Συναισθηματική νοημοσύνη και χαρακτηριστικά προσωπικότητας

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Συναισθηματική νοημοσύνη και χαρακτηριστικά προσωπικότητας"

Transcript

1 Συναισθηματική νοημοσύνη και χαρακτηριστικά προσωπικότητας Περίληψη Αλήθεια τι είναι η συναισθηματική νοημοσύνη; Γιατί είναι πιο σημαντική από το IQ; Ποια η σχέση ΕQ με το IQ; Ποια η σχέση του ΕQ με τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας; Μπορεί το ΕQ να θεωρηθεί ξεχωριστό χαρακτηριστικό προσωπικότητας με προγνωστική αξία για την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά (EI trait); Πως επηρεάζει η συναισθηματική νοημοσύνη τη ζωή μας; Μπορεί η συναισθηματική νοημοσύνη να διδαχθεί και με ποιο τρόπο; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που έχει φέρει στη επιφάνεια η έρευνα για την προσωπικότητα και την ανθρώπινη συμπεριφορά αλλά και οι μελέτες για τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Στην εργασία αυτή αναφέρονται πολλά δεδομένα που έχουν βρεθεί από πολυάριθμες έρευνες στο χώρο της Ψυχολογίας. Τα δεδομένα βέβαια απλά δημιουργούν ακόμα περισσότερα ερωτήματα για τα θέματα αυτά που είναι σχετικά καινούρια στον τομέα της έρευνας. Στην εργασία αυτή αναφέρονται οι πιο σημαντικές θεωρίες για τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας όπως η θεωρία του Eysenck, των Big Five και των Giant Three. Επίσης αναφέρονται θεωρίες για τη Συναισθηματική Νοημοσύνη κυρίως όπως αυτή έχει ορισθεί και αναπτυχθεί από τον Coleman. Ο σκοπός της εργασίας αυτής είναι να αναφέρει και να ενώσει κατά κάποιο τρόπο δεδομένα και ευρήματα που σχετίζονται με τη Συναισθηματική Νοημοσύνη, τις Θεωρίες Προσωπικότητας και τις Θεωρίες για τα Χαρακτηριστικά Προσωπικότητας και το IQ. Ακόμα αναφερόμαστε σε έννοιες όπως η Ακαδημαϊκή Νοημοσύνη και η Κοινωνική Νοημοσύνη. Προσπαθούμε μέσα από την υπάρχουσα βιβλιογραφία να παρουσιάσουμε τη σύνδεση που υπάρχει, αν υπάρχει, ανάμεσα στις προαναφερθείσες έννοιες και το πώς οι «δομές» αυτές επηρεάζουν τη ζωή μας και την επιτυχία μας σε διάφορους τομείς. Εισαγωγή Συναισθηματική Νοημοσύνη: κατασκευή της επιστημονικής κοινότητας ή της λαϊκής κουλτούρας; Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι καινούρια και αναπτυσσόμενη περιοχή στον τομέα της ψυχολογίας. Έχουν γίνει αρκετές ερευνητικές προσπάθειες για να βρεθεί ένας

2 περιεκτικός ορισμός της έννοιας, για να μελετηθεί ο τρόπος ανάπτυξής της και η προέλευσή της αλλά και για να αναπτυχθούν αξιόπιστες μέθοδοι μέτρησης στης Συναισθηματικής Νοημοσύνης. Η ΕΙ ή EQ είναι προϊόν τόσο της λαϊκής κουλτούρας η οποία εκφράζεται μέσα από βιβλία «μαζικής παραγωγής και κατανάλωσης», των εφημερίδων και των περιοδικών, ενώ παράλληλα είναι προϊόν των επιστημονικών περιοδικών, βιβλίων και ερευνών. Ο περισσότερος κόσμος έχει έρθει σε επαφή με την έννοια της Συναισθηματικής Νοημοσύνης μέσα από το βιβλίο του Dr Daniel Goleman Emotional Intelligence και μέσα από άρθρα που έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά ενώ η συμβολή των τηλεοπτικών εκπομπών στην εξάπλωση του όρου δεν είναι αμελητέα. Σύμφωνα με το περιοδικό Times η Συναισθηματική Νοημοσύνη «μπορεί να είναι το καλύτερο προγνωστικό επιτυχίας στη ζωή». Σύμφωνα με το βιβλίο Emotional Intelligence τα ευρήματα των ερευνών υποστηρίζουν ότι «η ΕΙ είναι μερικές φορές πιο ισχυρή από το IQ» και προσφέρει «ένα επιπλέον προσόν σε κάθε επίπεδο της ζωής». Η λαϊκή εκδοχή της ΕΙ εγείρει τα εξής προβλήματα: 1. Έχει πλατειάσει την έννοια της ΕΙ. Αναφέρεται στην συναισθηματική νοημοσύνη ως μια λίστα χαρακτηριστικών προσωπικότητας (π.χ. ενσυναίσθηση, κινητοποίηση εξαιτίας κινήτρων, επιμονή, ζέση) και κοινωνικών δεξιοτήτων. Οι Salovey, Mayer & Caruso χαρακτηρίζουν τα μοντέλα αυτά ως μεικτά αφού εμπλέκουν πολλές πλευρές της προσωπικότητας. 2. Τα μη επιστημονικά έντυπα και μέσα μαζικής ενημέρωσης υποστηρίζουν ότι με τα μοντέλα συναισθηματικής νοημοσύνης μπορούμε να προβλέψουμε σημαντικά συμβάντα και αποτελέσματα στη ζωή. Χρησιμοποιούν ένα πιασάρικο όνομα (ΕΙ ή EQ) για να πουλήσουν ξεπερασμένες έρευνες για την προσωπικότητα και μέσα από αυτές να κάνουν προβλέψεις. 3. Η λαϊκή εκδοχή παρουσιάζει την ΕΙ ως τον απόλυτο παράγοντα που επηρεάζει την έκβαση της ζωής μας. Ορισμοί και Θεωρίες Συναισθηματικής Νοημοσύνης: Ο πρώτος επίσημος ορισμός της ΕQ δόθηκε το 1990 μέσα από τα άρθρα του Dr Peter Salovey. Τα εν λόγω άρθρα προσφέρουν την πρώτη απόδειξη ότι κάποια έργα επίτευξης μπορούν να προσφέρουν αξιόπιστες μεθόδους μέτρησης της ΕΙ. Ο Goleman φαίνεται να ορίζει τη Συναισθηματική Νοημοσύνη με εις άτοπον αφαίρεση, αφού θεωρεί κομμάτι της οποιοδήποτε επιθυμητό χαρακτηριστικό το οποίο δεν εμπίπτει στη

3 «γνωστική νοημοσύνη» (Goleman, 1995). Το 2001 Ο Goleman εισηγήθηκε ότι υπάρχουν δύο όψεις κλειδιά (α) η ικανότητα (αναγνώρισης vs ρύθμισης του συναισθήματος) και (β) ο στόχος (το κατά πόσο η ικανότητα σχετίζεται με τον εαυτό ή με τους άλλους), οι οποίοι οδηγούν σε τέσσερα στοιχεία τα οποία κατά τον ίδιο απαρτίζουν την ΕQ. Τα τέσσερα αυτά στοιχεία είναι (1) αναγνώριση του συναισθήματος στον εαυτό, (2) αναγνώριση του συναισθήματος στους άλλους, (3) ρύθμιση του συναισθήματος στον εαυτό, (4) ρύθμιση του συναισθήματος στους άλλους. Ο ορισμός του Goleman δεν αναγνωρίζει ένα ενωτικό κοινό στοιχείο και στα τέσσερα στοιχεία παράγοντες που παραθέτει. Δεν περιγράφει με ποιο τρόπο μπορούμε να ξεχωρίσουμε την συναισθηματική νοημοσύνη από άλλες ξεχωριστές ικανότητες και χαρακτηριστικά προσωπικότητας τα οποία μπορεί να επηρεάζουν την αναγνώριση και ρύθμιση των συναισθημάτων. Συνεπώς πολλοί ερευνητές και θεωρητικοί χαρακτήρισαν τον ορισμό του Goleman ασαφή. Οι ερευνητές που ασχολούνται με τη δημιουργία τεστ προσφέρουν πιο σαφείς ορισμούς όπως είναι ο ορισμός των Salovey & Mayer, (1990), στον οποίο η συναισθηματική νοημοσύνη ορίζεται «Ως η ικανότητα να παρακολουθεί κανείς τα δικά του συναισθήματα και τα συναισθήματα των άλλων, να