Ο καθηγητής Πέτρος Χαρτοκόλλης και το Ψυχαναλυτικό Συµπόσιο των Δελφών

Transcript

1 Ο καθηγητής Πέτρος Χαρτοκόλλης και το Ψυχαναλυτικό Συµπόσιο των Δελφών Εύη Ζαχαρακοπούλου Ο Καθηγητής Πέτρος Χαρτοκόλλης, θα ήθελε, νοµίζω, από εµάς να συνεχίσουµε τη διαδροµή του Διεθνούς Ψυχαναλυτικού Συµποσίου των Δελφών. Ίσως µόνο µε αυτόν τον τρόπο θα µπορούσαµε να τιµήσουµε τη µνήµη του. Έκλεισε ο κύκλος της κοινής τους διαδροµής, η ζωή όµως συµβολίζεται µε τη σπείρα και όχι µε κλειστούς κύκλους. Έτσι πρέπει να φροντίσουµε εµείς, και µαζί µ εµάς και οι νεότεροι συνάδελφοι, να συνεχιστεί η επιτυχηµένη πορεία του Διεθνούς Συµποσίου Δελφών µε υψηλό επιστηµονικό επίπεδο, ανοιχτό στη διεπιστηµονικότητα και στα σύγχρονα κινήµατα σκέψης. Να συνεχίσει να διοργανώνεται στο ωραίο δελφικό τοπίο, κέντρο του κόσµου και οµφαλός της γης, για τους αρχαίους. Πάνω στα τοπία και το περιβάλλον προβάλλονται ναρκισσιστικές ανάγκες των ανθρώπων, όπως έλεγε η Jannine Chasseguet-Smirguel. Το συνέδριο αυτό είναι καρπός της συνεργασίας δυο συναδέλφων από το Τορόντο του Καναδά, ενός ψυχιάτρου του John Babatzani και ενός ψυχαναλυτή του Kaspar Tutters, µε τον Πέτρο Χαρτοκόλλη. Και για να είµαι ακριβής το ξεκίνησαν τρία ζευγάρια. Η σύζυγος του J. Babatzani είχε σπίτι στην περιοχή και είχε την ιδέα της τοποθεσίας. Το ζεύγος Tutters και το ζεύγος Χαρτοκόλλη συµφώνησαν. Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 1

2 Η διοργάνωση του Συνεδρίου συµπίπτει χρονικά µε την ίδρυση του Study Group στην Αθήνα, το 1984, για πρώτη φορά. Όπως ξέρουµε τα ενδιαφέροντα του Πέτρου Χαρτοκόλλη ήταν η φιλοσοφία, η µυθολογία, ο λόγος γενικότερα και είχε µεγάλη αγάπη για την αρχαία Ελλάδα. Επιστρέφοντας από την Αµερική, θα πρέπει να τον ενδιέφερε πολύ να ακουστεί η ψυχαναλυτική σκέψη στους Δελφούς και να συνδεθεί και τοπικά µε τους µύθους και την ιστορία του Οιδίποδα. Έτσι στο 4ο Διεθνές Συµπόσιο Δελφών η Ψυχαναλυτική Εταιρεία ανέγειρε µνηµείο στη Σχιστή οδό, εκεί όπου ο Οιδίπους λέγεται ότι σκότωσε τον πατέρα του Λάιο. Τα αποκαλυπτήρια αυτού του µνηµείου έκανε ο Πρόεδρος της ΙΡΑ και στενός φίλος του Πέτρου Χαρτοκόλλη Otto Kernberg στις , σε µια µικρή τελετή. Από το 1984 ως το 2013 έγιναν συνολικά 8 Συµπόσια. Το 1ο τον Αύγουστο του 1984 µε θέµα: «Προσωπικός Μύθος στην Ψυχαναλυτική Θεωρία», βασισµένο στην ψυχαναλυτική έννοια που είχε εισηγηθεί ο Ernst Kris το Στο συµπόσιο εξετάσθηκε η έννοια αυτή από την πλευρά της θεωρίας της ψυχολογίας του Εγώ, της θεωρίας των αντικειµενότροπων σχέσεων και τη θεωρία της ψυχολογίας του εαυτού. Οι οµιλητές, µεγάλα ονόµατα της Αγγλικής, Αµερικάνικης και Γαλλικής σχολής: οι J. Arlow, O. Kernberg, Eva Lester, Dοnald Meltzer, André Green, Janice de Saussure, Rob. Wallerstein, N. Νικολαΐδης, Γ. Ζαβιτσιάνος, καθώς και οι πέντε διδάσκοντες του Study Group, Α. Αλεξανδρή, Σ. Μπεράτη, Α. Ποταµιάνου, Π. Σακελλαρόπουλος, Π. Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 2

