φροντίδα υγείας υγείας Primary Health Care

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "φροντίδα υγείας υγείας Primary Health Care"

Transcript

1 ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ Primary Health Care Τόμος 18, Τεύχος 4, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2006 ΚΩΔ ΠΛΗΡΩΜΕΝΟ ΤΕΛΟΣ ΚΕΜΠ.ΑΘ. Αριθμός Άδειας 451/91 Παπαδιαμαντοπούλου 4, ΑΘΗΝΑ πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Primary Health Care Τριμηνιαία Έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Τόμος 18, Τεύχος 4, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2006, Volume 18, Number 4, - October - December 2006 Της Σύνταξης 164 Χ. Λιονής, Α. Μαρκάκη: Οι νοσηλευτές στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας: αναγκαιότητα ή ουτοπία; 166 Ν. Αντωνάκης, Κ. Μακρή: Τι δημοσιεύεται σε αυτό το τεύχος Ερευνητικά άρθρα 168 Γ.Ι. Τσίρος, Π.Ε. Βοΐλα, Ε. Γελαστοπούλου, Γ.Δ. Μουζάκης, Κ. Πλανητέρου, Α.Ι. Τσίρου, Κ.Ι. Χρυσανθόπουλος: Τήρηση Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας: «Εκούσιος Σεβασμός» ή «Άτυπος Συμβιβασμός»; 173 Α. Κορακίδου, Α. Χριστοφέλη, Ζ. Μαυρομιχάλη, Μ. Αβουζουκλίδου, Δ. Μιχάλης: Συνήθη αίτια αλλεργικών αντιδράσεων σε πληθυσμό κέντρου υγείας αγροτικής περιοχής Ανασκοπήση 181 Β. Βιβιλάκη, Μ. Δάγλα, Μ. Μπουρουτζόγλου: Σχεδιασμός και παροχή υπηρεσιών υγείας στη λοχεία από την κοινοτική μαία Σύντομη ανασκόπηση 188 Α. Τζίμας: Επαγγελματικό ιστορικό στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Αναφορά περίπτωσης 192 Γ. Παπαδόπουλος, Δ. Μπρίμης, Α. Πετρουλάκη, Α. Πρόκλου, Σ. Τοκατλίδου, N. Δρακωνάκης: Περίπτωση ασθενούς με ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα πνεύμονα. Διαγνωστική προσέγγιση και διαχείριση ασθενούς στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Μεθοδολογία έρευνας 198 Ν. Αντωνάκης, Μ. Τσαφαντάκης: Ηλεκτρονική συνταγογραφία στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας: προτεινόμενη μεθοδολογία «εκμετάλλευσης δεδομένων» Γράμμα στον εκδότη 209 Κ. Στεφανίδου: Οδοιπορικό στην Κρήτη Νέα 211 Η φθινοπωρινή συνάντηση του EGPRN 212 EQuiP: 5th Invitational Conference 214 H φθινοπωρινή συνάντηση 2006 του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου EURACT 215 Προσεχή συνέδρια στην Ελλάδα και τον κόσμο ISSN Cited in Index Copernicus Recognised by the Greek Ministry of Health and Welfare

2 πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Primary Health Care ISSN ΕΚΔΟΤΗΣ: Μποδοσάκης-Πρόδρομος Μερκούρης Μ. Χουρμούζη 28 Κ. Τούμπα Θεσσαλονίκη Τηλ. (2310) Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής Πρόεδρος Μποδοσάκης-Πρόδρομος Μερκούρης Αντιπρόεδρος Α Δημήτριος Έλληνας Αντιπρόεδρος Β Στέλλα Αργυριάδου Γενικός Γραμματέας-Ταμίας Αθανάσιος Συμεωνίδης Ειδικός Γραμματέας Ανάργυρος Μαριόλης Μέλη Αντώνης Μπατίκας Νικόλαος Παπανικολάου Βίκη Γκαρμίρη Κυριάκος Γκιτσογλανάκης Executive Board of the Greek Association of General Practitioners President Bodosakis-Prodromos Merkouris Vice-President A Dimitrios Ellinas Vice-President B Stella Argiriadou General Secretary Treasurer Athanasios Symeonidis Special Secretary Antonis Batikas Members Anargiros Mariolis Nikolaos Papanikolaou Viky Garmiri Kyriakos Gitsoglanakis Γραμματεία Σύνταξης: Αναστασία Ρωμανίδου Τηλ.: (2810) , (28310) tasrom@yahoo.co.uk Εκτύπωση: ΤΕΧΝΟΓΡΑΜΜΑ Μ. Αυγέρη 12, Αγ. Παρασκευή Τηλ.: , Fax: techn@hol.gr Διευθυντής Σύνταξης Χρήστος Λιονής, Aναπληρωτής Καθηγητής Τμήμα Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Κρήτης Τ.Θ. 2208, Ηράκλειο Τηλ. (2810) , Fax. (2810) lionis@galinos.med.uoc.gr Αναπληρωτές Δ/ντές Σύνταξης Νίκος Αντωνάκης (Ηράκλειο) Ελευθέριος Θηραίος (Αθήνα) Επίκουροι Δ/ντές Σύνταξης Παύλος Θεοδωράκης (Ιωάννινα) Κορνηλία Μακρή (Ηράκλειο) Ανάργυρoς Μαριόλης (Αθήνα) Μέλη Συντακτικής Επιτροπής Θωμάς Αγγελόπουλος (Θάσος) Άλκης Αλεβίζος (Αθήνα) Ελένη Γεωργακίλα (Αθήνα) Νίκη Γλύστρα (Ζαγκλιβέρι) Αικατερίνη Κάβουρα (Scotlant) Ρένα Οικονομίδου (Διαβατά) Νίκος Παπανικολάου (Καρπενήσι) Βαγγέλης Πετροβίτσος (Θεσσαλονίκη) Νίκος Ρουσάκης (Λιτόχωρο) Κική Στεφανίδου (Σκύδρα) Γιώργος Τζανίδης (Πάρος) Ειρήνη Χατζοπούλου (Θεσσαλονίκη) Αναστασία Χριστοφέλη (Αλίαρτος) Γραμματεία Σύνταξης Βίκη Γκαρμίρη (Θεσσαλονίκη) Λέντζα Ιωάννα (Αθήνα) Ζωή Τσιμτσίου (Θεσσαλονίκη) Ανταποκριτές Σύνταξης Έλενα Ευαγγελάκη (Κύπρος) Θεοδώρα Ζαχαριάδου (Κύπρος) Llukan Rrumbullaku (Αλβανία) Συμβουλευτική Επιτροπή Π. Βάρδας, Καθηγητής Καρδιολογίας Παν/μίου Κρήτης Μ. Γείτονα, Επικ. Καθηγήτρια Διοίκησης Υπηρ. Υγείας Παν/μίου Θεσσαλίας Ε. Γελαστοπούλου, Επίκ. Καθηγήτρια Υγιεινής Παν/μίου Πατρών Δ. Γλάρος, Καθηγητής Ιατρικής Φυσικής Παν/μίου Ιωαννίνων Α. Καφάτος, Καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής & Διατροφής Παν/μίου Κρήτης Ι. Κυριόπουλος, Καθηγητής Οικονομικών της Υγείας Εθνικής Σχ. Δημόσιας Υγείας Θ. Κωνσταντινίδης, Επικ. Καθηγητής Υγιεινής, Πανεπιστήμιο Θράκης Β. Μαυρέας, Καθηγητής Ψυχιατρικής Παν/μίου Ιωαννίνων M. Σγάντζος, Λέκτορας Ανατομίας Παν/μίου Θεσσαλίας K. Σιαμόπουλος, Καθηγητής Νεφρολογίας Παν/μίου Ιωαννίνων Ν. Σιαφάκας, Καθηγητής Πνευμονολογίας Παν/μίου Κρήτης K. Σουλιώτης, Διδάκτωρ Οικονομικών και Πολιτικής Υγείας Λ. Σπάρος, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Παν/μίου Αθηνών T. Φιλαλήθης, Αναπλ. Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης Γ. Χριστοδούλου, Καθηγητής Ψυχιατρικής Παν/μίου Αθηνών Editor-in-Chief Christos Lionis, Αssociate Professor Faculty of Medicine, University of Crete P.O. Box 2208, Heraklio Tel.: , Fax: lionis@galinos.med.uoc.gr Associate Editors Nick Antonakis (Heraklio) Εleftherios Thireos (Athens) Assistant Editors Pavlos Theodorakis (Ioannina) Kornilia Makri (Heraklio) Anargiros Mariolis (Athens) Members of Editorial Board Thomas Aggelopoulos (Thessaloniki) Alkis Alevizos (Athens) Eleni Georgalika (Athens) Niki Glistra (Zagliveri) Ekaterini Kavoura (Scotlant) Rena Ikonomidou (Diavata) Nikos Papanikolau (Karpenisi) Vaggelis Petrovitsos (Thessaloniki) Nikos Rousakis (Litochoro) Kiki Stefanidou (Skidra) Giorgos Tzanidis (Paros) Irini Chatzopoulou (Thessaloniki) Anastasia Christofeli (Aliartos) Journals Managers Elena Euaggelaki (Cyprus) Lentza Ioanna (Athens) Zoi Tsimtsiou (Thessaloniki) Corresponding Editors Elena Evaggelaki (Cyprus) Theodora Zaxariadou (Cyprus) Llukan Rrumbullaku (Αlbania) Advisory Board P. Vardas, Professor of Cardiology, University of Crete M. Geitona, Assistant Professor, University of Thessalia E. Gelastopoulou, Assistant Professor of Hygiene, University of Patras D. Glaros, Professor of Medical Physics, University of Ioannina A. Kafatos, Professor of Health Promotion and Nutrition, University of Crete Τh. Konstantinides, Assistant Professor of Hygiene, University of Thrace J. Kyriopoulos, Professor of Health Economics, National School of Public Health V. Mavreas, Professor of Psychiatry, University of Ioannina M. Sgantzos, Lecturer of Anatomy in University of Thessalia K. Siamopoulos, Professor of Nephrology, University of Ioannina N. Siafakas, Professor of Lung and Thorax, University of Crete K. Souliotis, PhD, Health Policy and Economics L. Sparos, Εmeritus Professor of Social Medicine, University of Athens A. Philalithis, Associate Professor of Social Medicine, University of Crete G. Christodoulou, Professor of Psychiatry, University of Athens

3 ΚΑΤΑΧΩΡΗΣΗ

4 πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Primary Health Care Τριμηνιαία Έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής Quarterly edited by the Greek Association of General Practitioners Τόμος 18, Τεύχος 4, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2006, Volume 18, Number 4, - October - December 2006 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Της Σύνταξης Χ. Λιονής, Α. Μαρκάκη: Οι νοσηλευτές στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας: αναγκαιότητα ή ουτοπία; Ν. Αντωνάκης, Κ. Μακρή: Τι δημοσιεύεται σε αυτό το τεύχος Ερευνητικά άρθρα Γ.Ι. Τσίρος, Π.Ε. Βοΐλα, Ε. Γελαστοπούλου, Γ.Δ. Μουζάκης, Κ. Πλανητέρου, Α.Ι. Τσίρου, Κ.Ι. Χρυσανθόπουλος: Τήρηση Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας: «Εκούσιος Σεβασμός» ή «Άτυπος Συμβιβασμός»; Α. Κορακίδου, Α. Χριστοφέλη, Ζ. Μαυρομιχάλη, Μ. Αβουζουκλίδου, Δ. Μιχάλης: Συνήθη αίτια αλλεργικών αντιδράσεων σε πληθυσμό κέντρου υγείας αγροτικής περιοχής Ανασκοπήση Β. Βιβιλάκη, Μ. Δάγλα, Μ. Μπουρουτζόγλου: Σχεδιασμός και παροχή υπηρεσιών υγείας στη λοχεία από την κοινοτική μαία Σύντομη ανασκόπηση Α. Τζίμας: Επαγγελματικό ιστορικό στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Αναφορά περίπτωσης Γ. Παπαδόπουλος, Δ. Μπρίμης, Α. Πετρουλάκη, Α. Προκλου, Σ. Τοκατλίδου, N. Δρακωνάκης: Περίπτωση ασθενούς με ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα πνεύμονα. Διαγνωστική προσέγγιση και διαχείριση ασθενούς στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Μεθοδολογία Έρευνας Ν. Αντωνάκης, Μ. Τσαφαντάκης: Ηλεκτρονική συνταγογραφία στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας: προτεινόμενη μεθοδολογία «εκμετάλλευσης δεδομένων» Γράμμα στον εκδότη Κ. Στεφανίδου: Οδοιπορικό στην Κρήτη Νέα Η Φθινοπωρινή συνάντηση του EGPRN EQuiP: 5th Invitational Conference H Φθινοπωρινή συνάντηση 2006 του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου EURACT Προσεχή συνέδρια στην Ελλάδα και τον κόσμο CONTENTS Editorial Ch. Lionis, A. Markaki: Nurses in Primary Health care: Necessity or fantasy? N. Antonakis, K. Makri: What is published in this issue Original papers G. Tsiros, P. Voila, E. Jelastopulu, G. Mouzakis, K. Planiterou, A. Tsirou, K. Chrisanthopoulos: Medical Ethics and Deontology: Voluntary Respect or Informal Compromise? A. Korakidou, A. Christofeli, Z. Mauromixali, M. Avouzouklidou, D. Michalis: Common causes of allergic reactions in the population of a rural Health Centre Reviews V. Vivilaki, M. Daglas, M. Mpouroutzoglou: Redesigned community postnatal care led and delivered by midwives Short review L.A. Tzimas: Occupation Primary health care. Questionnaires Case Report G. Papadopoulos, D. Brimis, A. Petroulaki, A. Proklou, S. Tokatlidou: A case of lung squamous cell carcinoma. Diagnosis and treatment in primary health care Methodology of research N. Antonakis, M. Tsafantakis: Electronic prescription in primary care: suggested methodology for data mining Letter to the editor K. Stefanidou: Journey in Crete Νews The automn meeting of EGPRN EQuiP: 5th Invitational Conference Report for the 2006 automn meeting of the European Commite of EURACT Following congresses in Greece and the world

5 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Χ. Λιονής και συν. Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 4, , 2006 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Τόμος 18, Τεύχος 4, , 2006 τησ συνταξησ editorial Οι νοσηλευτές στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας: αναγκαιότητα ή ουτοπία; Αρκετή συζήτηση έχει γίνει για την αποτελεσματικότητα της Π.Φ.Υ. Πολλά νομοθετήματα έχουν παραχθεί, αρκετές δημόσιες συζητήσεις και διαβουλεύσεις έχουν διεξαχθεί στη χώρα μας χωρίς όμως μια ουσιαστική αξιολόγηση των διαφόρων μέτρων τα οποία εισήγαγαν, παρά τις πρόσφατες δημοσιευμένες προσεγγίσεις. Αντίθετα λίγο μελάνι έχει χυθεί για το ρόλο, την εμπλοκή, την αποτελεσματικότητα κα ι την αποδοτικότητα και άλλων, πλην των ιατρών, επαγγελματιών υγείας. Ιδιαίτερα ο ρόλος της νοσηλεύτριας και της μαίας στην Π.Φ.Υ., έχει τύχει επισταμένης αναγνώρισης τόσο από τις Σχολές Επιστημών Υγείας σε Ευρωπαϊκά και Αμερικανικά πανεπιστήμια όσο και από το σύστημα υγείας προηγμένων στην Π.Φ.Υ. χωρών, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, την Σκανδιναβία και την Ολλανδία 1,2. Στην Ελλάδα αντίθετα δεν έχει συζητηθεί διεξοδικά ο ρόλος, η πιθανή συμβολή, το περιεχόμενο της μετεκπαίδευσης και της εξειδίκευσής τους. Συνεπώς, εξακολουθεί να γίνεται αναφορά σ αυτά τα επαγγέλματα υγείας με τον όρο παραϊατρικά (paramedical) επαγγέλματα, οι δε επαγγελματίες υγείας αναφέρονται και από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς ως «μη ιατρικό προσωπικό» ή «λοιπό προσωπικό». Εδώ ο συμβολισμός που αναδύεται μέσα από την άρνηση ύπαρξης μιας ιδιότητας είναι προφανής και ενδεικτικός της ιατροκεντρικής ταυτότητας τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό χώρο της υγείας. Αναρωτιέται λοιπόν ο «μη ιατρός» επαγγελματίας υγείας, η τεχνογνωσία του και επομένως η δυνατότητα συμβολής του στη Δημόσια Υγεία ή στο επίπεδο υγείας μιάς κοινότητας είναι λιγότερο σημαντική ή επιθυμητή από την πολιτεία; Ο βοηθητικός ρόλος και το περιορισμένο εύρος και φάσμα δραστηριοτήτων των νοσηλευτών και μαιών στην κοινότητα, όπως μια πρόσφατη 164 δημοσίευση υπογραμμίζει 4, διαχωρίζει ουσιαστικά τις προσφερόμενες υπηρεσίες Π.Φ.Υ. στην Ελλάδα από τις αντίστοιχες των προαναφερθέντων προηγμένων χωρών. Η ουσιαστική ανάμειξη Εξειδικευμένων Κλινικών Νοσηλευτών (Clinical Nurse Specialists) ή Νοσηλευτών Προηγμένης Άσκησης (Advanced Practice Nurses) στη διαχείριση νοσημάτων και ιδιαίτερα της υπέρτασης, του σακχαρώδη διαβήτη, των χρόνιων αναπνευστικών νοσημάτων αλλά και σε καταστάσεις που μειώνουν την ποιότητα ζωής, όπως της ακράτειας των ούρων και της χρόνιας κόπωσης έχει τεκμηριωθεί από διεθνείς μελέτες 5-8. Ενόψει της συζήτησης που είναι πάλι επίκαιρη για την Π.Φ.Υ. και την αποτελεσματικότητά της 9, αξίζει να συζητηθεί ξανά ο ρόλος αυτών των επαγγελμάτων υγείας 10, να εξετασθεί η δυνατότητα εξειδίκευσής τους στη Π.Φ.Υ. 11, να συζητηθεί η μεταπτυχιακή εκπαίδευσή τους, με ειδική αναφορά στην Π.Φ.Υ. και ακόμη να συζητηθεί ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας της ομάδας υγείας στην οποία συμμετέχουν, που μέχρι σήμερα δεν κατέλαβε τη θέση που της αξίζει ως έννοια και λειτουργία 12. Η εκ νέου ψηλάφηση των θεμάτων αυτών καθώς και η συζήτησή τους στο πλαίσιο μιας προοπτικής και αποτελεσματικής ανάπτυξης της Π.Φ.Υ. με αναφορά στον Γενικό Ιατρό και στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της Π.Φ.Υ. φαίνεται να αποτελεί ένα επίκαιρο αλλά και ιδιαίτερα ελκυστικό θέμα. Η ανάγκη δε γιά οριοθέτηση και αποσαφήνιση της νοσηλευτικής πράξης στην Π.Φ.Υ. γίνεται επιτακτικότερη με ερωτήματα όπως: Ποιός οφείλει να είναι ο ρόλος του νοσηλευτή Π.Φ.Υ. με βάση τις διεθνείς επιταγές αλλά και την αμείλικτη ελληνική πραγματικότητα; Περιλαμβάνει αυτός ο όρος την ιδιότητα του

