Level Domain» και στην ίδια κατηγορία ανήκουν το «net», «org», «gov», «mil», «int», «museum», «info», «biz», «pro», «coop», «name», «aero» και τα διάφορα εθνικά διακριτικά όπως για την Ελλάδα το «gr». Σύμφωνα με τους Τουντόπουλο-Χατζόπουλο: η διεύθυνση στο διαδίκτυο είναι ένας πολυψήφιος αριθμός είναι μια σειρά τεσσάρων αριθμών από τους οποίους κανείς τους δεν έχει πάνω από 3 ψηφία π.χ η αριθμητική διεύθυνση καλείται και διεύθυνση στο πρωτόκολλο διαδικτύου (Πρωτόκολλο Διαδικτύου «Internet Protocol» ή IP) λόγω της δυσχρηστίας της αριθμητικής διεύθυνσης αναπτύχθηκε ένα σύστημα που τις μετατρέπει σε λέξεις που είναι πιο εύκολο για τον χρήστη να τις ανακαλεί και να πληκτρολογεί Για ονόματα με κατάληξη.gr, ένα domain name θα έχει την μορφή onoma.gr και για να επισκεφτούμε τις σελίδες που του αντιστοιχούν, πληκτρολογούμε « Ένα domain name μπορεί να καταχωρηθεί στην hostmaster.gr αφού προηγηθεί έλεγχος και με την προϋπόθεση ότι είναι διαθέσιμο το όνομα και η σχετική καταχώρηση δεν αντιβαίνει στους όρους και τις προϋποθέσεις που ορίζει ο Διαχειριστής. Δεν επιτρέπεται η καταχώρηση Ελληνικών γεωγραφικών ονομάτων εκτός αν πρόκειται για οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και απαγορεύεται η καταχώρηση ονομάτων που προσβάλλουν τα χρηστά ήθη Νομική φύση των domain names Η νομική φύση του domain name είναι ζήτημα συζήτησης. Το domain name μπορεί να προστατευθεί με διατάξεις προστασίας των διακριτών γνωρισμάτων και των διακριτικών τίτλων. Όταν κάποιος χρησιμοποιεί domain name που περιέχει 16

17 παράνομα ξένο όνομα, ο φορέας του ονόματος έχει το δικαίωμα να το προσβάλλει, σύμφωνα με το άρθρο 58 AK. Αν σε αυτόν που δικαιούται να φέρει ένα όνομα αμφισβητείται από άλλον το δικαίωμα αυτό, ή αν κάποιος χρησιμοποιεί παράνομα ορισμένο όνομα, ο δικαιούχος ή εκείνος που βλάπτεται, μπορεί να ζητήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον. Σύμφωνα με τον Καράκωστα υπάρχουν εταιρίες στις Η.Π.Α και την Γερμανία που διαθέτουν πάνω από domain names, τα οποία και παραχωρούν στους εκάστοτε ενδιαφερόμενους έναντι αμοιβής. Αυτή η πρακτική είναι γνωστή ως «domain grabbing» και ελέγχεται ως αθέμιτη. 9 Πρέπει όμως να διευκρινίσουμε ότι τα domain names δεν έχουν συσχετιστεί με τα εμπορικά σήματα και έτσι ο μόνος κανόνας που ισχύει είναι το «first come-first serve». Καθένας έχει δικαίωμα να καταχωρήσει κάποιο όνομα που βρίσκει ελεύθερο, δηλώνοντας ότι δεν προσβάλλει δικαιώματα τρίτων. Για να περιοριστεί στην πράξη αυτή η αναρχία σε περίπτωση που μια καταχώρηση προσβάλλει δικαιώματα τρίτων το λόγο έχει η Ελληνική δικαιοσύνη. 10 Στην υπ. αρ. 1250/2000 Απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Αθηνών κρίθηκε ότι το δικαίωμα στην προστασία της εμπορικής επωνυμίας είναι απόλυτο. Το δικαίωμα στην εμπορική επωνυμία αποκτάται με την προτεραιότητα στην πραγματική χρησιμοποίησή της στις συναλλαγές, ενώ η καταχώρηση έχει απλώς δηλωτική σημασία και αποτελεί μαχητό τεκμήριο για το ότι αυτός που την ενέγραψε πρώτος είναι ο πραγματικός δικαιούχος. Κατά τον Καράκωστα το domain name συνιστά εν γένει διακριτικό γνώρισμα αφού διαθέτει εξατομικευτική και αναγνωριστική λειτουργία. Άλλοι λένε ότι το domain name ταυτίζεται με το διακριτό τίτλο, με το όνομα, την εμπορική επωνυμία ή το σήμα. Σύμφωνα με τον Καράκωστα τα domain names αποτελούν στοιχεία εξατομίκευσης ηλεκτρονικών υπολογιστών που συνδέονται στενά με στοιχεία εξατομίκευσης του «υλικού κόσμου» και χρήζουν ανάλογης προστασίας. Αποτελούν δηλαδή νέα μορφή διακριτικού γνωρίσματος όσον αφορά το 9 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Δίκαιο & Internet-Νομικά ζητήματα του Διαδικτύου, Β έκδοση, Δίκαιο & Οικονομία Π.Ν. Σάκουλας, Αθήνα 2003, σελ

