IL-PROFETI Introduzzjoni Ta rif u Riflessjonijiet Guido Schembri ofm Edizzjoni TAU

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "IL-PROFETI Introduzzjoni Ta rif u Riflessjonijiet Guido Schembri ofm Edizzjoni TAU"

Transcript

1

2 IL-PROFETI Introduzzjoni Ta rif u Riflessjonijiet Guido Schembri ofm Edizzjoni TAU Il-Profeti 1

3 ISBN: Computer Setting: Ìwann Abela ofm Editur: Raymond Camilleri ofm Stampat: PEG Ltd. Edizzjoni TAU Il-Profeti

4 L-istorja tal-poplu l-mag Ωul ta l-antik Testment hija mdawwla bil-preωenza u t-tag lim dejjem aj tal- Profeti. Dawn il-bnedmin, mag Ωula minn Alla, biex iwasslu le nu u l-messa Tieg u lill-poplu huma dejjem attwali. Il- ajja u l-messa tag hom jisfidana biex ma nibqg ux komdi u nduru b aktar erqa lejn il-mulej. Dan il-ktejjeb huwa strument çkejken biex nag rfu a jar il- ajja u l- idma tal-profeti. Huwa frott kors ie or organizzat mill-kummissarjat ta l-art Imqaddsa fil-gωejjer tag na. B dan il-ktejjeb inkomplu n eddu l- idma u l-impenn tag na favur l-art Imqaddsa u l-kelma ta Alla. 14 ta Jannar 2001 P. Marcello Ghirlando OFM Kummissarju ta l-art Imqaddsa Il-Profeti 3

5 4 Il-Profeti

6 KELMTEJN QABEL Fil-Kredu li ng idu flimkien fil-quddiesa ta kull nhar ta Óadd nistqarru li nemmnu fl-ispirtu s-santu...li tkellem b fomm ilprofeti. Imma na seb li huma ftit dawk li jafu sewwa min huma dawn il-profeti li nemmnu fihom. Il-kotra jafu bl-isem ta xi w ud minnhom imma bi ftit tag rif dwarhom. In-nuqqas ta dan it-tag rif ej minn afna ra unijiet: il-ftit interess li xi Insara j ossu li hu dmir li jitg allmu dwar dak li jemmnu, il- ajja mg a la ta llum li t alli ftit Ωmien g all-qadi tad-dmirijiet spiritwali, it-toqol tal-kitba tal-kotba profetiçi li titlob l-g arfien tal-background storiku tag ha, eçç. Snin ilu kont ippubblikat ktejjeb li jag ti idea fuq il-profeti. Fih kont tajt importanza lill-profeziji li jitkellmu fuq il-messija. Dak il-ktejjeb m g adux jidher. Issa assejt li ma jkunx ela ta Ωmien jekk ner a nikteb dwar dawn in-nies kbar tat-testment il-qadim li bassru u ejjew il-mi ja ta Sidna Ìesù Kristu. Kienu dawn l-eroj ta IΩrael li Ωammew aj it-twemmin f Alla wie ed u t abtu sal-mewt biex isaffu l- tijiet tal-poplu mag Ωul ta Alla. Din id-darba itt mat-tag rif tal- ajja u l-kitba tal-profeti xi riflessjonijiet li jiswew g al min ikun irid jikseb xi id spiritwali mill-qari ta siltiet mag Ωulin minn diversi profeti. Huma siltiet li jiswew g all-meditazzjoni jew ta diskussjoni fi gruppi. Óadt sieb li nittraduçi l-ori inal Lhudi mill-a jar li nista. L-iskop tal-pubblikazzjoni ta dan il-ktieb, li siltiet minnu di à dehru fir-rivista L-Art Imqaddsa, hu li jkun strument ta ta lim u j alli l- id. P. Guido Schembri ofm Il-Profeti 5

7 Smewwiet odda u art dida (IΩ 66) 6 Il-Profeti

8 L-EWWEL TAQSIMA IL-PROFETIÛMU LHUDI Alla hu missier. Óalaq il-bniedem g all-hena u, meta l-ewwel enituri tag na dinbu, baqa jfittex ji bed lejh lill-bniedem biex jer a jikseb l-hena tal-bidu. Imma minn dnub g all-ie or u minn nisel g all-ie or, il-bniedem wasal biex jinsa lil Alla. Wara snin twal ta apostasija universali, Alla sejja lil Abraham, imbag ad lill-patrijarki. Dawn bdew it-triq lejn il-fidwa mwaqqfa minn Ìesù. Dawn kienu huma wkoll profeti fit-tifsir veru tal-kelma ax tkellmu f isem Alla u wrew x ried Alla mill-bniedem. Permezz ta ÌuΩeppi mibjug minn utu, it-tnax-il tribù ta IΩrael da lu fl-e ittu u hemm sawwru poplu. G all- abta tas-seklu tlettax, Mosè are il-poplu mill-jasar ta l-e ittu. Fid-dehra, Mosè rçieva l-li i ming and Alla u sar il-patt tas-sinaj; hemm il-poplu sar nazzjon saçerdotali ikkonsagrat lil Alla. Mosè kien l-ikbar mexxej ta IΩrael u profeta, mhux biss g ax il-mulej g arraflu sibijietu u wrieh it-toroq tieg u (Salm 103,7), imma wkoll g ax kien imxebba ma l-istess Ìesù (Dt 18,15.18). Wara l-mewt ta Mosè, ÌoΩwè da al il-poplu fl-art ta Kang an. Kien hu li qassam l-art mirbu a lit-tnax-il tribù. Wara mewtu,il-palestina kienet ma kuma minn Im allfin u l-ewwel Ωew slaten, Sawl u David, ir-ras tal-familja li minnha twieled Ìesù skond il- isem. Mal-mewt ta Salamun, bin David, is-saltna nfirdet fi tnejn. Kien f dan i-ωmien li dehru l-profeti li allew warajhom il-profeziji miktuba. Dawk ta qabilhom, b al Natan u Gad, ma allew l-ebda kitba. Fil-Bibbja Lhudija dawn il-mexxejja kollha li tkellmu f isem Alla, minn ÌoΩwè sa l-ewwel profeta li kiteb, g alkemm ma allew l-ebda kitba, ing addu b ala profeti huma wkoll u jissej u Nebi im Rexonim, Profeti tal-bidu. Il-profeti li kitbu wettqu l-missjoni tag hom mis-seklu tmienja il quddiem meta l-poplu kien nieqes mill-osservanza tal-li i li tah Alla. G alhekk Alla nqeda b nies li, imsej in u mnebb in minnu, admu s i biex il-poplu josserva l-li i u hekk iwettaq is-sej a tieg u ta poplu mag Ωul u saçerdotali. Dawn kienu l-profeti tat-testment il-qadim. Il-Profeti 7

9 Il-profetiΩmu Lhudi kien wie ed mill-istituzzjonijiet tal-poplu ta Alla tar-rabta l-qadima u, flimkien mal-kulle saçerdotali u l-moviment sapjenzjali, g amel id kbir lil dak il-poplu. Il-ProfetiΩmu Lhudi u dak ta popli o ra Orjentali F dawn l-a ar snin instab permezz ta sejbiet arkejologiçi li anke l-popli l-o ra tal-lvant kellhom il- profeti tag hom. Saru studji dwar ir-relazzjonijiet bejn il-profetiωmu Lhudi u dak tallvant u sar mag ruf li l-profeti li Alla g aωel xejn ma g andhom x jaqsmu ma dawk Orjentali li ma kellhom l-ebda sej a minn Alla, imma l-professjoni tag hom kienet biss umana bi skopijiet politiçi u lukrattivi. Fl-E ittu nstabu biççiet ta papiru li llum jinsabu fil-muωew ta Leida. Saru afna paraguni bejn dak li nstab f dan il-papiru u l-kitbiet tal-profeti Lhud. Ir-riΩultat ta dawn l-istudji hu li l- profeti E izzjani ma kinux lief nies intelli enti u patrijottiçi li xandru dejjem dak li kien jg id mo hom u li jog bu lill-kbarat tal-poplu, sewwa sew kontra dak li g amlu l-profeti ta Alla. Fil-Mesopotamja kienet instabet ittra miktuba bl-ilsien Akkadiku li titkellem fuq slaten tajbin u Ωiena. Dawn is-slaten l-ittra tippreωentahom qishom g ad iridu ji u, fil- ejjieni, u g alhekk f g amla ta profezija. Imma, billi t-testi huma ftit u oskuri kemm jista jkun, ma jistax isir studju serju dwar din ilkitba. Fil-belt antika ta Mari nstabu wkoll xi testi ta madwar l-1700 sena qabel Kristu li jitkellmu dwar rivelazzjoni ejja mill-allat u mg oddija lis-sultan minn ambaxxata. Hu minnu li hemm xi xeb bejn din ir-rivelazzjoni u l-kitba profetika tat-testment il-qadim. B danakollu, hemm differenzi kbar bejn din ir-rivelazzjoni u l- kontenut tal-kitba profetika biblika. F din ir-rivelazzjoni jing ad li l-ambaxxata talbet udjenza lis-sultan, titkellem fuq l-allat u ma tit additx fuq ti did u qawmien spiritwali; waqt li l-profeta Lhudi kien iwiddeb is-sultan, i ieg lu jisma bilfors, jag fas fuq il- tie a ta qima lejn Alla wie ed, u jitlob bidla spiritwali nterna. Il-profeti tal-bibbja jikkundannaw lis-slaten u l-poplu meta hemm bωonn ming ajr ebda biza, g alkemm ikunu fil-periklu li jitilfu ajjithom biex jaqdu l-missjoni tag hom. 8 Il-Profeti

10 Fl-art ta Kang an kienet teωisti g amla ta profezija pagana li ma g andha x taqsam xejn ma dik biblika. F din l-art, it-taparsi profeti kienu jinqdew bil-muωika, jinωg u wejji hom, jiωfnu, iqattg u isimhom, jag mlu atti sesswali u jintilfu minn sensihom. Dwar dan, wie ed jista jaqra dak li hemm fil-bibbja, fl-ewwel ktieb tas-slaten, kap 18, fil-vrus 1-46, speçjalment fil-vrus li jit addtu fuq il-miraklu li ara fuq il-karmelu fi Ωmien il-profeta Elija. Xeb bejn il-profetiωmu Bibliku u dak Orjentali Hu veru li l-profeta Lhudi kien xi drabi jintilef minn sensieh, imma dejjem hemm il-fidi f Alla wie ed u qatt ma wasal fl-eççessi li waslu fihom il- profeti foloz tal-feniçja u ta Kang an. Nafu li l-profeta EΩekjel darba minnhom baqa mitluf minn sensieh. Imma dan ara bi kmand tal-veru Alla biex iwiddeb ilpoplu tieg u u jurih il-qerda li kienet ejja fuqu (ara, EΩekjel 4,4-8). Darb ohra, l-istess profeta dam mitluf g al sebat ijiem ming ajr ma jitkellem (3,15). Naqraw ukoll li Sawl, meta kien sejjer jiltaqa ma Samwel f Najot dejn Rama, beda jipprofetizza u baqa mix ut ma l-art, imneωωa, il-jum u l-lejl kollu (ara, 1 Samwel 19-24). Hawn wie ed g andu jifhem li Alla jimxi mal-bniedem skond id-drawwiet taω- Ωmien, imma b daqshekk m g andniex nifhmu li l-profeti Lhud kienu b al dawk pagani; biss l-g amla esterna tal-messa kienet kultant tixxieba, imma mhux il-kontenut ta l-istess messa. KaΩi simili nsibuhom f IΩaija (IΩ 21,3-4) u f Danjel (Dan 7,28, 10, ). It-tejolo i Nsara jxebb u dan il-fenomenu ma dak tal-mistiçi Nsara u jfissruh b dik li jsej ulha estasi ta konçentrazzjoni, ji ifieri, meta l-mo u l-qalb tal-profeta jkunu konçentrati f Alla u fid-dawl li jkun qieg ed jag tihom, waqt li s-sensi esterni jkunu reqdin, u l-profeta jkun f dak il- in maqtug minn dak li jkun qed ji ri madwaru. Fl-a arnett ninnutaw li l-profeta pagan, f kaωi li jixb u lil dawn, kien jibqa mitluf totalment u ma kien ikollu l-ebda kuntatt ma l-alla falz tieg u. It-telfa totali tieg u kienet ti i miç-çirkostanzi li kien jix et lilu nnifsu fihom: muωika, Ωfin, tqattig tal- isem, u wejje b al dawn. Il-Profeti 9

11 It-Titlu Profeta Il-kelma profeta ejja mill-grieg profaino, titkellem f isem addie or. Fil-kaΩ tag na, il-profeta huwa dak li jitkellem f isem Alla. Din il-kelma da let fil-bibbja meta l-lhud ta Lixandra qalbu t-testment il-qadim mil-lhudi g all-grieg. Fit-Testment il-qadim, li l-ori inal tieg u hu kwazi kollu miktub bil-lhudi, il-profeta jissejja jew Nabi, jew Roeh, jew Hoze. In-nisel tal-kelma nabi mhuwiex çert; aktarx ifisser, kif fehmu t-tradutturi Griegi: dak li jitkellem f isem Alla, dak li jnebba xi jrid Alla. Il-profeta jissejja Roeh g ax jara u juri lill-bniedem irrieda ta Alla. Hoze hu wkoll ta nisel inçert u jintuωa fit-testment il-qadim b ala sinonimu ta Nabi. G alkemm il-profeta kien ukoll jilma u jbassar il- ejjieni, ilmissjoni prinçipali tieg u ma kinitx dwar il-futur, imma, kif ifisser l-istess ismu, kienet dik li jag raf u jg arraf ir-rieda ta Alla. Kien jilma kollox fid-dawl ta Alla (ara, G am 3,7). Dak li g adna kemm rajna jfisser li Alla kien jitkellem permezz tal-profeta, u hu kien jg arraf il-kelma ta Alla. Fil-Lhudi, dabar, Kelma, tista tfisser rivelazzjoni, b al f Sirak 42,15), jew tag rif. Fil-profeti, Alla eneralment g arraf ir-rieda tieg u permezz tal- rajjiet ta l-istorja tal-bniedem (ara, Ìeremija 1,10). Il-profeta kien ixandar il-kelma ta Alla jew bil-fomm biss, jew bil-fomm u l-kitba. Meta l-profeta Natan g arraf lis-sultan David x ried Alla dwar il-bini tat-tempju ta Ìerusalemm, il-kelma ta Alla iet mg oddija lil David bil-fomm u mhux bil-kitba. IΩda bosta drabi dak li tkellmu l-profeti ie wkoll mog ti u mg oddi bil-kitba. Wie ed mill-iskopijiet li g alih il-profeta kien jikteb kien biex il-kelma ta Alla tinxtered aktar u tibqa. Xi drabi, il-profeta kien jitkellem fil-privat. Hekk g amel Natan fil-kaω li g adna kemm semmejna (1 Kron 17,3ss.) u wara li David kien dineb ma Batseba (2 Sam 12,1ss.). Drabi o ra l-kelma ta Alla twasslet fil-pubbliku, b al meta l-profeta Mikea iddefenda lil Ìeremija. Ir-relazzjoni bejn Alla u l-profeta Alla kien jinqeda bil-profeta b ala strument, imma ma kienx 10 Il-Profeti

12 ibiddel il-kwalitajiet naturali tieg u.meta wie ed jaqra l-ktieb ta Ìob, mill-ewwel jinteba li l-kittieb kien poeta u Alla nqeda bih b ala poeta. G amos kien bidwi, IΩaija kien nobbli u letterat, eçç.; u Alla nqeda bihom kif kienu u bin-natural u l-kwalitajiet tag hom, g alkemm dawwalhom u qawwihom biex jiktbu dak li ried hu. Hu misteru kif il-profeta baqa liberu u Alla obbligah li jkun dispost li jipprofetizza. Naqraw fil-ktieb ta Ìeremija Fejn nibag tek jien, tmur; dak li n ig elek, int tg id (Ìer 1,7); dan il-kliem juri li l-profeta kien ta t il- akma ta Alla. Alla mhux dejjem sejja bl-istess mod lill-profeti. Lil Ìeremija g aωlu qabel twelidu. Fil-ktieb tieg u naqraw: Qabel ma sawwartek fil- uf, g araftek; qabel ma ri t minn dan ommok, ikkonsagrajtek. Jien qeg idtek profeta fuq il- nus. Lil IΩaija Alla sejja lu biex ikun profeta f Ωog Ωitu, u o rajn fi Ωminijiet diversi. Xi daqqiet Alla kien i ig el lill-profeta jipprofetizza bl-istess ajja tieg u: hekk g amel ma Hoseg a fiω-ωwie tieg u ma Gomer (ara, Hoseg a kap. 2 u EΩekjel kap. 24). Alla kien inissel ir-rieda tieg u fil-profeta b mod l-aktar qawwi. Fil-ktieb ta EΩekjel, kap.3, vv. 1-3, naqraw li Alla qal lill-profeta: Bin Adam, kul dak kollu li ssib; kul dan il-ktieb, u mbag ad mur u kellem lid-dar ta IΩrael. Jien fta t alqi u hu temag ni dak ilktieb. U qalli: Bin Adam, a jibilg u l-istonku tieg ek, u jimtlew il- ewwieni tieghek b dan il-ktieb li qieg ed nag tik. Jien kiltu, u f alqi assejtu elu g asel. Il-ktieb hu r-rieda ta Alla li saret a a wa da mal-profeta. IΩda g andna nifhmu li l-profeta kien jg addi l-kelma ta Alla, kif a nnotajna, skond il-kwalitajiet personali tieg u. Per eωempju: IΩaija Ωejjen il-kelma ta Alla bil-poeωija, waqt li o rajn le. Il-grazzja li Alla ta lill-profeti tissejja kariωma, ji ifieri grazzja mog tija g all- id tal-poplu ta Alla u mhux direttament g all-qdusija tieg u nnifsu. Alla kien jikkomunika r-rieda tieg u lill-profeta jew b viωjoni esterna, jew b komunikazzjoni nterna. Issir komunikazzjoni b viωjoni esterna meta l-profeta jara jew jisma xi a a li taqa ta t is-sensi tieg u (f g ajnejh, widnejh) u fiha Alla jurih dak li jrid. G andna eωempju klassiku fil-viωjoni li kellu Mosè meta Alla kellmu mill-g ollieq jaqbad (ara EΩodu 3,4, 4,17), fl-ordni li Alla Il-Profeti 11

13 ta lil Samwel li jg arraf lil G eli dak li kien sejjer ji ri lilu u lil uliedu (aqra 1 Samwel, kap. 3), u fil-kliem li Alla qal lil Elija fuq l-g olja Óoreb (aqra 1 Slaten, kap. 19). Alla juri r-rieda tieg u lill-profeta b komunikazzjoni nterna meta l-viωjoni ma taqax taht is-sensi imma fil-mo permezz talfantasija. EΩempju klassiku ta dan insibuh fil-ktieb ta EΩekjel meta l-profeta lema dak li kellu ji ri mill-poplu tieg u fil-viωjoni nterna tal-g adam niexef (aqra l-kap. 37 tal-ktieb ta EΩekjel). Barra minn hekk, Alla jista jikkomunika mal-profeta fil-mo biss ming ajr ebda viωjoni anqas interna. Din tissejja komunikazzjoni ntellettiva u nsibuha meta bosta drabi naqraw fil-kitbiet tal-profeti Kelma tal-mulej, jew Oraklu tal-mulej. Meta naqraw il-kitba ta diversi profeti, insibu b al skema ta kif Alla jikkomunika mal-profeti. L-ewwel issir is-sej a minn Alla. Imbag ad il-profeta jistqarr id-dg ajfien u n-nuqqas ta ila tieg u. Wara, Alla jwieg ed l-g ajnuna tieg u. Hawn, il-profeta jaççetta s-sej a ta Alla. Fl-a ar, jibda jwettaq il-missjoni tieg u minkejja t-tweg ir kollu li jiltaqa mieg u. Xi drabi, mas-sej a ta Alla tissie eb viωjoni li fiha l-profeta jilma il-kobor u l-glorja ta Alla. Insibu eωempju sabi ta dan fis-sej a tal-profeta IΩaija (IΩ 6,1ss.). Sej a o ra simili nsibuha fil-ktieb tal-profeta Ìeremija (Ìer 1,4ss.). Ir-relazzjoni bejn il-profeti u l-poplu Il-profeti fittxew isaffu s-soçjetà mill- aωen li da al fiha u jnisslu fiha t-tajjeb ta l-img oddi. Ippriedkaw lis-saçerdoti u lillkbarat li l-privile i li kellhom mhux kollha kienu ejjin minn Alla. Kienu jikkundannaw l-in ustizzji soçjali, ir-reg ba g all-flus, il-lussu esa erat, il-kapriççi tal-kbarat, il-politika ateja, it-tkasbir talli i sabbatika u ubilari, il-ma istratura ta t il- akma tal-kbarat, id-despotiωmu, eçç. Il-profeti kienu tradizzjonalisti fis-sens li kienu jippriedkaw il-li i ta Mosè,imma kienu fl-istess in jag fsu fuq l-osservanza tag ha interna mhux dik esterna mag mula g al g ajnejn addie or. Huma kienu jqisu ru hom b ala nies li dmirhom kien li jaqbωu g all-poplu quddiem Alla u jqisu ru hom midinbin b all- 12 Il-Profeti

