Εξειδικευμένες μελέτες για τα προβλήματα απασχόλησης

Transcript

1 Εξειδικευμένες μελέτες για τα προβλήματα απασχόλησης Τα προβλήματα του δικηγορικού κλάδου και οι εναλλακτικές μορφές δραστηριότητας των δικηγόρων. Δικηγόροι: Πιστοφίδης Ι. Νικόλαος, Δικηγόρος παρ Εφέταις Παπαδόπουλος Αντ. Ηλίας LL. M., Δικηγόρος παρ Εφέταις Η πράξη «Νέοι Επιστήμονες Θεσσαλονίκης: Απασχόληση και Τοπική Ανάπτυξη» υλοποιείται στο πλαίσιο της δράσης 7: «Τοπικά Σχέδια για την Απασχόληση, προσαρμοσμένα στις ανάγκες των τοπικών αγορών εργασίας», της Κατηγορίας Παρέμβασης 1: «Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης», του Θεματικού Άξονα Προτεραιότητας 3: «Διευκόλυνση της πρόσβασης στην Απασχόληση», του Επιχειρησιακού Προγράμματος: «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού » που συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο(ΕΚΤ). 1

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Τα προβλήματα του δικηγορικού επαγγέλματος Α. Εισαγωγή Α.1. Από το σχολείο στη Δικηγορία - Επισκόπηση πραγματικής κατάστασης και προβλημάτων Β. Γενική επισκόπηση της διαστρωμάτωσης του δικηγορικού επαγγέλματος Β.1.Μερικές παρατηρήσεις για τον νέο Κώδικα Δικηγόρων. Β.2. Η έννοια του «Δημοσίου Λειτουργού» Γ. Τα προβλήματα των δικηγόρων Γ.1.α.Υπερπληθυσμός αποπληθυσμός: οι τάσεις στην εποχή της κρίσης Γ.1.β.Μη αντιμετώπιση του προβλήματος του υπερπληθωρισμού η «προβληματική» διάταξη του άρθρου 15 του Ν.4194/2013 Γ.2.Πόση πραγματικά δουλειά έχουν οι δικηγόροι; Γ.3. Η μείωση της δικηγορικής ύλης Γ.3.1. Η ραγδαία μείωση του αριθμού των διεκδικητικών αγωγών Γ.3.2. Μείωση αριθμού συμβολαίων επιπτώσεις παράπλευρες και στους Δικηγορικούς Συλλόγους μείωση ποσού χορηγούμενου μερίσματος μείωση ποσού αναδιανεμητικού λογαριασμού. 1

3 Ο ιδιαίτερος κλάδος των Δικηγόρων που απασχολείται εν ευρεία έννοια σε Τράπεζες κ.α νομικά πρόσωπα Γ.3.3 Το πλήθος των ανεκτέλεστων αποφάσεων. Γ.3.4. Η πτώση των αμοιβών εν συγκρίσει προς την αύξηση του κόστους πρόσβασης στα δικαστήρια Γ.3.5 Σχετικά με το κόστος των χαρτοσήμων δικαστικού ενσήμου Γ.4.Ανταγωνιστικές τάσεις που εμφανίστηκαν πρόσφατα προς την ύλη του δικηγορικού επαγγέλματος Γ.5. Η έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής στα Δικαστήρια. Γ.6. Η αργοπορία στην έκδοση αποφάσεων Γ.7. Υποθηκοφυλακεία Δημόσιες Υπηρεσίες Γ.8. Η τάση προς επικράτηση της εταιρικής μορφής στην παροχή νομικών υπηρεσιών έναντι της από πάντα κρατούσας πρακτικής περί μεμονωμένης γενικής «μαχόμενης» δικηγορίας Γ.9. Η περίπτωση των δικηγόρων του ΙΚΑ Γ.10.Τα προβλήματα στον κλάδο του ποινικού δικαίου ειδικά Γ.11.Ασκούμενοι Δικηγόροι Συνεργάτες Δικηγόροι Γ.12. Αντιστάθμισμα στη μείωση της δικηγορικής ύλης ο ν.3869/2010 ή αλλιώς ο «Νόμος Κατσέλη» Γ.13. Ρυθμίσεις υπέρ των εμμίσθων δικηγόρων του Δημοσίου 2

4 Γ.14.Ζητήματα και δυσχέρειες σχετικά με την έκδοση αποδείξεων παροχής υπηρεσιών Δ. Προβλήματα και ζητήματα του ασφαλιστικού κλάδου των δικηγόρων εν γένει, του Ταμείου Υγείας και των επικουρικών και αλληλοβοηθητικών Ταμείων Δ.1.Υπερφορολόγηση αύξηση εισφορών Ε. Λοιπά προβλήματα δικηγόρων Σ.Τ. Προτάσεις που κατατέθηκαν κατά καιρούς από τους εκπροσώπους των δικηγόρων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του κλάδου Ζ. Γενική αίσθηση σχετικά με την ποιότητα του Δικηγορικού επαγγέλματος Η. Επίλογος 2. Οι εναλλακτικές μορφές δραστηριότητας των δικηγόρων Α. Εισαγωγή Β. Εναλλακτικές μορφές δραστηριότητας των δικηγόρων σήμερα Β.1.Συμβολαιογράφος Β.2.Δικαστής Εισαγγελέας Β.3.Διαμεσολαβητής. Β.4.Δικαστικός υπάλληλος. 3

5 Β.5.Ακαδημαϊκός καθηγητής. Β.6.Υποθηκοφύλακας. Β.7.Διπλωματικό σώμα. Β.8.Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης. Β.9.Δικαστικός επιμελητής. Γ. Επίλογος. 4

6 1. Τα προβλήματα του δικηγορικού επαγγέλματος Α. Εισαγωγή Α.1. Από το σχολείο στη Δικηγορία - Επισκόπηση πραγματικής κατάστασης και προβλημάτων Πρώτη επιλογή για την πλειονότητα των μαθητών του Λυκείου που παρακολουθούν τη θεωρητική κατεύθυνση είναι η εισαγωγή στις νομικές σχολές. Και όχι απολύτως άδικα. Για χρόνια οι νομικές σχολές θεωρούνταν το απόγειο των θεωρητικών σπουδών, οι σχολές αυτές που περισσότερο από οποιεσδήποτε άλλες προσέφεραν πληθώρα και διαφοροποίηση στην επαγγελματική κατάσταση, δυνατότητα ανέλιξης, υψηλότερα εισοδηματικά εχέγγυα και μεγαλύτερη κοινωνική καταξίωση. Εδώ και χρόνια λειτουργούν μόνο τρία τμήματα νομικής ανά την Ελλάδα, σε Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Κομοτηνή. Ο μικρός αριθμός των τμημάτων θα υποστήριζε κάποιος αποτελεί θετικό στοιχείο για την απορρόφηση των αποφοίτων. Θα συμφωνούσαμε μαζί του αν και ο αριθμός των εισαχθέντων ήταν μικρός. Το εισήχθησαν 1 από όλες τις κατηγορίες, 498 μαθητές στη νομική Αθηνών, 435 στο αντίστοιχο τμήμα της Θεσσαλονίκης και 583 στην Κομοτηνή νέοι λοιπόν έκαναν πραγματικότητα το όνειρό τους να γίνουν δικηγόροι. Η ζήτηση των τμημάτων, όπως άλλωστε γίνεται αντιληπτό και από τις βάσεις εισαγωγής, είναι από τις υψηλότερες συνολικά μαθητές είχαν τα τμήματα της νομικής ως 1 5

7 πρώτη τους επιλογή. Δηλαδή 1 στους 4 μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης δηλώνει ως πρώτη επιλογή τη νομική. Τμήμα Βάση Πρώτες προτιμήσεις γεν.σειράς 2012 Νομική Αθήνας Νομική Θεσσαλονίκης Νομική Κομοτηνής Εργασιακές διέξοδοι Οι επιλογές που έχει ένας νέος δικηγόρος μόλις ολοκληρώσει τις σπουδές του, όπως αναφέρονται και σε σχετική παρουσίαση του γραφείου διασύνδεσης σπουδών και σταδιοδρομίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης είναι οι ακόλουθες. Δικηγόρος: προϋποθέτει τη διενέργεια πρακτικής άσκησης στο πλευρό Δικηγόρου, για χρονικό διάστημα 18 μηνών. Στο τέλος της άσκησης ακολουθούν γραπτές και προφορικές εξετάσεις ενώπιον πολυμελούς επιτροπής (δικαστών και δικηγόρων), για τη λήψη της άδειας άσκησης του δικηγορικού επαγγέλματος και την εγγραφή στον οικείο Δικηγορικό Σύλλογο Συμβολαιογράφος: μετά από επιτυχή συμμετοχή σε εξετάσεις. Το επάγγελμα του συμβολαιογράφου παραμένει κλειστό: υπάρχει 6

