HOPE II Πρόγραμμα Ελπίδα II

Transcript

1 Με την υποστήριξη του Προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Ευρώπη για τους Πολίτες» Commemorating the victims of Nazism HOPE II Πρόγραμμα Ελπίδα II Active European Remembrance The Story of Europe Remembrance and the Circle of European Friends who Resisted Hitler Η ιστορία της ενεργούς μνήμης της Ευρώπης Εκείνοι που αντιστάθηκαν στο Χίτλερ Δευτέρα, 9 Δεκεμβρίου 2013 Monday, December Εγγραφές, Αφίξεις προσκεκλημένων Registration, Arrival of the guests Έναρξη - Καλωσόρισμα προσκεκλημένων - Χαιρετισμοί Opening - Welcoming reception of participants Συντονιστής Chairman Αλέπης Σοφοκλής, Δημοτικός Σύμβουλος Δήμου Χαϊδαρίου, εντεταλμένος για θέματα Παιδείας, Alepis Sofoklis, Haidari Municipal Councilor, responsible for Educational Issues (GR) Εισαγωγή στο πρόγραμμα HOPE - τα αποτελέσματα του HOPE I και οι προσδόκιμες συνέπειες του HOPE II Introduction to Hope project the results of HOPE I and the expected impacts of HOPE II Σας καλωσορίζουμε όλους, μαθητές και δασκάλους και λοιπούς συμμετέχοντες φίλους και ενδιαφερόμενους στην πρώτη ημερίδα, έναρξη του προγράμματος «ΕΛΠΙΔΑ : Ο κύκλος των φίλων που αντιστάθηκαν στον Χίτλερ» (HOPE ΙΙ: The Story of Europe Remembrance and the Circle of European Friends who Resisted Hitler). Το πρόγραμμα ΕΛΠΙΔΑ χρηματοδοτείται στο σύνολο του από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το γενικότερο πρόγραμμα «Ευρώπη για τους πολίτες» το οποίο στηρίζει μεταξύ άλλων οργανώσεις όπως ο δήμος μας που έχουν ιστορία τεράστια. Με όνομα λοιπόν βαρύ σαν ιστορία ο δήμος Χαϊδαρίου διαχέει τα σημάδια αυτής της ιστορίας, που στο τόπο μας δεν είναι λίγα, πέρα από τα γεωγραφικά του όρια, σε όλη την Ευρώπη. Φέρτε στο νου σας το στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο οποίο κρατούνταν οι υποψήφιοι προς εκτέλεση αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Ένα τόπο μαρτυρίου αλλά και ιστορικής μνήμης, αντίστοιχο σε σπουδαιότητα με τα στρατόπεδα βασανιστηρίων Άουσβιτς, Μαουτχάουζεν και Νταχάου. Ένα τόπο αναπόσπαστα συνδεδεμένο με την ελληνική ιστορία κατά τη διάρκεια της χιτλερικής κατοχής και του 2ου παγκόσμιου πολέμου, ιδίως από το Σεπτέμβριο του 1943 έως στα τέλη Σεπτεμβρίου του 1944.

2 Το πρόγραμμα «ΕΛΠΙΔΑ» δίνει την ευκαιρία να αναβιώσει μέσα από ένα ταξίδι συναρπαστικό, η ιστορική μνήμη της πόλης μας. Μέσα από αφηγήσεις κρατουμένων που επιβίωσαν και μαρτυρίες απογόνων εκτελεσθέντων αγωνιστών. Μαρτυρίες που μας διδάσκουν δεκάδες μαθήματα για την ελληνική ψυχή και καρτερία προκειμένου να υπάρξει δημοκρατία και ελευθερία στη χώρα. Παράλληλα, μέσα από παρουσιάσεις σπουδαίων αντιστασιακών γεγονότων σε άλλες μαρτυρικές πόλεις στην Ελλάδα, οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα αυτό, έλληνες και διεθνείς προσκεκλημένοι, θα αντιληφθούν την ανυπολόγιστη συμβολή της εθνικής αντίστασης στην εδραίωση της ειρήνης και της ανεξαρτησίας σε όλη την Ευρώπη. Τέλος, μέσα από περιγραφές ολοκαυτωμάτων σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις από τους Ναζί κατακτητές, αναμένεται να αναδειχθεί γενικότερα ο κυρίαρχος ρόλος της ευρωπαϊκής Αντίστασης στην εγκαθίδρυση και περαιτέρω προαγωγή των θεμελιωδών δημοκρατικών και φιλειρηνικών ιδεωδών σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι εκδηλώσεις μας είναι πολυποίκιλες και περιλαμβάνουν ευρείες συζητήσεις για τους αντιστασιακούς αγώνες σε ελληνικές πόλεις, βουνά και νησιά αλλά και εκτός συνόρων, σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνουμε στη συμμετοχή μαθητών και νέων ηλικίας από 6 18 ετών. Μία συμμετοχή την οποία επιδιώξαμε και επιτύχαμε, όπως προκύπτει και από τη σημερινή παρουσία των νεαρών μαθητών, εδώ, σε αυτήν την αίθουσα, ημεδαπών και ξένων φιλοξενούμενων στη μαρτυρική πόλη μας και όπως θα φανεί και στις επόμενες εκδηλώσεις όπου η νέα γενιά δεν θα αρκεστεί σε παρακολούθηση, αλλά θα συμμετάσχει ενεργά στις προγραμματισμένες συζητήσεις με ερωτοαπαντήσεις, παρεμβάσεις και σχολιασμούς αλλά και με καλλιτεχνικά και άλλα δρώμενα. Άλλωστε η νεολαία ήταν η πρώτη που αντιστάθηκε στο ναζισμό. Στην προσπάθεια μας να μεταφέρουμε τα πορίσματα των συζητήσεων αυτών και την υφιστάμενη γνώση για τα ιστορικά και φρικιαστικά γεγονότα της ναζιστικής κατοχής σε ένα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο κοινό και προκειμένου να ικανοποιηθεί η ανάγκη για διατήρηση ζωντανής της μνήμης των θυμάτων της κατοχής από γενεά σε γενεά, εμπλέκουμε σε στρογγυλά τραπέζια μετανάστες και μέλη μεταναστευτικών κοινοτήτων. Τη σκοτεινή πλευρά της ιστορίας της νέας τους πατρίδας, της Ευρώπης και τις παραβιάσεις που υπέστησαν τα ατομικά δικαιώματα και οι αρχές της ελευθερίας και της ειρήνης την εποχή του