18 ηλεκτρονικό εμπόριο, και νέα μορφή εκδήλωσης της προσωπικότητας, όσον αφορά τις προσωπικές ιστοσελίδες που διατηρούν οι χρήστες στο Διαδίκτυο Νομολογία Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως ο δικαιούχος του σήματος έχει το δικαίωμα να εγείρει αγωγή αξιώνοντας άρση και παράλειψη της προσβολής στο μέλλον, ακόμα και αποζημίωση, σε περίπτωση ζημίας από υπαιτιότητα. Σε μια σχετική υπόθεση την υπ. αρ / το δικαστήριο έκρινε ότι μια τέτοια πράξη συνιστά, πράξη αθέμιτου ανταγωνισμού, κατά παράβαση της γενικής ρήτρας του άρθρ. 1 του Ν. 146/1914, όσο και με την ειδικότερη μορφή της αθέμιτης εκμετάλλευσης ξένης φήμης και της περιγραφόμενης στην αγωγή παραπλάνησης του κοινού, έστω και αν η επίδικη ιστοσελίδα είναι «υπό κατασκευή». Αν τη διαδικτυακή διεύθυνση αποτελεί ένα όνομα τότε παρέχεται η προστασία των άρθρων 57 και 58 ΑΚ. Αν πρόκειται για εμπορική επωνυμία ο έμπορος δικαιούται και την προστασία του άρθρου 13 του N. 146/ Το φαινόμενο μάλιστα του «κυβερνοσφετερισμού» αφορά χρήστες που χρησιμοποιούν διευθύνσεις που περιέχουν την επωνυμία γνωστών επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα να προκαλείται βλάβη στη φήμη των νόμιμων δικαιούχων, και αποκλεισμός τους από τη χρήση του Διαδικτύου με την επωνυμία τους. Τα ονόματα που είναι καταχωρημένα έχουν προσωποπαγή και αμεταβίβαστο χαρακτήρα, πλην των περιπτώσεων που αφορούν κληρονομικό δικαίωμα, καθολική διαδοχή, συγχώνευση και εξαγορά. Το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών στην υπ. αρ 1250/2000 απόφασή του κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα: το δικαίωμα στην προστασία της εμπορικής επωνυμίας είναι απόλυτο και αποκτάται με την προτεραιότητα στην πραγματική χρησιμοποίησή της στις συναλλαγές 11 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Δίκαιο & Internet-Νομικά ζητήματα του Διαδικτύου, Β έκδοση, Δίκαιο & Οικονομία Π.Ν. Σάκουλας, Αθήνα 2003, σελ Πολυμελές Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης 13 Ιωάννης Κ. Καράκωστας, Δίκαιο & Internet-Νομικά ζητήματα του Διαδικτύου, Β έκδοση, Δίκαιο & Οικονομία Π.Ν. Σάκουλας, Αθήνα 2003, σελ.32 18

19 η καταχώρηση έχει απλώς δηλωτική σημασία και αποτελεί μαχητό τεκμήριο για το ότι αυτός που την ενέγραψε πρώτος είναι ο πραγματικός δικαιούχος προσβάλλεται το δικαίωμα στην επωνυμία, όταν τρίτος καταχωρεί στο διαδίκτυο σελίδα με τα στοιχεία διακριτικού το οποίο αποτελεί στοιχείο της επωνυμίας δικαιούχου, με αποτέλεσμα αφενός να εντείνεται η σύγχυση μεταξύ καταναλωτών και συνεργατών δικαιούχου και τρίτου, αφετέρου ο δικαιούχος να αδυνατεί να δημιουργήσει ανάλογη σελίδα στο διαδίκτυο λόγω προηγούμενης καταχώρησής της. Στην υπ. αρ /2001 του Πολ. Πρωτ. Θεσσαλονίκης οι ενάγοντες ισχυρίστηκαν ότι ασκούν επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο χώρο του