Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΙΝΗΣΗ. Δικαιωµάτων και Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου: Μία ιστορική προσέγγιση

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΙΝΗΣΗ. Δικαιωµάτων και Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου: Μία ιστορική προσέγγιση"

Transcript

1 ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ & ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) 1 Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΙΝΗΣΗ Η αλληλεπίδραση µεταξύ Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων και Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου: Μία ιστορική προσέγγιση ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΑΡ. ΓΙΑΡΕΝΗ, Διευθυντού ΓΕΑ - Γρ. Αποζηµιώσεων ΝΑΤΟ, Δικαστή Αεροδικείου Αθηνών, Υπ. Διδάκτορος Παντείου Πανεπιστηµίου 1. Εισαγωγικές παρατηρήσεις Η σχέση αλληλεπίδρασης µεταξύ του Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων (Human Rights Law) και του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου (International Humanitarian Law) του εφαρ- µοστέου κατά τη διάρκεια ενόπλων συγκρούσεων, ιδιαίτερα ενόψει του ουσιαστικού περιεχοµένου τους και του σκοπού στον οποίο αποβλέπουν, αποτελεί ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πεδίο ενασχόλησης και προβληµατισµού παγκοσµίως, ιδιαίτερα για τους ασχολούµενους µε το διεθνές δίκαιο και την ειδικότερη προστασία των δικαιωµάτων του ανθρώπου, την οποία αυτό διασφαλίζει σε κάθε περίσταση, είτε σε ειρηνική είτε σε εµπόλεµη περίοδο. 1 Η διασφάλιση των βασικών δικαιωµάτων του ανθρώπου µπορεί αναµφίβολα να συµβάλει τόσο στην εφαρµογή κάποιων βασικών αρχών δικαιοσύνης στην οργάνωση της κοινωνίας (µέσω της ενάσκησης του αισθήµατος δικαιοσύνης των πολιτών που τη συγκροτούν), όσο και στην ενεργοποίηση των δυνάµεων του λόγου και της σκέψης, στο πλαίσιο είτε του σχηµατισµού είτε της αναθεώρησης είτε του, κατόπιν έλλογης επιδίωξης γενικότερα, σχηµατισµού µίας ιδιαίτερης αντίληψης για το τι είναι αγαθό και πώς θα το προσεγγίσουµε. 2 Το δικαίωµα στη ζωή ή την περιουσία, παραδείγµατος χάριν, η ύπαρξη φυσικής και πολιτικής ελευθερίας, η ακώλυτη ανάπτυξη της προσωπικότητας, ή η ισότητα ενώπιον του νόµου, εµφανίζονται σαν αγαθά τα οποία κάθε άνθρωπος θα επιθυµούσε να έχει, ανεξάρτητα από ο,τιδήποτε άλλο θα µπορούσε τυχόν να επιθυµήσει, πέραν αυτών. Τα πρωταρχικά αυτά αγαθά, και το δικαίωµα του κάθε ανθρώπου να τα διεκδικήσει θεωρείται ότι σχετίζονται αρρήκτως µε τη φύση του ανθρώπου ως ελεύθερου και ίσου πολίτη, δηλαδή ως ισότιµου συνεργαζόµενου µέλους µίας δεδοµένης ανθρώπινης κοινωνίας. Συνακόλουθα, ένας από τους στόχους του σύγχρονου κοινωνικού κράτους πρόνοιας είναι δίχως αµφιβολία η προσπάθεια θέσης σε εφαρµογή µίας ιδέας της κοινωνίας ως ενός διηνεκούς συστήµατος συνεργασίας µεταξύ των πολιτών της, µε την ιδιότητά τους ως ελεύθερων και ισότιµων προσώπων, τα οποία απολαµβάνουν ίσα δικαιώµατα, έχοντας τις ανάλογες υποχρεώσεις. Σε µία έτσι οργανωµένη κοινωνία, όλοι θα έπρεπε να απολαµβάνουν συγκεκριµένες εγγυήσεις προστασίας από δυσµενείς συγκυρίες, γεγονότα ή ατυχίες πρωταρχικός βέβαια σκοπός είναι το να απολαµβάνουν όλοι οι άνθρωποι, ανεξαιρέτως, ένα κατ ελάχιστον οριζόµενο όριο αξιοπρεπούς διαβίωσης, δυστυχώς όµως τα πράγµατα σε πολλές από τις σύγχρονες ανθρώπινες κοινωνίες, ακόµη και τις εξαιρετικά αναπτυγµένες, φαίνεται ότι δεν κατευθύνονται προς έναν τέτοιο, ουτοπικό έστω, στόχο Κι αν αυτό δεν µπορεί να επιτευχθεί στις ανθρώπινες κοινωνίες υπό «κανονικές συνθήκες», τι γίνεται άραγε σε περιόδους «µη κανονικές», όπως θα µπορούσαν ενδεχοµένως να χαρακτηριστούν οι περίοδοι των ενόπλων συγκρούσεων; Η αναγνώριση της ανάγκης προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωµάτων σε κάθε περίσταση, θα µπορούσε βέβαια να λειτουργήσει περιοριστικά ως προς τους λόγους οι οποίοι δικαιολογούν, ενδεχοµένως, την κήρυξη ενός πολέµου ή την έκρηξη γενικότερα µίας διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύρραξης, σε κάθε περίπτωση όµως, από τη στιγµή που µία ένοπλη σύρραξη έχει ήδη ξεκινήσει, συγκεκριµένοι κανόνες θα έπρεπε να προβλεφθούν για την προστασία των βασικών δικαιωµάτων των καθ οιονδήποτε τρόπο συµµετεχόντων σε αυτήν, είτε πρόκειται για µαχίµους είτε, πολύ περισσότερο, για αµάχους. Ο συσχετισµός µεταξύ του Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων και του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου των Ενόπλων Συγκρούσεων, 3 κυρίως από την πλευρά της ιστορικής τους συνάφειας, αποτελεί το βασικό σκοπό της παρούσας µελέτης και τον κεντρικό άξονα πάνω στον οποίο θα κινηθούν οι αναπτύξεις που ακολουθούν. 1. Βλ. ενδεικτικά Colb R., The relationship between International Humanitarian Law and Human Rights Law: A brief history of the 1948 Universal Declaration of Human Rights and the 1949 Geneva Conventions, International Review of the Red Cross, 1998, σελ. 409 επ., Doswald-Beck L./Vité S., International Humanitarian Law and Human Rights Law, International Review of the Red Cross, 1993, σελ Για τις σύγχρονες διεθνείς νοµολογιακές τάσεις επί του ζητήµατος βλ. Κύρκο Σ., Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και Δίκαιο Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων: σχέσεις αµοιβαίου αποκλεισµού ή αλληλοσυµπλήρωσης; ΠοινΔικ 2006, , (µε αφορµή την έκδοση της απόφασης του ΕΔΔΑ επί της µε αριθµ /99 προσφυγής Bancovic εναντίον Βελγίου). 2. Βλ. σχετ. Rawls J., Θεωρία της Δικαιοσύνης, (επιστ. επιµέλεια, Α. Τάκης, συντονισµός έκδοσης-επίµετρο, Κ. Παπαγεωργίου), εκδ. Πόλις, Αθήνα 2001, σελ. 11 επ. 3. Για το συσχετισµό αυτόν από πλευράς σύγχρονης πολιτικής φιλοσοφίας, βλ. και Rawls J., The Law of Peoples - with The Idea of Public Reason Revisited, Harvard University Press 1999, σε ελλ. µτφρ. Α. Παπασταύρου ως Το Δίκαιο των Λαών και «Η ιδέα της δη- µόσιας λογικής αναθεωρηµένη», εκδ. Ποιότητα, Αθήνα 2002, σελ. 169 επ.

2 2 ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) Ε. ΓΙΑΡΕΝΗΣ 2. Προέλευση των κανόνων του Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων Το Δίκαιο των Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων έλκει την προέλευσή του από θεωρίες που βασίστηκαν στη θρησκεία ο νόµος του Θεού που δεσµεύει όλους τους ανθρώπους στις θεωρίες της σχολής του φυσικού δικαίου, το οποίο θεωρήθηκε αδιαπραγµάτευτο, 4 σε διάφορες θετικιστικές-ωφελιµιστικές θεωρίες, και ακόµη σε διάφορα κοινωνικά κινήµατα. 5 Η επίδραση των θεωριών που πρωτοδιατύπωσαν στο σύγχρονο κόσµο σπουδαίοι στοχαστές όπως ο John Locke ( ), o Thomas Paine ( ) ή ο Jean-Jacques Rousseau ( ), οι οποίοι έδωσαν ώθηση στις εξελίξεις γύρω από τα ανθρώπινα δικαιώµατα, αποτέλεσαν βέβαια σπουδαία πηγή των κανόνων του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, αναµφισβήτητη όµως θεωρείται και η επίδραση των αποτελεσµάτων των διαφόρων επαναστατικών κινη- µάτων και των συνταγµατικών κειµένων του 18ου και 19ου αιώνα αντίστοιχα. Οι θεωρητικοί της σχολής του φυσικού δικαίου, προκειµένου να προσδιορίσουν τη βάση για µία δίκαιη κοινωνία (just society), ανέπτυξαν τον προβληµατισµό τους κυρίως γύρω από το ζήτηµα της αµοιβαίας σχέσης µεταξύ της διακυβέρνησης µιας κοινωνίας και των ατόµων που την αποτελούν. Δόµησαν τις θεωρίες τους πάνω στην ανάλυση της φύσης των ανθρώπων, όπως τουλάχιστον την αντιλαµβάνονταν, και τις σχέσεις των ανθρώπων µεταξύ τους και κατέληξαν σε συµπεράσµατα σχετικά µε τα καλύτερα µέσα διασφάλισης του αµοιβαίου σεβασµού των µελών µίας κοινωνίας και της προστασίας τους. Οι θετικιστές, θεωρητικοί του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιω µάτων από την άλλη, 6 δεν ένιωθαν δεσµευµένοι από τους κανόνες κάποιου υπερθετικού φυσικού δικαίου, αλλά περισσότερο βάσιζαν την υπεράσπιση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωµάτων στη σκέψη ότι η συνεργασία και ο αµοιβαίος σεβασµός είναι η πιο συµφέρουσα και ωφέλιµη συµπεριφορά τόσο για τα άτοµα όσο και για την κοινωνία συνολικά. Ο J. Bentham ειδικότερα, παρά το γεγονός ότι υπήρξε περισσότερο νοµικός και οικονοµολόγος παρά φιλόσοφος, ήταν ο πρώτος που διατύπωσε συστηµατικά τις βάσεις της θεωρίας του ωφελιµισµού, ως αφετηρίας κάθε νοµικής και ηθικής σκέψης, υιοθετώντας την αρχή «µεγαλύτερη ευηµερία σε όσο το δυνατόν περισσότερους», πρόδροµος της οποίας είχε υπάρξει λίγο νωρίτερα ο Ιταλός ποινικολόγος C. Beccaria ( ), ο οποίος είχε στραφεί προς τις φιλοσοφικές µελέτες υπό την επίδραση του έργου του Montesquieu. 7 Κατά την προσπάθεια καταγραφής του τρόπου ανάπτυξης του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, δεν θα πρέπει επίσης να παραβλέψουµε την ύπαρξη των διαφορετικών πολιτιστικών παραδόσεων, καθώς και τη συµβολή των θεωριών των υπερασπιστών της κοινωνικής ανάπτυξης. 8 Αν και προερχό- µενες από διαφορετικές αφετηρίες, αυτές οι θεωρίες τόνισαν τη σηµασία παροχής των µέσων για τη διατήρηση της ζωής καθώς επίσης και την ανάγκη προστασίας των ανθρώπων από κάθε οικονοµική και κοινωνική εκµετάλλευση. Το πρώτο σηµαντικό διεθνές νοµικό κείµενο που προέβη στον καθορισµό του όρου «ανθρώπινα δικαιώµατα», και µιλάµε βέβαια για την Οικουµενική Διακήρυξη Δικαιωµάτων του Ανθρώπου (Universal Declaration of Human Rights) του 1948, περιελάµβανε όχι µόνο τα αστικά και πολιτικά, αλλά και τα οικονοµικά και κοινωνικά δικαιώµατα, καθώς κατά τη σύνταξή της καταβλήθηκε συνειδητή προσπάθεια να ληφθούν υπόψη οι διαφορετικής προέλευσης φιλοσοφίες ως προς τον καταλληλότερο προσδιορισµό του περιε χοµένου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Αν και κάποιες αµφιβολίες έχουν εκφραστεί ακόµη και πρόσφατα ως προς την καθολικότητα των αστικών και πολιτικών δικαιωµάτων, είναι αλήθεια ότι παρά το γεγονός ύπαρξης ορισµένων διαφορών µεταξύ των όρων που περιέχονται, για παράδειγµα, στην Οικουµενική Διακήρυξη Δικαιωµάτων του Ανθρώπου, ή στην Ευρωπαϊκή Σύµβαση Δικαιωµάτων του Ανθρώπου, οι οµοιότητές τους είναι πολύ εµφανέστερες, και ουσιαστικά παρέχουν την ίδια προστασία στα βασικά αστικά δικαιώµατα και ελευθερίες του ανθρώπου. Περαιτέρω, το γεγονός ότι τα Ηνωµένα Έθνη ερευνούν πλέον ορισµένες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων, ανεξάρτητα από το εάν το εµπλεκόµενο κράτος είναι συµβαλλόµενο µέρος σε κάποια από τις συµβάσεις αυτές, δείχνει πως η διεθνής προστασία των σχετικών δικαιωµάτων έχει πλέον καταστεί εθιµικό δίκαιο. Το περιεχόµενο των κανόνων του Δικαίου των Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων, δοµείται συνήθως πάνω σε µία σειρά προ- 4. Η σχολή του φυσικού δικαίου (natural law school), αποτέλεσε στο χώρο της νοµικής επιστήµης κύρια εκδήλωση του τρόπου επιστηµονικής σκέψης που επικράτησε στη Δυτική Ευρώπη µετά το Ονοµάστηκε έτσι καθώς θεωρούσε ότι ο κόσµος διέπεται αποκλειστικά από νόµους καθολικής ισχύος, οι οποίοι δεν στηρίζονται στην αυθεντία ενός διανοητή ή ενός θεόπνευστου κειµένου, αλλά στην εµπειρική παρατήρηση της φύσεως του ανθρώπου, ως ελλόγου όντος, αλλά και στην παρατήρηση της φύσεως της κοινωνίας, ως χώρου δράσεως του ανθρώπου. Βλ. σχετ. Αραβαντινού Ι.Π., Εισαγωγή στην Επιστήµη του Δικαίου, β εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήναι 1983, σελ. 178 επ., Γεωργοπούλου-Νικολακάκου Ν.Δ., Το Φυσικόν Δίκαιον, Ιστορικοκριτική θεώρησις του προβλήµατος, εκδ. Γρηγόρη, Αθήναι 1976, σελ Για µία παρουσίαση των διαφόρων θεωριών γύρω από την προέλευση του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων βλ. Shestack J., The Jurisprudence of Human Rights, εις Meron T., (επιµ.) Human Rights in International Law, Vol. 1, Oxford University Press, London 1984, σελ. 69 επ. 6. Ειδικότερα οι J. Bentham ( ) και J. Austin ( ), για τους οποίους βλ. περισσότερα εις Meron T., (επιµ.) Human Rights in International Law, ό.π., σελ Ο Beccaria έγινε βέβαια ευρύτατα γνωστός από το βαθιά ανθρωπιστικό σύγγραµµά του «Περί αδικηµάτων και ποινών» (Dei delitti e delle pene), το οποίο µετέφρασε στα ελληνικά το 1823 ο Αδ. Κοραής, µετάφραση η οποία κυκλοφορεί σήµερα στη χώρα µας από τις εκδόσεις Νοµική Βιβλιοθήκη, µε εκτενές εισαγωγικό σηµείωµα Ν. Κουράκη. 8. Τα έργα του Karl Marx ( ), για παράδειγµα, αποτελούν τη συνηθέστερα αναφερόµενη πηγή για την ανάγκη κοινωνικής ανάπτυξης, αλλά δεν είναι ο µόνος θεωρητικός εκείνης της περιόδου που µίλησε για τη σπουδαιότητα των κοινωνικών και οικονοµικών δικαιωµάτων. Ο Thomas Paine λ.χ. στο έργο του The Rights of Man, είχε ήδη προτείνει ένα σχέδιο που οµοιάζει µε έναν τύπο συστήµατος κοινωνικής ασφάλισης, το οποίο συµπεριελάµβανε επιδόµατα για τα παιδιά, συντάξεις γήρατος, επιδόµατα µητρότητας ή γάµου, ακόµη και χρηµατοδοτούµενη από το δηµόσιο απασχόληση για τους οικονοµικά ασθενέστερους πολίτες.