ναζιστικού επεκτατισμού, τα θεωρούμε θέματα που έχουμε υποχρέωση να διδάξουμε και στα παιδιά μεταναστών. Aς ξεκινήσουμε λοιπόν τη διαδρομή μας στο ιστορικό παρελθόν της Ευρώπης, τα σκοτεινά σημεία του οποίου ελπίζουμε να μην επαναληφθούν στο μέλλον Παπουτσάνης Γιάννης, διαχειριστής της ιστοσελίδας, Papoutsanis Giannis, website administrator (GR) Χαρακτηριστικές στιγμές του 2ου παγκόσμιου πολέμου, μάχες, πρόσωπα και επιχειρήσεις Particular moments of WWII, heroes, operations Ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν μια στρατιωτική σύρραξη στην οποία συμμετείχαν τα περισσότερα έθνη του κόσμου, οι χώρες με τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνάμεις, οι οποίες οργανώθηκαν σε δύο αντίθετες συμμαχίες : Σύμμαχοι και Άξονας. Για τον πόλεμο αυτό κινητοποιήθηκαν περισσότερο από 100 εκατομμύρια άνθρωποι, κάνοντάς τον, τον πιο εκτεταμένο πόλεμο στην ιστορία και οι περισσότερες χώρες που συμμετείχαν, διέθεσαν όλες τις οικονομικές, βιομηχανικές και επιστημονικές τους δυνάμεις στην υπηρεσία του πολέμου και χωρίς κανένα διαχωρισμό των πολιτικών και στρατιωτικών αποθεμάτων. Συνολικά, έχασαν τη ζωή τους πάνω από 70 εκατομμύρια άνθρωποι, οι περισσότεροι από αυτούς πολίτες, κάνοντας τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, την πιο αιματηρή σύρραξη στην ανθρώπινη ιστορία. Κυρίαρχη φυσιογνωμία του πολέμου είναι ο Αδόλφος Χίτλερ, ο ηγέτης του Εργατικού Κόμματος της Γερμανίας, ο οποίος μετά από μια ανεπιτυχή απόπειρα ανατροπής της Γερμανικής κυβέρνησης το 1923, έγινε καγκελάριος της χώρας το

3 1933, κατάργησε τη δημοκρατία και οραματιζόμενος έναν κόσμο βασιζόμενο στο ρατσισμό οργάνωσε τη στρατολόγηση του έθνους υπηρετώντας τις ιδέες του εθνικισμού, του αντισημιτισμού και του αντικομουνισμού. Οι Ναζί, οι οπαδοί του, θεώρησαν την ήττα της Γερμανίας κατά τον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ως συνωμοσία Ιουδαίων και κομουνιστών, καθώς και ότι η Συμφωνία των Βερσαλλιών τους αδίκησε, αφαιρώντας τους εδάφη που ήταν δικά τους πριν τον πόλεμο. Η δράση του και η δράση των Ναζί, τέλειωσε το 1945 με το τέλος του πολέμου. Ο Αδόλφος Χίτλερ εκμεταλλεύτηκε την απελπισία και την απόγνωση του γερμανικού λαού και κατόρθωσε να κερδίσει την τυφλή εμπιστοσύνη της πλειονότητας εξαιτίας των υποσχέσεων που έδωσε για ανάκτηση της γερμανικής ισχύος και αξιοπρέπειας. Με επιτήδειους χειρισμούς, στρίμωξε τους νικητές του Πολέμου και, εισβάλλοντας στην Πολωνία, τους ανάγκασε να του κηρύξουν τον 2o παγκόσμιο πόλεμο. Ουσιαστικά, ο Χίτλερ χειραγώγησε τις ευρωπαϊκές παθογένειες, τις εχθρότητες και το μίσος και πυροδότησε ένα μηχανισμό ο οποίος, ενισχυμένος από τις πιο δηλητηριώδεις ρατσιστικές ιδεολογίες και τα πιο εξελιγμένα όπλα μαζικής καταστροφής, οδήγησε σε μιαν ανεπανάληπτη παγκόσμια σύρραξη. Στην ενότητα αυτή αναβιώνουν χαρακτηριστικές στιγμές του 2 ου παγκόσμιου πολέμου, μάχες, πρόσωπα και επιχειρήσεις, αλλά εστιάζουμε σε μία από τις μεγαλύτερες στιγμές του φυλετικού αντισημιτισμού του Αδόλφου Χίτλερ που περιγράφηκε με λεπτομέρεια στο βιβλίο του Ο Αγών Μου, στο ολοκαύτωμα των εβραίων. World War II is generally considered to have involved the vast majority of the world's nations including all of the great powers eventually forming two opposing military alliances: the Allies and the Axis. It was the most widespread war in history, with more than 100 million people, from more than 30 different countries, serving in military units. In a state of "total war", the major participants threw their entire economic, industrial, and scientific capabilities behind the war effort, erasing the distinction between civilian and military resources. Marked by mass deaths of civilians, including the Holocaust emphasis is given during this thematic session- and the only use of nuclear weapons in warfare, it resulted in an estimated 50 million to 85 million fatalities. These made World War II the deadliest conflict in human history. Παρουσίαση με slides, Animated WW2 Map Europe Ηλεκτρονικό παιχνίδι : Panzer Corps a PC game presentation This game features 26 scenarios on 21 unique maps, covering most major battles of the European Theatre of World War II and includes a few hypothetical 'what if' scenarios based on the actions of the players: All major and many minor nations are represented: Germany, Italy, Poland, France, Great Britain, USA, USSR, Norway, Belgium, Netherlands, Albania, Romania, Greece and more Μόρδος Ε. Σαμουήλ, συγγραφέας Παρουσίαση από καρδιάς, Mordos E. Samouil, author Presentation by heart (GR) Η διάσωση των Εβραίων της Ζακύνθου Saving the Jews of Zakinthos Greek island in the Ionian Sea, a separate regional unit of the Ionian Islands region, and municipality.