μπορεί να τα διαχωρίσει και να χρησιμοποιεί τις πληροφορίες αυτές ως οδηγό για τις πράξεις και τις σκέψεις του». Ο ορισμός των Salovey & Mayer διαφέρει απ αυτόν του Goleman ως προς τη διαδικασία αναγνώρισης πληροφοριών που έχουν να κάνουν με το συναίσθημα, οι οποίες θεωρούνται απαραίτητες για τη ρύθμιση του συναισθήματος. Είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν ολοκληρωμένα και σαφή μοντέλα που να εξηγούν και να περιγράφουν την ΕQ (Zeidner, Roberts & Matthews, 2002). Οι Mayer, Caruso & Salovey, (2000) προειδοποιούν ότι χρειάζεται πολύ προσεκτική ανάλυση για να ξεχωρίσουμε τι εντάσσεται και τη όχι στη συναισθηματική νοημοσύνη. Οι Mayer et al. διαχωρίζουν τα μοντέλα περί συναισθηματικής νοημοσύνη ανάμεσα σε: (1) μοντέλα νοητικής ικανότητας, τα οποία εστιάζονται στην ικανότητα επαρκούς επεξεργασίας πληροφοριών και (2) σε μοντέλα μεικτά, τα οποία νοηματοδοτούν την ΕQ ως μια διαφορετική κατασκευή έννοια -, η οποία περιλαμβάνει πλευρές της προσωπικότητας αλλά και ικανότητες διάκρισης, αφομοίωσης, κατανόησης και χειρισμού συναισθημάτων. Τα μεικτά μοντέλα περιλαμβάνουν παράγοντες κινήτρων και συγκινησιακές διατάξεις (όπως είναι η αίσθηση του εαυτού και η ενσυναίσθηση, βλέπε Bar-on, 1997; Goleman, 1995). Ένα άλλο πρόβλημα που προκύπτει από τους ασαφείς ορισμούς της ΕQ είναι, σε ποιο βαθμό η ΕQ διαφοροποιείται από την κοινωνική νοημοσύνη (social intelligence). Οι Ford και Tisak (1983) ξεχώρισαν τρία στοιχεία τα οποία απαρτίζουν τη κοινωνική νοημοσύνη

4 1. αποκωδικοποίηση κοινωνικών κανόνων κωδίκων (π.χ. ικανότητα αναγνώρισης και κατανόησης μη λεκτικών σημάτων) 2. αποτελεσματικότητα της «κοινωνικής παρουσίας» κάποιου ατόμου (όπως γίνεται αντιληπτή σε επίπεδο αποτελεσμάτων της συμπεριφοράς) 3. κοινωνικό μέτρο με συστατικό ικανότητας Μια πιο περιοριστική ματιά στο πως λειτουργούν τα συναισθήματα θα μπορούσε να ορίσει την ΕQ σαν μια πιο γερή έννοια σε σχέση με την κοινωνική νοημοσύνη. Από την άλλη μεγάλο μέρος του ενδιαφέροντος για τα επίπεδα της ΕQ πηγάζει από την ικανότητα του να προβλέπουν θετικές κοινωνικές συμπεριφορές όπως ο αλτρουισμός και η παροχή συναισθηματικής στήριξης στους άλλους, ή αντικοινωνικές συμπεριφορές όπως είναι η βία και η χρήση ουσιών. Οι Mayer και Salovey (1993), αρχικά περιέγραψαν την ΕQ ως ένα τύπο κοινωνικής νοημοσύνης. Πρόσφατα όμως οι Mayer, Salovey, Caruso & Sitarenios (2001) πρότειναν ότι τα συναισθήματα είναι από τη βάση τους κοινωνικά μπερδεύοντας έτσι τα όρια ανάμεσα σε ΕQ και κοινωνική νοημοσύνη ακόμα περισσότερο. Αυτό εξηγεί και το γεγονός ότι πολλά εκπαιδευτικά προγράμματα τα οποία ισχυρίζονται ότι προωθούν την εκπαίδευση στην ΕQ ουσιαστικά λαμβάνουν υπόψιν τους την κοινωνική νοημοσύνη και έχουν ως στόχο την αλλαγή της κοινωνικής συμπεριφορά αλλά αυτό είναι κάτι που θα συζητήσουμε στη συνέχεια. Οι περισσότεροι ορισμοί της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι δομικοί και παρουσιάζουν την ΕQ ως μια σταθερή αξία