3 Χαρτοκόλλης και οι Καναδοί συνοργανωτές του Συµποσίου J. Babatzanis, Kaspar Tutters. Ηταν ένα πολύ σηµαντικό συµπόσιο και για µας, τους εν Ελλάδι εκπαιδευόµενους αναλυτές, την πρώτη γενιά. Ξεκινήσαµε την εκπαίδευση µε όραµα και προσδοκίες, όµως δεν είµαστε εµποτισµένοι µε την ψυχαναλυτική σκέψη που σχεδόν δεν υπήρχε τότε στην Ελλάδα. Η έδρα της Ψυχιατρικής είχε αρχίσει να διδάσκει την ψυχαναλυτική θεωρία, όµως τµήµα ψυχολογίας δεν υπήρχε στα Ελληνικά Πανεπιστήµια ακόµη. Βρεθήκαµε στους Δελφούς σε ένα λουτρό γνώσεων, εννοιών και θεωριών. Γνωρίσαµε τα ιερά τέρατα της ψυχανάλυσης που πέραν του Συµποσίου µας δίδαξαν πολλά και σε άλλα επίπεδα. Μπορεί να πει κανείς ότι σ εκείνο το Πρώτο Συµπόσιο πάθαµε «σύγχυση των γλωσσών» κατά Ferenczi. Στη συνέχεια εκδόθηκε ένας τόµος µε τις κύριες οµιλίες αυτού του συµποσίου µε εκδότες τον Πέτρο Χαρτοκόλλη και τον Ian Graham στα αγγλικά. Το 2ο Συµπόσιο µε θέµα: «Το Μητρικό στοιχείο στην Ψυχανάλυση. Κλινικές και Πολιτισµικές απόψεις», πραγµατοποιήθηκε στις Συµµετείχαν εξαίρετοι οµιλητές µε µεγαλύτερη συµµετοχή γαλλόφωνων αυτή τη φορά, αλλά και συνάδελφοι από το Ν. Δελχί και τη Δανία. Συµµετείχαν ιστορικοί και αρχαιολόγοι, ο Jean Rudha (Γενεύη), ο Αλέξης Διαµαντόπουλος, η Πόπη Ζώρα και ο Μιχ. Σακελλαρίου, οι οποίοι µίλησαν για τα γυναικεία πρόσωπα της τραγωδίας, για τη θέση του ατόµου στην κοινωνική και πολιτική ζωή της Αρχαίας Ελλάδας, για εικόνες µητρότητας στην ελληνική µυθολογία και µεταµορφώσεις της εικόνας της µητέρας στην αρχαία τραγωδία. Το καλλιτεχνικό πρόγραµµα Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 3

4 αυτού του Συµποσίου συντονιζόταν άριστα µε τις επιστηµονικές ανακοινώσεις. Προβλήθηκε η Ιφιγένεια του Μιχ. Κακογιάννη και παρουσιάστηκε απόσπασµα από την παράσταση του Θεάτρου Τέχνης, Βάκχες του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Κ. Κουν, που εικονογραφεί τη σκοτεινή πλευρά της γυναίκας και µητέρας, όπως βλέπουµε να εξετάζεται τα τελευταία χρόνια, σε συνέδρια, άρθρα και στη διεθνή βιβλιογραφία. Το 3ο Διεθνές Συµπόσιο Δελφών έγινε στις Αυγούστου 1992 µε θέµα: «Τραγωδία: Πολιτιστικές και ψυχαναλυτικές απόψεις». Επιχειρείται µία ενδελεχής επιστηµονική ανάλυση της σχέσης της Τραγωδίας και της Ψυχανάλυσης. Ο A. Green αναφέρεται στις κλινικές έννοιες της τραγικής κατάστασης. Μίλησαν επίσης οι Αρβανιτάκης Κων/νος, Ende Robert, Graham Ian, Charles Hanly, Άννα Ποταµιάνου, Πέτρος Χαρτοκόλλης, Hernandez Max από το Περού. Eπίσης, οι Francis Pasche, Benett Simon κ.ά. Δειλά αρχίζουν να εµφανίζονται Έλληνες αναλυτές της πρώτης γενιάς, οι Αλεξανδρίδης, Κόντος, Ζαχαρακοπούλου. Στο 4ο Συµπόσιο η παρουσία ελλήνων ψυχαναλυτών αυξάνεται σηµαντικά στις ελεύθερες ανακοινώσεις, στις Προεδρίες και στην οργάνωση. Οι Α. Αλεξανδρίδης, Ι. Γαβριήλ, Ε. Ζαχαρακοπούλου, Χρ. Ζερβής, Ό. Μαράτου, Σ. Μανωλόπουλος, Κ. Μπαζαρίδης, Σ. Σαββόπουλος, Κλ. Συνοδινού, Μ. Σωτηριάδης. Επίσης προστίθενται διδάσκοντες που ήρθαν στην ΕΨΕ από το εξωτερικό Θ. Βεργοπούλου, Ν. Κουρέτας, Γ. Κωστούλας, Ν. Τζαβάρας. Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 4