6 Χ. Λιονής και συν. Τόμος 18, Τεύχος 4, 2006 κοινοτικού νοσηλευτή και την ιδιότητα του επισκέπτη υγείας; Ποιά πρέπει να είναι η κατεύθυνση της νοσηλευτικής εκπαίδευσης γιά την κατάλληλη προετοιμασία του νοσηλευτή Π.Φ.Υ.: Πως θα διασφαλίζεται η ομαλή και αποτελεσματική διεπιστημονική συνεργασία όλων των μελών της ομάδας Π.Φ.Υ.; Αυτά είναι μερικά από τα βασικά ερωτήματα που δημιουργούνται και χρήζουν προσεκτικών και έγκαιρων απαντήσεων. Απαντήσεις που δεν μπορούν να δοθούν παρά μόνο μέσα από ένα αμοιβαίο και ειλικρινή διάλογο, παραμερίζοντας συντεχνιακές και «λοιπές» προκαταλήψεις. Άλλωστε, σε ένα μη προβλέψιμο σύστημα υγείας, η πρόκληση είναι να είσαι proactive παρά reactive. Βιβλιογραφικές Αναφορές 1. Jenkins-Clarke S, Carr-Hill R. Changes, challenges and choices for the primary health care workforce: looking to the future J Adv Nsg, 34: , Dowswell T, Wilkin D, Kirk S, Banks-Smith J. Primary care groups and trusts: a threat or an opportunity for the development of communitybased nursing in England. J Nsg Management, 10: , Clendon J, White G. The feasibility of a nurse practitioner-led primary health care clinic in a school setting: a community needs analysis. J Adv Nsg, 34: , Markaki A, Antonakis N, Philalithis A, Lionis C. Primary health care nursing staff in Crete: an emerging profile. Int Nsg Review, 53:16-18, Vrijhoef Bert. Is it justifiable to treat chronic patients by nurse specialists? Evaluation of effects on quality of care. Thesis, University of Maastricht, Bodenheimer T, MacGregor K, Stothart N. Nurses as leaders in chronic care. BMJ 330: , Aubert RE, Herman WH, Waters J, Moorp W, Sutton D, Peterson BL, Bailey CM, Koplan JP. Nurse case management to improve glycemic control in diabetic patients in Health Maintenance Organization; A randomized controlled trial. Ann Inter Med, 129: , Wearden AJ, Riste L, Dowrick C, Chew - Graham C, Bental RP, Morriss PK. Fatigue intervention by nurses evaluation The FINE trial. A randomised controlled trial of nurse led self-help treatment for patients in primary care with chronic fatigue syndrome: study protocol. BMC Medicine, 4:9, Λιονής Χ, Μποδοσάκης ΜΠ. Απόψεις για τη σημερινή κατάσταση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και προτάσεις για τη βελτίωση της. Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, 12:7-9, Τσιριντάνη Μ, Μπινιώρης Σ. Συμμετοχή των νοσηλευτών στη διαμόρφωση νέων ρόλων και εφαρμογών στα Περιφερειακά Συστήματα Υγείας. Νοσηλευτική, 42: , Kατσουλάκη Σ, Νταφογιάννη Χ. Υπάρχει θεσμοθέτηση της κοινοτικής Νοσηλευτικής ως ειδικότητας και ως επαγγέλματος; Ελληνική και διεθνής εμπειρία. Νοσηλευτική, 1:90-99, Πύλλη Μ, Γιαννακοπούλου Μ, Θηραίος Ε, Παπαθανάσογλου Ε. Μελέτη της διεπαγγελματικής συνεργασίας σε ελληνικά κέντρα πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας. Νοσηλευτική 44: , Χρήστος Λιονής Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικής και Οικογενειακής Ιατρικής Πανεπιστημίου Κρήτης Αδελαϊς Μαρκάκη Κλινικά Εξειδικευμένη Κοινοτική Νοσηλεύτρια Δ.Υ.ΠΕ. Κρήτης Σημείωση: Το άρθρο αυτό δημοσιεύεται παράλληλα στα «Ιατρικά Χρονικά της Κρήτης» και στην «Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας» 165

7 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Ν. Αντωνάκης και συν. Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 4, , 2006 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Τόμος 18, Τεύχος 4, , 2006 τησ συνταξησ editorial Τι δημοσιεύεται σε αυτό το τεύχος Η έκδοση ενός τεύχους του περιοδικού, εμπεριέχει όλο το άγχος, την αγωνία αλλά και τη χαρά της δημιουργίας. Όταν ολοκληρώνεται το τεύχος και φεύγει για το τυπογραφείο ξεχνάμε τις ώρες της δουλειάς που χρειάστηκαν από κάθε έναν από εμάς χωριστά αλλά και από όλους μαζί. Κρατάμε στα χέρια μας τις δοκιμαστικές εκτυπώσεις, όπως η μάνα το νεογέννητο παιδί. Ξέρουμε ότι η τελειότητα δεν είναι εφικτή, αλλά ξέρουμε επίσης, ότι η βελτίωση πρέπει να φαίνεται σε κάθε καινούριο τεύχος. Συνεχίζοντας την προσπάθεια που αρχίσαμε στο δεύτερο τεύχος του 2006 για βελτίωση του περιεχομένου του περιοδικού, δημοσιεύουμε στο τεύχος αυτό άρθρα όλων των ειδών που δέχεται το περιοδικό. Εκτός από τα δύο άρθρα της σύνταξης, που έχουμε πια καθιερώσει, δημοσιεύουμε ερευνητικά άρθρα, ανασκοπήσεις, ένα γράμμα στον εκδότη, μία αναφορά περίπτωσης (case report) και μια εργασία που σχετίζεται με τη μεθοδολογία της έρευνας. Το γράμμα στον εκδότη που δημοσιεύουμε στο τεύχος αυτό, γράφτηκε από ένα νέο μέλος της Συντακτικής Επιτροπής, την κ. Κική Στεφανίδου, Γιατρό Γενικής Ιατρικής με αξιόλογη εμπειρία στο εξωτερικό. Το παρουσιάζουμε πρώτο, γιατί πραγματικά μας εντυπωσίασε ο ενθουσιασμός με τον οποίο περιγράφει την πρώτη επαφή της με την Συντακτική Επιτροπή αλλά και την Ερευνητική/Εκπαιδευτική ομάδα μας εδώ στην Κρήτη. Είναι αυτός ο ενθουσιασμός που βοηθά εμάς τους παλιότερους να συνεχίσουμε. Κάποιοι από εμάς κοντεύουν είκοσι χρόνια στην έρευνα και την εκπαίδευση και η χαρά μας είναι μεγάλη να βλέπουμε νεότερους συναδέλφους δίνουν καινούριο αίμα στην προσπάθεια αυτή. Από το Κέντρο Υγείας Σπηλίου λάβαμε και δημοσιεύουμε με ιδιαίτερη χαρά το άρθρο της Μαίας κ. Βιβιλάκη και των συνεργατών της για το σχεδιασμό και την παροχή των υπηρεσιών υγείας στη λοχεία από την κοινοτική Μαία. Η παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας στην επικίνδυνη περίοδο της λοχείας, αναμφισβήτητα μπορεί να αποτελέσει τεκμήριο βελτίωσης της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) στη χώρα μας. Από το Κέντρο Υγείας Αλιάρτου και το Κέντρο Υγείας Μεγάρων προέρχεται άρθρο της συναδέλφου κ. Κορακίδου και των συνεργατών της, που διερευνά το φάσμα των αλλεργικών αντιδράσεων που καλείται να αντιμετωπίσει μια μονάδα ΠΦΥ. Η συζήτηση του άρθρου παρουσιάζει, κατά τη γνώμη μας, ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Το άρθρο του συναδέλφου κ. Γ. Τσίρου και των συνεργατών του με τίτλο «Τήρηση ιατρικής Ηθικής και δεοντολογίας», φέρνει αισιόδοξο μήνυμα σε σχέση με την τήρηση των κανόνων της ιατρικής δεοντολογίας από τους γιατρούς στη χώρα μας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η βραχεία δημοσίευση του συναδέλφου κ. Τζίμα, ειδικευόμενου στην Ιατρική της Εργασίας, σχετικά με τη λήψη του επαγγελματικού ιστορικού στην ΠΦΥ. Ο συγγραφέας, στο σύντομο και περιεκτικό κείμενο του προτείνει την λήψη του επαγγελματικού ιστορικού με τέσσερις σύντομες ερωτήσεις, που θα βοηθήσουν αποτελεσματικά τον Γιατρό Γενικής Ιατρικής στην καθημερινή άσκηση του λειτουργήματος του. Οι αναφορές περιπτώσεων (case reports) δεν είναι από τα συνηθέστερα άρθρα που δέχεται το περιοδικό μας για κρίση και δημοσίευση. Στο τεύχος αυτό με χαρά δημοσιεύουμε το άρθρο του συναδέλφου κ. Παπαδόπουλου και των συνεργατών του από το Περιφερειακό Ιατρείο Ασημίου της Κρήτης, στο οποίο παρουσιάζεται η διαγνωστική προσέγγιση και η διαχείριση ασθενούς με μοναδικό σύμπτωμα τον επίμονο βήχα. Ο ασθενής 166

8 Ν. Αντωνάκης και συν. Τόμος 18, Τεύχος 4, 2006 τελικά έπασχε από καρκίνο του πνεύμονα και η διάγνωση έγινε έγκαιρα. Το άρθρο με τίτλο: «Ηλεκτρονική συνταγογραφία στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, προτεινόμενη μεθοδολογία εκμετάλλευσης δεδομένων» είναι προϊόν μακρόχρονης μελέτης των μεθόδων εκμετάλλευσης δεδομένων ιατρικού φακέλου, στο Κέντρο Υγείας Ανωγείων. Αποτελεί τη συνέχεια άλλου άρθρου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό μας το 2005 (Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, 17:38-45, 2005) και αφήνεται στην κρίση του αναγνώστη. Αντωνάκης Νίκος Αναπληρωτής Δ/της Σύνταξης Μακρή Κορνηλία Επίκουρη Δ/τρια Σύνταξης 167

9 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Γ.Ι. Τσίρος και συν. Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 4, , 2006 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Τόμος 18, Τεύχος 4, , 2006 ερευνητικο αρθρο Original paper Τήρηση Ιατρικής Ηθικής και Δεοντολογίας: «Εκούσιος Σεβασμός» ή «Άτυπος Συμβιβασμός»; Γ.Ι. Τσίρος 1, Π.Ε. Βοΐλα 2, Ε. Γελαστοπούλου 3, Γ.Δ. Μουζάκης 4, Κ. Πλανητέρου 5, Α.Ι. Τσίρου 3, Κ.Ι. Χρυσανθόπουλος 2 Περίληψη Σκοπός: Η αξιολόγηση της τήρησης και αποδοχής της ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας από τους ιατρούς, σ όλα τα επίπεδα υγειονομικής περίθαλψης, με στόχο την ανάδειξη του επιπέδου ευσυνειδησίας και συμπεριφοράς τους απέναντι σε ασθενείς και συνάδελφους. Υλικό και Μέθοδος: Συμπληρώθηκε ανώνυμο ερωτηματολόγιο από 116 ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων από νοσηλευτικά ιδρύματα του Νομού Αχαΐας. Έγινε αξιολόγηση, ομαδοποίηση και επεξεργασία των απαντήσεων για συγκρίσεις, κατά φύλο και τομέα ειδικότητας (λογισμικό S.P.P.S. v.11,5). Αποτελέσματα: Σε σύνολο 116 ιατρών (51% άνδρες και 49% γυναίκες, μ.ο. ηλικίας 31 ετών) διακρίνουμε ανά ιατρικό τομέα: 31% στον Παθολογικό (Π/Θ), 22,4% στον Χειρουργικό (Χ/Κ), 18,1% Γενικούς ιατρούς (Γ.Ι.), 12,9% στον Εργαστηριακό (Εργ) τομέα, 11,2% Αγροτικούς Ιατρούς (Αγρ) και 4,3% δεν αναφέρουν ειδικότητα. Πάνω από το 99% των ιατρών δηλώνουν ότι οι ίδιοι τηρούν την ιατρική δεοντολογία, ενώ για τους συναδέλφους τους πιστεύουν ότι την τηρούν μόνο το 57% αυτών (42,3% Χ/Κ έως 81% Γ.Ι.). Η συνεργασία με τους συναδέλφους και το παραϊατρικό προσωπικό κρίνεται ικανοποιητική από το 46% και 50% αντίστοιχα (23% Χ/Κ έως 62% Γ.Ι., p=0,007). Το 63% δηλώνει ότι ενημερώνει για την ιατρική περίθαλψη τούς ασθενείς (38,5% Αγρ. έως 72,2% Π/Θ) και το 44% τους συνθεράποντες συναδέλφους (15,4% Αγρ. έως 60% Εργ., p=0,01). Το 36% πιστεύει ότι ο ιατρός οφείλει να έχει υποδειγματικό τρόπο ζωής-συμπεριφοράς. Με την απόλυτη τήρηση του ιατρικού απορρήτου συμφωνεί το 73,3% των ιατρών, μη-αναγνωρισμένα θεραπευτικά μέσα χρησιμοποιεί μόνο το 13%, ενώ «μερικές φορές» το 26%. Άνω του 99% δεν θα ελάμβανε αμοιβή από συνάδελφό του, για τις προσφερόμενες προς αυτόν ιατρικές υπηρεσίες. Στην επιλογή συνεκτίμησης ασθενούς από συνάδελφο άλλης ειδικότητας, το 70% των ερωτηθέντων ιατρών στηρίζεται στην εμπιστοσύνη και συνεργασία. Συμπεράσματα: Γενικά, η τήρηση της ιατρικής δεοντολογίας από τους ιατρούς, εφαρμόζεται στην πλειοψηφία τους ενθαρρυντικά και με ευσυνειδησία. Για μια καλύτερη προσέγγιση-συμπεριφορά, σημαντικοί αρωγοί είναι η ενημέρωση μέσω ειδικών σεμιναρίων ηθικής και δεοντολογίας, βελτίωση της ιατρικής εκπαίδευσης και εν γένει η ομαλή συνεργασία των ιατρών, τόσο μεταξύ τους όσο και με το παραϊατρικό προσωπικό προς όφελος των ασθενών. 1 Γενικός Ιατρός, Π.Ι. Χαβαρίου Κ.Υ. Γαστούνης, 2 Παθολογική Κλινική Π.Γ.Ν.Πατρών, 3 Εργαστήριο Υγιεινής, Ιατρική Σχολή Παν/μίου Πατρών, 4 Γενικός Ιατρός, Κέντρο Υγείας Γόννων, 5 Γενική Ιατρική Π.Γ.Ν.Πατρών Εισαγωγή Η θεμελιώδης αρχή της σύγχρονης ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας βασίζεται ακόμη και σήμερα στην περίφημη φράση του Ιπποκράτη «Ώφελείν ή μη βλάπτειν», δηλαδή ο ιατρός πρέπει πάντοτε να αποβλέπει σε ωφέλεια και όχι σε βλάβη της υγείας του ασθενούς 1. Η Ευρωπαϊκή επιτροπή του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας δημοσίευσε το 1994 τις «Αρχές των δικαιωμάτων των ασθενών για την Ευρώπη». Οι αρχές αυτές περιλαμβάνουν: α) την προστασία του θεμελιώδους δικαιώματος του ανθρώπου για ιατρική φροντίδα, β) την προστασία της αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας του ασθενούς, γ) τον σεβασμό των δικαιωμάτων του ασθενούς ως ατόμου και δ) την φροντίδα, ώστε οι ασθενείς να αποκομίζουν το μέγιστο δυνατό όφελος από το σύστημα υγείας στην Ευρώπη 2. Σκοπός της εργασίας αυτής ήταν η αξιολόγηση της αποδοχής και τήρησης της ιατρικής δεοντολογίας από τους Λέξεις κλειδιά (MeSH Hellas): Ιατρική δεοντολογία, Συμπεριφορά ιατρών, Επαγγελματική ευσυνειδησία Υποβλήθηκε: 1 Ιουλίου 2004 Επανυποβλήθηκε: 29 Οκτωβρίου 2005 Έγινε δεκτή διά δημοσίευση: 7 Νοεμβρίου 2006 Υπεύθυνος αλληλογραφίας: Γεώργιος Ι. Τσίρος, Γενικός Ιατρός, Αγίου Τρύφωνος 32, Τ.Κ: 27200, Αμαλιάδα, Τηλ , Ε-mail: geotsiro@otenet.gr 168