14 poplu (ich formel) jew jag mlu lilhom infushom a a wa da malpoplu (wir formel), speçjalment f Ìeremija, Baruk u Danjel. Il-Profeti u l-eskatolo ija Il-profeti kienu j abbru Ωmien did meta l-popli kollha jaduraw lil Alla veru. Hoseg a kien jilma dan iω-ωmien b ala da la dida f Kang an; Ìeremija b ala Patt did; IΩaija b ala saltna ma kuma minn David did meta IΩrael ikun ç-çentru tannazzjonijiet kollha. Imma t-tielet-iωaija (IΩ kapitlu 66) ibassar dan iω-ωmien bl-isem ta smewwiet odda u art dida li jitwettaq mhux f din id-dinja imma fl-o ra. Il-Profeti u l-politika Il-profeti kienu j obbu lil pajjiωhom imma ma kinux fanatiçi; lanqas ma kienu jfittxu jiksbu xi qawwa politika. Gotwald ifisser tajjeb fil-qosor ir-rwol tal-profeti: kienu jafu tajjeb x kien qed ji ri madwarhom b al kull çittadin ie or; kienu juru x ja sbu u xi jrid Alla jew bil-predikazzjoni jew bil kitba; kienu rejalistiçi fil- udizzju tag hom, imdawwlin minn Alla jew mill-esperjenza; kienu j arsu lejn l-istituzzjonijiet politiçi b ala strumenti f idejn Alla. Il-kontenut ewlieni tal-profeziji Il-kontenut prinçipali tal-profeziji jing ata f erba forom: oraklu li jg allem u j e e dwar il-patt tas- Sinaj; oraklu li jfisser rajjiet storiçi; per eωempju: IΩaija 21,8; oraklu ta twiddib jew kundanna; oraklu ta barkiet futuri, jew ta weg da. Forom letterarji tal-profeziji Il-forom letterarji tal-profeziji huma afna; il-priçipali huma: orakli ta twiddib, ilmenti, fidwa, eçç.; rakkonti ta sej iet, olm, viωjonijiet, bijografiji (Ìer 26-29), eçç.; stqarrijja (Ìer 11,18ss.); G anjiet (IΩ 5,1ss.), innijiet (IΩ 44; 45); rakkonti ta rajjiet, u ittri (Ìer 22). Il-prospettiva profetika Il-prospettiva profetika tfisser il-mod li bih il-profeta jara l- ejjieni; xi drabi jilma dak li jkun se jse fi Ωmien qrib tieg u Il-Profeti 13

15 b ala figura ta dak li jkun se jse fil- ejjieni mbieg ed. Per eωempju: jekk l-g immanu-el tal-kapitlu sebg a ta IΩaija kien ÓeΩekija,kif jg idu xi biblisti, dan kien figura profetika ta Kristu u r-riforma li wettaq. Hekk ukoll fl-evan elji sinottiçi, il-qerda ta Ìerusalemm hi figura ta l-a ar tad-dinja. Il-profeti u l-kult Xi studjuωi asbu li l-profeti kienu kontra l-kult, o rajn li kienu kollha saçerdoti. Imma la kienu kollha saçerdoti u lanqas kontra l-kult b ala tali. Ikkritikaw bl-a rax il-qima esterna li ma tkunx marbuta ma ajja tajba, g ax il-qima g andha tkun espressjoni sinçiera ta m abba lejn Alla u marbuta ma l-osservanza tal-li i li Alla ta lil Mosè. Xi whud mill-profeti, b al EΩekjel, kienu saçerdoti. O rajn kienu lajçi. Ta min jinnota li l-istituzzjoni saçerdotali kienet ereditarja, jigfieri li s-saçerdoti Lhud kienu je tiegu li jitwieldu minn familji saçerdotali. Imma mhux hekk il-profeti; is-sej a minn Alla kienet tintag mel lill-profeta personalment, kariωma li ma kinitx ting ata lil uliedu. Dawk l- ulied tal-profeti li fuqhom jitkellem it-tieni ktieb tas-slaten (fil-kap.2, vers 3 ) kienu nies twajba jg ixu flimkien f Betel fi Ωmien Elija u EliΩew. Distinzjoni bejn Profeti veri u profeti foloz Kultant mhijiex a a façli li tiddistingwi bejn profeta veru u wie ed falz. Il-profeti foloz, b al dawk veri, kienu jippreωentaw ru hom f isem Alla veru imma ma kinux. Il-profeti ta Alla veru kienu j abbru l-verità bla ma jfittxu li jog bu lill-kbarat. Insibu eωempju sabi ta din il-verità fl-ewwel ktieb tas-slaten, kapitlu 22. Wie ed jista jag raf profeta tajjeb minn wie ed falz b dan il-mod: * Il-profeti foloz kienu jippriedkaw il-kult estern lil Alla u ma kinux jis qu fuq il-qima nterna li g andha ting ata lil Alla. Il-qima nterna hija dik ta ajja qaddisa, ustizzja soçjali u m abba tal-proxxmu, li hija qima wisq akbar u a jar minn dik esterna tal-festi u s-sagrifiççji. Il-profeti veri dejjem ippriedkaw din il-qima interna u kkritikaw dik esterna, li, mifruda minn dik interna, xejn ma tog ob lil Alla. 14 Il-Profeti

16 * Il-profeti foloz kienu dejjem i abbru dak li jog ob lissemmieg a tag hom u mhux li jkun ta id g alihom. Kienu jbassru l-prosperità anke meta jkun ej xi kastig fuq il-poplu min abba d-dnubiet. Imma mhux hekk il-profeti veri. Ìeremija, per eωempju, ma beza minn add u ma fittex li jog ob lil add meta abbar il-qerda ta Ìerusalemm. Minkejja li kien mhedded li joqtluh u bata tant biex jg id dak li kkmandah Alla wasal fuq ix-xifer tal-mewt. Hekk g amel ukoll EΩekjel li ie mg oddi biω-ωmien min abba li ppriedka dak li ma kienx jog ob lill-poplu. * Kriterju iehor li bih jing arfu l-profeti veri hu dak ta l- ortodossija tat-tag lim li jippriedkaw. Il-profeti tal-bibbja dejjem g allmu l-fidi f Alla wie ed (il-monotejiωmu safi). Imma ma g allmux hekk il-profeti foloz li kienet da let f IΩrael ÌeΩabel, il-mara tas-sultan A ab. Dwar tag lim iehor, il-profeti veri kienu dejjem marbutin ma kull ma hemm fil- Li i ta Mosè u mat-tag lim tal-missirijiet. * L-onestà tal- ajja kienet ukoll tag Ωel il-profeti veri minn dawk foloz. Meta naqraw l-istorja tal-profeti li hemm fil-bibbja qatt ma nsibu xi a a li ttebba l-qdusija tal- ajja li kienu jg ixu. * Il-profeti veri kienu jfittxu dejjem li jog bu lil Alla anke meta kienu jbatu u jaslu biex jitilfu ajjithom. Imma ma kinux hekk dawk foloz li l-g an tag hom dejjem kien li jidhru sbie quddiem il-kbarat. * Dwar qlig ta flus u interessi o ra materjali, il-profeti veri qatt ma admu u ippriedkaw. Dan hu kriterju ie or li jifridhom mill-profeti foloz. Meta naqraw il-kundanna g ar-reg ba g all-flus li ppriedka l-profeta G amos u nqabblu kliemu mal- ajja li g ex bit-tbatija kollha li iebet mag ha l-onestà tieg u, nifhmu mill-ewwel li kien profeta tassew. U b alu kienu l-profeti l-o ra li minnhom titkellem il-bibbja. * Il-profeti foloz kienu dejjem jintilfu minn sensihom, imma mhux hekk il-profeti veri. Meta dawn ta l-a ar kienu xi daqqiet jintilfu, dan il-fenomenu kien ikun ej mill-qawwa ta Alla u jixxebba ma l-estasi. EΩempji ta estasi u ta konçentrazzjoni profetika nsibuhom f EΩekjel 4,4-8; f IΩaija 21,3-4; Il-Profeti 15

17 f Danjel 10,9-17). Mhemmx g alfejn ng idu li l-profeti foloz kienu jintilfu minn sensihom mhux ta t il-qawwa ta Alla, imma b mezzi naturali esterni, b al g ajjat, muωika qawwija, hruq ta inçens madwarhom, dawrien, eçç. * Fl-a arnett, l-ikbar kriterju li bih nistg u nifirdu l-profeti veri mill-foloz hija l-konvinzjoni li huma kellhom tas-sej a li g amlilhom Alla biex jippriedkaw il-verità u jbatu g aliha. Dwar dan biωωejjed insemmu lil Ìeremija, lil EΩekjel u lil G amos. It-thejjija g all-viωjoni u predikazzjoni profetika Bosta drabi, il-predikazzjoni profetika kienet tkun spontanja, ji ifieri ming ajr ebda t ejjija. Il-profeta kien i oss fih il-qawwa ta Alla u dlonk imur ixandar dak li jurih Alla. Dwar dan insibu eωempju f EΩekjel 8,1ss.: ara li fis-sitt sena, fil- ames jum tas-sitt xahar, jien kont qieg ed f dari, u l-anzjani ta Ìuda bilqieg da quddiemi meta waqg et fuqi id sidi l-mulej... Imma xi drabi l-profeta kien jipprepara ru u g all-viωjoni u l-predikazzjoni tieg u. Insibu eωempju fil-ktieb tal-profeta Ìeremija meta l-fizzjal ta l-eωerçtu u kbarat o ra talbu lill-profeta biex jid ol g alihom quddiem Alla u jurihom x g andu jsir. Ìeremija ejja ru u u wara g axart ijiem iet il-kelma tal-mulej u l-profeta wrieha lil min talbu biex jid ol g alihom (Ìer 42,1ss.). Il-profeti kienu j ejju ru hom b dan il-mod: * Meta l-kaldin aqru l-poplu ta Alla u l-profeta Óabakkuk ra fihom il-kastig ta Alla, ried jaf x sejjer ji ri l quddiem. Alla kellmu, imma wara li da al fih innifsu u probabilment g amel irtir. Óabakkuk kiteb hekk: Se noqg od g assa f posti, se nibqa wieqaf fuq it-torri tieg i, nistenna alli nara x sejjer jg idli, u kif se jwie eb g all-ilmenti tieg i. Imbag ad il-mulej wie eb: Ikteb id-dehra, qalli, onqoxha fuq tavlozzi... (Óab 2,1ss.). * Drabi o ra, il-profeta kien isum, jitlob u jag mel penitenza alli jkun jista jipprofetizza. Meta Danjel talab g all-poplu u ried jara meta se jg addi Ω-Ωmien tal- erba ta Ìerusalemm, Ωmien li fuqu kien tkellem il-profeta Ìeremija, jg idilna hu stess kif ejja ru u g all-viωjoni li kellu mill-an lu Gabrijel: Dawwart wiççi lejn Alla Sidi biex infittxu bit-talb umli tieg i 16 Il-Profeti

18 u bis-sawm, tfajt fuqi libsa ta l-ixkejjer u xerridt l-irmied fuq rasi. Tlabt lill-mulej Alla tieg i, stqarrejt u g idtlu: Nitolbok, Sidi, Alla kbir u tal-biza, li jωomm il-patt u t-tjieba ma biebu u ma min i ares il-kmandamenti tieg u, a na dnibna, ibna ru na aωin, g amilna d-deni, qomna kontra tieg ek... (Dan 9,3ss.) * Xi drabi kien ikun Alla nnifsu li j ieg el lill-profeta jipprepara ru u alli jirçievi l-viωjoni u jara r-rieda ta Alla u dak li kien sejjer ise. Meta kien se jse l-assedju ta Ìerusalemm mill-babiloniωi, EΩekjel kellu diversi vi jonijiet u ordnijiet minn Alla. Il-profeta hekk kiteb dwar wa da minn dawn ilviωjonijiet: U kienet hemm id il-mulej fuqi u qalli: Qum u mur lejn il-wita u nkellmek hemm. U jien qomt u ri t lejn il-wita u, ara, kien hemm wieqfa l-glorja tal-mulej, b all-glorja li kont rajt dejn ix-xmara Kebar, u waqajt wiççi fl-art. U ie fuqi l-ispirtu u waqqafni fuq ri lejja, kellimni u qalli: Mur ing alaq o darek... (EΩek 3,22ss.) Profeziji dwar il- id li kellu j ib mieg u il-messija Diversi profeziji jg idu li l-messija kellu j ib mieg u Ωmien ta id kbir: prosperità materjali, paçi kbira, g aqda u kull perfezzjoni idejali. In ibu hawn xi eωempji ta id messjaniku li abbru l-profeti. Il-profeta Ìoel, meta lema il-mi ja tal-messija, kiteb: U ji ri dak in-nhar: il-muntanji jqattru l-inbid did, il-g oljiet inixxu l- alib, u l-widien kollha ta Ìuda jfuru bl-ilmijiet... (4,18ss.) IΩaija abbar li fi Ωmien il-messija l-bniedem jg ix g omor twil u, jg ib il-mard u kull deni tal- isem: Imbag ad jinfethu g ajnejn il-g omja, jinfethu widnejn it-torox. Imbag ad iz-zopp jaqbeω b al g aωωiela u lsien l-imbikkma jin all bil-fer... (IΩ 35,5ss.). IΩaija wkoll jitkellem dwar it-trasformazzjoni tan-natura tal-bhejjem f dan iω-ωmien messjaniku (IΩ 11,6-9). Îg id ukoll li Ìerusalemm issir il-belt kapitali tas-saltna messjanika (IΩ 2,2-4). It-Tieni IΩaija jikteb li l-bniedem ikollu dixxendenza kbira (IΩ 54,1-3), u t-tielet IΩaija jg id li l-bnedmin isiru kollha tajbin u saçerdoti tal-mulej (IΩ 60,21; 61,6). Il-profeta Ûakkarija jbassar id bla qies fiω-ωmien tal-messija (Ûak 14,14 eçç.). Il-Profeti 17

19 Issa nag mlu mistoqsija flimkien ma l-istudjuωi tal-bibbja: Se dak kollu li abbru l-profeti? Litteralment Ωgur li le. Mela kif g andna nfissru l-kliem tal-profeti? L-opinjonijiet ewlenin talbiblisti huma dawn: a) Interpretazzjoni litterali-pedago ika. Din iωωomm li l- id im abbar hu id materjali, imma provviωorju. Tg id li Alla alla lill-profeta ja seb hekk g al ra unijiet pedago içi, ji ifieri biex ig allem lill-poplu li l-messija kien sejjer i ib id kbir mieg u, id li fil-fatt kellu jkun spiritwali (L.Denifle, Le Messianisme, Parigi 1929). Din l-opinjoni hi Ωbaljata g ax tifred il-verità li fehem Alla minn dik li fehem il-profeta. b) Interpretazzjoni litterali-eskatolo ika. Skond din l-opinjoni, il- id tal-messija hu id materjali imma ma jitgawdiex issa. Jitgawda fis-saltna ta Kristu glorifikat li titwaqqaf fuq din l-art stess qabel il- udizzju universali. Din it-tejorija tinωamm minn dawk li jissej u millenaristi, jew kiljasti g ax jemmnu li g ad ikun hemm saltna ta elf sena fuq din l-art meta jidher Kristu glorjuω. Din it-tejorija ΩΩomm tliet mi jiet ta Kristu: dik ta Betlehem, id-dehra tieg u meta jwaqqaf is-saltna ta elf sena fuq l-art, u l-a ar mi ja wara dik ta elf sena meta jsir il- udizzju a ari u universali. Is-Sant Uffiççju ddikjara fl-1944 li din l-opinjoni hija perikoluωa, tuto teneri non posse (EB, 570). ç) Interpretazzjoni litterali (1933). Din it-tejorija hija tajba iωda fiha xi kontradizzjonijiet. Per eωempju, din it-tejorija ma tfissirx çerti esa erazzjonijiet li jidhru li hemm fil-profeziji dwar iω-ωmien messjaniku: l-g oljiet jitniωωlu u l-widien jog lew (IΩ 40,4); l-iljuni jieklu t-tiben (IΩ 11,7), li ma jkunx hemm aktar lejl (IΩ 60,20), eçç. d) Interpretazzjoni simbolika. Din l-opinjoni ΩΩomm li l- id materjali li minnu jitkellmu l-profeziji dwar iω-zmien talmessija hu sempliçement figura tal- id spiritwali. Din hi l-a jar opinjoni. Gesù wkoll ieb il-fer ta ikla b ala figura tal-fer tal- enna u tal- id spiritwali tal-knisja (Mattew 8,11; 22,13; 26,29). 18 Il-Profeti

20 Kif jitqassmu l-profeti Id-diviΩjonijiet tal-profeti fl-edizzjonijiet tal-bibbja Nisranija (mhux dik Lhudija) huma: a) Profeti li ma kitbux (b al Elija) u profeti li kitbu. (b al IΩaija, Ìeremija, eçç.). b) Profeti kbar (IΩaija, Ìeremija, EΩekjel, Danjel u Baruk) u profeti Ωg ar (Hoseg a, G amos, eçç.). ç) Profeti tas-saltna ta fuq jew ta IΩrael (G amos u Hoseg a) u profeti tas-saltna t isfel jew ta Ìuda (il-bqija tal-profeti li kitbu). d) Profeti ta qabel l-eωilju: G amos, Hoseg a, IΩaija (1-39), Mikea, Ìeremija, Sofonija, Nahum, Óabakkuk. e) Profeti ta Ωmien l-eωilju: EΩekjel u t-tieni IΩaija. f) Profeti ta wara l-eωilju: Óaggaj, Malakija, Ûakkarija, it-tielet IΩaija, Ìoel, G abdija, Ìona u Danjel. Kif g andek taqra l-profeti Peter Ellis jag ti dawn il-prinçipji siewja fuq kif g andna naqraw il-profeti (P. Ellis, The Men and the Message of the Old Testament, p.271ss): 1. Il-profeti la huma tradizzjonalisti u anqas rinnovaturi. Jippriedkaw t-tag lim tajjeb img oddi lilhom u ja ornawh g all- ajja ta Ωmienhom. Per eωempju, dak li ppriedka G amos favur il-foqra hemm l-g eruq tieg u fil-kodiçi tal- Patt (EΩodu 21-22). Biex in ibu eωempju, il-profeti g amlu kif g amel il-konçilju Vatikan II: a orna l- ajja tal-knisja ta llum skond il- ajja ta l-insara tal-bidu. 2. Il-profeti ma jiddiskutux dottrini imma jippriedkaw biss irreli jon safja f isem Alla. It-tejolo ija tag hom mhjiex elaborata imma bi skop ta konver joni, kif wara ppriedka Ìesù: Jekk ma tikkonvertux, ilkoll tintilfu (Luqa 13,2). 3. Il-profeti jag fsu fuq li l-bniedem g andu jg ix dak li jemmen, ji ifieri li jg ix skond ma jemmen. Fihom g andna nfittxu dak li jippriedka predikatur popolari, mhux diskorsi raffinati, eωattezzi storiçi u sibijiet filosofiçi. 4. M g andniex infitxxu l-kronolo ija eωatta fid-diskorsi talprofeti g ax afna siltiet kienu mi burin mid-dixxipli. Il-Profeti 19

21 5. Jaqbel li mill-materjal tal-profeti nag Ωlu dak li l-iktar jolqotna u jag mel id g al-ru na Ta min jinnota r-riflessjoni profonda li jag mel R.K.Harrison: il-materjal kollu tal-profeti huwa profezija, anke meta jitkellmu fuq Ωmienhom, g ax il-futur, kif jg id Santu Wistin, di a jinsab fil-preωent. Mela dak li ppriedkaw g al dak ii - Ωmien jiswa wkoll g an-nies ta Ωmienna. IT-TIENI TAQSIMA IL-PROFETI TAS-SEKLU TMIENJA HOSEGÓA Da la Il-ktieb tal-profeta Hose a hu mqie ed fil-bidu ta dawk li a na mdorrrijin insej u profeti Ω ar. Din id-drawwa li biha nsej u lil dawn il-profeti ejja mill-vulgata Latina. IΩda wkoll fil- Bibbja lhudija dan il-ktieb ta Hose a jinsab fi grupp ta tnax-il profeta li jitqie edu wara l- abra tal-profeti l-o ra li nsej ulhom kbar. F din il-bibbja lhudija, Hose a jinsab wara IΩaija, Ìeremija u EΩekjel, immedjatament wara EΩekjel. Fi Ωmien Bin Sirak (Sir 49,12) din il-kollezzjoni ta tnax-il profeta kienet ma rufa sew, u ÌuΩeppi Flavju wkoll kien jaf biha (Contra Appio. 1,8,3). Skond it-tradizzjoni rabbinika, l- orrief tas- Sinagoga l-kbira abru l-kitba ta dawn il- profeti f kollezzjoni aliha. Imba ad is-santi Padri tal-knisja nisranija mxew wara din id-drawwa. Illum, u wkoll fit-tradizzjoni antika tal-knisja, il- kollezzjoni tat-tnax-il profeta Ω ar titqie ed wara dik tal-profeti kbar, kif a idna. Imma fil-kodiçi Vaticanus u l-ie or, l-alexandrinus dawn il-profeti jinsabu qabel il- kbar. 20 Il-Profeti