5 Το Διεθνές Συµπόσιο Δελφών, ως διεθνής θεσµός, παράλληλος µε το Ελληνικό Study Group, και την ΕΨΕ στη συνέχεια, ήταν πάντα ένα πολύ φιλόξενο βήµα για τους νεότερους. Στους Δελφούς δεν λειτουργούσαν συγκρούσεις και δυσκολίες, που ήταν ενεργείς στο πλαίσιο της Εταιρείας στην Αθήνα. Εκεί αισθανόµαστε πιο ελεύθεροι, εντός του πλαισίου του υψηλότατου επιπέδου επιστηµονικού λόγου, της καλλιτεχνικής δηµιουργίας, της ιστορίας και της φιλοσοφίας. Σ αυτά τα Συµπόσια, που ήταν όλα επιτυχηµένα, η ελληνική ψυχαναλυτική κοινότητα εξελισσόταν και διασκέδαζε. Και επίσης κάτι πολύ σηµαντικό, η ελληνική ψυχαναλυτική ορολογία εγγραφόταν σιγά σιγά, παράλληλα µε την ΕΨΕ στην ελληνική επιστηµονική κοινότητα. Το 4ο Διεθνές Συµπόσιο Δελφών µε θέµα: «Σεξουαλικός προσανατολισµός και Οιδιπόδειο Σύµπλεγµα» διεξήχθη στις Ιουλίου Τα Πρακτικά του 4ου Συµποσίου εξέδωσε ο Πέτρος Χαρτοκόλλης στην International Universities Press τα 2001 µε τίτλο «Mankind s Oedipal Destiny. Libidinal and Aggressive Aspects of Sexuality». Σηµαντικότατοι οµιλητές, οι Blum, Εickhoft, Friedman, Gammelgeard, Green, Hanly, Ikonen, Kemberg, Kitasama, Kristeva, Parsons, Segal, Socarides. Όπως καταλαβαίνουµε ανέπτυξαν τα επιστηµονικά θέµατα σε βάθος. Το 5ο Διεθνές Συµπόσιο Δελφών, Ο οργανωτικός φορέας είναι πλέον ο Σύλλογος Φίλων του Διεθνούς Συµποσίου Δελφών και η οργάνωση Ελληνική. Θέµα: «Αυτογνωσία: Πριν και µετά τον Φρόυντ», µε ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις και συνεχώς αυξανόµενη συµµετοχή Ελλήνων και Ελλήνων του εξωτερικού. Μόνιµες παρουσίες Eva Lester, Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 5

6 Judy Gammulgeard, André Green, Paulina Kernberg, Koσµάς Αρβανιτάκης, Michael Persons, Στ. Μπεράτη. Τα Πρακτικά του Συµποσίου εκδόθηκαν από την Εύη Ζαχαρακοπούλου από τις εκδόσεις Εlsevier, στα αγγλικά. Το 6ο Διεθνές Συµπόσιο Δελφών Οκτωβρίου 2004 µε θέµα: «Ψυχανάλυση και το Σώµα του Ανθρώπου: Πέρα από τον Σωµατο-ψυχικό Δυϊσµό», κύριοι οµιλητές Βεργοπούλου Θ., Καρασµάνης Β., Τζαβάρας Ν., Χαρτοκόλλης Π., Aisenstein M., Janinne Chassegnet-Smirgel, Gabbard Glei. Kaechele Horst, Kernbeg Otto, Koukou Martha, Pine Fred, Salonen Simo. Οι επιστηµονικές παρουσιάσεις πάντα πολύ σηµαντικές και ενδιαφέρουσες. Παρουσιάζεται θεατρική παράσταση Old Friends µε συγγραφέα τον Christopher Bollas σε σκηνοθεσία Στέλιου Κρασανάκη. Έκθεση Γλυπτικής της γλύπτριας Κλειώς Μακρή και προβολή ταινίας για την Αρχαία Υδραυλη. Το 7ο Διεθνές Συµπόσιο Δελφών έγινε στις Οκτωβρίου 2008 µε θέµα: «Ψυχανάλυση και Ιδεολογίες». Τα πρακτικά εκδόθηκαν από Κ. Μπαζαρίδη στα ελληνικά, από τις Εκδόσεις Καπόν. Κύριοι οµιλητές οι Erlich, Micheels, Parsons, Revault d Alloums, Widlochev, Aisenstein, Canestri, Hanly, Jimenez de la Java, O. Kenberg, Donald Moss. Το 8ο Διεθνές Συµπόσιο Δελφών, Ιουνίου 2013, µε θέµα: «Ο Πατέρας». Είναι το πρώτο Συµπόσιο που δεν παρευρίσκεται ο εµπνευστής και ιδρυτής του Καθ. Πέτρος Χαρτοκόλλης, ο πατέρας του Συµποσίου, ο οποίος είχε ήδη φύγει για την Αµερική. Διατηρώντας την πατρική του λειτουργία ο Πέτρος Χαρτοκόλλης παρακολούθησε την οργάνωση του 8ου Συµποσίου ως Επίτιµος Πρόεδρος, αλλά Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 6