10 Γ.Ι. Τσίρος και συν. Τόμος 18, Τεύχος 4, 2006 Medical Ethics and Deontology: Voluntary Respect or Informal Compromise? G. Tsiros, P. Voila, E. Jelastopulu, G. Mouzakis, K. Planiterou, A. Tsirou, K. Chrisanthopoulos Summary Aim: The evaluation of acceptance and compliance with the medical deontology by the physicians with the aim to survey the level of their conscientiousness and their behaviour towards patients and colleagues. Material and Method: 116 physicians of different specialties, working in primary and secondary health care institutions in the Prefecture of Achaia, completed an 11-items anonymous questionnaire with regard to the different aspects of the code of medical ethics. The answers were grouped for comparisons by sex and specialization and the statistical analysis was performed by SPSS v for Windows. Results: From 116 doctors (31% Internal Medicine, 22,4% Surgery, 12,9% Laboratory Medicine, 18,1% General Practitioners, 11,2% Rural Doctors, 4,3% without mentioning specialty), the 51% were male and 49% female with an average age of 32 years. Nearly all physicians (99,1%) report that they are observing the laws of medical deontology by themselves, whereas only 57% of the asked physicians believe the same for their colleagues varying from 42,3% (Surgeons) to 81% (General Practitioners). Conclusions: In general, the observation of medical deontology by the physicians is applied in an encouraging way and with conscientiousness. Nevertheless, there is a great need in improvement of ethics and deontology teaching during the medical education as well as in implementing training programs for physicians in clinical ethics. Codes of ethics help the physicians maintain focus on serving patients through solid science, recognize one s limitations and the skills of others, protect patient secrets and set a value on professional services in a responsible manner. Key Words: Medical deontology, Behavior of doctors, Professional conscientiousness University Hospital of Patras, Medical School, University of Patras ιατρούς, με στόχο την ανάδειξη του επιπέδου ευσυνειδησίας και συμπεριφοράς τους απέναντι σε ασθενείς και συνάδελφους. Πληθυσμός μελέτης Μέθοδος Στην παρούσα μελέτη επιλέχθηκε τυχαίο δείγμα 116 ιατρών διαφόρων ειδικοτήτων, απ όλες τις βαθμίδες περίθαλψης υγείας (Π.Ι., Κ.Υ., Νοσοκομεία /Π.Γ.Ν.Π) του Νομού Αχαΐας. Συμπληρώθηκε ανώνυμο ερωτηματολόγιο με «ενδεικτικές ερωτήσεις» που διέπουν τον Κώδικα Ηθικής και Ιατρικής Δεοντολογίας (Παράρτημα Α), βασιζόμενες α) στον Διεθνή Κώδικα Ιατρικής Ηθικής και τις τροποποιήσεις του (1968/1983), β) στις Διακηρύξεις της Γενεύης (1948) και Λισσαβόνας (1981) και γ) στην Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (1994) 2-4. Η αξιολόγηση, ομαδοποίηση και επεξεργασία των απαντήσεων για συγκρίσεις κατά φύλο και τομέα ειδικότητας (Παθολογικός -Π/Θ, Χειρουργικός -Χ/Κ, Εργαστηριακός -Εργ, Γενικοί ιατροί - Γ.Ι., Αγροτικοί ιατροί - Αγρ) έγινε με το λογισμικό S.P.S.S. v Η συμπερασματολογική στατιστική έγινε με χ 2 και όλοι οι στατιστικοί έλεγχοι ήταν αμφίπλευροι, με p<0,05 να θεωρείται στατιστικά σημαντικό. Αποτελέσματα Σε σύνολο 116 ιατρών (51% άνδρες και 49% γυναίκες, μ.ο. 31 έτη, εύρος έτη) διακρίνουμε ανά ιατρικό τομέα: 31% Π/Θ, 22,4% Χ/Κ, 18,1% Γ.Ι., 12,9% Εργ, 11,2% Αγρ, και 4,3% χωρίς αναφορά. Σχετικά με την κατάρτιση των ιατρών το 79,3% είναι ειδικευόμενοι, 11,2% Αγροτικοί και 9,5% ειδικευμένοι ιατροί. «Ικανοποιητική» συνεργασία με τους συναδέλφους τους και με το παραϊατρικό προσωπικό αναφέρουν κυρίως οι άνδρες (52,5% και 55,9% αντίστοιχα), ενώ η πλειοψηφία των γυναικών χαρακτηρίζει «μέτρια» την συνεργασία με τους συναδέλφους (56,1%) και το παραϊατρικό προσωπικό (52,6%). Κυρίως, οι Χειρουργοί και οι Αγροτικοί ιατροί κρίνουν την συνεργασία με τους συναδέλφους τους από «μέτρια» έως «μη ικανοποιητική», με τη διαφορά ως προς τις υπόλοιπες ειδικότητες να είναι στατιστικά σημαντική (p<0,05). Για την τήρηση του ιατρικού απορρήτου το 73,3% των ιατρών δηλώνει «απόλυτη εφαρμογή» (p=0,03) και 25% «όταν ζητηθεί από τον ασθενή» (Χ/Κ 19%, Αγρ 54%, p=0,03). Πριν την εφαρμογή επεμβατικών και θεραπευτικών μέσων το 63% των ιατρών ενημερώνει «πάντα» και 33% «συχνά» τους ασθενείς τους. Επίσης, το 44% ενημερώνει «πάντα» και το 45,7% «συχνά» τους συναδέλφους του για την έκβαση της πορείας των από κοινού παρακολουθούμενων ασθενών. Όσον αφορά την ενημέρωση των ασθενών και των συναδέλφων παρατηρούμε στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ των Παθολόγων και των Αγροτικών ιατρών (p=0,03). Επιπρόσθετα, στην ενημέρωση των συναδέλφων, στατιστικά σημαντική είναι και η διαφορά μεταξύ των Εργ. κ Αγροτικών ιατρών (p=0,014) (Πίνακας I). Η πλειονότητα των ιατρών (61,2%) δεν θα 169

11 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Γ.Ι. Τσίρος και συν. Πίνακας I. Ενημέρωση των ασθενών για τα ακολουθούμενα θεραπευτικά μέσα, και των συναδέλφων για την έκβαση της πορείας των από κοινού παρακολουθούμενων ασθενών, ανά τομέα ειδικότητος, σε % (n). Τομέας Γ.Ι. Εργ. Αγρ. Π/Θ Χ/Κ Ενημέρωση Ασθεν. Συναδ. Ασθεν. Συναδ. Ασθεν. Συναδ. Ασθεν. Συναδ. Ασθεν. Συναδ. ΝΑΙ 71,4 (15) 38,1% (8) 60% (9) 60% (9) 38,5% (5) 15,4% (2) 72,2% (26) 50% (18) 61,5% (16) 46,2% (12) ΣΥΧΝΑ 28,6% (6) ΟΧΙ 0% (0) 52,4% (11) 9,5% (2) 40% (6) 0% (0) 40% (6) 0% (0) 53,8% (7) 7,7% (1) 46,2% (6) 38,5% (1) 27,8% (10) 0% (0) 44,4% (16) 5,6% (2) 34,6% (9) 3,8% (1) 50% (13) 3,8% (1) χρησιμοποιούσε σε ασθενείς μη-αναγνωρισμένα θεραπευτικά μέσα με αμφίβολα αποτελέσματα, ενώ παρατηρείται στατιστικά σημαντική διαφορά (p<0,05) μεταξύ των Παθολόγων, οι οποίοι τείνουν να εφαρμόζουν ή συστήνουν ανάλογες θεραπείεςτεχνικές (π.χ. εναλλακτική ιατρική, ομοιοπαθητική) και των υπόλοιπων ειδικοτήτων. Η σύσταση συνεκτίμησης του ασθενούς από συνάδελφο άλλης ειδικότητας στηρίζεται κυρίως σε προσωπική επιλογή του ιατρού, λόγω «εμπιστοσύνης» (29,3%) και «συνεργασίας» (29,3%), αλλά και 13% των ιατρών και εδώ ειδικά οι Εργ. ιατροί, βασίζεται στην προσωπική επιλογή του ασθενούς. Σχεδόν όλοι οι ιατροί (99,1%) δηλώνουν, ότι δεν θα ελάμβαναν αμοιβή από συναδέλφους στους οποίους προσέφεραν ιατρικές υπηρεσίες. Στην ερώτηση αν ο ιατρός οφείλει υποδειγματικό τρόπο ζωής και συμπεριφοράς, προς σεβασμό της ιατρικής του αξιοπρέπειας, το 36,2% δηλώνει «ναι» και το 43,1% «τις περισσότερες φορές». Το 20,7% των ιατρών δεν συμμερίζεται αυτή την άποψη, ιδιαίτερα οι Χειρουργοί (38,5%) δηλώνουν «όχι» με στατιστικά σημαντική διαφορά ως προς τους Εργαστηριακούς (6,7%, p=0,02). Σχετικά με το ερώτημα αν οι ιατροί κρίνουν επαρκή την τήρηση του κώδικα της ιατρικής δεοντολογίας από τους εαυτούς τους, το 99,1% απαντά «ναι». Αντιθέτως για τους συναδέλφους τους, μόνο 56,9% των ιατρών απαντά το ίδιο θετικά και το 35,3% αναφέρει «όχι» (πλημμελή τήρηση). Σε ποσοστό 81% οι Γ.Ι. παρουσιάζονται πιο πεπεισμένοι όσον αφορά την τήρηση της ιατρικής δεοντολογίας από τους συναδέλφους τους και η διαφορά τους ως προς τον Χειρουργικό και εργαστηριακό τομέα είναι στατιστικά σημαντική (p<0,05) (Διάγραμμα I). Συζήτηση Συμπεράσματα Γενικά, η συνεργασία των ιατρών με τους συναδέλφους και το παραϊατρικό προσωπικό κρίνεται «ικανοποιητική» έως «μέτρια». Λιγότερο ικανοποιημένες δηλώνουν οι γυναίκες και ειδικότερα οι Αγροτικοί ιατροί και Χειρουργοί, γεγονός που προφανώς οφείλεται στην εν μέρει μικρή επαγγελματική εμπειρία και στην αυξημένη απαιτητικότητα και δεξιοτεχνία στις χειρουργικές επεμβάσεις αντίστοιχα. Το ότι το ιατρικό απόρρητο τηρείται απόλυτα από την πλειοψηφία των ιατρών, είναι δείγμα ευσυνειδησίας και απόλυτου σεβασμού στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια 5. Μεγαλύτερη «ευσυνειδησία» σε σχέση με την ενημέρωση των συναδέλφων για την έκβαση της πορείας των από κοινού παρακολουθούμενων ασθενών, δείχνουν οι Εργαστηριακοί και οι Παθολόγοι, ενώ οι Αγροτικοί ιατροί ίσως λόγω ελλιπής νοσοκομειακής εμπειρίας δεν ενημερώνουν επαρκώς τόσο τους ασθενείς όσο και τους συνάδελφούς τους για την εφαρμοζόμενη ιατρική περίθαλψη. Αν και στο σύνολό τους οι ιατροί κρίνουν επαρκή την τήρηση του κώδικα της ιατρικής δεοντολογίας από τους εαυτούς τους, δεν ισχύει το ίδιο με την κρίση για τους συναδέλφους τους. Ένας στους τρεις ιατρούς (κυρίως Εργαστηριακοί και Αγροτικοί) δεν είναι ικανοποιημένος για την εν γένει στάση των συναδέλφων του, κυρίως λόγω οικονομικών κινήτρων, έλλειψη συνεργασίας και μη αποδεκτής συμπεριφοράς στους ιδίους και σε ασθενείς. Από την μελέτη προκύπτει μια ιδιαίτερη προσπάθεια για διατήρηση υψηλού ιατρικού φρονήματος και ηθικών αξιών στο σύνολο των ιατρών 170

12 Γ.Ι. Τσίρος και συν. Τόμος 18, Τεύχος 4, 2006 Γ.Ι. 19% (4) 81% (17) Εργ. 13,3% (2) 46,7% (7) 40% (6) Αγρ. Π/Θ 61,5% (8) 38,5% (5) 58,3% (21) 41,7% (15) ΝΑΙ ΌΧΙ ΔΞ/ΔΑ Χ/Κ 42,3% (11) 30,8% (8) 26,9% (7) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Διάγραμμα I. Επάρκεια τήρησης της ιατρικής δεοντολογίας από τους συναδέλφους των ερωτηθέντων ιατρών, ανά τομέα ειδικότητος, σε % (n). και κυρίως από τους τομείς των Γενικών και των Εργαστηριακών ιατρών. Η συστηματική εκπαίδευση των Γ.Ι., με την ιδιαιτερότητα του μεγάλου rotation (15 κλινικών, εργαστηρίων, Κ.Υ.) τους καθιστά ιδιαίτερα συνεργάσιμους, τόσο με συναδέλφους άλλων ειδικοτήτων όσο και με ασθενείς που προσέρχονται είτε σε Νοσοκομεία, είτε σε Κ.Υ. Έτσι προάγεται η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, όχι μόνο σε επίπεδο ιατρικής περίθαλψης αλλά και σε επίπεδο επαγγελματικής ευσυνειδησίας και «ομαλής κοινωνικής προσέγγισης» του ασθενούς, όπως άλλωστε αρμόζει στον Γενικό / Οικογενειακό ιατρό. Η σχέση του με τους ασθενείς δεν είναι μόνο σχέση τεχνοκράτη ιατρού αλλά παράλληλα σχέση φιλίας και εμπιστοσύνης, βάσει των οποίων ο ασθενής θα εφαρμόζει τις συμβουλές του και θα υπακούει στις υποδείξεις του 6. Σήμερα, η αποδοχή του κώδικα ηθικής και ιατρικής δεοντολογίας δεν αποτελεί μόνο αναγκαιότητα στον ιατρικό κόσμο ανά την υφήλιο αλλά και η σωστή τήρησή της τείνει να καλλιεργείται από περαιτέρω επίσημη εκπαίδευση των ιατρών σε θέματα συμπεριφοράς και επαγγελματικής ευσυνειδησίας 7. Βιβλιογραφία 1. Προσχέδιο νόμου - Ο κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας. Ιατρικό Βήμα, Τεύχος 100: 12-14, «Διακηρύξεις Ιατρικής Δεοντολογίας» 3. Νόμος 2071/1992 (ΦΕΚ Α 123) «Δικαιώματα νοσοκομειακού ασθενούς» ΦΕΚ Α/171 (1955) «Περί κανονισμών ιατρικής δεοντολογίας» 5. Ludes B. Medical ethics and deontology. Rev Prat, 53: , Πασχαλίδης Κ. Ο ρόλος του Οικογενειακού ιατρού και η αξιολόγησή του από τον ασθενή. Ιατρικό Βήμα, Τεύχος 89: 78, Rosenbaum L. Ethical issues in medical education, JA MA. 1: 118,