3 ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ & ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) 3 τάσεων, οι οποίες εκθέτουν αρχικά ένα δικαίωµα, το οποίο θεωρείται ότι έχουν, ή ότι θα πρέπει να έχουν, όλα ανεξαιρέτως τα ανθρώπινα όντα ακριβώς βάσει του γεγονότος ότι είναι άνθρωποι. Εστιάζουν δηλαδή κατά βάσιν την προσοχή τους στην αξία που αναµφισβήτητα όλοι οι άνθρωποι έχουν, ή πρέπει να έχουν, ακριβώς ως τέτοιοι. Όλα τα πρόσωπα, συνακόλουθα, µπορούν να αναµένουν τα οφέλη, τα οποία προέρχονται από συγκεκριµένα δικαιώµατα ή ελευθερίες, αλλά και από διάφορες άλλες µορφές προστασίας της αξίας που έχουν ως άνθρωποι. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εξέτασης των πραγµάτων, διακρίνεται αµέσως µία πρώτη διαφορά µεταξύ του τρόπου µε τον οποίο είναι διατυπωµένες οι συµβάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων από τη µια, και οι συµβάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου, από την άλλη. Οι πρώτες, επικεντρώνονται στο δικαίωµα που έχουν όλα τα πρόσωπα να αναµένουν µία ορισµένη µεταχείριση, η οποία συνάδει µε την αξία που έχουν ως ανθρώπινα όντα, ενώ οι δεύτερες, υποδεικνύουν το πώς οι συµµετέχοντες σε µία ένοπλη σύγκρουση οφείλουν να συµπεριφερθούν σε σχέση µε τα πρόσωπα (µαχίµους ή αµάχους) που βρίσκονται στο έλεός τους. Μία ακόµη διαφορά αποτελεί το γεγονός ότι ενώ οι συµβάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων είναι συνήθως σύντοµες και απλές στο περιεχόµενό τους, οι συµβάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου είναι συγκριτικά µεγαλύτερες και περισσότερο σύνθετες. 9 Θα ήταν χρήσιµο λοιπόν στο σηµείο αυτό να προχωρήσουµε στην εξέταση της εξελικτικής πορείας διαµόρφωσης των κανόνων του τελευταίου. 3. Η διαµόρφωση των κανόνων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου των Ενόπλων Συγκρούσεων α) Χριστιανική ηθική και προσδιορισµός της έννοιας του «δικαίου πολέµου» Η ανάπτυξη της χριστιανικής σκέψης, της βαθιά επηρεασµένης, ιδίως σε ζητήµατα νόµου και ηθικής, από τον αρχαιοελληνικό λογισµό και ειδικότερα το νεοπλατωνισµό, συνέβαλε στην προσπάθεια θέσεως ορίων στην πολεµική προσπάθεια και δράση των αντιµαχοµένων σε µία πολεµική σύρραξη, κυρίως µέσω του προβληµατισµού γύρω από το πότε ένας πόλεµος µπορεί να θεωρηθεί δίκαιος ή όχι. 9α Μεγάλες µορφές της εκκλησίας, όπως οι Λατίνοι Πατέρες, Άγιος Αµβρόσιος ( ), ο ιερός Αυγουστίνος ( ) και Θωµάς ο Ακινάτης ( ), προσέτρεξαν στη ρωµαϊκή νοµική σκέψη που αφορούσε στους τρόπους διεξαγωγής του πολέ- µου, συνδυάζοντάς την όµως µε την αρχαιοελληνική ηθική και τη θεολογική διάσταση της χριστιανικής θρησκείας, στα πλαίσια του διπολισµού της οποίας οι δυνάµεις του καλού αντιµάχονται τις δυνάµεις του κακού. 10 Εκτός από τη νοµική δηλαδή πλευρά του θέµατος, για την ηθική δικαιολόγηση του πολέµου θα έπρεπε να γίνει µια προσπάθεια καθορισµού των ενεργειών, οι οποίες επιτρέπονται τόσο ως προς το jus ad bellum, όσο και ως προς το jus in bello, προκειµένου να βοηθηθούν οι πιστοί να καθορίσουν τη θέση τους απέναντι στο επάγγελµα του στρατιώτη, αλλά και απέναντι στον πόλεµο γενικότερα ως φαινόµενο και έργο της κοινωνίας στην οποία ζουν. Οι αρχές που καθόρισε ο Άγιος Αµβρόσιος για τη δίκαιη διε- ξαγωγή του πολέµου σχετίζονταν άµεσα µε τις βασικές αρετές που θα έπρεπε να διακρίνουν κάθε καλό Χριστιανό, δηλαδή τη σύνεση, τη δικαιοσύνη, τη γενναιότητα και τη µετριοπάθεια. 11 Ο Χριστιανός άλλωστε θα έπρεπε να ενεργεί ενάρετα σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του και για να το επιτύχει αυτό, θα έπρεπε να έχει πάντοτε ως γνώµονά του τη δικαιοσύνη, την πιο θεµελιώδη αρετή. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, διατυπώθηκαν οι σκέψεις του για το δίκαιο πόλεµο: οι αρετές των Χριστιανών θα έπρεπε να έχουν εφαρµογή και κατά τη διεξαγωγή του πολέµου και µόνο εκείνες µπορούν να διασφαλίσουν το δίκαιο. Ο Άγιος Αµβρόσιος θεωρούσε ότι δεν θα πρέπει να κυνηγά κανείς τη νίκη µε κάθε µέσο, ακόµη και αθέµιτο: η νίκη που κερδίζεται µε ανέντιµο τρόπο θεωρούσε ότι επιφέρει τη ντροπή. 12 Ο ιερός Αυγουστίνος από την άλλη, θεωρούσε ότι σε σχέση µε τη διεξαγωγή του πολέµου υπάρχουν εξαιρέσεις ακόµα και στους θείους νόµους, οι οποίες ισχύουν για συγκεκριµένες πράξεις και για περιορισµένο χρόνο. Ως παράδειγµα λάµβανε τον στρατιώτη που φονεύει βάσει διαταγών και που δεν τιµωρείται για τις πράξεις του µετά τη λήξη του πολέµου από τους νόµους της πολιτείας: «... ο στρατιώτης δεν είναι παρά ένα σπαθί στα χέρια του άρχοντα ο οποίος και είναι υπεύθυνος για τη χρήση του... η ευθύνη για το θάνατο που επιφέρει είναι του άρχοντα και όχι του στρατιώτη...». 13 Θεωρούσε ότι ο στρατιώτης ήταν πάντοτε υποχρεωµένος να εκτελεί τις διαταγές που του δίνονται, γι αυτό και το βάρος ενός πιθανώς άδικου πολέµου δεν βαρύνει τους απλούς στρατιώτες, αλλά την πολιτική εξουσία η οποία και αποφάσισε τη διεξαγωγή του πολέµου. Εκείνο που πρέπει να έχει ο στρατιώτης κατά νου είναι ότι «... στον πόλεµο πρέπει να γίνεται µόνο ό,τι προστάζει η αναγκαιότητα... Συνεπώς, να προσπαθείς να επιφέρεις την ειρήνη, ακόµα και µέσα από τον πόλεµο, έτσι ώστε κατακτώντας κάποιους να τους παρέχεις το δώρο της ειρήνης, ακόµη και εάν τους έχεις νικήσει». 14 Ο στρατιώτης που υπακούει σε νόµιµες εντολές, κατά τον Αυγουστίνο, κινείται 9. Για παράδειγµα, µόνο οι τέσσερις Συµβάσεις της Γενεύης του 1949 µε τα δύο Πρόσθετα σε αυτές Πρωτόκολλα του 1977, περιλαµβάνουν 559 (!) άρθρα, χωρίς να υπολογίζεται στον αριθµό αυτό ο αριθµός των άρθρων που περιέχονται στα Παραρτήµατά τους. 9α. Βλ. ειδικότερα Reichberg G., Preventive war in Classical Just War Theory, Journal of the History of International Law 9 (2007), Βλ. σχετ. Cole D., When God Says War is Right: The Christian s Perspective on When and How to Fight, Colorado Springs: Waterbrooks Press, 2002, σελ , Λεκέα Ι., Η εξέλιξη της θεωρίας του δικαίου πολέµου, Στρατιωτική Επιθεώρηση, εκδ. ΓΕΣ/7οΕ.Γ., Σεπτ.-Οκτ. 2005, σελ Βλ. St. Ambrose, Duties of the Clergy, Book I, XXXVI, 179, εις Schoff P., Nicene and Post-Nicene Fathers, Grand Rapids, Mich.: Eerdmans Publishing Co., 1969, σελ. 20. Βλ. ακόµα, Chesterman S., Just War or Just Peace? Humanitarian Intervention and International Law, New York: Oxford University Press, 2001, σελ Βλ. St. Ambrose, Duties of the Clergy, Book III, XV, 91, εις Schoff P., ό.π., σελ Augustine, City of God, εις Schoff P., ό.π., Vol. II, Book XIX, 15, σελ Augustine, Letter 189: Augustine to Boniface, εις Atkins E.M., Dodaro R.J., Augustine, Political Writings, United Kingdom: Cambridge University Press, 2001, σελ. 217.