4 Ιανουαρίου: Παγκόσμια Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος Απώλειες Ελλάδας Καρρέρ - Κριεζή Ελένη, απόγονος αντιστασιακού δημάρχου Ζακύνθου Λουκά Καρρέρ,(GR) Μέλος του Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, Karrer Kriezi Eleni, descendant of resistance mayor of Zakinthos, Member of Solomos Museum and distinguished Zakinthians Λουκάς Καρρέρ, Μια αξέχαστη ιστορία Loukas Karrer, An unforgettable story Ο Λουκάς Καρρέρ ήταν Έλληνας πολιτικός από την Ζάκυνθο. Χρημάτισε διορισμένος δήμαρχος Ζακύνθου από το 1937 έως τον Απριλίου του 1945 που παραιτήθηκε. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1943 ο Γερμανός διοικητής της Ζακύνθου Πάουλ Μπέρενς ζήτησε από τον Καρρέρ και τον μητροπολίτη Χρυσόστομο να του συντάξουν κατάλογο με όλους τους Εβραίους του νησιού. Οι δύο άντρες όντως συνέταξαν κατάλογο που περιλάμβανε όμως όχι τα ονόματα των Εβραίων αλλά τα δύο δικά τους. Έπειτα από αυτό ο Γερμανός διοικητής συνέταξε έγγραφο προς το γενικό επιτελείο στο Βερολίνο αλλά και επιστολή του μητροπολίτη που ανελάμβανε την ευθύνη για την διαγωγή των Εβραίων του νησιού, το γενικό επιτελείο τότε ακύρωσε τη διαταγή και με αυτό τον τρόπο γλίτωσαν οι Εβραίοι της Ζακύνθου Το 1978, το Yad Vashem τίμησε το Μητροπολίτη Χρυσόστομο και το Δήμαρχο Λουκά Καρρέρ απονέμοντας τους τον τίτλο του "Ενάρετου μεταξύ των Εθνών", επίσης το 1992 στο χώρο όπου βρισκόταν η συναγωγή στήθηκαν τα αγάλματα των δύο αντρών Δρώμενο : Εκτέλεση δημοτικού τραγουδιού Το δημοτικό τραγούδι για τον Συνταγματάρχη Μ. Φριζή, είναι ένας συρτός χορός, και αποτελεί σπάνιο ιστορικό ντοκουμέντο. Ηχογραφήθηκε στην Αμερική το 1941, αμέσως μετά τη νίκη των Ελλήνων στο Αλβανικό Μέτωπο ( ), με ερμηνευτή τον Πέτρο Λάντζα και σε μουσική του Αντ. Σακελάριου Το θέμα του τραγουδιού είναι εμπνευσμένο από τις ηρωικές νίκες που πέτυχε κατά των Ιταλών, ο συνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής, Έλληνας Εβραίος από τη Χαλκίδα. Η φυσιογνωμία του Συνταγματάρχη Φριζή -ο οποίος έπεσε στο πεδίο της μάχης στις 5 Δεκεμβρίου του 1940 και ήταν μεταξύ των πρώτων Ελλήνων αξιωματικών που έδωσαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι την Πατρίδαέμεινε θρυλική στα βουνά της Αλβανίας, εμψύχωνε τον αγώνα των Ελλήνων, ενώ ενέπνευσε ακόμα και στιχουργούς. Στη γενέτειρά του Χαλκίδα τον Σεπτέμβριο του 2010 ανεγέρθηκε ο έφιππος ανδριάντας του Μ. Φριζή ενώ ήδη από το 1971 βρίσκεται στην πόλη και η προτομή του. Performance :A folk song dedicated to the Greek Jewish War hero Colonel Frizis This unique demotico song a syrto- with the voice of Petros Lantzas and the music of Antonis Sakellarios, is a rare historic document. It was recorded at the American Orthophonic co. (ORS-587), in 1941, after the glorious victory of the Greeks at the Albanian Front during the Greek-Italian War ( ). The song s theme is inspired by the heroic victories over the Italians accomplished by Colonel Mordechai Frizis, a Greek Jew from Chalkida (Eubea). M. Frizis fell on the battlefield on December 5, 1940, and is one of the first high ranking officers of the Greek Army who died fighting for their Patrida (homeland). His example became a legend on the mountains of Albania encouraging the Greek soldiers. His figure also inspired poetry and folk songs such as this one. This song is a characteristic example of the contribution of Colonel Frizis to the fight for freedom as well as of the bravery of the Greek soul. The statue of M. Frizis on horseback was placed and inaugurated in Frizis hometown Chalkida on September Since 1971 in Chalkida there is also erected the bust of Colonel Frizis.