8 συγκεκριμένος αριθμός συμβολαιογράφων στην περιφέρεια κάθε Εφετείου, οπότε ο διαγωνισμός διενεργείται όταν κενωθούν υπάρχουσες θέσεις συμβολαιογράφων (λόγω συνταξιοδότησης ή θανάτου), για πολύ λίγες θέσεις κάθε φορά. Βέβαια η κυβέρνηση έχει προχωρήσει σε μερικό άνοιγμα καθώς πλέον προκηρύσσει και νέες θέσεις αυξάνοντας τον αριθμό τους. Δικαστής / Εισαγγελέας: μετά από επιτυχή συμμετοχή στον ιδιαίτερα δύσκολο διαγωνισμό εισαγωγής στην Εθνική Σχολή Δικαστών ( Προϋποθέσεις: προηγούμενη 2ετής άσκηση δικηγορίας, ηλικία (από ετών). Υπάρχουν δύο κατευθύνσεις, της Διοικητικής και της Πολιτικής Ποινικής Δικαιοσύνης. Ο διαγωνισμός διεξάγεται σε δύο στάδια, προκριματικό (γραπτός) και τελικό (προφορικός). Η φοίτηση διαρκεί 16 μήνες και είναι αμειβόμενη. Για την αποφοίτηση, ακολουθείται ένα σύνθετο σύστημα αξιολόγησης του σπουδαστή, το οποίο περιλαμβάνει την αξιολόγησή του κατά τη φοίτηση, το βαθμό που έλαβε στις εξετάσεις αποφοίτησης (γραπτές και προφορικές) και την αξιολόγησή του στο στάδιο της πρακτικής άσκησης Εξωνομικά Επαγγέλματα: Πέρα από τα τρία νομικά με τη στενή έννοια του όρου επαγγέλματα, ο πτυχιούχος Νομικής έχει και άλλες ενδιαφέρουσες επαγγελματικές προοπτικές όπως, ενδεικτικά: Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης ( ύστερα από εισαγωγικό διαγωνισμό, πολλά από τα μαθήματα του οποίου είναι νομικού περιεχομένου. Η Ε.Σ.Δ.Δ. διαθέτει διάφορα Τμήματα (Δημόσιας Διοίκησης, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Εμπορικών Ακολούθων, Ακολούθων Τύπου), οι απόφοιτοι των οποίων 7

9 καταλαμβάνουν ανώτερες θέσεις δημοσίων υπαλλήλων, κάποιες από τις οποίες προϋποθέτουν θητεία στο εξωτερικό, με υψηλές αποδοχές Διοικητικός υπάλληλος, είτε στο δημόσιο (μέσω διαγωνισμού του ΑΣΕΠ) είτε στον ιδιωτικό τομέα. Εντάσσονται στην κατηγορία ΠΕ διοικητικών, ΠΕ νομικών, ΠΕ διοικητικού/οικονομικού Διπλωματικό Σώμα: ύστερα από εξετάσεις στο Υπουργείο Εξωτερικών ( Απαραίτητη προϋπόθεση η καλή γνώση όσο το δυνατόν περισσότερων ξένων γλωσσών. Οι υποψήφιοι έχουν κατά κανόνα προχωρήσει εκ των προτέρων σε μεταπτυχιακές σπουδές στο Διεθνές Δίκαιο Ανεργία επαγγελματικές δυσκολίες. Τι δείχνουν Ευρωπαϊκές έρευνες Για να βρούμε στοιχεία για τους δικηγόρους ανατρέξαμε σε Ευρωπαϊκές Έρευνες. Σύμφωνα λοιπόν με την έκθεση του έτους 2012 της CEPEJ (European Commission for the Efficiency of Justice), η Ελλάδα έχει μια από τις μεγαλύτερες αναλογίες δικηγόρων ανά κατοίκους. Συγκεκριμένα έχει 369,5/ (χωρίς τους νομικούς συμβούλους) και κατατάσσεται στη δεύτερη θέση πανευρωπαϊκά πίσω από το Λουξεμβούργο. Επίσης σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας έρευνας οι δικηγόροι από το 2006 έως το 2010 παρουσίασαν αύξηση 4,9% και ανέρχονται σε και κατατάσσεται 9η πανευρωπαϊκά. Στα παραπάνω αξίζει να προσθέσουμε και τα στοιχεία του Συμβουλίου των Δικηγορικών Συλλόγων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Conseil des Barreaux Européens CCBE) τα οποία δείχνουν ότι αριθμός των δικηγόρων του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών 8

10 ανέρχεται σε ( ). Οι αριθμοί και μόνο που παρατίθενται είναι αρκετοί για να συνειδητοποιήσουν όλοι ότι ο ανταγωνισμός στο χώρο των δικηγόρων είναι στα ύψη. Χώρα Αριθμός Δικηγόρων 1. Ιταλία Ηνωμένο Βασίλειο Γερμανία Ισπανία Ουκρανία Τουρκία Ρωσία Γαλλία Ελλάδα Χώρα Αριθμός δικηγόρων ανά κατοίκους 1.Μάλτα 383,1 2.Λουξεμβούργο 371,8 9

11 Χώρα Αριθμός δικηγόρων ανά κατοίκους 3.Ελλάδα 369,5 4.Ιταλία 349,6 Σημαντικά είναι τα στοιχεία που παραθέτει και ο υποψήφιος πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών κ. Σχινάς ( Το 1990 ο δικηγορικός σύλλογος Αθηνών αριθμούσε δικηγόρους και το Είχαμε λοιπόν μέσα σε 22 χρόνια σχεδόν διπλασιασμό των δικηγόρων. Το δικηγόροι δεν έκαναν ούτε μια παράσταση, ενώ 9660 δικηγόροι δεν είχαν ούτε ένα συμβόλαιο. To 2011 η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω καθώς ο αριθμός των δικηγόρων χωρίς παράσταση σε υπογραφή συμβολαίου αυξήθηκε κατά 2467 φθάνοντας στις είχαν 1 με 2 παραστάσεις και Να τονίσουμε ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί περαιτέρω. Στην ουσία ένα 10-20% των δικηγόρων στο ελεύθερο επάγγελμα εργάζεται από ικανοποιητικά έως πολύ καλά. 10

12 Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών κ. Σχινάς ( Το 1990 ο δικηγορικός σύλλογος Αθηνών αριθμούσε δικηγόρους και το Είχαμε λοιπόν μέσα σε 22 χρόνια σχεδόν διπλασιασμό των δικηγόρων. Το δικηγόροι δεν έκαναν ούτε μια παράσταση, ενώ 9660 δικηγόροι δεν είχαν ούτε ένα συμβόλαιο. To 2011 η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω καθώς ο αριθμός των δικηγόρων χωρίς παράσταση σε υπογραφή συμβολαίου αυξήθηκε κατά 2467 φθάνοντας στις είχαν 1 με 2 παραστάσεις και Να τονίσουμε ότι η κατάσταση έχει επιδεινωθεί περαιτέρω. Στην ουσία ένα 10-20% των δικηγόρων στο ελεύθερο επάγγελμα εργάζεται από ικανοποιητικά έως πολύ καλά. 11

13 12

14 Άλλη μια αρνητική παράμετρος για τους δικηγόρους είναι και το κλείσιμο πολλών μεγάλων επιχειρήσεων άλλα και ο περιορισμός στις προσλήψεις στο δημόσιο τομέα. Αριθμός εισαχθέντων Εθνική Σχολή Δικαστών Πολλοί μαθητές έχουν το όνειρο αφού ολοκληρώσουν τις σπουδές τους στη νομική να γίνουν δικαστές. Για κάποιους είναι όνειρο ζωής και για κάποιους βιοποριστική λύση αφού η κατάσταση στο ελεύθερο επάγγελμα, όπως αποδεικνύουν και τα επίσημα νούμερα, είναι τραγική. Οι θέσεις στην εθνική σχολή δικαστών είναι περιορισμένες και ο ανταγωνισμός αρκετά μεγάλος. Πολλού δικηγόροι καταφεύγουν στα φροντιστήρια για να αυξήσουν τις πιθανότητες εισαγωγής. Για το 2012 προκηρύχθηκαν 162 θέσεις. Είναι μικρός λοιπόν ο αριθμός όσων απορροφούνται στο δικαστικό σώμα. 13

15 Εθνική σχολή δημόσιας διοίκησης Στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης προκηρύχθηκαν για το έτος θέσεις. Πολλοί είναι οι δικηγόροι που διαγωνίζονται για μια από αυτές τις θέσεις. Θα πρέπει όμως να γνωρίζουν οι ενδιαφερόμενοι ότι στη σχολή αυτή έχουν δικαίωμα συμμετοχής όλοι οι απόφοιτοι των ΑΕΙ. Όσον αφορά τις πιθανότητες επιτυχίας χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι διαγωνίζονται κάθε χρόνο περίπου 1300 με 1600 υποψήφιοι οπότε οι πιθανότητες είναι 1/13 έως 1/16 Διπλωματικό Σώμα Όπως στην Εθνική Σχολή Διοίκησης έτσι και στο διπλωματικό σώμα μπορούν να διεκδικήσουν μια θέση και οι πτυχιούχοι άλλων πανεπιστημιακών τμημάτων και όχι αποκλειστικά οι δικηγόροι. Για το 2012 προκηρύχθηκαν 20 θέσεις και διαγωνίστηκαν 260 υποψήφιοι. Οι πιθανότητες λοιπόν ήταν 1 προς 13. Συμβολαιογράφοι Υπερπληθώρα συμβολαιογράφων παρουσιάζει η χώρα μας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Συλλόγου Συμβολαιογράφων η Ελλάδα αριθμεί 3192 συμβολαιογράφους και κατατάσσεται στη δεύτερη θέση πανευρωπαϊκά στην αναλογία με τον πληθυσμός της χώρας. Οι θέσεις των συμβολαιογράφων θα αυξηθούν περαιτέρω καθώς προκηρύσσονται και θέσεις χωρίς αρχείο με αποτέλεσμα την περαιτέρω επαγγελματική επιδείνωση. Αναμένεται ο αριθμός τους από 3192 να φθάσει τους Άλλο ένα αρνητικό στοιχείο για τους συμβολαιογράφους είναι η μείωση των συμβολαίων λόγω της οικονομικής κρίσης. Ο αριθμός τους λοιπόν αυξάνεται σε 14