4 4 ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) Ε. ΓΙΑΡΕΝΗΣ από αλτρουϊστικά κίνητρα και προσβλέπει στην υπεράσπιση και στο καλό των άλλων. «Το µεγαλείο και η προσωπική δόξα ανήκει σε εκείνους τους πολεµιστές που είναι ταυτοχρόνως πολύ γενναίοι και πολύ πιστοί (αυτή είναι η πηγή του πλέον ειλικρινούς επαίνου), σε εκείνους που πολεµούν και αντιµετωπίζουν τους κινδύνους, ούτως ώστε, µε τη συνδροµή του Θεού ο οποίος τους προσφέρει προστασία και βοήθεια, να νικήσουν τον εχθρό και έτσι να κερδίσουν µια ειρηνική ανάπαυλα για την αυτοκρατορία, επιφέροντας ειρήνη στις επαρχίες της». 15 Εκείνος, ο οποίος συνόψισε τις κύριες ιδέες του Αυγουστίνου, περιορίζοντάς τες σε γενικούς κανόνες οι οποίοι θεµελιώνονται σε ευκρινώς διατυπωµένες αρχές, ήταν ο Θωµάς Ακινάτης, ο καλούµενος και αγγελικός διδάκτωρ (Doctor Angelicus), ο οποίος θεωρούσε ότι σκοπός των κρατών, είναι η ύπαρξη ασφάλειας, ειρήνης και δικαιοσύνης. Οι νόµιµοι κυβερνήτες του κράτους έχουν συνεπώς υποχρέωση να διατηρούν την ασφάλεια του κράτους από τις εξωτερικές επιβουλές. 16 Σε σχέση µε τους τρόπους διεξαγωγής του πολέµου, ο Ακινάτης αναγνωρίζει ως νόµιµο το δικαίωµα να αφαιρεθεί µια ανθρώπινη ζωή προκειµένου να προστατευθεί το σύνολο των πολιτών. 17 Αυτό ωστόσο ισχύει µόνο στην περίπτωση που η θανάτωση γίνεται µε εντολή του άρχοντα που φροντίζει για το κοινό αγαθό ή από κάποιον που έχει δηµόσια εξουσία και ενεργεί προς όφελος των υπολοίπων πολιτών. Μια σηµαντική παράµετρος του έργου του είναι ότι συνέβαλε στην ιδέα του νόµου του διπλού αποτελέσµατος: «Τίποτα δεν εµποδίζει µια πράξη από το να έχει δύο αποτελέσµατα, εκ των οποίων το ένα να είναι συνειδητό και το άλλο να ξεπερνά τις προθέσεις του ενεργούντος προσώπου. Έτσι, οι πράξεις κρίνονται βάσει της πρόθεσης, και όχι βάσει του τι έγινε πέρα από την αρχική πρόθεση, αφού το τελευταίο ήταν τυχαίο... Σύµφωνα µε τα παραπάνω, η αυτοάµυνα µπορεί να έχει δύο αποτελέσµατα: να σώσει κάποιος τη ζωή του και να σκοτώσει αυτόν που του επιτέθηκε. Για το λόγο αυτό, αυτή η πράξη, εάν η πρόθεση του ευρισκοµένου σε αυτοάµυνα ήταν να σωθεί, δεν είναι εκτός νόµου, διότι είναι φυσικό για το κάθε πλάσµα να προσπαθεί να ζήσει όσο το δυνατόν περισσότερο. Και πάλι, ακόµα και εάν µια πράξη ξεκινάει από καλή πρόθεση, µπορεί τελικά να αποδειχθεί άδικη, εάν είναι δυσανάλογη στο αποτέλεσµά της». 18 β) Η θεµελίωση του Διεθνούς Δικαίου και ο Hugo Grotius Ο Ολλανδός λόγιος, νοµικός και πολιτικός Hugo Grotius ( ), 19 στο έργο του De Jure Belli ac Pacis υποστήρι- ξε ότι οι σχέσεις µεταξύ των κρατών θα πρέπει να διακρίνονται από κανόνες ηθικής και να καθορίζονται από νόµους και συνακόλουθα, θεωρούσε ότι η θέσπιση και τήρηση των διεθνών κανόνων έχει υπέρτατη αξία. 20 Η προσπάθειά του να καταρτίσει ένα σύντοµο corpus διεθνών κανόνων σχετικών µε τη διεξαγωγή του πολέµου, αντικατοπτρίζει τη γενικότερη τάση να αντικατασταθούν οι παλιές ηθικές αρχές, οι οποίες ρύθµιζαν µέχρι τότε το πώς πρέπει κανείς να διεξάγει τον πόλεµο, από συγκεκριµένα και αντικειµενικά κριτήρια. Κύριο µέληµά του είναι η αποφυγή του πολέµου, στην περίπτωση όµως που αυτό δεν είναι δυνατό εξετάζει πώς θα ελαχιστοποιηθεί η αγριότητα που τον διακρίνει. «Αξίζει στον πόλεµο να συνεχίζεις το έργο της ειρήνης και να µην ξεκινάς πόλεµο παρά µόνο µε την επιθυµία να τον τερµατίσεις το συντοµότερο δυνατό». 21 Παρότι ο Grotius συµβουλεύει την αποφυγή του πολέµου, ο ίδιος ωστόσο δεν είναι ειρηνιστής. Οι άνθρωποι κατ αυτόν θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι υπάρχει µία µέση οδός: ούτε όλα απαγορεύονται, ούτε όµως όλα επιτρέπονται. 22 Ο Grotius προσδιόρισε µε σαφήνεια τα δύο ανεξάρτητα επίπεδα στη διαδικασία σύνδεσης του πολέµου µε το δίκαιο: το jus ad bellum, το οποίο αφορά στο δικαίωµα να προχωρήσει ένα κράτος σε πόλεµο και το jus in bello, το οποίο σχετίζεται µε τον τρόπο διεξαγωγής του πολέµου. Σε σχέση µε το jus in bello ο Grotius έθεσε περιορισµούς, οι οποίοι λήφθηκαν υπόψη και κατά τις σύγχρονες προσπάθειες κωδικοποίησης ενός «δικαίου του πολέµου», όπως για το ποιος µπορεί να αποτελέσει νόµιµο αντικείµενο επίθεσης ή για το ποια µέσα µπορεί να χρησιµοποιήσει ο επιτιθέµενος κατά τη διεξαγωγή των εχθροπραξιών. Σύµφωνα µε τη διδασκαλία του Grotius, οι γυναίκες, τα παιδιά, οι έµποροι, οι ηλικιωµένοι, οι αιχµάλωτοι πολέµου, δεν θα πρέπει να αποτελούν στόχους, εκτός και εάν έχουν στρατολογηθεί και συµµετέχουν στις εχθροπραξίες, και επίσης, όπλα, στρατηγικές ή µέθοδοι πολέµου, που προκαλούν περιττό πόνο ή πλήττουν αδιακρίτως στρατιώτες και αµάχους θα πρέπει να αποφεύγονται. Έτσι λ.χ., απαγόρευε τη ρίψη δηλητηρίων στο πόσιµο νερό προκειµένου οι προερχόµενοι από τον πόλεµο κίνδυνοι να µην εξαπλωθούν υπερβολικά. Σπουδαίο ζήτηµα γι αυτόν αποτέλεσε επίσης το ποια θα πρέπει να είναι η µεταχείριση των αιχµαλώτων. Όσοι συλλαµβάνονται ή παραδίδονται οικειοθελώς δεν θα πρέπει να εκτελούνται ή να τιµωρούνται, σε περίπτωση δε κατά την 15. Augustine, Letter 229: Augustine to Darius, εις Atkins - Dodaro, ό.π., σελ Βλ. σχετ., Nardin T., The Ethics of War and Peace, N.J.: Princeton University Press, 1998, Αυτό το αιτιολογεί ως εξής: «... Κάθε άτοµο λοιπόν, βρίσκεται σε συνάρτηση προς την υπόλοιπη κοινωνία αποτελώντας µέρος του όλου. Και έτσι, εάν κάποιος άνθρωπος είναι επικίνδυνος στην κοινωνία, επειδή τη διαφθείρει εξαιτίας κάποιου αµαρτήµατός του, είναι αξιέπαινο και ωφέλιµο να θανατωθεί προκειµένου να διατηρηθεί το κοινό καλό...». Ibid, σελ Ibid, σελ Ο Grotius, σε ηλικία 11 µόλις ετών, το 1594, ενεγράφη στο Πανεπιστήµιο του Λέυντεν, όπου ο πατέρας του ήταν κοσµήτορας, και κοντά σε διάσηµους λογίους της εποχής, όπως ο Ιωσήφ Σκαλίγηρος (J. Scaliger,, ), άρχισε να γράφει στα ελληνικά και λατινικά, ποιήµατα και άλλα έργα, ενώ στη συνέχεια µετέβη µε µία ολλανδική αποστολή στη Γαλλία, όπου το 1598, σε ηλικία 15 ετών, αποφοίτησε από τη νοµική σχολή του Πανεπιστηµίου της Ορλεάνης. Δηµοσίευσε πολλά έργα, εκ των οποίων το σπουδαιότερο ήταν το Περί του Δικαίου του Πολέµου και της Ειρήνης (De jure belli ac pacis) το οποίο εκδόθηκε το 1625, ως συνέχεια του προγενέστερου έργου του Περί του Δικαίου της Λείας (De jure praedae, 1606). 20. Βλ. ειδικότερα, Johnson J.T., Morality and Contemporary Warfare, New Haven, Yale University Press, 1999, σελ , Tuck R., The Rights of War and Peace: Political Thought and the International Order from Grotius to Kant, New York: Oxford University Press Inc., σελ Grotius H., The Law of War and Peace, (translator F. Kelsey), New York: Bobbs-Merrill Co, 1962, σελ «Για κάθε τι ακραίο πρέπει να βρεθεί µια θεραπεία, επειδή οι άνθρωποι δεν πρέπει να πιστεύουν ούτε ότι όλα απαγορεύονται, ούτε ότι όλα επιτρέπονται». Ibid, σελ. 20.

5 ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ & ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) 5 οποία η πλευρά που συλλαµβάνει αιχµαλώτους δεν µπορεί να τους προστατεύσει ή να τους προφυλάξει επαρκώς, τότε θα πρέπει αναγκαίως να τους ελευθερώνει. Η τιµωρία δεν θα πρέπει να επιρρίπτεται στους αιχµαλώτους, αλλά µόνο σε εκείνους που ευθύνονται προσωπικά για τέλεση αδικηµάτων, καθώς σύµφωνα µε τη σκέψη του Grotius «η αφοσίωση και µόνο κάποιου στην παράταξή του δεν δικαιολογεί την τιµωρία του». γ) Οι κωδικοποιήσεις των νόµων και εθίµων του πολέµου στο σύγχρονο κόσµο Σε µια προσπάθεια καταγραφής της εξελικτικής πορείας στο σύγχρονο κόσµο, των κανόνων των σχετικών µε την προστασία των ανθρώπων (µαχητών ή αµάχων) από τα δεινά των ενόπλων συγκρούσεων, θα πρέπει να ανατρέξουµε στη δράση του Ελβετού επιχειρηµατία και ανθρωπιστή Ερρίκου Ντυνάν ( ), η οποία οδήγησε το 1863, στην ίδρυση της Διεθνούς Επιτροπής Ερυθρού Σταυρού (International Committee of the Red Cross -ICRC). Ένα χρόνο αργότερα, µε την παρότρυνση των πέντε ιδρυτικών µελών της Επιτροπής, η ελβετική κυβέρνηση συγκάλεσε στη Γενεύη Διπλωµατική Διάσκεψη, οι εργασίες της οποίας οδήγησαν στην υπογραφή της Σύµβασης της Γενεύης του 1864 «Για τη βελτίωση της κατάστασης των τραυµατιών του στρατού ξηράς στο πεδίο της µάχης» (Convention for the Amelioration of the Condition of the Wounded in Armies in the Field, Geneva, 22 August 1864), η οποία περιελάµβανε δέκα (10) µόλις άρθρα. 23 Η Σύµβαση αυτή, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία του ανθρώπου, κωδικοποίησε και ενδυνάµωσε µε τη µορφή πολυµερούς συνθήκης, παλαιότερους, αποσπασµατικούς και διάσπαρτους κανόνες και έθιµα πολέµου, για την προστασία των θυµάτων µιας ένοπλης σύρραξης και εκείνων που τους φροντίζουν. Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, ακολούθησαν η Διακήρυξη της Αγίας Πετρούπολης του 1868 (Declaration Renouncing the Use, in Time of War, of Explosive Projectiles Under 400 Grammars Weight, St. Petersburg, 29 November/11 December 1868), µε την οποία απαγορεύτηκε η χρήση συγκεκριµένων εκρηκτικών όπλων κατά τη διάρκεια του πολέµου και καθιερώθηκε έτσι συµβατικά η αρχή της απαγόρευσης χρήσης όπλων και µέσων που προκαλούν µη αναγκαίο πόνο, και η Διακήρυξη των Βρυξελλών του 1874 (Project of an International Declaration Concerning the Laws and Customs of War, Brussels, 27 August 1874), σχετικά µε τους νόµους και τα έθιµα του πολέµου, το κείµενο της οποίας όµως δεν επικυρώθηκε τελικά και έτσι παρέµεινε «σχέδιο», οι οποίες και συνέβαλαν σηµαντικά στην τελική διαµόρφωση των κανόνων του Δικαίου των Ενόπλων Συγκρούσεων. Στη συνέχεια, συγκλήθηκαν δύο Διεθνείς Διασκέψεις εξαιρετικά σηµαντικές για την κωδικοποίηση των κανόνων ενός διεθνώς αποδεκτού «Δικαίου του Πολέµου». Πρόκειται για τις Διασκέψεις Ειρήνης της Χάγης του 1899 και 1907, οι οποίες µε την υιοθέτηση τριών (3) Διακηρύξεων και τριών (3) Συµβάσεων η πρώτη και µίας (1) Διακηρύξεως και δεκατριών (13) Συµβάσεων η δεύτερη, κωδικοποίησαν όλους τους διάσπαρτους µέχρι τότε εθιµικά αναγνωρισµένους κανόνες σχετικά µε τους τρόπους και τα µέσα διεξαγωγής ενός πολέµου. Έπρεπε όµως να µεσολαβήσουν δύο παγκόσµιοι πόλεµοι µε τις αγριότητες και τις τεράστιες απώλειες σε ανθρώπινες ζωές που αυτοί συνεπάγονταν, για να καθιερωθεί τελικά µέσα από διεθνή συµβατικά κείµενα ο όρος Ανθρωπιστικό Δίκαιο, µε την υπογραφή των τεσσάρων Συµβάσεων της Γενεύης τον Αύγουστο του 1949, οι οποίες αποτελούν και τον κορµό του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου που εφαρµόζεται στις ένοπλες συγκρούσεις. 24 Οι τέσσερις Συµβάσεις της Γενεύης του 1949, αποτέλεσαν ένα σύνολο κανόνων που φάνηκε να καλύπτει τις µέχρι τότε ανάγκες µιας ένοπλης σύγκρουσης. Με την εξέλιξη όµως των µέσων αλλά και του τρόπου διεξαγωγής των εχθροπραξιών, ανέκυψε η ανάγκη δηµιουργίας ενός καινούργιου πλαισίου συµβατικών κανόνων, 25 που οδήγησε, µετά από δύο δεκαετίες περίπου, στη σύγκληση µιας νέας Διπλωµατικής Διάσκεψης, επίσης στη Γενεύη. Αποτέλεσµα της νέας αυτής Διάσκεψης ήταν η υιοθέτηση το 1977, δύο Πρόσθετων Πρωτοκόλλων, συµπληρωµατικών των Συµβάσεων της Γενεύης του Το Πρόσθετο Πρωτόκολλο Ι περιλαµβάνει κανόνες που καλύπτουν «διεθνείς ένοπλες συγκρούσεις» ενώ το Πρόσθετο Πρωτόκολλο ΙΙ, κανόνες που ρυθµίζουν µε ανάλογο τρόπο ζητήµατα «µη διεθνών ενόπλων συγκρούσεων». 26 Έτσι µε την υπογραφή των δύο Πρόσθετων Πρωτοκόλλων του 1977, συµπληρώθηκαν οι Συµβάσεις της Γενεύης του 1949 και διαµορφώθηκε ένα σηµαντικό corpus αρχών και κανόνων, αυτό του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου (ΔΑΔ) που εφαρµόζεται στις ένοπλες συρράξεις, το οποίο υπαγορεύει τη συµπεριφορά των αντιµαχοµένων µερών κατά τη διάρκεια µιας ένοπλης σύρραξης, τόσο σε σχέση µε τον περιορισµό των µέσων και µεθόδων εχθροπραξιών, όσο και σε σχέση µε την προστασία των θυµάτων των ένοπλων συγκρούσεων, είτε µαχητών είτε αµάχων είτε αιχµαλώτων. 23. Η Σύµβαση αυτή, υπογράφτηκε από τα συµβαλλόµενα µέρη στις 22 Αυγούστου 1864 και είναι αξιοσηµείωτο το γεγονός ότι τον επόµενο χρόνο, και συγκεκριµένα στις 17 Ιανουαρίου 1865, κυρώθηκε µε νόµο από το ελληνικό κράτος. 24. Οι τέσσερις Συµβάσεις της Γενεύης του 1949, κυρώθηκαν από την Ελλάδα µε το Ν 3481 «Περί κυρώσεως των Συµβάσεων της Γενεύης της 12ης Αυγούστου 1949», στις / , που δηµοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α 3/ Για τους λόγους που επέβαλαν την αναβάθµιση και συµπλήρωση των κανόνων που περιλαµβάνονταν στις Συµβάσεις της Γενεύης του 1949, σχετικά µε την προστασία των θυµάτων µιας ένοπλης σύρραξης και εκείνων που προσφέρουν συνδροµή σε αυτά, αλλά και την ανανέωση των κανόνων που περιέχονταν στις Συµβάσεις της Χάγης του 1899 και 1907, σχετικά µε τα µέσα διεξαγωγής της µάχης, βλ. Οικονοµίδη Κ.Π., Θέµατα Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή 1999, σελ. 326 επ. 26. Για το πλήρες περιεχόµενο των Συµβάσεων της Γενεύης του 1949 και των δύο Πρόσθετων σε αυτές Πρωτοκόλλων του 1977, βλ. Περράκη Σ., Μαρούδα Μ.-Ντ., (επιµ.) Ένοπλες Συρράξεις και Διεθνές Ανθρωπιστικό δίκαιο, εκδόσεις Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα- Κοµοτηνή 2001.