5 Αλμπάλα Βενιαμίν, Πρόεδρος Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος (Κ.Ι.Σ.), Albala Veniamin, President of the Central Board of Jewish Communities in Greece (GR) Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Δαμασκηνός ενάντια στους διωγμούς των Εβραίων της Ελλάδος Commemorating the gratitude of the Jews of Zakinthos to Mayor Karrer and Bishop Chrisostomos Κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου, όταν η Ελλάδα τελούσε υπό την Κατοχή των Γερμανών, ποσοστό 86% των Ελλήνων Εβραίων έχασαν τη ζωή τους από ενέργειες των κατακτητών, μεταφορά σε στρατόπεδα, εξόντωση και εκτελέσεις. Σε πολλές πόλεις, όπου υπήρχαν ανθούσες Εβραϊκές Κοινότητες, μετά το Ολοκαύτωμα, δεν επέζησαν παρά λίγα άτομα. Ένα μνημειώδες κείμενο, για την υποστήριξη των Εβραίων της Ελλάδος, μοναδικό στα χρονικά ολόκληρης της κατεχόμενης Ευρώπης, ήταν η υπερήφανη απάντηση του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών Δαμασκηνού προς το δοσίλογο Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο και το στρατηγό των Ναζί Στροπ, ο οποίος απείλησε τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό με τουφεκισμό, εξ αιτίας της σκληρής έγγραφης διαμαρτυρίας του για τους διωγμούς των Ισραηλιτών της Ελλάδος. Η επιστολή αυτή ήταν γραμμένη σε αυστηρότατο ύφος και αναφερόταν στους ισχυρούς δεσμούς που ενώνουν τους Έλληνες Ορθόδοξους με τους Έλληνες Εβραίους ως από κοινού πολίτες της Ελλάδος στα πολιτικά δικαιώματα, αλλά κυρίως στο νου και την ψυχή. Η επιστολή απετέλεσε μνημείο θάρρους, εθνικής αξιοπρέπειας και σεβασμού των ανθρωπίνων ιδανικών και εξέφρασε τις απόψεις του τότε κατ ανάγκη φιμωμένου Ελληνικού λαού. Την επιστολή αυτή προσυπέγραψαν 29 ιδρύματα και οργανώσεις που εκπροσωπούσαν ολόκληρη την πνευματική και επαγγελματική Ελλάδα. Παράλληλα ο Αρχιεπίσκοπος προέτρεψε τους Έλληνες Χριστιανούς και τα μοναστήρια να παραχωρήσουν άσυλο σε εβραϊκές οικογένειες προκειμένου να αποφύγουν τον εκτοπισμό. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής πολλοί Εβραίοι έλαβαν μέρος στην Εθνική Αντίσταση και η προσφορά τους αυτή αναγνωρίστηκε από την πολιτεία και τις Αντιστασιακές Οργανώσεις με την απονομή τιμητικών τίτλων Εκπρόσωποι γαλλικής αντιπροσωπείας, Representatives - French delegation Η ιστορία των "zazous" και η αντίσταση των νέων στη Γαλλία της περιόδου The Zazous: French youth against the Nazis

6 Μετά τον αναγκαστικό νόμο της 1 Ιουνίου 1942, σχετικά με την υποχρεωτική ανάρτηση του κίτρινου άστρου του Δαβίδ από τους Εβραίους στο Παρίσι, τα μέλη του νεανικού αντιστασιακού κινήματος των παριζιάνων zazous κάρφωσαν στο στήθος τους χειροποίητα αστέρια διαφόρων χρωμάτων. Από αυτά κάποια έγραφαν τα μικρά τους ονόματα, άλλα έγραφαν "Παπούα", "Ζουλού", "Ελευθερία", αντιρατσισμός παντού. Η σύλληψη ήταν αναμενόμενη ως "amies des juifs" (φίλοι των εβραίων). Το εν λόγω κίνημα είχε ως κύρια μουσική αναφορά το σουΐνγκ και τη τζαζ, ηλικιακά κινούνταν μεταξύ χρόνων και το ντύσιμο τους ήταν ιδιαίτερο. Συναντιόντουσαν σε υπόγεια. La participation de toutes les forces, au fur et à mesure de leur engagement dans le combat, depuis l Appel du général de Gaulle le 18 juin 1940, jusqu à la victoire The Zazous were a subculture in France during World War II. They were young people, years old, expressing their individuality by wearing big or garish clothing (similar to the zoot suit fashion in America a few years before) and dancing wildly to swing, jazz and bebop. Men wore large striped lumber jackets, while women wore short skirts, striped stockings and heavy shoes, and often carried umbrellas. As we know, in 1940, the Nazis had occupied France and the Vichy regime, in collaboration with the Nazis and fascist itself in policies and outlook, had an ultra-conservative morality and started to use a whole range of laws against a youth that was restless and disenchanted. In Paris, Zazous as one of the main French anti-nazi cultural youth movement was opposed the Vichy regime in occupied France, met in basement and cellar clubs, in cinemas and cafes, passing their time mocking the politics of the time and scuffled with fascists on the streets. This spontaneous development was a sharp response to the deadening effect on society of the Nazi-Vichy rule Διάλειμμα Break Μπεζέ Ελένη, Υποψήφια Διδάκτωρ στην Ιστορία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Beze Eleni, PhD in History, University of Thessaly (a traditional geographic and modern administrative region of Greece) Συνομιλώντας με τους μάρτυρες - αξιοποιώντας τη μαρτυρία (προφορική ιστορία) Conversing with witnesses Utilizing the testimonies (the value of oral history) Μιζάν Ισαάκ, Εβραίος επιζών του Ολοκαυτώματος, Mizan Isaak, Jew survivor of the Holocaust (GR) Προσωπική μαρτυρία Actual Experience Ονομάζομαι Ισαάκ Μιζάν με αριθμό βραχίονα Με συνέλαβαν στην Άρτα 16 χρονών... Alle juden andretten - Όλοι οι Εβραίοι βγείτε έξω Ήταν η διαταγή που μας έλεγαν οι SS του στρατοπέδου για να βγούμε γυμνοί έξω, ώστε να γίνει η διαλογή για τους ικανούς και μη ικανούς προς εργασία. Τους μη ικανούς τους οδηγούσαν κατευθείαν στα κρεματόρια. Περιμένοντας και εμείς την σειρά μας δεν είχαμε πλέον συναισθήματα για την ζωή μας, γιατί ήταν βέβαιο ότι κάποια στιγμή θα ερχόταν και η δική μας η σειρά. Για μια ακόμη φορά κάνουμε έκκληση από το βήμα αυτό να μας πλησιάσετε, μικροί και μεγάλοι, ανεξαρτήτως θρησκεύματος για να μάθετε και να διαδώσετε τα τρομακτικά που

