Ο ΙΗΣΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΑΣΙΔΙΜ (από ηο JERUSALEM PERSPECTIVE, January/June 1994)

Transcript

1 Ο ΙΗΣΟΥΣ ΚΑΙ ΟΙ ΦΑΣΙΔΙΜ (από ηο JERUSALEM PERSPECTIVE, January/June 1994) Πώς προζδιορίζοσμε ηον Ιηζού μέζα ζηην Ιοσδαχκή κοινφνία ηοσ 1οσ αιώνα; Με ποια από ηα θρηζκεσηικά ρεύμαηα ηοσ ιοσδαχζμού ζτεηίζεηαι; Με ηοσς Φαριζαίοσς ή με ηοσς Εζζαίοσς; Μεηά από τρόνια έρεσνας ο Shmuel Safrai, καθηγηηής Ιοσδαχκής Ιζηορίας ζηο HEBREW UNIVERSITY ηης Ιεροσζαλήμ, προζδιόριζε ένα άγνφζηο μέτρι ζήμερα ρεύμα μέζα ζηον Ιοσδαχζμό ηφν ημερών ηοσ Ιηζού: ηοσς Φαζιδίμ. Ασηή η ανακάλσυη μπορεί να αποηελέζει μια καινούργια οπηική για ηις μελέηες ηης Καινής Διαθήκης, επειδή η εικόνα ποσ ο Safrai μας δίνει για ηοσς Φαζιδίμ είναι εκπληκηικά όμοια με ασηήν ποσ έτοσμε για ηον Ιηζού από ηα Εσαγγέλια. ηνπ Shmuel Safrai Ο Ηώζεπνο αλαθέξεη όηη ππήξραλ ηξία ζξεζθεπηηθά ξεύκαηα κέζα ζην ιαό ηνπ Ηζξαήι: νη Φαξηζαίνη, νη αδδνπθαίνη θαη νη Δζζαίνη 1. Παξόκνηα θαη ε θνηλόηεηα ηεο Νεθξήο Θάιαζζαο ηαμηλνκνύζε ηνλ Ηζξαήι ζηηο ηξεηο απηέο θαηεγνξίεο 2 Ζ ξαββηληθή θηινινγία, σζηόζν, αλαθέξεη κόλν ηνπο Φαξηζαίνπο θαη ηνπο αδδνπθαίνπο, κηιώληαο κόλν πιάγηα γηα ηελ ύπαξμε ησλ Δζζαίσλ. 3 Ο Ηεζνύο ήηαλ πην θνληά ζηνλ θόζκν ησλ Φαξηζαίσλ παξά ζε εθείλν ησλ αδδνπθαίσλ ή ησλ Δζζαίσλ, γηαηί ζίγνπξα δελ ζπκκεξηδόηαλ ηα πηζηεύσ, ηε ζξεζθεπηηθή λννηξνπία ή ηηο θνηλσληθέο απόςεηο ησλ αδδνπθαίσλ, θαη δελ είρε πνιιά θνηλά κε πο απνκνλσηηθέο απόςεηο ησλ Δζζαίσλ θαη ηε ζθιεξή ζηάζε ηνπο απέλαληη ζε όπνηνλ δελ δερόηαλ ηηο απζηεξέο απόςεηο ηνπο γηα ηειεηνπξγηθή θαζαξόηεηα. Αθόκε θαη αλ θάπνηνο δερηεί εο ππνζέζεηο θάπνησλ ζύγρξνλσλ κειεηεηώλ ζρεηηθά κε ηηο νκνηόηεηεο κεηαμύ ησλ Δπαγγειίσλ θαη ησλ θεηκέλσλ ηεο Νεθξήο ζάιαζζαο, ππάξρεη κεγάιε δηαθνξά κεηαμύ Ηεζνύ θαη Δζζαίσλ. Ο Ιησούς και οι Φαρισαίοι Ζ γλώζε θαη ε θαηαλόεζε πνπ ν Ηεζνύο είρε γηα ηελ Σνξά ήηαλ ζύκθσλε κε ηα πξόηππα ησλ Φαξηζαίσλ, βαζηζκέλε πάλσ θαη ζηε γξαπηή θαη ζηελ πξνθνξηθή Σνξά (Λθ 2:41-47). Έθηαζε κέρξη ηνπ ζεκείνπ λα δειώζεη ζηνπο καζεηέο ηνπ θαη ζην ιαό πνπ ηνλ αθνινπζνύζε: "Οη γξακκαηείο θαη νη Φαξηζαίνη θάζηζαλ ζηελ έδξα ηνπ Μσπζή. Όια όζα ζαο πνπλ ινηπόλ λα θάλεηε, ηεξήζηε ηα θαη πξάμηε ηα..." (Μη 23:2-3). Ζ έθθξαζε "έδξα ηνπ Μσπζή" αλαθέξεηαη επίζεο θαη ζηα Μηληξάο 4 θαη ηέηνηεο έδξεο έρνπλ πξαγκαηηθά βξεζεί ζε αξραίεο ζπλαγσγέο. 5 Ο Ηεζνύο, σζηόζν, πξνεηδνπνίεζε ηνπο αλζξώπνπο λα κε ζπκπεξηθέξνληαη όπσο νη Φαξηζαίνη, επεηδή "ιέγνπλ, αιιά δελ πξάηηνπλ" (Μη 23:3). Ο Ηεζνύο πιήξσζε ην κηζό ζέθει γηα ην Ναό, εηήζην θόξν πνπ είραλ ζεζκνζεηήζεη νη Φαξηζαίνη, θάηη ην νπνίν δελ ην δέρνληαλ νύηε νη Δζζαίνη νύηε νη αδδνπθαίνη. 6 Ο Ηεζνύο είπε όηη, "νη γηνί είλαη ειεύζεξνη (από θόξνπο)*, πνπ ζήκαηλε όηη απηόο εμαηξείην από ην θόξν, αιιά παξόια απηά έδσζε θαη γηα ηνλ εαπηό ηνπ θαη γηα ηνλ Πέηξν. Οηαλ νη εηζπξάθηνξεο ησλ θόξσλ ξώηεζαλ ηνλ Πέηξν εάλ ν δάζθαινο ηνπ ζα έδηλε ην κηζό-ζέθει, ν Πέηξνο ηνπο απάληεζε απιά, "Ναη" (Μη 17:24-27). Γελ είλαη γλσζηό εάλ νη αδδνπθαίνη έπαηξλαλ κέξνο ζηηο ιεηηνπξγίεο ηεο πλαγσγήο, νύηε θαη αλ νη Δζζαίνη ζύρλαδαλ ζε ζπλαγσγέο. Ο Ηεζνύο, σζηόζν, είρε ηε ζπλήζεηα λα πεγαίλεη ζηε πλαγσγή θάζε άββαην, γηα λα δηαβάζεη από ηελ Σνξά θαη ηνπο Πξνθήηεο, θαη κεηά λα δηδάμεη κέζα από απηά ηα αλαγλώζκαηα. 7 Όια απηά είλαη ζύκθσλα κε ηνπο ξαββηληθνύο θαλόλεο ηεο Υαιαθά θαη ηηο πξαθηηθέο πνπ πεξηγξάθνληαη ζηα θείκελα ησλ Σαλαΐκ. 8 Ζ κέζνδνο ηνπ Ηεζνύ λα δηδάζθεη δεκόζηα ήηαλ επίζεο ζύκθσλε κε πξαθηηθέο ησλ Φαξηζαίσλ. Μεηαρεηξηδόηαλ ηξόπνπο δηδαζθαιίαο όπσο ε παξαβνιή, πνπ ρξεζηκνπνηνύληαλ κόλν από ηνπο Φαξηζαίνπο, θαη κεξηθά από ηα βαζηθά ζεκεία ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ, όπσο ε "βαζηιεία ησλ νπξαλώλ θαη ε "κεηάλνηα", ζπλαληώληαη κόλν ζηηο δηδαζθαιίεο ησλ ξαββίλσλ-ζνθώλ. 9 Οη πξνζεπρέο ηνπ Ηεζνύ θαη ην ππόβαζξν ηνπο είλαη παξόκνηεο κε εθείλεο ησλ ζνθώλ. 10 Χζηόζν, ν θόζκνο ησλ Φαξηζαίσλ δελ ήηαλ κνλνιηζηθόο. Οη πνιιέο δηαθνξέο κεηαμύ ηεο ζρνιήο ηνπ Υηιιέι θαη ηεο ζρνιήο ηνπ ακκάη αθνξνύζαλ όρη κόλν εηδηθέο ιεπηνκέξεηεο ηεο Υαιαθά, αιιά επίζεο θαη βαζηθέο αξρέο ζξεζθεπηηθήο θαη θνηλσληθήο ζθέςεο. Τπάξρνπλ πνιιά πνπ ρξεηάδνληαη λα δηεπθξηληζηνύλ ζρεηηθά κε ηε ζέζε ηνπ Ηεζνύ θαη ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ ζε ζρέζε κε ηνλ θόζκν ησλ Φαξηζαίσλ. ηε παξνύζα εξγαζία ζα εμεηάζνπκε ηε ζρέζε ηνπ Ηεζνύ κε ηνπο Υαζηδίκ (=επζεβείο), νη νπνίνη, αλ θαη δελ αλήθαλ ζην θίλεκα ησλ Φαξηζαίσλ, ήηαλ πνιύ θνληά ζ' απηό. Έρσ δείμεη ζε πξνεγνύκελεο κειέηεο όηη ππήξρε κηα Υαζηδηθή θίλεζε από ηνλ 1ν αη. π.υ. κέρξη ην ηέινο ηεο ηαλλατθήο πεξηόδνπ, όπνπ απνξξνθήζεθε από ηνλ θόζκν ησλ νθώλ. 11 Ο Υαζηδηθόο θόζκνο ηεο εζηθήο θαη ησλ ζξεζθεπηηθώλ αμηώλ ήηαλ παξόκνηνο κε εθείλνλ ησλ Φαξηζαίσλ, από ηνπο νπνίνπο κάζαηλαλ ηελ Σνξά. Οη Υαζηδίκ όκσο αλέπηπμαλ ηε δηθή ηνπο ζξεζθεπηηθή θαη θνηλσληθή ζηάζε απέλαληη ζηε δσή. ε πνιιέο πεξηπηώζεηο, ν* Υαζηδίκ είραλ ραιαθηθέο παξαδόζεηο πνπ δελ ζπκθσλνύζαλ κε ηνπο θαζηεξσκέλνπο θαλόλεο ηεο επνρήο ηνπο θαη ζε κεξηθέο πεξηπηώζεηο ήηαλ αληίζεηεο. Δίραλ επίζεο ζπλήζεηεο θαη ηξόπνπο ζπκπεξηθνξάο πνπ δελ ηαπηίδνληαλ πάληα κε εθείλνπο ησλ ζνθώλ. 1

2 Τπάξρεη ζρεηηθά ιίγν δηαζέζηκν πιηθό γηα ηνπο Υαζηδίκ, θαη κόλν έλα κηθξν κέννο ζηηο ξαββηληθέο πεγέο κπνξεί λα αλαγλσξηζηεί σο Υαζηδηθό. 12 Οη θύξηεο πεγέο πιεξνθνξηώλ είλαη νη Υαζηδηθέο ηζηνξίεο, 13 έλαο κηθξόο αξηζκόο αγαδηθώλ 14 θαη ραιαθηθώλ ηζηνξηώλ πνπ αλαθέξνληαη ζε νλόκαηα ηνπο, θαζώο θαη θάπνηεο αληη- Υαζηδηθέο ηζηνξίεο πνπ ππάξρνπλ ζε ξαββηληθά θείκελα. 15 Χζηόζν, απηό ην πιηθό είλαη αξθεηό γηα λα καο δώζεη κηα νπζηαζηηθή θαηαλόεζε ηνπ κνλαδηθνύ ηνπο θόζκνπ θαη ησλ δηαθνξώλ ζε ζπκπεξηθνξέο θαη πηζηεύσ κεηαμύ απηώλ θαη ησλ νθώλ. Ιοσδαία και Γαλιλαία Όιεο νη αλαθνξέο ζε Υαζηδίκ ζηε δηάξθεηα ηεο πεξηόδνπ ηνπ Γεύηεξνπ Νανύ ζρεηίδνληαη κε ηε Γαιηιαία. 16 Χζηόζν, ε θνηλά απνδεθηή άπνςε όηη ε Γαιηιαία βξηζθόηαλ ζε ρακειόηεξν Ηνπδατθό πνιηηηζηηθό επίπεδν απ όηη ε Ηνπδαία, δελ έρεη βάζε. Τπάξρεη έλαο αξηζκόο ππνηηκεηηθώλ δειώζεσλ ζε ξαββηληθά θείκελα ζρεηηθά κε ηνπο Γαιηιαίνπο, αιιά παξόκνηεο εθθξάζεηο ππάξρνπλ θαη γηα άιιεο πεξηνρέο, όπσο ν "Νόηνο" ή ε Νεάξδεηα ζηε Βαβπισλία, πεξηνρέο νη νπνίεο θαη νη δύν ήηαλ κεγάια θέληξα κειέηεο ηεο Σνξά, παξά ηηο πεξηθξνλεηηθέο παξαηεξήζεηο ηεο ξαββηληθήο γξακκαηείαο. 17 Ο G. ΑΗνε ήηαλ από ηνπο πξώηνπο πνπ απέδεημαλ ηελ πξαγκαηηθή ππόζηαζε ηεο πνιηηηζηηθήο θαη ζξεζθεπηηθήο δσήο ζηε Γαιηιαία ηνπ 1νπ αηώλα κ.