6 6 ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) Ε. ΓΙΑΡΕΝΗΣ 4. Εννοιολογικές οµοιότητες µεταξύ Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου και Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων Μετά από τη σύντοµη καταγραφή της προέλευσης των δύο σηµαντικών αυτών τµηµάτων του διεθνούς δικαίου που προηγήθηκε, µπορούµε πλέον να προβούµε στην εξέταση των εννοιολογικών οµοιοτήτων µεταξύ τους. Από µία άποψη, η οποία σχετίζεται ξεκάθαρα µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα και βασίζεται στο σεβασµό, σε κάθε περίπτωση, της ανθρώπινης ζωής και της ευηµερίας των ανθρώπων, η χρήση ένοπλης βίας αποτελεί από µόνη της παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Αυτό είχε δηλωθεί ήδη από το 1968, στη διάσκεψη για τα Ανθρώπινα Δικαιώµατα της Τεχεράνης ως εξής: «Η ειρήνη είναι ο αναγκαίος όρος που προϋποτίθεται για την πλήρη τήρηση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και ο πόλεµος είναι η άρνησή τους». 27 Στη διάσκεψη αυτή συστήθηκε η περαιτέρω εξέλιξη του ανθρωπιστικού δικαίου, προκειµένου να εξασφαλιστεί η καλύτερη δυνατή προστασία των θυµάτων των ενόπλων συγκρούσεων. Το γεγονός αυτό αποτελούσε εποµένως αναγνώριση ότι το ανθρωπιστικό δίκαιο αποτελεί έναν αποτελεσµατικό µηχανισµό για την προστασία των δικαιωµάτων του ανθρώπου κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων και ότι µία τέτοια προστασία παραµένει απαραίτητη, καθώς δυστυχώς, η νοµική απαγόρευση της χρήσης ένοπλης βίας για την επίλυση των διαφορών, στην πραγµατικότητα δεν έχει καταφέρει να σταµατήσει ούτε στις µέρες µας τις ένοπλες συγκρούσεις. Ένα βασικό ζήτηµα που ανακύπτει εδώ είναι εάν το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωµάτων µπορεί να εφαρµοστεί σε κάθε περίπτωση, κατά συνέπεια και κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων, µε δεδοµένο ότι φιλοσοφική βάση του αποτελεί η παραδοχή ότι οι άνθρωποι ως τέτοιοι, απολαµβάνουν πάντοτε τα δικαιώµατα αυτά, χωρίς εξαίρεση. Βέβαια τα δικαιώµατα του ανθρώπου συνεχίζουν να ισχύουν και σε περιπτώσεις ενόπλων συγκρούσεων, όµως εδώ παρουσιάζεται µία δυσκολία, όσον αφορά στις συµβάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, καθώς οι περισσότερες από αυτές επιτρέπουν στα συµβαλλόµενα µέρη να παρεκκλίνουν από τις περισσότερες προβλέψεις τους σε καιρό πολέµου, µε εξαίρεση τα δικαιώµατα που καλούνται συνήθως δικαιώµατα «σκληρού πυρήνα», εκείνα δηλαδή τα οποία όλες οι συµβάσεις απαριθµούν ως µη-διαπραγµατεύσιµα. 28 Αυτά είναι το δικαίωµα στη ζωή, η απαγόρευση των βασανιστηρίων και κάθε άλλης απάνθρωπης συµπεριφοράς, η απαγόρευση της δουλείας και η απαγόρευση αναδροµικής ισχύος των ποινικών κανόνων και ποινών. Εντούτοις, και τα υπόλοιπα ανθρώπινα δικαιώµατα δεν παύουν να ισχύουν, θα πρέπει εποµένως να γίνονται σεβαστά, εφ όσον αυτό είναι δυνατό κατά τις περιστάσεις. Η νοµολογία και η πρακτική που υιοθετείται από τους µηχανισµούς εφαρµογής των ανθρωπίνων δικαιωµάτων έχουν τονίσει τη σηµασία του γεγονότος αυτού, και ειδικότερα, τη δυνατότητα συνεχούς εφαρµογής ορισµένων δικαστικών εγγυήσεων που είναι απαραίτητες προκειµένου να παρέχεται η αναγκαία προστασία των δικαιωµάτων «σκληρού πυρήνα». Η συµµόρφωση µε τους κανόνες του ανθρωπιστικού δικαίου σε περιόδους ενόπλων συγκρούσεων, έχει ως συνέπεια µία αποτελεσµατική προστασία των πιο ουσιαστικών ανθρωπίνων δικαιωµάτων, τόσο αυτών του «αστικού» όσο και του «κοινωνικού-οικονοµικού» τύπου. Η σηµαντικότερη διαφορά µε το δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωµάτων είναι ότι το ανθρωπιστικό δίκαιο δεν διατυπώνεται ως µία σειρά δικαιωµάτων αλλά περισσότερο ως µία σειρά καθηκόντων, στα οποία οι µαχητές οφείλουν να συµµορφώνονται κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Αυτό έχει ένα πολύ συγκεκρι- µένο πλεονέκτηµα από την άποψη της νοµικής θεωρίας, δεδοµένου ότι το ανθρωπιστικό δίκαιο δεν υπόκειται στο είδος των επιχειρηµάτων που εξακολουθούν να εµποδίζουν την εφαρµογή των οικονοµικών και κοινωνικών δικαιωµάτων σε εµπόλεµες περιόδους. Αµέσως παρακάτω θα γίνει προσπάθεια να εξεταστούν οι σηµαντικότερες από τις προβλέψεις του ανθρωπιστικού δικαίου, οι οποίες τείνουν προς την κατεύθυνση αποτελεσµατικής προστασίας των βασικότερων ανθρωπίνων δικαιωµάτων κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων. Όπως συµβαίνει και στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, έτσι και το ανθρωπιστικό δίκαιο βασίζεται στην προϋπόθεση ότι η προστασία η οποία χορηγείται στα θύµατα µίας ένοπλης σύγκρουσης θα πρέπει να παρέχεται χωρίς οποιασδήποτε µορφής διάκριση. Αυτό αποτελεί έναν τόσο θεµελιώδη κανόνα του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων που διευκρινίζεται όχι µόνο στο Χάρτη των Ηνωµένων Εθνών αλλά και σε όλες τις σχετικές διεθνείς συµβάσεις. Ένα από τα πολλά σχετικά παραδείγµατα στις συµβάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου από την άλλη, αποτελεί η διατύπωση του άρθρου 27 της τέταρτης Σύµβασης της Γενεύης του 1949: «... όλα τα προστατευόµενα πρόσωπα θα τυγχάνουν της ίδιας φροντίδας από το µέρος στη σύγκρουση στην εξουσία του οποίου βρίσκονται, χωρίς οποιαδήποτε δυσµενή διάκριση βασισµένη, ειδικότερα, στη φυλή, τη θρησκεία ή την πολιτική άποψη». Με δεδοµένο τον προφανή κίνδυνο για τη ζωή κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων, µεγάλο µέρος του ανθρωπιστικού δικαίου αφιερώνεται στην προστασία της, έχοντας κατά συνέπεια άµεση ευεργετική επίδραση επί του βασικού ανθρώπινου δικαιώµατος στη ζωή. Τα θύµατα του πολέµου, δηλ. τα πρόσωπα εκείνα τα οποία βρίσκονται άµεσα στην κυριαρχική εξουσία του εχθρού, δεν επιτρέπεται να δολοφονηθούν, καθώς προστατεύονται από τις Συµβάσεις της Γενεύης του 1949, µε επέκταση της παρεχόµενης προστασίας στο Πρώτο Πρόσθετο σε αυτές Πρωτόκολλο του 1977, το οποίο κυρώθηκε από τη χώρα µας µε το Ν 1786/1988 (ΦΕΚ Α 125). 29 Είναι βέβαια προφανές, ότι 27. Βλ. το σχετικό Ψήφισµα, Resolution XXIII Human Rights in Armed Conflicts, που υιοθετήθηκε από τη Διεθνή Διάσκεψη για τα Ανθρώπινα Δικαιώµατα της Τεχεράνης (International Conference on Human Rights, Tehran, 12 May 1968). 28. Βλ. σχετ. Doswald-Beck L., Vité S., International Humanitarian Law and Human Rights Law, International Review of the Red Cross, no 293 (1993), σελ Βλ. περισσότερα εις Περράκη Σ. (επιµ.), Το νέο Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο των Ενόπλων Συγκρούσεων - Τα Πρωτόκολλα της Γενεύης του 1977, εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κοµοτηνή 1989.