16 αντιδιαστολή με το αντικείμενο της εργασίας τους που διαρκώς συρρικνώνεται. Χώρα Συμβολαιογράφοι ανά Μάλτα 1/2062 Ελλάδα 1/3507 Από τα παραπάνω στοιχεία γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι οι δικηγόροι αντιμετωπίζουν οξύτατο πρόβλημα ανεργίας. Ο αριθμός τους αυξάνεται διαρκώς και σήμερα είναι περισσότεροι από Μπορεί να έχουν επαγγελματικές διεξόδους άλλα είναι τόσο μικρός ο αριθμός των θέσεων συγκριτικά με το μέγεθος τους δικηγορικού κλάδου όπου λίγοι θα είναι αυτοί που θα χαμογελάσουν. 15

17 Β. Γενική επισκόπηση της διαστρωμάτωσης του δικηγορικού επαγγέλματος Β.1.Μερικές παρατηρήσεις για τον νέο Κώδικα Δικηγόρων. Προκειμένου να γίνει κατανοητό το πλαίσιο μέσα στο οποίο σήμερα ο δικηγόρος αναπτύσσει τη δραστηριότητα του και προκειμένου να διαγνωσθούν ορθά και πλήρως τα προβλήματα που ανακύπτουν στον εργασιακό του βίο οφείλει να γίνει μια αναφορά στο νομικό πλαίσιο εντός του οποίου η δικηγορική ιδιότητα αναπτύσσεται. Μετά 2 από 59 χρόνια και μετά από ατέρμονες προσπάθειες δεκάδων υπουργών Δικαιοσύνης και προέδρων Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, ο νέος Κώδικας Δικηγόρων των 166 άρθρων (ν.4194/2013) ψηφίστηκε από την Βουλή και δημοσιεύθηκε στο φύλλο 208 της 27 ης Σεπτεμβρίου 2013 της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Ο Κώδικας των Δικηγόρων που ίσχυε μέχρι την ψήφιση του νέου περιελάμβανε 250 άρθρα, και είχε τεθεί σε εφαρμογή το Έκτοτε έχει δεχθεί πολλές τροποποιήσεις και έχουν συσταθεί την τελευταία 20ετία δεκάδες επιτροπές αναμόρφωσής του, χωρίς όμως ποτέ να έχει παρουσιαστεί ένα ολοκληρωμένο κείμενο νέου Δικηγορικού Κώδικα και πολύ περισσότερο δεν έχει φτάσει ποτέ στην Βουλή. Τα τελευταία χρόνια εντατικοποιήθηκαν οι προσπάθειες για την ολοκλήρωση του νέου Κώδικα Δικηγόρων με αποτέλεσμα τη ψήφιση του Σχεδίου Νόμου από τη Βουλή των Ελλήνων. 2 Βλ παρακάτω σε e=print 16

18 Ο νέος Κώδικας Δικηγόρων, καθορίζει, μεταξύ των άλλων, τον τρόπο αμοιβής των δικηγορικών υπηρεσιών, επιτρέπει για πρώτη φορά με προϋποθέσεις τη διαφήμιση των δικηγόρων και δικηγορικών εταιρειών, προβλέπει Πανελλαδικές εξετάσεις υψηλού επιπέδου για την εγγραφή των ασκούμενων στους Δικηγορικούς Συλλόγους της χώρας, επεκτείνει τη θητεία των διοικήσεων των Συλλόγων από τα τρία στα τέσσερα χρόνια, καθιερώνει το ενιαίο ψηφοδέλτιο για τις δικηγορικές εκλογές, καταργώντας το μέχρι σήμερα παραταξιακό, διευρύνει αισθητά τον κύκλο των υπηρεσιών στις οποίες οι απόφοιτοι των Νομικών Σχολών μπορούν να κάνουν την άσκηση δικηγορίας, κ.λπ. Όμως, οι Δικηγορικοί Σύλλογοι της χώρας με πρωτοστατούντες αυτούς των μεγάλων πόλεων, διαπιστώνουν έντονες ενστάσεις και εκφράζουν τις έντονες ανησυχίες του νομικού κόσμου, στα εξής τρία σημεία του νέου Κώδικα: 1) Στο θέμα καθορισμού των αμοιβών τους, 2) Στον τρόπο διανομής των κρατήσεων από το γραμμάτιο προείσπραξης και 3) Στην μη ύπαρξη κατώτερης αμοιβής στους έμμισθους δικηγόρους του ιδιωτικού τομέα (απασχολούμενους με παγία αντιμισθία). Κατ αρχάς, σύμφωνα με τον νέο Κώδικα η δικηγορική αμοιβή καθορίζεται με γραπτή συμφωνία δικηγόρου και πελάτη. Τα δυο μέρη μπορούν να συμφωνήσουν αμοιβή για το σύνολο της υπόθεσης ή ανά στάδιο νομικών ενεργειών. Αν δεν υπάρξει γραπτή συμφωνία, τότε η αμοιβή καθορίζεται ανάλογα με την αξία της κάθε υπόθεσης, σε συνδυασμό με τις νόμιμες αμοιβές που ισχύουν σήμερα, όπως αυτές διαμορφώθηκαν με το πρώτο Μνημόνιο (Ν. 3919/2011). 17

19 Ενδεικτικά, αν δεν υπάρξει έγγραφη συμφωνία, τότε για τη σύνταξη αγωγής που έχει αντικείμενο έως ευρώ η αμοιβή θα είναι 2%, για αγωγή από έως ευρώ η αμοιβή θα είναι 1,5%, από έως ευρώ θα είναι 1%, κ.λπ., ενώ για άλλες υποθέσεις που δεν μπορούν να αποτιμηθούν σε χρήμα, ισχύουν οι σημερινές αμοιβές του Ν. 3919/2011 και η σχετική υπουργική απόφαση του Για παράδειγμα η αμοιβή για παράσταση στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο καθορίζεται στα 214 ευρώ και στο Μονομελές Πλημμελειοδικείο στα 117 ευρώ. Παράλληλα καθορίζονται οι νόμιμες αμοιβές για διάφορες άλλες νομικές ενέργειες, όπως ασφαλιστικά μέτρα, συμβιβασμοί κατά τη διάρκεια της δίκης, κ.λπ. Οι δικηγόροι ωστόσο εκφράσουν φόβους ότι η αμοιβή τους δεν θα καθορίζεται από καμία διάταξη του νέου Κώδικα, έτσι ώστε να κατοχυρώνεται η αξιοπρεπής παρουσία του δικηγόρου στα δικαστήρια, κ.λπ., ενώ θα δημιουργηθεί χάος στις σχέσεις δικηγόρου και πελάτη. Ακόμη, τονίζουν ότι ο Γερμανικός Κώδικας Δικηγόρων, όπως και οι αντίστοιχοι Κώδικες των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, καθορίζουν με σαφήνεια τις αποδοχές των δικηγόρων. Για αυτό ζητούν να διατηρηθούν οι σχετικές διατάξεις του νέου Κώδικα ως προς τις αμοιβές τους. Το δεύτερο σημείο που διαφωνούν οι Σύλλογοι είναι το άρθρο 61 του νέου Κώδικα το οποίο αναφέρεται στη διανομή του ποσού των κρατήσεων που γίνονται από τα γραμμάτια προείσπραξης. Μάλιστα, στο σχέδιο του Κώδικα για το θέμα αυτό υπήρχαν δύο προστάσεις. 18

20 Η πρώτη πρόταση ανέφερε ότι από το ποσό του γραμμάτιου προείσπραξης ορισμένο ποσοστό πηγαίνει στους Δικηγορικούς Συλλόγους, στο Ταμείο Νομικών, στο Διανεμητικό Λογαριασμών Νέων Δικηγόρων, στο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης Δικηγόρων, κ.λπ. Η δεύτερη πρόταση ανέφερε ότι από το γραμμάτιο προείσπραξης (ανεξάρτητα ύψους) θα κρατείται για τους Συλλόγους, Ταμεία, κ.λπ. ένα πάγιο ποσό. Παρά την αντίδραση των δικηγόρων στην δεύτερη αυτή πρόταση (πάγιο ποσό), καθώς εκτιμούσαν ότι είναι προπομπός για την παντελή κατάργηση του γραμματίου προείσπραξης, σε επόμενο στάδιο, εν τέλει η ρύθμιση αυτή προτιμήθηκε στο νέο Κώδικα. Το τρίτο σημείο τριβής των Δικηγορικών Συλλόγων είναι η μη ύπαρξη κατώτερης αμοιβής στους έμμισθούς δικηγόρου του ιδιωτικού τομέα και στο μικρό ύψος αποζημίωσης σε περίπτωση απόλυσης τους. Σημειώνουν χαρακτηριστικά ότι ενώ καθορίζεται η ελάχιστη αμοιβή του ανειδίκευτου εργάτη, δεν καθορίζεται η κατώτερη αμοιβή του έμμισθου δικηγόρου του ιδιωτικού τομέα. Ακόμη, πρέπει να αναφερθεί ότι ο Κώδικας περιλαμβάνει και τομές, όπως είναι ότι η θητεία των προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων θα είναι πλέον τετραετής αντί της τριετούς που ισχύει σήμερα και η προεδρική θητεία δεν μπορεί να ξεπερνά τις δύο, δηλαδή οι πρόεδροι θα μπορούν να παραμένουν μέχρι 8 χρόνια. Εξάλλου, οι υποψήφιοι για τα διοικητικά συμβούλια θα κατέρχονται με ενιαίο ψηφοδέλτιο εφόσον ο Δικηγορικός Σύλλογος έχει μέχρι χίλια μέλη. Αν όμως έχει πάνω από χίλια μέλη, τότε μπορεί μεν να καταρτιστεί ενιαίο 19