υ., θαη ηδηαίηεξα ηελ πεξίνδν ακέζσο κεηά ηελ θαηαζηξνθή ηνπ Νανύ. Χζηόζν, αθόκα θαη απηόο παξαδέρηεθε πσο ππήξρε κηα ηεξάξρεζε ζηελ αμία ησλ πεξηνρώλ, ζύκθσλα κε Avot de-rabbi Natan (version A, θεθ. 27). ίγνπξα ε Ηνπδαία ππεξείρε ηεο Γαιηιαίαο ιόγσ ησλ ζξεζθεπηηθώλ ηδξπκάησλ θαη ηνπ πλεδξίνπ πνπ ήηαλ ζηελ Ηεξνπζαιήκ, θαη ιόγσ ησλ πνιιώλ δηδαζθάισλ ηεο Σνξά θαη ησλ γξακκαηέσλ πνπ δνύζαλ εθεί. Δίλαη πνιύ ζπρλέο νη αλαθνξέο πνπ ππάξρνπλ ζηε ξαββηληθή θηινινγία γηα Γαιηιαίνπο ζνθνύο νη νπνίνη δίδαζθαλ ζε νίθνπο κειέηεο θαη ζε αλνηρηνύο ρώξνπο, πξνέηξεπαλ ηνπο αλζξώπνπο ζε πςειόηεξα εζηθά πξόηππα, ηόληδαλ ηελ ηήξεζε ηεο Σνξά θαη επηδίσθαλ λα ζπζθίμνπλ ηνπο δεζκνύο κε ηελ Ηεξνπζαιήκ θαη ην Ναό. 18 Έηζη, ε ύπαξμε ηνπ Υαζηδηθνύ θηλήκαηνο ζηε Γαιηιαία, πεξί ηα ηέιε ηεο πεξηόδνπ ηνπ Γεύηεξνπ Νανύ θαη ηηο αξρέο ηεο πεξηόδνπ ησλ Σαλλατκ, δελ αληηθαηνπηξίδεη έλα ρακειό επίπεδν ζξεζθεπηηθήο δσήο νύηε κηα κεδακηλή επηξξνή ησλ Φαξηζαίσλ εθεί, αιιά κάιινλ ηελ ύπαξμε αθηεξσκέλεο δσήο θαη ζηε δηαλνεηηθή ζθαίξα ηνπ Ηνπδατζκνύ θαη ζηηο πην πξαθηηθέο πιεπξέο ηεο δσήο. Ο Ηεζνύο ινηπόλ, ν νπνίνο ήηαλ πνιύ θνληά ζηνπο Υαζηδίκ θαη ίζσο είρε έξζεη ζε επαθή κε κεξηθνύο από απηνύο, δελ αληαλαθιά κηα Γαιηιατθή ακάζεηα, αιιά κάιινλ ηνλ δπλακηζκό θαη ηε ζπλερηδόκελε δεκηνπξγηθόηεηα ηεο Δβξατθήο δσήο ζηε Γαιηιαία. Η Στέση Πατέρα-Γιού Όια ηα Δπαγγέιηα παξνπζηάδνπλ ηε ζρέζε ηνπ Ηεζνύ κε ηνλ Θεό σο ζρέζε ελόο γηνπ πξνο ηνλ παηέξα ηνπ. Μπνξεί θάπνηνο λα βξεη ζηε δηδαζθαιία ηνπ Ηεζνύ δεθάδεο αλαθνξέο ζηνλ Θεό, ζε θξάζεηο όπσο "ν Παηέξαο ζαο", "ν Παηέξαο καο", "ν Παηέξαο καο ζηνλ νπξαλό", "ν Παηέξαο ζαο ζηνλ νπξαλό", "Παηέξα κνπ", "Παηέξα κνπ ζηνλ νπξαλό" ή απιά "Παηέξα." 19 Απηέο νη θξάζεηο επαλαιακβάλνληαη ζπρλά, είηε ζε απεπζείαο ζπλνκηιία ηνπ Ηεζνύ κε ηνλ Θεό είηε ζηα ιόγηα ηνπ Ηεζνύ πξνο ηνπο καζεηέο ηνπ ή πξνο ηνλ ιαό. 20 Ζ ηδέα όηη ν ιαόο Ηζξαήι είλαη ν "γηνο" ηνπ Θενύ είλαη πνιύ ζπρλή ζηε ξαββηληθή γξακκαηεία, εηδηθά ζηηο πξνζεπρέο, θαη ε θξάζε "Παηέξα καο" αλαθεξόκελε ζηνλ Θεό, ζπρλά ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειώζεη ηε ζρέζε κεηαμύ ηνπ ιανύ Ηζξαήι θαη ηνπ Θενύ. 21 Χζηόζν, ε ρξήζε ηνπ πξνζσπηθνύ όξνπ "Παηέξα κνπ ζηνλ νπξαλό" βξίζθεηαη κόλν κηα θνξά ζε ξαββηληθό θείκελν θαη απηό ην θείκελν αλήθεη ζηε Υαζηδηθή γξακκαηεία. Ζ θξάζε "ν Παηέξαο κνπ ζηνλ νπξαλό" ζε νπνηαδήπνηε κνξθή ηεο δελ ζπλαληηέηαη ζηε Μηζλά, ζηε Σνζεθηά ή ζε θάπνην από ηα δύν Σαικνύδ, θαη ζπάληα βξίζθεηαη ζηα Μηληξάο. Δκθαλίδεηαη δύν θνξέο ζε ραιαθηθά Μηληξάο, αιιά όρη σο θαηεπζείαλ πξνζθώλεζε ζηνλ Θεό. ηε Μεθηιηά, ν Ραββί Ναηάλ πεξηγξάθεη ηα καξηύξηα ησλ Δβξαίσλ ζηε δηάξθεηα ησλ δηαηαγκάησλ ηνπ Αδξηαλνύ (4ε δεθαεηία ηνπ 2νπ αη. κ.υ.) θαη ιέεη: "Απηέο νη πιεγέο έθαλαλ ηνλ Παηέξα κνπ ζηνλ νπξαλό λα κε αγαπάεη αθόκε πην πνιύ." 22 Σν δεύηεξν ραιαθηθό Μηληξάο ζην νπνίν εκθαλίδεηαη ε έθθξαζε απηή, δίλεηαη ζην όλνκα ηνπ Ραββί Διεάδαξ κπελ Αδαξηά :... δελ ζα πξέπεη θάπνηνο λα ιέεη, "Πνηέ δελ ζα κπνξνύζα λα θνξέζσ ζύκκηθηα ξνύρα, λα θάσ ρνηξηλό, ή λα δηαπξάμσ άλνκεο πξάμεηο πνξλείαο." Μάιινλ, πξέπεη λα ιέεη, "Δίλαη δπλαηό (λα ηα θάλσ), αιιά δελ ζα ηα θάλσ γηαηί ν Παηέξαο κνπ ζηνλ Οπξαλό ηα έρεη απαγνξέςεη." 23 Απηέο είλαη νη κόλεο ξαββηληθέο ρξήζεηο ηεο θξάζεο "ν Παηέξαο κνπ ζηνλ Οπξαλό". Από ηελ άιιε, ε θξάζε ζπλαληηέηαη δεθαεπηά θνξέο ζην έληεξ Διηγηάρνπ, θαη ζρεδόλ πάληα ζε απεπζείαο πξνζθώλεζε ηνπ Θενύ: "Παηέξα κνπ νπξάληε, ζπκήζνπ ην έιενο νπ', "Αο γίλεη ην ζέιεκα νπ, Παηέξα κνπ πνπ είζαη ζηνλ Οπξαλό 24 θαη παξόκνηα. 25 Σν έληεξ Διηγηάρνπ είλαη κνλαδηθό από άπνςε πεξηερόκελνπ θαη ρξνλνινγείηαη πηζαλά γύξσ ζηνλ 3ν αη. κ.υ. Σν πην ζεκαληηθό είλαη όηη αληηθαηνπηξίδεη ό,ηη έρεη δηαζσζεί από ηε Υαζηδηθή γξακκαηεία κέζα ζηα ξαββηληθά θείκελα. Μόλν ζ' απηό ην Υαζηδηθό θείκελν κπνξεί θάπνηνο λα βξεη ηε θξάζε "Παηέξα κνπ" λα ρξεζηκνπνηείηαη ζε κηα απεπζείαο πξνζθώλεζε κεηαμύ ελόο γηνπ θαη ηνπ νπξάληνπ Παηέξα ηνπ. ηελ ππόινηπε ξαββηληθή γξακκαηεία κόλν ηα ζπιινγηθά "Παηέξα καο νπξάληε" ή "Παηέξα καο, Βαζηιηά καο κπνξνύλ λα βξεζνύλ. Έλα πην ζαθέο παξάδεηγκα ηνπ πσο νη Υαζηδίκ ζεσξνύζαλ ηνπο εαπηνύο ηνπο θαη πσο νη νθνί ηνπο έβιεπαλ σο γηνπο ηνπ νπξάληνπ Παηέξα ηνπο βξίζθεηαη ζε κηα από ηηο αξραηόηεξεο αλαθνξέο ζε Υαζηδίκ, ηελ ηζηνξία ηνπ Υόλη (1νο αη. π.υ.) θαη ην αίηεκα ηνπ ιανύ πξνο απηόλ λα πξνζεπρεζεί γηα βξνρή. Ο Υόλη πξνζεύρεηαη ζηνλ Θεό θαη ιέεη: "Οη γηνί νπ ζηξάθεθαλ ζε κέλα γηαηί είκαη θάηη ζαλ κέινο (θπξηνι. γηνο) ηεο νηθνγέλεηαο νπ." Ο ίκσλ κπελ εηά, πνπ δελ ήηαλ πνιύ ραξνύκελνο κε ηνλ ηξόπν πνπ ν Υόλη απεπζύλζεθε ζηνλ Θεό, ηνπ έζηεηιε έλα κήλπκα: "Δάλ δελ ήζνπλ ν Υόλη, ζα είρα εθδώζεη δηάηαγκα ελαληίνλ ζνπ. Αιιά ηί κπνξώ λα θάλσ κε ζέλα; Δίζαη ζξαζύο ζην λα δεηάο από ηνλ Θεό, αιιά Δθείλνο θάλεη πάληα απηό πνπ ηνπ δεηάο. Δίζαη ζαλ έλαο γηνο πνπ θαινπηάλεη θαη θαηαθέξλεη ηνλ παηέξα ηνπ λα ηνπ θάλεη ηα ραηήξηα ηνπ. ρεηηθά κε ζέλα ε Γξαθή 2

3 ιέεη, "ζα επθξαίλνληαη ν παηέξαο ζνπ θαη ε κεηέξα ζνπ, θαη κάιηζηα εθείλε πνπ ζε γέλλεζε ζα ραίξεηαη" (Παξνηκ 23:25). 26 Ο ιαφο Ηζξαήι πνιχ ζπρλά αλαθέξεηαη ζπιινγηθά σο "νη γηνη ηνπ Θενχ, σζηφζν, ζρεδφλ πνηέ θαλείο, ζνθφο ή απιφο Ηζξαειίηεο, δελ αλαθέξεηαη σο "γηνο" φηαλ παηέξαο δειψλεηαη θαζαξά ν Θεφο. ρεηηθά κε ηνλ Υαληλά κπελ Νηνδά, θάηνηθν ηεο Γαιηιαΐθήο πεξηνρήο Αξακπά, θαη κηα απφ ηηο θεληξηθέο κνξθέο ηεο Υαζηδηθήο θίλεζεο πεξί ηα ηέιε ηεο πεξηφδνπ ηνπ Γεχηεξνπ Νανχ, ν ζνθφο Ραβ είπε: Κάζε κέξα κηα νπξάληα θσλή βγαίλεη απφ ην Όξνο Υσξήβ θαη δηαθεξχηηεη, "Όινο ν θφζκνο πξνκεζεχεηαη απφ ηξνθή εμαηηίαο ηνπ γηνπ κνπ Υαληλά, ελψ ν γηνο κνπ Υαληλά είλαη ηθαλνπνηεκέλνο κε έλα θαιάζη ραξνχπηα απφ ηε κηα παξακνλή ηνπ αββάηνπ κέρξη ηελ άιιε. 27 Παξφκνηα αλαθέξεηαη φηη φηαλ ν Ρακπάλ Γηνραλάλ κπελ Εαθθάη δήηεζε απφ ηνλ Υαληλά κπελ Νηνδά λα πξνζεπρεζεί γηα ηε ζεξαπεία ηνπ άξξσζηνπ γηνπ ηνπ, ε γπλαίθα ηνπ ηνλ ξψηεζε: "Καη είλαη ν Υαληλά κεγαιχηεξνο απφ ζέλα;" Ο Ρακπάλ Γηνραλάλ ηεο απάληεζε, "Όρη, αιιά είλαη ζαλ ην δνχιν ηνπ βαζηιηά, ελψ εγψ είκαη ζαλ ππνπξγφο ηνπ βαζηιηά." 