7 ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ & ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) 7 οι ζωές των µαχητών δεν µπορούν να προστατευθούν ενώ αυτοί ακόµα µάχονται. Εντούτοις, το ανθρωπιστικό δίκαιο δεν σιωπά συνολικά ακόµα και σε αυτές τις περιπτώσεις, καθώς µία από τις βασικές αρχές του, η οποία σχετίζεται µε την απαγόρευση της χρήσης όπλων που µπορούν να προκαλέσουν περιττό τραυµατισµό ή µη αναγκαίο πόνο, απαγορεύει τη χρήση εκείνων των όπλων που προκαλούν υπερβολικά υψηλό ποσοστό θανάτου µεταξύ των στρατιωτών. 30 Όσον αφορά στους αµάχους, εθιµικός κανόνας του δικαίου του πολέµου, ήδη από τον 19ο αιώνα, απαιτούσε να µην γίνονται στόχοι των εχθροπραξιών, και συνακόλουθα, η στρατιωτική τακτική της εποχής καθιστούσε την απαίτηση αυτή πιθανή, αφού οι άµαχοι δεν επηρεάζονταν, τουλάχιστον άµεσα, τόσο από τις εχθροπραξίες, αλλά περισσότερο από λιµό λ.χ. κατά τη διάρκεια πολιορκιών, ή από την έλλειψη των απαραίτητων για επιβίωση πόρων, λόγω της χρήσης αυτών από τα στρατεύµατα, είτε εχθρικά, είτε φιλικά. Εντούτοις, οι στρατιωτικές εξελίξεις στον εικοστό αιώνα, ειδικότερα η εκτενής χρήση αεροπορικών βοµβαρδισµών και οι ρίψεις πυραύλων, έθεσαν σε διακινδύνευση τον εθιµικό αυτό κανόνα πολέµου. Έτσι, η σηµαντικότερη συµβολή του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου Ι του 1977, είναι η προσεκτική οριοθέτηση του τι µπορεί να γίνει κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών προκειµένου να επηρεαστεί κατά το δυνατόν λιγότερο από αυτές ο άµαχος πληθυσµός. Η ισορροπία µεταξύ στρατιωτικής αναγκαιότητας από τη µία και ανθρωπιστικών αναγκών από την άλλη, όπως είχε καταγραφεί π.χ. στον Κώδικα Lieber, 31 συνεχίζει να αποτελεί µία από τις βάσεις του ανθρωπιστικού δικαίου, αφού στο Πρωτόκολλο Ι του 1977, επιβεβαιώνεται ο περιορισµός των επιθέσεων αποκλειστικά σε στρατιωτικούς στόχους (military objectives), αλλά και ο καθορισµός του τι σηµαίνει στρατιωτικός στόχος (βλ. άρθρα 48 και 52 του Πρωτοκόλλου). Λαµβάνοντας µάλιστα υπόψη την ύπαρξη περιπτώσεων ενδεχόµενης απώλειας ζωής αµάχων, ο καθορισµός των στρατιωτικών στόχων έγινε υπό τον όρο της αρχής της αναλογικότητας [principle of proportionality - βλ. άρθρο 52 (5) (β)]. Στο προαναφερόµενο Πρωτόκολλο, παρέχεται ιδιαίτερη προστασία της ζωής, µε τρόπο που υπερβαίνει ίσως ακόµη και το παραδοσιακό αστικό δικαίωµα στη ζωή. Συγκεκριµένα, αφενός απαγορεύεται ο λιµός των πολιτών ως µέθοδος εχθροπραξίας και ειδικότερα η καταστροφή των µέσων επιβίωσής τους (βλ. άρθρο 54), και αφετέρου, διασφαλίζονται τα µέσα για την πιθανότητα επιβίωσής τους, µε την πρόβλεψη δήλωσης καθορισµού ειδικών ζωνών, οι οποίες µη περιέχοντας κανένα στρατιωτικό στόχο, δεν επιτρέπεται να δεχτούν επίθεση (βλ. άρθρα 14 και 15 της Τέταρτης Συµβάσεως της Γενεύης του 1949 και άρθρα 59 και 60 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου Ι του 1977). Θα πρέπει ακόµη να σηµειωθεί ότι στις διατάξεις των Συµβάσεων της Γενεύης και των πρόσθετων σε αυτές Πρωτοκόλλων, ορίζεται ότι οι τραυµατίες θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να τυγχάνουν της απαιτούµενης ιατρικής φροντίδας, πρόβλεψη η οποία στις συµβάσεις των ανθρωπίνων δικαιωµάτων θα ενέπιπτε στην κατηγορία των οικονοµικών και κοινωνικών δικαιωµάτων. Επίσης, οι Συµβάσεις της Γενεύης και τα Πρωτόκολλά τους διευκρινίζουν µε ιδιαίτερες λεπτο- µέρειες τις συνθήκες εκείνες που απαιτούνται προκειµένου να διατηρηθεί η ζωή σε ένα κατ ελάχιστον ανεκτό όριο κατά τη διάρκεια µίας ένοπλης σύγκρουσης. Οι συνθήκες διαβίωσης που απαιτούνται π.χ., για τους αιχµαλώτους πολέµου περιγράφονται στην Τρίτη Σύµβαση της Γενεύης και παρόµοιες απαιτήσεις καθορίζονται επίσης για εκείνους τους αµάχους, οι οποίοι τίθενται υπό περιορισµό σε µια κατεχόµενη περιοχή. Όσον αφορά στον ευρύτερο πληθυσµό µίας περιοχής, η δύναµη κατοχής απαιτείται να εξασφαλίζει ότι οι εκεί διαβιούντες θα έχουν τα απαραίτητα µέσα επιβίωσης και οφείλει να δέχεται ακόµη και αποστολές βοήθειας από το εξωτερικό για να επιτύχει, εάν κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο, το σκοπό αυτό. 32 Υπάρχουν επίσης προβλέψεις για την ανακούφιση του πληθυσµού των συµβαλλόµενων µερών, αλλά δεν είναι τόσο απόλυτες όσο εκείνες που ισχύουν στα κατεχόµενα εδάφη (βλ. άρθρο 23 Τέταρτης Σύµβασης της Γενεύης και 70 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου Ι), προβλέψεις οι οποίες επίσης θα ταξινοµούνταν στο δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ως «οικονοµικά και κοινωνικά» δικαιώµατα. Σε αυτήν την επιλογή των προβλέψεων του ανθρωπιστικού δικαίου, που σχετίζονται µε το δικαίωµα στη ζωή, θα πρέπει να σηµειώσουµε τις διατάξεις που επιβάλουν περιορισµούς στην επιβολή της ποινής του θανάτου, ειδικότερα µε την απαίτηση καθυστέρησης τουλάχιστον έξι µηνών µεταξύ της καταδικαστικής απόφασης και της εκτέλεσής της, µε το να επιτρέπεται η εµπλοκή εποπτικών µηχανισµών, και µε το να απαγορεύεται η ποινή του θανάτου σε πρόσωπα κάτω των δεκαοχτώ ετών ή στις έγκυες γυναίκες ή τις µητέρες µικρών παιδιών. Επίσης προβλέπεται ότι µια δύναµη κατοχής δεν µπορεί να επιβάλει την ποινή του θανάτου στο έδαφος µίας χώρας η οποία την έχει καταργήσει (βλ. άρθρα 68 και 75 της Τέταρτης Σύµβασης της Γενεύης) Η απαγόρευση χρήσης τέτοιων όπλων είχε βέβαια διατυπωθεί για πρώτη φορά στη Διακήρυξη της Αγ. Πετρούπολης του Βλ. σήµερα το άρθρο 35 β του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου Ι του Τον οποίο συνέταξε ο Καθηγητής Francis Lieber, και κυκλοφόρησε στις ως «Οδηγίες για τους Διοικητές των στρατευµάτων των ΗΠΑ στο πεδίο της µάχης» (Instructions for the Government of Armies of the United States in the Field). 32. Βλ. άρθρο 55 της Τέταρτης Σύµβασης της Γενεύης του 1949 και άρθρο 69 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου Ι του Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η θανατική ποινή στη χώρα µας, µετά και από την κύρωση του 6ου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ (το οποίο όριζε ότι ένα Κράτος µπορεί να προβλέπει στη νοµοθεσία του την ποινή αυτή αποκλειστικά για πράξεις που διαπράττονται σε καιρό πολέµου ή επικείµενου κινδύνου πολέµου) παρέµενε σε ισχύ εντός του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα (ΣΠΚ), περιβαλλόµενη µε σχετική συνταγµατική κάλυψη, υπό τον περιορισµό όµως της διαζευκτικής πρόβλεψής της µε την ποινή της ισόβιας κάθειρξης, και µόνο για στρατιωτικά κακουργήµατα τελούµενα σε πολεµική περίοδο. Τελικά, µε το Ν 3289/2004 (ΦΕΚ Α 227/ ), κυρώθηκε και από τη χώρα µας το 13ο Πρωτόκολλο της ΕΣΔΑ, σύµφωνα µε τις διατάξεις του οποίου καταργήθηκε η θανατική ποινή σε όλες τις περιπτώσεις, χωρίς πρόβλεψη εξαίρεσης όπως συνέβαινε στο 6ο Πρωτόκολλο, µε συνέπεια τη συνακόλουθη κατάργηση ή τροποποίηση των άρθρων του ΣΠΚ που προέβλεπαν σχετικά. Βλ. σχετ. Γιαρένη Ε., Κύρωση του 13ου Πρωτοκόλλου στην Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την Προάσπιση των Δικαιωµάτων του Ανθρώπου και των Θεµελιωδών Ελευθεριών και Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας, ΠοινΔικ 2005, 7 επ.

8 8 ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) Ε. ΓΙΑΡΕΝΗΣ Θα πρέπει τέλος να σηµειωθεί ότι ένα από τα λεγόµενα δικαιώµατα σκληρού πυρήνα, είναι ότι κανένας δεν επιτρέπεται να υποβληθεί σε βασανιστήρια ή σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική µεταχείριση ή τιµωρία. Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο περιέχει επίσης µιαν απόλυτη απαγόρευση εκδήλωσης τέτοιας συµπεριφοράς, και όχι µόνο δηλώνει αυτήν την απαγόρευση ρητά σε όλες τις κατάλληλες θέσεις 34 αλλά πηγαίνει ακόµη παραπέρα, δεδοµένου ότι το µεγαλύτερο µέρος των Συµβάσεων της Γενεύης αποτελεί στην ουσία µια λεπτο- µερή περιγραφή για το πώς µπορεί να τύχουν ανθρωπιστικής µεταχείρισης τα θύµατα των ενόπλων συγκρούσεων. Όσον αφορά στην απαγόρευση της δουλείας, αυτή καθορίζεται ρητά στο Πρόσθετο Πρωτόκολλο ΙΙ του 1977 [βλ. άρθρο 4 (2) (f)]. Έχει ενδιαφέρον να σηµειωθεί ότι αυτή η απαγόρευση είχε καθιερωθεί στο εθιµικό δίκαιο του πολέµου, όπως απεικονίζεται στα σχετικά µε τη µεταχείριση των αιχµαλώτων του πολέµου άρθρα του Κώδικα Lieber, σύµφωνα µε τα οποία απαγορευόταν οι αιχµάλωτοι να θεωρηθούν ως ιδιοκτησία εκείνων που τους συνέλαβαν και στις προβλέψεις γύρω από τη µεταχείριση του άµαχου πληθυσµού σε κατεχόµενο έδαφος. 35 Στους κανόνες του ανθρωπιστικού δικαίου, δίνεται επίσης ιδιαίτερη σηµασία στην προστασία και το σεβασµό της θρησκευτικής πίστης, καθώς προβλέπεται ότι οι αιχµάλωτοι πολέµου και οι τιθέµενοι υπό κράτηση πολίτες µπορούν να ασκήσουν ελεύθερα τα θρησκευτικά τους καθήκοντα (βλ. άρθρο 34 της Τρίτης Σύµβασης της Γενεύης και άρθρα 27 και 38 (3) της Τέταρτης Συµβάσεως της Γενεύης, καθώς και άρθρα της Τρίτης Σύµβασης της Γενεύης και άρθρα 58 και 93 της Τέταρτης Σύµβασης της Γενεύης). 5. Συµπερασµατικές παρατηρήσεις Η παραπάνω συνοπτική εξέταση των κανόνων του ανθρωπιστικού δικαίου, οι οποίοι σχετίζονται µε την προστασία κάποιων βασικών ανθρωπίνων δικαιωµάτων, δεν αποτελεί βέβαια έναν πλήρη κατάλογο των τρόπων µε τους οποίους το ανθρωπιστικό δίκαιο επικαλύπτει τοµείς του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων σε περιόδους ενόπλων συγκρούσεων. Θα πρέπει εντούτοις να σηµειωθεί ότι υπάρχει ένας αριθµός ανθρωπίνων δικαιωµάτων, όπως το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι και άλλα πολιτικά δικαιώµατα, τα οποία δεν συµπεριλαµβάνονται στο ανθρωπιστικό δίκαιο, καθώς δεν θεωρούνται ως αποφασιστικής σηµασίας για την προστασία από τους ιδιαίτερους κινδύνους των ενόπλων συγκρούσεων. Επίσης θα πρέπει να σηµειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι η αυτόνοµη ανάπτυξη των δύο αυτών κλάδων του διεθνούς δικαίου περιορίζει την επιρροή που µπορεί να έχει ο ένας στον άλλο, η εννοιολογική σύγκλισή τους, όπως περιγράφεται παραπάνω, καθιστά ωστόσο την καθιέρωση ορισµένων στενότερων δεσµών µεταξύ τους απολύτως κατανοητή, και ίσως απαραίτητη. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του περιεχοµένου του κοινού άρθρου 3 των τεσσάρων Συµβάσεων της Γενεύης, το οποίο αποτελεί ουσιαστικά µία «µικροσκοπική σύµβαση» µέσα στις Συµβάσεις, καθορίζοντας τους βασικούς κανόνες που θα πρέπει τα κράτη να σέβονται όταν συγκρούονται µε ένοπλες οµάδες εντός του εδάφους τους. Το άρθρο λοιπόν αυτό, αποκλίνει από τον παραδοσιακό τρόπο προσέγγισης του ανθρωπιστικού δικαίου το οποίο, σε γενικές γραµµές, δεν ασχολείται µε τις σχέσεις µεταξύ ενός κράτους και ατόµων που ανήκουν σε αυτό. Τέτοιες προβλέψεις θα συνδέονταν ευκολότερα µε το πεδίο ρύθµισης του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, το οποίο το 1949, όταν δηλαδή υιοθετούνταν οι Συµβάσεις της Γενεύης, είχε µόλις κάνει την είσοδό του στο διεθνές δίκαιο µε την αναφορά στα ανθρώπινα δικαιώµατα το 1945, στο Χάρτη του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών και µε την υιοθέτηση της Οικουµενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων τρία χρόνια αργότερα, το Κατά τη διάρκεια της Διεθνούς Διάσκεψης σχετικά µε τα Ανθρώπινα Δικαιώµατα που πραγµατοποιήθηκε στην Τεχεράνη το 1968 (International Conference on Human Rights, Tehran, 12 May 1968), τα Ηνωµένα Έθνη εξέτασαν για πρώτη φορά την εφαρµογή των ανθρωπίνων δικαιωµάτων κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων. Η Διάσκεψη ενέκρινε ένα ψήφισµα προσκαλώντας το Γενικό Γραµµατέα των Ηνωµένων Εθνών να εξετάσει την ανάπτυξη του ανθρωπιστικού δικαίου και να λάβει µέτρα ώστε να προωθηθεί ο σεβασµός του. Το ανθρωπιστικό δίκαιο βρήκε τότε µία νέα κατεύθυνση, πέρα από τη συνηθισµένη πορεία ανάπτυξής του και έκανε ένα νέο άνοιγµα µέσα στον Οργανισµό ΗΕ, ο οποίος το είχε παραµελήσει µέχρι τότε, σε αντίθεση µε το δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωµάτων, στο οποίο είχε δείξει εξαρχής ιδιαίτερη προσοχή. Αυτή η σύγκλιση που άρχισε το 1968 συνεχίστηκε αργά κατά τη διάρκεια των χρόνων και είναι ακόµα υπό εξέλιξη σήµερα. Τα διεθνή κείµενα σχετικά µε τα ανθρώπινα δικαιώµατα εκφράζουν όλο και περισσότερο τυπικές ιδέες και έννοιες του ανθρωπιστικού δικαίου, ενώ το αντίστροφο φαινόµενο, αν και αρκετά σπανιότερο, έχει επίσης εµφανιστεί. Γενικότερα βέβαια, το χάσµα το οποίο υπάρχει ακόµα σήµερα µεταξύ του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και του ανθρωπιστικού δικαίου, παρουσιάζει µία τάση συνεχούς µείωσης, καθώς η επίδραση του ενός στο άλλο, είναι διαρκής και εξαιρετικά γόνιµη. 36 Η διατύπωση λ.χ. του άρθρου 75 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου Ι του 1977, το οποίο τιτλοφορείται «Θεµελιώδεις Εγγυήσεις», στην πραγµατικότητα φαίνεται ότι εµπνεύστηκε από τα σηµαντικότερα µέχρι τότε κείµενα ανθρωπίνων δικαιωµάτων, καθώς σε αυτό καθορίζεται η αρχή της µη-διάκρισης, οι βασικές απαγορεύσεις σχετικά µε τη φυσική και διανοητική υγεία των ατόµων, η απαγόρευση της αυθαίρετης κράτησης και η παροχή ουσιαστικών νοµικών εγγυήσεων. 37 Το ίδιο πράγµα θα µπορούσε να ειπωθεί για τα άρθρα 4, 5 και 6 του Πρόσθετου Πρωτοκόλλου ΙΙ του 1977, 34. Το κοινό άρθρο 3 των Συµβάσεων της Γενεύης π.χ., απαγορεύει «τη βία εναντίον της ζωής, ειδικότερα τη δολοφονία όλων των ειδών, τον ακρωτηριασµό, τη σκληρή µεταχείριση και τα βασανιστήρια». 35. Βλ. ειδικότερα άρθρα 42, 43 και 74 του Κώδικα Lieber, εις Doswald-Beck L., Vité S., International Humanitarian Law and Human Rights Law, ό.π., σελ , υποσηµ. 45 και Βλ. σχετ. Mecron T., The protection of the human person under human rights law and humanitarian law, Bulletin of Human Rights 91/1, United Nations, New York, Βλ. σχετ. εις Περράκη Σ./Μαρούδα Μ.-Ντ., Ένοπλες Συρράξεις και Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Αθήνα- Κοµοτηνή 2001, σελ