22 Fil-Bibbja Maltija Hose a jinsab imqie ed l-ewwel f din l-kollezzjoni, u hekk ukoll jinsab f Bibbji o rajn. Imma insibu li fit-traduzzjoni griega tas-seb in (LXX) jitqie ed wara Áamos. Kif jinnota tajjeb R.K.Harrison, ma nafux eωattament l- aliex l- ordni tat-tqie id tal-kotba fil-lista tal-kotba tat- Testment il-qadim mhijiex dejjem l-istess. Il-Profeta L-isem lhudi tal-profeta, Hoxea, ifisser il-mulej isalva. Ittifsir ta l-isem hu b al dak ta ÌoΩwe, ta IΩaija u ta Ìesù, imma f forma o ra. Hose a hu wie ed mill-erb a profeti tas-seklu 8 qabel Kristu. Fuq ajtu nafu ftit ferm, imma l-ktieb tie u j idilna li missieru kien jismu Beri, li beda il-missjoni tie u fis-saltna ta Ìerobo am II, sultan ta IΩrael ( qk). Hose a hu l-uniku profeta li kien mit-tramuntana tal-palestina u trabba fis-saltna ta IΩrael. Aktarx li miet ftit qabel il-waq a tas-samarija (721 q.k.) li waq et f idejn Sargon II ta l-assirja. Meta wie ed jeωamina tajjeb il-profezija ta Hose a jasal all-konkluωjoni li l-missjoni tie u twettqet eωattament bejn issena 750 u 724 q.k, bejn il- idma ta Áamos u dik ta IΩaija. Dan kien Ωmien kritiku afna fl-istorja tal-poplu ta Alla. L-istudjuΩi fittxew x kienet is-sen a, jew il-professjoni, tie u. Hemm min ja seb, b al G.A.F. Knight, li kien furnar ax fil-kap 7, vrus 4ss., jitkellem fuq is-sen a tal-furnara. O rajn ja sbu li kien bidwi ax bosta drabi jalludi all- ajja tal-biedja. Kienet x kienet is-sen a tie u, hu Ωgur li kien ta skola. Il-kitba tie u hija bi stil mirqum tajjeb u turi li kien jaf tajjeb l-intriççi politiçi ta Ωmienu. Il-ktieb j idilna li kien miωωewwe ma wa da jisimha Gomer, bint Diblajm. Kif naraw il-quddiem, minn din il-mara Hose a kellu diversi tfal. Is-Sitwazzjoni Soçjali Il-qa da politika u soçjali li fiha pprofetizza Hose a u fiha wettaq u temm il-missjoni tie u kienet mill-a ar. Ìerobo am II, li fi Ωmienu Hose a beda jippriedka, saltan Il-Profeti 21

23 al 29 sena. Kien ra el intelli enti, politiku tajjeb u jil aqlu, imma la ab bil-politika bla ma qies il- id tar-reli on. Fi kliem ie or qie ed il-lo ob politiku fuq dak li jitlob Alla, u sa ansitra nqeda bir-reli jon all-iskopijiet tie u politiçi u soçjali. Millaspett materjali, Ìerobo am kellu suççess. Mater jalment ieb il-pajjiω l quddiem u kien hemm prosperità kbira fit-tramuntana tal-palestina, almenu all-kbarat. Imma mill-aspett morali u reli juω, is-saltna ta Ìerobo am kienet fjask kbir. Da let il-qima lejn il-ba alim (allat foloz). L-in ustizzji soçjali kibru u ajnejn il-kotra kienu j arsu lejn l- id li j addi. Imma min jinsa lil Alla u jibni fuq it-tafal ma jsaltanx al Ωmien twil. U hekk ara fi Ωmien Hose a Il-profeta tkellem çar, wera l-kastig li kien ej fuq il-pajjiω. Imma, b as-soltu, min i id il-verità, ibati, u ftit ikunu dawk li jisim uh. Hose a ambaq alxejn. Áaddewh b iblah u ridikulu. Imma dak li xandar se. Fit-30 sena ta wara l-mewt ta Ìerobo am, saltnu 6 slaten, u 4 minnhom adu s-saltna bi vjolenza. Meta ma jkunx hemm stabilità politika fil-pajjiω,dan ma setax ikunx sinjal sabi. Is-suççessur ta Ìerobo am kien ibnu Ûakkarija u ie maqtul wara 6 xhur biss. Warajh saltan Sallum (746 qk) li nqatel wara xahar wie ed biss (ara 2 Slaten 15,8-16) minn Mena em, li saltan warajh al 10 snin. Dan kien bniedem kiefer li aqar ferm il-pajjiω; biωωejjed li wie ed jiftakar li meta kien f Tirsa, belt li waqfitlu u ma fet itlux il-bibien ta ha, nifed bix-xabla n-nisa tqal ta ha (2 Slaten 15,16). Wara Mena em, saltan Peka ija ( qk) bin Mena em, li dam isaltan sentejn. Dan kien maqtul minn Peka li nqatel minn Hose a bin Ela (mhux il-profeta li fuqu qe din nitkellmu). Dan dam isaltan sentejn u kien l-a ar sultan ta IΩrael. Kien hu li f çertu sens ieb b idejh l-assedju u l-waq a tas-samarija minn Salmanasser V l-imperatur ta l-assirja. L-assedju beda meta s-sultan ma riedx i allas aktar il-qbiela lill-assirja. Is-saltna ta IΩrael (Samarija) iet fi timiem darba al dejjem fis-sena 721 qk. Il-qa da reli juωa ma kinitx a jar minn dik politika. IΩrael alla lil Alla veru u beda ja ti qima lill-allat. Dawn l-allat kienu l-ma rufa ba alim, kelma li tfisser sidien, biex nifhmuha a jar, protetturi. Kienu jitqiesu minn-nies ta dak iω-ωmien b ala pro- 22 Il-Profeti

24 tetturi ta bliet, ir ula, sta uni, eçç. Kien hemm alla tax-xita, ta l-ista uni, tal- sad, tal-fertilità, u tant allat o ra. Kif a na andna l-qaddisin protetturi ta na, hekk huma, fl-injoranza tag hom, kellhom il- ba alim ta hom. U l-qima li kienet tin ata lilhom ma kinitx nadifa. Kienet qima pagana u diωonesta. Hose a, b all-profeti l-o ra ta warajh, ippriedka u kiteb kontra din il-qima idolatrika li kienet ta mel ajb lill-poplu li Alla veru aωel minn fost il-pagani. Il-profeta jsejja din il-qima prostituzzjoni ax kif mara tad-dnub tin atha lil diversi r iel, hekk IΩrael kien infidil lejn Alla li abbu b al ma arus i obb lill- arusa, u n ata lil allat o ra b im abba falza. IΩ-Ωwie ta Hoseg a Biex jiftiehem sewwa l-ktieb ta Hose a je tie li jitfisser tajjeb iω-ωwie tie u ma Gomer, il-mara li hu j id li kienet martu, li kienet infidila lejh, u li minnha kellu t-tfal. Kienet din martu tassew, jew figura li tirrappreωenta l-infedeltà ta IΩrael lejn Alla? L-ulied li kellu minnha kienu tassew uliedu, jew il-frott tarrelazzjoni aωina bejn IΩrael u l-allat? Fl-ewwel kapitlu tal-ktieb tie u l-profeta j id li b ordni ta Alla ΩΩewwe lil Gomer li minnha kellu 3 ulied, 2 subien u tifla. Lilhom ta, b ordni ta Alla, ismijiet simboliçi biex ikunu figura tar-relazzjoni ta Alla ma IΩrael. L-isem ta l-ewwel tifel kien ÌiΩra el li jfakkar fil-wied ta ÌiΩraghel fejn Ìe u kien qatel lil A ab (2 Slaten kap 9-10) u li jipprofetizza l- rajja li se et fl-istess wied fejn imba ad inqatel l-iben ta Ìerobo am II (2 Slaten 15,8-10) li minnu a tkellimna. L-isem tat-tifla kien Lo-ru ama (ma hemmx niena) u jfisser li Alla ma kienx sejjer jit assar lil IΩrael, kif tabil aqq ara wara meta nqerdet Samarija min abba d-dnubiet ta ha. L-isem tat-tieni tifel kien Lo- ammi (mhux il-poplu tie i) li jfisser il-fatt li Alla warrab lill-poplu tie u. Fil-kapitlu 3 jer a jitkellem fuq iω-ωwie tie u ma Gomer, alkemm ma jsemmix isimha, u j id li din kienet adultera (3,1). J id ukoll li b ordni ta Alla kellu je odha lura f daru, u li kellu j allas aliha somma ta flus (15-il biçça tal-fidda) u xkora u nofs x ir (3,2). Ikompli j id li mba ad din kienet fidila lejh u ex ma ha ajja feliçi. Il-Profeti 23

25 L-istudjuΩi jiddiskutu dwar dan iω-ωwie tal-profeta ma Gomer u t-tfal li kellhom. Dwar dan, in ataw diversi interpretazzjonijiet li fosthom tlieta jidhirli li huma l-ewlenin: a) L-interpreti Lhud taω-ωminijiet tan-nofs, u afna studjuωi warajhom, Ωammew li r-rakkont kollu taω-ωwie tal-profeta huwa simboliku u jirrappreωenta r-relazzjoni ta l-im abba ta Alla u l-infedeltà ta IΩrael. b) Xi studjuωi moderni, b al A. van Hoonacker, Ωammew li r- rakkont kollu huwa viωjoni li kellu l-profeta. c) Óafna studjuωi llum iωommu, bejn wie ed u ie or, l-istoriçità ta dak li hemm fir-rakkont u li l-esperjenza personali fiω-ωwie serviet lil Hose a biex ja raf u jiddeskrivi tajjeb ir- relazzjoni ta m abba bejn Alla u IΩrael. Min abba diversi ra unijiet li jitolbu bosta tul u Ωmien biex ikunu mfissra tajjeb, na seb ma hafna studjuωi tallum li l-a jar opinjoni hija l-a jar wa da. BiΩΩejjed li n idu li d-dettal tal-prezz li Hose a allas biex jie u lura f daru lil Gomer jirrifletti l-istoriçità tal- rajja. Min hu interessat li jkun jaf b dak kollu li qalu l-istudjuωi dwar din il-kwistjoni diffiçli, jista jaqra l-kitba fit-tul ta H.H. Rawley fil-bulletin of the John Rylands Library, XXXIX ( ), p. 200ss. Il-Ktieb tal-profeta * Awtentiçità: L-istudjuΩi kwaωi kollha jωommu li l-ktieb, almenu fil-parti kbira tie u, huwa ta Hose a. Xi w ud jiddubitaw biss, imma min ajr ra unijiet sodi, minn 2,18-25 u 14,2-9. Jidhru li mhumiex tal-profeta l-ewwel u l-a ar vers tal- ktieb (1,1 u 14,10), u l-vers 5 tal-kap. 3 li jit addet dwar ir- restawrazzjoni ta IΩrael. * Il-binja tal-ktieb: il-ktieb huwa mibni fuq appunti li l- profeta kien kiteb qabel il-priedki tie u. Dawn l-appunti ew imba ad Ωviluppati wara. Hu mpossibbli li wie ed jifred bejn l- appunti nfishom u r-reviωjoni li fuqhom saret wara. * L-istil: l-istil huwa sapjenzjali, ji ifieri bi skop ta ta lim. Áalhekk il-ktieb fih afna figuri. Alla jixxebba ma arus, tabib, missier, ra aj, iljun, ors, leopard, eçç. IΩrael jixxebba ma arusa, iben, marid, mer la, amiema, dielja, inbid tal-libanu, eçç. 24 Il-Profeti

26 Il-Óidma tal-profeta Hose a wettaq il-missjoni tie u fis-saltna ta fuq, imsej a ta IΩrael, fis-snin li rajna fil-bidu ta dil-kitba. Dan ifisser li Hose a ppriedka fis-samarija, l-aktar f Betel u Gilgal. Betel kien post qaddis li jfakkar fid-da la ta Abraham fil- Palestina, il-viωjoni li kellu Ìakobb (Ìn 28,19ss. u 31,13), fi rajjiet ta Ωmien l-im allfin, u fil-post fejn Samwel kien ji udika lil IΩrael u n-nies kienu jie du l-offerti ta hom lil Alla (1 Sam 7,16). Hemm Ìerobo am II waqqaf çentru idolatriku b qima lejn id-divinità ta t amla ta o ol, u minn post sagru amlu post ta qima pagana. Hemm ippriedka Hose a u Áamos ukoll. Gilgal kien l-ewwel post li fih tell u it-tined ta hom l-áebrej meta qasmu x-xmara Ìordan (ÌoΩwè 4,19-24). B al Betel, ifakkar fi rajjiet eωieω al qalb il-lhud. U dal-post storiku mbidel ukoll f post idolatriku mis-slaten tas-saltna ta fuq. Il-messa tal-profeta Billi Hoseg a g ex fl-istess Ωmien ta G amos, mieg u jaqbel fil-kundanna ta l-in ustizzji soçjali (4,1-2) u fil-kritika tal-kult superfiçjali (6,4-6; eçç.). It-tag lim partikulari ta Hoseg a hu: Kundanna tal-kult idolatriku: il-qima tal-g o ol tad-deheb li jirrapreωenta lil Ja weh (8,5s.). Kundanna tat-tama Ωejda fil-qawwiet politiçi ta l-e ittu u l-assirja. Kundanna lis-saçerdoti idolatriçi (4,4-11). L-istorja ta IΩrael hi storja ta dnubiet u ribelljoni. Alla iktar i obb milli jikkastiga; Alla g arus isir Alla missier. Il-ktieb ta Hoseg a Jid er çar li l-ktieb hu kollu tal-profeta minbarra xi vrus dubbjuωi (1,1; 3,4-5; 14,10). L-awtur g amel abra ta noti ta priedki li Ωviluppa wara. L-istil hu sapjenzjali b afna figuri. Alla hu mxebba ma : g arus, missier, tabib, rag aj, iljun, leopard, orsa, nida, si ra b afna weraq Ωg ar, kamla. IΩrael hu mxebba ma : g arusa, iben, marid, torta, nida ta filg odu, g o la rasha iebsa (4,16). Il-Profeti 25

27 L-influss li Hoseg a alla fuq il-kotba sagri ta warajh Dwar iω-ωwie ta Alla ma IΩrael u r-ru : fuq Ìeremija, EΩekjel, it-tieni IΩaija, u fuq it-testment il- did u l-ispiritwalità Nisranija bi sfumaturi diversi. Il-Paternità ta Alla (kap 11) fejn il-ma fra u l- niena teg leb id-dnub (Ìer 31,18-20 u Luqa 15,11ss.). Alla jippreferi niena mis-sagrifiççji: ara Mattew 9,13; 12,27. L-g erusija ta Alla ma IΩrael (2,21-22 ma Rumani 9,25ss; 1 Piet 2,10). Silta mag Ωula: Il-kobor tal- niena ta Alla (11,1-11) 1 Meta IΩrael kien tifel jien abbejtu, u mill-e ittu lil ibni jien sejja tlu. 2 Imma iktar ma sejja tilhom, iktar tbieg du minni. Lill-Bag alim offrew sagrifiççji, U lill-idoli inçens arqu. 3 Kont jien li g allimt lil Efrajm jimxi, kont nerfag hom fuq dirg ajja imma huma ma fehmux kemm dewwejthom. 4 B al bniedem, bidthom bi bula ta niena, b rabtiet ta m abba. Kont g alihom b al min jerfa t-tarbija ma addejh u jmil lejha biex jitmag ha. 5 Huma jer g u jduru lejn l-e ittu, imma Assur ikun is-sultan tag hom. 6 Is-sejf jg addi bil-qilla mill-ibliet tag hom, u jxejjen il-pro etti tag hom. (Vers korrott: traduzzjoni inçerta) 7 Il-poplu tieg i wa al f rasu li jitwarrab minni. Huma qeg din isej u lil Bag al, iωda hu ma j arishomx. 8 Imma kif nista jien nabbandunak Efrajm? Nista jien nitilqek, IΩrael? Nista jien nimxi mieg ek b al ma Adma? 26 Il-Profeti

28 Jew nag mlek b al Sebojim? Qalbi nbidlet ewwa fija, u nienti tqanqlet fija. 9 Le, ma ninfexx fis-sa na tal-korla tieghi, lanqas ma ner a neqred lil Efrajm, g ax jien Alla u mhux bniedem Jien il-qaddis f nofskom, Dak li ma j obbx jeqred. 10 Huma g ad jimxu wara l-mulej; hu b al iljun jg ajjat u, meta hu jg ajjat, uliedu ji u mbeωωg in mill-punent; 11 ji u jirtog du b al g asafar mill-e ittu, b al amiem mill-assirja, u jien nag mel li jg ammru fi djarhom; din kelma tal-mulej. Tifsir u riflessjoni L-a ar vers ta din is-silta nqeda bih u fissru b mod messjaniku San Mattew meta applikah g al Ìesù tarbija u qal fil-van elu mill-e ittu sejja t lil Ibni. B al dan it-test hemm ie or f Mikea 6,4ss. Is-silta kollha g andha mportanza kbira g ax tirrivela n- natura ta Alla kollha niena ta missier li j obb u jag der lil uliedu. Adma u Sebojim kienu bliet fil-pentapoli li ew ikkastigati b al Sodoma u Gomorra. Alla jg ajjat b al iljun, g ax l-iljun ma jitlef qatt il-priωa imma jibqa ji ri warajha. Ix-xbieha tal-g asafar tinsab fil-profeti (per eω. Ìeremija 4,25) u tfisser ritorn Ωgur u m affef. Din is-silta turina kemm Alla j obbna: ukoll meta nitwarrbu minnu. Hu jibqa ji ri warajna; mhux b all-bnedmin li jinsewna malajr speçjalment meta nitwarrbu minnhom. Hu ma jinsina qatt u l-ma fra tieg u tkun Ωgura u ting ata minnufih. Il-Profeti 27

29 GÓAMOS Il-ktieb ta G amos jitqieg ed fit-tielet post fost il-profeti Ωg ar fil-bibbja Lhudija u fit-traduzzjonijiet kollha ma dumin fuqha, fosthom il-bibbja Maltija tal-g aqda Biblika u dik ta Mons Saydon. Imma hu jappartjeni lis-seklu tmienja u huwa ta l-istess Ωmien ta Hoseg a u IΩaija. Il- ajja tal-profeta Nafu ftit afna fuq dan il-profeta. Kien minn-na a tan- nofsinhar tal-palestina, mir-ra al ta Tekug a li jinsab xi ames mili lejn il-lvant u nofsinhar ta Betlehem, fuq l-g oljiet ta Ìuda. Il-ktieb stess jg idilna li G amos kien rag aj (G am 1,1; 7,14s.) u l-post fejn trabba kien idejali biex wie ed jirg a n-ng a (ara 1 Sam 25,2ss.). Barra minn hekk, kien jaqla xi a a o ra mis-si ar tal- ÌummajΩ li kienu jikbru l isfel minn fejn kien jir a n-ng a. F dawk l-in awi, is-si ra tal-ìummajω kienet si ra robusta li t addar is-sena kollha u tag mel frott bil-kotra jixba lit-tin, g alkemm iωg ar u ta kwalità inqas tajba. Il-frott tas-si ra kien jinbieg bi prezz baxx lill-foqra, speçjalment fin-na a ta nofsinhar tal-palestina u fl-e ittu. Biex il-frott isir u jittiekel, il-bdiewa kienu jtaqqbu kull frotta b xi a a bil-ponta xi erbat ijiem qabel ma tinqata mis-si ra. Dan kien ix-xog ol ta G amos. Kien xog ol ta importanza, tant li s-sultan David g aωel wie ed b al ministru biex jie u sieb il-koltivazzjoni tal-ìummajω (1 Kron 27,28). Jidher mill-ktieb li l-profeta kien wie ed minn dawk ir-rg ajja u bdiewa, li g alkemm kienu jg ixu l barra mill-ibliet, kienu nies intelli enti. Il-kitba ta G amos hija ta stil sempliçi, imma, fl-istess waqt, mirqum u aj. Turi bniedem li kien jaf sewwa dak li kien qieg ed ji ri fi Ωmienu, mhux biss fil-palestina pajjiωu, imma wkoll fl-e ittu u fis-sirja, fejn aktarx kien imur ibieg xi ng a u s-suf tag hom. G alkemm kien minn-nofsinhar tal-palestina, G amos kien imsejja minn Alla biex iwettaq il-missjoni ta profeta fit-tramuntana tal-pajjiω, fis-saltna ta fuq, imsej a wkoll ta IΩrael. Kif ig id hu stess. ma kienx jappartjeni lil xi grupp ta profeti, jew xi iben jew dixxiplu ta xi profeta. Kien ra el b all-o rajn li Alla sejja g al missjoni diffiçli f post u Ωmien mill-iktar diffiçli. 28 Il-Profeti

30 Billi G amos ippriedka l- ustizzja soçjali, il-missjoni tieg u bilfors li ibdet bosta g edewwa minn fost il-kbarat tal-pajjiω. F qasir Ωmien kien mixli lis-sultan li qed iqajjem in-nies kontra tieg u. Wie ed minn dawk li xlewh kien Amasija, il-qassis idolatriku tat-tempju nazzjonali ta Betel. G amos g ex fi Ωmien is-sultan G uωωija ta Ìuda /39 q.k.) u Ìerobog am II, sultan ta IΩrael (782/753 q.k.) Billi s-sultan G uωωija marad bil- diem fla ar snin ta ajtu u s-saltna tmexxiet minn amministratur aktarx li G amos ipprofetizza qrib is-sena 750 q.k.; hekk iωommu, bejn wie ed u ie or, Albright, Morgenstern u Watts. Il-profezija ta G amos hija mportanti afna biex nag rfu dak li kien qed ji ri fis-saltna ta IΩrael ta t Ìerobog am II li kien l-aktar sultan ta ila tas-saltna ta IΩrael. Tant kien kapaçi dan issultan li ieb saltnatu g al prosperità kbira. Jekk hu veru li l-kapaçità tiddependi mill-fortuna, Ìerobog am kien wie ed minn dawk li l-fortuna da kitlu u g enitu. Fi Ωmienu, pajjiωu ma baqax ma but mis-saltna ta Damasku, l-akbar g adu tieg u, g ax din kienet g addejja minn rewwixta militari u kellha ta seb g al rasha u tfittex g ajnuna minn addie or. Ìerobog am sab ru u ieles mill-g edewwa u seta jiωvol i l-pjanijiet tieg u ming ajr xkiel. Aktar minn hekk, l-e ittu, il-qawwa l-aktar setg ana li setg et tfixklu, kienet mehdija biex traωωan is-sultan ta Ìuda, u kienet tinsab f sitwazzjoni dg ajfa. Ìerobog am II mela ma kellux bωonn ja li flusu u ener ija fl-armata, u kkonçentra fuq il- id tal-pajjiω. G araf jg in is-snajja, kabbar il-kummerç u g amel pajjiωu wie ed mill-aktar g onja tallvant nofsani. Imma. kif dejjem ara fl-istorja, il-progress materjali ieb rigress morali u spiritwali. Min jag mel il-flus, eneralment ikun irid ikabbar idu dejjem iωjed. Titnissel ir-reg ba, u mag ha l-in ustizzji soçjali ta kull lewn u qies. Fi Ωmien Ìerobog am, il-klassi tan-nofs g ebet, u s-soçjetà nfirdet f Ωew klassijiet: sinjuri kbar u foqra miωerabbli. U l-foqra saru g odda f idejn l-g onja biex dawn jistag nu iωjed. Min kien qed igawdi u jixxala, u min kien qed ibati u jg um finniket tal- ajja. Meta nazzjon tag tiha g all-in ustizzji, bilfors li tibda titwarrab minn Alla, g ax Alla huwa dawl, u min irid jorqod fid-dlam, Il-Profeti 29