του ατόμου. Πολλές φορές όμως η αποτελεσματική συναισθηματική λειτουργία φαίνεται να εξαρτάται από τις καταστάσεις στις οποίες εμπλέκεται το άτομο. Οι Zeidner et al. (2001) υποστηρίζουν ότι ίσως η ΕQ επηρεάζεται τόσο από το άτομο όσο κι από το περιβάλλον, στο σημείο βέβαια που οι πεποιθήσεις και η τάση για δράση αλλά και τα συναισθήματα που έχει γι αυτές τις πεποιθήσεις συμβαδίζουν με τις κοινωνικές πολιτισμικές απαιτήσεις. Φυσικά δεν είναι καθόλου εύκολο να δούμε αν, πότε, με ποιο τρόπο και σε ποιο βαθμό το περιβάλλον και οι καταστάσεις επηρεάζουν την ΕQ. Ο Zeidner (2001) και, οι Zeidner και Matthews (2002) προτείνουν μια συνεργατική- συνδυαστική οπτική της ΕQ. Η αποτελεσματικότητα και η κινητοποίηση μέσω κινήτρων συμβάλλουν στη μάθηση μέσω διαδικασιών όπως η επιλογή στρατηγικής, εστίασης της προσοχής και λογική επένδυση προσπάθειας. Αυτή η οπτική εισηγείται να εστιαστούμε στην ΕQ βλέποντάς την ως ένα σύνολο διαδικασιών που στηρίζουν την προσαρμογή σε συναισθηματικές καταστάσεις και συνεχίζουν την τροποποίηση των συναισθηματικών δεξιοτήτων ώστε η ίδια η δεξιότητα να είναι το αποτέλεσμα μάθησης. Μια δεδομένη ικανότητα μπορεί να γίνει αντιληπτή ως μια

5 αφηρημένη δομική ποιότητα ενός ατόμου, ένα σύνολο ωθήσεων για συμπεριφορές των οποίων η έκφραση στηρίζεται σε καταστασιακούς παράγοντες. Σε πιο αναλυτικό επίπεδο, η ικανότητα μπορεί να γίνει αντιληπτή μέσα από γνωστικές, αποτελεσματικές διεργασίες που στηρίζουν δυναμικές διαδράσεις με το περιβάλλον. Αυτή η οπτική δίνει έμφαση στη διάδραση ατόμου περίστασης εστιάζοντας στο πως οι διαδικασίες υποστηρίζουν αποτελεσματικές δράσεις στο πλαίσιο συγκεκριμένων περιστάσεων, αλλά και στη διαδικασία να μαθαίνει κανείς από τις εμπειρίες του, πως δηλαδή ένα άτομο μπορεί να αλλάξει εξαιτίας των διαδράσεών του με συγκεκριμένες καταστάσεις. Η Συναισθηματική Νοημοσύνη μπορεί να γίνει αντιληπτή ως μια προσαρμοστική τροχιά η οποία ακολουθείται από τη διάδραση ατόμου κατάστασης. Για παράδειγμα η συναισθηματική ικανότητα του να ηρεμεί κάποιος ένα θυμωμένο άτομο μπορεί να αντικατοπτρίζει μια πιο πολύπλοκη δυναμική διάδραση καθώς το άτομο με υψηλή Συναισθηματική Νοημοσύνη γίνεται προοδευτικά πιο ειδικός στο να προσαρμόζει δραστικά το κοινωνικό περιβάλλον ώστε να αποδυναμώνει το θυμό. Θα μπορούσαμε να διαχωρίσουμε: 1. Διεργασίες που αντικατοπτρίζουν τη δεξιότητα, όπως π.χ. να αντιλαμβανόμαστε σωστά την κατάσταση και να εκφράζουμε συμπάθεια. 2. Προσαρμοστικές διεργασίες που ελέγχουν το κατά πόσο η συμπεριφορά θα είναι οδηγεί σε επίτευξη επιτυχία. 