9 ΔΙΚΑΙΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ & ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΠοινΔικ 1/2008 (ΕΤΟΣ 11ο) 9 το οποίο εφαρµόζεται σε καταστάσεις µη-διεθνών ένοπλων συγκρούσεων. Ένα άλλο παράδειγµα αποτελεί η Σύµβαση του 1989 σχετικά µε τα Δικαιώµατα του Παιδιού. Η διαδικασία υιοθέτησής της, η ουσία των κανόνων που θεσπίζει και ο ενσωµατωµένος µηχανισµός για την εφαρµογή της, σαφώς δείχνουν ότι ανήκει στην οικογένεια των συµβάσεων των ανθρωπίνων δικαιωµάτων. Αυτό ωστόσο δεν την εµποδίζει, να εισχωρήσει θα λέγαµε, στο χώρο του ανθρωπιστικού δικαίου, πράγµα που συµβαίνει στο άρθρο 38 αυτής, το οποίο αφ ενός µεν κάνει µια γενική αναφορά στις διατάξεις του ανθρωπιστικού δικαίου που σχετίζονται µε τα παιδιά, αφ ετέρου δε, καθορίζει τους κανόνες που ισχύουν σε περίπτωση ενόπλων συγκρούσεων. 38 Στις µέρες µας, τα σχετιζόµενα µε την εξέταση της αλληλεπίδρασης και αλληλοσυµπλήρωσης ή ακόµη και της αλληλοεπικάλυψης των δύο αυτών κλάδων του διεθνούς δικαίου, αποτελούν ζητήµατα ιδιαίτερης σηµασίας, όπως προκύπτει και από τη σχετική νοµολογιακή ενασχόληση του ΕΔΔΑ. 39 Το Δικαστήριο έχει δώσει δείγµατα των προθέσεών του, να εξετάζει µεν τα ζητήµατα που ανακύπτουν στο πλαίσιο των ρυθµίσεων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου, να εµφανίζεται όµως επίσης απρόθυµο να επικαλεσθεί τις διατάξεις του ευθέως, καθώς δεν φαίνεται να είναι πρόθυµο να τις αξιοποιήσει ώστε να θεµελιώσει τη δικαιοδοσία του ακόµη και για ενέργειες κρατών-µερών της ΕΣΔΑ, οι οποίες τελούνται εκτός των ορίων της επικράτειάς τους και συνιστούν παραβάσεις τόσο του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, όσο και των προβλέψεων της ΕΣΔΑ. Πάντως, σε κάθε περίπτωση δεν θα πρέπει να ξεχνάµε, ότι ο σηµαντικότερος παράγοντας για την προστασία του ανθρώπου και των δικαιωµάτων του σε κάθε περίσταση, είτε σε ειρηνική είτε σε πολεµική περίοδο, είναι πάντοτε ο ίδιος ο άνθρωπος. 40 Από µόνος του, ποτέ κανένας κανόνας δεν θα πετύχει πολλά στο συγκεκριµένο πλαίσιο προστασίας, ιδίως κατά τη διάρκεια των ενόπλων συγκρούσεων, από τη στιγµή µάλιστα κατά την οποία πάντοτε σε τέτοιες περιπτώσεις έρχονται στο προσκήνιο ζητήµατα που αφορούν στα διεθνή, αντικρουόµενα τις περισσότερες φορές, συµφέροντα και γενικότερα σε θέµατα διεθνούς ισορροπίας και πολιτικής. Ίσως η εδραίωση µίας βαθιά ανθρωπιστικής κουλτούρας, µε την κατάλληλη διάδοση, ταυτοχρόνως, των προβλέψεων των σχετικών διεθνών κειµένων, τόσο του ανθρωπιστικού δικαίου, όσο και του δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωµάτων θα µπορέσει να εξασφαλίσει κάποτε τη δυνατότητα απαρέγκλιτης εφαρµογής τους στην πράξη 38. Βλ. Convention on the Rights of the Child, Human Rights in International Law, Basic Texts, Council of Europe, Strasbourg Για την εξέταση της οποίας βλ. Κύρκο Σ., Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο και Δίκαιο Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων: σχέσεις αµοιβαίου αποκλεισµού ή αλληλοσυµπλήρωσης; ό.π., σελ επ. (διαθέσιµο και στην ηλεκτρονική διεύθυνση Έχει ειπωθεί άλλωστε ότι «πέρα από τους θεούς, και σίγουρα έπειτα από αυτούς, ο ίδιος ο άνθρωπος είναι αυτός που µπορεί να δώσει τη µεγαλύτερη βοήθεια στον άνθρωπο» ( proxime autem et secundum deos homines hominibus maxime utiles esse possunt ). Βλ. Κικέρων, De officiis (Περί Καθηκόντων), 2, 11.

Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Πράξεων Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Νομολογία - Λημματικός Κατάλογος

Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Πράξεων Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Νομολογία - Λημματικός Κατάλογος λευκή σελίδα λευκή σελίδα Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Πράξεων Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου Νομολογία - Λημματικός Κατάλογος Θεσσαλονίκη 2013 Π. Νάσκου - Περράκη & Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας Θεσσαλονίκη

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών.

Άρθρο 1. Άρθρο 2. Άρθρο 3. Άρθρο 4. Επίσημα κείμενα και διδακτικό υλικό. Ορισμός του παιδιού. Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Ορισμός του παιδιού Παιδί θεωρείται ένα άτομο κάτω των 18 ετών. Άρθρο 1 Απαγόρευση διακρίσεων Κάθε παιδί πρέπει να αντιμετωπίζεται χωρίς διακρίσεις λόγω χρώματος, φύλου, γλώσσας, θρησκείας, άποψης, χώρας

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης

Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α. Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Αριστείδης Ν. Χατζής Αναπληρωτής Καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου & Θεωρίας Θεσμών Θεωρία Δικαίου και Θεσμών 3α Δίκαιο και Ηθική στη Δίκη της Νυρεμβέργης Τμήμα Μ.Ι.Θ.Ε. 17/3/2014 ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ 20

Διαβάστε περισσότερα

Στρατιωτικό προσωπικό και Ανθρώπινα Δικαιώματα. Πρόσφατες Εξελίξεις στην Ελλάδα

Στρατιωτικό προσωπικό και Ανθρώπινα Δικαιώματα. Πρόσφατες Εξελίξεις στην Ελλάδα Στρατιωτικό προσωπικό και Ανθρώπινα Δικαιώματα Πρόσφατες Εξελίξεις στην Ελλάδα Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι εννοιολογικά αδιαίρετα και ορίζουν το κοινωνικό δικαίωμα της ανθρώπινης ύπαρξης. Πράγματι, η

Διαβάστε περισσότερα

Ο ειδικός αντιπρόσωπος της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα

Ο ειδικός αντιπρόσωπος της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα P7_TA(2012)0250 Ο ειδικός αντιπρόσωπος της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα Σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Συµβούλιο της 13ης Ιουνίου 2012 σχετικά µε τον ειδικό εντεταλµένο της ΕΕ για τα ανθρώπινα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΤΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

ΚΑΡΤΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΚΑΡΤΕΣ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού(2012). Σεξουαλικά Δικαιώματα: μια Διακήρυξη της Διεθνούς Ομοσπονδίας Οικογενειακού Προγραμματισμού(ΔΟΟΠ). Συνοπτική Έκδοση.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Ποιο άτομο θεωρείται παιδί;

Ποιο άτομο θεωρείται παιδί; Ποιο άτομο θεωρείται παιδί; Παιδιά θεωρούνται όλα τα αγόρια και τα κορίτσια από 0 έως 18 ετών. Ποια είναι τα δικαιώματα του παιδιού; Σύμφωνα με την Σύμβαση για τα Δικαιώματα των παιδιών Απαγόρευση διακρίσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΙΙΙ. (Προπαρασκευαστικές πράξεις) ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΙΙΙ. (Προπαρασκευαστικές πράξεις) ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ 21.9.2010 Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 253 E/1 ΙΙΙ (Προπαρασκευαστικές πράξεις) ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΘΕΣΗ (ΕΕ) αριθ. 13/2010 ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΣΕ ΠΡΩΤΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ με σκοπό την έγκριση του κανονισμού του Ευρωπαϊκού

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων 26.4.2012 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ (0046/2012) Αφορά: Αιτιολογηµένη γνώµη του γερµανικού Οµοσπονδιακού Συµβουλίου (Bundesrat) σχετικά µε την πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ. στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την ενίσχυση του κράτους δικαίου

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ. στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την ενίσχυση του κράτους δικαίου ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Στρασβούργο, 11.3.2014 COM(2014) 158 final ANNEXES 1 to 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την ενίσχυση

Διαβάστε περισσότερα

Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Διεθνών Πράξεων Προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Διεθνών Πράξεων Προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Π. Νάσκου - Περράκη ΚΩΔΙΚΑΣ Διεθνών Πράξεων Προστασίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Παγκόσμιο και Περιφερειακό Επίπεδο Θεσσαλονίκη 2012 Π. Νάσκου - Περράκη & Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας Θεσσαλονίκη 2012

Διαβάστε περισσότερα

IP Chapter I. Σχετικά διεθνή νομικά πρότυπα

IP Chapter I. Σχετικά διεθνή νομικά πρότυπα Δράση: «Κατάρτιση δημοσίων λειτουργών (ιατρικών λειτουργών, ψυχολόγων κτλ) για διαπίστωση βασανιστηρίων και ανίχνευση ειδικών αναγκών σε θύματα βασανιστηρίων» Εκπαιδευτής: Dr. Thomas Wenzel Medical University

Διαβάστε περισσότερα

Αυτά τα δικαιώματα είναι η ισότητα, η ελευθερία, η ασφάλεια και η ιδιοκτησία.

Αυτά τα δικαιώματα είναι η ισότητα, η ελευθερία, η ασφάλεια και η ιδιοκτησία. ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ 1 της 24ης Ιουνίου 1793 Ο γαλλικός λαός, πεπεισμένος ότι η λήθη και η περιφρόνηση των φυσικών δικαιωμάτων του ανθρώπου είναι οι μόνες αιτίες για τα

Διαβάστε περισσότερα

9317/17 ΚΑΛ/ακι/ΜΙΠ 1 D 2A

9317/17 ΚΑΛ/ακι/ΜΙΠ 1 D 2A Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 19 Μαΐου 2017 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2016/0190 (CNS) 9317/17 JUSTCIV 113 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Προεδρία αριθ. προηγ. εγγρ.: WK 5263/17 Αριθ.