31 ma jkunx irid jara d-dawl. U meta l-bniedem ma jkunx g adu nesa lil Alla g al kollox, jibda jqimu kif jaqbel lilu. Il-korrotti tassaltna ta Israel bdew jaduraw lil Alla b mod idolatriku. Baqg u jag mlu l-festi fis-santwarji tag hom u joffru sagrifiççji f tempji li ma kinux le ittimi, tempji kkundannati mill-profeti, g alkemm imberkin mis-sultan bi skopijiet politiçi u mill-qassisin korrotti li kellhom. Bdew i alltu r-reli jon mal-korruzzjoni, g ax hekk qabel lilhom. Ag ar minn dan kollu li g idna, dawk li suppost kienu jie du sieb ir-reli jon komplew ikabbru d-dnubiet tal-poplu. Bidlu l Alla mal-flus. Qablilhom iserr u mal-g onja u j allu l-foqra jbatu. Fehmu li jekk inaffru lill-kbarat u s-sinjuri, bwiethom jiωvujtaw. Amasija, il-qassis il-kbir tat-tempju ta Betel, g aωel li jog ob lissultan u jimxi b al s abu. Ma riedx jisma bis-sewwa tal-veru Alla. G alaq widnejh g al kliem il-profeta u dar kontrih u keççih minn pajjiωu. Sitwazzjoni ag ar minn din ma tistax timma ina. U kien f dan iω-ωmien li G amos alla n-ng a u l-ìummajω ta pajjiωu u mar jippriedka l-vera reli jon fis-saltna ta IΩrael. Il-messa u t-tejolo ija ta G amos Il-messa tal-profeta jmiss dawn il-punti li ejjin: * Il-vera reli jon g andha tirrifletti fl-g emil tajjeb u tintwera b ajja tassew onesta. Li tag ti qima esterna biss lil Alla u tag mel dak li jaqbillek, din hi reli jon falza. * L-immoralità teqred il-vera ajja u tmexxi lill-bniedem lejn il-qerda tieg u nnifsu. Min jixtieq jg ix tassew, je tie lu jfittex lil Alla. * L-osservanza tal-kmandamenti ta Alla turi li l-bniedem huwa tajjeb tassew, g ax Alla hu rivelat fl-istess kmandamenti. * Il-Patt li l-poplu kien g amel ma Alla fuq is-sinaj permezz ta Mosè mhux biωωejjed biex iqaddes il-bniedem. Il-Patt g andu jkun imwettaq internament b ajja tajba, u mhux esternament biss, billi wie ed ikun membru tal-poplu ta Alla. * Jum il-mulej li afna kienu qed ja sbu li jkun Ωmien ta dawl u fer, ikun ukoll Ωmien ta udizzju u dlam g al bosta. * Minn dawk li Alla g aωel jistenna iωjed, skond l-g aωla, u ji udikahom kif titlob l-istess g aωla. 30 Il-Profeti

32 * Alla jista kollox; hu Alla li alaq kollox u Alla tal-providenza. Hu jmexxi l-istorja tal-bniedem u tan-nazzjonijiet. Xejn ma ja rab minn g ajnejn Alla u mill- ustizzja tieg u. * G amos ma jis aqx fuq il- niena ta Alla, b al Hoseg a, imma fuq il- ustizzja ta Alla li ma tiddg ajjef qatt. * IΩda, b all-profeti l-o ra, ma jonqosx li jwieg ed il-ma fra ta Alla fuq l-indiema u jilma Ωmien ta ti did fuq in-nazzjon midneb. Analisi tal-ktieb Jidher li l-awtur huwa wie ed: l-idejat u l-istil aj li jin ass f kull taqsima tal-ktieb m g andhomx i allu dubbji dwar l-unità tal-kitba. Kontra dak li qalet l-iskola skandinava, li l-predikazzjoni tal-profeta iet miktuba afna wara mewtu, m g andhiex valur, g ax l-istil qawwi ta l-orakli jissoponi udjenza diretta. Kif kiteb tajjeb R.K. Harrison, kull tejorija li tfittex tifred parti minn o ra tal-ktieb u tag tiha lil awtur differenti tinbena fuq baωi dg ajfa g all-a ar (Introduction to the Old Testament, p.891); l-istil tal-ktieb kollu huwa wie ed, kemm fl-orakli kif ukoll fil-viωjonijiet. Hu veru li l-ktieb fih figuri mill-isba li jissoponu ra el ta intelli enza mhux ordinarja li ma tantx tistennieha minn rag aj, iωda kien hemm u g ad hemm nies bla skola li g andhom mo b al ta addie or u anke a jar minn ta xi nies ta skola. G amos kien ra el li era u osserva dak li ra f artijiet diversi, u l-ispirtu ta osservazzjoni li kellu g enu jikteb bi stil mirqum u sabi dak li ispirah Alla. Il-ktieb jista jinqasam hekk: 1. Orakli kontra n-nazzjonijiet, kap. 1-2 A. Profeziji kontra l-popli tal-qrib, 1,3-2,3. B. Profeziji kontra Ìuda u IΩrael, 2, Ìudizzju kontra IΩrael, kap Óames viωjonijiet ta kundanna, 7,1-9, Weg da ta ti did u barka. Il-Profeti 31

33 Torri bena f nofsha u mag sar affer fiha (IΩ 5,2) 32 Il-Profeti

34 IÛAIJA (IΩ kap. 1-39) Il-Óajja ta IΩaija Il-kitba ta dan il-profeta nsibuha fl-ewwel taqsima tal-ktieb imsemmi g alih, kapitlu 1 sal-kapitlu 39. IΩaija, il-mulej isalva, kien minn Ìerusalemm, nobbli, ilpoeta klassiku ta IΩrael, politiku ta qawwa, ra el sinçier, deçiω u onest mill-iktar, predikatur ta kura ta t erba slaten ta Ìuda, abib tas-sultan ÓeΩekija u, fuq kollox, bniedem ta fidi kbira b im abba lejn Alla u art twelidu. Kien miωωewwe u kellu g allinqas Ωew t itfal. Hu mag ruf b ala il-prinçep tal-profeti u l-evan elista tat-testment il-qadim. IΩaija beda l-missjoni ta profeta fis-sena li fiha miet is-sultan G uωωija (740 qabel Kristu) u temm il- idma tieg u ta t is-sultan ÓeΩekija ( q.k.). Skond tradizzjoni Lhudija, miet martri g al twemminu, isserrat fi tnejn, ta t is-sultan Manasse. Il-messa ewlieni ta IΩaija jdur kollu mal-glorja kbira ta Alla, sultan fuq il- nus u l-istorja tal-bniedem. Dan il-messa, mog ti wkoll lil afna minna, jinsab fis-siltiet hawn mag Ωula. Il-ktieb ta IΩaija Il-ktieb imsejja ta IΩaija j addan 66 kapitlu imma mhux kollha kitibhom IΩaija. Il-kapitli huma ta profeta dixxiplu tal-kbir IΩaija; l-isem ta dan il-profeta baqa mhux mag ruf u g alhekk ie mlaqqam Dewtero (it-tieni) IΩaija. Il-bqija tal-ktieb, il-kapitli jing ataw lil dixxiplu jew dixxipli o ra li ew imlaqqma Trito (it-tielet) IΩaija. Il-kitba ta IΩaija proprju fiha abra ta orakli kemm dwar IΩrael, kemm kontra l- nus; dawk kontra IΩrael xi w ud minnhom huma ta kundanna, o rajn ta elsien u ti did. L-orakli kollha ew miktubin fi Ωminijiet diversi u ta t slaten differenti. Kollha g andhom l-importanza tag hom, imma hawn insibu biss g aωla minnhom li l-messa tag hom jista jolqotna l-iktar. IΩrael poplu ngrat (IΩ kap. 1-5) IΩaija jifta il-ktieb tieg u b g afsa ta qalb u jiddeskrivi lil Alla b al g arus imwe a mill-infedeltà tal-g arusa jew b al Il-Profeti 33

35 missier imdawwar bi tfal ingrati. I ib lill-mulej jg id kliem iebes dwar IΩrael li Hu g aωel minn fost il- nus biex jag tih ulied li j obbuh imma sab ulied ag ar mill-bhejjem li j obbu lil sidhom. Ara x jg id il-mulej: Ulied rabbejt u kabbart, imma huma ça duni. Il-gendus jag raf lil sidu, u l- mar il-maxtura ta sidu; Imma IΩrael ma jag rafx, il-poplu tieg i ma jifhimx... (U l-profeta jissokta jg id f ismu:) Ir-ras kollha marida, il-qalb kollha mifnija, minn qieg ir-ri el sar-ras, fih xejn ma hemm s i. Wara dan il-kliem ta qsim il-qalb, IΩaija jg id lil IΩrael li l-mulej mhux sagrifiççji ta bhejjem irid imma qlub niedma. Imbag ad insibu fil-kapitli 2-4 kliem ta udizzju b weg da ta ma fra u glorja futura. Fil-kap 5 l-profeta jer a jiddeskrivi kemm Alla abb lil IΩrael li wrieh ingratitudini. Issa d-deskrizzjoni jag tiha f g amla parabolika b g anja ta g alqa tad-dwieli, g ax id-dielja u t-tina huma l-iktar si ar ma bubin f IΩrael. L-g anja tal-g alqa tad-dwieli hija klassika fil-letteratura Lhudija u baqg et popolari sa llum. Il-profeta stess hu s-su ett tal-g anja. Jista jkun li l-ewwel versi ta din l-g anja kienu miktuba biex jg annuhom fil- arifa meta jaqtg u l-g eneb. L-g anja ta l-g alqa tinstab ukoll f Ìeremija (2,21; 12,10), EΩekjel (9,10-14) u s-salmista (80, 8-29). Fit-Testment il-ìdid, Ìesù juωa l-figura fil-parabbola tal- addiema ta l-g alqa tad-dwieli u jag tiha tifsir iktar profond (Mt 15,1-2). L-g anja tibda bil-profeta jg anni lil Alla: 1 Ejja ng anni lill-ma bub tieg i l-g anja ta m abbtu g all-g alqa tad-dwieli tieg u. Il-ma bub tieg i kellu g alqa dwieli fuq g olja g ammiela. 2 G alaqaha, naddafha mill- ebel u bl-a jar dwieli awwilha; torri bena f nofsha u mag sar affer fiha, u stenna li tag mel g eneb tajjeb imma g eneb aωin g amlet. 34 Il-Profeti

36 Wara dawn il-figuri li juru l-im abba kbira ta Alla lejn ilpoplu li g aωel, IΩaija jkompli l-g anja imma jqieg ed il-kliem ta kundanna fuq fomm Alla: 3 Issa, intom li tg ammru f Ìerusalemm u nies ta Ìuda, i udikaw bejni u bejn l-g alqa tad-dwieli tieg i. 4 Xi stajt nag mel iktar g all-g alqa tad-dwieli tieg i u m g amiltx fiha? Waqt li stennejtha tag mel g eneb tajjeb, g aliex gheneb aωin g amlet? 5 Issa ng idilkom x se nag mel lill-g alqa tad-dwieli tieg i: Inne ilha ç-çint ta madwarha u tkun im arbta, inwaqqa l- ajt li mieg u tixxeblek u ti i mg aff a. 6 Óerba nag milha, ma tinωabarx u ting aωaq, xewk u urrieq jikber fiha. Lis-s ab in ieg el biex ma jag milx xita fuqha. Dawn il-versi juru l-kastig mog ti min abba l-ingratitudini talpoplu. Fil-vers seba l-profeta jer a jibda jitkellem f ismu u jfisser l-identità tal-figura u l-g aliex il-poplu ibed fuqu l-kundanna. 7 G ax l-g alqa tad-dwieli tal-mulej ta l-eωerçti hi d-dar ta IΩrael, u n-nies ta Ìuda huma l-mixtla g aωiωa tieg u. Hu stenna s-sewwa u, araw, tixrid ta dmija. Stenna l- ustiωωja u, araw, g ajjat ta niket. Wara din l-g anja IΩaija jkompli l-kapitlu 5 bi kliem ta kundanna minn Alla nkurlat g al IΩrael u bl-invaωjoni ta artu mill-assiri, suldati mill-iktar qliel tal-qedem. Riflessjoni: Din l-g anja klassika tista tkun o ett ta meditazzjoni g al afna minna. Min jaf kemm Alla tana grazzji, arisna minn perikli, dawwarna b atti ta m abba u a na ibna ru na b indifferenza lejn im abbtu? Min jaf kemm-il darba tbeg edna minnu, tajnieh daharna, ippreferejna l- lejjaq mill-óallieq, u forsi mxejna minn toroq li aduna lejn id-dnub? U jista jkun ukoll li bidna fuqna l-kastig li j ib mieg u id-dnub u spiritwalment sirna erba. Il-Profeti 35

37 Is-sej a ta IΩaija (Is 6,1-14) Wara l-kundanna fuq l-g alqa tad-dwieli u t-ta bira tal-kastig mill-assirja, IΩaija jitkellem fuq is-sej a li g amillu Alla biex ikun profeta li jwassal kliemu lill-poplu li ma riedx jikkonverti. Il-viΩjoni li fiha Isaija fehem is-sej a jiddeskriviha fil-kapitlu sitta: 1 Fis-sena li fiha miet is-sultan G uωωija, jiena rajt il-mulej bilqieg da fuq tron g oli u merfug, bit-tarf tal-libsa jimla t-tempju. 2 Il fuq minnu kien hemm serafini; kull wie ed minnhom kellu sitt i wiena : bi tnejn kienu jg attu wiççhom, bi tnejn jg attu ri lejhom, u bi tnejn itiru. 3 U kienu jg ajjtu wie ed lill-ie or: Qaddis, qaddis, qaddis hu l-mulej ta l-eωerçti! L-art kollha hi mimlija bil-glorja tieg u! 4 Bil-g ajta ta dak il-le en is-sisien tal-bibien tg eωωu u d-dar imtliet bid-du an. 5 Imbag ad jiena g edt: Miskin jien! Issa jien mitluf! G ax jien b xofftejn imni sa u qieg ed ng ix fost poplu b xofftejn imni sa, madankollu g ajnejja raw is-sultan, il-mulej ta l-eωerçti! Il-viΩjoni fit-tempju bidlet il- ajja ta IΩaija; minn bniedem b all-o rajn g amlitu profeta, u kellha effett fuq ajtu kollha. Il-Mulej deherlu b ala sultan. It tempju ta Ìerusalemm kien il-figura tad-dinja u d-dehra tal-libsa ta Alla li timlieh bit-truf ta djulha tfisser l-universalità tas-setg a glorjuωa tieg u. Is-serafini hawn ifissru an li mag Ωula, f g amla ta bniedem. Isimhom ifisser fih innifsu lejjaq ja arqu u g alhekk juru l-im abba bla qies ta Alla. Il-kelma qaddis imtennija g al tliet darbiet (is-superlattiv Lhudi) tfisser il-qdusija u s-safa assoluta ta Alla li hu spirtu purissimu. Min abba l-milja tas-safa tieg u, is-serafini dehru jg attu wiççhom bi wen ajhom b sinjal ta qima; l-ebda krejatura ma tasal t ares u tara l-kobor enormi tieg u. G alhekk IΩaija beωa li jmut meta ra lil Alla. L-erba wiena l-o ra li bihom is-serafini kienu jg attu isimhom u jtiru jfissru l-qima li kienu jag tu lil Alla u li dejjem lesti li jaqdu r-rieda tieg u. Is-serafini jg annu l-glorja, ifisser li kienu qeg din ifa ru l-manifestazzjoni esterna tal-kobor divin tieg u li jimla l-art kollha. It-tg eωωiω (terremot) u d-du an kienu mezzi li jakkompanjaw id-dehriet ta Alla u jfissru l-qawwa tal-biωa tieg u. 36 Il-Profeti

38 Malli IΩaija lema lil Alla fil-viωjoni, beωa u stqarr iç-çokon ta bniedem li kien. Imma wie ed mis-serafini a amra mill-altar (ta l-inçens) u messlu fommu (sinoddoke g al ismu kollu) u IΩaija ie ppurifikat, imsoffi minn tijietu u lest biex jag milha ta profeta. 6 Imbag ad wie ed mis-serafini tar lejja b amra f idu li kien a b imqass tan-nar minn fuq l-altar. 7 Biha messli fommi u qal: Ara, din messitlek xofftejk, Ωunitek tne iet, dnubek in afer. 8 Imbag ad smajt le en il-mulej ig id: Lil min se nibg at? Min se jmurilna? U jien we ibt: Hawn jien, ibg at lili! Meta IΩaija ra x kienet ir-rieda ta Alla, mill-ewwel offra ru u li jaqdi l-kmand tieg u. 9 Imbag ad hu qal: Mur u g id lil dan il-poplu: Tisimg u, iva; imma tifhmu, le! Taraw, iva; imma tag rfu, le 10 Semmen qalb dan il-poplu, soddlu widnejh u ag laqlu g ajnejh, g ax ma jarax b g ajnejh u lanqas jisma b widnejh, u b mo u jifhem, u jikkonverti u jitfejjaq. Il-versi 9-10 juru li l-profeta ma kienx se jkollu suççess filministeru tieg u. Il- tija la kienet ta Alla u lanqas tal-profeta g ax il-poplu kellu rieda aωina: kien jara imma ma jag rafx, kien jisma imma, kif ng idu a na, minn widna kien jid ol u mill-o ra jo ro. 11Imbag ad jien g edt: Sakemm, Mulej? U hu wie eb: Sakemm l-ibliet ikunu meqruda bla add ma jg ammar fihom, u d-djar ikunu vojta, u r-raba jsir xag ri m arbat: 12 sakemm il-mulej jeωilja n-nies u l-art tibqa mitluqa. U g alkemm wie ed minn g axra jibqa hemm, 13 l-art tibqa ssir erba. 14 IΩda b alma t-terebint u l-balluta j allu z-zokk meta jinqatg u mill-art, hekk iz-zokk qaddis tag ha jibqa. Il-mistoqsija, sakemm, tal-profeta turi li kellu xi tama li l- poplu jikkonverti, imma Alla wrieh li ma kien hemm l-ebda tama. Il-missjoni tal-profeta kienet se tkun biss turija ta l-im abba bla Il-Profeti 37

39 limiti ta Alla. U hawn Alla wera x se jkun il-kastig li l-poplu kien se j ib b idejh: l-eωilju tan-nies tas-saltna tat-tramuntana fl-assirja (721 qabel Kristu) u l-eωilju tas-saltna ta Ìuda f Babilonja fis-sena 587. Riflessjoni: Alla sejja lil IΩaija g al missjoni kbira imma ma sejja x lilu biss g al missjonijiet o ra. Sejja u g adu jsejja lil kul add g al xi missjoni. Lil xi w ud g al xi missjoni ftit jew wisq kbira; lil o rajn g al xi missjoni Ωg ira f g ajnejn il-bnedmin, g alkemm il-missjonijiet Ωg ar bosta drabi jkunu tassew kbar firrejaltà. Biex in ibu eωempju: il-missjoni ta omm li teduka tajjeb lil uliedha mhijiex missjoni Ωg ira, g alkemm tidher hekk. Il-missjoni ta afna qaddisin kienet tidher Ωg ira afna f ajjithom, imma mill-istorja nafu li kienet tabil aqq kbira. Na seb li jkun ta id g alina li nieqfu ftit hawn u naraw x inhi l-missjoni li g aliha sej ilna Alla, u jekk a niex naqduha tajjeb. Jista jkun li l- idma tag na mag mula tajjeb mhijiex tikseb il-frott mixtieq; jekk hu hekk, il- tija mhijiex tag na. IΩaija qeda tajjeb is-sej a ta Alla; ma kellux suççess li jidher, imma g amel dak li qallu Alla u kiseb il-premju li aqqu. Is-sinjal tal-g immanu-el (IΩ 7,10-17) Fil-kapitlu 7 tal-ktieb tibda parti dida li hi mag rufa bl-isem il-ktieb tal-g immanu-el ; din il-parti tag laq mal-kapitlu 12. Hawn il-profeta je odha kontra l-g aqdiet ma nus pagani bi skopijiet politiçi: min g andu l-fidi f Alla, ikun im ares minnu basta li jitlob l-g ajnuna tieg u. Is-sultan A aω ma kienx jemmen, u, meta IΩaija offrielu sinjal ming and Alla, li jekk jafda fih ma jkollux g ax i abbel rasu, hu ça ad sinjal bl-iskuωa li ma jridx jittanta lil Alla. G alhekk il-profeta tah hu sinjal: it-twelid ta tifel minn omm xebba li j ib ti did fil-poplu. 11 Il-Mulej re a kellem lil A aω u qallu: Itlob mill-mulej, Alla tieg ek, sinjal f qieg l-art jew fil-g oli 12 Imma A aω wie eb: Ma nitlobx u ma nittantax lill-mulej. 13 Imbag ad il-profeta qal: Isimg u, dar ta David! Jaqaw hi a a Ωg ira g alikom li ddejqu n-nies, u issa tridu tkiddu wkoll lil Alla tieg i? 14 G alhekk il-mulej stess jag tikom sinjal: Araw, ix-xebba titqal u tiled iben u ssemmieh G immanu-el. 15 Baqta u g asel jiekol meta jag raf iwarrab il- aωin u jag mel it-tajjeb. 16 Imma qabel ma t-tifel jasal 38 Il-Profeti