28 ηε θηινινγία ησλ Σαλλαΐκ ν δνχινο δελ είλαη απηφο πνπ δνπιεχεη ζηα ρσξάθηα ηνπ αθέληε ηνπ, αιιά κάιινλ απηφο πνπ ππεξεηεί ηνλ αθέληε ηνπ κέζα ζην ζπίηη, έρνληαο κηα πνιχ ζηελή επηθνηλσλία θαη εκπηζηνζχλε. Ο ππνπξγφο ελφο βαζηιηά είλαη κηα ζπνπδαία πξνζσπηθφηεηα ζην βαζίιεην, αιιά πξέπεη λα θξαηάεη κηα αλάινγε απφζηαζε απφ ηνλ βαζηιηά. ' απηφ ην ξεηφ, ν Ρακπάλ Γηνραλάλ παξαδέρεηαη φηη ν Υαληλά έρεη κηα πην ζηελή ζρέζε θαη πξνλνκηαθή ζέζε κε ηνλ Θεφ απ φηη εθείλνο. Σν Βαβπι. Σαικνχδ πεξηέρεη κηα ζεηξά απφ ηζηνξίεο ζρεηηθά κε Υαζηδηθνχο ραξηζκαηηθνχο νη νπνίνη κπνξνχζαλ λα θέξνπλ βξνρή κε ηελ πξνζεπρή ηνπο. Σν Ta anit 23b 236 κάο ιέεη γηα έλαλ ηέηνην Υαζίδ, ηνλ Αλάλ Υα-Νεκπά, ην γηφ ηεο θφξεο ηνπ Υφλη. ηε δηάξθεηα επνρψλ μεξαζίαο έζηειλαλ κηθξά παηδηά πνπ ηνπ ηξαβνχζαλ ηα θξαζηά απφ ην ρηηψλα ηνπ θαη ηνλ παξαθαινχζαλ, 'Αββά, αββά, δψζε καο βξνρή." Σφηε ν Αλάλ πξνζεπρφηαλ, "Κχξηε ηνπ ζχκπαληνο, θάλε ην γηα ράξε απηψλ πνπ δελ είλαη ηθαλνί λα δηαθξίλνπλ κεηαμχ ελφο παηέξα πνπ κπνξεί λα δψζεη βξνρή θαη ελφο πνπ δελ κπνξεί." Απφ ην παξαπάλσ απφζπαζκα θαίλεηαη φηη νη Υαζηδίκ θαη απηνί πνπ ζρεηίδνληαλ κ' απηνχο, πεξηιακβαλνκέλνπ ίζσο θαη ηνπ Ηεζνχ, ζεσξνχζαλ ηε ζρέζε ηνπο κε ηνλ Θεφ φηη ήηαλ κηα ζρέζε εμαηξεηηθήο νηθεηφηεηαο. Δίλαη αιήζεηα φηη ήδε ζηε Βίβιν, ν ιαφο Ηζξαήι αλαθέξνληαη σο γην» ή παηδηά ηνπ Θενχ: "Δζείο είζηε νη γηνί ηνπ ΚΤΡΗΟΤ ηνπ Θενχ ζαο (Γεπη. 14:1). Παξφκνηα, ζηε δηδαζθαιία ησλ ξαββίλσλ ν Ηζξαήι απνθαιείηαη "γηνη ηνπ Θενχ : "Αγαπεκέλνο είλαη ν Ηζξαήι γηαηί νλνκάζηεθε γηνί ηνπ Θενχ ' αθφκε κεγαιχηεξε ήηαλ ε αγάπε κέζα ζηελ νπνία ηνπο γλσζηνπνηήζεθε φηη νλνκάζηεθαλ γηνί ηνπ Θενχ." 29 Έλαο ζνθφο είπε φηη αθφκε θαη φηαλ ακαξηάλεη ν Ηζξαήι, αθφκε θαη ηφηε είλαη γηνί ηνπ ΚΤΡΗΟΤ ηνπ Θενχ ηνπο. 30 Χζηφζν, ζηνπο Υαζηδηθνχο θχθινπο ε ζρέζε ελφο Υαζίδ κε ηνλ Θεφ δελ ήηαλ απιά ελφο "παηδηνχ ηνπ Θενχ", αιιά ελφο γηνπ ν νπνίνο κε ζάξξνο θέξλεη αηηήκαηα ζηνλ παηέξα ηνπ, ηέηνηα πνπ θαλείο άιινο δελ κπνξεί λα δεηήζεη. Ο Υαζίδ απεπζχλεηαη ζηνλ Θεφ σο "Αββά", "Παηέξα κνπ", "Παηέξα κνπ νπξάληε", θαη ν ΚΤΡΗΟ αληαπνθξίλεηαη κε ηνλ ηξφπν πνπ απνθξίζεθε ζηνλ XΥαληλά, "Υαληλά, ν γηνο κνπ". Θασμαηοσργοί Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα θείκελα πνπ ζρεηίδνληαη κε Υαζηδίκ, αλαθέξνληαη ζην φηη κε ηελ πξνζεπρή ηνπο έθεξλαλ βξνρή, ζεξάπεπαλ αξξψζηνπο θαη εμφξθηδαλ δαίκνλεο νη νπνίνη πξνθαινχζαλ κεγάιν θφβν ζηνπο άλζξσπνπο. Ζ πξψηε θηινινγηθή αλαθνξά ζηε Υαζηδηθή θίλεζε είλαη ε αλαθνξά ζρεηηθά κε ηνλ Υφλη, ζηε Μηζλά, Σa anit 3:8 : "Πξνζεπρήζνπ λα πέζεη βξνρή". Ζ Γθεκαξά (ζρφιην) πάλσ ζ' απηή ηε Μηζλά, θαη ζηα δχν Σαικνχδ, επεθηείλεηαη ζηνπο Υαζηδίκ πνπ ηνπο θαινχζαλ γηα λα πξνζεπρεζνχλ γηα βξνρή. 31 Γηα παξάδεηγκα, είλαη γξακκέλν, "εάλ δείηε κηα γεληά πάλσ απφ ηελ νπνία ν νπξαλφο έρεη ρξψκα ζθνπξηάο ζαλ ραιθφ, ψζηε νχηε πάρλε νχηε βξνρή λα πέθηεη... πεγαίλεηε ζηνλ Υαζίδ εθείλεο ηεο γεληάο γηα λα δεεζεί άθζνλα." 32 ε κηα ηζηνξία γηα ηνλ Ραββί Υαληλά κπελ Νηνδά αλαθέξεηαη φηη "ζπλήζηδε λα πξνζεχρεηαη γηα αξξψζηνπο". 33 Τπάξρνπλ θη άιιεο ηζηνξίεο γηα εθβνιή πνλεξψλ πλεπκάησλ απφ ηνλ Υαληλά κπελ Νηνδά θαη άιινπο Υαζηδίκ. ην Yihusei Tannaim ve-amoraim (ed. Maimon, Jerusalem, 1963), o ξαββί Γηερνπληά κπελ Καιφλπκνπο αλαθέξεη δχν παξαδφζεηο, άγλσζηεο πξνέιεπζεο, ζρεηηθά κε ηνλ Ραββί Υαληλά (ξ. 438). Ζ πξψηε ιέεη γηα θάπνηα πεξίπησζε πνπ νη άλεκνη βξίζθνληαλ θάησ απφ ηελ εμνπζία ηνπ, θαη ε δεχηεξε γηα έλα πνλεξφ πλεχκα πνπ ελνρινχζε κηα γεηηφληζά ηνπ. Ο Υαληλά είπε ζην πνλεξφ πλεχκα: "Γηαηί βαζαλίδεηο κηα θφξε ηνπ Αβξαάκ ηνπ παηέξα καο; ην Leviticus Rabbah 24:3 ππάξρεη κηα ηζηνξία ζρεηηθά κε ηνλ Ραββί Γηνζέ ησλ ζπαηείξσλ, ν νπνίνο λίθεζε έλα δπλαηφ πνλεξφ πλεχκα. Σν Βαβ. Σαικνχδ αλαθέξεη ηελ ηζηνξία ηεο ζπλάληεζεο ηνπ Υαληλά κε ην δαηκφλην Ηγθξάζ, πνπ ην δηέηαμε λα κείλεη καθξηά απφ θαηνηθεκέλεο πεξηνρέο, θαη απηφ ηνλ παξαθάιεζε "λα ηνπ αθήζεη ιίγν ηφπν (Pesahim 112b). ζα πξέπεη λα ηνληζηεί φηη φιεο απηέο νη ηζηνξίεο δείρλνπλ φηη νη άλζξσπνη ζηξέθνληαλ ζηνπο Υαζηδίκ, θαη φρη ζε θάπνηα άιιε νκάδα, γηα λα έρνπλ απνηειεζκαηηθέο ζεξαπείεο θαη εθβνιέο δαηκνλίσλ. Πεξηζηαζηαθά κπνξεί κεξηθνί λα δεηνχζαλ απφ ηνπο πην επίζεκνπο ξαββίλνπο λα πξνζεπρεζνχλ γηα βξνρή κέζα ζην πιαίζην ησλ ηειεηνπξγηψλ πνπ αθνξνχζαλ ηε μεξαζία, αιιά πήγαηλαλ κφλν ζηνπο Υαζηδίκ πξνθεηκέλνπ λα ζεξαπεπηνχλ ή λα απαιιαγνχλ απφ αθάζαξηα πλεχκαηα. Αθφκα θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο βξνρήο, ππάξρεη κηα δηαθνξά κεηαμχ ησλ Υαζηδίκ θαη ησλ ζνθψλ. Ο ζνθφο πξνζεπρφηαλ γηα βξνρή, αιιά ε πξνζεπρή ηνπ ήηαλ κέξνο κηαο δεκφζηαο ηειεηνπξγίαο πξνζεπρήο κεξηθέο θνξέο νη πξνζεπρέο ηνπ έπαηξλαλ απάληεζε θαη κεξηθέο θνξέο φρη. 34 Ο Υαζίδ πξνζεπρφηαλ θαη' ηδίαλ, θαη ζαλ γηνο πνπ δεηνχζε θάηη απφ ηνλ παηέξα ηνπ. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, ν Υφλη ήηαλ ζηελ Ηεξνπζαιήκ φρη καθξηά απφ ην Ναφ, φηαλ ηνπ δήηεζαλ λα πξνζεπρεζεί γηα βξνρή, αιιά δελ πήγε ζην Ναφ γηα λα πξνζεπρεζεί γη' απηφ. Μάιινλ έςαμε λα απνκνλσζεί θάπνπ γηα λα εθδεηήζεη ηνλ Παηέξα ηνπ ηνλ νπξάλην. Ο Ακπά Υηιθηγηά, ν εγγνλφο ηνπ Υφλη, πην γλσζηφο σο "ν Υαζίδ ηνπ ρσξηνχ Οχκi", δελ πξνζεπρήζεθε δεκφζηα γηα βξνρή ή κέζα ζηα πιαίζηα θάπνηαο ηειεηνπξγίαο φπσο ν Ραββί Αθίβα θαη άιινη ζνθνί, αιιά πήγε ζην δεχηεξν πάησκα ηνπ ζπηηηνχ ηνπ θαη εθεί, καδί κε ηε γπλαίθα ηνπ, πξνζεπρήζεθε γηα βξνρή. 35 Ο Αλά Υα-Νεκπά, έλαο άιινο εγγνλφο ηνπ Υφλη, ζπλήζηδε λα πξνζεχρεηαη κε παξφκνην ηξφπν φηαλ ηα κηθξά παηδηά ηξαβνχζαλ ηα ηδηηδίη (ηειεηνπξγηθά θξφζηα) ηνπ ρηηψλα ηνπ θαη ηνλ ηθέηεπαλ λα θέξεη βξνρή. 36 Οη πξνζεπρέο ησλ Υαζηδίκ απαληηφληνπζαλ πάληα, ελψ ησλ νθψλ φρη πάληα. Ζ ραιαθά ησλ Σαλλαΐκ δελ έρεη απαηηήζεηο πνπ λα βαζίδνληαη ζηελ πξνυπφζεζε φηη ηα ζαχκαηα ζα ζπκβνχλ. Ζ ραιαθά ζε κεξηθέο πεξηπηψζεηο νξίδεη φηη θάπνηνο είλαη θαιχηεξα λα δψζεη ηε δσή ηνπ παξά λα ακαξηήζεη, 37 θαη δελ δίλεη θακία ππφζρεζε γηα ζσηεξία απφ ηε δχζθνιε πεξίζηαζε κέζσ θάπνηνπ ζαχκαηνο. Οη ζνθνί δίδαζθαλ φηη φηαλ ππάξρεη θίλδπλνο, θάπνηνο πνπ πξνζεχρεηαη πξέπεη λα ζηακαηήζεη ηελ πξνζεπρή ληα λα απνθχγεη ηνλ θίλδπλν. 38 Κάπνηνο πνπ πξνζεχρεηαη γηα βξνρή ή ζεξαπεία δελ παίξλεη θακία βεβαίσζε φηη νη 3