3. Διαδικασίες εκμάθησης οι οποίες προσαρμόζουν τις ικανότητες ενός ατόμου και τις γνώσεις του για τη δυναμική του θυμού. Συνεπώς ένα λιγότερο συναισθηματικά νοήμων άτομο δε θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά το θυμό, αλλά θα βίωνε συναισθήματα υποψίας και εχθρότητας (Zeidner, Roberts & Matthews, 2002). Η EQ όπως παρουσιάζεται μοιάζει σαν μια αποκομμένη στιγμή συναισθηματικών ικανοτήτων οι οποίες παρουσιάζονται στην καθαρή διαδικαστική μακρόχρονη μνήμη, παρόλο που η EQ αλλάζει μέσα από την εμπειρία και τη μάθηση. Μια θεωρητικού τύπου κατανόηση της συναισθηματικής ικανότητας απαιτεί να δούμε ολιστικά τις δυναμικές αλλαγές από τα συστήματα ατόμου κατάστασης, όμως επειδή η έρευνα για τη Συναισθηματική Νοημοσύνη είναι σε νηπιακό στάδιο αναγνωρίζουμε ότι είναι πιο εύκολο να δούμε τις αλλαγές που προκύπτουν από τις διαδράσεις μέσα από τα διάφορα τεστ. Κάτι τέτοιο οδηγεί σε περαιτέρω έρευνα η οποία πολύ πιθανό να οδηγήσει σε μια πιο εξελιγμένη αντίληψη για την EQ.

6 Πηγές και ανάπτυξη των Συναισθηματικών Δεξιοτήτων: Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε τις πηγές και την ανάπτυξη συναισθηματικών δεξιοτήτων πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας την επιρροή πολλών παραγόντων οι οποίοι διαδρούν μεταξύ του με πολύπλοκους και δυναμικούς τρόπους και οι οποίοι είναι οι εξής: 1. Γενετικοί Παράγοντες: Η EQ είναι πολύ πιθανό να έχει κληρονομικά συστατικά παρόμοια με αυτά του IQ και των Παραγόντων Προσωπικότητας που σχετίζονται με αυτή (παραδείγματος χάριν, Matthews & Peary, 1988; Scarr, 1981; Scarr & Weinberg, 1977; Zeidner, 1995). Η βάση της ενήλικης προσωπικότητας είναι η ιδιοσυγκρασία βιολογικά προκαθορισμένες ποιότητες όπως η συναισθηματική ικανότητα προσαρμογής, η κοινωνικότητα (Kagan, 1994). Η ιδιοσυγκρασία μπορεί να επιδρά στην ανάπτυξη και δημιουργία των κύριων πλευρών της EQ όπως είναι η συναισθηματική αντιδραστικότητα και ο αυτοέλεγχος (βλέπε Halberstandt, Penham, & Dunsmore, 2001). Έρευνες έχουν δείξει ότι η ικανότητα των βρεφών να αποκωδικοποιούν συναισθήματα και να αντιδρούν με εκφραστικότητα σε συναισθηματικά σήματα είναι γενετικά προκαθορισμένη και μπορεί να ελεγχθεί από ξεχωριστές συναισθηματικές αντιλήψεις και συστήματα έκφρασης (Izard, 2001). Απαραίτητη είναι η διεξαγωγή μελετών για τη συμπεριφορά και τους γενετικούς παράγοντες, οι οποίες θα ξεχωρίζουν σαφώς και θα μοντελοποιούν τις επιδράσεις του γενετικού υλικού, του περιβάλλοντος και των μεταξύ τους διαδράσεων, με τη χρήση διδύμων και υιοθετημένων παιδιών ούτως ώστε να λυθούν κάποια από τα θέματα που προκύπτουν γύρω από τις καταβολές της EQ (Zeidner, Roberts, & Matthews, 2002). Παρόλο που παραδεχόμαστε ότι κάποιες πλευρές της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι γενετικά προκαθορισμένες δεν μπορούμε να πούμε ότι η συναισθηματική νοημοσύνη ενός ατόμου είναι σταθερή και μη επιρρεπής σε επιδράσεις. Για παράδειγμα τα γονίδια μπορεί να επηρεάσουν τα ποιο περιβάλλον είναι πιο κατάλληλο για την ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης σε ένα παιδί. Οι γενετικοί παράγοντες είναι απαραίτητοι για την ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης αλλά σίγουρα όχι επαρκείς. Συνεπώς η έρευνα χρειάζεται να ξεχωρίσει το ρόλο των (α) περιβαλλοντικών παραγόντων, περιλαμβανομένων και των συγκεκριμένων πρακτικών κοινωνικοποίησης, (β) των αναπτυξιακών αλλαγών στην ιδιοσυγκρασιακή συναισθηματική ανταπόκριση και στις γνωστικές ικανότητες, και (γ) την αλληλεπίδραση γονιδίων περιβάλλοντος στην απόκτηση συναισθηματικών δεξιοτήτων (Zeidner, Roberts & Matthews, 2002). 2. Παράγοντες κοινωνικοποίησης:

7 Η κοινωνικοποίηση που κατευθύνεται από τους γονείς καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την ανάπτυξη συναισθηματικής νοημοσύνης στα παιδιά (Saarni, 1999, 2000; Salovey & Sluyter, 1997). Θεωρητικά η κοινωνικοποίηση στην οικογένεια επιδρά άμεσα στην κοινωνική και συναισθηματική ικανότητα του παιδιού, αλλά και δουλεύει έμμεσα πάνω στην κοινωνικοσυναισθηματική μέσω της κατανόησης από το παιδί των συναισθημάτων και την απόκτηση κοινωνικής γνώσης. Η γονεϊκή κοινωνικοποίηση συναισθηματικών ικανοτήτων μπορεί να επιδρά άμεσα στο παιδί κυρίως μέσω του τρόπου με τον οποίο οι γονείς ρυθμίζουν και παρακολουθούν τα συναισθήματα του παιδιού (π.χ. μέσα από συγκεκριμένα μαθήματα ή ανεπίσημες συζητήσεις για τη ρύθμιση και την παρακολούθηση συναισθημάτων) ή έμμεσα (π.χ. μέσω της παρακολούθησης και μοντελοποίησης των συναισθηματικών αντιδράσεων και ικανοτήτων κάποιου άλλου). Η βασική υπόθεση είναι ότι το παιδί, του οποίου οι γονείς παρουσιάζουν δημιουργική σχετιζόμενη με την EQ συμπεριφορά σε καθημερινή βάση, είναι πιο πιθανό να υιοθετήσει τις συμπεριφορές αυτές ως μέρος του συμπεριφορικού του ρεπερτορίου. Σε μελέτες που έχουν γίνει αναφέρονται πολλές διαδικασίες κοινωνικοποίησης οι οποίες επιδρούν στην ανάπτυξη ικανοτήτων. Κάποιες από αυτές αναφέρονται πιο κάτω: (α) Η ποιότητα του πρώτου δεσμού ανάμεσα στο παιδί και τα άτομα που το φροντίζουν φαίνεται να σχετίζεται με το ενσυναισθητικό* ενδιαφέρον του παιδιού αλλά και με τη συναισθηματική ρύθμιση ή την αδυναμία συναισθηματικής ρύθμισης ελέγχου. (β) Το να εκφράζονται οι γονείς και να είναι ευαίσθητοι προς τα συναισθήματα του παιδιού (ειδικά όταν το παιδί βιώνει καταστάσεις που του δημιουργούν αυτή την ανάγκη) φαίνεται να σχετίζεται με συναισθηματική κατανόηση και ικανότητα, προ κοινωνική συμπεριφορά, Στο αγγλικό κείμενο αναφέρεται ως empathy concern αλλά επειδή στα ελληνικά ο όρος «εμπάθεια» έχει αρνητικό φορτίο στην καθομιλουμένη χρησιμοποιούμε τον όρο «ενσυναίσθηση» ως συνώνυμο του αγγλικού όρου empathy. συμπάθεια, στυλ αντιμετώπισης καταστάσεων κατά τις οποίες άλλα άτομα προκαλούν δυσάρεστες επιδράσεις στο παιδί και αντιμετώπισης του στρες. (γ) Πρακτικές ανατροφής του παιδιού (π.χ. απαγορευτικές / επιτρεπτικές, υποστηρικτικές/ μη υποστηρικτικές, αυτονομίας/ ελέγχου) φαίνεται να σχετίζονται με την ανάπτυξη ικανότητας ψυχολογικής αυτό- παρακολούθησης ή αυτορρύθμισης, συναισθηματικής αντίδρασης του παιδιού, αντιμετώπισης και κοινωνικών δεξιοτήτων. (δ) Οι ανοιχτοί διάλογοι μέσα στη οικογένεια με θέμα τα συναισθήματα φαίνεται να σχετίζονται με τη συναισθηματική ενημερότητα του παιδιού, τις κοινωνικές ικανότητες και δεξιότητες παρακολούθησης και ρύθμισης συναισθημάτων.