40 jag raf iwarrab il- aωin u jag mel it-tajjeb, l-art li quddiem is-slaten tag ha int imbeωωa tisfa ming ajr nies. 17 Il-Mulej i ib fuqek, fuq il-poplu tieg ek u fuq dar missierek jiem li qatt ma dehru minn Ωmien il-firda ta Efrajm minn Ìuda. Is-sinjal li ta l-profeta lis-sultan hu diffiçli biex wie ed jifhmu. Min hi x-xebba li titqal u jkollha iben? It-tradizzjoni nisranija dejjem rat alluωjoni diretta g all-madonna g ax il-kelma xebba li uωa Isaija afna snin qabel Kristu kienet tradotta partenos, ji ifieri ver ni fil-veru sens tal-kelma. F dan il-kaω, l-g immanu-el hu Ìesù bin Marija u Ω-Ωmien li fih isse il-profezija hu Ω-Ωmien messjaniku. Jekk hu hekk, is-sultan ma fehem xejn mis-sinjal li ng atalu. Óafna Kattoliçi u Protestanti jifhmu li x-xebba kienet fit-tifsir litterali tal-kelma l-mara Ωag Ωug a tas-sultan A aω, li binha ÓeΩekija g amel riforma reli juωa kbira f IΩrael u ab lil Alla fost il-poplu. Imma l-istess studjuωi jg idu li x-xebba omm ÓeΩekija kienet tip, jew a jar g andna ne duha fit-tifsir mimli tal-kelma mdawwal mill-bibbja kollha (sensus plenior). F dan il-kaω, ir-riforma kollha li g amel ÓeΩekija, bin ix-xebba, se et perfettament f Ìesù bin Marija. Id-dg ajfien ta din l-opinjoni jinsab biss fid-dubbju storiku jekk il-mara ta A aω kinitx Ωag Ωug a jew le. Rigward il- baqta u g asel li jiekol l-g immanu-el meta jasal g all-uωu tar-ra uni g andna nifhmu l- u li kien hemm fl-art ta Ìuda wara l- erba li g amel l-imperatur ta l-assirja, Tiglet-pilesar fl-artijiet tas-slaten li A aω kien qed jibωa minnhom. Ìuda elset mill-qerda totali g ax bdiet t allas il- ara lill-assirja. Riflessjoni: Il-log ob politiku ta A aω marbut man-nuqqas ta fidi f Alla ma swielu g al xejn. Kien l-g immanu-el li wettaq irriforma fil-pajjiω, riforma-profezija li wettaq Kristu fid-dinja. It-talb jiswa wisq iktar mill- idma politika, a a li afna ma jaslux jifhmu u g alhekk jista ji rilhom dak li bassar IΩaija lill-imsejken A aω. Il-log ob politiku li jissemma hawn nistg u nestenduh g all- biberiji u rabtiet temporali li ma jkunux mibnija fuq issewwa li jrid Alla u fuq l-onestà, imma fuq l-egoiωmu. Kif hemm f Isaija 8,10.13: Tippro ettaw, imma jkun g al xejn. Mal-Mulej ta l-eωerçti g andkom ting aqdu; minnu g andkom tibωg u u titreg edu. Il-Profeti 39

41 L-Innu tal-óelsien (Is 9,1-6) Wara l-qerda li wettqu l-assiri fis-sirja u l-palestina, speçjalment fil-galilija, il-profeta jilma Ωmien ta qawmien u fer fil-galilija. 1 Il-poplu li kien miexi fid-dlam ra dawl kbir, dawl idda fuq dawk li kienu jg ammru f art imdallma. 2Kattart il-poplu, kabbart il-hena; quddiemek jifir u b alma jifir u fi Ωmien il- sad, b alma jifir u meta jaqsmu l-priωa. 3 G ax il-madmad li bi kien mg obbi u l- atar ta fuq spallejh u l-virga ta min aqru int kissirthom b al f jum Midjan. 4 G ax kull qorq ta suldat i abbat fit-taqbida u kull mantar imçappas bid-dmija jin araq u min-nar jittiekel. 5 G ax tifel tweldilna, Iben ing atalna, fuq spallejh tkun is-setg a u ismu jkun imsejja : Kunsillier tal-g a eb, Alla qawwi, Missier g al dejjem, Prinçep tal-paçi. 6 Mifruxa tkun setg etu bi sliem dejjiemi minn fuq it-tron ta David missieru li hu jwettaq u jsa a bil- aqq u l- ustizzja minn issa u g al dejjem. Il- e a tal-mulej ta l-eωerçti tag mel dan! Il- elsien hu mxebba mar-reb a li l-poplu kien g amel fuq il-midjanin fi Ωmien Gid on (Im 7,16-25). Id-dawl li ne a d- dlam hu figura tal- id u l-paçi li ew wara l-gwerra. L-G immanuel hu kunsillier tal-g a eb g ax iwettaq mirakli b al dawk ta l-eωodu (Salm 77,12); Alla qawwi g ax il-qawwa tieg u hi divina (ara Dt 10,17); Missier g al dejjem g ax jipprovdi b al missier ta familja; Prinçep tal-paçi g ax saltnatu ib il-paçi fir-ru ta min jimxi wara tag limu. Dawn it-titli kollha twettqu kompletament f Ìesù bin David, dak li wettaq u sa a it-tron ta David, u hu il-veru G immanu-el. 40 Il-Profeti

42 Wara din l-a bar ta paçi, il-profeta j ib oraklu ie or ta kastig fuq IΩrael mill-asssirja li tkun l-g aslu tal-qilla ta Alla. Imbag ad ibassar ukoll ir-ritorn mill-eωilju tal-poplu u t-ti did ta l-istess poplu. Dan l-a ar oraklu, aktarx minn ta l-a ar orakli tal-profeta, hu ta natura messjanika. Innu messjaniku ta paçi (IΩ 11,1-6) 1 To ro ferg a miz-zokk ta Ìesse u rimja tinbet minn g eruqu. 2 Fuqu jistrie l-ispirtu tal-mulej: spirtu ta g erf u fehma, spirtu ta g arfien u biωa tal-mulej; 3 fil-biωa tal-mulej tkun l-g axqa tieg u. Ma ji udikax minn dak li jidher, lanqas jag mel aqq skond ma jisma ; 4 imma ji udika l-imsejknin bis-sewwa, u g all-foqra tal-pajjiω jag mel aqq kif jixraq. Lil min ja qar hu jsawwat bil-virga ta fommu, u lill- aωin bin-nifs ta fommu joqtol. 5 Il- ustizzja tkun il- Ωiem ta enbejh, u l-fedeltà l-faxxa ma qaddu. 6Il-lupu mal- aruf jg ammar u l-leopard jimtedd mal-gidi. 7 Il-baqra ma l-iljun tirg a u flimkien jistrie u l-frieg tag hom. 8 It-tarbija tal- alib tilg ab mal-bejta tal-lifg a u t-tifel fil-mo ba tas-serp iqieg ed idu. 9 Ma ssirx sara jew qerda fuq l-g olja qaddisa kollha tieg i, g ax l-art tkun mimlija bl-g arfien tal-mulej b alma l-ilmijiet jiksu l-ba ar. 10 F dak il-jum l-g erq ta Ìesse jieqaf b sinjal g all-popli; in-nazzjonijiet jin emg u mieg u u g amartu tkun glorjuωa. Dan l-oraklu jbassar b figuri poetiçi l-paçi kbira li g erq ta Ìesse, il-messija, i ib mieg u, paçi li tfakkar f dik tal-g eden Il-Profeti 41

43 meta l-bniedem kien fl-istat ta l-innoçenza. Rigward kif titwettaq din il-paçi hemm diversi opinjonijiet. Aktarx li l-a jar opinjoni hi dik li tg id li l-bniedem isib din il-paçi messjanika fis-sema, paçi li tista tinkiseb ukoll f din l-art jekk il-bnedem jg ix skond il-van elu. Individwalment, il-bniedem i oss din il-paçi f ru u iktar ma jing aqad ma Alla u jimita lil Kristu msallab. Wara din il-profezija IΩaija jitkellem dwar ir-ritorn ta IΩrael mill-eωilju u jinfexx f innu ta radd il- ajr lil Alla. Innu ta Ringrazzjament (IΩ 12,1-6) 1 Dakinhar g ad tg id: Nirringrazzjak, Mulej; Int g adabt g alija, imma l-korla tieg ek warrbet minn fuqi u farra tni. 2 Tassew Alla hu s-salvazzjoni tieg i, fih nafda u xejn ma nibωa. Il-Mulej hu l-qawwa u l-g anja tieg i g ax hu sar is-salvazzjoni tieg i. 3 Bil-fer timlew l-ilma minn g ejun is-salvazzjoni. 4 U dakinhar tg idu: Fa ru l-mulej, sej u ismu, xandru fost il- nus g emilu, uru kemm hu g oli ismu. 5 G annu lill-mulej g ax wejje tal-g a eb g amel: biex dan ikun mag ruf fl-art kollha. 6 Thenna u g ajjat bil-fer, int belt ta Sijon, g ax kbir hu f nofsok il-qaddis ta IΩrael! Dan l-innu hu ta natura litur ika u aktarx li kien jintuωa wara l-eωilju. Fih i addan it-tejolo ija iωaijana tat-tama f Alla u tal-kobor Tieg u, Ωew temi g all-qalb tal-profeta. Is-salvazzjoni hi mxebb a ma l-ilma, g ax l-ilma jag ti l- ajja; u b alma l-ilma jag ti kotra ta frott, hekk Alla jitfa xita ta grazzji fuq il-poplu tieg u. Alla jissejja Il-Qaddis ta IΩrael g ax hu l fuq minn kull ma hu materjali u mni es u g aωel lil IΩrael biex ikun imwarrab mid-dinja mni sa permezz tal-patt tas-sinaj. Riflessjoni: Dawn l-a ar siltiet jag tu messa mill-isba lil 42 Il-Profeti

44 kull bniedem ta kull Ωmien. Lilna nsara j ibu quddiem g ajnejna lill-omm l-g immanu-el, lil Marija ver ni li iebet fostna lil Alla, li hija s-sinjal tar-reb a tag na. Ìesù hu Alla mag na, il-qawwa tag na, l-im allef ust tag na, dak li jurina t-triq tal-vera ajja, li fih insibu l-g axqa tag na. Jekk hu jkun mag na, ukoll jekk iqumu l-g edewwa kontrina, il-paçi ta qalbna add ma jisraqhielna. Jekk a na dnibna b al IΩrael tal-qedem, jekk batejna fl-eωilju morali tag na, l-g immanu-el tag na baqa j obbna, lest biex ja frilna, irid ikun is-salvazzjoni tag na u jnissel barkiet is-sema fuqna. Kemm nithennew meta ntennu dan l-a ar innu li qrajna, u ng idu ma IΩaija: Nirringrazzjak, Mulej; Int inkorlajt g alija, imma l-korla tieg ek warrbet minn fuqi u farra tni. Wara l-kapitlu tnax li j ib l-innu ta radd il- ajr, insibu daxil kapitlu kontra l-g edewwa ta IΩrael u ta Ìuda. Il-kapitli jissej u Apokalissi ta Isaija li jittrattaw dwar Jum il-mulej : il- udizzju ta l-a ar. Dawn il-kapitli huma aktarx ta dixxiplu remot tal-profeta u jitqieg du dlonk wara s-sena 586 meta kien di à spiçça l-eωilju ta Babilonja. Il-kapitli huma ta IΩaija li fihom speçjalment iwissi biex il-kbarat jafdaw f Alla u mhux fl-g ajnuna li kienu qed ifittxu millqawwa ta l-e ittu. Il-bqija ta l-ewwel taqsima tal-ktieb huma orakli ta natura varja u jag lqu bil-kapitlu 39 li fih IΩaija j abbar lis-sultan ÓeΩekija l-eωilju f Babilonja li kellu jse bosta snin wara. Riflessjoni: Ta min jiftakar u ja seb fuq xi versi li l-ktieb i ib f dawn l-a ar kapitli, u tkun a a ta siwi jekk nirreferuhom g al ajjitna: Fil-Mulej ittamajna, issa nithennew u nifirhu bis-salvazzjoni tieg u.(25,9b.) Ittamaw dejjem fil-mulej, g ax il-mulej hu blata li tibqa. (26,4) ÓaΩin g al dawk li ja bu fil-qieg sibijiethom mill-mulej, dawk li jqieg du g emilhom fid-dlam, u jg idu: min se jarana, jew min jag rafna? (29,15). Il-Mulej jistenna biex jurikom tjubitu, Il-Profeti 43

45 imbag ad iqum biex i enn g alikom. G ax il-mulej hu Alla tas-sewwa; imberkin dawk li jafdaw fih. (30,18) Mulej, enn g alina; a na fik nittamaw. Kun il-qawwa ta na kull filg odu, is-salvazzjoni tag na meta nkunu m arrbin. (33,2) IT-TIENI IÛAIJA (IΩ 40-55) It-Tieni taqsima tal-ktieb ta IΩaija Il-kapitli huma ta dixxiplu remot tal-profeta IΩaija. Hu wkoll kien profeta u tejologu mill-ikbar. Billi l-kitba tieg u tqieg det dlonk wara dik ta IΩaija, u billi tkompli l- sieb ta IΩaija, dan il-profeta, li ma allielniex ismu, beda u g adu jissejja Dewtero IΩaija, jew It-Tieni IΩaija. G ex qabel ma spiçça l-eωilju f Babilonja ( ). Billi hemm studjuωi li baqg u jωommu li l-awtur ta dawn il-kapitli hu l-veru IΩaija, dawn il-kapitli mal-kapitli t allew hawn, kif jinsabu fil-bibbja. Imma hemm diversi ra unijiet (dwar stil, kliem u messa i) li j eg eluk ta seb li l-ktieb ta IΩaija hu ta diversi awturi u li g andu jinqasam fi tlieta, kif a g edna. Dan l-a ar, l-università ta Óaifa nqdiet b mezzi elettroniçi u sabet li s-sintassi, forom verbali, stil, eçç. ta din it-taqsima tal-ktieb mhumiex l-istess b al dawk ta l-ewwel taqsima. Dan kien a qalu Ωmien ilu l-istudju Svizzeru B.Duhm fl It-temi ewlenin tad-dewtero IΩaija huma dawn: * Il-Mulej, l-g arus ta IΩrael, hu Alla ta l-art kollha, u m hemmx Alla ie or liefu: G ax dak li g amlek, l-g arus tieg ek, il-mulej ta l-eωerçti hu ismu. Il-Qaddis ta IΩrael, ir-redentur tieg ek, Alla ta l-art kollha hu ismu. (54,5). * Alla tefa lil IΩrael fil-forn tat-tbatija g al ftit u biex jissaffa 44 Il-Profeti

46 (54,7), imma g ad ikun me lus (48-20) u l-g edewwa tieg u g ad jie du l-kastig (kap. 47). * Çiru l-kbir, is-sultan tal-persja, ikun strument f idejn Alla biex je les lil IΩrael mit-tbatija (44,28-45,4). * Imbag ad Sijon tinfeda u ti edded, u min deωert issir G eden. Fiha jsaltan il-fer u jidwi l-g ana ta ringrazzjament (51,3). F din it-taqsima hemm erba g anjiet imsej in tal-qaddej tal- Mulej (42,1-4; 49,1-6; 50,1-9; ,12) li huma ta mportanza kbira g alina Nsara u g al-lhud. Il-Lhud jaraw fihom IΩrael ippersonifikat, ma qur imbag ad glorjuω; a na naraw fihom lil Ìesù li bata, miet u qam, u sar id-dawl tal- nus. Fid-dawl tar-rivelazzjoni kollha g andna ng idu li l-qaddej tal-mulej hu Kristu redentur. Kemm il-lhud kif ukoll l-insara jaqblu li l-qaddej hu persuna messjanika. U minn jemmen fit-testment il- did bilfors jilma fih lil Kristu Messija u Feddej. L-g anjiet jeddeskrivu l-qaddej b ala: * Persuna ma tura minn Alla, usta, kollha sabar, li tibqa tg allem, u li l- gωejjer kollha jistennew tag limu. Il-profeta jbassar li l-popli ( il-gωejjer ) jaslu biex jikkonvertu; l-ewwel g anja (IΩ 42,1-4). * Wie ed mag Ωul u mibghut minn Alla biex ire a lura lil IΩrael lejn ir-reli jon tal-missirijiet u biex ikun id-dawl tal- nus. F din l-g anja jidher çar li l-qaddej mhuwiex IΩrael imma persuna speçjali; it-tieni g anja (IΩ 49,1-6). * Wie ed li minn rajh ibati u jilqa b rieda qawwija u sabar is-swat ta min ja qru. Hu jkun i ustifikat mill-mulej u l-g edewwa jkunu kkastigati; it-tielet g anja (IΩ 50,1-9). * Wie ed li jinωel fl-abbiss tat-tbatija, bla bixra f wiççu, imwarrab, immaqdar; dak li refa dnubietna, me ud minn rajh b al aruf g all-mewt. Imma wara t-tbatija u l-mewt jara d-dawl, ikun ir-redentur ta afna u jitlob g all-midinbin; ir-raba g anja (IΩ 52,13-53,12). Riflessjoni: It-Tieni IΩaija joffri diversi siltiet li jistg u jkunu o ett tal-meditazzjoni personali, speçjalment l-g anjiet tal- Qaddej li juruna kemm abbna l-missier li bag at lil Ibnu biex jifdina minn dnubietna. Il-Knisja tqieg ed dawn l-g anjiet quddiem mo na fil-jiem tal-ìimg a l-kbira. Imma jiswew afna biex Il-Profeti 45

47 ifarr una fit-tbatijiet tal- ajja tag na u jressquna aktar lejn Alla kull meta naqrawhom u na sbu fihom. IT-TIELET IÛAIJA (IΩ 55-66) Din il-parti tal-ktieb tidher li hi abra ta kitbiet ta natura letterarja differenti b siltiet ta karattru litur iku, u jidwu sibijiet li jinsabu f taqsimiet o ra tal-ktieb. Dawk li jωommu li din ittaqsima mhijiex ta IΩaija proprju, jg idu li s-siltiet ew miktubin minn dixxipli jew dixxiplu ta IΩaija bejn is-sena 536 (meta spiçça l-eωilju) u r-riforma ta Ne emija madwar is-sena 445 qabel Kristu. It-taqsima kollha tg addi ta t l-isem ta Trito (tielet) IΩaija. Jidher li l-kitba saret fil-belt ta Ìerusalemm. Fost is-siltiet sbi ta din it-taqsima nsibu: * L-g anja ta Ìerusalemm il- dida (kap 60); * Il-van elu tal- elsien (kap 61); * Ìerusalemm l-g arusa tal-mulej (62,1-5); * Meditazzjoni fuq il- niena ta Alla li wera fl-img oddi (63,7ss.); * Il-qima li tog ob lil Alla (66,1-4). Dawn is-siltiet ikkwotati jiswew g all-meditazzjoni personali jew kollettiva speçjalment g all-gruppi ta talb. Hawn g aωilna s-silta li biha Ìesù nieda l-predikazzjoni tieg u u li tenniha fissinagoga ta NaΩaret: Il-Van elu tal-óelsien (Is 61,1-3) 1 L-ispirtu tal-mulej fuqi, g ax il-mulej ikkonsagrani. Hu bag atni biex inxandar l-a bar it-tajba liç-çkejknin, biex indewwi lill-im err in, biex in abbar il- elsien lill-imjassrin u l-ma fra lill- absin; 2 biex inniedi s-sena tal-grazzja tal-mulej: il-jum li fih jit allas mill-g edewwa Alla tag na; biex infarra lill-imnikktin; 3 biex inferra lil dawk li jibku f Sijon 46 Il-Profeti

48 u fuqhom nqieg ed kuruna flok irmied, Ωejt ifu flok ilbies ta vistu, mant ta fo rija flok qlub maqsuma. Riflessjoni: Il-predikazzjoni kollha ta Ìesù tin abar kollha b mod l-iktar konçiω f din is-silta qasira, silta li Ìesù g aωel biex jifta il-ministeru tieg u fostna. Kull vers tassilta juri l-iskop tal-mi ja ta Ìesù fostna midinbin, fqajrin u mnikktin. MIKEA Il-profeta Mikea kien l-a ar fost il-profeti tas-seklu tmienja. Kien difensur tan-nies batuti u ta l-imwarrbin tas-soçjetà. Hu ma jg idx min kien missieru, u aktarx li kien ta familja fqira, bidwi ja dem g as-sidien tieg u u li minnhom kien ma qur. Ra al twelidu kien Moreset fil-wied fertili lejn nofsinhar u l-lvant ta Ìuda. Wettaq il-missjoni profetika tieg u ta t tliet slaten ta Ìuda: Ìotam ( qk), A aω ( ) u ÓeΩekija ( ?). Moreset kien ra al qrib ta Tekug a minn fejn kien il-profeta G amos, u Ω-Ωew t ir ula jidhru li kienu ma qurin mill-klassi g olja, g alhekk iω-ωew profeti jaqblu fil-predikazzjoni tag hom. It-tnejn je duha kontra l-abbuωi tal-g onja li kienu jabbuωaw millfoqra biex huma jg ixu fil-lussu. B al G amos, Mikea jattakka l-im allfin, is-saçerdoti, in-negozjanti u l-qima superfiçjali. B al G amos ukoll kien ta natural sinçier, qalbieni u ming ajr fjuri letterarji fil-priedki u l-kitba; g alhekk hemm min isejja lu Amos redivivus (G amos li re a qam). L-isfond storiku Meta s-sultan G uωωija marad bil- diem, ibnu Ìotan a l- akma tas-saltna f idejh. Dan kien ra el li l-fortuna da kitlu. Kien g aqli wkoll u suldat tajjeb li kiseb reb iet importanti. G alhekk kien hemm prosperità fil-pajjiω. A aω kompla j ib il-prosperità tassultan ta qablu, prosperità li nisslet afna abbuωi fis-soçjetà u fir- Il-Profeti 47