7 συνέβησαν στα στρατόπεδα του θανάτου. Ποτέ ξανά! Ευχαριστώ Ο Ισαάκ Μιζάν, μέλος της εβραϊκής κοινότητας της Άρτας, είναι ένας από τους ελάχιστους εν ζωή επιζήσαντες ομήρους από τα Ναζιστικά στρατόπεδα, με χαραγμένο τον αριθμό στο μπράτσο του, και κάνει έκκληση στη νέα γενιά να «μην ξεχάσει» και να εργαστεί για την διατήρηση της Μνήμης του πιο φρικιαστικού μαζικού εγκλήματος στην ιστορία της ανθρωπότητας Jewish musicians who were driven out of the orchestra - orchestra members joined the German Nazi party Εκπρόσωποι αυστριακής αντιπροσωπείας, Representatives - Austrian delegation Φωτίζοντας τη σκοτεινή ιστορία της Φιλαρμονικής της Βιέννης κατά τη Ναζιστική περίοδο. Η φωνή μετάνοιας για τον κεντρικό ρόλο στο Γ Ράιχ και το Ολοκαύτωμα Welcome the lighting of dark history of the famed Vienna Philharmonic during the Nazi era The voice regret for the central role in Hitler s Third Reich and Holocaust μελών. Οι Εβραίοι μουσικοί σβήνονται από τον κατάλογο Η παγκοσμίου φήμης Φιλαρμονική ορχήστρα της Βιέννης, γνωστή για την Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία της που μεταδίδεται κάθε χρόνο σε 80 χώρες, δημοσίευσε πρόσφατα λεπτομέρειες της ιστορίας της κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εποχής, ανταποκρινόμενη στις για πολλά χρόνια κατηγορίες εναντίον της για συγκάλυψη. Ο Φριτς Τρέμπι, ένας από τους ιστορικούς στους οποίους η διεύθυνση της ορχήστρας ανέθεσε τη συγγραφή κειμένων σχετικά με την ιστορία της κατά τη διάρκεια της ναζιστικής εποχής έχει δηλωσει ότι «η Πρωτοχρονιάτικη Συναυλία καθιερώθηκε υπό την εξουσία των Ναζί». Οι ιστορικοί προσπαθούσαν για χρόνια να ανακαλύψουν ποιος έδωσε το δαχτυλίδι - βραβείο τιμής στον Μπάλντουρφον Σίραχ. Σύμφωνα με τον ιστορικό Βίλχελμ Μπέτελχαϊμ, πρόκειται για τον Χέλμουτ Βόμπις, έναν τρομπετίστα, μέλος του κόμματος των Ναζί και αργότερα μέλος των Ες-Ες. Ο Βόμπις απολύθηκε το 1945, για να επιστρέψει όμως έξι χρόνια αργότερα. Ο Ολιβερ Ράθκολμπ, επικεφαλής των ιστορικών στους οποίους η ορχήστρα έδωσε την άδεια να ερευνήσουν ενδελεχώς τα αρχεία για τα έτη , θεωρεί ότι είναι πολύ πιθανόν να ισχύει η εκδοχή που παρουσίασε ο Μπέτελχαϊμ. Στη δημοσιότητα έχουν επίσης δοθεί μαρτυρίες μουσικών οι οποίοι εκδιώχθηκαν από την ορχήστρα εξαιτίας της εβραϊκής τους καταγωγής, κάποιοι εκ των οποίων πέθαναν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η Μπερναντέτ Μεϊχόφερ, ιστορικός από το πανεπιστήμιο της Βιέννης, δήλωσεεπίσης ότι «την εποχή εκείνη ήταν γνωστό αν κάποιος είχε εβραϊκές ρίζες ή ακόμη εβραία σύζυγο». Τέλος, σημαντικές είναι οι προσπάθειες του Mr. Hellsberg, βιολιστή της Φιλαρμονικής και πρόεδρου της ο οποίος από το 1980 έχει ξεκινήσει μια σταθερή προσπάθεια για να βρεθούν οι τίτλοι ιδιοκτησίας για όλα τα αντικείμενα που υπάρχουν στην κατοχή της Φιλαρμονικής, ώστε αν κάποια έχουν κλαπεί από Ναζί να επιστραφούν στους απογόνους των αρχικών ιδιοκτητών. Όλες οι δημοσιεύσεις γίνονται με

8 αφορμή την συμπλήρωση των 75 χρόνων από την «ενσωμάτωση» της Αυστρίας ως επαρχία της Γερμανίας από τον Χίτλερ. Τσακίρης Δημήτριος, καθηγητής ΤΕΙ Ηπείρου, Tsakiris Dimitrios, professor, Technological Institution of Epirus (a geographical and historical region in southeastern Europe, shared between Greece and Albania and lies between the Pindus Mountains and the Ionian Sea, GR) Το Ολοκαύτωμα των Ρομά και οι Έλληνες τσιγγάνοι στην Εθνική Αντίσταση και στα χρόνια της κατοχής The Roma Holocaust and the Greek gypsies in National Resistance and during the Occupation Στις 5 Σεπτεμβρίου του 1935 το συνέδριο του εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος διακήρυττε από τη Νυρεμβέργη τον «νόμο για την προστασία του γερμανικού αίματος και της γερμανικής τιμής». Με τον νόμο αυτόν χαρακτηρίζονταν Εβραίοι, έγχρωμοι, Τσιγγάνοι και κοινωνικές ομάδες του περιθωρίου ως οι ομάδες εκείνες που απειλούσαν την καθαρότητα της γερμανικής φυλής. Στον Ταύρο, στα Πετράλωνα, στην οδό Χαμοστέρνας, υπάρχει μνημείο για τους 11 τσιγγάνους που εκτέλεσαν οι Γερμανοί τον Αύγουστο του 1944 για την αντιστασιακή τους δράση. Ο τσιγγάνος καπετάνιος του ΕΛΑΣ Βασίλης Μήτρου ( Καπετάν-Γύφτος ) από την Κύμη Εύβοιας, ήταν ηγετική μορφή στον ΕΛΑΣ της