13 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Γ.Ι. Τσίρος και συν. Παράρτημα Α ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Παρακαλώ σημειώσατε με μπλε στυλό ένα X, μετά από την απάντηση (στα δεξιά) που επιλέξατε ή απαντήστε συνοπτικά στις αντίστοιχες ερωτήσεις. 1. Φύλο: Άνδρας Γυναίκα 2. Ηλικία: 3. Ιατρός: Ειδικευόμενος Ειδικευμένος 4. Ειδικότητα: 5. Η συνεργασία σας με τους συναδέλφους σας Ιατρούς, κρίνεται: Ικανοποιητική Μέτρια Μη-ικανοποιητική 6. Η συνεργασία σας με το παραϊατρικό προσωπικό, κρίνεται: Ικανοποιητική Μέτρια Μη-ικανοποιητική 7. Τηρείτε το ιατρικό απόρρητο των ασθενών σας; Ναι Όταν ζητηθεί απ τον ασθενή Όχι 8. Ενημερώνετε τους ασθενείς σας, προ της εφαρμογής μιας θεραπείας (επεμβατικής ή θεραπευτικής), για τα αποτελέσματα ή τις τυχόν παρενέργειές της; Ναι Συχνά Όχι 9. Όταν καλείστε να εξετάσετε ασθενή, ο οποίος παρακολουθείτε τακτικά από άλλον Ιατρό (τον θεράπων), ενημερώνετε τον συνάδελφό σας; Ναι Συχνά Όχι 10. Θα λαμβάνατε αμοιβή από συνάδελφό σας, για τις προσφερόμενες προς αυτόν ιατρικές σας υπηρεσίες; Ναι Όχι 11. Θα χρησιμοποιούσατε σε ασθενείς σας θεραπευτικά μέσα (τεχνικές-φάρμακα), μηαναγνωρισμένα ή με αμφίβολα αποτελέσματα; Ναι Μερικές φορές Όχι 12. Η σύσταση συνεκτίμησης του ασθενούς σας από συνάδελφο άλλης ειδικότητας, στηρίζεται σε: Α. Προσωπική σας επιλογή (λόγω): Εμπιστοσύνης Συνεργασίας Γνωριμίας Β. Επιλογή του ασθενούς 13. Πιστεύετε ότι ο Ιατρός οφείλει υποδειγματικό τρόπο ζωής και συμπεριφοράς, προς σεβασμό της ιατρικής του αξιοπρέπειας; Ναι Τις περισσότερες φορές Όχι 14. Κρίνετε επαρκή την τήρηση του κώδικα της Ιατρικής Δεοντολογίας από: Α. Τον εαυτό σας Ναι Όχι (και για ποιο λόγο;) Β. Τους συναδέλφους σας Ναι Όχι (και για ποιο λόγο;) Γ. Τι προτείνετε; 172

14 Α. Κορακίδου και συν. Τόμος 18, Τεύχος 4, 2006 Primary Heatlh Care, Volume 18, Number 4, , 2006 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, Τόμος 18, Τεύχος 4, , 2006 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚο αρθρο Original paper Συνήθη αίτια αλλεργικών αντιδράσεων σε πληθυσμό κέντρου υγείας αγροτικής περιοχής Α. Κορακίδου 1, Α. Χριστοφέλη 2, Ζ. Μαυρομιχάλη 2, Μ. Αβουζουκλίδου 1, Δ. Μιχάλης 2 Περίληψη Σκοπός: η καταγραφή των αλλεργικών αντιδράσεων όπως διαπιστώθηκαν στον πληθυσμό ενός Κ.Υ. αγροτικής περιοχής. Υλικό: όλοι οι ασθενείς που προσήλθαν στο Κ.Υ. Αλιάρτου μετά από αλλεργικές αντιδράσεις ανεξαρτήτως αιτίου σε χρονικό διάστημα 2 ετών. Καταγράφηκαν το φύλο, η ηλικία, το αίτιο (όπου αυτό ήταν γνωστό), η αντιμετώπιση με τοπική/συστηματική αγωγή με αντιϊσταμινικά ή/και κορτιζόνη και η έκβαση (αγωγή για το σπίτι που απαραίτητα περιλαμβάνει και διαιτητικές οδηγίες, παραπομπή σε ειδικό, διακομιδή με ασθενοφόρο). Η επεξεργασία έγινε με πίνακες συχνοτήτων, x 2, t-test. Αποτελέσματα: Κατά τα έτη προσήλθαν συνολικά 614 άτομα με αλλεργική αντίδραση (τοπική, εκτεταμένη, συστηματική) ανεξαρτήτως του αιτίου που την προκάλεσε. Σε 362 άτομα το αίτιο ήταν νυγμός εντόμου (ποσοστό 58,9%), σε 9 άτομα δήγμα σκορπιού, σε 3 άτομα δήγμα φιδιού, σε 15 άτομα αντίδραση σε τροφικό αίτιο (ποσοστό 2,44%), σε 18 άτομα αντίδραση σε φαρμακευτικό αίτιο (ποσοστό 2,93%), σε 10 άτομα αντίδραση μετά από επαφή με χημικές ουσίες (ποσοστό 1,62%), σε 26 άτομα αντίδραση μετά από επαφή με φυτά (ποσοστό 4,2%). Άγνωστο ήταν το αίτιο σε 171 άτομα (ποσοστό 27,8%). Η ηλικία κυμαινόταν από 5 μηνών-85 ετών. Άνδρες: 347 (56,5%), Γυναίκες: 267 (43,5%), Αντιμετώπιση: Καμία αγωγή: 12 άτομα (1,9%),Τοπική αγωγή με ψυχρά επιθέματα ή/και κορτιζόνη 71 άτομα (11,56%), συστηματικά αντιϊσταμινικά: p.o., i.m. ή i.v. σε 346 άτομα (56,3%), κορτιζόνη συστηματικά: 183 άτομα (29,80%), αδρεναλίνη σε 2 άτομα, Παραπομπή σε ειδικό: 9 (1,8%), Διακομιδή σε εφημερεύον νοσοκομείο: 6 (1,18%). Συμπεράσματα: 1. Σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις ασθενών που προσέρχονται με αλλεργική αντίδραση το αίτιο είναι νυγμός εντόμου. 2. Συστηματική χορήγηση κορτιζόνης διαπιστώνεται σχεδόν στους μισούς ασθενείς. 3. Τα περισσότερα περιστατικά αντιμετωπίσθηκαν ικανοποιητικά από Γενικούς Ιατρούς, ενώ ελάχιστα ήταν αυτά που παραπέμφθηκαν ή διακομίσθηκαν. 4. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δίνεται από το γιατρό της κοινότητας σε ζητήματα αποφυγής από το νυγμό εντόμων (μέτρα προστασίας) καθώς και στην πρώτη αντιμετώπιση ιδιαίτερα σε ευαισθητοποιημένα άτομα. Εισαγωγή Τα νύγματα και τα δήγματα τα οποία προκαλούν τα έντομα, συνήθως είναι ακίνδυνα αλλά ενοχλητικά. Μερικές φορές είναι δυνατόν να προκαλέσουν τοπική ή γενικευμένη αντίδραση ή ακόμη και να επιφέρουν το θάνατο σε ευαίσθητα άτομα. Η επικινδυνότητά τους για ορισμένα άτομα είχε αναγνωρισθεί από την αρχαιότητα, καθώς ο θάνατος του Φαραώ Μένε αποδίδεται στο νυγμό είδους σφήκας κατά το έτος 2612 π.χ. 1. Δήγματα από έντομα όπως τα κουνούπια, οι κοριοί, οι ψύλλοι, οι κάμπιες κ.λ.π. παρατηρούνται σε ολόκληρο τον κόσμο σε ποικίλη συχνότητα ανάλογα με την περιοχή, τις κλιματολογικές συνθήκες, την εργασία και τον τρόπο ζωής του ατόμου. Στην Νότια Ευρώπη λόγω των κλιματολογικών συνθηκών (θερμοκρασία, υγρασία) που ευνοούν την ανάπτυξη των εντόμων, η αλλεργία στα υμενόπτερα παρουσιάζει μεγαλύτερη συχνότητα από ότι στη Βόρεια 2 Κ.Υ. Αλιάρτου, 1 Κ.Υ. Μεγάρων Λέξεις κλειδιά (MeSH Hellas): Αλλεργία, δηλητηριώδες δήγμα, Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Υποβλήθηκε: 13 Δεκεμβρίου 2005 Επανυποβλήθηκε: 20 Ιουνίου 2006 Έγινε δεκτή διά δημοσίευση: 1 Νοεμβρίου 2006 Υπεύθυνος αλληλογραφίας: Αικατερίνη Κορακίδου, Αγ. Θηρεσίας 29, Ν.Ηράκλειο, τηλ ,

15 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Α. Κορακίδου και συν. Common causes of allergic reactions in the population of a rural Health centre A. Korakidou, A. Christofeli, Z. Mauromixali, M. Avouzouklidou, D. Michalis Summary We examined all the patients who came with allergic reaction to the Aliartos Health Center for a period of 2 years, reported the cause of the reaction and examined the sex, the age, the kind of venom (where known), the management with local/systemic antihistamines and/or cortisone and the outcome (going home, to a hospital alone or by ambulance). Results: During patients came with allergic reaction. Stuck by venom: 362 (58,95%) stuck by scorpion: 9, snakebite: 3, food allergy:15 (2,4%), drug allergy: 18 (2,93%), chemical allergy: 10 (1,6%), allergy to plants: 26 (4,2%). Unknown cause: 171 (27,8%). Age: 5 months-85 years. Males: 347 (56,5%), Females: 267 (43,5%). Treatment: None: 12 (1,9%), Local treatment: 71 (11,5%), systemic anihistamines p.o., i.m. or i.v. 346 (56,3%), cortisone i.m. or i.v. 183 (29,80%), adrenaline in 2 patients, Sending to a hospital by themselves 9 (1,8%), by ambulance 6 (1,2%) Conclusions: 1. In more than half of the cases who came with allergic reaction the cause was venom sting. 2. Almost half of the patients received cortisone i.m. or i.v. 3. Only 3% of the patients had to be sent to the hospital for further hospitalization and treatment by a specialist. 4. General practitioners play a very important role in prevention of venom stings (protective measures) and early treatment especially in sensitive persons. Key words: Allergy, venom sting, Primary Health Care Ευρώπη. Στην Ελλάδα το ποσοστό αλλεργίας βρίσκεται στο ανώτερο επίπεδο (3%) και είναι δικαιολογημένο από το γεγονός ότι οι κλιματολογικές συνθήκες ευνοούν την έξοδο στη φύση όχι μόνο του ανθρώπου αλλά και των εντόμων με αποτέλεσμα «η συνάντησή τους» να είναι πολύ πιο συχνή 2. Η νόσος είναι δύο φορές πιο συχνή στους άνδρες από ότι στις γυναίκες. Αυτό μάλλον οφείλεται σε συχνότερη έκθεση των ανδρών παρά σε διαφορετική επίπτωση της νόσου που έχει σχέση με το φύλο 1 Τα υμενόπτερα, μέλισσες και σφήκες (Εικόνες 1 και 2), συχνά προσβάλλουν τον άνθρωπο, ιδιαίτερα στην ύπαιθρο. Τα υμενόπτερα αποτελούν μια ξεχωριστή τάξη στην ομοταξία των εντόμων. Υποδιαιρούνται σε τρεις μεγάλες οικογένειες: α) Apidae, β) Vespidae, γ) Formicidae. Μας ενδιαφέρει η κοινή μέλισσα (Apis mellifera), η άγρια μέλισσα (Bumble bee), οι σφήκες (Vespa crabro και Vespa orientalis καθώς και του γένους Polistes) 3. Μόνο οι μέλισσες αφήνουν το κεντρί τους στο δέρμα και έπειτα πεθαίνουν, ενώ οι σφήκες μπορούν να προκαλέσουν πολλαπλά δήγματα. Η ευαισθητοποίηση στο δηλητήριο της μέλισσας φαίνεται να απαιτεί πολλούς νυγμούς, περίπου 80, γι αυτό και συμβαίνει συχνότερα στα μέλη των οικογενειών των μελισσοκόμων ενώ η ευαισθητοποίηση στο δηλητήριο της σφήκας μπορεί να συμβεί με δύο ή και με ένα μόνο νυγμό 4. Από επιδημιολογικές μελέτες έχει φανεί ότι αναφυλακτική αντίδραση παρατηρείται σπανιότερα στα παιδιά ηλικίας μέχρι 16 ετών (ποσοστό 0,4-0,8%), ενώ είναι συχνότερες στους ενήλικες (ποικίλει ανάλογα με την μελέτη, 1,2%-5%) 3. Η βαρύτητά της παραμένει μικρή στα παιδιά, στα ηλικιωμένα άτομα όμως γίνεται μεγάλη, γιατί το καρδιαγγειακό τους σύστημα και ο εγκέφαλός τους δεν ανταποκρίνονται εύκολα στις ανάγκες μιας έντονης αναφυλακτικής αντίδρασης 2. Εικόνα 1. Μέλισσα Εικόνα 2. Σφήκα 174

16 Α. Κορακίδου και συν. Τόμος 18, Τεύχος 4, 2006 Η αναφυλαξία από νυγμό υμενοπτέρου αποτελεί μια τυπική αντίδραση αμέσου υπερευαισθησίας (τύπου Ι) μέσω ειδικών αντισωμάτων κατά του δηλητηρίου. Η σύζευξη των γειτονικών IgE ανοσοσφαιρινών, που βρίσκονται συνδεδεμένες στους υποδοχείς των μαστοκυττάρων και των βασεοφίλων, μέσω των αλλεργιογόνων του δηλητηρίου, οδηγεί στην ενεργοποίηση συγκεκριμένων ενζυμικών συστημάτων αυτών των κυττάρων, με αποτέλεσμα την παραγωγή μεσολαβητών από την κυτταρική μεμβράνη 5. Η δράση των μεσολαβητών των κοκκίων και της μεμβράνης προκαλούν την αγγειοδιαστολή, την αύξηση της διαπερατότητας των τριχοειδών αγγείων και τη σύσπαση των λείων μυικών ινών των βρόγχων και του γαστρεντερικού με αποτέλεσμα την εμφάνιση των συμπτωμάτων, η βαρύτητα των οποίων εξαρτάται από την ποσότητα των μεσολαβητών που εκλύονται 6. Η αλλεργία στο δηλητήριο της μέλισσας και της σφήκας μπορεί να εμφανισθεί με τρεις μορφές: Μεγάλη τοπική αντίδραση Ήπια συστηματική αντίδραση και Συστημ ατική αναφυλαξία (αλλεργικό shock) (Πίνακας Ι) 1 Στην χώρα μας, όπως και σε άλλες γειτονικές μας χώρες, δεν υπάρχουν επαρκή επιδημιολογικά στοιχεία για την επίπτωση της νόσου 7, αν και σε μελέτες γενικού πληθυσμού με δερματικά test βρέθηκε αρκετά υψηλή η ευαισθητοποίηση στο δηλητήριο των υμενοπτέρων, 28% 8, 9, 10. Στις ΗΠΑ κάθε χρόνο αποδίδονται σε αναφυλακτική αντίδραση μετά από νυγμό υμενοπτέρου περίπου 40 θάνατοι 11. Οι θανατηφόρες αναφυλακτικές αντιδράσεις είναι αρκετά σπάνιες και υπολογίζονται σε μια για κάθε ένα εκατομμύριο ανθρώπους κάθε χρόνο 2. Οι ψαράδες τραυματίζονται συνήθως από ψάρια όπως η σκόρπαινα ή η δράκαινα κ.λ.π, το ίδιο δε μπορεί να συμβεί και στους κολυμβητές. Το νύγμα των ψαριών προκαλεί στο σημείο του νυγμού έντονο άλγος που επεκτείνεται σε όλο το μέλος. Τα δήγματα των ζώων είναι συχνά και προκαλούνται συνήθως από γάτες και σκύλους. Παρουσιάζουν τον κίνδυνο μετάδοσης νοσημάτων όπως η λύσσα και ο τέτανος. Λιγότερο συχνά αλλά πολύ επικίνδυνα είναι τα δήγματα των ανθρώπων, καθώς οι βλάβες είναι συνήθως εκτεταμένες και ο κίνδυνος επιπλοκών μεγάλος, εξαιτίας της ύπαρξης αερόβιων και αναερόβιων μικροβίων στο στόμα των ανθρώπων. Τα σοβαρότερα είναι τα δήγματα των όφεων. Το δηλητήριο των όφεων έχει πρωτεϊνολυτικές, αντιπηκτικές, αιμολυτικές και νευροτοξικές ιδιότητες. Τα τσιμπούρια είναι παράσιτα των θηλαστικών, των πτηνών και των ερπετών τα οποία τρέφονται από το αίμα των ζώων στα οποίο παρασιτούν. Μπορούν να μεταδώσουν τύφο, άνθρακα, εγκεφαλίτιδα, λοιμώδη ηπατίτιδα κ.λ.π. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση της αιτιολογίας, της κλινικής εικόνας, της εποχιακής κατανομής, του τρόπου αντιμετώπισης και της έκβασης των αλλεργικών αντιδράσεων που παρατηρήθηκαν στον αγροτικό πληθυσμό περιοχής ευθύνης ενός Κ.Υ. Πίνακας Ι. Ταξινόμηση αλλεργικών αντιδράσεων από νυγμό υμενοπτέρων Αντιδράσεις Συμπτώματα 1. Μεγάλες Τοπικές Οίδημα διαμέτρου >10 cm Διάρκεια >24 ώρες 2. Αναφυλαξία 1 ου βαθμού Κνίδωση, κνησμός, αδιαθεσία, ανησυχία 2 ου βαθμού Εκτός από τα παραπάνω συμπτώματα και δύο από τα ακόλουθα: αγγειοοίδημασφίξιμο στο στήθος, ναυτία, έμετος, διάρροια, ζάλη, κοιλιακό άλγος 3 ου βαθμού Εκτός από τα παραπάνω και δύο από τα παρακάτω: Δύσπνοια, συρίττοντες, εισπνευστικός συριγμός, δυσφαγία, δυσαρθρία, βράγχος φωνής, αδυναμία, σύγχυση, αίσθημα θανάτου. 4 ου βαθμού Εκτός από τα παραπάνω και δύο από τα ακόλουθα: Πτώση αρτηριακής πίεσης, απώλεια αισθήσεων, collapsus, απώλεια ούρων, κοπράνων, κυάνωση. 3. Ασυνήθεις αντιδράσεις Ορονοσία, αγγειίτιδα, σπειραματονεφρίτις, νεφρωσικό σύνδρομο, περιφερική νευρίτις, επιληψία, ημιπληγία, θρομβοπενία, αιμολυτική αναιμία, ενδαγγειακή πήξη. 175