49 reli jon. ÓeΩekija kien jemmen f Alla, mhux b al missieru. Kien riformatur reli juω ukoll, imma bata afna fl-invaωjoni ta l-assiri. Aktarx li Mikea pprofetizza qabel u fi Ωmien din l-invaωjoni. Il-binja tal-ktieb Il-ktieb hu mqassam hekk: Profeziji ta theddid u kundanna ta l-abbuωi; kap. 1,1-3,12. Profeziji ta ti did u risq; kap. 4,1-5,14. Profeziji o ra ta theddid u kundanna; 6,1-7,6. Profeziji o ra ta ti did u risq; 7,7-7,20. Aktarx li l-kitba kollha hi ta Mikea, kitba li n abret minn editur wie ed; imma l-versi 8-20 ta l-a ar kapitlu huma ta profeta ie or li g ex fi Ωmien il-persjani, wara s-sena 538 meta t abbar ir-restawr tal-belt ta Ìerusalemm. Il-messa tal-profeta Mikea jirrepeti l-messa i ta G amos u Hoseg a imma b mod differenti u b enfasi fuq il-korla u l- niena ta Alla. It-tag lim did tieg u hu dwar il-óesed, il- niena ta Alla lejn il-bniedem li hi l-baωi tal-patt. Tag lim ie or ta Mikea hu dwar il-kult li g andu jkun akkompanjat mill-integrità morali. Wa da mis-siltiet l-iktar mag rufin ta Mikea hi dwar Betlehem: Betlehem ta Efrata (4,14-5,1) 14 Int, issa, i ma s-suldati, ja fortizza, g ax g alquna bl-assedju, u qieg ed jaqla fuq wiççu min qieg ed isaltan fuq IΩrael. 1Imm int, Betlehem-Efrata, g alkemm int l-iωg ar fost it-tribù ta Ìuda, minnek g ad jo ro dak li jsaltan fuq IΩrael, dak li nislu mill-qedem, minn jiem imbeg eda. 2 G alhekk il-mulej jitwarrab minnhom sakemm dik li tkun fl-u ig tal- las te les; imbag ad il-bqija ta utu jer g u lura fost ulied IΩrael. 3Hu jkun setg an u jirg a bil-qawwa tal-mulej, 48 Il-Profeti

50 bil-kobor ta isem il-mulej, Alla tieg u. Huma jg ixu fiω-ωgur, G ax sa truf l-art jil aq il-kobor tieg u. Hu jkun il-paçi! Tifsir u riflessjoni. L-ewwel vers ta din is-silta joffri diffikultà kbira lit-tradutturi min abba li t-test G ebrajk u t-test Grieg tas-sebg in ma jaqblux. Qlibt il-vers kif deherli l-a jar. Il-kliem jistiednu lil Ìerusalemm tlesti ru ha g at-taqbida kontra l-assiri. Hawn il-profeta jilma lil Ìerusalemm assedjata. Imma dlonk jara l-paçi li j ib il-messija fil- ejjieni mbieg ed. Il-Messija jkun mittribù ta Ìuda, l-iωg ar familja ta IΩrael, imma li ssir kbira bit-twelid tieg u. Il-kobor tag ha jitwettaq meta te les dik li g andha te les. L-g orrief Lhud u San Mattew fissru li t-tribù tkun ukoll il-belt ta Betlehem. San Mattew ifisser ukoll li minn belt Ωg ira, Betlehem issir kbira bit-twelid ta Ìesù. Mikea pprofetizza wkoll li Ìesù jkun hu nnifsu l-paçi. Nirriflettu g alhekk li ming ajr Ìesù d-dinja ma jkollhiex paçi li tibqa u li l -paçi ta qalbna tinsab f Ìesù. X ara wara s-seklu tmienja Il-profeti ta wara s-seklu tmienja wettqu l-missjoni tag hom f medda ta tliet sekli, mis-seklu sebg a sas-seklu amsa nkluω. Is-seklu sebg a beda bl-abbuωi soçjali u reli juωi tas-seklu ta qabel li waslu g all-eqqel tag hom ta t is-sultan Manasse ( q.k.). Dan re a bena s-santwarji tal-bag alim u wasal joqtol lil ibnu stess b ala sagrifiççju lill-allat. Ibnu Ìosija g amel riforma reli juωa li alliet il-frott tag ha g al ftit g ax l-abbuωi ta qabel re g u ixxettlu u kibru wara mewtu. Dan is-seklu g alaq b ta wid politiku u bi dnubiet li kienu qeg din ji bdu l-kastig fuq in-nazzjon. F dan is-seklu dehru dawn il-profeti: Sofonija, Na um u Óabakkuk. Is-seklu sitta hu s-seklu ta l-eωilju f Babilonja ( ) li fih il-poplu ta Alla g adda minn umiljazzjoni kbira u patta g al dnubietu. Fih dehru profeti kbar: Ìeremija, EΩekjel, it-tieni u t-tielet IΩaija. Fis-seklu amsa ppriedkaw diversi profeti li l-kitba tag hom tinsab fil- abra tal- profeti Ω-Ωg ar : Óaggaj, Ûakkarija, G abdija Ìoel u Malakija. Il-Profeti 49

51 Fl-a ar sekli qabel Kristu dehru l-kitbiet ta Ìona, Danjel u Baruk, kitbiet ta g amla differenti minn dik tal-profeti; huma kitbiet profetiçi fis-sens li juru xi jrid Alla, u g alhekk jitkellmu f isem Alla kif jag mlu l-profeti. IT-TIELET TAQSIMA IL-PROFETI TAS-SEKLU SEBGÓA SOFONIJA Min kien Sofonija Sofonija jibda l-ktieb tieg u billi j ib ismu, isem missieru (Kusi), isem in-nannu (Gedalija), il-buωnannu (Amarija) u t-triωnannu (ÓeΩekija). L-g aliex i ib l-isem ta dawn l-antenati kollha add ma jaf. Hemm min ja seb li g amel hekk biex juri li kien imnissel mis-sultan ÓeΩekija; imma f dak iω-ωmien kien hemm afna r iel jisimhom hekk. Sofonija kien mill-belt ta Ìerusalemm u g alhekk missaltna ta Ìuda. Ippriedka f Ìerusalemm ukoll meta kien sultan Ìosija ( ); kien Ωmien li fih li l-poplu kien à tg allem mid-drawwiet pagani tal- akkiema Assiri. Barra minn hekk, is-sultan Manasse da al afna abbuωi idolatriçi u n usti fil-pajjiω. Meta Ìosija beda r-riforma soçjali u reli juωa fis-saltna sab g ajnuna kbira minn Sofonija. Meta r-riforma waslet fl-eqqel tag ha fis-sena 622, jidher li Sofonija kien à mejjet; nafu dan g ax meta Ìosija kien je tie parir, minflok li sejja lill- abib tieg u Sofonija, sejja lill-profetessa Óulda. Il-messa tal-profeta Fl-ewwel kapitlu Sofonija jitkellem fuq il- udizzju li Alla kellu jag mel fuq is-saltna ta Ìuda, u fuq il- udizzju universali li jkun 50 Il-Profeti

52 Ωmien ta biωa. Dan il-kapitlu alla nflus kbir fuq s-silta litur ika tal- Knisja msej a Dies irae li tintuωa fil-litur ija tal-mejtin. It-tieni kapitlu j ib stedina g all-konverωjoni u l-kastigi fuq il-popli pagani. It-tielet kapitlu jibda b çanfira lil IΩrael u lil nus, imbaghad jg addi biex jitkellem fuq il-konverωjoni tal-pagani u t-ti did ta IΩrael. Il-ktieb jag laq bl-innu ta fer lil Sijon. Il-fer tal- elsien (Sof 3,14-18) 14G anni, bint Sijon, g ajjat bil-fer, int IΩrael Ifra u thenna b qalbek kollha, Bint Ìerusalemm! 15Il-Mulej ne a l-kastig minn fuqek, l-g adu tieg ek tbieg ed minnek, il-mulej, sultan ta IΩrael, hu fi danek; sara u biωa ma arrab qatt iωjed. 16Dakinhar ig idu lil Ìerusalemm: TibΩax, Sijon, tkunx b idejk mer ija. 17Il-Mulej, Alla tieg ek, hu fi danek, hu feddej setg ani. 18Bik hu jitg axxaq u b im abbtu jnaqqxek; bik jithenna b g ana ferrie i, b al fil-jiem ta festa. Tifsir u riflessjoni: Il-profeta jilma il- elsien mill-assirja ta IΩrael ippersonifikat fil-belt kapitali Ìerusalemm u f Sijon, iç-çentru ta l-istess belt, u jistedinhom jifir u. Sofonija jbassar ukoll Ωmien did li fih Alla jnaqqax lil Sijon b alma l-ar entier inaqqax (Sofonija jinqeda bil-verb arax, naqqax ) biçça deheb, jag milha sabiha, iserra ha b im abbtu, jitg axxaq biha u jifra bi sbu itha. Il-Papa Ìwanni Pawlu II i obb isellem lill-madonna bit-titlu ta Bint Sijon, u bir-ra un. G ax Bint Sijon omm il-poplu ta Alla tar-rabta l-qadima, hija l-figura tal-knisja Ommna; hija wkoll il-figura ta Ommna Marija li Alla tant abb, naqqaxha g ax fdieha minn kull tijja, u g amilha kollha sabi a biex issir Omm Ibnu, omm il-knisja u omm kull bniedem. Biha Alla jitg axxaq u jifra kif jifra ar entier tajjeb meta jara li biçça de eb ming ajr Il-Profeti 51

53 sura sebba ha bil-kapaçità tieg u u g amilha skond qalbu. G al Alla Marija hija fer ta festa eterna. NAÓUM Il-Profeta u Ωmienu Na um (Il-Mulej ifarra ) kien profeta ie or tas-seklu sebg a, Ωmien ta vjolenza u ta wid. Ipprofetizza l-waqg a ta Tebe (No- Amon) li rat fis-sena 668 qk (ara 3,8-10), u ta Ninwè fis-sena 612, il-kapitali ta l-assirja (ara 3,6-7), nazzjon li kul add kien jobg od min abba li s-suldati tag ha kienu kefrin u kisru kull li i umana. Na um fera b al kull bniedem ie or, imma l-fer tieg u ma damx wisq. Tliet snin wara l-waqg a ta Ninwè, is-sultan twajjeb Ìosija miet fit-taqbida ta Karkemix (609) u Nabukodonosor sar l-imperatur tad-dinja (605). Fis-sena 587, l-imperatur reba il-belt ta Ìerusalemm u a afna Lhud fl-eωilju. Dwar dan il-profeta nafu ftit afna. Nafu li kien ra el ta skola g ax il-profezija tieg u hi miktuba bi stil mill-isba u turi li kien poeta ta klassi. Mill-ktejjeb tieg u nafu kemm in-nazzjonijiet kollha kienu jobog du lill-assirja. Valutazzjoni ta Na um B ala bniedem, Na um kien patrijott kbir, ma tkellem xejn dwar id-dnubiet ta Ìuda, kien jistmerr il-pagani. Imma b ala profeta g allem il- ustizzja ta Alla g al dawk li jibqg u ming ajr ma jikkonvertu. G allem ukoll li saltna ma tistax iddum wieqfa meta tkun imwaqqfa fuq l-in ustizzja. Alla jikkastiga l-ingustizzja, il-vjolenza u l-idolatrija. G al Na um, Alla hu Alla g ajjur (ara wkoll EΩodu 20,5) u ma jridx li l-qima lejh ting ata lil addie or. L-ewwel vers tal-kapitlu 2 dwar il-messa ta paçi ( Fuq il-muntanji hemm irri lejn ta min i ib l-a barijiet tajba, ta min ixandar il-paçi ) ie applikat diversament mill-awturi tat-testment il-ìdid; Luqa japplikah g al Kristu (Atti 10,36) waqt li San Pawl japplikah 52 Il-Profeti

54 g all-appostli (Rum 10,15) u g all-insara kollha (Efes 6,15). L-Apokalissi ta San Ìwann itenni dak li qal Na um (1,6) dwar il-korla ta Alla (Apok 6,17). ÓABAKKUK Il-Profeta Dwar dan il-profeta nafu ftit li xejn. Xi w ud ja sbu li kien membru tal-kor tat-tempju ta Ìerusalemm. Ûgur li kien ra el ta skola u kittieb ta stil; b al afna filosofi ta Ωmienu g arbel il-problema tal- aωen, imma ma sabx soluzzjoni g aliha. Fittex g aliex Alla kkastiga lil IΩrael u alla l-g edewwa bla kastig. Ittwe iba tieg u hi li r-reb a a arija tkun tal- ustizzja: il- Ωiena jispiççaw darba g al dejjem waqt li t-tajbin jg ixu fl-eternità. L-g edewwa li jikteb kontrihom huma aktarx il-kaldin u jista jkun l-assiri wkoll. Is-sa ta li jag ti taqa wkoll fuq is-slaten Ωiena ta Ìuda, b al ma kien Manasse. Partikularitajiet ta Óabakkuk Wa da mill-partikularitajiet ta Óabakkuk hi li jiddjaloga ma Alla. Fl-ewwel kapitlu jistaqsi lil Alla kemm se jdum jokrob u Hu ma jismax! Imbag ad jifhem li l-kaldin, l-ikbar g edewwa tal-poplu tieg u, kienu kastig ta Alla. Fit-tieni kapitlu jg allem li il- ust ig ix bil-fidi tieg u. Imbag ad ikompli bil- ames sa tiet fuq l-g edewwa. Fit-tielet kapitlu jag mel sej a g all-g ajnuna ta Alla. IΩ-Ωmien tal profezija ta Óabakkuk Óabakkuk ippriedka l-iktar wara r-reb a ta Nabukodonosor fuq l-e izzjani f Karkemix (605) u l-qerda ta Ìerusalemm (597), u wara Na um. Il-Profeti 53

55 Imbag ad adni lura lejn xatt ix-xmara (EΩek 47,6) 54 Il-Profeti

Il-Ómistax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena

Il-Ómistax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Il-Ómistax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Qari I Mur, abbar lill-poplu tieg i. Qari mill-ktieb tal-profeta G amos G amos 7, -15 F dak iω-ωmien, Amasija, qassis ta Betel, qal lil G amos: «Mur, bniedem

Διαβάστε περισσότερα

It-Tnejn u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena

It-Tnejn u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena It-Tnejn u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Qari I L-armla g amlet ftira Ωg ira u ibitha lil Elija. Qari mill-ewwel Ktieb tas-slaten 1 Slat 17, 10-16 F dak iω-ωmien, il-profeta Elija 10 qam u r ielha

Διαβάστε περισσότερα

Is-Sbatax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena

Is-Sbatax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Is-Sbatax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Qari I Qieg ed nag tik mo g aref u g aqli. Qari mill-ewwel Ktieb tas-slaten 1 Slat 3, 5.7-12 F dak iω-ωmien 5 f Gibg on il-mulej deher lil Salamun fil- olm

Διαβάστε περισσότερα

Sidna Ìesù Kristu Sultan tal-óolqien Kollu

Sidna Ìesù Kristu Sultan tal-óolqien Kollu L-Erbg a u Tletin jew l-a ar Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Sidna Ìesù Kristu Sultan tal-óolqien Kollu Solennità Qari I Jien nirg a l-mer la tieg i bil- ustizzja. Qari mill-ktieb tal-profeta EΩekjel EΩek

Διαβάστε περισσότερα

It-Tmienja u G oxrin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena

It-Tmienja u G oxrin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena It-Tmienja u G oxrin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Qari I Intba t li l-g ana m hu xejn dejn il-g erf. Qari mill-ktieb tal-g erf G erf 7, 7-11 7 Jien tlabt u qlajt l-g aqal; sejja t, u ie fuqi l-ispirtu

Διαβάστε περισσότερα

Il-Óames Óadd tar-randan

Il-Óames Óadd tar-randan Qari I Inqieg ed ru i fikom u ter g u tie du l- ajja. Qari mill-ktieb tal-profeta EΩekjel EΩek 37, 12-14 12 Hekk qal Sidi l-mulej: «Ara, jiena nifta l-oqbra tag kom, poplu tieg i, u n ibkom lura f art

Διαβάστε περισσότερα

Issej et Babel, g ax hemmhekk il-mulej awwad ilsien l-art kollha.

Issej et Babel, g ax hemmhekk il-mulej awwad ilsien l-art kollha. G id il-óamsin Solennità - Quddiesa tal-v ili Qari I Issej et Babel, g ax hemmhekk il-mulej awwad ilsien l-art kollha. Qari mill-ktieb tal-ìenesi Ìen 11, 1-9 1 L-art kollha kienet ilsien wie ed u kliem

Διαβάστε περισσότερα

Tifkira Solenni tal-passjoni tal-mulej

Tifkira Solenni tal-passjoni tal-mulej Il-Ìimg a l-bira Tifkira olenni tal-passjoni tal-mulej Qari I ien mi ru min abba fi dnubietna. Qari mill-tieb tal-profeta Isaija Is 52, 13 53, 12 52,13 Araw! Il-qaddej tieg i jsib ir-riωq, jintrefa, jog

Διαβάστε περισσότερα

It-Tlieta u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena

It-Tlieta u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena It-Tlieta u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Qari I Mara ta ila ta dem minn qalbha b idejha. G eluq tal-ktieb tal-proverbi Prov 31, 10-13.-20.30-31 10 Mara ta ila min isibha? Tiswa afna aktar mill-

Διαβάστε περισσότερα

OMMNA MARIJA. Il-Messa ta Fatima huwa Sej a g as-sagrifiççju

OMMNA MARIJA. Il-Messa ta Fatima huwa Sej a g as-sagrifiççju OMMNA MARIJA Ittra Marjana ta Kull Xahrejn MaÓruÌa mill-kumitat DjoÇesan tal-madonna ta Fatima Malta. Titqassam b xejn 56, Triq Sir H. Luke, M arr MGR 1503 Nru. 114 Settembru - Ottubru 2009 Il-Messa ta

Διαβάστε περισσότερα

L-Ewwel Óadd tal-avvent

L-Ewwel Óadd tal-avvent L-Ewwel Óadd tal-avvent Qari I Mhux li kont iççarrat is-smewwiet u tinωel! Qari mill-ktieb tal-profeta Isaija Is 63, 16b-17.19b; 64, 2-7 16 Int, Mulej, missierna, ismek il-feddej tag na minn dejjem. 17

Διαβάστε περισσότερα

Ftehim bejn il-pajjiωi dwar id-drittijiet tal-persuni b DiΩabilità

Ftehim bejn il-pajjiωi dwar id-drittijiet tal-persuni b DiΩabilità Ftehim bejn il-pajjiωi dwar id-drittijiet tal-persuni b DiΩabilità KUMMISSJONI NAZZJONALI PERSUNI B DIÛABILITÀ VerΩjoni façli biex taqra Introduzzjoni Dan il-ktieb jg inek tifhem dak li hemm miktub fil-ftehim.

Διαβάστε περισσότερα

It-Tlettax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena

It-Tlettax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena It-Tlettax-il Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Qari I Min abba l-g ira tax-xitan li l-mewt da let fid-dinja. Qari mill-ktieb tal-g erf G erf 1, 13-15; 2, 23-24 13 Il-mewt mhux Alla g amilha; u lanqas tog

Διαβάστε περισσότερα

It-Tnejn u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena

It-Tnejn u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena It-Tnejn u Tletin Óadd taω-ûmien ta Matul is-sena Qari I Il-G erf isibuh dawk li jfittxuh. Qari mill-ktieb tal-g erf G erf 6, 12-16 12 L-g erf jiddi, bla qatt ma jnemnem, malajr jag rfuh dawk li j obbuh,

Διαβάστε περισσότερα

It-Twelid ta Sidna Ìesù Kristu

It-Twelid ta Sidna Ìesù Kristu It-Twelid ta Sidna Ìesù Kristu Solennità Quddiesa tal-v ili Qari I Il-Mulej tg axxaq bik. Qari mill-ktieb tal-profeta Isaija Is 62, -5 Min abba f Sijon ma nehdiex, min abba f Ìerusalemm ma niskotx, sa

Διαβάστε περισσότερα

L-G id il-kbir tal-qawmien tal-mulej mill-imwiet

L-G id il-kbir tal-qawmien tal-mulej mill-imwiet Qari g all-ódud - Sena A L-G id il-kbir tal-qawmien tal-mulej mill-imwiet Solennità - Quddiesa tal-jum Qari I A na kilna u xrobna mieg u wara li qam mill-imwiet. Qari mill-ktieb ta l-atti ta l-appostli

Διαβάστε περισσότερα

Solennitajiet tal-mulej fiω-ûmien ta Matul is-sena

Solennitajiet tal-mulej fiω-ûmien ta Matul is-sena Solennitajiet tal-mulej fiω-ûmien ta Matul is-sena 223 Qari g all-ódud - Sena B Óadd wara G id il-óamsin It-Trinità Qaddisa Solennità Qari I Il-Mulej hu tassew Alla kemm fil-g oli tas-sema kif ukoll hawn

Διαβάστε περισσότερα

Ûmien ta Matul is-sena IΩ-Ωmien huwa mitmum, u s-saltna ta Alla waslet; indmu u emmnu fl-evan elju.