21 ψηφοδέλτιο, αφού όμως έχει προηγηθεί θετική απόφαση της γενικής συνέλευσης του Συλλόγου, η οποία συγκαλείται τουλάχιστον 6 μήνες πριν τις εκλογές. Οι εκλογές θα διεξάγονται κάθε τέσσερα χρόνια την τελευταία Κυριακή του Νοεμβρίου, αντί του Φεβρουαρίου που γίνονται σήμερα και η θητεία των νέων προέδρων και των νέων Δ.Σ. θα αρχίζει την 1η Ιανουαρίου του επόμενου έτους. Διευκρινίζεται ότι ο νέος Κώδικας Δικηγόρων δεν καταλαμβάνει τις εκλογές του ερχόμενου Φεβρουαρίου του 2014, καθώς η ισχύς των νέων εκλογικών διατάξεων αρχίζει από τις μεθεπόμενες εκλογές. Επίσης, επιτρέπεται η διαφήμιση δικηγόρων και δικηγορικών γραφείων σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα. Όμως, η διαφήμιση πρέπει να είναι μέσα στα πλαίσια της αξιοπρέπειας, χωρίς να είναι αθέμιτη και παραπλανητική, χωρίς να αναφέρεται σε αριθμό υποθέσεων ή ποσοστό επιτυχίας του διαφημιζόμενου δικηγόρου σε υποθέσεις, χωρίς να γίνονται συγκρίσεις με άλλους δικηγόρους, χωρίς να αναφέρονται σε ονόματα πελατών τους χωρίς τη συναίνεσή τους, ενώ οι δικηγόροι μπορούν να διατηρούν και επαγγελματική ιστοσελίδα. Οι παραβάτες θα τιμωρούνται με πρόστιμα από έως ευρώ, ενώ στους υπότροπους προβλέπεται ποινή προσωρινής παύσης από δύο έως έξι μήνες και πρόστιμο μέχρι ευρώ. Αντίθετα, απαγορεύεται να δίνουν συνεντεύξεις και να κάνουν δηλώσεις εφόσον αποκαλύπτουν στοιχεία επί εκκρεμών υποθέσεων ενώπιον της Δικαιοσύνης. Οι δικηγορικές εταιρείες μπορούν να συσταθούν μόνο από εν ενεργεία δικηγόρους, ενώ αποκλείεται η συμμετοχή κάθε άλλου επαγγελματία (συμβολαιογράφου, κ.λπ.). Οι εταιρείες αυτές σκοπό έχουν μόνο την 20

22 παροχή δικηγορικών υπηρεσιών, ενώ μπορούν να έχουν υποκαταστήματα τόσο στην Ελλάδα (εκτός της έδρας του Δικηγορικού Συλλόγου που είναι εγγεγραμμένοι οι δικηγόροι-μέλη της εταιρείας), όσο και στο εξωτερικό. Η άσκηση δικηγορίας (18 μήνες) μπορεί να γίνει εκτός από τα δικηγορικά γραφεία και τις δικηγορικές εταιρείες, στην νομική υπηρεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης, στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, στις ανεξάρτητες Αρχές, σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, σε Οργανισμούς, Δικηγορικούς Συλλόγους, σε νομικές υπηρεσίες δημοσίων υπηρεσιών και για διάστημα έξι μηνών στα δικαστήρια της χώρας. 'Άσκηση μπορούν να κάνουν και όσοι είναι πτυχιούχοι Ευρωπαϊκών ΑΕΙ, ενώ οι πτυχιούχοι Νομικών Σχολών της αλλοδαπής, οφείλουν προηγουμένως να αναγνωρίσουν το πτυχίο τους ως ισότιμο των Ελληνικών Πανεπιστημίων. Δύο φορές το χρόνο (Οκτώβριο και Απρίλιο) οι υποψήφιοι δικηγόροι θα δίνουν Πανελλαδικές εξετάσεις με τη φροντίδα της «επιτροπής δοκιμασίας επάρκειας» η οποία συγκροτείται από καθηγητές Πανεπιστημίων και από τους προέδρους των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Πειραιά. Οι νέοι δικηγόροι θα ορκίζονται πλέον ενώπιον του προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου στον οποίο εγγράφονται και όχι στα δικαστήρια όπως γινόταν υπό το προϋφιστάμενο καθεστώς. Για θέματα ιδιαίτερης και κρίσιμης σημασίας που αφορούν τον δικηγορικό κόσμο ή τη λειτουργία της Δικαιοσύνης μπορεί να προκηρυχθεί δημοψήφισμα πανελλαδικής εμβέλειας με μυστική ψηφοφορία, εφόσον όμως προηγηθεί απόφαση των 2/3 των μελών της Ολομέλειας των προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας. 21

23 Τέλος, τα μέλη των πειθαρχικών συμβουλίων θα εκλέγονται με κλήρωση από το σύνολο των μελών του κάθε Δικηγορικού Συλλόγου που έχει 15 χρόνια δικηγορία και θα προεδρεύει ο αρχαιότερος. Με το σχέδιο νόμου εκσυγχρονίζεται ο Κώδικας περί Δικηγόρων προκειμένου να καταστεί πιο αποτελεσματική η άσκηση του δικηγορικού λειτουργήματος. Επιπλέον, εισάγονται διατάξεις για την αντιμετώπιση θεμάτων που προκύπτουν απ' την υφιστάμενη οικονομική και κοινωνική κατάσταση, αλλά και προς ρύθμιση διαφόρων εκκρεμών θεμάτων. Το νομοσχέδιο προβλέπει για τις δικηγορικές εταιρείες ότι εφεξής Αστική Επαγγελματική Δικηγορική Εταιρεία επιτρέπεται να συσταθεί μόνον μεταξύ εν ενεργεία δικηγόρων με αποκλειστικό σκοπό την παροχή δικηγορικών υπηρεσιών (οπουδήποτε, εντός ή εκτός Ελλάδος) και τη διανομή αποκλειστικά μεταξύ των εταίρων (κατά τη μέθοδο, που θα συμφωνούν κατά την αδέσμευτη κρίση τους) των συνολικών κερδών, που θα προκύπτουν από τη δραστηριότητα της εταιρείας. Σύμφωνα με τον νέο «Κώδικα περί Δικηγόρων» στα έργα που επιτρέπονται στο δικηγόρο περιλαμβάνονται: - Να παρέχει σε εντολέα με ετήσια ή μηνιαία αμοιβή καθαρά νομικές υπηρεσίες είτε ως δικαστικός ή νομικός σύμβουλος είτε ως δικηγόρος με έμμισθη εντολή, είτε αυτός ανήκει στον δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα, καθώς και να αναλαμβάνει ταυτόχρονα υποθέσεις από οποιονδήποτε άλλον εντολέα με αμοιβή είτε για κάθε υπόθεση ξεχωριστά, είτε με ετήσια ή περιοδική αμοιβή, 22

24 - Να διδάσκει μαθήματα νομικών, οικονομικών, κοινωνικών ή πολιτικών επιστημών, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ή κατάρτισης - Να προσφέρει ερευνητικές υπηρεσίες με οποιαδήποτε σχέση σε ερευνητικούς φορείς και ερευνητικά προγράμματα ή υπηρεσίες, - Η έκδοση βιβλίων συγγραφής του, περιοδικών και εφημερίδων, - Να είναι βουλευτής ή ευρωβουλευτής, περιφερειάρχης, δήμαρχος ή σύμβουλος ή με οποιαδήποτε άλλη αιρετή ιδιότητα - Να είναι διορισμένος σε θέση μετακλητή σε γραφεία υπουργών, υφυπουργών, γενικών γραμματέων και βουλευτών, - Να είναι εκκαθαριστής σε νομικά πρόσωπα ή περιουσίες, -Να εκτελεί έργα πραγματογνώμονα ή τεχνικού συμβούλου, - Να είναι μέλος ή να ασκεί καθήκοντα διαχειριστή σε αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία. Το νομοσχέδιο προβλέπει και περιορισμούς για τους έμμισθους δικηγόρους. Έτσι, δικηγόρος που έχει συμπληρώσει το 67ο έτος της ηλικίας του ή τις προϋποθέσεις για να λάβει πλήρη σύνταξη από το Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολουμένων (ΕΤΑΑ), δεν επιτρέπεται εφεξής να προσληφθεί με πάγια περιοδική αμοιβή σε οποιοδήποτε εντολέα. Ακόμη, δικηγόροι που προσφέρουν τις νομικές ή δικηγορικές υπηρεσίες τους με πάγια περιοδική αμοιβή σε υπηρεσίες, οργανισμούς, επιχειρήσεις και κάθε είδους νομικά πρόσωπα και υπάγονται ή θα 23