17 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Α. Κορακίδου και συν. Πληθυσμός μελέτης και Μέθοδος Τον πληθυσμό της μελέτης αποτέλεσαν όλοι οι ασθενείς με αλλεργικές αντιδράσεις (τοπικές, εκτεταμένες, συστηματικές) που εξετάσθηκαν στο Κ.Υ. Αλιάρτου κατά τη χρονική διάρκεια δύο (2) ετών ( ). Η συλλογή των δεδομένων έγινε αναδρομικά. Η καταγραφή του αιτίου έγινε από το ιστορικό καθώς δεν υπήρχε δυνατότητα διενέργειας αλλεργικών δοκιμασιών. Καταγράφηκαν το φύλο, η ηλικία, το είδος της αντίδρασης (τοπική, συστηματική), το αίτιο πρόκλησης της αλλεργικής αντίδρασης (όπου αυτό ήταν γνωστό), η εποχή του έτους, ο τρόπος αντιμετώπισης - με τοπικά/ συστηματικά αντιϊσταμινικά ή/και κορτιζόνη, καθώς και η έκβαση (οδηγίες για το σπίτι, παραπομπή σε ειδικό, διακομιδή με ασθενοφόρο). Η στατιστική επεξεργασία έγινε με πίνακες συχνοτήτων, χ 2 και t-test. Αποτελέσματα Το σύνολο των ατόμων με αλλεργική αντίδραση, ανεξαρτήτου αιτίας, που εξετάσθηκαν στο Κ.Υ. Αλιάρτου στη διάρκεια δύο ετών ήταν 614 άτομα, ηλικίας 6 μηνών-85 ετών, Μ.Ο. ηλικίας 31,63 έτη, S.D. 20,78. Ως προς την κατανομή κατά φύλο οι άνδρες ήταν 347, ποσoστό 56,52%, και οι γυναίκες 267, ποσοστό 43,48%. (Πίνακας Ι) Ως προς την κατανομή κατά την εποχή του χρόνου, το χειμώνα εξετάσθηκαν 68 άτομα (ποσοστό 11,07%) με αλλεργική αντίδραση, την άνοιξη 133 άτομα (ποσοστό 21,7%), το καλοκαίρι 299 άτομα (ποσοστό 48,7%), και το φθινόπωρο 114 άτομα (ποσοστό 18,6%). (Πίνακας ΙΙ) Ως προς το αίτιο πρόκλησης της αλλεργικής αντίδρασης, όπου αυτό ήταν καταγεγραμμένο: Δήγμα / επαφή με έντομο / κάμπια κλπ. διαπιστώθηκε σε 362 άτομα (ποσοστό 58,9%), δήγμα σκορπιού σε 9 άτομα, δήγμα φιδιού σε 3 άτομα, αντίδραση σε τροφικό αίτιο σε 15 άτομα (ποσοστό 2,44%), Πίνακας ΙI. Κατανομή κατά φύλο Φύλο Ν % Άνδρες ,5 Γυναίκες ,5 Σύνολο ,0 αντίδραση σε φαρμακευτικό αίτιο σε 18 άτομα (ποσοστό 2,9%), αντίδραση μετά από επαφή με χημικές ουσίες σε 10 άτομα (ποσοστό 1,62%), αντίδραση μετά από επαφή με φυτά σε 26 άτομα (ποσοστό 4,2%). Άγνωστο ήταν το αίτιο σε 171 άτομα (ποσοστό 27,85%). (Διάγραμμα Ι) Ως προς τον τρόπο αντιμετώπισης: Τοπικά αντιϊσταμινικά/κορτικοστεροειδή χορηγήθηκαν σε 71 άτομα (ποσοστό 11,6%), συστηματικά χορηγήθηκαν αντιϊσταμινικά σε 346 άτομα (ποσοστό 56,3%), ενώ κορτιζόνη χορηγήθηκε σε 183 άτομα (ποσοστό 29,8%). Αδρεναλίνη χορηγήθηκε σε δύο περιστατικά. Σε 12 περιστατικά δεν απαιτήθηκε καμία φαρμακευτική αγωγή. (Διάγραμμα IΙ) Σε Γενικό Νοσοκομείο παραπέμφθηκαν 9 άτομα (ποσοστό 1,8%), ενώ διακομιδή λόγω βαρύτητας της κατάστασης απαιτήθηκε σε 6 περιπτώσεις (ποσοστό 1,2%). Αξιόλογες παρατηρήσεις: 1. Στο Κ.Υ. Αλιάρτου παρατηρείται αυξημένη συχνότητα αλλεργικών αντιδράσεων τους καλοκαιρινούς μήνες. Επισημαίνεται ότι ο πληθυσμός ευθύνης του αποτελείται από άτομα που κατ εξοχήν ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία. 2. Σε 171 περιστατικά (ποσοστό 27,8%) δεν ήταν γνωστό/αναγνωρίσιμο το αίτιο της αλλεργικής αντίδρασης. 3. Συστηματική χορήγηση κορτιζόνης διαπιστώνεται σχεδόν στους μισούς ασθενείς. 4. Τα περισσότερα περιστατικά αντιμετωπίσθηκαν ικανοποιητικά από Γενικούς Ιατρούς, ενώ ελάχιστα ήταν αυτά που παραπέμφθηκαν ή διακομίσθηκαν. 5. Εμφαση θα πρέπει να δοθεί στην πρόληψη, Χειμώνας Άνοιξη Καλοκαίρι Φθινόπωρο Διάγραμμα Ι. Συχνότητα δηγμάτων κατά τις διάφορες εποχές του έτους. 176

18 Α. Κορακίδου και συν. Τόμος 18, Τεύχος 4, 2006 Διάγραμμα ΙΙ. Συχνότητα αλλεργικού αιτίου. με αποφυγή των νυγμών και δηγμάτων εντόμων, ζώων καθώς και στην αποφυγή επαφής με γνωστά δυνητικά αλλεργιογόνα (χημικές ουσίες, τροφές κλπ.) ιδιαίτερα σε ευαισθητοποιημένα άτομα. Κεφαλαιώδους σημασίας είναι η έγκαιρη αντιμετώπιση. Συζήτηση Ο νυγμός εντόμων είναι αρκετά συχνό φαινόμενο και ιδιαίτερα αυτός των μελισσών και των σφηκών. Το δηλητήριο των μελισσών και των σφηκών μπορεί να προκαλέσει μικρές τοπικές αντιδράσεις στο σημείο του νυγμού, μεγάλες τοπικές αντιδράσεις μέχρι και τις πλησιέστερες αρθρώσεις οίδημα, πόνος, φλεγμονή- διάρκειας λίγων ωρών, συστηματικές αντιδράσεις ή και αναφυλακτικό shock. (Πίνακας Ι) 1 Η εμφάνιση ερυθρότητας και οιδήματος διαμέτρου 2-5 cm, με έντονο πόνο στο σημείο του νυγμού και υποχώρηση εντός λίγων ωρών θεωρείται ως φυσιολογική αντίδραση του ανθρώπου στο νυγμό υμενοπτέρου. Τα συμπτώματα της αναφυλαξίας αρχίζουν συνήθως ταχύτατα μετά το νυγμό του υμενοπτέρου, σε 2-30 λεπτά και σπάνια σε 1 ώρα. Όσο πιο νωρίς εμφανισθούν τα συμπτώματα, τόσο πιο βαριά είναι η αναφυλακτική αντίδραση 4. Αποτελεί ευτύχημα ότι το βαρύ αναφυλακτικό shock στα δήγματα εντόμων είναι ασυνήθιστο στους ενήλικες, σπάνιο στα παιδιά και σχεδόν ανύπαρκτο στα βρέφη 2 H αντίδραση εξαρτάται από τη θέση του νύγματος (ιδιαίτερα επικίνδυνα είναι αυτά της περιοχής των οφθαλμών, της στοματικής κοιλότητας και της ανώτερης αναπνευστικής οδού - από κατάποση εντόμου), από την ποσότητα του εισαχθέντος δηλητηρίου και από την ευαισθησία του ατόμου. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι αυτοί που απεβίωσαν από δήγμα υμενόπτερου ανήκουν σε αυτούς που είχαν υποστεί συστηματική αντίδραση στο παρελθόν μετά από παρόμοιο δήγμα. Αντιθέτως, η πλήρης απουσία αντίδρασης στο παρελθόν μπορεί να αποτελεί δυσμενή προδιαθεσικό παράγοντα για μοιραία έκβαση σε επόμενο δήγμα 12. Δεν πρέπει να ξεχνάμε και την όψιμη αντίδραση τύπου ορονοσίας, μέρες μετά το νύγμα, όπου ο ασθενής εμφανίζει κνίδωση, πυρετό, κακουχία, λεμφαδενοπάθεια κλπ. Θεραπευτικά, συνιστάται εξαγωγή του κεντριού (των μελισσών), όχι με λαβίδα, καθαρισμός του δέρματος με αντισηπτικό διάλυμα, επίθεση πάγου, αντιτετανικός ορός, αναλγητικά ή αντιϊσταμινικά από το στόμα, κορτικοειδή μόνο σε εκτενείς τοπικές αντιδράσεις, αδρεναλίνη υποδόρια ή ενδοφλέβια σε περίπτωση shock. (Πίνακας ΙV) 13. Η δράση της κορτιζόνης αρχίζει 1-2 ώρες μετά την χορήγηση. Γι αυτόν το λόγο δεν είναι φάρμακο πρώτης εκλογής. Απλώς συμπληρώνει τη δράση των προηγούμενων φαρμάκων και προφυλάσσει, κατά κάποιο τρόπο, τον οργανισμό από μια επανεμφάνιση του αλλεργικού shock, που μερικές φορές παρατηρείται λίγες Πίνακας ΙΙΙ. Αντιμετώπιση αλλεργικών αντιδράσεων Φαρμακευτική αγωγή Ν % Καμία φαρμακευτική αγωγή 12 1,9 Τοπικά αντιϊσταμινικά 71 11,6 Συστηματικά αντιϊσταμινικά ,3 Συστηματικά κορτιζόνη ,8 Αδρεναλίνη 2 0,3 Σύνολο ,00 177

19 Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Α. Κορακίδου και συν. Πίνακας IV. Θεραπεία συστηματικών αντιδράσεων σε δήγματα υμενοπτέρων 13 Τύπος αντίδρασης Φάρμακο και δοσολογία Παρατηρήσεις Ήπια κνίδωση Αντισταμινικά από του στόματος ή παρεντερικά Παρακολούθηση του ασθενούς για τουλάχιστον 60 λεπτά Κνίδωση, αγγειοοίδημα Έλεγχος αρτηριακής πίεσης και σφυγμού Ενδοφλεβίως διάλυμα Ν/S Αντισταμινικά από του στόματος ή παρεντερικά Κορτικοειδή από του στόματος ή παρεντερικά Σε περίπτωση σοβαρών ή προοδευτικών συμπτωμάτων: Αδρεναλίνη (1mg/ml): -Ενήλικες 0,3-0,5 mg IM -Παιδιά 0,01 ml/kg IM O ασθενής θα πρέπει να τεθεί υπό παρακολούθηση μέχρι τα συμπτώματα να υποχωρήσουν εντελώς Οίδημα λάρυγγα Αδρεναλίνη με εισπνοή και ΙΜ Διασωλήνωση, τραχειοτομή ή κρικοθυρεοτομή μπορεί να χρειασθεί σε περιπτώσεις σοβαρού οιδήματος λάρυγγα Απόφραξη βρόγχων Ήπιας έως μέτρια βαρύτητας: β 2 -αγωνιστές σε εισπνοή Σοβαρή: αδρεναλίνη σε εισπνοή Δόση β 2 -αγωνιστών (0,5 mg/ml) Ηλικία 1 έτος: 0,05-0,1 mg, 7 έτη: 0,2-0,4 mg, Ενήλικες 0,25-0,5 mg IV και/ή Όλοι οι ασθενείς με έκδηλα συμπτώματα από το αναπνευστικό θα πρέπει να νοσηλεύονται. Όσοι έχουν οίδημα λάρυγγα θα πρέπει να εισάγονται σε μονάδα εντατικής παρακολούθησης το συντομότερο δυνατόν Αναφυλακτικό shock Αδρεναλίνη (1 mg/ml): -Ενήλικες 0,3-0,5 ΙΜ -Παιδιά 0,01 ml/kg IM Μπορεί να επαναληφθεί μετά 5-15 λεπτά Σε εξαιρετικές περιπτώσεις IV Τοποθέτηση του ασθενούς σε ύπτια θέση, χορήγηση οξυγόνου 5-10 l/min Έλεγχος αρτηριακής πίεσης και σφυγμού, ενδοφλέβια πρόσβαση, αντικατάσταση όγκου Αντισταμινικά IV, κορτικοστεροειδή ΙV Έγχυση ντοπαμίνης ή νορεπινεφρίνης Γλυκαγόνη: 0,1 mg/kg IV (ναυτία, έμετοι) Νοσηλεία απαραίτητη λόγω του κινδύνου όψιμης αναφυλαξίας Αν η παρεντερική χορήγηση αδρεναλίνης με ή χωρίς αντισταμινικό και η αντικατάσταση όγκου δεν επιτύχουν να αυξήσουν την πίεση Για ανθεκτική υπόταση και βρογχόσπασμο σε ασθενείς που λαμβάνουν β-αναστολείς ώρες μετά την ύφεση του πρώτου επεισοδίου 2. Τα τελευταία 20 χρόνια έχει γίνει σημαντική πρόοδος στην διάγνωση και την αντιμετώπιση της αλλεργίας από υμενόπτερα με ανοσοθεραπεία 14. Στη δική μας μελέτη που αφορά σε αγροτικό πληθυσμό 15, σε περισσότερες από τις μισές περιπτώσεις των ασθενών που προσήλθαν με αλλεργική αντίδραση, το αίτιο ήταν νυγμός εντόμου (σε ποσοστό περίπου 30% υμενόπτερο). Σε ποσοστό περίπου 13% δεν απαιτήθηκε κάποια ιατρική πράξη ή χρειάστηκε μόνο τοπική αγωγή (επίθεση πάγου, αντιϊσταμινικά, κορτικοειδή). Συστηματική χορήγηση κορτιζόνης καταγράφηκε σχεδόν στους μισούς ασθενείς. Σε δύο περιστατικά χορηγήθηκε αδρεναλίνη, στο ένα υποδόρια και στο άλλο ενδοφλέβια εξαιτίας της σοβαρότητάς τους (δύσπνοια, κυάνωση, οίδημα λάρυγγα, βρογχόσπασμος, σημεία βαρειάς κυκλοφορικής ανεπάρκειας) με καλή έκβαση. Η αντιμετώπιση των τραυμάτων που προκαλούνται από ψάρια του είδους σκόρπαινα ή δράκαινα συνίσταται σε αφαίρεση του εμπυχθέντος τμήματος οστού από το τραυματισμένο μέλος και έγχυση ξυλοκαϊνης τοπικά και συνταγογράφηση αντιμικροβιακού σκευάσματος. Τα δήγματα από δηλητηριώδη φίδια αποτελούν ένα σοβαρό σύμβαμα. Στη χώρα μας τα δηλητηριώδη φίδια ανήκουν στο είδος viperidae (οχιά) και είναι πέντε τον αριθμό. Η Vipera ammodytes 178