4 πξνζεπρέο ηνπ ζα απαληεζνύλ ακέζσο. Δπηπξόζζεηα, ζύκθσλα κε ηε ραιαθά ησλ Σαλλαΐκ θαη ζηε Μηζλά θαη ζηε μπαραΐτά, εάλ θάπνηνη κε-ηνπδαίνη απεηινύλ λα θαηαζηξέςνπλ κηα Ηνπδατθή πόιε αλ δελ ηνπο παξαδνζεί θάπνηνο ζπγθεθξηκέλνο Ηνπδαίνο, νη θάηνηθνη ηεο πόιεο ζα έπξεπε λα ηνλ παξαδώζνπλ θαη λα κελ εμαξηώληαη από θάπνην ζαύκα γηα ηε ζσηεξία ηεο πόιεο. 39 Ζ ζπκπεξηθνξά θαη νη πξάμεηο ησλ Υαζηδίκ δείρλνπλ ηελ αληίζεζε ηνπο πξνο απηήλ ηε ξεαιηζηηθή ζηάζε ησλ νθώλ. Ζ Υαζηδηθή άπνςε ζρεηηθά κε ηα ζαύκαηα ζπλαληηέηαη ηόζν παιηά όζν νη κέξεο ηνπ Υόλη θαη ζπλερίδεηαη κέρξη ην ηέινο ηεο πεξηόδνπ ησλ Σαλλαΐκ θαη ηελ αξρή ηεο πεξηόδνπ ησλ Ακνξαΐκ. Έηζη, γηα παξάδεηγκα, ν Υόλη όρη κόλν ηθέηεςε ηνλ Θεό, όπσο έλα κηθξό παηδί ηθεηεύεη ηνλ παηέξα ηνπ, γηα λα ζηείιεη βξνρή, αιιά ήηαλ ηόζν βέβαηνο γηα ην απνηέιεζκα ηεο πξνζεπρήο ηνπ ώζηε είπε ζ' εθείλνπο πνπ ηνπ είραλ δεηήζεη λα πξνζεπρεζεί: "Πεγαίλεηε θαη καδέςηε κέζα ηα πήιηλα Παζραιηλά ζθεύε ζαο γηα λα κε καιαθώζνπλ από ηε βξνρή". 40 Ο Υαζίδ ηνπ ρσξηνύ Ούκη αλέβεθε ζην δώκα ηνπ ζπηηηνύ ηνπ καδί κε ηε γπλαίθα ηνπ γηα λα πξνζεπρεζνύλ, βέβαηνο γηα ην απνηέιεζκα. Από θάπνηα αίζζεζε ηαπεηλνθξνζύλεο, ζπδήηεζε κε ηε γπλαίθα ηνπ ηελ πηζαλόηεηα λα κε βξέμεη, αιιά απηόο ήηαλ βέβαηνο όηη ε πξνζεπρή ηνπ ζα απαληηόηαλ. 41 Ζ ίδηα βεβαηόηεηα θαίλεηαη θαη ζηηο πξάμεηο ηνπ Υαληλά κπελ Νηνδά. Σν 5ν θεθάιαην ηεο πξαγκαηείαο Μπεξαθόη ηεο Μηζλά, είλαη κηα πεγή Υαζηδηθώλ δηδαζθαιηώλ. Πεξηέρεη πνιύ ιίγε Υαιαθά, θαη πεξηζζόηεξν πεξηγξάθεη ηα έξγα ησλ "πξώησλ Υαζηδίκ" θαη ηνπ Υαζίδ Ραββί Υαληλά κπελ Νηνδά. Ζ πξώηε Μηζλά δειώλεη όηη θάπνηνο δελ πξέπεη λα δηαθόςεη ηελ απαγγειία ησλ Γεθανθηώ Δπινγηώλ: "Αθόκε θη' αλ ν βαζηιηάο ξσηήζεη γηα ηελ πγεία ηνπ, απηόο δελ πξέπεη λα απαληήζεη, νύηε αθόκε θαη αλ έλα θίδη ηπιηρηεί γύξσ από ην πόδη ηνπ". Απηή ε ραιαθά δελ ζπκβαδίδεη κε ηε θαλνληθή άπνςε όηη ζε νπνηαδήπνηε πεξίπησζε, αλ ππάξρεη θίλδπλνο αλζξώπηλεο δσήο, θάπνηνο ζα πξέπεη λα πξάμεη απηό πνπ πξέπεη γηα ηε δηαηήξεζε ηεο δσήο, αθόκε θαη αλ απηό απαηηεί παξαβίαζε θάπνησλ εληνιώλ. Αλακθίβνια, επηηξέπεηαη θάπνηνο λα δηαθόςεη ηελ πξνζεπρή ηνπ όηαλ θάπνηα δσή βξίζθεηαη ζε θίλδπλν. Τπάξρνπλ πεξηγξαθέο ζηα Μηληξάο, 42 θαζώο θαη ζηα Σαικνπδ, ζρεηηθά κε Υαζηδίκ πνπ ζηάζεθαλ θαη πξνζεπρήζεθαλ ζηελ άθξε θάπνηνπ δξόκνπ θαη δελ δηέθνςαλ ηελ πξνζεπρή ηνπο γηα λα γπξίζνπλ λα ραηξεηήζνπλ θάπνηνλ πεξαζηηθό αμησκαηνύρν ή ζε θάπνην ρσξάθη δελ δηέθνςαλ ηελ πξνζεπρή όηαλ πιεζίαδε έλα θίδη. Καη όρη κόλν δελ έπαζαλ ηίπνηα, αιιά θαη ην θίδη, πνπ ηζίκπεζε θάπνηνλ πξνζεπρόκελν, πέζαλε. Οη Υαζηδίκ, πνπ πνηέ δελ δηέθνπηαλ ηελ πξνζεπρή ηνπο, αθόκε θαη αλ απεηιείην ε δσή ηνπο, πάληνηε ζώδνληαλ από ηνλ θίλδπλν. Ο Ραββί Υαληλά ζήθσζε ην θίδη, ην νπνίν πέζαλε κόιηο ηνλ δάγθσζε, ην έβαιε ζηνλ ώκν ηνπ θαη πήγε ζηνλ νίθν ηεο κειέηεο. Οηαλ έθηαζε, αλαθώλεζε πξνο ηνπο καζεηέο ηνπ: "Βιέπεηε παηδηά κνπ, ε νρηά δελ ζθνηώλεη ' είλαη ε ακαξηία πνπ ζθνηώλεη!" 43 ηε Μηζλά, Μπεξαθόη 5:5, βξίζθνπκε ηελ αθόινπζε πεξηγξαθή: πλήζηδαλ λα ιέλε γηα ηνλ Ραββί Υαληλά κπελ Νηνδά όηη πξνζεπρόηαλ γηα ηνπο αξξώζηνπο θαη γηα άιινπο έιεγε, "Απηόο ζα δήζεη", ελώ γηα άιινπο έιεγε, "Απηόο ζα πεζάλεη". Σνλ ξώηεζαλ, "Πώο ην γλσξίδεηο;" Κη απηόο απάληεζε, "Δάλ ε πξνζεπρή βγαίλεη απ' ην ζηόκα κνπ κε επρέξεηα, μέξσ όηη έρεη γίλεη δεθηή ' εάλ όρη, έρεη απνξξηθζεί. Καη ηα δύν Σαικνύδ δηεγνύληαη ηελ ηζηνξία ησλ πξνζεπρώλ ηνπ Υαληλά κπελ Νηνδά γηα ηε ζεξαπεία ηνπ γηνπ ηνπ Ρακπάλ Γθακαιηέι θαη ηνπ γηνπ ηνπ Ρακπάλ Γηνραλάλ κπελ Εαθθάη. 44 : πλέβε ν γηνο ηνπ Ρακπάλ Γθακαιηέι λα αξξσζηήζεη βαξεηά θαη απηόο έζηεηιε δύν καζεηέο ηνπ ζηνλ Ραββί Υαληλά κπελ Νηνδά. Απηόο ηνπο είπε, "Πεξηκέλεηέ κε, γηαηί ζα πάσ ζην αλώγεην κνπ". Οηαλ θαηέβεθε, είπε, "Δίκαη βέβαηνο όηη ν γηνο ηνπ Ρακπάλ Γθακαιηέι είλαη πνιύ θαιύηεξα ηώξα". Δθείλε ηε ζηηγκή ν γηνο ηνπ Ρακπάλ Γθακαιηέι ζεθώζεθε θαη δήηεζε θάηη λα θάεη. Ο Ραββί Υαληλά κπελ Νηνδά, όπσο επίζεο θαη άιινη Υαζηδίκ, εμόξθηδαλ δαίκνλεο πνπ βξίζθνληαλ θνληά ζε πεγέο, θαη θαθά πλεύκαηα πνπ είραλ εηζέιζεη κέζα ζε ζώκαηα αλζξώπσλ. Γελ ππάξρνπλ, σζηόζν, πεξηγξαθέο γηα νθνύο πνπ λα εμόξθηδαλ θαθά πλεύκαηα. Απηή πξνθαλώο ήηαλ κηα δξαζηεξηόηεηα πνπ ήηαλ ζπλεζηζκέλε κόλν ζηνπο Υαζηδίκ. Μηα ελδηαθέξνπζα ηζηνξία, αλ θαη θάπσο κεηαγελέζηεξε από απηέο πνπ αλαθέξακε πξσηύηεξα, είλαη εθείλε ηνπ Οπιιά κπαξ Κνζέξ. 45 Αλαθέξεηαη όηη νη Ρσκατθέο αξρέο πξνζπάζεζαλ λα ηνλ ζπιιάβνπλ θαη απηόο δήηεζε θαηαθύγην ζηελ πόιε Λνλη. ηξαηηώηεο πεξηθύθισζαλ ηελ πόιε θαη δήηεζαλ λα ηνπο παξαδνζεί ν Οπιιά, αιινηώο ζα θαηέζηξεθαλ νιόθιεξε ηελ πόιε. Ο Ραββί Γηερνζνύα κπελ Λεβί έπεηζε ηνλ Οπιιά λα παξαδνζεί θαη έηζη ε πόιε ζώζεθε. Χζηόζν, ν πξνθήηεο Ζιίαο, πνπ ζπλήζηδε λα εκθαλίδεηαη ηαθηηθά ζηνλ Ραββί Γηερνζνύα, ζηακάηεζε λα ηνπ εκθαλίδεηαη από εθείλε ηε ζηηγκή θαη κεηά. 46 Όηαλ ηειηθά ν Ζιίαο ηειηθά ηνπ εκθαλίζηεθε, αθνύ ν Ραββί Γηερνζνύα είρε λεζηέςεη πνιιέο θνξέο, ηνλ ξώηεζε γηαηί είρε ζηακαηήζεη λα έξρεηαη. Ο Ζιίαο απάληεζε: "Δκθαλίδνκαη ζε θαηαδόηεο;" Ο Ραββί Γηερνζνύα ηνπ απάληεζε όηη είρε ελεξγήζεη ζύκθσλα κε ηε ραιαθά θαη ηε Μηζλά, νη νπνίεο νξίδνπλ όηη εάλ κε-ηνπδαίνη απαηηήζνπλ λα ηνπο παξαδνζεί θάπνηνο Ηνπδαίνο, "πξέπεη λα ηνπο παξαδνζεί ώζηε λα κε θνλεπζνύλ νη ππόινηπνη." 47 Ο πξνθήηεο Ζιίαο, σζηόζν, ζύκσζε κε απηήλ ηελ άπνςε θαη ηνλ ξώηεζε: "Απηή είλαη ε δηδαζθαιία ησλ Υαζηδίκ;" Ο Ζιίαο θαηεγόξεζε ηνλ Ραββί Γηερνζνύα γηαηί δελ εκπηζηεύηεθε ηελ επέκβαζε ηνπ Θενύ. Σα ζαύκαηα ήηαλ έλα αλαπόζπαζην θνκκάηη ηεο δηαθνλίαο ηνπ Ηεζνύ θαη ησλ καζεηώλ Σνπ. Σα ζπλνπηηθά Δπαγγέιηα θαη ην Δπαγγέιην ηνπ Ησάλλε πεξηέρνπλ πνιιέο αλαθνξέο ζρεηηθά κε ζεξαπείεο ιεπξώλ, αξξώζησλ, παξάιπησλ, εθβνιέο δαηκνλίσλ θαη αλαζηάζεηο λεθξώλ. Σα Δπαγγέιηα αλαθέξνπλ όηη ν Ηεζνύο πήγαηλε από ζπλαγσγή ζε ζπλαγσγή ζηε Γαιηιαίν κε ζθνπό λα εθβάιιεη δαηκόληα. 48 Αλαθέξεηαη αξθεηέο θνξέο όηη ν Ηεζνύο ζεξάπεπε αζζελείο ην άββαην, πξάγκα πνπ δεκηνπξγνύζε ζπδεηήζεηο γηα ηε ζρέζε αλζξώπνπ θαη αββάηνπ. 49 Οη ελέξγεηεο ζεξαπείαο ηνπ Ηεζνύ έθαλαλ ηνπο κε-ηνπδαίνπο λα ηνλ δεηνύλ, θαη ν Ηεζνύο εμέθξαζε ηηο απόςεηο ηνπ ζρεηηθά κε απηνύο. 50 Ο Ηεζνύο ήξζε ζε επαθή αθόκε θαη κε ακαξείηεο ζηε δηάξθεηα ηεο δηαθνλίαο ζεξαπείαο, θαη ζύγθξηλε ηε δηαθνξεηηθή αληαπόθξηζε ελόο ακαξείηε ιεπξνύ θαη θάπνησλ άιισλ Ηνπδαίσλ ιεπξώλ πνπ είρε ζεξαπεύζεη. 51 Ο Ηεζνύο ηόληδε όηη ε ζεξαπεπηηθή δύλακε έξρεηαη από ηελ πίζηε. 52 Έηζη, γηα παξάδεηγκα, νη καζεηέο ηνπ δελ θαηάθεξαλ λα εθβάιινπλ ην δαηκόλην από έλα λέν επεηδή δελ είραλ αξθεηή πίζηε. Μόλν ν Ηεζνύο κέζσ ηεο πίζηεο ηνπ, ήηαλ ηθαλόο λα ην ζεξαπεύζεη. 53 Όηαλ ν Ηεζνύο έζηεηιε ζε απνζηνιή ηνπο δώδεθα καζεηέο ηνπ γηα λα δηαδώζνπλ ην κήλπκα ηνπ θαη λα απιώζνπλ ηε δηαθνλία ηνπ, ηνπο δηέηαμε, "Κεξύμηε: Ζ Βαζηιεία ησλ Οπξαλώλ πιεζίαζε! ζεξαπεύεηε ηνπο αζζελείο, αλαζηαίλεηε ηνπο λεθξνύο, θαζαξίδεηε ηνπο ιεπξνύο θαη εθβάιιεηε ηα δαηκόληα. " 54 Σα Δπαγγέιηα αθόκε αλαθέξνπλ έλαλ άλζξσπν πνπ δελ ήηαλ καζεηήο ηνπ Ηεζνύ θαη ν νπνίνο εμέβαιιε δαηκόληα κέζσ ηνπ 45 JT Terumot VIII, 46b / Genesis Rabbah Ο Ραββί Γηερνζνχα κπελ Λεβί ζπγθαηαιέγεηαη κεηαμχ ησλ ζνθψλ θαη δηεχζπλε ηελ αθαδεκία ζην Λνλη. Χζηφζν, ήηαλ επίζεο θαη Υαζίδ θαη ν Θεφο ελεξγνχζε ζαχκαηα ππέξ απηνχ. χκθσλα κε έλ αλ αξηζκφ πεγψλ, είρε εηζέιζεη ζηνλ Παξάδεηζν ρσξίο λα γεπηεί ζάλαην (BT Sanhedrin 98a/Makkot 11a/Ketubot 77b/ Zuta 1). 47 JT Terumot VIII, 46b. 48 Μθ 1:39, Μη 4: Μη 12:9, Μθ 3:1-6, Λθ 6: :10-17, 14:1-5, Ησ 5: Μη 15:21-28, Μθ 7: Λθ 17: Μη 8:23-27, Μθ 4:35-41, Λθ 8:22-25, Μη 8:5-13, Λθ 7:1-10, θ.α. 53 Μη 17: Μθ 9: Λθ 9: Μη 10:1-15, Μθ 6:7-13, Λθ 9:1-6. 4