25 υπαχθούν για τις υπηρεσίες τους αυτές στην ασφάλιση του ασφαλιστικού οργανισμού που καλύπτει το προσωπικό του εντολέα τους, είτε βάσει του Κανονισμού ή Οργανισμού του ασφαλιστικού φορέα είτε από τις κείμενες διατάξεις, αποχωρούν υποχρεωτικά και η σύμβασή τους λύεται αυτοδικαίως, αφότου θεμελιώσουν από τις παραπάνω υπηρεσίες τους δικαίωμα για πλήρη σύνταξη κατά τη νομοθεσία που διέπει τον Οργανισμό αυτόν. Εντολείς που προσλαμβάνουν έμμισθο δικηγόρο είναι υποχρεωμένοι, ανεξάρτητα από την εγκυρότητα ή μη της σύμβασης πρόσληψης να αναγγείλουν στους οικείους δικηγορικούς συλλόγους του τόπου που παρέχονται οι δικηγορικές ή νομικές υπηρεσίες κάθε τέτοια σύμβαση μέσα σε τριάντα ημέρες από την υπογραφή της σύμβασης ή το διορισμό. Η αναγγελία πρέπει να περιέχει ονομαστική κατάσταση των δικηγόρων και νομικών συμβούλων που προσλαμβάνονται, ημερομηνία σύναψης της σχετικής σύμβασης, το ποσό της αντιμισθίας και το δικηγορικό σύλλογο που είναι μέλος του ο προσλαμβανόμενος. Την ίδια υποχρέωση έχουν οι εντολείς αυτοί να παρέχουν τις πιο πάνω πληροφορίες, μέσα στην ίδια προθεσμία των τριάντα ημερών, όταν τους ζητηθεί από το δικηγορικό σύλλογο της έδρας τους ή του τόπου όπου απασχολούν τους δικηγόρους ή νομικούς συμβούλους. 24

26 Β.2. Η έννοια του «Δημοσίου Λειτουργού» Σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ.1 του Κώδικα περί Δικηγόρων: «Ο δικηγόρος είναι δημόσιος λειτουργός. Το λειτούργημά του αποτελεί θεμέλιο του κράτους δικαίου». Η άσκηση Δικηγορίας συνιστά δηλαδή Δημόσιο Λειτούργημα. Αυτή η έννοια περιλήφθηκε για πρώτη φορά στο σχέδιο Κώδικα Περί Δικηγόρων το 1954 και υπήρχε στην προϋφιστάμενη εκδοχή του Κώδικα και παρέμεινε μετά την τροποποίηση. Ως προς το μισθολογικό της κομμάτι έχει την έννοια ότι το Δημόσιο δεν αναλαμβάνει την καταβολή μισθού στο Δικηγόρο αφού η Δημόσια Λειτουργία που υπηρετεί είναι άμισθη έναντι του Δημοσίου. Αντίθετα προβλέπονται για τον δικηγόρο αμοιβές οι οποίες καταβάλλονται από τον πελάτη του εντολέα του προς αυτόν. Η σχέση που συνδέει τον δικηγόρο με τον πελάτη είναι η ιδιωτικού δικαίου σχέση εντολής. Επομένως το Δημόσιο Λειτούργημα αφορά μια ευρύτερη έννοια. Ο δικηγόρος είναι ο ενδιάμεσος μεταξύ του εντολέα του και του Δημοσίου, αυτός που μεταφέρει τις αιτήσεις ή προστατεύει τα δικαιώματα του τελευταίου και βοηθά στην ρύθμιση των υποχρεώσεων του τελευταίου προς το Δημόσιο. Περιλαμβάνεται έτσι στον Κώδικα περί Δικηγόρων ένας κατάλογος ή μια ρύθμιση που περιλαμβάνει τον τρόπο υπολογισμού και την έκταση των αμοιβών που δικαιούται για τις υπηρεσίες που παρέχει, και δη τις κατώτατες ή πλέον νόμιμες αμοιβές που δικαιούται αυτός να λάβει. Αυτή ακριβώς η δημόσια λειτουργία του επαγγέλματος του Δικηγόρου, η οποία παρεμπιπτόντως απόλυτα ορθή δεν είναι, αποτέλεσε δικαιολογία για διάφορες πρακτικές σε βάρος της εύρυθμης λειτουργίας του δικηγορικού επαγγέλματος. Ο Δικηγόρος π.χ. που 25

27 συμβουλεύει τους πελάτες του ως προς το εφαρμοστέο Δίκαιο που θα επιλεχτεί σε μια σύμβαση και βοηθά στην κατάρτισή της δεν ασκεί ανώτερο Δημόσιο Λειτούργημα από τον Χειρουργό που αναλαμβάνει μια εγχείριση, εν τούτοις στο υποσυνείδητο του απλού κόσμου έχει περάσει διαστρεβλωμένα. Κατά τη στρεβλή αυτή θεώρηση ο Δικηγόρος εφόσον ασκεί Δημόσιο Λειτούργημα και εφόσον το Δημόσιο υφίσταται προκειμένου να προστατεύει και να διευκολύνει τον Πολίτη τότε τυχόν καθυστέρηση της καταβολής της αμοιβής προς αυτόν μπορεί να δικαιολογείται από την ευρεία αφοριστική έννοια της αποφυγής διαμαρτυρίας για το μη έγκαιρο της καταβολής αμοιβής. Ο Δικηγόρος ως Δημόσιος Λειτουργός πρέπει κάθε φορά να επιδεικνύει κατανόηση. Γ. Τα προβλήματα των δικηγόρων Γ.1.α.Υπερπληθυσμός αποπληθυσμός: οι τάσεις στην εποχή της κρίσης Στοιχεία που θα δώσουν μια διεισδυτικότερη ματιά στις μεταβολές που έχουν επέλθει τα τελευταία χρόνια και έχουν οδηγήσει στη δυσχέρεια οικονομικής επιβίωσης των δικηγόρων που αποτέλεσμα έχει ακόμα και την ίδια τη δυσκολία διατήρησης τη δικηγορικής ιδιότητας είναι πολλά και μπορούν να προέλθουν από διάφορες πηγές. Η έλλειψη, όμως, συγκέντρωσης στατιστικών στοιχείων δυσκολεύει την ολόπλευρη ανάγνωση του προβλήματος και τη διεισδυτικότερη ματιά στις συνέπειες που η κρίση έχει επιφέρει. Η αποσπασματική γνώση των στοιχείων πιο πολύ σύγχυση προκαλεί και αφήνει τα ζητήματα ανοικτά για πολλαπλές ερμηνείες, και για την ανάδυση μη 26

28 ψύχραιμων και υστερικών φωνών ένθεν και ένθεν. Παρόλα αυτά η αξία έστω των στοιχείων αυτών ουδόλως αμελητέα είναι. Ένα τέτοιο στοιχείο που δύναται να δώσει μια γενική εικόνα της κατάστασης όπως έχει διαμορφωθεί σήμερα είναι το ποσοστό μεταβολής του αριθμού των εγγεγραμμένων Δικηγόρων στο Μητρώο του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης ή και των άλλων μεγάλων Συλλόγων της Ελλάδας, σε απόλυτο αριθμό για κάθε έτος ξεχωριστά για τα έτη αλλά και ως ποσοστό μεταβολής. Στους συλλόγους των μικρότερων πόλεων ή Πρωτοδικείων οι μεταβολές τυγχάνουν λιγότερο αναπαραστατικές του προβλήματος, καθότι συνηθίζεται οι δικηγόροι των συλλόγων αυτών να απασχολούνται και με άλλες οικονομικές δραστηριότητες, ιδίως στις αγροτικές και τουριστικές περιοχές. Αντίθετα στους μεγάλους συλλόγους η παράλληλη απασχόληση σε άλλο επάγγελμα ιδιαίτερα σε αυτά που δημιουργούν ασυμβίβαστο κατά των Κώδικα είναι περιορισμένη, αφού πέραν της τυχόν πειθαρχικής κύρωσης που μια τέτοια δραστηριότητα συνεπάγεται, δημιουργούνται έντονα φαινόμενα κοινωνικής και συναδερφικής απαξίας. Πληρέστερη θα ήταν η εικόνα αν μπορούσε να υπολογισθεί ο αριθμός των δικηγόρων που διαγράφηκε από τα μητρώα των Δικηγορικών Συλλόγων λόγω συνταξιοδότησης και ο αντίστοιχος που παραιτήθηκε πριν τη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος. Ας παραθέσουμε κάποια αποσπασματικά τέτοια στοιχεία που πιο πολύ λειτουργούν ενδεικτικά της όλης κατάστασης αν και όχι πλήρως απεικονιστικά της ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων και των εγγεγραμμένων στα μητρώα τους Δικηγόρων 27

29 Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε ο πρώην Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών κ. Αδαμόπουλος, προκύπτει ότι: -το 2010 στον ΔΣΑ εισήλθαν νέα μέλη και εξήλθαν το 2011 εισήλθαν και έφυγαν το 2012 εισήλθαν 850 και έφυγαν 721. Από τους 850 μάλιστα μόλις οι 255 έμειναν τελικά ενεργά μέλη του δικηγορικού κλάδου. Η εικόνα που παρουσιάζεται στο μεγαλύτερο Δικηγορικό Σύλλογο της Ελλάδας είναι αυτή της σταδιακής, αλλά όχι ανεξέλεγκτης, μείωσης του συνολικού αριθμού των Δικηγόρων που είναι εγγεγραμμένοι στο Μητρώο. Υφίσταται μια τάση αποπληθωρισμού, η οποία πάντως δεν είναι μη διαχειρίσιμη ή βίαιη. Το σύνολο όμως των ετών για τα οποία δόθηκαν τα στοιχεία είναι μικρό και δεν αφήνει χώρο για συγκριτική μελέτη των μεταβολών με ότι συνέβαινε τα προηγούμενα χρόνια. Γ.1.β.Μη αντιμετώπιση του προβλήματος του υπερπληθωρισμού η «προβληματική» διάταξη του άρθρου 15 του Ν.4194/2013 Ανατροπές φέρνει για τους δικηγόρους η τροποποίηση του άρθρου 15 του Ν.4194/2013 σύμφωνα με την οποία δεν απαιτείται η αναγνώρισηαντιστοιχία από το ΔΟΑΤΑΠ για την άσκηση του επαγγέλματος από τους πτυχιούχους νομικών σχολών κρατών της Ε.Ε ή κρατών της Συμφωνίας για τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό χώρο. Η τροποποίηση πραγματοποιήθηκε με το Ν.4254/2014 καθώς αναφέρεται ότι: Η περίπτωση β της παρ. 1 του άρθρου 15 του ν. 4194/2013 (Α 208) που ανέφερε ότι «Πτυχιούχοι ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων της 28