20 Α. Κορακίδου και συν. Τόμος 18, Τεύχος 4, 2006 (απαντά σε όλη την επικράτεια), η Vipera xanthina (απαντά στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και τον Έβρο), η Vipera lebetina (ενδημεί μόνο στη Μήλο), η Vipera berus και η Vipera ursini 16. Το δηλητήριο των φιδιών περιέχει, ανάλογα με το είδος τους, την εποχή του έτους και τη γεωγραφική περιοχή, άλλοτε άλλες ποσότητες αιμολυτικής και νευροτοξικής τοξίνης. Η δράση της αιμολυτικής τοξίνης είναι άμεση, εμφανής και προκαλεί οίδημα, πόνο και μεταβολή της χροιάς του δέρματος στο σημείο του δήγματος και σε σπάνιες περιπτώσεις θάνατο λόγω καταπληξίας. Η νευροτοξίνη προκαλεί λιγότερο εμφανή άμεσα συμπτώματα, ενώ τα συστηματικά συμπτώματα μπορεί να εμφανισθούν αργότερα και να αφορούν σε εκδηλώσεις από νεύρα μακριά από το σημείο του δήγματος. Τα συνηθισμένα συμπτώματα είναι οι μυρμηκιάσεις, το αίσθημα νυγμών, η παράλυση των βλεφάρων και η αναπνευστική δυσχέρεια 17. Το δάγκωμα των φιδιών, ακόμα και όταν δεν συνοδεύεται από έκχυση δηλητηρίου, προκαλεί σχεδόν πάντοτε ενοφθαλμισμό μικροβίων και για το λόγο αυτό πρέπει πάντοτε να θεραπεύεται 18. Συνήθης εντόπιση του δήγματος περίπου στο 68%, είναι τα άνω άκρα 19. Στη δική μας μελέτη είχαμε δύο περιστατικά με δάγκωμα φιδιού και τα δύο εντοπιζόμενα στα άνω άκρα. Βασικό ρόλο στην αντιμετώπιση έπαιξε η καθησύχαση και ενθάρρυνση του ασθενούς. Έγινε καθαρισμός του τραύματος, ετέθη ορός, ακινητοποιήθηκε το μέλος κάτω από το επίπεδο της καρδιάς, χορηγήθηκε οξυγόνο και διακομίσθηκαν στο πλησιέστερο Νοσοκομείο. Ως προς την πρόληψη, οι ασθενείς, οι οποίοι εμφάνισαν αναφυλακτική αντίδραση από τον νυγμό υμενοπτέρου, πρέπει να ενημερώνονται για τους τρόπους αποφυγής των νυγμών, για την αντιμετώπιση των οξέων επεισοδίων και για τη δυνατότητα υποβολής τους σε θεραπεία απευαισθητοποίησης. 1, 2, 4 Ουσιαστικά η αποφυγή των νυγμών των υμενοπτέρων είναι αδύνατον να επιτευχθεί, εν τούτους ορισμένα πρακτικά μέτρα αποφυγής τους 20, μπορούν να αποδειχθούν χρήσιμα για τους αλλεργικούς σε αυτά: Θα πρέπει να αποφεύγονται οι απότομες περιστροφικές κινήσεις των χειρών για την απομάκρυνση του υμενοπτέρου που πλησιάζει Να αποφεύγουν τα λουλούδια και τα ώριμα φρούτα Να αποφεύγουν όλα τα αρώματα και τα ρούχα με έντονα χρώματα Να αποφεύγουν τα γεύματα στην εξοχή κι να μη βαδίζουν ποτέ ξυπόλητοι στη φύση Να έχουν τα παράθυρα κλειστά στα υπνοδωμάτια και το αυτοκίνητο, τους καλοκαιρινούς μήνες Να αποφεύγουν την κηπουρική και την οδήγηση δικύκλων Τα εντομοαπωθητικά σε μορφή σπρέι ή λοσιόν δεν είναι αποτελεσματικά έναντι των υμενοπτέρων, διότι τα έντομα αυτά επιτίθενται μόνο όταν αισθάνονται ότι απειλούνται Βιβλιογραφία 1. Muller UR. Insect sting allergy. Stuttgart/New York. Gustav Fischer, Κατσιμπάρδης ΔΚ. Στα άδυτα της αλλεργίας, Δωδώνη, 1999, σελ Βοβόλης BΘ. Αλλεργία στο νυγμό υμενοπτέρων, Βασική και κλινική αλλεργιολογία, Ελληνική Εταιρεία Αλλεργιολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας, Εκδόσεις Ζήτα, Μάρτιος 2001, σελ Ewans PW. Insect sting Allergy in Kay AB eds Allergy and Allergic Diseases, London 1997; Chipps BE, Valentin MD, Kagey-Sobotka A, Schuberth KC, Lichtenstein LM. Diagnosis and treatment of anaphylactic reactions to hymenoptera stings in children. J Pediatr, 97: , Smith PL, Kagey-Sobotka A, Bleecker ER, Traystman R, Kaplan Ap, Gralnick H, Valentine MD, Permut S, Lichenstein LM. Physiologic manifestations of human anaphylaxis. J Clin Invest, 66: , Mingomataj E, Ohri D, Dhimitri V, Priftanji A, Qirko E, Pani L, Fischer TC, Dinh QT, Peiser C, Fischer A, Groneberg DA. Hymenoptera sting anaphylactic reactions in the Mediterranean population of Albania. J Investig Allergol Clin Immunol., 13: , Grigoreas Ch, Galatas H, Kiamouris D, Papaioannou D. Insect-venom allergy in Greek adults. Allergy 52:51-57, Golden DB, Marsh DG, Kagey-Sobotka A, Freidhoff L, Szklo M, Valentine MD, Lichtenstein LM. Epidemiology of insect venom sensitivity. JAMA, 262: , Mingomataj E, Priftanji A, Qirko E, Thai Dinh Q, Fischer A, Peiser C, Groneberg. DA. Specific im- 179

ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑ Τ. ΜΕΡΜΙΡΗ ΔΙΕΥ/ΤΡΙΑ-ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΙΔ. ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΩΝ/ΑΛΛΕΡΓΙΚΩΝΝΟΣΗΜΑΤΩΝ

ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑ Τ. ΜΕΡΜΙΡΗ ΔΙΕΥ/ΤΡΙΑ-ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΙΔ. ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΩΝ/ΑΛΛΕΡΓΙΚΩΝΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΔΡΕΝΑΛΙΝΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΔΕΣΠΟΙΝΑ Τ. ΜΕΡΜΙΡΗ ΔΙΕΥ/ΤΡΙΑ-ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΕΙΔ. ΜΟΝΑΔΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΩΝ/ΑΛΛΕΡΓΙΚΩΝΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ Σοβαρή αλλεργική αντίδραση με ταχεία έναρξη που

Διαβάστε περισσότερα

Γιατί σε κάποιες περιπτώσεις, οι αλλεργίες μπορεί να είναι θανατηφόρες; Το αλλεργικό shock

Γιατί σε κάποιες περιπτώσεις, οι αλλεργίες μπορεί να είναι θανατηφόρες; Το αλλεργικό shock Γιατί σε κάποιες περιπτώσεις, οι αλλεργίες μπορεί να είναι θανατηφόρες; Το αλλεργικό shock 1 Τι συμβαίνει στο σώμα σας σε μια αλλεργική αντίδραση; Μια ξένη ουσία εισέρχεται μέσω της τροφής στο σώμα Τα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟ SHOCK

ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟ SHOCK ΑΝΑΦΥΛΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟ SHOCK Η αναφυλαξία είναι μια δυνητικά θανατηφόρος κατάσταση που χρήζει άμεσης και σωστής αντιμετώπισης Η συχνότητα της έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια στις αναπτυγμένες χώρες

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Γεώργιος Σ. Σταυρουλάκης, Αλλεργιολόγος παίδων & ενηλίκων- Στρατιωτικός ιατρός

Γράφει: Γεώργιος Σ. Σταυρουλάκης, Αλλεργιολόγος παίδων & ενηλίκων- Στρατιωτικός ιατρός Γράφει: Γεώργιος Σ. Σταυρουλάκης, Αλλεργιολόγος παίδων & ενηλίκων- Στρατιωτικός ιατρός Η αλλεργία στα υμενόπτερα (μέλισσα και σφήκα) αποτελεί μια από τις σοβαρότερες μορφές αλλεργίας λόγω της δυνητικά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ Τι είναι η τροφική αλλεργία; Τροφική αλλεργία είναι η αναπάντεχη και μη κανονική ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού εναντίον ενός τμήματος μιας τροφής (συνήθως

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Γεώργιος Σ. Σταυρουλάκης, Ειδικός Αλλεργιολόγος παίδων & ενηλίκων

Γράφει: Γεώργιος Σ. Σταυρουλάκης, Ειδικός Αλλεργιολόγος παίδων & ενηλίκων Γράφει: Γεώργιος Σ. Σταυρουλάκης, Ειδικός Αλλεργιολόγος παίδων & ενηλίκων Η αναφυλακτική αντίδραση είναι μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση που εξελίσσεται πολύ γρήγορα και μπορεί να είναι απειλητική για τη

Διαβάστε περισσότερα

Κατευθυντήριες οδηγίες για την αλλεργία στο αυγό(bsaci)

Κατευθυντήριες οδηγίες για την αλλεργία στο αυγό(bsaci) Κατευθυντήριες οδηγίες για την αλλεργία στο αυγό(bsaci) Clinical & Experimental Allergy 2010(40):1116-1129 Παρουσίαση : Αντιγόνη Μαυρουδή, Λέκτορας Παιδιατρικής Αλλεργιολογίας, Γ ΠΔ Α.Π.Θ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ: ΤΥΠΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Νόσημα: Άσθμα. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Χρήστος Λιονής UNIVERSITY OF CRETE FACULTY OF MEDICINE ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Νόσημα: Άσθμα. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Χρήστος Λιονής UNIVERSITY OF CRETE FACULTY OF MEDICINE ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ «Ανάπτυξη 13 Κατευθυντήριων Οδηγιών Γενικής Ιατρικής για τη διαχείριση των πιο συχνών νοσημάτων και καταστάσεων υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας», Κωδικός MIS: 464637 Νόσημα: Άσθμα Ομάδα εργασίας:

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΑΦΥΛΑΚΤΙΚΟΥ SHOCK

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΑΦΥΛΑΚΤΙΚΟΥ SHOCK Διευθυντής : Καθηγητής Ιωάννης Ν. Τσανάκας ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΝΑΦΥΛΑΚΤΙΚΟΥ SHOCK ΟΡΙΣΜΟΣ ΑΝΑΦΥΛΑΚΤΙΚΟΥ SHOCK Πρόκειται για μια σοβαρή, απειλητική για τη ζωή, πολυοργανική αντίδραση υπερευαισθησίας, η οποία

Διαβάστε περισσότερα

Kyriakou, Eupraxia. Neapolis University. þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

Kyriakou, Eupraxia. Neapolis University. þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2014 þÿ À±³³µ»¼±Ä¹º ¹º±½ À à ÄÉ þÿ½ ûµÅÄν À Å µá³ ½Ä±¹ à þÿ µ½¹ºì Ã

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος

ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ. Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΕΙΣ Εμμ. Μ. Καραβιτάκης Παιδίατρος Δηλητηρίαση Η έκθεση σε τοξίνη που δύναται να έχει βλαπτική επίδραση στον οργανισμό Τοξίνη είναι η ουσία που προκαλεί βλάβη στη λειτουργία ενός ή περισσοτέρων

Διαβάστε περισσότερα

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ

Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή εργασία Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΛΕΥΤΩΝ ΣΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΜΕ ΧΡΟΝΙΟ ΑΣΘΜΑ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΛΟΙΖΟΥ ΑΡΙΘΜΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: ΒΙΗΓ4691Ο3-Ζ7Δ. Ηράκλειο: 03-04-2014 Αριθ. Πρωτ.: 1920/Φ30.2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ

ΑΔΑ: ΒΙΗΓ4691Ο3-Ζ7Δ. Ηράκλειο: 03-04-2014 Αριθ. Πρωτ.: 1920/Φ30.2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΚΡΗΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ Ηράκλειο: 03-04-2014 Αριθ. Πρωτ.: 1920/Φ30.2 Ταχ. Διεύθυνση Ταχ. Θυρίδα Πληροφορίες Τηλέφωνα Fax :Εσταυρωμένος -71004 : 1939 : Παρασκευή

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΑΓΧΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΣΕ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΜΑΣΤΕΚΤΟΜΗ ΧΡΥΣΟΒΑΛΑΝΤΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΛΕΜΕΣΟΣ 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΡΙΠΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο ΓΡΙΠΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΡΙΠΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο ΓΡΙΠΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΡΙΠΗ 2010-2011 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟ Ο ΓΡΙΠΗΣ 2010-2011 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΧΡΗΣΗΣ ΑΝΤΙ-ΙΙΚΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ 15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2011 ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ Κατά την περίοδο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία. Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Κόπωση και ποιότητα ζωής ασθενών με καρκίνο Μαργαρίτα Μάου Λευκωσία 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Δ. ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ (ΙΑΟ 409)

Δ. ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ (ΙΑΟ 409) Δ. ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ (ΙΑΟ 409) Συντονιστής μαθήματος: Αλέξιος Μπένος, Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής. Τηλ. 2310999137, e-mail: benos@med.auth.gr Σκοπός

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ. Φοινίκη Αλεξάνδρου

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ. Φοινίκη Αλεξάνδρου ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία ΕΠΙΛΟΧΕΙΑ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΤ ΟΙΚΟΝ ΝΟΣΗΛΕΙΑΣ Φοινίκη Αλεξάνδρου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΝΙΔΩΣΗ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΑ ΟΙΔΗΜΑ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΟΙΔΗΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΟΙΔΗΜΑ ΧΕΙΛΕΩΝ ΚΝΗΣΜΟΣ

ΚΝΙΔΩΣΗ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΑ ΟΙΔΗΜΑ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΟΙΔΗΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΟΙΔΗΜΑ ΧΕΙΛΕΩΝ ΚΝΗΣΜΟΣ ΚΝΙΔΩΣΗ ΕΞΑΝΘΗΜΑΤΑ ΟΙΔΗΜΑ ΒΛΕΦΑΡΩΝ ΟΙΔΗΜΑ ΓΛΩΣΣΑΣ ΟΙΔΗΜΑ ΧΕΙΛΕΩΝ ΚΝΗΣΜΟΣ Τι είναι κνίδωση; Κνίδωση είναι η αλλεργική αντίδραση που εμφανίζεται στο δέρμα, έναντι εξωγενών ή ενδογενών ερεθισμάτων. Εκδηλώνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ/ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ/ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Αγαπητοί συνάδελφοι, Θεσσαλονίκη, 25 Οκτωβρίου 2016 Το σχολείο έρευνας της ΕΛΕΓΕΙΑ διεξήχθη φέτος με μεγάλη επιτυχία στις 20-23 Οκτωβρίου, στη Ν. Καλλικράτεια. Διακεκριμένοι ομιλητές (όπως θα δείτε και

Διαβάστε περισσότερα

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο

Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο Ψυχολογία ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια στο Γενικό Νοσοκομείο ΤΖΙΝΕΒΗ ΜΥΡΤΩ - ΧΑΤΖΗΣΤΕΦΑΝΟΥ ΦΑΝΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΕΣ Τ.Ε. Β & Γ ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η καρδιακή ανεπάρκεια

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι το άσθμα; Άρθρο ιδιωτών Πνευμονολόγων Τρικάλων για το Άσθμα - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KALAMPAKA METEORA

Τι είναι το άσθμα; Άρθρο ιδιωτών Πνευμονολόγων Τρικάλων για το Άσθμα - ΚΑΛΑΜΠΑΚΑ CITY KALAMPAKA METEORA Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Άσθματος στις 2 Μαΐου η οποία καθιερώθηκε το 1998 από την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το άσθμα» και την υποστήριξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, θα θέλαμε να ενημερώσουμε

Διαβάστε περισσότερα

ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÅÉÓ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÅÉÓ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÅÉÓ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ 395 396 ÁÍÁÊÏÉÍÙÓÅÉÓ ΣΕ ÅËËÇÍΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ 397 398 399 400 401 402 3 ο Εθνικό Συνέδριο Κλινικής Μικροβιολογίας 9 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νοσοκομειακών Λοιμώξεων & Υγιεινής,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟΥ/ΠΑΡΑΤΥΦΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΕΝΔΗΜΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2013

ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟΥ/ΠΑΡΑΤΥΦΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΕΝΔΗΜΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2013 ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ ΤΥΦΟΕΙΔΗ ΠΥΡΕΤΟΥ/ΠΑΡΑΤΥΦΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΕΝΔΗΜΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΕΛΛΑΔΑ, 2004-2013 Κ. Μέλλου, Θ. Σιδερόγλου, Μ. Ποταμίτη-Κόμη, Θ. Γεωργακοπούλου, Χ. Χατζηχριστοδούλου Γραφείο Τροφιμογενών

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή διατριβή. Ονοματεπώνυμο: Αργυρώ Ιωάννου. Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Διερεύνηση της αποτελεσματικότητας εναλλακτικών και συμπληρωματικών τεχνικών στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής σε άτομα με καρκίνο

Διαβάστε περισσότερα

Νόσημα: Άσθμα. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Χρήστος Λιονής UNIVERSITY OF CRETE FACULTY OF MEDICINE ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Νόσημα: Άσθμα. Επιστημονικός Υπεύθυνος: Καθηγητής Χρήστος Λιονής UNIVERSITY OF CRETE FACULTY OF MEDICINE ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ «Ανάπτυξη 13 Κατευθυντήριων Οδηγιών Γενικής Ιατρικής για τη διαχείριση των πιο συχνών νοσημάτων και καταστάσεων υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας», Κωδικός MIS: 464637 Νόσημα: Άσθμα Ομάδα εργασίας:

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ ΚΑΙ ΕΡΠΕΤΑ

ΔΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ ΚΑΙ ΕΡΠΕΤΑ 251 ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΔΗΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΑΡΘΡΟΠΟΔΑ ΚΑΙ ΕΡΠΕΤΑ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ (ΚΕΥΠΑ) Δήγματα Αρθροπόδων / Εντόμων (τσιμπήματα, κεντρίσματα) Τα έντομα διακρίνονται

Διαβάστε περισσότερα

ΔΩΣΤΕ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΕΡΓΙΑ

ΔΩΣΤΕ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΔΩΣΤΕ ΤΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΕΡΓΙΑ Αλλεργία και άσθμα; Αν πάσχετε από αυτές τις παθήσεις, θα υποφέρετε για όλη σας τη ζωή ; ΟΙ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΗΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΛΕΝΕ ΟΧΙ. Η Ελληνική Εταιρεία Αλλεργιολογίας,

Διαβάστε περισσότερα

Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή. Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης

Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή. Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης Συµµόρφωση στη φαρµακευτική αγωγή Ευαγγελία Χαρέλα Νοσηλεύτρια MSc Β ΚΚ Ιπποκράτειο Θεσ/νικης Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί ένα σύνδροµο µε ζοφερή πρόγνωση :! ΝΥΗΑ Ι-ΙΙ: 2-5% θνητότητα ανά έτος! ΝΥΗΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ

ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ ΟΞΕIΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΚΑΤΩΤΕΡΟΥ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟU ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ (Σύντομη ενημέρωση από ERS - ELF) Οι οξείες λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού συστήματος περιλαμβάνουν την πνευμονία (λοίμωξη της κυψελίδας του πνεύμονα),

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ;

ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; ΑΛΛΕΡΓΙΑ: Ο ΑΟΡΑΤΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΑΛΛΕΡΓΙΚΟΣ; Αλλεργία, όπως ορίζει και η λέξη, σημαίνει άλλο έργο. Είναι η μη αναμενόμενη αντίδραση του ανοσιακού συστήματος του οργανισμού εναντίον ακίνδυνων

Διαβάστε περισσότερα

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων

Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος: το πρότυπο των αυτόάνοσων ρευματικών νοσημάτων Φ.Ν. Σκοπούλη Καθηγήτρια τον Χαροκόπειου Πανεπιστημίου Αθηνών συστηματικός ερυθηματώδης λύκος θεωρείται η κορωνίδα των αυτοάνοσων

Διαβάστε περισσότερα

Ποιος ήταν ο σκοπός αυτής της μελέτης; Γιατί απαιτήθηκε η μελέτη; Ποια φάρμακα μελετήθηκαν; BI

Ποιος ήταν ο σκοπός αυτής της μελέτης; Γιατί απαιτήθηκε η μελέτη; Ποια φάρμακα μελετήθηκαν; BI Αυτή είναι μια σύνοψη κλινικής μελέτης σε ασθενείς με ιδιοπαθή πνευμονική ίνωση, η οποία είναι ένας σπάνιος τύπος νόσου των πνευμόνων. Έχει συνταχθεί για τον γενικό αναγνώστη και χρησιμοποιεί γλώσσα που

Διαβάστε περισσότερα

ΓΑΣΤΡΟ-ΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Η ΜΙΖΕΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ

ΓΑΣΤΡΟ-ΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Η ΜΙΖΕΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΑΣΤΡΟ-ΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Η ΜΙΖΕΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑΣ ΓΑΣΤΡΟ-ΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΙΚΗ ΝΟΣΟΣ Αίτιο Χαλάρωση σφιγκτήρα κατώτερου οισοφάγου Συχνή παλινδρόμηση (μετακίνηση προς τα πάνω) υγρών του

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία ενιαίων αεραγωγών. το 80% των περιπτώσεων λλεργικής ρινίτιδος υνυπάρχει αλλεργικό άσθµα

Θεωρία ενιαίων αεραγωγών. το 80% των περιπτώσεων λλεργικής ρινίτιδος υνυπάρχει αλλεργικό άσθµα Τί είναι το άσθμα- Θεωρία ενιαίων αεραγωγών το 80% των περιπτώσεων λλεργικής ρινίτιδος υνυπάρχει αλλεργικό άσθµα Τί είναι το άσθμα γµονή των αεραγωγών που χαρακτηρίζεται από αναστρέψιµη απόφρα των βρόγχων

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΕΩΝΙΔΟΥ Λεμεσός, 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ

Διαβάστε περισσότερα

Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας

Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Επαγγελματίες υγείας και υπηρεσίες υγείας Αρμοδιότητες διεπιστημονικής ομάδας Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας Σύσταση 40: Συστήνεται να γίνεται εκτίμηση των αναγκών του ασθενή, συμβουλευτική σε προγράμματα

Διαβάστε περισσότερα

Από τις ρυθμίσεις στις διαρθρωτικές αλλαγές: η αναγκαία παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας

Από τις ρυθμίσεις στις διαρθρωτικές αλλαγές: η αναγκαία παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας ΕΝΟΤΗΤΑ IV: ΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ Από τις ρυθμίσεις στις διαρθρωτικές αλλαγές: η αναγκαία παρέμβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Κυριάκος Σουλιώτης

Διαβάστε περισσότερα

Το μοντέλο του Εθνικού Συστήματος Υγείας που εφαρμόζεται στην Ελλάδα και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ των οποίων η Σουηδία, η Ιταλία και άλλες,

Το μοντέλο του Εθνικού Συστήματος Υγείας που εφαρμόζεται στην Ελλάδα και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ των οποίων η Σουηδία, η Ιταλία και άλλες, Το μοντέλο του Εθνικού Συστήματος Υγείας που εφαρμόζεται στην Ελλάδα και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ των οποίων η Σουηδία, η Ιταλία και άλλες, διέπεται από τις αρχές του προτύπου Beveridge. «το κόστος

Διαβάστε περισσότερα

Η υπο- αντιμετώπιση του πόνου.

Η υπο- αντιμετώπιση του πόνου. Η υπο- αντιμετώπιση του πόνου. Ο όρος ολιγοαναλγησία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1989 από τους Wilson και Pendleton σε μία εργασία σχετική με την πλημμελή αντιμετώπιση του πόνου των προσερχόμενων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΛΛΕΡΓΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΑΣΘΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΛΛΕΡΓΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΑΣΘΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΕ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ ΥΜΕΝΟΠΤΕΡΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΛΛΕΡΓΙΟΛΟΓΙΑΣ, ΑΣΘΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΥΜΕΝΟΠΤΕΡΑ ΜΕΛΙΣΣΕΣ ΣΦΗΚΕΣ ΜΕΛΙΣΣΕΣ v Κοινή μέλισσα (Hoey bee) v Μπορεί να είναι άγριες

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Γνώση και στάση νοσηλευτών στη διαχείριση του πόνου καρκινοπαθών που νοσηλεύονται Παναγιώτης Χαραλάμπους Λεμεσός, 2014 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα.

Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Παιδιά και νέοι με χρόνια προβλήματα υγείας και ειδικές ανάγκες. Σύγχρονες ιατρικές θεωρήσεις και ελληνική πραγματικότητα. Μαρία Φωτουλάκη Επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Γαστρεντερολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Παράρτημα II. Επιστημονικά πορίσματα

Παράρτημα II. Επιστημονικά πορίσματα Παράρτημα II Επιστημονικά πορίσματα 7 Επιστημονικά πορίσματα Η κόνις και διαλύτης για ενέσιμο διάλυμα Solu-Medrol 40 mg (στο εξής «Solu-Medrol») περιέχει μεθυλπρεδνιζολόνη και, ως έκδοχο, μονοένυδρη λακτόζη

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα 12 Μαρτίου 2013 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Αθήνα 12 Μαρτίου 2013 ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΕΦΡΟΛΟΓΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΑΙΑΝΔΡΟΥ 15 11528 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 2107298586 FAX: 2107237705 e-mail: nefreter@otenet.gr HELLENIC SOCIETY OF NEPHROLOGY 15 MEANDROU STR. ATHENS, 11528 GREECE TEL.: (+3021) 07298586

Διαβάστε περισσότερα

Καταπληξία. Δημήτριος Τσιφτσής ΤΕΠ ΓΝ Νικαίας

Καταπληξία. Δημήτριος Τσιφτσής ΤΕΠ ΓΝ Νικαίας Καταπληξία Δημήτριος Τσιφτσής ΤΕΠ ΓΝ Νικαίας Εφημερία στο ΚΥ Αγ. Βαρβάρας Ν. Ηρακλείου. 50 χλμ από μεγάλο νοσοκομείο Βασικός ιατρικός εξοπλισμός Διακομιδή με ιδιωτικό μέσο. Άνδρας 84 ετών τον βρήκαν οι

Διαβάστε περισσότερα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα

Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Γνωριμία με τα αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα Αντώνης Φανουριάκης Μονάδα Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας Δ Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν» Αθήνα, 01/02/2016

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Α: ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ & ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΙΝΟ Τι είναι η ηπατίτιδα Α; Η ηπατίτιδα Α είναι μια νόσος του ήπατος που προκαλείται από τον ιό της ηπατίτιδας Α.

Διαβάστε περισσότερα

Αποφασίζοντας βάσει της αποτελεσματικότητας: η αξιολόγηση της ιατρικής τεχνολογίας

Αποφασίζοντας βάσει της αποτελεσματικότητας: η αξιολόγηση της ιατρικής τεχνολογίας Αποφασίζοντας βάσει της αποτελεσματικότητας: η αξιολόγηση της ιατρικής τεχνολογίας Χρήστος Λιονής Καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστήμιο Κρήτης Η αναφορά

Διαβάστε περισσότερα

Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας»

Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας» Κλινικό Φροντιστήριο «Εφαρμόζοντας τις Κατευθυντήριες Οδηγίες για την Αρτηριακή Υπέρταση στο Σχεδιασμό της Νοσηλευτικής Φροντίδας» Παρουσίαση Κλινικής Περίπτωσης : Χατζοπούλου Μ., Νοσηλεύτρια ΠΕ, MSc,

Διαβάστε περισσότερα

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης

Σακχαρώδης Διαβήτης. Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Σακχαρώδης Διαβήτης Είναι η πιο συχνή μεταβολική νόσος στον άνθρωπο. Γανωτάκης Εμμανουήλ Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστήμιο Κρήτης Number of people with diabetes by IDF Region, 2013 IDF Diabetes Atlas.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΟΥΜΠΟΥΡΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ Συνεργάτης ΤΕΙ ΛΑΡΙΣΑΣ ΤΜΗΜΑ Νοσηλευτικής ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ευρύτερο κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον Τομέας Υγείας Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Τριτοβάθμια Περίθαλψη

Διαβάστε περισσότερα

Εμπειρία από την αντιμετώπιση προβλημάτων στην πρωτοβάθμια φροντίδα

Εμπειρία από την αντιμετώπιση προβλημάτων στην πρωτοβάθμια φροντίδα Εμπειρία από την αντιμετώπιση προβλημάτων στην πρωτοβάθμια φροντίδα Ποδολόγος Ειδικός ορθονυχιστής τ. Επιστημονικός συνεργάτης στο ιατρείο διαβητικού ποδιού του Γ.Ν.Παπαγεωργίου Μετεκπαίδευση στο Διαβητικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ. Εισαγωγή. Σκοπός ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Η παιδική παχυσαρκία έχει φτάσει σε επίπεδα επιδημίας στις μέρες μας. Μαστίζει παιδιά από μικρές ηλικίες μέχρι και σε εφήβους. Συντείνουν αρκετοί παράγοντες που ένα παιδί γίνεται παχύσαρκο

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή εργασία Η ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Μαρία Χρίστου Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ. Πτυχιακή Εργασία ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ΠΟΥ ΒΙΩΝΕΙ ΤΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΣΤΙΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΑΤΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Άντρη Αγαθαγγέλου Λεμεσός 2012 i ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΚΟΠΟΣ. Να δημιουργηθούν πρακτικές κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με την αλλεργία στο γάλα κατάλληλες για την πρωτοβάθμια περίθαλψη στη Μ. Βρετανία.

ΣΚΟΠΟΣ. Να δημιουργηθούν πρακτικές κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με την αλλεργία στο γάλα κατάλληλες για την πρωτοβάθμια περίθαλψη στη Μ. Βρετανία. ΣΚΟΠΟΣ Να δημιουργηθούν πρακτικές κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με την αλλεργία στο γάλα κατάλληλες για την πρωτοβάθμια περίθαλψη στη Μ. Βρετανία. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ανασκοπήθηκαν όλες οι υπάρχουσες κατευθυντήριες

Διαβάστε περισσότερα

Η επιρροή της μησυμμόρφωσης. οικονομικά της υγείας. Μαίρη Γείτονα Καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Η επιρροή της μησυμμόρφωσης. οικονομικά της υγείας. Μαίρη Γείτονα Καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Η επιρροή της μησυμμόρφωσης στα οικονομικά της υγείας Μαίρη Γείτονα Καθηγήτρια Οικονομικών της Υγείας Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Συμμόρφωση σύμφωνα με WHO: Ο βαθμός στον οποίο η συμπεριφορά ενός ατόμου,

Διαβάστε περισσότερα

Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο «Αμαλία. Δόνου Α.,

Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ. Γενικό Νοσοκομείο «Αμαλία. Δόνου Α., ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ. Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΑΣ ΣΤΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΟΥ ΠΟΔΙΟΥ, ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ «ΑΜΑΛΙΑ ΦΛΕΜΙΝΓΚ». Μεϊμέτη Ε., Καφαντάρης Ι., Δόνου Α., Βογιατζόγλου E, Βογιατζόγλου Δ.

Διαβάστε περισσότερα

Αγαπητοί συνάδελφοι, Σας καλούμε να μας τιμήσετε με την παρουσία σας στην 6η Επιστημονική. Με εκτίμηση

Αγαπητοί συνάδελφοι, Σας καλούμε να μας τιμήσετε με την παρουσία σας στην 6η Επιστημονική. Με εκτίμηση Αγαπητοί συνάδελφοι, Με ιδιαίτερη χαρά σας προσκαλούμε στην 6η κατά σειρά Συνάντηση Νοσηλευτών Παιδιατρικής Αλλεργιολογίας - Πνευμονολογίας που συνεχίζεται με τη συνεργασία του Εργαστηρίου Παιδιατρικών

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα έρευνας αγοράς σε Γιατρούς, Φαρμακοποιούς & Κοινό σχετικά με την. Επικοινωνία. των ΦΕ. the value of experience

Αποτελέσματα έρευνας αγοράς σε Γιατρούς, Φαρμακοποιούς & Κοινό σχετικά με την. Επικοινωνία. των ΦΕ. the value of experience Αποτελέσματα έρευνας αγοράς σε Γιατρούς, Φαρμακοποιούς & Κοινό σχετικά με την Επικοινωνία των ΦΕ Στόχος της έρευνας Αξιολόγηση της επικοινωνίας των Φαρμακευτικών Εταιριών με: Γιατρούς Φαρμακοποιούς Κοινό

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑΣ Epidemiology and Public Health Dept of Epidemiology and Public Health N. TZANAKIS M.D. Consultant in Respiratory Medicine Assistant Professor in Epidemiology P.O. Box 1352, 71110

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή Εργασία Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΜΕ ΤΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΒΗΤΗ ΚΥΗΣΗΣ Χρυστάλλα, Γεωργίου Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Kλινικές ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Kλινικές ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Kλινικές Mελέτες ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΒΑΣΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ 1Τι είναι οι κλινικές μελέτες είναι σημαντικές; > Μη διστάσετε να ρωτήσετε το γιατρό σας για οποιαδήποτε και άλλη γιατί πληροφορία ή διευκρίνηση χρειάζεστε

Διαβάστε περισσότερα

Η δημιουργία και η πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου αξιολόγησης νευρογενών διαταραχών κατάποσης.