Ûmien ta Matul is-sena IΩ-Ωmien huwa mitmum, u s-saltna ta Alla waslet; indmu u emmnu fl-evan elju. Ûmien ta Matul is-sena IΩ-Ωmien huwa mitmum, u s-saltna ta Alla waslet; indmu u emmnu fl-evan elju. Mk 1,15 241 Qari g all-ódud - Sena B Kristu d-dawl tad-dinja Emvin Cremona (1919-1987) Knisja Parrokkjali

Διαβάστε περισσότερα

It-Twelid ta Sidna Ìesù Kristu

It-Twelid ta Sidna Ìesù Kristu It-Twelid ta Sidna Ìesù Kristu Solennità Quddiesa tal-v ili Qari I Il-Mulej tg axxaq bik. Qari mill-ktieb tal-profeta Isaija Is 62, 1-5 1 Min abba f Sijon ma nehdiex, min abba f Ìerusalemm ma niskotx,

Διαβάστε περισσότερα

It-Tieni Óadd tal-g id

It-Tieni Óadd tal-g id It-Tieni Óadd tal-g id Qari I Qalb wa da u ru wa da. Qari mill-ktieb tal-atti tal-appostli Atti 4, 32-35 32 Il-kotra kbira ta dawk li emmnu kienu qalb wa da u ru wa da. Óadd minnhom ma kien jg id li l-

Διαβάστε περισσότερα

It-tag lim ta esù Kristu fil-bibbja kien

It-tag lim ta esù Kristu fil-bibbja kien IX-XHIEDA TAL-PROFETA JOSEPH SMITH Il-Knisja ta esù Kristu tal-qaddisin ta l-a ar Jiem IT-TAGπLIM TA KRISTU It-tag lim ta esù Kristu fil-bibbja kien g al mien twil, sors ta ispirazzjoni g all-bniedem.

Διαβάστε περισσότερα

ITTRA ENÇIKLIKA SPE SALVI

ITTRA ENÇIKLIKA SPE SALVI ITTRA ENÇIKLIKA SPE SALVI 1 Copyright 2007 - Libreria Editrice Vaticana 00120 Città del Vaticano Traduzzjoni Maltija Copyright 2008 ÇAK Traduzzjoni ta P. Edmund Teuma OFMConv. ISBN: 978-99909-47-87-6 Nihil

Διαβάστε περισσότερα

EDITORJAL. Min jara lili jara lill-missier. Serje Ìdida

EDITORJAL. Min jara lili jara lill-missier. Serje Ìdida EDITORJAL Min jara lili jara lill-missier Rivista Biblika li to ro kull xahrejn mill-kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa tal-provinçja Fran iskana Maltija Imwaqqfa fl-1955 Serje Ìdida Vol 20 Nru 110 Marzu

Διαβάστε περισσότερα

SAN BONAVENTURA. Il-Óajja ta San Fran isk Is-Si ra tal-óajja Il-Mixja tar-ru lejn Alla. Mill-kitbiet ta San Bonaventura - 1

SAN BONAVENTURA. Il-Óajja ta San Fran isk Is-Si ra tal-óajja Il-Mixja tar-ru lejn Alla. Mill-kitbiet ta San Bonaventura - 1 SAN BONAVENTURA Il-Óajja ta San Fran isk Is-Si ra tal-óajja Il-Mixja tar-ru lejn Alla 1998 Mill-kitbiet ta San Bonaventura - 1 Traduzzjoni ta ÌuΩepp Beneditt Xuereb ofm Computer Setting u Grafika: Ìwann

Διαβάστε περισσότερα

L-G id il-kbir tal-qawmien tal-mulej mill-imwiet

L-G id il-kbir tal-qawmien tal-mulej mill-imwiet L-G id il-kbir tal-qawmien tal-mulej mill-imwiet Solennità - Quddiesa tal-jum Qari I A na kilna u xrobna mieg u wara li qam mill-imwiet. Qari mill-ktieb ta l-atti ta l-appostli Atti 10, 34a.37-43 F dak

Διαβάστε περισσότερα

Editorjal ta Marcello Ghirlando ofm

Editorjal ta Marcello Ghirlando ofm Il-Bibbja Editorjal f idejna Rivista Biblika li to ro kull xahrejn mill-kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa tal-provinçja Fran iskana Maltija Imwaqqfa fl-1955 Computer Setting: Ìwann Abela ofm Serje Ìdida

Διαβάστε περισσότερα

OMMNA MARIJA. Kif Fran isku g ex il-messa ta Fatima. Mit-ta dita ma Swor Angela de Fatima Coelho

OMMNA MARIJA. Kif Fran isku g ex il-messa ta Fatima. Mit-ta dita ma Swor Angela de Fatima Coelho OMMNA MARIJA Ittra Marjana ta Kull Xahrejn MaÓruÌa mill-kumitat DjoÇesan tal-madonna ta Fatima Malta. Titqassam b xejn 56, Triq Sir H. Luke, M arr MGR 1503 http://sites.google.com/site/ommnamarija/home

Διαβάστε περισσότερα

DORIANNE NIEQSA MID-DAWL. Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta Frank Schembri

DORIANNE NIEQSA MID-DAWL. Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta Frank Schembri DORIANNE NIEQSA MID-DAWL Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta Frank Schembri 1 2 Jien jisimni Melanie u g andi g axar snin. Óuti m g andix, imma g andi Ωew ku ini li joqog du fit-triq tag na stess. Dawn huma

Διαβάστε περισσότερα

FRANÌISKU IL-MIXJA U L-ÓOLMA. Murray Bodo

FRANÌISKU IL-MIXJA U L-ÓOLMA. Murray Bodo FRANÌISKU IL-MIXJA U L-ÓOLMA Murray Bodo FRANÌISKU Il-mixja w il- olma Murray Bodo Edizzjoni Maltija: Maqlub g all-malti minn ÌuΩepp Beneditt Xuereb ofm Computer setting: Ìwann Abela ofm Kura: Franciscan

Διαβάστε περισσότερα

SAN PAWL IL-ÓAJJA, IL-ÓIDMA U L-MESSAÌÌ TIEGÓU. Adattament bil-malti ta NOEL MUSCAT OFM mill-edizzjoni ori inali ta ALFIO MARCELLO BUSCEMI OFM

SAN PAWL IL-ÓAJJA, IL-ÓIDMA U L-MESSAÌÌ TIEGÓU. Adattament bil-malti ta NOEL MUSCAT OFM mill-edizzjoni ori inali ta ALFIO MARCELLO BUSCEMI OFM SAN PAWL IL-ÓAJJA, IL-ÓIDMA U L-MESSAÌÌ TIEGÓU Adattament bil-malti ta NOEL MUSCAT OFM mill-edizzjoni ori inali ta ALFIO MARCELLO BUSCEMI OFM SAN PAOLO VITA, OPERA, MESSAGGIO FRANCISCAN PRINTING PRESS

Διαβάστε περισσότερα

Itolbu s-sliem g al Ìerusalem

Itolbu s-sliem g al Ìerusalem Il-Bibbja f idejna Rivista Biblika li to ro kull xahrejn mill-kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa tal-provinçja Fran iskana Maltija Imwaqqfa fl-1955 Computer Setting: Ìwann Abela ofm Serje Ìdida Vol 22 Nru

Διαβάστε περισσότερα

Tifkiriet. Editorjal ta Twanny Chircop ofm. Je illi lsieni mas-saqaf ta alqi jekk ninsa lilek Ìerusalemm

Tifkiriet. Editorjal ta Twanny Chircop ofm. Je illi lsieni mas-saqaf ta alqi jekk ninsa lilek Ìerusalemm Il-Bibbja Editorjal f idejna Rivista Biblika li to ro kull xahrejn mill-kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa tal-provinçja Fran iskana Maltija Imwaqqfa fl-1955 Computer Setting: Ìwann Abela ofm Serje Ìdida

Διαβάστε περισσότερα

Editorjal ta Marcello Ghirlando ofm

Editorjal ta Marcello Ghirlando ofm Il-Bibbja Editorjal f idejna Rivista Biblika li to ro kull xahrejn mill-kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa tal-provinçja Fran iskana Maltija Imwaqqfa fl-1955 Computer Setting: Ìwann Abela ofm Serje Ìdida

Διαβάστε περισσότερα

Missal Ruman. Ordni g all-qari tal-quddiesa g all-ìranet Ferjali fi Ûminijiet Privile jati

Missal Ruman. Ordni g all-qari tal-quddiesa g all-ìranet Ferjali fi Ûminijiet Privile jati Missal Ruman im edded b Digriet tal-konçilju Vatikan II u mxandar bis-setg a ta Papa Pawlu VI It-Tieni Edizzjoni Ordni g all-qari tal-quddiesa g all-ìranet Ferjali fi Ûminijiet Privile jati 2013 - Kummissjoni

Διαβάστε περισσότερα

Solennitajiet tal-mulej fiω-ûmien ta Matul is-sena

Solennitajiet tal-mulej fiω-ûmien ta Matul is-sena Solennitajiet tal-mulej fiω-ûmien ta Matul is-sena 267 Qari g all-ódud - Sena A Il-Óadd wara G id il-óamsin It-Trinità Qaddisa Solennità Qari I Il-Mulej hu Alla li jag der u j enn. Qari mill-ktieb ta l-eωodu

Διαβάστε περισσότερα

Il- arsa ta na din is-sena ddur fuq l-áolja ta

Il- arsa ta na din is-sena ddur fuq l-áolja ta A.D.2000 L-GÓOLJA SIJON Iç-Çenaklu Qoxra (quddiem): Il-Kjostru Fran iskan Ritratt tal-qoxra (wara): L-G olja Sijon mill-ajru Qoxra (quddiem ewwa): L-A ar Çena (G. Dorè) Qoxra (wara ewwa): Pentekoste (G.

Διαβάστε περισσότερα

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN XANDIR TAL-KELMA

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN XANDIR TAL-KELMA ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN XANDIR TAL-KELMA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN XANDIR TAL-KELMA MHUX BIL-ÓOBÛ BISS (MT 4,4) 2003 ISBN: 99932-49 - 15-7 Arçidjoçesi ta Malta, Floriana,

Διαβάστε περισσότερα

Tridu tal-g id u Ûmien il-g id

Tridu tal-g id u Ûmien il-g id Tridu tal-g id u Ûmien il-g id Min abba fina ristu obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib. G alhekk Alla g ollieh sas-smewwiet, u Ωejnu bl-isem li hu fuq kull isem. Fil 2, 8-9 163 Qari g all-ódud - ena

Διαβάστε περισσότερα

Forsi jonqos il-van elu

Forsi jonqos il-van elu Il-Bibbja Editorjal f idejna Rivista Biblika li to ro kull xahrejn mill-kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa tal-provinçja Fran iskana Maltija Imwaqqfa fl-1955 Computer Setting: Ìwann Abela ofm Serje Ìdida

Διαβάστε περισσότερα

Tridu tal-g id u Ûmien il-g id Ebda sura ma kellu, ebda miel biex in arsu lejh.

Tridu tal-g id u Ûmien il-g id Ebda sura ma kellu, ebda miel biex in arsu lejh. Tridu tal-g id u Ûmien il-g id Ebda sura ma kellu, ebda miel biex in arsu lejh. Is 53, 2 121 Qari g all-ódud - ena B Ìesù fi dan ommu Marija Emvin Cremona (1919-1987) nisja Parrokkjali, Óal Balzan 122

Διαβάστε περισσότερα

MARCEL NIEQES MIS-SMIGÓ. Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta C.S. Lawrence

MARCEL NIEQES MIS-SMIGÓ. Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta C.S. Lawrence MARCEL NIEQES MIS-SMIGÓ Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta C.S. Lawrence Pubblikat mill-kummissjoni Nazzjonali Persuni b DiΩabilità 2008 2 Kelli ri qawwi li ma ried jg addili b xejn. It-tabib ie jarani iωjed

Διαβάστε περισσότερα

Missal Ruman. Ordni g all-qari tal-quddiesa g all-ódud u s-solennitajiet. Sena Ç

Missal Ruman. Ordni g all-qari tal-quddiesa g all-ódud u s-solennitajiet. Sena Ç Missal Ruman im edded b Digriet tal-onçilju Vatikan II u mxandar bis-setg a tal-papa Pawlu VI It-Tieni Edizzjoni Ordni g all-qari tal-quddiesa g all-ódud u s-solennitajiet Sena Ç 1 Werrej Digrieti...7

Διαβάστε περισσότερα

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN VIΩJONI TA KNISJA KOMUNJONI

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN VIΩJONI TA KNISJA KOMUNJONI ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN VIΩJONI TA KNISJA KOMUNJONI DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN VIΩJONI TA KNISJA KOMUNJONI POPLU B KARIΩMI U MINISTERI DIVERSI 2003 i ISBN: 99932-49 - 07-6

Διαβάστε περισσότερα

GLORJA TAL-KLERU MALTI

GLORJA TAL-KLERU MALTI Beatu NAZJU FALZON GLORJA TAL-KLERU MALTI Marjanu Vella OFM Rivedut u a ornat minn Ìor Aquilina ofm 2001 ISBN:????????? Computer Setting: Ìwann Abela ofm Editur Ìenerali: Raymond Camilleri OFM Disinn tal-qoxra:

Διαβάστε περισσότερα

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN KULTURA SOÇJETÀ KNISJA

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN KULTURA SOÇJETÀ KNISJA ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN KULTURA SOÇJETÀ KNISJA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN KULTURA SOÇJETÀ KNISJA L-ESPERJENZA TA L-ARJOPAGU (ATTI 17,16-34) 2003 ISBN: 99932-49 - 14-9 Arçidjoçesi

Διαβάστε περισσότερα

JASON JUÛA S-SIÌÌU TAR-ROTI. Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta Adam Apap

JASON JUÛA S-SIÌÌU TAR-ROTI. Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta Adam Apap JASON JUÛA S-SIÌÌU TAR-ROTI Carmel G. Cauchi Tpin ijiet ta Adam Apap 1 2 Jien jisimni Jason u se nag laq dax-il sena. G andi o ti wa da, Maria, li g alqet tnax-il sena l- img a l-o ra. Jien u Maria differenti

Διαβάστε περισσότερα

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN LITURÌIJA U SAGRAMENTI

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN LITURÌIJA U SAGRAMENTI ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN LITURÌIJA U SAGRAMENTI DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN LITURÌIJA U SAGRAMENTI IMSEÓBIN F DAK LI HU TA ALLA 2003 ISBN: 99932-49 - 16-5 Arçidjoçesi ta Malta,

Διαβάστε περισσότερα

Il-Presepju. Fuljett ma ru mill- GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - MALTA c/o 56, Amaltea, Triq il-marg, Attard ATD Malta. Óar a Nru.

Il-Presepju. Fuljett ma ru mill- GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - MALTA c/o 56, Amaltea, Triq il-marg, Attard ATD Malta. Óar a Nru. Il-Presepju Óar a Nru. 89 Ìunju 2016 Fuljett ma ru mill- GÓAQDA ÓBIEB TAL-PRESEPJU - MALTA c/o 56, Amaltea, Triq il-marg, Attard ATD 2382 - Malta Newspaper Post 1 Werrej Editorjal...3 Fuljett ma rug kull

Διαβάστε περισσότερα

Fuq il-passi ta San Pawl

Fuq il-passi ta San Pawl Il-Bibbja Editorjal f idejna Editorjal ta Marcello Ghirlando ofm Fuq il-passi ta San Pawl Rivista Biblika li to ro kull xahrejn mill-kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa tal-provinçja Fran iskana Maltija Imwaqqfa

Διαβάστε περισσότερα

Hello, Jien Napo. Inti min inti? Taf x nag mel jien? Jiena na dem b ala handyman

Hello, Jien Napo. Inti min inti? Taf x nag mel jien? Jiena na dem b ala handyman L-Avventuri ta NAPO Hello, Jien Napo. Inti min inti? Taf x nag mel jien? Jiena na dem b ala handyman. Taf kemm kont nag mel affarijiet Ωiena. Na seb li rajtuni fuq il-video hux? Mhux g ax imqareb tafx,

Διαβάστε περισσότερα

It-Tifkira tal-ìisem u tad-demm ta Kristu

It-Tifkira tal-ìisem u tad-demm ta Kristu Qari g all-ódud - Sena B Óadd wara it-trinità Qaddisa It-Tifkira tal-ìisem u tad-demm ta Kristu Qari I Hawn hu d-demm tal-patt li l-mulej g amel mag kom. Qari mill-ktieb tal-eωodu EΩ 24, 3-8 F dak iω-ωmien,

Διαβάστε περισσότερα

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN DJAKONIJA U ÌUSTIZZJA

ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN DJAKONIJA U ÌUSTIZZJA ARÇIDJOÇESI TA MALTA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN DJAKONIJA U ÌUSTIZZJA DOKUMENT TAS-SINODU DJOÇESAN DJAKONIJA U ÌUSTIZZJA BAGÓATNI NWASSAL IL-BXARA T-TAJBA LILL-FQAJRIN (Lq 4,18) 2003 ISBN: 99932-49

Διαβάστε περισσότερα

KaΩin tal-banda San Gabriel Óal Balzan A.D Il-Glorji tal-imghoddi Garanzija ghall-gejjieni. 90 Sena

KaΩin tal-banda San Gabriel Óal Balzan A.D Il-Glorji tal-imghoddi Garanzija ghall-gejjieni. 90 Sena KaΩin tal-banda San Gabriel Óal Balzan A.D. 1920 Il-Glorji tal-imghoddi... -. Garanzija ghall-gejjieni - 90 Sena KaΩin tal-banda San Gabriel Óal Balzan A.D. 1920 Il-Glorji tal-imghoddi... -. Garanzija

Διαβάστε περισσότερα

Il- arsa tag na din is-sena ddur fuq il-

Il- arsa tag na din is-sena ddur fuq il- ÌETSEMANI FIL-KIDRON "Ikun li trid int" Ritratt tal-qoxra (quddiem): Dehra tal-baωilka tal-ìetsemani Ritratt tal-qoxra (wara): Il-Wied ta Kidron Stampa tal-qoxra (quddiem ewwa): Ìesù jitlob fil-ìetsemani

Διαβάστε περισσότερα

Nru. 87 Lulju - Settembru 2017

Nru. 87 Lulju - Settembru 2017 KUNSILL NAZZJONALI TAL-ANZJANI NEWSPAPER POST L-ANZJANI LLUM Nru. 87 Lulju - Settembru 2017 AWGURI lis-sur Anthony Mulè Stagno li n atar President tal-kunsill Nazzjonali tal-anzjani g as-snin 2017-2019

Διαβάστε περισσότερα

Smig Tikka Malti 3a. Taqsima 1: Min Jien? Fejn noqg od? Taqsima 2: L-iskola

Smig Tikka Malti 3a. Taqsima 1: Min Jien? Fejn noqg od? Taqsima 2: L-iskola Smig Tikka Malti 3a Testi tal-podcasts li jinsabu fuq www.merlinpublishers.com/tikkamalti/3/podcasts.html Taqsima 1: Min Jien? Fejn noqg od? Pa na 7 Bon u. G adni nqum. X raqda dik! B alissa Ωgur qed tg

Διαβάστε περισσότερα

Le en is-soçjetà MuΩikali. San Lawrenz. Belt Vittoriosa A.D. 1883

Le en is-soçjetà MuΩikali. San Lawrenz. Belt Vittoriosa A.D. 1883 Le en is-soçjetà MuΩikali San Lawrenz A.D. 1883 Óar a Nru 103 Jannar - Frar 2018 Bdejna sena o ra li fiha hemm im ejji programm ta idma kbira u çelebrazzjonijiet speçjali li jfakkru l-135 sena mit-twaqqif

Διαβάστε περισσότερα

Il-Papa Pellegrin fl-art Imqaddsa

Il-Papa Pellegrin fl-art Imqaddsa Rivista Biblika li to ro kull xahrejn mill-kummissarjat ta' L-Art Imqaddsa tal-provinçja Fran iskana Maltija Imwaqqfa fl-1955 Computer Setting: Ìwann Abela ofm Serje Ìdida Vol 22 Nru 116 Marzu - April

Διαβάστε περισσότερα

L-ILMA Mulej, a tkun imfa ar f Óuna l-ilma, irωin u safi wisq, me tie qatig...

L-ILMA Mulej, a tkun imfa ar f Óuna l-ilma, irωin u safi wisq, me tie qatig... Ma ru mill-kummissjoni Ambjent fi dan l-arçidjoçesi ta Malta, 2008 riωors vitali, skars u prezzjuω ] L-ILMA Mulej, a tkun imfa ar f Óuna l-ilma, irωin u safi wisq, me tie qatig... San Fran isk: L-G anja

Διαβάστε περισσότερα

IT-TRIQ TAS-SALIB. fuq il-passi ta Ìesù fit-toroq ta Ìerusalem. John Abela ofm

IT-TRIQ TAS-SALIB. fuq il-passi ta Ìesù fit-toroq ta Ìerusalem. John Abela ofm IT-TRIQ TAS-SALIB fuq il-passi ta Ìesù fit-toroq ta Ìerusalem John Abela ofm Malta 2002 Camputer Setting u grafika: Ìwann Abela ofm Ritratti: Joseph Magro ofm u Ìwann Abela ofm Stampat PEG Ltd. Pitura:

Διαβάστε περισσότερα

Le en is-soçjetà MuΩikali. San Lawrenz. Belt Vittoriosa A.D. 1883

Le en is-soçjetà MuΩikali. San Lawrenz. Belt Vittoriosa A.D. 1883 Le en is-soçjetà MuΩikali San Lawrenz A.D. 1883 Óar a Nru 99 Mejju - Ìunju 2017 Grazzi lil s abi membri tal- Kumitat li fost il- afna xog ol li qeg din iwettqu fil-kaωin, sabu l- in biex fil- in liberu

Διαβάστε περισσότερα

BEST. Palazz Santa Marija, Pjazza tal-knisja, Mqabba, Malta Tel:

BEST. Palazz Santa Marija, Pjazza tal-knisja, Mqabba, Malta Tel: Messa tal-president Sena ta Óidma...5 Messa mis-sindku Id f Id g al Imqabba A jar...7 Minn Fomm il-kappillan Il-Festa u d-dokumenti tas-sinodu...9 Jikteb is-segretarju Il-Festa Mag na...11 Appell mill-kaxxier

Διαβάστε περισσότερα

Il-President Charles Schembri mal- Oganizzatur UngeriΩ waqt is-sitt safra tal-banda Santa Katarina V.M.