7 απηύθυνε και λίγα λόγια σε όλους εµάς, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα ο λόγος του να κηρύξει την έναρξη των εργασιών του. Το Συµπόσιο ήταν ενδιαφέρον επιστηµονικά, όπως πάντα. Όµως υπήρχαν λιγότεροι ξένοι οµιλητές, λόγω της οικονοµικής κρίσης, ενώ το προκαθορισµένο για το 2012 συµπόσιο είχε ήδη µετατεθεί για το 2013, για τον ίδιο λόγο, µε το σκεπτικό ότι η κρίση θα δυσκόλευε την προσέλευση των Ελλήνων συνέδρων. Δεν θέλω να πω κάτι άλλο, οι περισσότεροι από εσάς είσαστε εκεί. Θα σας διαβάσω το κείµενο του Πέτρου Χαρτοκόλλη στο Συµπόσιο και θα ευχηθώ η σπείρα να γυρίζει, και το Διεθνές Συµπόσιο Δελφών, υπό την αιγίδα της ΙΡΑ και της EPF, να συνεχίσει την πορεία του µε επιτυχία. «Aγαπητοί φίλοι, Πέρασαν τριάντα χρόνια από τον καιρό που προσφωνούσα το πρώτο Συµπόσιο των Δελφών, που συνεχίστηκε ανελλιπώς κάθε τέσσερα χρόνια στην πατρίδα του Οιδίποδα. Θα µπορούσε κανείς να υποθέσει ότι το θέµα του Συµποσίου, ο Πατέρας, εµπνέεται από την τελευταία τραγωδία του Σοφοκλή, Οιδίπους επί Κολωνώ. Είναι κάπως περίεργο ότι καµία σχεδόν από τις εργασίες που ανακοινώθηκαν στους Δελφούς ώς τώρα, δεν αναφέρεται στον Οιδίποδα ως πατέρα, προφανώς γιατί ο Σοφοκλής δεν αναφέρεται στο οιδιπόδειο σύµπλεγµα σε σχέση µε το συναίσθηµα της ενοχής, όπως το θέτει ο Φρόυντ και η ψυχανάλυση, αλλά µε το συναίσθηµα της ντροπής, Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 7

8 παραβλέποντας τον µονόλογο του Οιδίποδα καθώς καρφώνει στα µάτια του τη χρυσή καρφίτσα της άψυχης Ιοκάστης. Αλλά έχω την εντύπωση, ότι και ο Φρόυντ έχασε το ενδιαφέρον του για το οιδιπόδειο σύµπλεγµα, αντικαθιστώντας το µε το ένστικτο του θανάτου. Και το ίδιο νοµίζω πως έχει συµβεί µε τη σύγχρονη ψυχανάλυση. Και γυρίζοντας στην αρχαία τραγωδία και τον Σοφοκλή, τι κάνει τον Οιδίποδα να καταλήξει στον λόφο του Κολωνού και την Αθήνα; Το πιο σωστό θα ήταν να πήγαινε προς την αντίθετη κατεύθυνση, αν δεν ήταν ο ίδιος ο Φοίβος Απόλλων που τον έστειλε προς τη Θήβα κα την Αθήνα, ακριβώς για να σκοτώσει τον πατέρα του, τον πραγµατικό του πατέρα και όχι τον θετό πατέρα του, µ άλλα λόγια αντί να ξαναγυρίσει στους γονείς που τον είχαν µεγαλώσει, αυτό θα έκανα εγώ τουλάχιστον, αγνοώντας την πατροκτόνο προφητεία του Απόλλωνα. Και αυτό και έκανα, ξανά γυρίζοντας στη χώρα της παιδικής µου ηλικίας, από όπου και θα σας θυµάµαι όλους εσάς και το Συµπόσιο των Δελφών, µε πολλή αγάπη». Iστοσελίδα της Ελληνικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας Δελτίο [τεύχος 53] 8