Η δημιουργία και η πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου αξιολόγησης νευρογενών διαταραχών κατάποσης. Α.Τ.Ε.Ι. ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Η δημιουργία και η πιλοτική εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου αξιολόγησης νευρογενών διαταραχών κατάποσης. Σπουδαστές: Κάτανα Ελευθερία

Διαβάστε περισσότερα

Chronic Kidney Disease. Ιωάννης Γ. Γριβέας,MD,PhD

Chronic Kidney Disease. Ιωάννης Γ. Γριβέας,MD,PhD Chronic Kidney Disease Ιωάννης Γ. Γριβέας,MD,PhD Η Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) επηρεάζει το 10-16% του πληθυσμού παγκοσμίως, έχει κακή πρόγνωση ιδιαίτερα σε ασθενείς

Διαβάστε περισσότερα

þÿ ɺÁ Ä ÅÂ, ±»Î¼ Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å

þÿ ɺÁ Ä ÅÂ, ±»Î¼ Neapolis University þÿ Á̳Á±¼¼± ¼Ìù±Â ¹ º à Â, Ç» Ÿ¹º ½ ¼¹ºÎ½ À¹ÃÄ ¼Î½ º±¹ ¹ º à  þÿ ±½µÀ¹ÃÄ ¼¹ µ À»¹Â Æ Å Neapolis University HEPHAESTUS Repository School of Economic Sciences and Business http://hephaestus.nup.ac.cy Master Degree Thesis 2016 þÿ ͽ Á ¼ µà±³³µ»¼±ä¹º  þÿµ¾ Å ½Éà  ³º» ³¹ºÎ½ ½ à þÿ ɺÁ Ä ÅÂ,

Διαβάστε περισσότερα

Μετεκπαιδευτικά μαθήματα από τον Ι.Σ.Α. και την Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Β' ΚΥΚΛΟΣ: 2η ενότητα: ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑ

Μετεκπαιδευτικά μαθήματα από τον Ι.Σ.Α. και την Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Β' ΚΥΚΛΟΣ: 2η ενότητα: ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑ Μετεκπαιδευτικά μαθήματα από τον Ι.Σ.Α. και την Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ Β' ΚΥΚΛΟΣ: ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑΤΙΟΛΟΓΙΑ 2η ενότητα: ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΕΠΕΙΓΟΝΤΩΝ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΩΝ Σωστικές ενέργειες

Διαβάστε περισσότερα

Μήπως έχω Σκληρόδερµα;

Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Μήπως έχω Σκληρόδερµα; Για να πληροφορηθώ µýëïò ôçò Σπάνιος ναι... Μόνος όχι Η Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων (Π.Ε.Σ.ΠΑ) είναι ο μόνος φορέας, μη κερδοσκοπικό σωματείο, συλλόγων ασθενών σπανίων παθήσεων

Διαβάστε περισσότερα

Σε τι αναφέρεται αυτή η μελέτη; Γιατί ήταν απαραίτητη αυτή η μελέτη; Ποια φάρμακα μελετήθηκαν; BI

Σε τι αναφέρεται αυτή η μελέτη; Γιατί ήταν απαραίτητη αυτή η μελέτη; Ποια φάρμακα μελετήθηκαν; BI Αυτή είναι μια περίληψη κλινικής μελέτης σε ασθενείς με ιδιοπαθή πνευμονική ίνωση, ένας σπάνιος τύπος πνευμονικής νόσου. Έχει συνταχθεί για τον γενικό αναγνώστη και χρησιμοποιεί γλώσσα που είναι εύκολα

Διαβάστε περισσότερα

Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων

Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων Θωμάς Μακατσώρης Επίκ. Καθ. Παθολογίας-Ογκολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών 5-11-2017 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας:

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡ ΙΟΛΟΓΙΑ

ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡ ΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΑ Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡ ΙΟΛΟΓΙΑ ΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΟΜΙΛΗΤΗΣ: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΕΥΚΑΡΠΙ ΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΩΝ ΝΟΣΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ Πρόληψη νόσων είναι οι διαδικασίες

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης

Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης Αξιολόγηση και θεραπεία Από τα πρωτόκολλα των SOS Ιατρών Επιμέλεια Γεώργιος Θεοχάρης Παθολόγος Αξιολόγηση βαρύτητας περιστατικού - Από την βαρύτητα των κλινικών σημείων (αναπνευστική συχνότητα >35, ταχυκαρδία,

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση Ιατρείου Διαβητικού. Φροντίδα Υγείας

Οργάνωση Ιατρείου Διαβητικού. Φροντίδα Υγείας Οργάνωση Ιατρείου Διαβητικού Ποδιού στην Δευτεροβάθμια Φροντίδα Υγείας Νικόλαος Α. Τσώκος Παθολόγος Διαβητολόγος Επιμελητής Α Παθολογικής Κλινικής Γ.Ν. Χαλκίδας Υπεύθυνος Ιατρείου Διαβητικού Ποδιού Δεν

Διαβάστε περισσότερα

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης

Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Σημαντικά Σημεία ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΟΝΟΣΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗΣ ΔΗΛΩΣΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ) Η δηλούμενη επίπτωση της ελονοσίας στην Ελλάδα παρουσιάζει αυξητική τάση. Για την πενταετία

Διαβάστε περισσότερα

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας.

Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΑΣΘΜΑ Το συχνότερο χρόνιο νόσημα της παιδικής ηλικίας. Αν από το τρέξιμο, τη γυμναστική ή άλλη εργασία, δυσκολεύεται η αναπνοή, αυτό λέγεται άσθμα. Αρεταίος Καππαδόκης, 100 μχ Οι γυναίκες ήταν

Διαβάστε περισσότερα

Α.Π Αθήνα, 12 Ιουνίου Θέμα: Υποβολή προτάσεων για τροποποίηση των ορίων συνταγογράφησης ιατρικών πράξεων εξετάσεων.

Α.Π Αθήνα, 12 Ιουνίου Θέμα: Υποβολή προτάσεων για τροποποίηση των ορίων συνταγογράφησης ιατρικών πράξεων εξετάσεων. Προς Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο Πλουτάρχου 3, 10675 Αθήνα Τ. 210 72 58 660/661/662, Φ. 210 72 58 663 www.pis.gr Α.Π. 4585 Αθήνα, 12 Ιουνίου 2018 Θέμα: Υποβολή προτάσεων για τροποποίηση των ορίων συνταγογράφησης

Διαβάστε περισσότερα

Προενταξιακός ασθενής - Επιλογή μεθόδου κάθαρσης

Προενταξιακός ασθενής - Επιλογή μεθόδου κάθαρσης Προενταξιακός ασθενής - Επιλογή μεθόδου κάθαρσης Παπαχρήστου Ευάγγελος Επίκουρος Καθηγητής Παθολογίας Νεφρολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών Χρόνια Νεφρική Νόσος (ΧΝΝ) Διαταραχή της δομής ή της

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΔΙΟΥ ΒΡΕΦΙΚΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ Ονοματεπώνυμο: Λοϊζιά Ελένη Λεμεσός 2012 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΩΛΕΙΑ ΖΩΗΣ (οικογενειακή προστασία)

ΑΠΩΛΕΙΑ ΖΩΗΣ (οικογενειακή προστασία) ΑΠΩΛΕΙΑ ΖΩΗΣ (οικογενειακή προστασία) Σε περίπτωση απώλειας ζωής του ασφαλισμένου από φυσιολογικά αίτια ή ατύχημα καταβάλλεται στους δικαιούχους το ποσό των: 10.000 (έως 40 ετών), 5.000 (41-50 ετών) και

Διαβάστε περισσότερα

Προαγωγή Υγείας. Προγράμματα άσκησης

Προαγωγή Υγείας. Προγράμματα άσκησης Προαγωγή Υγείας Προγράμματα άσκησης Σύσταση 13: Συστήνεται οι Γενικοί Ιατροί, άλλοι Ιατροί, καθώς και επαγγελματίες υγείας της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας να ενθαρρύνουν τους ασθενείς με κατάθλιψη (κυρίως

Διαβάστε περισσότερα

Ημερίδα με Θέμα Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΩΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ:

Ημερίδα με Θέμα Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΩΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ: Ημερίδα με Θέμα Η ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΩΣ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΑΙΤΗΜΑ: ΓΝΩΡΙΖΩ-ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ-ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ 2 Ιουνίου 2014 / 14 O Δημοτικό Σχολείο Ιλίου ΒΡΟΧΙΚΟ ΑΣΜΑ & ΠΑΙΔΙΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Π. ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Έρευνας Αγοράς Ανάμεσα σε με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη. Ασθενείς με. Νοσήματα του Εντέρου. Αθήνα, Μάιος 2011. Ετοιμάστηκε για την:

Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Έρευνας Αγοράς Ανάμεσα σε με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη. Ασθενείς με. Νοσήματα του Εντέρου. Αθήνα, Μάιος 2011. Ετοιμάστηκε για την: Παρουσίαση Αποτελεσμάτων Έρευνας Αγοράς Ανάμεσα σε με Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Ασθενείς με Νοσήματα του Εντέρου Ετοιμάστηκε για την: Αθήνα, Μάιος 2011 Ταυτότητα Έρευνας Μεθοδολογία: Κοινό-στόχος στόχος: 1.

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του Προγράμματος Τηλεϊατρικής Vodafone

Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του Προγράμματος Τηλεϊατρικής Vodafone Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης του Προγράμματος Τηλεϊατρικής Vodafone Ερωτηματολόγιο προς Ιατρούς Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Εργαστήριο ISEB lab Ερευνητές Γιώργος Ευθυμιάδης, Γιάννης Νικολαΐδης 1. Κατηγορία ιατρού:

Διαβάστε περισσότερα

NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml

NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml NeuroBloc Αλλαντική τοξίνη τύπου Β ενέσιμο διάλυμα 5.000 U/ml Σημαντικές πληροφορίες ασφάλειας για γιατρούς Σκοπός αυτού του εγχειριδίου είναι να παρέχει σε γιατρούς με δικαίωμα συνταγογράφησης και χορήγησης

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η θέση ύπνου του βρέφους και η σχέση της με το Σύνδρομο του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου. Χρυσάνθη Στυλιανού Λεμεσός 2014 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΚΕΝΤΡΟ ΓΥΝΑΙΚΕΙΑΣ ΚΑΡΔΙΑΣ Τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραδοσιακά θεωρούνται νοσήματα των ανδρών. Ωστόσο, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι καρδιαγγειακές παθήσεις αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες

Διαβάστε περισσότερα

Προγράμματα Εκπαίδευσης της Πανεπιστημιακής Νευροχειρουργικής Κλινικής, του ΠΓΝ Λάρισας.

Προγράμματα Εκπαίδευσης της Πανεπιστημιακής Νευροχειρουργικής Κλινικής, του ΠΓΝ Λάρισας. Προγράμματα Εκπαίδευσης της Πανεπιστημιακής Νευροχειρουργικής Κλινικής, του ΠΓΝ Λάρισας. Η Πανεπιστημιακή Νευροχειρουργική Κλινική του ΠΓΝ Λάρισας, συνεχίζοντας την επιτυχημένη διαδρομή της στον τομέα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ 2014-15

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ 2014-15 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ 2014-15 Αίθουσα Μικροσκοπίων Ά ορόφου (Νέο Κτήριο) ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΑΗΦΥ μετά την αναδιαμόρφωσή του. Ελπίδα Φωτιάδου Προϊσταμένη Υποδιεύθυνσης Ειδικών Εφαρμογών Διεύθυνση Λειτουργίας & Υποστήριξης Εφαρμογών

Ο ΑΗΦΥ μετά την αναδιαμόρφωσή του. Ελπίδα Φωτιάδου Προϊσταμένη Υποδιεύθυνσης Ειδικών Εφαρμογών Διεύθυνση Λειτουργίας & Υποστήριξης Εφαρμογών Ο ΑΗΦΥ μετά την αναδιαμόρφωσή του Ελπίδα Φωτιάδου Προϊσταμένη Υποδιεύθυνσης Ειδικών Εφαρμογών Διεύθυνση Λειτουργίας & Υποστήριξης Εφαρμογών ΑΗΦΥ - Ατομικός Ηλεκτρονικός Φάκελος Υγείας Σύμφωνα με άρθρο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ

ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ Primary Health Care Τόμος 19, Τεύχος 4, Οκτώβριος Δεκέμβριος 2007 ΚΩΔ. 3855 πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας Primary Health Care Τριμηνιαία Έκδοση της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος

Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Γράφει: Μιλτιάδης Μαρκάτος, Πνευμονολόγος Πάνω από ένα αιώνα πριν, ο J. Hutchinson, ένας χειρουργός-δερματολόγος, αναγνώρισε την πρώτη περίπτωση σαρκοείδωσης, στο Λονδίνο. Στα χρόνια πριν και μετά την

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Σκοπός. 1. Η Μονάδα Αναπνευστικής Ανεπάρκειας έχει ως σκοπό:

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Σκοπός. 1. Η Μονάδα Αναπνευστικής Ανεπάρκειας έχει ως σκοπό: Άρθρο 1 Η Μονάδα Αναπνευστικής Ανεπάρκειας της Ιατρικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε και εγκαταστάθηκε στο ΓΠΝ «Γ. Παπανικολάου» με το άρθρο 1 της υπ αριθμ Α3β/οικ 4407

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Πτυχιακή Διατριβή Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Κα Παναγιώτα Ταμανά ΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ ΑΤΟΜΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΕΜΒΟΛΙΟ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών

9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer και Συγγενών Διαταραχών Στρογγυλό Τραπέζι Σωματική άσκηση και Άνοια. Από τη Γενική Ιατρική και την κοινότητα στο νοσοκομείο και στις εξειδικευμένες υπηρεσίες: Παρέμβαση στην Ελλάδα του σήμερα 9 o Πανελλήνιο Συνέδριο Νόσου A lzheimer

Διαβάστε περισσότερα

Μέρα Νταλαντύσε Αχµέτι Φλούτουρα

Μέρα Νταλαντύσε Αχµέτι Φλούτουρα Μέρα Νταλαντύσε Αχµέτι Φλούτουρα πολυσύνθετο εξελισσόµενο θέµα Τέλη 90 ο ιό ήταν θανατηφόρο Σύνδροµο επίκτητη ανοσολογική ανεπάρκεια (AIDS) 1998 πρώτε αποτελεσµατικέ θεραπείε Χρόνιο νόσηµα Ο φορέα συνεχίζει

Διαβάστε περισσότερα

Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap)

Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap) Εμβόλιο Τετάνου-Διφθερίτιδας-Κοκκύτη (Td/Tdap) ΤΙ ΧΡΕΙAΖΕΤΑΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ Είστε σίγουροι ότι είστε προστατευμένοι από τον τέτανο, τη διφθερίτιδα και τον κοκκύτη; ΕΝΗΜΕΡΩΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΑΣΟΥ! ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΣΟΥ! ΕΜΒΟΛΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Αγαπητές και Αγαπητοί Συνάδελφοι

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Αγαπητές και Αγαπητοί Συνάδελφοι 1 ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ Αγαπητές και Αγαπητοί Συνάδελφοι Εκ μέρους της Οργανωτικής Επιτροπής της Ελληνικής Εταιρείας Μελέτης και Εκπαίδευσης για τον Σακχαρώδη Διαβήτη (πρώην Δ.Ε.Β.Ε.) έχω την τιμή να σας προσκαλέσω

Διαβάστε περισσότερα

Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος

Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ Πτυχιακή διατριβή Ο νοσηλευτικός ρόλος στην πρόληψη του μελανώματος Ονοματεπώνυμο: Αρτέμης Παναγιώτου Επιβλέπων καθηγητής: Δρ. Αντρέας Χαραλάμπους

Διαβάστε περισσότερα

Θεραπευτική αντιμετώπιση της οξείας κρίσης άσθματος. Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών

Θεραπευτική αντιμετώπιση της οξείας κρίσης άσθματος. Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών Θεραπευτική αντιμετώπιση της οξείας κρίσης άσθματος Μίνα Γκάγκα Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών Το άσθμα είναι μία νόσος με διακυμάνσεις Συμπτώματα & προσαρμογή θεραπείας Παροξυσμοί Χορήγηση per os

Διαβάστε περισσότερα