κοσμήματος οι οποίες φέρουν στις επωνυμίες και τους διακριτικούς τίτλους τους. Ισχυρίστηκαν ότι το επώνυμο τους δεν έχει το δικαίωμα να το χρησιμοποιεί κανένας στις συναλλαγές ως διακριτικό γνώρισμα μεμονωμένα. Η εναγομένη εταιρία «φιλοξενούσε» μία ηλεκτρονική σελίδα «υπό κατασκευή», στην οποία πρόσβαση είχε κάθε χρήστης και η οποία έφερε την ηλεκτρονική διεύθυνση και αποτελούσε αθέμιτη κατά την παραπάνω έννοια χρήση του επωνύμου των εναγόντων «Βιλδιρίδης» ή «Vildiridis» στις συναλλαγές, δημιουργώντας κίνδυνο εν γένει ηλεκτρονικής παρουσίας του φερομένου ως κατόχου του και συνεπώς επικείμενο κίνδυνο εκμετάλλευσης της φήμης του σε βάρος των δικών τους επιχειρήσεων και σύγχυσης του καταναλωτικού κοινού. Οι ενάγοντες υποστήριξαν ότι η περιγραφόμενη στην αγωγή πράξη της εναγομένης συνιστά, πράξη αθέμιτου ανταγωνισμού, κατά παράβαση της γενικής ρήτρας του άρθρ. 1 του Ν. 146/14, όσο και με την ειδικότερη μορφή της αθέμιτης εκμετάλλευσης ξένης φήμης και της περιγραφόμενης στην αγωγή παραπλάνησης του κοινού, έστω και αν η επίδικη ιστοσελίδα είναι «υπό κατασκευή». Το Δικαστήριο έκανε δεκτή την αγωγή. Η προστασία του domain name υπερβαίνει την νομοθεσία των εμπορικών σημάτων και της πνευματικής ιδιοκτησίας ακόμα, αφού: 1. αν το domain name αποτελεί όνομα τότε παρέχεται η προστασία των άρθρων ΑΚ 19

20 2. αν πρόκειται για εμπορική επωνυμία ή διακριτός τίτλος παρέχεται και η προστασία του άρθρου 13 του Ν. 146/ αν το domain name ταυτίζεται με το σήμα εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 4, 18 παρ.3 και 26 παρ 1. του Ν. 2239/1994 περί σημάτων, του άρθρου 1 του Ν. 146/1914 και των 914 και 919 ΑΚ 4.5. Εθνικά και Διεθνή domain names Προστασία domain names με εθνικά και διεθνή Top Level Names Υπάρχουν διάφορες καταλήξεις στα domain names στο διαδίκτυο. Όλες οι χώρες έχουν στο τέλος μια κατάληξη μοναδική, δηλωτική του κράτους π.χ. το.gr χαρακτηρίζει domain της Ελλάδας. Αυτή η κατάληξη ελέγχεται από κάθε κράτος ξεχωριστά και οι διευθύνσεις που κατοχυρώνονται ομοίως υπόκεινται σε εθνικό έλεγχο. Σε αυτό τον τομέα καταργείται η απόλυτη διεθνικότητα του διαδικτύου και εφαρμόζονται κριτήρια τοπικότητας. Οι διεθνείς καταλήξεις αντιστοιχούν και σε κάποια δραστηριότητα συγκεκριμένη, έτσι η κατάληξη.gov είναι για κυβερνητικούς οργανισμούς, η.mil για στρατιωτικούς οργανισμούς, η.net για οργανισμούς που παρέχουν υπηρεσίες Διαδικτύου, η.org για οργανισμούς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα η.edu για εκπαιδευτικούς οργανισμούς όπως πανεπιστήμια και η.com για εμπορικές επιχειρήσεις. Το.Com δεν είναι πλέον δηλωτικό μόνο εμπορικών επιχειρήσεων καθώς πολλοί δημιουργοί ιστοσελίδων ποικίλης ύλης το προτιμούν γιατί είναι το πλέον διαδεδομένο. Προβλήματα κυριότητας δημιουργούνται όταν μια αμερικάνικη π.χ. εταιρία θέλει να αγοράσει ένα domain name στην Ελλάδα π.χ. η Coca-Cola.com να αγοράσει το Coca-Cola.gr και ανακαλύπτει ότι είναι ήδη αγορασμένο από κάποιον τρίτο. Αυτό το πρόβλημα έχει ήδη εξεταστεί από την Ελληνική Δικαιοσύνη όπως είδαμε προηγουμένως. Όμως και εδώ τα domain names υπερβαίνουν την προστασία των εμπορικών σημάτων. Όπως προείπαμε μια εταιρία που κατοχυρώνει ένα εμπορικό σήμα σε μια χώρα Α δεν είναι εξασφαλισμένη και σε μια χώρα Β. Στο διαδίκτυο 20