8 Τρόποι μέτρησης της Συναισθηματικής Νοημοσύνης: Ένας από τους τρόπους μέτρησης μελέτης της EQ είναι οι αυτοαναφορές κατά τις οποίες ένα άτομο απαντά σε ερωτήσεις ή βαθμολογεί δηλώσεις σε μια κλίμακα αξιολογώντας το βαθμό στον οποίο οι δηλώσεις αυτές ανταποκρίνονται σ αυτό που ο ίδιος πιστεύει για τον εαυτό του. Παρόλο που πολλοί κρίνουν τη μέθοδο αυτή αναξιόπιστη, οι αυτοαναφορές αποτελούν πολύτιμα ντοκουμέντα στη μελέτη της ανθρώπινης φύσης, σκέψης, συναισθήματος. Πολλές φορές οι μέθοδοι μέτρησης της EQ δίνουν μέτριας αξιοπιστίας αποτελέσματα, αφού δεν φαίνεται ξεκάθαρα αν μετρούν την EQ ή χαρακτηριστικά προσωπικότητας (Zeidner, Roberts & Matthews, 2002). Οι ερευνητές που κάνουν κριτική σε μεθόδους όπως οι αυτοαναφορές υποστηρίζουν την ανάπτυξη πιο αντικειμενικών και performance-based ανιχνευτές της ικανότητας EQ (Mayer et al, 1999, 2000; Mayer & Salovey, 1997; Mayer et al., 2000a, 2000b). Σύμφωνα με αυτούς τους συγγραφείς τα τεστ ικανοτήτων αποτελούν απαραίτητο εργαλείο στη μελέτη της νοημοσύνης αφού η νοημοσύνη αναφέρεται σε μια πραγματική δεξιότητα να αντεπεξέρχεται κανείς καλά σε νοητικά προβλήματα και δεν αναφέρεται απλά στο τι πιστεύει κανείς όσον αφορά τέτοιες δεξιότητες. Μέθοδοι μέτρησης βασισμένες στο έργο (task-based) ζητούν από τους συμμετέχοντες να λάβουν μέρος σε ασκήσεις σχεδιασμένες να μετρούν την EQ. Το μοντέλο τεσσάρων παραγόντων των Mayer & Salovey για τη συναισθηματική νοημοσύνη βρίσκει χρήσιμα για τη μέτρησή της τα MEIS & MESEIT tests. Η κλίμακα αυτή, την οποία οι εν λόγω ερευνητές παρουσίασαν με άρθρο τους στο περιοδικό Intelligence το 1999, κατέδειξε ότι η EQ μοιάζει πολύ με την παραδοσιακή έννοια της νοημοσύνης συνεπώς υπάρχουν σωστές απαντήσεις. Επίσης σε έρευνες με τη χρήση της κλίμακας αυτής φάνηκε ότι η συναισθηματική νοημοσύνη αυξάνεται με την ηλικία (Mayer, Salovey, Caruso, Sitarenios, 2001) Λόγω του ότι είναι πολύ δύσκολο να αποφασίσουμε αντικειμενικά ποιες είναι οι «σωστές» απαντήσεις σε κάθε ερέθισμα και να μετρήσουμε την EQ έχουν προταθεί τρεις εναλλακτικές διαδικασίες βαθμολόγησης για τη διάκριση σωστών / λανθασμένων απαντήσεων στις performance based μετρήσεις της συναισθηματικής νοημοσύνης (Zeidner, Roberts & Matthews, 2002). 1. Consensual scoring: Καθένας από τους εξεταζόμενους παίρνει ένα βαθμό αν έχει επιλέξει την απάντηση που έχει επιλέξει η ομάδα το σύνολο. Αν δηλαδή η ομάδα