Διαβάστε περισσότερα

Εγώ έχω δικαιώματα, εσύ έχεις δικαιώματα, αυτός/αυτή έχει δικαιώματα... Εισαγωγή στα Δικαιώματα του Παιδιoύ

Εγώ έχω δικαιώματα, εσύ έχεις δικαιώματα, αυτός/αυτή έχει δικαιώματα... Εισαγωγή στα Δικαιώματα του Παιδιoύ Εγώ έχω δικαιώματα, εσύ έχεις δικαιώματα, αυτός/αυτή έχει δικαιώματα... Εισαγωγή στα Δικαιώματα του Παιδιoύ Όλοι έχουν δικαιώματα. Επιπλέον, σαν αγόρι ή κορίτσι ηλικίας κάτω των 18 ετών, έχεις ορισμένα

Διαβάστε περισσότερα

A8-0186/ ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ κατάθεση: Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών

A8-0186/ ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ κατάθεση: Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών 3.9.2015 A8-0186/ 001-012 ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΕΣ 001-012 κατάθεση: Επιτροπή Εσωτερικής Αγοράς και Προστασίας των Καταναλωτών Έκθεση Cristian-Silviu Bușoi Εμπόριο προϊόντων φώκιας A8-0186/2015 (COM(2015)0045 C8-0037/2015

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρημένης) σύμβασης για την προστασία της μητρότητας,»

ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρημένης) σύμβασης για την προστασία της μητρότητας,» ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 183 «για την αναθεώρηση της (αναθεωρημένης) σύμβασης για την προστασία της μητρότητας,» Η γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που συγκλήθηκε στη Γενεύη από το Διοικητικό

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 2.8.2012 COM(2012) 430 final 2012/0207 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τον καθορισμό της θέσης της ΕΕ ενόψει της εξετάσεως του κανονισμού διεθνών τηλεπικοινωνιών

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτα αυτοδέσμευσης κοινωνικής ευθύνης και λογοδοσίας μη κυβερνητικών οργανώσεων

Χάρτα αυτοδέσμευσης κοινωνικής ευθύνης και λογοδοσίας μη κυβερνητικών οργανώσεων Χάρτα αυτοδέσμευσης κοινωνικής ευθύνης και λογοδοσίας μη κυβερνητικών οργανώσεων Ποιοι είμαστε Οι διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις που προσυπογράφουμε τον Καταστατικό Χάρτη Αυτοδέσμευσης Κοινωνικής

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΟΗΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩΝ

ΣΧΕΔΙΟ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΟΗΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩΝ Ημερομηνία Ανάρτησης: 25/11/2005 ΣΧΕΔΙΟ ΨΗΦΙΣΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΟΗΕ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΩΝ Κατά τη διάρκεια της Παγκόσμιας Συνάντησης για τα Ηλεκτρονικά

Διαβάστε περισσότερα

Γράφουμε στον πίνακα τη λέξη κλειδί «φονταμενταλισμός», διαβάζουμε τις εργασίες και καταλήγουμε στον ορισμό της. (Με τον όρο φονταμενταλισμός

Γράφουμε στον πίνακα τη λέξη κλειδί «φονταμενταλισμός», διαβάζουμε τις εργασίες και καταλήγουμε στον ορισμό της. (Με τον όρο φονταμενταλισμός ΦΑΣΗ Β: 2 ο δίωρο Γράφουμε στον πίνακα τη λέξη κλειδί «φονταμενταλισμός», διαβάζουμε τις εργασίες και καταλήγουμε στον ορισμό της. (Με τον όρο φονταμενταλισμός (θεμελιωτισμός) εκφράζονται οι τάσεις εμμονής

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων 15.6.2011 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ (49/2011) Θέµα: Αιτιολογηµένη γνώµη της Γερουσίας της Ιταλικής ηµοκρατίας σχετικά µε την πρόταση κανονισµού του

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Αναφορών 27.05.2014 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά 0436/2012 του Mark Walker, βρετανικής ιθαγένειας, σχετικά με την παροχή διασυνοριακού νομικού παραστάτη

Διαβάστε περισσότερα

Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση

Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων στην Ένωση Για μεγάλο χρονικό διάστημα, τη νομική βάση για τα θεμελιώδη δικαιώματα σε επίπεδο ΕΕ αποτελούσε ουσιαστικά η αναφορά που γίνεται από τις Συνθήκες στην

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192)

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192) Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΩΝ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ Νόμος 2101/1992. Κύρωση της Διεθνούς Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού (ΦΕΚ Α 192) [ ] Άρθρο 37 Τα Συμβαλλόμενα Κράτη επαγρυπνούν ώστε: α)

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ο κατάλογος των δικαιωμάτων αυτών αποτελεί τη βασική κατοχύρωση

Διαβάστε περισσότερα

Χάρτα Αυτοδέσμευσης, Κοινωνικής Ευθύνης και Λογοδοσίας μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. International Non Governmental Organizations Accountability Charter

Χάρτα Αυτοδέσμευσης, Κοινωνικής Ευθύνης και Λογοδοσίας μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. International Non Governmental Organizations Accountability Charter Χάρτα Αυτοδέσμευσης, Κοινωνικής Ευθύνης και Λογοδοσίας μη Κυβερνητικών Οργανώσεων International Non Governmental Organizations Accountability Charter Απρίλιος 2008 Χάρτα Αυτοδέσμευσης, Κοινωνικής Ευθύνης

Διαβάστε περισσότερα

Επιχειρηματική Ηθική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματ/μικής

Επιχειρηματική Ηθική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματ/μικής Επιχειρηματική Ηθική Τμήμα Λογιστικής και Χρηματ/μικής Γιώργος Παπαγιαννάκης, PhD Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1 Θεωρίες Λήψης Αποφάσεων Δεοντολογισμός Βασική Ιδέα Deon = Δέον = Καθήκον Οι πράξεις κρίνονται

Διαβάστε περισσότερα

Κώδικας Ανθρωπίνων ικαιωµάτων & Κοινωνικών Αρχών Οµίλου ΟΤΕ

Κώδικας Ανθρωπίνων ικαιωµάτων & Κοινωνικών Αρχών Οµίλου ΟΤΕ Κώδικας Ανθρωπίνων ικαιωµάτων & Κοινωνικών Αρχών Οµίλου ΟΤΕ Η δέσµευσή µας για το σεβασµό και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και των κοινωνικών αρχών, όπου δραστηριοποιείται ο Όµιλος ΟΤΕ: Ο Όµιλος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 9 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 9 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 9 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2004 ««««««««««««Επιτροπή Ανάπτυξης 2009 ΠΡΟΣΩΡΙΝΟ 2000/0238(CNS) 28.4.2005 ΣΧΕΔΙΟ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗΣ της Επιτροπής Ανάπτυξης προς την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση. ρ Χριστίνα Θεοχάρη

Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση. ρ Χριστίνα Θεοχάρη Κοινωνική Περιβαλλοντική ευθύνη και απασχόληση Συνάντηση Εργασίας ρ Χριστίνα Θεοχάρη Περιβαλλοντολόγος Μηχανικός Γραµµατέας Οικολογίας και Περιβάλλοντος ΓΣΕΕ 7 Ιουνίου 2006 1 1. Η Κοινωνική εταιρική ευθύνη

Διαβάστε περισσότερα

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015 ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Αθ. Κανελλοπούλου-Μαλούχου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία

Διαβάστε περισσότερα

Άρθρο2. 1. Κάθε Μέλος µπορεί, αφού

Άρθρο2. 1. Κάθε Μέλος µπορεί, αφού ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 148 "Για την προστασία των εργαζοµένων από τους επαγγελµατικούς κινδύνους που οφείλονται στη µόλυνση τους αέρα, στο θόρυβο και στους κραδασµούς µέσα στους χώρους εργασίας" Η Γενική

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 5: H ανάπτυξη της ηθικότητας και της προκοινωνικής

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 5: H ανάπτυξη της ηθικότητας και της προκοινωνικής Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 5: H ανάπτυξη της ηθικότητας και της προκοινωνικής συμπεριφοράς Θέματα Διάλεξης Οι κανόνες συμπεριφοράς Η σκέψη για τους ηθικούς κανόνες Η θεωρία του Piaget για την ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο εργασία 1η σχεδιαγραµµα 1)εισαγωγή:έννοια γενικών συνταγµατικών αρχών 2)ειδικότερα, η απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος α)έννοια β)καθιέρωση της αρχής γ)εκταση εφαρµογής και σχέση α.25παρ3σ και 281 ΑΚ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1948 ΠΡΟΟΙΜΙΟ Επειδή η αναγνώριση της αξιοπρέπειας, που είναι σύμφυτη σε όλα τα μέλη της ανθρώπινης οικογένειας, καθώς και των ίσων και αναπαλλοτρίωτων

Διαβάστε περισσότερα

Co-funded by the European Union

Co-funded by the European Union 1 Συμμετοχή Η συμμετοχή είναι δικαίωμα σου! Τα παιδιά, οι νέοι όπως και οι ενήλικες, έχουν το δικαίωμα της παροχής συμβουλών και το δικαίωμα του να εισακούονται σε διαδικασίες που τους αφορούν. Πρώτα όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων 26.4.2012 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ (0047/2012) Θέµα: Αιτιολογηµένη γνώµη του Γερµανικού Οµοσπονδιακού Συµβουλίου (Bundesrat) σχετικά µε την πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑ Ερωτάται αν αν είναι στα πλαίσια ή όχι του Συντάγματος η εφαρμογή της παραγράφου 2 του άρθρου 139 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών με την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL A8-0054/2. Τροπολογία

EL Eνωµένη στην πολυµορφία EL A8-0054/2. Τροπολογία 13.5.2015 A8-0054/2 2 Παράγραφος 4 4. υπογραµµίζει ότι η δύναµη και η βαρύτητα της Ένωσης έγκεινται στην ικανότητά της να κινητοποιεί πόρους και να αξιοποιεί ταυτοχρόνως ένα ευρύ φάσµα

Διαβάστε περισσότερα

«Η διεκδίκηση του αυτονόητου : Ανθρώπινα Δικαιώματα Δικαιώματα των Παιδιών»

«Η διεκδίκηση του αυτονόητου : Ανθρώπινα Δικαιώματα Δικαιώματα των Παιδιών» «Η διεκδίκηση του αυτονόητου : Ανθρώπινα Δικαιώματα Δικαιώματα των Παιδιών» Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Κουλάδη Στέλλα Α Αρσάκειο Τοσίτσειο Λύκειο Εκάλης Τάξη Β Σχολικό Έτος 2014-2015 Βεντούρη Μαριάννα Ντε Πιάν

Διαβάστε περισσότερα

Κώδικας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων & Κοινωνικών Αρχών Ομίλου ΟΤΕ

Κώδικας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων & Κοινωνικών Αρχών Ομίλου ΟΤΕ Κώδικας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων & Κοινωνικών Αρχών Ομίλου ΟΤΕ Η δέσμευσή μας για το σεβασμό και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των κοινωνικών αρχών, όπου δραστηριοποιείται ο Όμιλος ΟΤΕ: Ο Όμιλος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚ0ΕΣΗ. στο σχέδιο νόμου «Κύρωση της Τροποποίησης της Σύμβασης για τη Φυσική Προστασία του Πυρηνικού Υλικού» Προς τη Βουλή των Ελλήνων

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚ0ΕΣΗ. στο σχέδιο νόμου «Κύρωση της Τροποποίησης της Σύμβασης για τη Φυσική Προστασία του Πυρηνικού Υλικού» Προς τη Βουλή των Ελλήνων ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚ0ΕΣΗ στο σχέδιο νόμου «Κύρωση της Τροποποίησης της Σύμβασης για τη Φυσική Προστασία του Πυρηνικού Υλικού» Προς τη Βουλή των Ελλήνων Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου σκοπείται η κύρωση της

Διαβάστε περισσότερα

Κώδικας Συμπεριφοράς της εταιρίας SCA

Κώδικας Συμπεριφοράς της εταιρίας SCA Κώδικας Συμπεριφοράς της εταιρίας SCA Κώδικας Συμπεριφοράς της εταιρίας SCA Η SCA δεσμεύεται για τη δημιουργία αξιών για τους υπαλλήλους, τους πελάτες, τους καταναλωτές, τους μετόχους καθώς και για τους

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 21.3.2013 COM(2013) 152 final 2013/0085 (NLE) Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για την εξουσιοδότηση των κρατών μελών να κυρώσουν, προς το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,ΓΕΝΙΚΑ Ο σύγχρονος πολιτισμός αναπτύσσεται με κέντρο και σημείο αναφοράς τον Άνθρωπο. Η έννομη τάξη, διεθνής και εγχώρια, υπάρχουν για να υπηρετούν

Διαβάστε περισσότερα

Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΠΑΤΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ Βρυξέλλες, 21.4.2017 JOIN(2017) 14 final 2017/0084 (NLE) Κοινή πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΜΑΧΟΙ ΕΥΚΟΛΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ ΑΣΠΙΔΑ Η ΕΝΑ ΑΚΟΜΗ ΕΜΠΟΔΙΟ?

ΑΜΑΧΟΙ ΕΥΚΟΛΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ ΑΣΠΙΔΑ Η ΕΝΑ ΑΚΟΜΗ ΕΜΠΟΔΙΟ? ΑΜΑΧΟΙ ΕΥΚΟΛΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ ΑΣΠΙΔΑ Η ΕΝΑ ΑΚΟΜΗ ΕΜΠΟΔΙΟ? Α. ΑΜΑΧΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ i) Διάκριση Ορισμός Προστασία ii) Προληπτικά Μέτρα Προφύλαξης Β. ΠΟΤΕ ΧΑΝΕΤΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ? Γ. ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΖΩΝΕΣ i) Ανυπεράσπιστες

Διαβάστε περισσότερα

15206/14 AΣ/νικ 1 DG D 2C

15206/14 AΣ/νικ 1 DG D 2C Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 14 Νοεμβρίου 2014 (OR. en) 15206/14 FREMP 198 JAI 846 COHOM 152 POLGEN 156 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Προεδρία Συμβούλιο Διασφάλιση του σεβασμού του

Διαβάστε περισσότερα

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων P6_TA(2006)0108 Νοµικά επαγγέλµατα Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας

Διαβάστε περισσότερα

5744/19 ΘΛ/ριτ 1 RELEX.2.B

5744/19 ΘΛ/ριτ 1 RELEX.2.B Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 4 Φεβρουαρίου 2019 (OR. en) 5744/19 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες Συμπεράσματα του Συμβουλίου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL

ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Διεθνούς Εμπορίου 8.4.2013 ΕΓΓΡΑΦΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ σχετικά με τον κανονισμό που αφορά την άσκηση των δικαιωμάτων της Ένωσης για την εφαρμογή και την επιβολή των διεθνών

Διαβάστε περισσότερα

Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες η αποχαρακτηρισμένη έκδοση του προαναφερόμενου εγγράφου.

Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες η αποχαρακτηρισμένη έκδοση του προαναφερόμενου εγγράφου. Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 29 Μαΐου 2019 (OR. en) 14707/03 DCL 1 JUSTCIV 242 AΠΟΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ του εγγράφου: 14707/03 /EU RESTRICTED Με ημερομηνία: 17 Νοεμβρίου 2003 νέος χαρακτηρισμός:

Διαβάστε περισσότερα

Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ΠΡΟΟΙΜΙΟ Άρθρο 1.- Άρθρο 2.-

Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ΠΡΟΟΙΜΙΟ Άρθρο 1.- Άρθρο 2.- Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Υιοθετήθηκε με την από 10.12.1948 υπ αριθμ. 217 Α(ΙΙΙ) απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών Κείμενο: UN Document A/810, p. 71 (1948) ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 30. "Για τη ρύθµιση της διάρκειας εργασίας στο εµπόριο και στα γραφεία"

ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 30. Για τη ρύθµιση της διάρκειας εργασίας στο εµπόριο και στα γραφεία ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 30 "Για τη ρύθµιση της διάρκειας εργασίας στο εµπόριο και στα γραφεία" Η Γενική Συνδιάσκεψη της ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που συγκλήθηκε στη Γενεύη από το ιοικητικό Συµβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

Κώδικας Δεοντολογίας Επιστημών Πληροφορικής. Αγγελίδης Βασίλειος. Διευθυντής Πληροφορικής, Γενικό Νοσοκομείο Καβάλας

Κώδικας Δεοντολογίας Επιστημών Πληροφορικής. Αγγελίδης Βασίλειος. Διευθυντής Πληροφορικής, Γενικό Νοσοκομείο Καβάλας Κώδικας Δεοντολογίας Επιστημών Πληροφορικής Αγγελίδης Βασίλειος Διευθυντής Πληροφορικής, 2 Κώδικας Δεοντολογίας Επιστημών Πληροφορικής στην Υγεία 3 Περιεχόμενα Τι είναι ένας κώδικας Δεοντολογίας Αναγκαιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ... 9 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ... 11 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 27 ΕΙΣΑΓΩΓΗ: Η ιστορική εξέλιξη της προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Από την αρχαιότητα μέχρι τη δημιουργία

Διαβάστε περισσότερα

για τα 30 χρόνια από την ίδρυση της Ένωσης των Ευρωπαίων ικαστών για τη ηµοκρατία και Ελευθερίες [MEDEL].

για τα 30 χρόνια από την ίδρυση της Ένωσης των Ευρωπαίων ικαστών για τη ηµοκρατία και Ελευθερίες [MEDEL]. ΨΗΦΙΣΜΑ για τα 30 χρόνια από την ίδρυση της Ένωσης των Ευρωπαίων ικαστών για τη ηµοκρατία και Ελευθερίες [MEDEL]. ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ- ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ- ΙΚΑΙΟΣΥΝΗ Τον Ιούνιο 1985, µια οµάδα ευρωπαίων δικαστικών λειτουργών

Διαβάστε περισσότερα

Η διεθνής διάσταση της πρόσβασης στο άσυλο. Αρχή της μη επαναπροώθησης. επαναπροώθησης αποτελεί τον πυρήνα του δικαιώματος στο άσυλο, δηλαδή του

Η διεθνής διάσταση της πρόσβασης στο άσυλο. Αρχή της μη επαναπροώθησης. επαναπροώθησης αποτελεί τον πυρήνα του δικαιώματος στο άσυλο, δηλαδή του Η διεθνής διάσταση της πρόσβασης στο άσυλο Αρχή της μη επαναπροώθησης Σύμβαση Γενεύης: υιοθετήθηκε το 1951. Πρώτο κείμενο προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου μετά την υιοθέτηση της Οικουμενικής Διακήρυξης.

Διαβάστε περισσότερα

ανάμειξη των παιδιών σε ένοπλη σύρραξη

ανάμειξη των παιδιών σε ένοπλη σύρραξη Προαιρετικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού σε σχέση με την ανάμειξη των παιδιών σε ένοπλη σύρραξη Υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και άνοιξε για υπογραφή, κύρωση και

Διαβάστε περισσότερα

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΟΗΕ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΟΗΕ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΟΗΕ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ 1. Ταυτότητα, Παιδική Ηλικία, Ελευθερία Έκφρασης. Άρθρο 1 : Ορισμός του Παιδιού Άρθρο 7 : Όνομα και εθνικότητα Άρθρο 8 : Κατοχύρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η :

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Ορισµένες διαστάσεις της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας

Ορισµένες διαστάσεις της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας Ορισµένες διαστάσεις της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας Τα κυριότερα χαρακτηριστικά της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας είναι η συνέχεια στόχων και στρατηγικών επιλογών στη βάση των πολιτικών αντιλήψεων

Διαβάστε περισσότερα

«CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY AND BUSINESS MORALITY»

«CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY AND BUSINESS MORALITY» Σ Υ Ν Ε Σ Μ Ο Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ω Ν Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Ω Ν Οµιλία του Γενικού ιευθυντή, Μέλους του Σ του ΣΕΒ κ. Ιωάννη ραπανιώτη στο ιεθνές Συνέδριο για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη «Εξασφαλίζοντας ένα µέλλον

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 6. Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ )

Κεφάλαιο 6. Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ ) Ιστορία ΣΤ τάξης 4 η Ενότητα «Η Ελλάδα στον 19 ο αιώνα» 1 Κεφάλαιο 6 Η κρίση στα Βαλκάνια (σελ. 170 173) Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η Οθωµανική Αυτοκρατορία αντιµετώπισε πολλά προβλήµατα και άρχισε σταδιακά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. Προς τη Βουλή των Ελλήνων

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. Προς τη Βουλή των Ελλήνων ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόµου «Κύρωση του Πρωτοκόλλου υπ α- ριθµ. 15 το οποίο τροποποιεί τη Σύµβαση για την Προάσπιση των Δικαιωµάτων του Ανθρώπου και των Θεµελιωδών Ελευθεριών» Προς τη Βουλή των

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΧΕΔΙΟ ΝΟΜΟΥ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ, ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ «Κύρωση των τροποποιήσεων του Καταστατικού της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ν. 3003/2002, Α 75) που υιοθετήθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

PUBLIC Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 2. ΤοκράτοςδικαίουείναιμίααπότιςβασικέςαξίεςπάνωστιςοποίεςεδράζεταιηΈνωση.

PUBLIC Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. 2. ΤοκράτοςδικαίουείναιμίααπότιςβασικέςαξίεςπάνωστιςοποίεςεδράζεταιηΈνωση. ConseilUE Συμβούλιο τηςευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες,12Δεκεμβρίου2014 (OR.en) 16862/14 LIMITE PUBLIC FREMP225 JAI1009 COHOM179 POLGEN191 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Προεδρία Αποδέκτης: Συμβούλιο αριθ.προηγ.εγγρ.:16637/1/14rev1fremp223jai1000cohom178polgen188

Διαβάστε περισσότερα

Κώδικας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Κοινωνικών Αρχών Ομίλου ΟΤΕ

Κώδικας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Κοινωνικών Αρχών Ομίλου ΟΤΕ Κώδικας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Κοινωνικών Αρχών Ομίλου ΟΤΕ Δήλωση Η δέσμευσή μας για το σεβασμό και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των κοινωνικών αρχών, όπου δραστηριοποιείται ο Όμιλος

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 60. "Για τον καθορισµό κατωτάτου ορίου ηλικίας εισόδου των παιδιών σε µη βιοµηχανικές εργασίες"

ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 60. Για τον καθορισµό κατωτάτου ορίου ηλικίας εισόδου των παιδιών σε µη βιοµηχανικές εργασίες ΙΕΘΝΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 60 "Για τον καθορισµό κατωτάτου ορίου ηλικίας εισόδου των παιδιών σε µη βιοµηχανικές εργασίες" Η Γενική Συνδιάσκεψη της ιεθνούς Οργάνωσης Εργασίας, που συγκλήθηκε στη Γενεύη από

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2014/2012(INI)

ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ. EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL 2014/2012(INI) ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Ανάπτυξης 28.1.2014 2014/2012(INI) ΣΧΕΔΙΟ ΕΚΘΕΣΗΣ που περιέχει πρόταση σύστασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προς το Συμβούλιο σχετικά με την ανθρωπιστική δέσμευση

Διαβάστε περισσότερα

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ)

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) 669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Δικαίωμα για παροχή έννομης προστασίας κατά το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Εννοια και περιεχόμενο. Θέσπιση από τον κοινό νομοθέτη περιορισμών και προϋποθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη. Η Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού περιλαμβάνει συνοπτικά τα εξής:

Περίληψη. Η Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού περιλαμβάνει συνοπτικά τα εξής: Περίληψη Η Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού περιλαμβάνει συνοπτικά τα εξής: Το προοίμιο της Σύμβασης Υπενθυμίζει τις Βασικές αρχές των Ηνωμένων Εθνών και τις σχετικές με τα ανθρώπινα

Διαβάστε περισσότερα

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2019 (OR. en)

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2019 (OR. en) Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2019 (OR. en) 9116/19 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: JAI 490 COPEN 200 CYBER 153 DROIPEN 79 JAIEX 75 ENFOPOL 229 DAPIX 177 EJUSTICE 63 MI 420 TECOM

Διαβάστε περισσότερα

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1.2 Η Επιχείρηση

1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο 1.2 Η Επιχείρηση http://www.economics.edu.gr 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 1.2 Η Επιχείρηση : σχολικό βιβλίο 1.2.1 Εισαγωγικές έννοιες Η επιχείρηση αποτελεί ένα στοιχείο της κοινωνίας µας, το ίδιο σηµαντικό

Διαβάστε περισσότερα

2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη τον µάνατζµεντ.

2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες 2.2.2 Ιστορική εξέλιξη τον µάνατζµεντ. 2.2 Οργάνωση και ιοίκηση (Μάνατζµεντ -Management) 2.2.1. Βασικές έννοιες Έχει παρατηρηθεί ότι δεν υπάρχει σαφής αντίληψη της σηµασίας του όρου "διοίκηση ή management επιχειρήσεων", ακόµη κι από άτοµα που

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2014-2019 Έγγραφο συνόδου B8-1365/2016 9.12.2016 ΠΡΟΤΑΣΗ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σύμφωνα με το άρθρο 134 παράγραφος 1 του Κανονισμού σχετικά με τις προτεραιότητες της ΕΕ για την

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 2 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 2 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 2 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... ΙΧ ΧΙ ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ... 1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. Τα δικαιώματα του ανθρώπου (droits de l homme,

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Τροπολογία. Martina Dlabajová εξ ονόματος της Ομάδας ALDE

EL Eνωμένη στην πολυμορφία EL. Τροπολογία. Martina Dlabajová εξ ονόματος της Ομάδας ALDE 25.5.2018 A8-0319/51 Τροπολογία 51 Martina Dlabajová εξ ονόματος της Ομάδας ALDE Έκθεση Elisabeth Morin-Chartier Απόσπαση εργαζομένων στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών (COM(2016)0128 - C8-0114/2016-2016/0070(COD))

Διαβάστε περισσότερα

9664/19 ΘΚ/μκρ 1 JAI.2

9664/19 ΘΚ/μκρ 1 JAI.2 Βρυξέλλες, 27 Μαΐου 2019 (OR. en) 9664/19 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Προεδρία Συμβούλιο αριθ. προηγ. εγγρ.: 9296/19 Αριθ. εγγρ. Επιτρ.: 6110/19 ADD1 Θέμα: JAI 575 COPEN 233 CYBER 180 DROIPEN 88 JAIEX

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΩ ΙΚΑ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΩ ΙΚΑ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΩ ΙΚΑ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Νοέµβριος 2012 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Προκειµένου να διασφαλιστεί η πλήρης συµµόρφωση µε τις απαιτήσεις του ρυθµιστικού και κανονιστικού πλαισίου καθώς και µε τα διεθνή αναγνωρισµένα

Διαβάστε περισσότερα

Στην Αθήνα σήμερα την. μεταξύ των κάτωθι συμβαλλόμενων:

Στην Αθήνα σήμερα την. μεταξύ των κάτωθι συμβαλλόμενων: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ: ΣΥΜΒΑΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Στην Αθήνα σήμερα την. μεταξύ των κάτωθι συμβαλλόμενων: 1. αφ ενός της ανώνυμης εταιρίας με την επωνυμία «Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΥΠ. ΑΡΙΘ.: 5 Αθήνα, 24 Μαΐου 2013 ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΚ/ ΠΡΟΣ Τα Εργατικά Κέντρα και τις Οµοσπονδίες δύναµης ΓΣΕΕ

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΥΠ. ΑΡΙΘ.: 5 Αθήνα, 24 Μαΐου 2013 ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΚ/ ΠΡΟΣ Τα Εργατικά Κέντρα και τις Οµοσπονδίες δύναµης ΓΣΕΕ 1 Γ.Σ.Ε.Ε. ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΥΠ. ΑΡΙΘ.: 5 Αθήνα, 24 Μαΐου 2013 ΝΟΜΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΚ/22-5-2013 ΠΡΟΣ Τα Εργατικά Κέντρα και τις Οµοσπονδίες δύναµης ΓΣΕΕ Θέµα: «Καθολικότητα ισχύος των όρων της ισχύουσας από 14-5-2013

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ,2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

14797/12 IKS/nm DG B4

14797/12 IKS/nm DG B4 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 20 Νοεμβρίου 2012 (OR. en) 14797/12 Διοργανικός φάκελος: 2012/0080 (NLE) SOC 819 SM 17 EEE 108 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Θέμα: ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για

Διαβάστε περισσότερα

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου

Δίκαιο των Ανηλίκων. Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8: Η θέση του ανηλίκου ως κατηγορουμένου Αγγελική Γ. Πιτσελά, Αν. Καθηγήτρια Εγκληματολογίας- Σωφρονιστικής Άδειες Χρήσης Το παρόν

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: «ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΗΘΙΚΩΝ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ» ΜΑΘΗΤΡΙΑ: ΣΚΡΕΚΑ ΝΑΤΑΛΙΑ, Β4 ΕΠΙΒΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΤΑΒΑΡΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2016 17 Περιεχόμενα

Διαβάστε περισσότερα

Σύμβαση για την ίση μεταχείριση ημεδαπών και αλλοδαπών στην κοινωνική ασφάλεια, 1962 Νο

Σύμβαση για την ίση μεταχείριση ημεδαπών και αλλοδαπών στην κοινωνική ασφάλεια, 1962 Νο Σύμβαση για την ίση μεταχείριση ημεδαπών και αλλοδαπών στην κοινωνική ασφάλεια, 1962 Νο. 118 1 Υιοθετήθηκε την 28η Ιουνίου 1962 από τη Γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας κατά την 46η σύνοδό

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ- 1 υ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ Β ΤΑΞΗ 3 Ο ΓΕΛ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΝΙΚΗ ΓΚΟΥΒΑΤΣΟΥ ΜΑΡΣΙΑ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗ ΡΟΔΑΝΘΗ ΛΕΚΑ ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ ΝΙΚΗ ΣΕΛΙΜΑΙ ΜΑΡΙΝΑ

Διαβάστε περισσότερα