5 νλφκαηνο ηνπ Ηεζνχ. 55 ην ηέινο ηνπ θαηά Μάξθνλ Δπαγγειίνπ, ν Ηεζνχο εκθαλίδεηαη κεηά ηελ αλάζηαζε ηνπ θαη δειψλεη, "ην φλνκα κνπ ζα εθβάιινπλ δαηκφληα,... ζα ζεθψζνπλ θίδηα, θαη εάλ πηνπλ θάηη ην ζαλάζηκν, δελ ζα ηνπο πεηξάμεη, ζα βάινπλ ρέξηα πάλσ ζε αζζελείο θαη ζα γίλνπλ θαιά." 56 Σα ζαχκαηα ηνπ Ηεζνχ είλαη πνιχ πεξηζζφηεξα απφ εθείλα πνπ πεξηγξάθνληαη ζηα θείκελα ησλ Υαζηδίκ, ή ζηηο ηζηνξίεο ζρεηηθά κε Υαζηδίκ πνπ βξίζθνληαη κέζα ζηε ξαββηληθή θηινινγία. Χζηφζν, είλαη ζεκαληηθφ λα ζπκφκαζηε φηη ε ξαββηληθή θηινινγία δελ γξάθηεθε κε ζθνπφ λα κεηαδψζεη ηηο βηνγξαθίεο ησλ Υαζηδίκ ή ηηο ηζηνξίεο ηνπο, φπσο ζπκβαίλεη κε ηα Δπαγγέιηα. Ηζηνξίεο ζρεηηθέο κε ιφγνπο θαη πξάμεηο ησλ Υαζηδίκ απνηεινχλ έλα κηθξφ κφλν κέξνο ηεο ξαββηληθήο θηινινγίαο. Οη πεξηζζφηεξεο ζρεηηθέο ηζηνξίεο έρνπλ επηδήζεη εμαηηίαο ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ απάληεζε ελφο ζνθνχ ζε θάπνην ιφγν ή πξάμε ελφο Υαζίδ, θαη φρη γηαηί νη ζνθνί ελδηαθέξνληαλ γηα ηνπο Υαζηδίκ. Παξφια απηά αθφκε θαη απηφ ην κηθξφ ζψκα Υαζηδηθνχ πιηθνχ θάλεη θάπνηνλ λα δεη ηηο πνιιέο νκνηφηεηεο ζηε γιψζζα θαη ζηε ιεπηνκέξεηα κεηαμχ ησλ ζαπκάησλ ηνπ Ηεζνχ θαη εθείλσλ ησλ Υαζηδίκ. ηελ ηζηνξία ηνπ εμνξθηζκνχ απφ ηνλ Υαληλά κπελ Νηνδά, απηφο ξψηεζε ην πνλεξφ πλεχκα: "Γηαηί βαζαλίδεηο κηα θφξε ηνπ Αβξαάκ ηνπ παηέξα καο;" Ο Ηεζνχο αληαπνθξίζεθε κε παξφκνην ηξφπν φηαλ ν αξρηζπλάγσγνο ζηε Καπεξλανχκ ηνλ παξαηήξεζε γηαηί ζεξάπεπε ην άββαην: "Γελ ζα έπξεπε απηή ε γπλαίθα, πνπ είλαη θφξε ηνπ Αβξαάκ, θαη ηελ νπνία ν αηαλάο είρε δεκέλε δεθανθηψ ρξφληα, λα ιπζεί απφ ην δέζηκν ηεο ηελ εκέξα ηνπ αββάηνπ;" 57 ηελ ηζηνξία ηνπ δνχινπ ηνπ εθαηφληαξρνπ (Μη 8:5-13, Λθ 7:1-10), αλαθέξεηαη φηη ν Ηεζνχο ζεξάπεπζε ηνλ δνχιν απφ καθξηά, ρσξίο λα πάεη εθεί φπνπ απηφο βξηζθφηαλ. ε κηα αλάινγε πεξίζηαζε, πνπ δίλεηαη ζην θαηά Ησάλλε (4:43-53), ν Ηεζνχο πιεξνθνξεί ηνλ παηέξα ηνπ εηνηκνζάλαηνπ παηδηνχ φηη ν γηνο ηνπ ζα δήζεη, θαη πξάγκαηη φηαλ ν παηέξαο γπξλάεη ζην ζπίηη, αλαθαιχπηεη φηη ν γηνο ηνπ έγηλε θαιά ηελ ψξα αθξηβψο πνπ ηνπ ην είπε ν Ηεζνχο. ε ζρεδφλ ηαπηφζεκε γιψζζα ην Ηεξνζνιπκηηηθφ Σαικνχδ πεξηγξάθεη ηε ζεξαπεία ηνπ γηνπ ηνπ Ρακπάλ Γθακαιηέι απφ ηνλ Ραββί Υαληλά κπελ Νηνδά. ην Βαβπισληαθφ Σαικνχδ πξνζηίζεηαη: "Δθείλε αθξηβψο ηε ζηηγκή ν ππξεηφο έπεζε θαη καο δήηεζε λεξφ γηα λα πηεί." 58 Τπάξρνπλ δχν ελδηαθέξνπζεο εθθξάζεηο ζην ηέινο ηνπ θαηά Μάξθνλ Δπαγγειίνπ (16:9-20) πνπ κπνξνχλ λα γίλνπλ πνιχ θαιά θαηαλνεηέο θάησ απφ ην θσο ησλ φζσλ γλσξίδνπκε απφ ηνπο Υαζηδίκ. Ο Ηεζνχο ππνζρέζεθε ζηνπο καζεηέο ηνπ φηη "ζα ζήθσλαλ θίδηα", θαη φηη "θαη αλ πηνπλ θάηη ην ζαλάζηκν, δελ ζα ηνπο βιάςεη". Ζ ππφζρεζε ηνπ Ηεζνχ γηα ηα θίδηα, καο ζπκίδεη ηελ ζρεηηθή ηζηνξία ηνπ Υαληλά κπελ Νηνδά πνπ ζήθσζε ην λεθξφ θίδη, φπσο αλαθέξακε πξσηχηεξα. 59 Ο Ηεζνχο ππνζρέζεθε ζηνπο καζεηέο ηνπ φηη φηαλ ζα πήγαηλαλ λα θεξχμνπλ θαη λα ζεξαπεχζνπλ, ηα θίδηα δελ ζα κπνξνχζαλ λα ηνπο βιάςνπλ (Λθ 10:19). Ζ δήισζε ηνπ Ηεζνχ γηα ηα ζαλάζηκα πνηά κπνξεί επίζεο λα θαηαλνεζεί ζε ζρέζε κε ηηο Υαζδηθέο πξαθηηθέο θαη πηζηεχσ. Ζ Υαιαθά απαγνξεχεη λα πίλεηαη λεξφ ή άιιν πνηφ πνπ έρεη αθεζεί ζε αλνηρηφ δνρείν, επεηδή θάπνην θίδη κπνξνχζε λα είρε πηεί απφ απηφ θαη λα ην είρε κνιχλεη. Απηφο ν θαλφλαο επαλαιακβάλεηαη ζπρλά ζηε ξαββηληθή θηινινγία. 60 Τπάξρεη άθζνλε καξηπξία γηα ην φηη νη άλζξσπνη δελ έπηλαλ πνηά πνπ είραλ αθεζεί ζε αλνηρηά δνρεία, θαη απηή ε ζπλήζεηα ήηαλ πιαηεηά δηαδεδνκέλε. 61 Έλα απφζπαζκα απφ ην Ηεξνζ. Σαικνχδ (Terumot VIII, 45c-46a) αλαθέξεη θάπνηνλ Υαζίδ πνπ ζπλήζηδε λα πεξηγειάεη απηνχο πνπ θνβφληνπζαλ λα πηνπλ πνηά απφ αλνηρηά δνρεία. Δίλαη αδηαλφεην απηφο ν Υαζίδ λα έπαηξλε επηπφιαηα ηηο εληνιέο ησλ νθψλ ή λα κελ έδεηρλε ζεβαζκφ πξνο απηέο. Αλακθίβνια, ήηαλ ζίγνπξνο φπσο θαη ν Υαληλά κπελ Νηνδά φηη "ην θίδη δελ ζθνηψλεη, θα: άξα δελ ρξεηαδφηαλ λα βάδεη έλα εκπφδην πνπ δελ ήηαλ απαξαίηεην ζηηο ζξεζθεπηηθέο ηνπ δξαζηεξηφηεηεο. Αο ζπκεζνχκε φηη ν Ηεζνχο έδσζε εμνπζία ζηνπο καζεηέο ηνπ πάλσ ζηα ζηνηρεία ηεο θχζεο (Λθ 10:19), θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνπο βεβαίσζε φηη φζν ζα βξίζθνληαλ ζε θάπνηα απνζηνιή γηα Δθείλνλ, ζα κπνξνχζαλ λα πίλνπλ απφ ζηάζηκα λεξά ζηηο άθξεο ησλ δξφκσλ ή απφ αλνηρηά δνρεία, ρσξίο λα πάζνπλ ηίπνηα. Πλούηος και Φηώτεια Όιεο νη ηζηνξηθέο, θηινινγηθέο, θαη αξραηνινγηθέο πεγέο καξηπξνχλ φηη ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ Ηνπδαίσλ ζηε γε ηνπ Ηζξαήι ήηαλ ζρεηηθά θαιή ηελ επνρή ηνπ ηέινπο ηεο Πεξηφδνπ ηνπ Γεχηεξνπ Νανχ, αθφκε θαη κεηά ηελ θαηαζηξνθή ηνπ Νανχ. Αλ θαη ε ρψξα ζηεξνχληαλ απφ νξπθηέο πεγέο θαη δελ έπαηδε ζεκαληηθφ ξφιν ζην δηεζλέο εκπφξην, ε έληνλε ελαζρφιεζε κε ηε γεσξγία θαζηζηνχζε ηνπο θαηνίθνπο ηεο γεο ηθαλνχο λα δνπλ κε επάξθεηα. Όπσο δειψλεη ν Ηψζεπνο: "Γελ θαηνηθνχκε παξαζαιάζζηα θαη δελ απνιακβάλνπκε ην εκπφξην αιιά κάιινλ νη πφιεηο καο είλαη καθξηά απφ ηε ζάιαζζα θαη εξγαδφκαζηε θαιιηεξγψληαο ηελ εχθνξε γε καο." Τπάξρεη επίζεο θαη ε γεληθή εηθφλα πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ξαββηληθή θηινινγία θαη απφ ηελ Καηλή Γηαζήθε. Φηψρεηα ππήξρε κφλν ζε ηέηνηεο εηδηθέο πεξηζηάζεηο φπσο ε πεξίνδνο πνπ αθνινχζεζε ακέζσο κεηά ηελ θαηαζηξνθή ηνπ Νανχ, ε πεξίνδνο κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Μπαξ-Κνρκπά, θαη ε πεξίνδνο ηεο αλαξρίαο ζηνλ 3ν αηψλα. Γελ θαίλεηαη λα ππάξρνπλ γεληθά νηθνλνκηθά δεηλά ζε άιιεο πεξηφδνπο εθηφο απφ απηέο, θαη νη ηζηνξίεο ζρεηηθά κε νθνχο δελ αλαθέξνπλ γηα θηψρεηα ηνπο, παξά κφλν ζηε δηάξθεηα ησλ δχζθνισλ απηψλ πεξηφδσλ. Τπάξρνπλ δηάθνξεο παξαδφζεηο, φπσο εθείλεο γηα ηνλ Ραββί Διηέδεξ κπελ Τξθαλνχο 65 θαη γηα ηνλ Υηιιέι, 64 πνπ κηιάλε γηα ηε θηψρεηα νθψλ φηαλ ήηαλ καζεηέο, ηελ πεξίνδν πνπ είραλ αθήζεη ην παηξηθφ ζπίηη γηα λα αθηεξψζνπλ φιε ηε δσή ηνπο ζηε κειέηε ηεο Σνξά. Μπνξεί θάπνηνο λα ζθεθηεί ηνπο καζεηέο ζηνπο νπνίνπο αλαθέξζεθε ν Πέηξνο φηαλ είπε, "Να, εκείο αθήζακε ηα ζπίηηα καο θαη ζε αθνινπζήζακε* (Λθ 18:28). Χζηφζν, απηνί νη νθνί δελ είραλ δπζθνιία ζην λα ζπληεξήζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο αξγφηεξα, θαη ππήξμαλ πνιινί πνπ επεκέξεζαλ θαη είραλ ζεκαληηθέο πεξηνπζίεο. πλνιηθά, ε θηψρεηα δελ απνηεινχζε ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ θφζκνπ ησλ νθψλ ζηε δηάξθεηα ηεο Πεξηφδνπ ηνπ Γεχηεξνπ Νανχ ή ηεο πεξηφδνπ ηεο Γηάκληαο ( κ.υ.). Οη νθνί δελ ζεσξνχζαλ ηνλ πινχην θαθφ, αιιά δίδαζθαλ φηη δελ πξέπεη θαλείο λα ηνλ απνθηά κε αδηθίεο νχηε θαη ζα πξέπεη λα θαηαδίσθεη ηνπο θησρνχο. 