30 αλλοδαπής μπορούν να πραγματοποιούν άσκηση στην Ελλάδα, εφόσον είναι κάτοχοι πτυχίου νομικής σχολής αναγνωρισμένου ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος των ανωτέρω κρατών και το πτυχίο τους έχει αναγνωρισθεί από τον ΔΟΑΤΑΠ ως ισότιμο και αναγνωρισμένο με το απονεμόμενο από τις νομικές σχολές των ημεδαπών ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων νομικής σχολής» αντικαθίσταται ως εξής: «β. είναι κάτοχοι πτυχίου νομικής σχολής των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων των ανωτέρω υπό (α) κρατών». Η τροποποίηση αυτή ευνοεί τους απόφοιτους κολεγίων που συνεργάζονται με νομικές σχολές χωρών της Ε.Ε. Πλέον δεν θα απαιτείται η διαδικασία του ΔΟΑΤΑΠ ή έγγραφή σε δικηγορικό σύλλογο χώρας της Ε.Ε για να καταφέρουν να ασκήσουν το επάγγελμά τους στην Ελλάδα. Πλέον ένας απόφοιτος Πανεπιστημίου της Ε.Ε θα μπορεί να καταθέτει αίτηση για την εγγραφή του ως ασκούμενος δικηγόρος στον Πρόεδρο του δικηγορικού συλλόγου στην περιφέρεια του οποίου επιθυμεί να ασκηθεί, συνυποβάλλοντας και βεβαίωση έναρξης άσκησης από τον δικηγόρο στον οποίο ασκείται. Μετά τη 18μηνη άσκηση θα αποκτούν το δικαίωμα της συμμετοχής στο διαγωνισμό υποψηφίων δικηγόρων όπως ισχύει και για τους απόφοιτους των ελληνικών νομικών σχολών. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο διαγωνισμός των υποψηφίων δικηγόρων είναι γραπτός και πραγματοποιείται δύο φορές το χρόνο τους μήνες Οκτώβριο και Απρίλιο. Ο εν λόγω διαγωνισμός προκηρύσσεται με απόφαση του υπουργού Δικαιοσύνης, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως και κοινοποιείται στους δικηγορικούς 29

31 συλλόγους της χώρας, τουλάχιστον 40 ημέρες πριν από την ημερομηνία διεξαγωγής του. Στους υποψηφίους δίδονται πρακτικά θέματα με περισσότερα ερωτήματα στους κλάδους: α) Αστικού Δικαίου και Πολιτικής Δικονομίας, β) Ποινικού Δικαίου και Ποινικής Δικονομίας, γ) Εμπορικού Δικαίου, δ) Δημοσίου Δικαίου, Διοικητικής Διαδικασίας και Διοικητικής Δικονομίας και ε) Κώδικα Δικηγόρων και Κώδικα Δεοντολογίας. Κατά την εξέταση επιτρέπεται η χρήση κειμένων νομοθετημάτων, χωρίς σχολιασμό ή σημειώσεις. Τα γραπτά των υποψήφιων όλης της χώρας βαθμολογούνται με κλίμακα από μηδέν έως δέκα από τρεις βαθμολογητές χωριστά. Επιτυχών θεωρείται ο υποψήφιος, ο οποίος έλαβε μέσο όρο βαθμολογίας σε όλα τα μαθήματα τουλάχιστον έξι. Δεν θεωρείται επιτυχών, όποιος έλαβε βαθμό τρία ή μικρότερο σε οποιοδήποτε μάθημα ή τέσσερα σε περισσότερα από ένα μαθήματα. Όποιος αποτύχει στον διαγωνισμό υποχρεούται μέσα σε δύο μήνες από την έκδοση των αποτελεσμάτων να δηλώσει τη συνέχιση της άσκησής του, ώστε να έχει το δικαίωμα να μετάσχει στον προσεχή διαγωνισμό. Διαφορετικά διαγράφεται από το μητρώο ασκουμένων. Όποιος επιτυγχάνει στις πανελλήνιες εξετάσεις μπορεί να ζητήσει το διορισμό του ως δικηγόρος στο δικηγορικό σύλλογο του Πρωτοδικείου, που εκείνος επιθυμεί, με αίτησή του προς το υπουργείο Δικαιοσύνης. Δεν επιτρέπεται να εγγραφεί σε περισσότερους από ένα δικηγορικούς συλλόγους. Ο δικηγόρος υποχρεούται να έχει έδρα και γραφείο στην περιφέρεια του Πρωτοδικείου που είναι διορισμένος. 30

32 Στην παραπάνω ρύθμιση οι επιμέρους Δικηγορικοί Σύλλογοι αντέδρασαν αρνούμενοι να εγγράψουν ως ασκούμενους δικηγόρους στα μητρώα τους τους απόφοιτους Πανεπιστημίων και Σχολών Νομικών Επιστημών τριετούς φοίτησης, βασιζόμενοι σε μια γενική πεποίθηση που διαχωρίζει τα «καλά δημόσια» από τα «κακά ιδιωτικά» ιδρύματα και ως ένα βαθμό οφείλεται και στην έλλειψη αξιολόγησης σε όλους τους οργανισμούς που προσφέρουν εκπαίδευση και πτυχία. Γ.2.Πόση πραγματικά δουλειά έχουν οι δικηγόροι; Ο συνολικός αριθμός και οι αλληλοσυγκρουόμενες τάσεις για υπερπληθυσμό και αποπληθυσμό έχουν ενδιαφέρον ως προς τους ατομικούς φορείς της δικηγορικής ιδιότητας. Περισσότερο ενδιαφέρον όμως και ουσία παρουσιάζει η αποτύπωση της εξέλιξης του συνολικού αριθμού παραστάσεων των Δικηγόρων για καθένα από τα παραπάνω έτη του χρονικής περιόδου Τα στοιχεία, αν υφίσταντο στην ολότητά τους και ήσαν πλήρη θα αποκάλυπταν την πραγματική κατάσταση με κάθε λεπτομέρεια. Με τα υπάρχοντα στοιχεία μπορούν να γίνουν κάποιες επισημάνσεις που φανερώνουν έστω και ελλιπώς πτυχές του ζητήματος. Τα στοιχεία για τις παραστάσεις των δικηγόρων μελών του ΔΣΑ έχουν ως εξής: -το 2011 έγιναν παραστάσεις, αλλά το 2012 έπεσαν στις το 2013 στην Αθήνα δικηγόροι δεν είχαν καμία παράσταση, ενώ πάνω από 50 παραστάσεις είχαν μόλις 50 δικηγόροι, όταν ο ΔΣΑ έχει περίπου μέλη. 31

33 Παρόμοια ποιοτικά στοιχεία θα μας έδιδε και ο αριθμός παραστάσεων που εκδόθηκαν λόγω ηλεκτρονικής κατάθεσης δικογράφου και κυρίως το ποσοστό εμπρόθεσμης πληρωμής τέλους εγγραφής στους επιμέρους Δικηγορικούς Συλλόγους για τα παραπάνω έτη και δη για το έτος Επίσης μεταβολές ετήσιες στον αριθμό των συναδέρφων που αποκτά το νομικό περιοδικό που εκδίδει ο Σύλλογος, αυτό αναφέρεται στους επονομαζόμενους μεγάλους Συλλόγους, σε ηλεκτρονική μορφή ή έγγραφα. Παρά την έλλειψη στοιχείων, μια απλή μόνο παρατήρηση από την καθημερινή εμπειρία και πρακτική καταδεικνύει ότι οι αναβολές στην εκδίκαση των υποθέσεων είναι συνεχείς, αδιάλειπτες και αυξανόμενες. Επιπρόσθετα, χωρίς και πάλι να υφίστανται συγκεντρωτικά και εξειδικευμένα στοιχεία, και ο αριθμός των υποθέσεων που εν τέλει ματαιώνονται πρέπει να έχει αυξηθεί σημαντικά. Η δικαιολογία που οι συνάδερφοι συνεχώς προτάσσουν αφορά την αδυναμία των πελατών τους, εντολέων τους, να καταβάλλουν τα έξοδα και τις αμοιβές που απαιτούνται για κάθε ξεχωριστή διαδικαστική, δικαστική ή και εν γένει νομική πράξη. Στην κοινή γνώμη, δίδεται η εικόνα ότι οι υποθέσεις λιμνάζουν και δεν εκδικάζονται μόνο λόγω της αναποτελεσματικής απονομής της δικαιοσύνης στην Ελλάδα. Οι οικονομικοί όμως λόγοι που επιβαρύνουν και τελματώνουν έτι περισσότερο την, αναμφίβολα προβληματική, απονομή της δικαιοσύνης στην Ελλάδα, σκοπίμως ή και αναιτίως ακόμα εκφεύγουν της γενικής αντίληψης και επισταμένης γνώσης της ευρύτερης κοινωνίας. Ότι στην πραγματικότητα οι συνολικός αριθμός των νέων υποθέσεων που άγονται σε κρίση ενώπιον των Δικαστηρίων να 32