Il-President Charles Schembri mal- Oganizzatur UngeriΩ waqt is-sitt safra tal-banda Santa Katarina V.M. NEWSPAPER POST Edizzjoni Nru. 21 Awwissu - Settembru - Ottubru, 2009 GAZZETTA MAÓRUÌA MIS-SOÇJETÀ MUÛIKALI SANTA KATARINA V.M., PALAZZ ALEXANDRIA, 37, MISRAÓ REPUBBLIKA, ÛURRIEQ. TEL. 21647826-21640354

Διαβάστε περισσότερα

K T I E B T A G W I D A GπALL- FAMILJA

K T I E B T A G W I D A GπALL- FAMILJA K T I E B T A G W I D A GπALL- FAMILJA K T I E B T A G W I D A GπALL- FAMILJA Ippubblikat mill- Knisja ta esù Kristu tal-qaddisin ta l-a ar Jiem Salt Lake City, Utah 1992, 1999, 2001, 2006 minn Intellectual

Διαβάστε περισσότερα

Smig Tikka Malti 2a. Taqsima 1: Jien u l-familja. Testi tal-podcasts li jinsabu fuq

Smig Tikka Malti 2a. Taqsima 1: Jien u l-familja. Testi tal-podcasts li jinsabu fuq Smig Tikka Malti 2a Testi tal-podcasts li jinsabu fuq www.merlinpublishers.com/tikkamalti/2/podcasts.html Taqsima 1: Jien u l-familja Pa na 5 Dina: Hello tfal. Tiftakruni? Jiena Dina. Dino: U jien Dino.

Διαβάστε περισσότερα

Smig Tikka Malti 1a. Taqsima 1: Jien. Taqsima 2: Il-familja. Testi tal-podcasts li jinsabu fuq

Smig Tikka Malti 1a. Taqsima 1: Jien. Taqsima 2: Il-familja. Testi tal-podcasts li jinsabu fuq Smig Tikka Malti 1a Testi tal-podcasts li jinsabu fuq www.merlinpublishers.com/tikkamalti/1/podcasts.html Taqsima 1: Jien Pa na 5 Flimkien (Dino u Dina): Bon u! Dino: Jien jisimni Dino. Dina: U jien jisimni

Διαβάστε περισσότερα

Il-Parroċċa tal-mosta tiċċelebra. is-solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta

Il-Parroċċa tal-mosta tiċċelebra. is-solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta Il-Parroċċa tal-mosta tiċċelebra is-solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta Mid-29 ta Lulju sal-15 ta Awwissu 2013 Messa tal-arċipriet Ta t il- arsien tieg ek Omm Qaddisa

Διαβάστε περισσότερα

Nru. 93 Jannar - Marzu 2019

Nru. 93 Jannar - Marzu 2019 KUNSILL NAZZJONALI TAL-ANZJANI NEWSPAPER POST L-ANZJANI LLUM Nru. 93 Jannar - Marzu 2019 IL-KUNSILL NAZZJONALI TAL-ANZJANI JAWGURA LILL-ANZJANI U L-QRABATHOM KOLLHA SENA ÌDIDA MIMLIJA RISQ, HENA, SAÓÓA,

Διαβάστε περισσότερα

Is-Solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta mid-29 ta Lulju sal-15 ta Awwissu 2012

Is-Solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta mid-29 ta Lulju sal-15 ta Awwissu 2012 Il-Parro a tal-mosta ti elebra Is-Solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta mid-29 ta Lulju sal-15 ta Awwissu 2012 1 Messa tal-arçipriet Nifir u u nag mlu Festa Qieg ed niççelebra

Διαβάστε περισσότερα

Order of Proceedings. The Congregation rises when the Dignitaries leave the Hall.

Order of Proceedings. The Congregation rises when the Dignitaries leave the Hall. Order of Proceedings Oration by Dr Maureen Cole, B.A., B.Soc.Wk.(Hons.), Ph.D.(East Anglia) Address by Ms Karys Caruana, B.E&A (Hons.) a representative of the graduands. Conferment of Degrees Solemn Declaration

Διαβάστε περισσότερα

u fl-ippjanar talkalendarju

u fl-ippjanar talkalendarju Edizzjoni Nru. 11 Frar, Marzu. April 2007 GAZZETTA MAÓRUÌA MIS-SOÇJETÀ MUÛIKALI SANTA KATARINA V.M., PALAZZ ALEXANDRIA, 37, MISRAÓ REPUBBLIKA, ÛURRIEQ. TEL. 21647826-21640354 - www.stcatherineband.org.mt

Διαβάστε περισσότερα

IL-FESTA BIL-BANDIERI

IL-FESTA BIL-BANDIERI IL-FESTA BIL-BANDIERI Xog lijiet o ra ta l-istess awtur ANESTESIJA ÇENS PERPETWU SATIRA IÌSMA IÓIRSA GÓASFUR TAÇ-ÇOMB IL-BELLIEGÓA FIL-BIR...U L-ANÌLU ÓABBAR GÓARGÓAR JUM FOST L-OÓRAJN EN PASSANT IL-FESTA

Διαβάστε περισσότερα

satira xena parabbolika g ar-radju

satira xena parabbolika g ar-radju satira xena parabbolika g ar-radju adju 2 JIEÓDU SEHEM L-ASTRONOMU L-ISKRIVAN IL-BIDILLU L-AWTUR RAÌEL QARRIEQI RAÌEL QED IMUT TAL-POSTA 3 satira xena parabbolika L-AWTUR (jinda al fuq il-muωika in bla

Διαβάστε περισσότερα

Xog lijiet ippubblikati ta Oreste Calleja: 4 DRAMMI: ANESTESIJA ÇENS PERPETWU SATIRA IÌSMAIÓIRSA

Xog lijiet ippubblikati ta Oreste Calleja: 4 DRAMMI: ANESTESIJA ÇENS PERPETWU SATIRA IÌSMAIÓIRSA U l-an lu Óabbar... Xog lijiet ippubblikati ta Oreste Calleja: 4 DRAMMI: ANESTESIJA ÇENS PERPETWU SATIRA IÌSMAIÓIRSA GÓASFUR TAÇ-ÇOMB IL-BELLIEGÓA FIL-BIR U L-ANÌLU ÓABBAR IL-FESTA BIL-BANDIERI PAWLU REDUX

Διαβάστε περισσότερα

Radju Le en il-qala 24, Triq San Fran isk, Qala, G awdex, QLA FM Tel: SMS:

Radju Le en il-qala 24, Triq San Fran isk, Qala, G awdex, QLA FM Tel: SMS: www.radjulehenil-qala.com request@radjulehenil-qala.com TEL: 2155 8556 SMS: 5061 2222 Skeda - G id 2013 1 Radju Le en il-qala 24, Triq San Fran isk, Qala, G awdex, QLA 1030 106.3 FM Tel: 21 558 556 - SMS:

Διαβάστε περισσότερα

Order of Proceedings. Address by Mr Kurt Vella Fonde`, B.A. European Studies (Hons.) a representative of the graduands.

Order of Proceedings. Address by Mr Kurt Vella Fonde`, B.A. European Studies (Hons.) a representative of the graduands. Order of Proceedings Oration by Dr Maureen Cole, B.A., B.Soc.Wk.(Hons.), Ph.D.(East Anglia) Address by Mr Kurt Vella Fonde`, B.A. European Studies (Hons.) a representative of the graduands. Conferment

Διαβάστε περισσότερα

Ir-Rahal - fuq l-gholja - Erba mixjiet f Rahal - li Jsahhrek -- Julian Bezzina

Ir-Rahal - fuq l-gholja - Erba mixjiet f Rahal - li Jsahhrek -- Julian Bezzina Ir-Rahal - fuq l-gholja - Erba mixjiet f Rahal - li Jsahhrek -- Julian Bezzina Óal G arg ur L-Istorja fil-qosor Stilla fuq il-g olja amra, l-emblema ta Óal G arg ur tassew tixraq lil dan ir-ra al li g

Διαβάστε περισσότερα

Il-Parroçça tal-mosta tiççelebra is-solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta

Il-Parroçça tal-mosta tiççelebra is-solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta Il-Parroçça tal-mosta tiççelebra is-solennità ta Marija Assunta fil-knisja Arçipretali u Santwarju tal-mosta Mid-29 ta Lulju sal-15 ta Awwissu 2014 Messa tal-arċipriet Il-poplu tal-gωejjer tag na huwa

Διαβάστε περισσότερα

MALTA. Proċess ta Konsultazzjoni Mniedi mill-awtorità tax-xandir L-Użu Tajjeb tal-ilsien Malti fil-mezzi tax-xandir

MALTA. Proċess ta Konsultazzjoni Mniedi mill-awtorità tax-xandir L-Użu Tajjeb tal-ilsien Malti fil-mezzi tax-xandir BROADCASTING AUTHORITY L - AWTORITÀ TAX - XANDIR MALTA Ċirkulari 9/09 Ċirkulari lill-istazzjonijiet tax-xandir Proċess ta Konsultazzjoni Mniedi mill-awtorità tax-xandir L-Użu Tajjeb tal-ilsien Malti fil-mezzi

Διαβάστε περισσότερα

ÇENS PERPETWU 1. Çens Perpetwu. dramm f Ωew atti. lil Malta

ÇENS PERPETWU 1. Çens Perpetwu. dramm f Ωew atti. lil Malta ÇENS PERPETWU 1 Çens Perpetwu dramm f Ωew atti lil Malta 2 Oreste Calleja PERSUNAÌÌI FREDU FONZU ROÛA IX-XIÓ ZAGÓÛUGÓ TFAJLA IT-TIFEL IL-KAPPILAN ÌIRIEN Fil-verΩjoni li n admet fuq il-malta TELEVI- SION

Διαβάστε περισσότερα

Vol 29 Nru 161 Lulju - Settembru 2008

Vol 29 Nru 161 Lulju - Settembru 2008 Vol 29 Nru 161 Lulju - Settembru 2008 L-Art ImqaddSA! Lulju - Settembru 2008! 1 L-ART IMQADDSA Rivista Biblika li toħroġ kull tliet xhur mill-kummissarjat ta l-art Imqaddsa tal-provinċja Franġiskana Maltija!""!#

Διαβάστε περισσότερα

Vol 29 Nru 159 Jannar - Marzu 2008

Vol 29 Nru 159 Jannar - Marzu 2008 Vol 29 Nru 159 Jannar - Marzu 2008 L-Art ImqaddSA! Jannar - Marzu 2008! 1 L-ART IMQADDSA Rivista Biblika li toħroġ kull tliet xhur mill-kummissarjat ta l-art Imqaddsa tal-provinċja Franġiskana Maltija!""!#

Διαβάστε περισσότερα

Smig Tikka Malti 3b. Taqsima 6: Draguni u dinosawri. Testi tal-podcasts li jinsabu fuq

Smig Tikka Malti 3b. Taqsima 6: Draguni u dinosawri. Testi tal-podcasts li jinsabu fuq Smig Tikka Malti 3b Testi tal-podcasts li jinsabu fuq www.merlinpublishers.com/tikkamalti/3/podcasts.html Taqsima 6: Draguni u dinosawri Pa na 9 Id-dragun ÇiniΩ u d-dragun Malti Mhux kull dragun l-istess.

Διαβάστε περισσότερα

Il-Progett tal-mercator

Il-Progett tal-mercator Ktejjeb Edukattiv (Programm ta Fondi Strutturali g al Malta 2004-2006 Pro ett ko-finanzjat mill-unjoni Ewropea Inizjattiva Komunitarja, Interreg III B Medocc Rata ta Ko-finanzjament : 75% Fondi UE; 25%

Διαβάστε περισσότερα

ktejjeb edukattiv livell sekondarju l-armerija Young Knights

ktejjeb edukattiv livell sekondarju l-armerija Young Knights ktejjeb edukattiv livell sekondarju l-armerija tal-palazz Young KOMPITU wieóed Kavallieri bl-armatura Sabiex jevitaw li jwe g u matul il-kunflitti, il-kavallieri kellhom jilbsu lbiesi u elmi talmetall

Διαβάστε περισσότερα

KTEJJEB EDUKATTIV. l-armerija TAl-Palazz. Young Knights

KTEJJEB EDUKATTIV. l-armerija TAl-Palazz. Young Knights KTEJJEB EDUKATTIV livell primarju l-armerija TAl-Palazz Young KOMPITU wieóed Kavallieri bl-armatura Wara l-waqg a ta l-imperu Ruman, l-ewropa saret post li kien perikoluω tg ix fih, b g add ta allelin

Διαβάστε περισσότερα

Le en is-soçjetà MuΩikali. San Lawrenz. Belt Vittoriosa A.D. 1883

Le en is-soçjetà MuΩikali. San Lawrenz. Belt Vittoriosa A.D. 1883 Le en is-soçjetà MuΩikali San Lawrenz A.D. 1883 Óar a Nru 100 Lulju - Awwissu 2017 Huwa ta pjaçir tag na li nippublikaw il-mitt ar a tal- Le en is-socjeta` MuΩikali San Lawrenz. Sittax-il sena ilu, l-kumitat

Διαβάστε περισσότερα

Le en is-soçjetà MuΩikali. San Lawrenz. Belt Vittoriosa A.D. 1883

Le en is-soçjetà MuΩikali. San Lawrenz. Belt Vittoriosa A.D. 1883 Le en is-soçjetà MuΩikali San Lawrenz A.D. 1883 Óar a Nru. 106 Lulju - Awwissu 2018 Il-Kelma tal-president Lawrence V. Farrugia l-banda tal-parroçça u l-ewwel Banda If Beltna din is-sena qieg da tfakkar

Διαβάστε περισσότερα

Il-Premju Letterarju tal-unjoni Ewropea 2011

Il-Premju Letterarju tal-unjoni Ewropea 2011 Çirkulari: Ìunju 2011 info@akkademjatalmalti.com www.akkademjatalmalti.com Il-Premju Letterarju tal-unjoni Ewropea 2011 Il-Premju Letterarju tal-unjoni Ewropea hu premju importanti afna li jing ata lil

Διαβάστε περισσότερα

Ta Cumbo kienu nies mill-aħjar, sinjuri, nobbli, qalbhom tajba, u dħulin ma kulħadd.

Ta Cumbo kienu nies mill-aħjar, sinjuri, nobbli, qalbhom tajba, u dħulin ma kulħadd. Ta Cumbo kienu nies mill-aħjar, sinjuri, nobbli, qalbhom tajba, u dħulin ma kulħadd. Il-Leġġenda tal-għarusa tal-mosta Meħuda minn kitba ta Pawlu Mizzi b disinji ta George Apap Pubblikazzjoni Klabb Kotba

Διαβάστε περισσότερα

g aç-çelebrazzjoni tal-quddiesa u tal-litur ija tas-sig at u A enda EkkleΩjastika Sena Litur ika

g aç-çelebrazzjoni tal-quddiesa u tal-litur ija tas-sig at u A enda EkkleΩjastika Sena Litur ika Arçidjoçesi ta Malta Djoçesi ta G awdex g aç-çelebrazzjoni tal- u tal-litur ija tas-sig at u A enda EkkleΩjastika Sena Litur ika 2017-2018 Ma ru b ordni tal-eççellenza Tieg u Mons Charles J Scicluna Arçisqof

Διαβάστε περισσότερα

PJAN TA ÛVILUPP REÌJONALI GÓAÛ-ÛONA TAL-PORT IL-KBIR

PJAN TA ÛVILUPP REÌJONALI GÓAÛ-ÛONA TAL-PORT IL-KBIR PJAN TA ÛVILUPP REÌJONALI GÓAÛ-ÛONA TAL-PORT IL-KBIR PJAN GÓAL BIDU ÌDID NOVEMBRU 2007 PJAN TA ÛVILUPP REÌJONALI GÓAÛ-ÛONA TAL-PORT IL-KBIR I. INTRODUZZJONI Il- Pjan G al Bidu Ìdid li l-partit Laburista

Διαβάστε περισσότερα

g aç-çelebrazzjoni tal-quddiesa u tal-litur ija tas-sig at u A enda EkkleΩjastika Sena Litur ika

g aç-çelebrazzjoni tal-quddiesa u tal-litur ija tas-sig at u A enda EkkleΩjastika Sena Litur ika Arçidjoçesi ta Malta Djoçesi ta G awdex g aç-çelebrazzjoni tal- u tal-litur ija tas-sig at u A enda EkkleΩjastika Sena Litur ika 2016-2017 Ma ru b ordni tal-eççellenza Tieg u Mons Charles J Scicluna Arçisqof

Διαβάστε περισσότερα

GAZZETTA MAÓRUÌA MIS-SOÇJETÀ MUÛIKALI SANTA KATARINA V.M., PALAZZ ALEXANDRIA, 37, MISRAÓ REPUBBLIKA, ÛURRIEQ. TEL.

GAZZETTA MAÓRUÌA MIS-SOÇJETÀ MUÛIKALI SANTA KATARINA V.M., PALAZZ ALEXANDRIA, 37, MISRAÓ REPUBBLIKA, ÛURRIEQ. TEL. Edizzjoni Nru. 3 Frar - Marzu - April 2005 GAZZETTA MAÓRUÌA MIS-SOÇJETÀ MUÛIKALI SANTA KATARINA V.M., PALAZZ ALEXANDRIA, 37, MISRAÓ REPUBBLIKA, ÛURRIEQ. TEL. 21647826-21640354 - www.stcatherineband.org.mt

Διαβάστε περισσότερα

Werrej. L-Għaqda Ħbieb tal-presepju Malta, tixtieq tirringrazzja lil kull min kiteb f din il-ħarġa tal-fuljett.

Werrej. L-Għaqda Ħbieb tal-presepju Malta, tixtieq tirringrazzja lil kull min kiteb f din il-ħarġa tal-fuljett. 2 Werrej Fuljett maħruġ kull tliet xhur mill-għaqda Ħbieb Tal-Presepju, Malta. VO/0844 Kull korrispondenza għandha tiġi indirizzata lis-segretarju, is-sur Charles A. Bellia Amaltea 56, Triq il-marġ, Attard

Διαβάστε περισσότερα

Vol 30 Nru 166 Ottubru - Diçembru 2009

Vol 30 Nru 166 Ottubru - Diçembru 2009 Vol 30 Nru 166 Ottubru - Diçembru 2009 L-Art Imqaddsa v Ottubru - Diċembru 2009 v 1 L-Art Imqaddsa Rivista Biblika li toħroġ kull tliet xhur mill-kummissarjat ta l-art Imqaddsa tal-provinċja Franġiskana

Διαβάστε περισσότερα

Riforma tal-iskejjel Speçjali

Riforma tal-iskejjel Speçjali Dipartiment Servizzi talistudent Riforma taliskejjel Speçjali Ministeru taledukazzjoni, Kultura, Ûg aƒag u Sport Dipartiment Servizzi talistudent Riforma taliskejjel Speçjali Dipartiment Servizzi talistudent

Διαβάστε περισσότερα

Mill-Editur. Ħbieb, Nilqagħkom għal ħarġa oħra ta dan il-fuljett ta Awwissu 2010 li hija t-53 ħarġa ta din issensiela.

Mill-Editur. Ħbieb, Nilqagħkom għal ħarġa oħra ta dan il-fuljett ta Awwissu 2010 li hija t-53 ħarġa ta din issensiela. 1 Fiċ-Ċentru mhux permess tipjip Mill-Editur Ħbieb, Nilqagħkom għal ħarġa oħra ta dan il-fuljett ta Awwissu 2010 li hija t-53 ħarġa ta din issensiela. Ix-xahar li għadda sar l-eżami fiċ-ċentru tal-marl

Διαβάστε περισσότερα

Appendi i 4 g all-gwida Komunitarja g al prassi tajba g allmanifattura ta materjali g all-g alf siguri: dokument ta referenza tas-settur ta FEDIOL

Appendi i 4 g all-gwida Komunitarja g al prassi tajba g allmanifattura ta materjali g all-g alf siguri: dokument ta referenza tas-settur ta FEDIOL Appendi i 4 g all-gwida Komunitarja g al prassi tajba g allmanifattura ta materjali g all-g alf siguri: dokument ta referenza tas-settur ta FEDIOL a) Introduzzjoni Il-membri ta FEDIOL ifarrku aktar minn

Διαβάστε περισσότερα

Anness II. Konklużjonijiet xjentifiċi u raġunijiet għal opinjoni pożittiva

Anness II. Konklużjonijiet xjentifiċi u raġunijiet għal opinjoni pożittiva Anness II Konklużjonijiet xjentifiċi u raġunijiet għal opinjoni pożittiva 14 Konklużjonijiet xjentifiċi Sommarju globali tal-evalwazzjoni xjentifika ta Flutiform u ismijiet assoċjati (ara Anness I) Flutiform

Διαβάστε περισσότερα