65 Ο πινχηνο δελ ζα πξέπεη λα εμαηξεί θάπνηνλ απφ ηηο θνηλσληθέο ηνπ επζχλεο θαη απφ ηε κειέηε ηεο Σνξά, ή απφ ηνπ λα ζπκπεξηθέξεηαη κε ηαπεηλνθξνζχλε. 66 Αλάκεζα ζηνπο ζνθνχο ππήξραλ θαη εθείλνη πνπ επεκεξνχζαλ θαη εθείλνη πνπ ήηαλ πνιχ πινχζηνη. Ο Υηιιέι ήηαλ αξθεηά επθαηάζηαηνο, θαη κεηά ηελ Πεξίνδν ηνπ Γεχηεξνπ Νανχ ππήξραλ πινχζηνη ζνθνί φπσο ν Ραββί Διεάδαξ κπελ Αξζφκ, ν Ραββί Διεάδαξ κπελ Αδαξηά, θαη ν Ραββί Σαξθφλ. 67 Απηφ δελ ζεκαίλεη φηη δελ ππήξραλ θαη θησρνί ζνθνί φπσο ν Ραββί Γηερνζνχα κπελ Αλαληά, ν Ραββί Γηνραλάλ κπελ Ννπξί, θ.α. 68 Γελ ππήξρε, σζηφζν, θαλέλα άζρεκν ζπλαίζζεκα ελαληίνλ ησλ πινχζησλ νθψλ, θαη βξίζθνπκε ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα λα εθθξάδνληαη απφ έλαλ θησρφ ξαββίλν σο πξνο έλαλ άιιν πινχζην. 69 Πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ην θχξνο ησλ νθψλ δελ βαζηδφηαλ ζηελ νηθνλνκηθή ηνπο θαηάζηαζε. ηηο επίζεκεο απνθάζεηο ηεο πεξηφδνπ ηεο Οχζα (140 κ.υ. θαη κεηά), θαη αθφκε θαη λσξίηεξα απφ ηε πεξίνδν ηεο Γηάκληαο ηνπ Ρακπάλ Γθακαιηέι, ήηαλ θαζαξά δεισκέλν φηη θάπνηνο δελ πξέπεη λα δίλεη ζηνπο θησρνχο παξαπάλσ απφ ην έλα πέκπην ηεο 55 Μθ 9:38-41, Λθ 9: Μθ 16: Λθ 13: ΒΣ Berachot 34b. 59 Σ Berachot 3:20, BT Berachot 33a, Tanhuma Va-Era 4, Midrash Yelamdenu 1: Mishnah Terumot 8:4-6, JT Terumot VIII 45c-46a, Avodah Zarah II 41a-b. 61 Βι. Ηψζεπνπ Κατά Απίωνος 1:165 θαη S. Lieberman, Ha- Yerushalmi Kifshuto (Jerusalem 1935). 62 Κατά Απίωνος 1:60 63 Avot de Rabbi Natan v. A 6, Genesis Rabbah 42, Pirke de Rabbi Eliezer ΒΣ Τoma 35b. 65 ΒΣ Temurah 16a, Exodus Rabbah ΒΣ Τνma 35b. Tanhuma Mishpatim ΒΣ Τνma 35b, ΒΣ Berachot 18a, JT Shevi it IV35B, θ.α. 68 JT Berachot IV 7d, JT Peah VIII 20d. 69 Σ Sotah 7:12. 5

6 πεξηνπζίαο ηνπ. 70 Καη ηα δχν Σαικνχδ αλαθέξνπλ ζρεηηθά κε ηνλ Ραββί Γηεζεβάβ, έλαλ νθφ ηεο πεξηφδνπ ηεο Γηάκληα, φηη "πήγε θαη κνίξαζε φιε ηνπ ηελ πεξηνπζία ζηνπο θησρνχο", θαη νη άιινη νθνί δηακαξηπξήζεθαλ γηαηί απηφ εξρφηαλ ζε αληίζεζε κε ηε δηδαζθαιία φηη θάπνηνο δελ πξέπεη λα δίλεη πεξηζζφηεξν απφ ην έλα πέκπην. Ο Ραββί Γηεζεβάβ, γεληθά αλαθέξεηαη σο "Ραββί Γηεζεβάβ ν γξακκαηέαο", θαη ήηαλ έλαο απφ ηνπο δέθα κάξηπξεο πνπ ζαλαηψζεθαλ ηελ πεξίνδν ησλ δησγκψλ κεηά απφ ηελ επαλάζηαζε ηνπ Μπαξ Κνρκπά. 71 ην Song of Songs Rabbah (7α) πεξηγξάθεηαη κε ηνλ αθφινπζν ηξφπν: Ο δέθαηνο κάξηπξαο ήηαλ ν Ραββί Γηεζεβαβ, έλαο απφ ηνπο ηειεπηαίνπο Υαζηδίκ. Όηαλ ν Ραββί... ηνλ είδε, αλέθεξε ζρεηηθά κε απηφλ ην αθφινπζν εδάθην: "ψζνλ ΚΤΡΗΔ, γηαηί εμέιηπε ν φζηνο (εβξ. Υαζίδ) " [Φαικ. 12:2]. Δάλ απηφ ην κεηαγελέζηεξν κηληξάο πξαγκαηηθά αληαλαθιά κηα παιαηφηεξε παξάδνζε ηεο Σαλλατθήο πεξηφδνπ, θαη ν Ραββί Γεζεβάβ ήηαλ πξάγκαηη έλαο Υαζίδ, ηφηε είλαη εχθνια θαηαλνεηφ ην γεγνλφο φηη κνίξαζε φιε ηελ πεξηνπζία ηνπ. ηε Υαζηδηθή ζθέςε, ε θηψρεηα ζεσξείηαη σο ε ηδεψδεο αξεηή πνπ νδεγεί ζε φιεο ηηο άιιεο αμηέπαηλεο αξεηέο ηνπ ραξαθηήξα. Δπηπιένλ, νη ηζηνξίεο ζρεηηθά κε ηνπο Υαζηδίκ ζπλήζσο ηνλίδνπλ ηε θηψρεηα ηνπο. Οη ξαββηληθέο πεγέο, απφ ηελ άιιε, γεληθά αλαθέξνπλ ηε θηψρεηα θάπνησλ νθψλ κφλν γηα λα αλαδείμνπλ ηηο ηδηαίηεξα δχζθνιεο, απφ νηθνλνκηθή άπνςε, πεξηφδνπο. ηε ζπδήηεζή καο γηα ηελ ηδενινγία ηεο θηψρεηαο ζηε Υαζηδηθή ζθέςε, είλαη ζεκαληηθφ λα εμεηάζνπκε κηα δηδαζθαιία ηνπ Υηιιέι ηνπ Πξεζβχηεξνπ ζηε δηάξθεηα ηνπ νπνίνπ (ηέινο ηνπ 1νπ αη. Π.Υ.- αξρή ηνπ 1νπ αη. κ.υ.) ππήξρε ήδε έλαο βαζκφο έληαζεο κεηαμχ ησλ Υαζηδίκ θαη ησλ ζνθψλ. 72 ην Βαβπι. Σαικνχδ αλαθέξεηαη (Ζagigah 9b): Ο Ζιίαο είπε ζηνλ Μπαξ Υε Υε, θαη άιινη ιέλε, ζηνλ Ραββί Διηέδεξ, "Πνηά είλαη ε έλλνηα ηνπ εδαθίνπ [Ζζαΐαο 48:10], "Ηδνχ, ζε θαζάξηζα, αιιά φρη ζαλ άξγπξν. ε θαηέζηεζα εθιεθηφ κέζα ζην ρσλεπηήξην ηεο ζιίςεσο (ή θηψρεηαο)"; Απηφ καο δηδάζθεη φηη ν Άγηνο, αο είλαη Δπινγεκέλνο, εμέηαζε θάζε θαιή αξεηή θαη δελ βξήθε θαιχηεξε γηα ηνλ Ηζξαήι παξά ηε θηψρεηα». Ζ άπνςε φηη ε ηδαληθή αξεηή γηα ηνλ Ηζξαήι είλαη ε θηψρεηα δελ ήηαλ ε θνηλά απνδεθηή κεηαμχ ησλ νθψλ, αιιά ζίγνπξα ήηαλ ε επηθξαηέζηεξε ζηε Υαζηδηθή ζθέςε. ην Seder Eliyahu Zuta (5) ππάξρεη κηα δηδαζθαιία ζρεηηθά κε ηελ αμία ηεο θηψρεηαο, ε νπνία βαζίδεηαη ζην Ζζ. 48:10 πνπ αλαθέξακε πξνεγνχκελα, αιιά απηή ηε θνξά δελ κηιάεη ν Ζιίαο. Ζ δηδαζθαιία απηή αλαπηχζζεηαη κέζα ζηα πιαίζηα κίαο αλαιπηηθήο ζπδήηεζεο γηα ηελ αμία ηεο θηψρεηαο: Δμαηηίαο ηεο θηψρεηαο θνβνχληαη ηνλ ΚΤΡΗΟ... θάπνηνο εξγάδεηαη θαιά έξγα κφλν εμαηηίαο ηεο θηψρεηαο, δίλεη ειεεκνζχλεο κφλν εμαηηίαο ηεο θηψρεηαο, θάλεη έιενο κφλν εμαηηίαο ηεο θηψρεηαο, θνβάηαη ηνλ Θεφ κφλν εμαηηίαο ηεο θηψρεηαο. Ζ αληίιεςε απηή επαλαιακβάλεηαη αθφκε κηα θνξά ζε έλα άιιν απφζπαζκα απηνχ ηνπ Μηληξάο, ζε κηα δηδαζθαιία ζρεηηθά κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αλζξψπνπ: Έλαο άλζξσπνο γίλεηαη Υαζίδ γηα λα ππνθέξεη ηα πάληα. Σνπ δίλεηαη έλαο άγγεινο ν νπνίνο ηνλ δηδάζθεη κε ηνλ ηξφπν ησλ Υαζηδίκ... θαη ιέεη, "ζα ζψζεηο ιαφ ζιηκκέλν (ή θησρφ), αιιά ηα κάηηα νπ ζα είλαη πάλσ ζηνπο ππεξήθαλνπο (ή πινχζηνπο) γηα λα ηνπο ηαπεηλψλεηο" [Β' ακνπήι 22:28]. Σα ιφγηα "ζα ζψζεηο ηνπο ζιηκκέλνπο (θησρ νχο)" αλαθέξνληαη ζε αλζξψπνπο γηα ηνπο νπνίνπο αξκφδεη ε θηψρεηα JT Peah I 15b, Ketubot 50a, 67b. 71 Lamentations Rabbah Απηή ε έληαζε κπνξεί λα θαλεί απφ ην ιφγν ηνπ Υηιιέι: Ό ακαζήο δελ κπνξεί λα θνβάηαη ηελ ακαξηία, θαη δελ κπνξεί λα είλαη Υαζίδ" (Α vot 2:5). Ο Υηιιέι αληηδξά ζηε δηδαζθαιία ησλ Υαζηδίκ φηη νη πξάμεηο είλ αη πην ζεκαληηθέο απφ ηε κειέηε. Ο Υηιιέι ζέιεη λα πεη φηη θάπνηνο δελ κπνξεί λα είλαη πξαγκαηηθφο Υαζίδ ρσξίο βαζεηά γλψζε ηεο Σνξά. Βι. Safrai, Hasidism and Men of Deeds, Seder Eliyahu Zuta (ξ. 176). Έρσ δείμεη θάπνπ αιινχ φηη ε κηθξή ζπιινγή πνπ έρεη ην φλνκα Derech Eretz Zuta είλα. κηα απφ ηηο πην επδηάθξηηεο εθθξάζεηο ηεο Υαζηδηθήο θίλεζεο θαη ρξεζίκεπζε σο βάζε θαη γηα ην Seder Eliyahu Rabbah θαη γηα ην Εuta. 74 ηελ αξρή απηήο ηεο εξγαζίαο, ππάξρεη κηα πεξηγξαθή ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ ζνθνχ: "είλαη ηαπεηλφο... θνβάηαη ηελ ακαξηία, θξίλεη ηνλ άλζξσπν ζχκθσλα κε ηα έξγα ηνπ, θαη ιέεη, 'Γελ έρσ αλάγθε απφ ηίπνηα πνπ λα βαζίδεηαη ζηνλ θφζκν απηφλ'." Απηά είλαη βαζηθά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Υαζίδ φπσο βξίζθνληαη ζην Avot 5:10 ηεο Μηζλά: "Απηφ πνπ είλαη δηθφ κνπ είλαη δηθφ ζνπ θαη απηφ πνπ είλαη δηθφ ζνπ είλαη δηθφ ζνπ απηή είλαη ε ζηάζε ελφο Υαζίδ'. Τπάξρνπλ πνιιέο αλαθνξέο γηα ηε θηψρεηα ησλ Υαζηδίκ. Μία απφ ηηο πξψηεο αλαθνξέο ηεο Υαζηδηθήο θηψρεηαο είλαη ε φκνξθε θαη ιεπηνκεξήο ηζηνξία γηα ηνλ ραζίδ ηνπ ρσξηνχ Οχκη. Απηή ε ηζηνξία είλαη