34 καθίσταται μειούμενος φαίνεται και από το γεγονός ότι οι ημερομηνίες των νέων δικασίμων που οι αγωγές και αιτήσεις λαμβάνουν είναι πλέον ιδιαίτερα σύντομη. Οι μετ αναβολών δικάσιμοι τίθενται σε βάθος ιδιαίτερα μακρού χρόνου και αυτό γιατί εν μέρει πολλές από τις υποθέσεις που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα εκδικάζονταν, λόγω οικονομικής αδυναμίας επιλέγεται η λύση της αναβολής τους σε μελλοντική δικάσιμο, με την ελπίδα ότι μέχρι τότε η οικονομική δυνατότητα των πελατών-εντολέων θα έχει ενδυναμωθεί. Στην πράξη δεν είναι λίγες οι υποθέσεις που ούτε στην μεθ αναβολή δικάσιμο εκδικάζονται αφού η προσδοκία για οικονομική ανάταση διαψεύδεται, με αποτέλεσμα, είτε να επιδιώκεται ακόμα μία, παράτυπη αναβολή, είτε απλά ματαιώνεται η συζήτηση των υποθέσεων αυτών. Γ.3. Η μείωση της δικηγορικής ύλης Η ραδιενεργή αύρα της κρίσης εξαφάνισε ουσιαστικά 2 μεγάλες κατηγορίες δικηγορικής ύλης που και μεταξύ τους συνέχονταν. Τις διεκδικητικές αγωγές και τα συμβόλαια αγοραπωλησίας ακινήτων. Η ιδιωτική ακίνητη περιουσία υπήρξε για πολλές δεκαετίες η θεμελιακή πηγή πλούτου της εσωτερικής οικονομίας. Τριγύρω του θεμελιακού αυτού μοντέλου και εξ αφορμής αυτού δημιουργήθηκε ένα πελώριο πλήθος σχέσεων και αλληλεπιδράσεων που χάραξε και διαμόρφωσε τον τρόπο ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας. Μάλιστα η κατασκευαστική βιομηχανία έφτασε να είναι η τρίτη μεγαλύτερη βιομηχανία της χώρας ως μέγεθος συνεισφοράς στο ΑΕΠ, μετά τη ναυτιλία και τον τουρισμό. Και μάλιστα ο μεγαλύτερος αμιγώς εσωτερικής αγοράς κλάδος αφού οι δύο πρώτες και μεγαλύτερες 33

35 βιομηχανίες της ελληνικής οικονομίας σε μεγάλο βαθμό έχουν και διακρατικό περιεχόμενο. Στην πληθώρα των σχέσεων που αναπτύχθηκαν γύρω από τη βιομηχανία αυτή, φυσικά εμφανίστηκαν υποθέσεις που εντάσσονταν στη δικηγορική ύλη, και μάλιστα αποτέλεσαν για δεκαετίες τη μερίδα του λέοντος της δικηγορικής ύλης. Γ.3.1. Η ραγδαία μείωση του αριθμού των διεκδικητικών αγωγών Ένα μεγάλο μέρος τη δικηγορικής ύλης αφορούσε τη διεκδίκηση της κυριότητας του ίδιου ακινήτου μεταξύ δύο πλευρών. Η εμφάνιση της κατηγορίας αυτών των αγωγών οφειλόταν σε δύο λόγους πρωτίστως. Το ελλιπές σύστημα αποκρυστάλλωσης και οριοθέτησης κάθε επιμέρους ιδιοκτησίας κατά πρώτον και κατά δεύτερον το πραγματικό περιουσιακό όφελος που προσπόριζε το ακίνητο για τον ιδιοκτήτη του, μέσω και των διάφορων τρόπων εκμετάλλευσης του που εμφανίστηκαν στην πράξη, Από το έτος 2010 και μετά η άσκηση τέτοιων αγωγών περιορίστηκε δραματικά. Αν και πάλι λείπουν συγκριτικά στοιχεία και πάλι οι μαρτυρίες των συναδέρφων επιβεβαιώνουν την καμπή αυτή και ως γενεσιουργό αιτία της βλέπουν 2 λόγους. Πρώτον την βελτίωση του συστήματος οριοθέτησης των επιμέρους ιδιοκτησιών με την εισαγωγή της κτηματογράφησης και της ταυτότητας ακινήτου. Η εξέλιξη αυτή και η πρόοδος που επέφερε ήταν επιταγή του νομικού κόσμου για δεκαετίες επομένως η τυχόν μείωση της δικηγορικής ύλης που αυτή επέφερε ουδόλως απασχόλησε τον δικηγορικό κόσμο, αφού και νέα πεδία στη δικηγορική ύλη άνοιξε, 34

36 αλλά αν μη τι άλλο βελτίωσε ένα σύστημα προβληματικό, που επιβάρυνε τόσο τον πολίτη όσο και τον δικηγόρο. Ο παραπάνω λόγος όμως δεν ήταν ο κυρίαρχος. Τούτος πρέπει να ανευρεθεί στην οικονομική κρίση και στην αλλοίωση των δομικών μορφών της ελληνικής οικονομίας που αυτή επέφερε. Η κυριότερη μεταβολή που είχε ως άμεσο αποτέλεσμα τη μείωση του αριθμού άσκησης των αγωγών αυτών, ήταν η σημαντική υποβάθμιση και σε πλείστες περιπτώσεις η εκμηδένιση του περιουσιακού οφέλους που η ακίνητη ιδιοκτησία προσπόριζε στο δικαιούχο της, Μάλιστα όπως είναι ευρέως γνωστό, όχι μόνο αυτό το όφελος εξανεμίστηκε ή συρρικνώθηκε σε υπερθετικό βαθμό αλλά και το κόστος διατήρησης της ακίνητης περιουσίας πολλαπλασιάστηκε. Συνέπεια αυτής της μεταβολής η απόκτηση και διατήρηση ακίνητης περιουσίας έγινε απρόσφορή και ανεπικερδής για τον δικαιούχο. Κατά συνέπεια μειώθηκε και ο αριθμός των προσώπων που προκειμένου να αποκτήσουν ή να διασφαλίσουν στην κυριότητα τους το περιουσιακό αυτό αγαθό προσέφευγαν στη δικαιοσύνη. Αν προστεθεί και το στοιχείο ότι με τον έναν ή τον άλλον τρόπο η συντριπτική πλειονότητα (και εδώ ελλείπουν συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία) των αγωγών αυτών απορρίπτονταν διαχρονικά από τα δικαστήρια ως αόριστες η εξαφάνιση του αντικειμένου αυτού από το εύρος τη δικηγορικής ύλης ουδόλως αναπάντεχη δεν είναι. Γ.3.2. Μείωση αριθμού συμβολαίων επιπτώσεις παράπλευρες και στους Δικηγορικούς Συλλόγους μείωση ποσού χορηγούμενου μερίσματος μείωση ποσού αναδιανεμητικού λογαριασμού. Δεύτερη μεγάλη κατηγορία δικηγορικών υποθέσεων που η εξαφάνιση της είχε άμεσες επιπτώσεις στις εισπράξεις των δικηγόρων και έμμεσες 35

37 διάχυτες στο σύνολο των απτόμενων με την εύρυθμη λειτουργία του δικηγορικού επαγγέλματος και λειτουργήματος και συνέχεται με την κρίση στα ακίνητα είναι φυσικά η δραματική μείωση του αριθμού των συμβολαίων αγοραπωλησίας ακινήτων. Προ της κρίσης ο αριθμός των συμβολαίων αγοραπωλησίας ακινήτων και γονικής παροχής προς τέκνα ήταν πραγματικά τεράστιος. Κατά την υπογραφή αυτών, υπό το καθεστώς του προϋσχίσαντος Κώδικα περί Δικηγόρων, η παράσταση Δικηγόρου ήταν υποχρεωτική στη σύνταξη του συμβολαίου. Καθότι και προβλεπόταν ελάχιστη αμοιβή για την παράσταση αυτή, η οποία ήταν και ιδιαιτέρως υψηλή και ενόψει και της προσωποπαγούς σχέσης μεταξύ πελάτη και δικηγόρου που εξασφάλιζε τη διασπορά και απέτρεπε την υπερσυγκέντρωση των υποθέσεων αυτών στα χέρια μόνο λίγων συναδέρφων, τα συμβόλαια αποτελούσαν μια σημαντικότατη πηγή εισοδήματος για τους δικηγόρους. Αλλά όχι μόνο οι δικηγόροι ατομικά επωφελούταν από τη σύνταξη των συμβολαίων, αλλά και οι Δικηγορικοί Σύλλογοι στους οποίους αυτοί ανήκαν, αφού σχεδόν η μισή αμοιβή από τη σύνταξη του ενός συμβολαίου αποδιδόταν από τον Δικηγόρο υπέρ του Συλλόγου του. Με τα ποσά αυτά, τα οποία λόγω του πλήθους των συμβολαίων, ήταν ιδιαίτερα υψηλά και η ροή τους προς το σύλλογο διαρκής, ο κάθε επιμέρους Σύλλογος μπορούσε να χρηματοδοτεί άνετα τη λειτουργία του, να αποπληρώσει τις δαπάνες και έξοδα του, να καταβάλλει τους μισθούς των υπαλλήλων που απασχολεί ως προσωπικό, αλλά και να προχωρά σε πολιτική αναδιανομής και βοήθειας των συναδέρφων μέσω της διανομής μερίσματος και του αναδιανεμητικού λογαριασμού για τους νέους συναδέρφους με χαμηλά εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια. Με την κατάρρευση του συνολικού αριθμού των συμβολαίων που καταρτίζονται, και του περιορισμού του ύψους της 36