Εύβοιας, και μάλιστα ανατίναξε ένα γερμανικό αντιτορπιλικό πριν σκοτωθεί στη μάχη της Λαμπούσας. Η οικογένεια Βρυσάκη από τη Λιβαδειά, με την υπόνοια της κατασκοπίας στάλθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στον ΕΔΕΣ αναφέρονται Ρομά οπλίτες. Οπως και, προηγουμένως, στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, στην Αλβανία, μαρτυρούνται πολλές περιπτώσεις τσιγγάνων στρατιωτών. Κατά την υποχώρηση των στρατευμάτων, μετά την κατάρρευση του μετώπου, τον Απρίλη του 1941, οι εξαθλιωμένοι στρατιώτες που προσπαθούσαν να φτάσουν στα σπίτια τους, συχνά με τα πόδια, περιθάλπονταν από τσιγγάνους σκηνίτες, που τους παρείχαν τροφή και κατάλυμα και έβραζαν τα ρούχα τους για να φύγουν οι ψείρες, σύμφωνα με τον Αυγουστίνο Καντιώτη, τότε αρχιμανδρίτη και αργότερα Μητροπολίτη Φλώρινας. Στη Σίνδο το υπήρχε στρατόπεδο συγκέντρωσης με μετακινούμενες οικογένειες τσιγγάνων. Τσιγγάνοι υπήρχαν ανάμεσα και στους άμαχους, θύματα αντιποίνων στον Παρακάλαμο Ιωαννίνων, στη Βοιωτία, στη Σκύδρα Πέλλας, στα χωριά της Θεσσαλονίκης. Ο τσιγγάνος Αργύρης Κίτσας, εγκατεστημένος στο Σκυλίτσι Βέροιας, όταν συνάντησε στο βουνό, όπου είχε πάει για ξύλα, έναν αξιωματικό αντιστασιακής ομάδας μαζί με τους άντρες του, τους έδωσε το κάρο με τα μουλάρια του. H μαρτυρία τού τότε 15χρονου Ιωάννη Βρυσάκη έχει εξαιρετικά σημασία: «ΚΑΘΕ ΠΡΩΙ μας έβγαζαν έξω και μας έξυναν τα πρόσωπα. Οι Γερμανοί Ες Ες μας έτριβαν τα πρόσωπα με τούβλα για να μας ασπρίσουν. Είχαν κλομπ και χτυπούσαν όποιον δεν καθόταν. Αυτή η αθλιότητα κράτησε δέκα μέρες» Λειβαδιά, 1942 Ο Ιωάννης Βρυσάκης ήταν τότε 15 χρόνων. Σήμερα ζει κάπου στην Αγία Βαρβάρα. H μαρτυρία του είναι πιθανότατα η μοναδική που καταγράφεται ανάμεσα στους Έλληνες Τσιγγάνους για τα χρόνια της Κατοχής. «Οι Γερμανοί ήθελαν να μας αφήσουν, αλλά παρενέβη ένας γερμανοτσολιάς. Αυτοί γυρνάνε συνεχώς, είναι κατάσκοποι, είπε στους Γερμανούς και μας κράτησαν». Και μια λεπτομέρεια: «Οι Γερμανοί», λέει ο I. Βρυσάκης «θα μας μετέφεραν σε στρατόπεδα. Αλλά παρενέβη ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός και μας άφησαν».

9 Κουζινόπουλος Σπύρος, δημοσιογράφος, Kouzinopoulos Spiros, journalist (GR) Ο Τύπος στην αντίσταση, Ελευθερία Η πρώτη παράνομη εφημερίδα στη κατεχόμενη Ευρώπη Press in Resistance, Liberty the first illegal newspaper in Nazi occupied Europe Επιδιώκοντας να ελέγξουν τη ροή ειδήσεων και πληροφοριών προς την υπόδουλη Ελλάδα, οι δυνάμεις του άξονα επέβαλλαν από τις πρώτες μέρες της Κατοχής αυστηρή λογοκρισία στον Τύπο και στους ραδιοφωνικούς σταθμούς. Σε αυτό το πλαίσιο, αποκτούσε τεράστια σημασία η μακρόχρονη έκδοση ενός οποιουδήποτε παράνομου εντύπου, που στρεφόταν εναντίον του κατακτητή. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, κυκλοφόρησαν διαφόρων ειδών έντυπα που εξέφραζαν την επιθυμία των Ελλήνων για αντίσταση: προκηρύξεις, φυλλάδια, εφημερίδες, περιοδικά. Άλλα από αυτά ήταν χειρόγραφα, άλλα ήταν πολυγραφημένα, ενώ ορισμένα τυπώνονταν. Τα τελευταία εκδίδονταν παράνομα σε διάφορα τυπογραφεία. Όλα τα έντυπα κυκλοφορούσαν παράνομα και διακινούνταν από χέρι σε χέρι. Όλοι όσοι εμπλέκονταν στη διαδικασία γραφής, εκτύπωσης και διακίνησης του αντιστασιακού Τύπου αντιμετώπιζαν, σε περίπτωση που συλλαμβάνονταν από τις αρχές κατοχής, με κίνδυνο της εκτέλεσης. Ορισμένα από τα σημαντικότερα έντυπα που κυκλοφόρησαν στη διάρκεια της Κατοχής ήταν η Ελεύθερη Ελλάδα, ο Απελευθερωτής, η Γυναικεία Δράση, η Νέα Γενιά, η Δημοκρατική Σημαία, η Φλόγα, η Δόξα και η Απελευθέρωση. Γενικότερα, ο αντιστασιακός Τύπος αποτέλεσε μια από τις πιο αξιοσημείωτες πτυχές της Αντίστασης. Αυτά τα "παράνομα" έντυπα προσέφεραν σημαντικές υπηρεσίες γνωστοποιώντας πληροφορίες που δεν δημοσιεύονταν στον λογοκριμένο Τύπο, καλώντας σε αντίσταση και γενικότερα τονώνοντας το ηθικό των Ελλήνων. Παράλληλα, παράνομη πράξη είχε χαρακτηριστεί από τις αρχές κατοχής και η παρακολούθηση συμμαχικών ραδιοφωνικών σταθμών που εξέπεμπαν προγράμματα στα ελληνικά. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι στις 9 Απριλίου 1942, γερμανική περίπολος συνέλαβε σε καφενείο του Πειραιά τον ιδιοκτήτη και 62 θαμώνες επ' αυτοφώρω να ακούνε όλοι μαζί το ελληνικό πρόγραμμα του βρετανικού ραδιοφωνικού σταθμού BBC. Μάλιστα, από ένα σημείο και μετά οι κατακτητές απαίτησαν από τους Έλληνες να παραδώσουν τα ραδιόφωνά τους ώστε να μην μπορούν να πληροφορούνται από ελληνόφωνους σταθμούς του εξωτερικού Τζούκας Βαγγέλης, διδάκτωρ Κοινωνιολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης, Tzoukas Vaggelis, PhD in Sociology, University of Crete (the largest and most populous of the Greek islands, the fifth-largest island in the Mediterranean Sea, and one of the thirteen administrative regions of Greece) Ευρωπαϊκή αντίσταση κατά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο Μια συνοπτική ξενάγηση στους τρόπους με τους οποίους διεξήχθει ο πόλεμος κατά των Γερμανών κατακτητών στην Ευρώπη European Resistance in World War II. The variety of European Resistance means Ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε τη μεγαλύτερη πολεμική αναμέτρηση της ιστορίας,