γξακκέλε θαη ζην Βαβπισληαθφ θαη ζην Ηεξνζνιπκηηηθφ Σαικνχδ 75. Καη ζηηο δχν εθδφζεηο νη εθδνρέο ηεο ηζηνξίαο κνηάδνπλ πνιχ, αιιά ελψ ην Ηεξνζνιπκηηηθφ αλαθέξεηαη ζηνλ Υαζίδ απφ ην Οχκη, ην Βαβπισληαθφ αλαθέξεηαη ζηνλ Αββά Υηιθηγηά, έλαλ εγγνλφ ηνπ Υφλη. Ζ θηψρεηα ηνπ Υαζίδ ηνλίδεηαη ζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο πεξηγξαθήο : ήηαλ έλαο άλζξσπνο πνπ εξγαδφηαλ γηα ην κεξνθάκαην, ην ηαιίη πνπ θνξνχζε (θάιπκα θεθαιήο γηα πξνζεπρή) ήηαλ δαλεηθφ, γηα λα πξνζηαηεχεη ηα ζαλδάιηα ηνπ απφ ηνπ λα κε ιπψζνπλ δελ ηα θνξνχζε εθηφο αλ ήηαλ απφιπηε αλάγθε, θαη δελ ππήξρε αξθεηφ θαγεηφ ζην ζπίηη ηνπ. Τπάξρνπλ επίζεο πνιιέο αλαθνξέο γηα ηε θηψρεηα ηνπ Ραββί Υαληλά κπελ Νηνδά, ηνπ δηαζεκφηεξνπ Υαζίδ. Κάησ απφ ηε πίεζε ηεο γπλαίθαο ηνπ, δήηεζε απφ ηνλ Θεφ θαη ην έλα πφδη απφ ην ηξαπέδη ηνπ έγηλε ρξπζφ. Αξγφηεξα, σζηφζν, δήηεζε απφ ηνλ Θεφ λα ηνπ ην πάξεη πίζσ επεηδή θνβφηαλ φηη απηφο ν πινχηνο ίζσο αθαηξέζεη κέξνο απφ ην κεξίδην ηνπ ζηνλ εξρφκελν αηψλα (θφζκν) 76. Αληίζεηα, ν κεγάινο πινχηνο ηνπ Διεάδαξ κπελ Αδαξηά, ηνπ ξαββί Σαξθφλ, θαη άιισλ νθψλ δελ θαηλφηαλ λα ηνπο αλεζπρεί γηα ην αλ ζα κεησλφηαλ ην κεξίδην ηνπο ζηνλ εξρφκελν θφζκν. ηελ αξρή ηνπ Song of Songs Rabbah θαη ηνπ Ecclesiastes Rabbah, αλαθέξεηαη φηη ν Ραββί Αληλά θάπνηε δελ κπνξνχζε λα πάεη καδί κε ηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ ζηελ Ηεξνπζαιήκ γηα πξνζθνξά ζπζηψλ, γηαηί ήηαλ ηφζν θησρφο. Έηζη πήξε κηα πέηξa απφ ηελ έξεκν ηεο πφιεο ηνπ θαη ηελ ηχιημε θαη ηελ έθεξε ζηελ Ηεξνπζαιήκ. Έλαο άιινο πνιχ θησρφο Υαζίδ ήηαλ ν Ακπ;a Σαλά. Σν Ecclesiastes Rabbah 9:7 αλαθέξεη φηη θάπνηε, παξακνλή αββάηνπ, ν Ακπά Σαλά επέζηξεθε ζπίηη ηνπ θνπβαιψληαο έλα θνξηίν μχια, φηαλ ζπλάληεζε έλαλ αλάπεξν ζηελ άθξε ηνπ δξφκνπ πνπ ηνπ δήηεζε λα ηνλ βνεζήζεη λα κπεη κέζα ζηελ πφιε. Αλ θαη πξνο ζηηγκή δίζηαζε, άθεζε θάησ ην θνξηίν ηνπ θαη βνήζεζε ηνλ αλάπεξν λα κπεη κέζα ζηελ πφιε. Μεηά, γχξηζε γηα ηα μχια ηνπ θαη έθηαζε ζηελ πφιε φηαλ ήηαλ ζνχξνππν, πνιχ θνληά ζηελ αξρή ηνπ αββάηνπ. Ο Ακπά Σαλά αλεζπρνχζε φηη ίζσο βεβήισλε ην άββαην, "αιιά εθείλε ηε ζηηγκή ν Θεφο έθαλε ηνλ ήιην λα ιάκςεη", δίλνληαο έηζη ζηνλ Ακπά Σαλά πξφζζεην ρξφλν πξηλ ηελ αξρή ηνπ αββάηνπ. Ο Ακπά Σαλά είρε δηζηάζεη λα βνεζήζεη ηνλ αλάπεξν επεηδή απηφ ζα ζήκαηλε φηη έπξεπε λα αθήζεη ηα μχια πνπ είρε καδέςεη θαη ίζσο λα ηα έραλε. θέθηεθε: "Κη' αλ ηα ράζσ πσο ζα ζπληεξήζσ ηελ νηθνγέλεηα κνπ θαη ηνλ εαπηφ κνπ; " Σν λα καδεχεη θάπνηνο μχια γηα λα ζπληήξεζεη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ είλαη κηα θιαζζηθή έλδεημε ζηε θηινινγία ηεο επνρήο, φηη ήηαλ θησρφο. Ο Ακπά Υηιθηγηά επίζεο έθαλε απηή ηε δνπιεηά, ην ίδην θαη ν Ραββί Αθίβα πξνηνχ γίλεη δηάζεκνο 77 θαζψο θαη ν Υηιιέι. 78 Κάπνηα Μηληξαζίκ γξακκέλα ζηε γε ηνπ Ηζξαήι δηαηεξνχλ ην αθφινπζν ξεηφ ηνπ Ραββί Αθίβα : "Ζ θηψρεηα θάλεη ηνλ Ηζξαήι ζαλ έλα θφθθηλν ραιηλάξη ζε έλα ιεπθφ άινγν." 79 Ζ έλλνηα απηνχ ηνπ ξεηνχ είλαη φηη ε θηψρεηα, φπσο θαη νη άιιεο ζιίςεηο, νδεγεί ηνλ Ηζξαήι ζε κεηάλνηα. Αλ θαη ε θηψρεηα 74 Safrai, Hasidism and Men of Deeds, JT Ta anit III 64a -c, BT Ta anit 23a-b. 76 ΒΣ Ta anit 25a. 77 Avot de Rabbi Natan, Α, ΒΣ Τνma 35b. 79 Leviticus Rabbah 13. 6

7 κπνξεί λα έρεη κεξηθά ζεηηθά απνηειέζκαηα, ν Ραββί Αθίβα ηε ζεσξνχζε ζαλ έλα θαθφ πνπ θάπνηνο δελ ζα έπξεπε λα επηδεηεί. Γηα ηνπο Υαζηδίκ, σζηφζν, ε θηψρεηα ήηαλ απφ κφλε ηεο σθέιηκε θαη γη' απηφ επηδεηνχζαλ λα είλαη θησρνί. Ζ ηδέα φηη ε θηψρεηα θέξλεη θάπνηνλ πην θνληά ζηνλ Θεφ θαη ηε βαζηιεία Σνπ, βξίζθεηαη ζαθψο δηαηππσκέλε ζηε δηδαζθαιία ηνπ Ηεζνχ ζηελ Δπί ηνπ Όξνπο Οκηιία. ην Μαηζ. 6:24 δηαβάδνπκε: "Καλείο δελ κπνξεί λα ππεξεηεί δχν θπξίνπο, γηαηί είηε ηνλ έλα ζα κηζήζεη θαη ηνλ άιινλ ζα αγαπήζεη, ή ζηνλ έλα ζα πξνζθνιιεζεί θαη ηνλ άιινλ ζα θαηαθξνλήζεη". Απηφ ην ζπλαίζζεκα αληαλαθιάηαη θαη απφ ην Λνπθάο 16:13 ("Γελ κπνξείηε λα δνπιεχεηε Θεφ θαη κακσλά"), απφ ην Λθ 6:20-21 ("Μαθάξηνη εζείο νη θησρνί γηαηί δηθή ζαο είλαη ε Βαζηιεία ηνπ Θενχ. Μαθάξηνη απηνί πνπ πεηλνχλ ηψξα, δηφηη ζα ρνξηαζζείηε"), θαζψο θαη απφ ηα Μαηζ. 6:25-34 πνπ ηνλίδνπλ φηη δελ ζα πξέπεη θάπνηνο λα αλεζπρεί γηα ην αλ έρεη θαγεηφ ή ξνχρα, δείρλνληαο έηζη ηε καηαηφηεηα ηεο πξνζεπρήο γηα ηέηνηα πξάγκαηα. Σν 1976, ν David Flusser θαη Δγψ, δεκνζηεχζακε έλα φξζξν πάλσ ζην Μαηζαίν 6:24, ζην νπνίν ππνζηεξίδακε φηη απηφ ην εδάθην αληηζηνηρεί κε νξηζκέλεο φςεηο ηεο ξαββηληθήο ζθέςεο, αιιά ε αξλεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηνλ πινχην νθείιεηαη ζε επηδξάζεηο ησλ Δζζαίσλ. 80 Σψξα σζηφζν, θαίλεηαη φηη ε αξλεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηνλ πινχην, πξνέξρεηαη πην πνιχ απφ ηελ νκνηφηεηα ησλ απφςεσλ ηνπ Ηεζνχ κε εθείλεο ησλ Υαζηδίκ Ο ηξφπνο δσήο ηνπ Ηεζνχ, ε ζηάζε ηνπ απέλαληη ζηελ θνηλσλία, ζηνλ Γξαπηφ θαη Πξνθνξηθφ Νφκν, θαη ζηελ εμνπζία ησλ ξαββίλσλ, ν ηξφπνο δηδαζθαιίαο ηνπ θαη ε ζρέζε ηνπ κε ηνπο καζεηέο ηνπ, κνηάδνπλ πνιχ πεξηζζφηεξν κε ησλ Υαζηδίκ, παξά κε ησλ Δζζαίσλ. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ν Ηεζνχο είρε πνιχ ιίγα θνηλά κε ηνπο Δζζαίνπο. Ζ ζέζε ηνπ Ηεζνχ ζρεηηθά κε ηνλ πινχην κπνξεί επίζεο λα θαλεί πνιχ θαζαξά ζηελ ηζηνξία ηνπ πινχζηνπ λένπ, πνπ βξίζθνπκε ζην Μαηζ. 19:16-22 θαη ζην Μαξθ. 10:17-22 θαη ζην Λθ. 18: Σν θαζέλα απφ ηα Δπαγγέιηα δηαθέξεη ειαθξά ζηελ εθδνρή ηνπ γηα ηε ζπδήηεζε κεηαμχ ηνπ πινχζηνπ λένπ θαη ηνπ Ηεζνχ, αιιά φια ζπκθσλνχλ απφιπηα ζε έλα πξάγκα: ν Ηεζνχο έθαλε ηελ είζνδν ηνπ λένπ ζηε Βαζηιεία ησλ Οπξαλψλ λα εμαξηάηαη απφ ην λα δψζεη ηελ πεξηνπζία ηνπ ζηνπο θησρνχο. Καη ηα ηξία Δπαγγέιηα πεξηιακβάλνπλ ηελ πξνεηδνπνίεζε ηνπ Ηεζνχ φηη είλαη πνιχ δχζθνιν γηα έλαλ πινχζην λα εηζέιζεη ζηε Βαζηιεία ησλ Οπξαλψλ. Απηφ πνπ ν Ηεζνχο απαηηνχζε απφ ηνλ πινχζην λέν είλαη αθξηβψο απηφ πνπ ν Ραββί Γηεζεβάβ έθαλε κνηξάδνληαο φιε ηελ πεξηνπζία ηνπ ζηνπο θησρνχο, θάλνληαο ηνλ Ρακπάλ Γθακαιηέι θαη ηνπο άιινπο νθνχο λα δπζαλαζρεηήζνπλ, φπσο αλαθέξακε πην πάλσ. Μπνξεί θάπνηνο λα ζπκπεξάλεη φηη γεληθά ήηαλ απνδεθηφ κέζα ζην ξαββηληθφ θφζκν πσο δελ ζα έπξεπε θαλείο λα δψζεη φια ηνπ ηα ππάξρνληα ζηνπο θησρνχο θαη λα θαηαληήζεη έηζη θησρφο ν ίδηνο, θαη βάξνο ζηελ θνηλσλία. Ζ θηψρεηα δελ ήηαλ έλα ηδαληθφ πνπ θάπνηνο ζα έπξεπε λα επηδεηεί, θαη νη ζνθνί δελ έβιεπαλ θακία απαξαίηεηε εζηθή ή πλεπκαηηθή αμία ζην λα είλαη θαλείο θησρφο. Μπνξεί θάπνηνο, σζηφζν, λα βξεη ζηε Υαζηδηθή δηδαζθαιία φηη ε θηψρεηα ήηαλ κηα αξεηή θαη ην φηη ε θηψρεηα πνπ ραξαθηήξηδε ηνπο Υαζηδίκ ήηαλ κηα ζπλεηδεηή επηινγή ηνπο. Αιιά νη Υαζηδίκ δελ γίλνληαλ θησρνί επεηδή ε αθηέξσζε ηνπο