38 χρηματικής αξίας του αντικειμένου μεταβίβασης η απώλεια εισοδημάτων για τους Δικηγόρους αλλά και για τους Συλλόγους ήταν τεράστια, Αναγκαστικά οι Σύλλογοι προχώρησαν σε μείωση του μερίσματος που αποδίδουν στους δικηγόρους από ευρώ που ήταν το σε ευρώ σήμερα. Η μείωση ανέρχεται σε ποσοστό που είναι τεράστιο, δείγμα της οικονομικής κρίσης και μαρασμού του δικηγορικού επαγγέλματος. Στα ίδιο ποσοστό μείωσης κυμαίνεται και το ύψος του χορηγούμενου ποσού στο κονδύλιο του αναδιανεμητικού λογαριασμού. Η επίπτωση αυτή είναι άμεσα αντιληπτή και δυσχεραίνει έτι περισσότερο την οικονομική επιβίωση των δικηγόρων και ιδιαιτέρως των νέων που ακόμα δεν έχουν εγκαθιδρύσει εκείνους τους μηχανισμούς ασφαλείας έναντι της κρίσης και δεν έχουν μια καθιερωμένη πελατεία ώστε να διατηρήσουν ένα ελάχιστο επίπεδο επιβίωσης το επάγγελμα. Το μέρισμα και ο αναδιανεμητικός λογαριασμός χρησίμευαν ιδιαίτερα ως επιβοήθημα προκειμένου οι συνάδερφοι να αποπληρώνουν τις υποχρεωτικές εισφορές τους ως προς το Ταμείο Νομικών για την ασφάλισή τους, την εισφορά τους προς το Ταμείο Υγείας για την ιατρική τους περίθαλψη, την υποχρεωτική ετήσια εγγραφή στο Σύλλογο που ανήκουν, και αν είναι Σύλλογος όπως ο Δικηγορικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης την πληρωμή της ετήσιας συνδρομής τους για την αποστολή του Νομικού Περιοδικού του Συλλόγου, εν προκειμένω του Αρμενόπουλου, ακόμα και την καταβολή της εξαμηνιαίας συνδρομής για το Ταμείο Αλληλεγγύης αν είναι γραμμένοι σε αυτό, ή και για τη συνδρομή για την ψηφιακή παροχή νομικών πληροφοριών της ΝΟΜΟΣ. Αν αθροίσουμε το κονδύλια αυτά για ένα νεαρό δικηγόρο κάτω της πενταετίας τότε το συνολικό ποσό που πρέπει να καταβάλει ετησίως 37

39 για τις ανελαστικές αυτές δαπάνες ανέρχεται σε ποσό περίπου δύο χιλιάδων τριακοσίων ευρώ (2.300 Ε). Ποσό που φυσικά καθόλου εύκολο είναι να εισπραχθεί και να αποδοθεί εν συνόλω και εντός τακτών προθεσμιών στις μέρες μας. Σύμφωνα με ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε 3 στην εφημερίδα «ΑΥΓΗ» με τίτλο «Κατακόρυφη μείωση των εσόδων για τους δικηγόρους» η απώλεια εισοδήματος των δικηγόρων κατά τη μετάβαση από την εποχή της ευημερίας στην εποχή της κρίσης είναι τρομερή. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι: «Καθίζηση έχουν υποστεί τα εισοδήματα των δικηγόρων την τελευταία δεκαετία, καθώς όπως προκύπτει από στοιχεία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθήνας το πρώτο εξάμηνο του 2013 το μέρισμα που εισέπραξαν ήταν μόλις 50 ευρώ, τη στιγμή που το "μακρινό" 2007 το αντίστοιχο ποσό για το πρώτο εξάμηνο αντιστοιχούσε σε 600 ευρώ! Η μελανή εικόνα για την οικονομική κατάσταση των δικηγόρων συμπληρώνεται από το "ιστορικό χαμηλό" στα γραμμάτια προείσπραξης καθώς κατά την τριετία έχουν μειωθεί κατά 67,93%. Η οικονομική κρίση που έχει "γονατίσει" την ελληνική κοινωνία δεν άφησε αλώβητο τον κλάδο των δικηγόρων που στο παρελθόν συγκαταλέγονταν ανάμεσα στους πιο καλοπληρωμένους επαγγελματίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2007 το ετήσιο μέρισμα αντιστοιχούσε σε περίπου δύο μισθούς με βάση την Γενική Συλλογική Σύμβαση φτάνοντας τα ευρώ ενώ το εξαμηνιαίο μέρισμα του 2013 (50 ευρώ) αντιστοιχεί περίπου σε δύο μεροκάματα ανειδίκευτου εργάτη.» 3 «ΑΥΓΗ» δημοσιογράφος Λαζαρίδου Ελένη, , 38

40 Από τα παραπάνω στοιχεία που έχει παράσχει ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών προκύπτει ότι οι μειώσεις ξεπερνούν κατά πολύ το ποσοστό 25% κατά το οποίο συρρικνώθηκε το ελληνικό ΑΕΠ την ίδια περίοδο. Επομένως φανερό είναι ότι η κρίση χτύπησε με ιδιαίτερα οξύ τρόπο τους δικηγόρους. Σύμφωνα με άλλο δημοσίευμα αυτή τη φορά εμφανιζόμενο στην δημοσιογραφική ιστοσελίδα για το παραπάνω έτος 2013 αναφέρονται αυτολεξεί τα ακόλουθα 4 : «Το χαμηλότερο μέρισμα της τελευταίας δεκαετίας, που ανέρχεται μόλις στα 50 ευρώ, αναμένεται να πάρουν οι δικηγόροι της Αθήνα για το πρώτο εξάμηνο του Το μέρισμα των δικηγόρων της Πρωτεύουσας που πρόκειται να διανεμηθεί είναι σε τόσο χαμηλά επίπεδα λόγω της έντονης οικονομικής κρίσης που μαστίζει το δικηγορικό κόσμο, καθώς τα συμβόλαια είναι σχεδόν σε μηδενική βάση (το α εξάμηνο του 2013, εξεδόθησαν μόλις γραμμάτια προείσπραξης συμβολαίων) και οι απαλλοτριώσεις ήταν ελάχιστες. Μοναδική διαφοροποίηση είναι το πρόσθετο μέρισμα που λαμβάνουν οι νέοι δικηγόροι που έχουν μέχρι επτά χρόνια δικηγορία. Οι νέοι δικηγόροι, πλέον των 50 ευρώ, θα πάρουν επιπρόσθετα και 170 ευρώ (συνολικά θα πάρουν 220 ευρώ). Οι «χρυσές» εποχές των δικηγόρων της Αθήνας αποτελούν μια «γλυκιά ανάμνηση», αλλά παράλληλα και δείγμα της κρίσης που διέρχεται και ο νομικός κόσμος της πρωτεύουσας

41 Ενδεικτικά, το 2007 το μέρισμα των δύο εξαμήνων ήταν πλέον των δύο μισθών, με βάση την ισχύουσα εθνική γενική συλλογική σύμβαση εργασίας, δηλαδή ήταν ευρώ, ενώ σήμερα το μέρισμα του α εξαμήνου είναι περίπου δύο μεροκάματα ανειδίκευτου εργάτη (50 ευρώ). Ειδικότερα, το μέρισμα του ΔΣΑ την τελευταία δεκαετία ( ) καταγράφεται ως εξής: Το 2002 ήταν 750 ευρώ, το 2003 ήταν 770 ευρώ, το 2004 ήταν 850 ευρώ, το 2005 ήταν 980 ευρώ, το 2006 ήταν ευρώ, το 2007 ήταν ευρώ, 2008 ήταν 1.050, το 2009 ήταν 750 ευρώ, το 2010 ήταν 750, το 2011 ήταν 450 ευρώ και το 2012 ήταν 260 ευρώ. Να σημειωθεί ότι τα επίμαχα ποσά του μερίσματος είναι καθαρά (εκτός φόρου). Η εικόνα για το μέρισμα των νέων δικηγόρων κατά την τελευταία 9ετία είναι κάπως καλλίτερη, αφού στο πλευρό τους έχουν τον Ειδικό Διανεμητικό Λογαριασμό Νέων Δικηγόρων. Κύρια πηγή διαμόρφωσης του μερίσματος των δικηγόρων, δηλαδή του Ταμείου Συνεργασίας, είναι τα συμβόλαια (παρακράτηση 25%) και ακολουθούν με μικρή συμμετοχή οι απαλλοτριώσεις (παρακράτηση ανάλογη της αμοιβής) και οι συνδικίες (παρακράτηση ανάλογη της αντιμισθίας). Να σημειωθεί ότι δεν αποτελούν πηγή του Ταμείου Συνεργασίας οι προεισπράξεις των δικηγορικών αμοιβών ενώπιον των δικαστηρίων. Αναγκαίο είναι να αναφερθεί ότι κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους ( ) εξεδόθησαν γραμμάτια προείσπραξης συμβολαίων, το 2012 εξεδόθησαν , το 2011 εξεδόθησαν , το 2010 εξεδόθησαν και το 2009 εξεδόθησαν