10 συνιστώντας μια σύγκρουση τεράστιας εμβέλειας σε γεωγραφική κλίμακα αλλά και ως προς τον συνολικό αριθμό των θυμάτων. Είναι φυσικό στις σύγχρονες κοινωνίες η μνήμη του πολέμου αυτού να παραμένει ιδιαιτέρως ζωντανή ώστε δύσκολο να σκεφθεί κανείς πτυχή της σύγχρονης ιστορίας που να μην συνδέεται τρόπον τινά με τη σύγκρουση αυτή. Από τις πλέον ισχυρές κληρονομιές του πολέμου στις σύγχρονες γενιές ευρωπαίων πολιτών είναι ο αντιφασισμός, η κοινή συνισταμένη πολλές φορές ετερόκλητων κοινωνικών και πολιτικών συμμαχιών που συγκροτήθηκαν στις ευρωπαϊκές κοινωνίες το διάστημα προκειμένου να συντριβεί ο φασισμός και ο ναζισμός. Μία από τις πλέον σημαντικές συμμαχίες, αν όχι η σημαντικότερη, ήταν η ευρωπαϊκή Αντίσταση και αφορούσε τη στάση (Resistance) των ευρωπαϊκών κοινωνιών απέναντι στο αντιστασιακό φαινόμενο με διάφορες καταστάσεις Από τις ομάδες κατασκοπείας μέχρι τον ανταρτοπόλεμο, από τα σαμποτάζ ως τις μαζικές κινητοποιήσεις στις πόλεις, από την άρνηση συνεργασίας με τους κατακτητές ως την ενεργητική υποστήριξη των ένοπλων ομάδων, οι αντιστασιακοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους μαχητές για την ήττα του Άξονα αλλά και στην υπηρεσία ενός ευρύτερου σκοπού που υπερέβαινε την αντίθεση στο ναζιστικό βασίλειο της βίας. Τα παραπάνω παρά το γεγονός ότι πολλές ερωτήσεις σχετικά με «ακούσιες τις συνεργασίες» (δοσίλογοι) και την αντίσταση παραμένουν ακόμα εκκρεμείς στις κατά το παρελθόν κατειλημμένες ευρωπαϊκές χώρες έως σήμερα. Στην ενότητα αυτή επιχειρείται μία συνοπτική «ξενάγηση» στους τρόπους με τους οποίους διεξήχθη ο πόλεμος κατά των Γερμανών κατακτητών στην Ευρώπη, μία περιγραφή όχι τόσο της τακτικής των στρατευμάτων και των επιτυχιών τους (μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις και σπουδαίες μάχες) όσο της κοινής τους δράσης με τα ένοπλα αντιστασιακά κινήματα και της μη στρατιωτικής διάστασης της δράσης αυτής, της πολιτικής διάστασης, που σε αρκετές περιπτώσεις, έλαβε τη μορφή ουσιαστικά μιας κοινωνικής επανάστασης για τη δημοκρατία, την ισότητα, την αλληλεγγύη, το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τους θεμέλιους λίθους της οικοδόμησης της κατοπινής ευρωπαϊκής Ένωσης. Resistance movements during World War II occurred in every occupied European country by a variety of means, ranging from non-cooperation, disinformation and propaganda to hiding resistant people and even to outright warfare and the recapturing of towns: Yugoslav Partisans, French Resistance, Greek Resistance are among the most notable resistance movements as well as Germany itself had an anti-nazi movement and the UK that made also preparations for a movement against the German invasion (the British SOE). Participating in this thematic session we inform about the organisations and the forms of resistance, resistance operations and notable individuals but principally we learn about the political aspect of all these movements that were many times referred to as social revolution, for democracy, equality, solidarity, respect of fundamental human rights, the cornerstones of the European Union building. The mentioned above despite the fact that many questions concerning collaboration and domestic collaborators during World War II and resistance still remain unresolved in formerly occupied European countries to this day Χρυσομάλης Λεωνίδας, Αντιπρόεδρος ΚΟΙΝΣΕΠ Χαϊδαρίου «Ακτίνα», Chrisomalis Leonidas, Vice president of Aktina Cultural Association of Haidari (Beam, GR) Το μαρτυρικό Χαϊδάρι, Αναγνώσεις σημειωμάτων μελλοθανάτων του στρατοπέδου λίγο πριν την εκτέλεση Reading of notes written by the prisoners condemned to death in the Haidari martyr city Concentration Camp Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Χαϊδαρίου λειτούργησε από τον Σεπτέμβριο 1943 μεχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου του 1944, όταν οι Γερμανοί άρχισαν να αποσύρονται από τα