ζηελ εθηέιεζε θαιψλ έξγσλ ηνπο εκπφδηδε απφ ηνπ λα εξγάδνληαη αξθεηά ψζηε λα ζπληεξνχλ ηνλ εαπηφ ηνπο. Μάιινλ, ήηαλ ραξνχκελνη κε ηα ιίγα θαη έδηλαλ αθφκε θαη έκθαζε ζηελ αμία ηεο θηψρεηαο σο αξεηήο θαη κέζνπ πλεπκαηηθήο πξνφδνπ. Η Μελέηη ηης Τορά Ζ Ηνπδατθή θηινινγία δηακέζνπ φιεο ηεο Πεξηφδνπ ηνπ Γεχηεξνπ Νανχ έδηλε έκθαζε ζηε ζεκαζία ηεο κειέηεο ηεο Σνξά. Απηή ε έκθαζε θαίλεηαη ζε κεξηθνχο ςαικνχο πνπ ρξνλνινγνχληαη απφ ηηο αξρέο ηεο Πεξηφδνπ ηνπ Γεχηεξνπ Νανχ, θαη ηδηαίηεξα ζηα θείκελα Ηνπδαίσλ ζπγγξαθέσλ φπσο ν Ηψζεπνο θαη ν Φίισλ. Ζ κειέηε ηεο Σνξά, ζε δηάθνξεο κνξθέο θαη' ηδίαλ, ζε κηα νκάδα ελφο ξαββίλνπ κε ηνπο καζεηέο 80 David Flusser and Shmuel Safrai, The Slave of Two Masters, Immanuel 6 (1976), 30-33, αλαηππσκέλν ζην βηβιίν ηνπ Flusser, Judaism and the Origins of Christianity (Jerusalem,1988), pp ηνπ ή κόλνη ηνπο νη καζεηέο, ζηηο ζπλαγσγέο πεξηγξάθεηαη από πνιινύο ζπγγξαθείο απηήο ηεο πεξηόδνπ. Ζ κειέηε ηεο Σνξά ήηαλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηνπο Φαξηζαίνπο θαη ηηο νκάδεο πνπ ζρεηίδνληαλ κε απηνύο. Σα πεξηζζόηεξα από ηα ιόγηα ή ηα έξγα πνπ αλαθέξνληαη ζηελ πξαγκαηεία Avot ηεο Μηζλά αληαλαθινύλ ηε ζεκαζία ηεο κειέηεο ηεο Σνξά, θαη είλαη έλα ζεκαληηθό θίλεηξν ζε κεξηθά από ηα Απόθξπθα (Γεπηεξνθαλνληθά) θαη ηα Φεπδεπίγξαθα, όπσο ζην Έζδξαο Γ' θαη ηνλ Βαξνύρ, ηα νπνία έρνπλ παξόκνηα άπνςε κε εθείλε ησλ νθώλ. Ζ νκάδα ηεο Νεθξήο ζάιαζζαο (Δζζαίσλ) επίζεο έδηλε έκθαζε ζηε κειέηε ηεο Σνξά, αλ θαη όρη όζν νη νθνί. Αληίζεηα κε ηνπο νθνύο, 81 σζηόζν, νη Υαζηδίκ δελ δεηνύζαλ κηα ηζνξξνπία κεηαμύ "κειέηεο" θαη "πξάμεο", αιιά ζεσξνύζαλ όηη ε πξάμε πξέπεη λα πξνηηκάηαη αθόκε θαη ζε βάξνο ηεο κειέηεο ηεο Σνξά. 82 Όηαλ αλέθεξαλ ην ξεηό ηεο Μηζλά πνπ αλαθέξεηαη ζηνπο θαξπνύο νξηζκέλσλ πξάμεσλ πνπ ζα απνιαύζεη θαλείο ζηνλ εξρόκελν θόζκν, αθαηξνύζαλ ην ζπκπέξαζκα ηνπ ξεηνύ, ην νπνίν ιέεη όηη "ε κειέηε ηεο Σνξά είλαη ίζε κε όιεο απηέο (ηηο πξάμεηο)" 83 Παξόκνηα, ζηε δηδαζθαιία θαη ζηηο πξάμεηο ηνπ Ηεζνύ δελ ππάξρεη αλαθνξά ζηε κειέηε ηεο Σνξά. Ο Ηεζνύο αζρνιείηαη κε πνηθίια ζέκαηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, θαη επηπξόζζεηα ζηηο πνιιέο δηδαζθαιίεο ηνπ Ηεζνύ ζρεηηθά κε ηε κεηάλνηα, ηε ζσηεξία θαη ηελ πξνζκνλή ηεο Βαζηιείαο ησλ Οπξαλώλ, ππάξρνπλ επίζεο ηζηνξίεο γηα ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ Ηεζνύ θαη ηηο απαηηήζεηο όζσλ ήζειαλ λα γίλνπλ καζεηέο ηνπ. Ο Ηεζνύο κεξηθέο θνξέο επηηίκεζε απηνύο πνπ είραλ ιίγε πίζηε ή απηνύο πνπ δελ πίζηεπαλ ζηε κειινληηθή απνιύηξσζε ή απηνύο πνπ ήηαλ ππεξήθαλνη, θαη παξόκνηα. Αιιά, ζύκθσλα κε ηα Δπαγγέιηα, ν Ηεζνύο πνηέ δελ έζεζε ην ζέκα ηεο κειέηεο ηεο Σνξά. Ζ έιιεηςε, ζηε δηδαζθαιία ηνπ Ηεζνύ, αλαθνξώλ ζρεηηθά κε ηε κειέηε ηεο Σνξά, δελ πξνέξρεηαη θπζηθά από θάπνηα απνμέλσζε ηνπ κε ηνλ Λόγν ηνπ Θενύ ή από θάπνηα άγλνηα ηνπ. Σν θαζεηί πνπ απνδίδεηαη ζηνλ Ηεζνύ, καξηπξεί γηα ην πινύζην Ηνπδατθό ηνπ ππόβαζξν θαη ηελ πιαηεηά ηνπ γλώζε, θαζώο ηα ξεηά ηνπ, νη παξαβνιέο ηνπ θαη νη πξάμεηο ηνπ θαλεξώλνπλ. Σν πεξηερόκελν ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ επίζεο δείρλεη κηα κεγάιε γλώζε αξραίσλ Ηνπδατθώλ θεηκέλσλ, όρη κόλν ηεο Βίβινπ, αιιά θαη ξαββηληθώλ εξκελεηώλ θαη Μηληξάο. Ζ θαηλνκεληθή απνπζία ελδηαθέξνληνο γηα ηε κειέηε ηεο Σνξά από ηελ πιεπξά ηνπ Ηεζνύ, ζα πξέπεη λα θαηαλνεζεί θάησ από ην θσο ηεο ζεκαζίαο πνπ απηόο, όπσο θαη νη Υαζηδίκ, έδηλαλ ζηε βίσζε ησλ αμηώλ. Με ην λα κε κηιάεη γηα ηε κειέηε ηεο Σνξά έδηλε πεξηζζόηεξε έκθαζε ζηε ζεκαζία ησλ πξάμεσλ γηα ηε δσή ηνπ αλζξώπνπ θαη ζηελ εθδήηεζε γηα ηελ έιεπζε ηεο Βαζηιείαο ησλ Οπξαλώλ ζηε γε. Οη πεξηγξαθέο ησλ πξάμεσλ θαη αληαπνθξίζεσλ ηνπ Ηεζνύ είλαη ίζσο πην ζπλεπείο θαη πην αθξαίεο ζρεηηθά κε ηε δηρνηνκία κεηαμύ κειέηεο θαη πξάμεο, από όζν θαίλεηαη ζηελ πεξηνξηζκέλε ζε έθηαζε γξακκαηεία ησλ Υαζηδίκ. Ο Ηεζνύο δελ πξνζπαζεί λα απνδείμεη όηη ε πξάμε είλαη πξνηηκόηεξε από ηε κειέηε, αιιά κε ηα ιόγηα ηνπ θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ δίλεη έλα παξάδεηγκα ηεο ζεκαζίαο ησλ πξάμεσλ γηα ηε δσή ηνπ αλζξώπνπ. πκπέξαζκα Γελ πξνζπάζεζα λα ηζρπξηζηώ όηη ν Ηεζνύο ήηαλ πξάγκαηη έλαο Υαζίδ ή όηη ήηαλ κέινο κε θάπνην ηξόπν ηεο Υαζηδηθήο θίλεζεο ηεο επνρήο ηνπ, πνπ 81 ρεηηθά κε ηελ επηζπκία ησλ ζνθψλ λα απνθαηαζηήζνπλ κηα ηζνξξνπία κεηαμχ "κειέηεο" θαη "πξάμεο", βι. Sifre Deuteronomy 41 θαη ηα παξάιιεια ζηα Σαικνχδ θαη Μηληξαζίκ. 82 ΣΟ ξεηφ ηνπ Υαζίδ Ραββί Πηλράο κπελ Γηατξ,Ή πξνζεθηηθή δσή νδεγεί ζηε θπζηθή θαζαξφηεηα, ε θαζαξφηεηα ζηελ αγλφηεηα, ε αγλφηεηα ζηνλ μερσξηζκφ, ν μερσξηζκφο ζηνλ αγηαζκφ, ν αγηαζκφο ζηελ ηαπεηλνθξνζχλε, ε ηαπεηλνθξνζχλε ζηελ απνζηξνθή πξνο ηελ ακαξηία, ε απνζηξνθή πξνο ηελ ακαξηία ζηελ αγηφηεηα, ε αγηφηεηα ζην Άγην Πλεχκα, ην Άγην Πλεχκα ζηελ αλάζηαζε ησλ λεθξψλ", βιέπνπκε φηη ε αλψηεξε αξεηή είλαη ε αγηφηεηα [Υαζηληνχη] (βι..jt Shekalim III, 47c). Ζ κειέηε ηεο Σνξά δελ αλαθέξεηαη, θαη πξνζηέζεθε κφλν ζε κεηαγελέζηεξεο ηππσκέλεο εθδφζεηο ηνπ Βαβπι. Σαικνχδ (βι. Hasidism and Men of Deeds, 148). 83 Mishnah Peah 1:1. Σν Seder Eliyahu Zuta, ην νπνίν αληαλαθιά ην πλεχκα ησλ Υαζηδίκ, αλαθέξεη απηφ ην ξεηφ κε παξφκνηα κνξθή, αιιά παξαιείπεη ην ζπκπέξαζκα γηα ηε κειέηε (θεθ. 2, ζ. 172). 7

8 ήηαλ βαζηθά Γαιηιατθήο πξνέιεπζεο. Πξνζπάζεζα, σζηφζν, λα δείμσ ηελ νκνηφηεηα θαη ηε ζπγγέλεηα κεηαμχ ηνπ Ηεζνχ θαη ησλ Υαζηδίκ, φζνλ αθνξά ηε δηδαζθαιία, ηνλ ηξφπν δσήο, ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηε ζρέζε ηνπ κε ηνπο νθνχο. Δίλαη επίζεο απαξαίηεην λα ζπκφκαζηε φηη φιν ην ζψκα πιηθνχ πνπ αλαθέξεηαη ζηηο δσέο θαη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ Υαζηδίκ, αζρνιείηαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά κε ζαχκαηα πνπ έθαλαλ. Τπάξρεη ιίγν ζρεηηθά πιηθφ γηα ηε δσή ησλ ίδησλ ησλ Υαζηδίκ, θαη δελ ππάξρνπλ ζρεδφλ θαζφινπ ξεηά ηνπο. Αθφκα θαη έλαο ηφζν θεκηζκέλνο Υαζίδ φπσο ν Υαληλά κπελ Νηνδά, πνπ αλαθέξεηαη ζπρλά ζηα Σαικνχδ θαη ζηα Μηληξάο, έρεη πνιχ ιίγα ξεηά ζηελ πξαγκαηεία Αvot (3:9-10), θαη απηά αθφκε παξαζέηνληαη κφλν γηα λα ηνλίζνπλ ηελ αγηφηεηά ηνπ. Παξφκνηα, ππάξρνπλ πνιχ ιίγα ξεηά ηνπ Ραββί Πηλράο κπελ Γηατξ, θαη απηά κφλν γηα λα δψζνπλ κηα εηθφλα ηεο δηδαζθαιίαο ησλ Υαζηδίκ. Βαζηθά, έρνπκε κφλν θαιπκκέλεο αλαθνξέο ζηηο Υαζηδηθέο δηδαζθαιίεο, κέζα ζε κηα θηινινγία πνπ είλαη θνληά ζην πλεχκα ηνπο αιιά φρη ηαπηφζεκε κε απηφ. Απηφ είλαη αξθεηφ, σζηφζν, γηα λα καο δείμεη πφζν κνηάδεη ν Ηεζνχο ζε απηφ ην Γαιηιαΐθφ ξεχκα ηνπ 1νπ αηψλα. ην κεγαιχηεξν κέξνο, νη πξάμεηο ηνπ ήηαλ ζε αξκνλία κε ηηο απφςεηο ησλ Υαζηδίκ. 8