11 ελληνικά εδάφη και υπολογίζεται ότι από αυτό το στρατόπεδο πέρασαν συνολικά πάνω από κρατούμενοι, άτομα που κρατούνταν σε άλλα στρατόπεδα που βρίσκονταν σε επισφαλείς θέσεις, είτε συλληφθέντες σε μπλόκα είτε αυτοί που συλλαμβάνονταν από την Γκεστάπο. Οι τελευταίοι αρχικά οδηγούνταν στο αρχηγείο των SS στην Αθήνα, το οποίο έδρευε στην οδό Μέρλιν στο Κολωνάκι, προκειμένου να ανακριθούν ή και να βασανιστούν. Στο αρχηγείο συντάσσονταν τα φυλακιστήρια για το Χαϊδάρι, καθώς και οι καταστάσεις των εκτελέσεων. Η πρώτη εκτέλεση στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου έγινε στις 7 Δεκεμβρίου 1943και ήταν ο έφεδρος υπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού Λεβί από τα Ιωάννινα. Μετά ακολούθησαν πολυάριθμες ομαδικές εκτελέσεις, ανάμεσα σε αυτούς γυναίκες, ανάπηροι πολέμου, φοιτητές και μαθητές. Η μαζικότερη εκτέλεση ήταν αυτή των 200 Ακροναυπλιωτών την 1η Μαΐου Στις 30 Απριλίου 1944 κυκλοφόρησε στο Χαϊδάρι η φήμη ότι τα SS σκόπευαν να εκτελέσουν διακόσιους κρατούμενους ως αντίποινα για τη δολοφονία του Γερμανού υποστράτηγου Κρεχ και τριών αξιωματικών του και επειδή όλοι θεωρούσαν ότι αυτοί επρόκειτο να εκτελεστούν αποχαιρέτησαν όσους περισσότερους από τους φίλους τους ήταν δυνατόν και μαζεύτηκαν στον θάλαμο 1 του Μπλοκ 3, όπου με μουσική από δύο κιθάρες κι ένα βιολί έγινε αποχαιρετιστήριο γλέντι. Μετά το πρωινό συσσίτιο, στο γενικό προσκλητήριο διαβάστηκε η λίστα των διακοσίων ονομάτων που θα εκτελούνταν. Η ομαδα των μελλοθανάτων συγκεντρώθηκε μπροστά στα μαγειρεία, όπου, πριν επιβιβαστούν στα αυτοκίνητα, άρχισαν να τραγουδούν μπροστά στα μάτια των έκπληκτων Ναζί. Οι διακόσιοι του Χαϊδαρίου μεταφέρθηκαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, όπου εκτελέσθηκαν με οπλοπολυβόλα. Οι σοροί μεταφέρθηκαν στο Γ Νεκροταφείο, όπου τάφηκαν σε ατομικούς τάφους Συζήτηση (συντονισμός : Γερμανική αντιπροσωπεία) Dialogue (coordination : German delegation) Η αντιδιαστολή δοσιλογισμού-αντίστασης και το δίπολο ρατσισμόςαντιρατσισμός The distinction between resistance and the collaborationist as well as the dipole of racism and anti-racism Η ανάληψη αντιστασιακής δράσης, η ένταξη σε μία αντιστασιακή οργάνωση, ορίζει διαφορετικά τη σχέση με την πολιτική που όλοι τη γνωρίζουμε ως σχέση πελατειακού τύπου, και τη μετατρέπει σε σχέση ευθύνης απέναντι στα υπόλοιπα μέλη της οργάνωσης. Η αλληλεγγύη, η συντροφικότητα, η αυταπάρνηση, είναι κύρια χαρακτηριστικά της αντιστασιακής δράσης που διαμορφώνουν και μια νέα πολιτική κουλτούρα. Στην ενότητα αυτή βρισκόμαστε μπροστά στην παραδοχή ότι η ελληνική κοινωνία δεν αντιστάθηκε σύσσωμη στους Ναζί κατακτητές αλλά επέδειξε και σκοτεινές πτυχές στη δράση της την κατοχική περίοδο, τότε που κάποιοι Έλληνες συνεργάστηκαν με τον εχθρό, έχοντας την ευθύνη για τον αφανισμό χιλιάδων συμπολιτών τους. Τα εθνικά, όπως και τα κομματικά, αφηγήματα προσφέρονται για τη χειραγώγηση της μνήμης και την πολιτική εκμετάλλευση μεγάλων αγώνων και ιδεών. Πραγματικές μαρτυρίες ωστόσο έρχονται να δημιουργήσουν ρήγματα σε τέτοια αφηγήματα και να υποστηρίξουν τις προσπάθειες ώστε να μην επαναληφθούν στο μέλλον ατοπήματα σε σχέση με τη δημοκρατία, τη κοινωνική συνοχή, την αλληλεγγύη, τη δικαιοσύνη, την ισότητα και το σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Πρόκειται για επαφή με ένα ζήτημα-ταμπού για δεκαετίες, στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλλεται το πρόγραμμα ΗOPE II να μην αναπαράγει γεγονότα με τρόπο που συνηθίζεται σε επετείους, πανηγυρικές ομιλίες, με την ευκαιρία εκλογικων αναμετρήσεων, σε σχολικά βιβλία, στον τύπο ή σε λογοτεχνικά κείμενα, αλλά παράλληλα να προσεγγίσει και τον τρόπο με τον οποίο διερευνάται σήμερα σε ολόκληρο τον κόσμο το αρχειακό υλικό, έτσι δηλαδή όπως απαιτεί η ανάγκη για απροκατάληπτη ιστοριογραφική έρευνα και

12 η ευρωπαϊκή και θεσμική διάσταση φαινόμενων όπως ο πόλεμος, ο ναζισμός και ο φασισμός που άπτονται της καταστρατήγισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ισότητας, της ιστονομίας, της δημοκρατίας, της ειρήνης και της ελευθερίας των λαών. The young participants come into contact with an issue-taboo for decades, as part of the effort that the HOPE II project not to reproduce resistance events in a way that is usual in anniversaries, celebratory speeches, schoolbooks, in literary texts, etc, but according to the need created by the modern investigation throughout the world, dispassionate historiographical research and European and institutional dimension of phenomena such as war, Nazism and fascism, as well as, on the side, the human rights, equality, solidarity, democracy, peace and freedom of peoples. The Security Battalions were Greek collaborationist military groups, formed during the Axis occupation of Greece during World War II in order to support the German occupation troops. Η συνεργασία με τους Γερμανούς προϋπέθετε σε όλα τα κράτη τον αποκλεισμό κάποιων κοινωνικών και φυλετικών ομάδων (κομμουνιστών, Εβραίων) και από την άλλη, η Αντίσταση πρόβαλε την ενσωμάτωση τους, μετουσιώνοντας έναν πολιτικό αγώνα σε υπόθεση «περιθωριακών» μίας κοινωνίας. Συζητάμε για την εν λόγω διαιρετική τομή των ιδεολογικών στρατοπέδων και το νόημα τέτοιου είδους αντιστάσεων, διαχρονικά και σε όλον τον κόσμο. Υποστήριξη: ελληνική φιλμογραφία - «Οι Γερμανοί είναι φίλοι μας...» Η Χαραυγή Της Νίκης (1971) και το νησί των γενναίων With the support of the Europe for citizens programme of the European Union