9 συμφωνεί για μια εικόνα ότι είναι χαρούμενη αυτό λαμβάνεται υπόψιν ως η σωστή απάντηση. 2. Expert scoring: Ειδικοί, όσον αφορά τον τομέα των συναισθημάτων, εξετάζουν διάφορε ερεθίσματα και κρίνουν ώστε να καθορίσουν ποιο συναίσθημα πηγάζει από κάθε ερέθισμα. Οι συμμετέχοντες παίρνουν ένα βαθμό όταν η απάντησή τους ταιριάζει (ή είναι πιο κοντά) σ αυτή των ειδικών. 3. Target scoring: Ένας «δικαστής» εκτιμά τι παρουσιάζει ένας στόχος στη φάση που ο ίδιος εμπλέκεται σε μια συναισθηματική άσκηση (π.χ. γράφει ένα ποίημα). Ακολούθως χρησιμοποιείται μια σειρά βαθμολογιών συναισθήματος για να εκτιμηθεί η ταύτιση μεταξύ των συναισθημάτων που προκλήθηκαν στον «δικαστή» εξαιτίας του ερεθίσματος και των συναισθημάτων που αναφέρονται από το στόχο. Τέτοια μεθοδολογία χρησιμοποιείται μόνο για έργα συναισθηματικής αναγνώρισης κι όχι για υψηλότερου επιπέδου πλευρές της EQ. Η σχέση της Συναισθηματικής Νοημοσύνης με άλλους τύπους νοημοσύνης και με Χαρακτηριστικά Προσωπικότητας: Σε μελέτη των Van der Zee, Thijs, Schakel, 2002 ερευνάται η σχέση της Συναισθηματικής Νοημοσύνης με την Ακαδημαϊκή Νοημοσύνη και την Προσωπικότητα, αλλά και η προσαυξητική εγκυρότητα της EQ πάνω και πέρα από την Ακαδημαϊκή Νοημοσύνη στην πρόβλεψη ακαδημαϊκής και κοινωνικής επιτυχίας. Η παραγοντική ανάλυση αποκάλυψε τρεις διαστάσεις EQ οι οποίες ορίστηκαν ως «Ενσυναίσθηση» (Empathy), «Αυτονομία» (Autonomy), «Συναισθηματικός Έλεγχος» (Emotional Control). Για τη λύση καθημερινών προβλημάτων η ακαδημαϊκή νοημοσύνη είναι ανεπαρκής, έτσι οι θεωρητικοί προτείνουν νέες έννοιες κατασκευές όπως είναι η συναισθηματική νοημοσύνη και η κοινωνική νοημοσύνη αλλά και μεθόδους για τη μέτρησή τους. Οι καταστάσεις αυτές αναφέρονται σε γνωστικές δεξιότητες απαραίτητες για την επίλυση καθημερινών προβλημάτων (π.χ. επίλυση συγκρούσεων στον εργασιακό χώρο, συσχέτιση με τους άλλους, προσαρμογή σε νέα πολιτισμικά ή εργασιακά περιβάλλοντα). Ενώ τα ακαδημαϊκά έργα είναι σαφώς καθορισμένα, η επίλυση καθημερινών προβλημάτων έχει να κάνει με ελάχιστα καθορισμένα προβλήματα τα οποία μπορεί να τα προσεγγίσει κανείς με διάφορους τρόπους και για το λόγο αυτό δεν υπάρχει «μια σωστή λύση» (Van der Zee, Thijs, Schakel, 2002) Το γενικό νόημα της νοημοσύνης είναι ότι αποτελεί μια γενική ικανότητα η οποία σε μεγάλο βαθμό κληρονομείται με στόχο τη μεταφορά πληροφοριών μέσα σε νέα πλαίσια και δεξιότητες. Κοινό σημείο EQ και IQ είναι ότι χρησιμοποιούν δηλωτική και διαδικαστική

10 γνώση και την αξιοποιούν με πιο ευέλικτο τρόπο. Η δηλωτική γνώση αναφέρεται στην κατανόηση της φύσης συγκεκριμένων καταστάσεων ενώ η διαδικαστική αναφέρεται στην κατανόηση «του τι κάνουμε» σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Ευέλικτη αξιοποίηση δηλωτικής και διαδικαστικής γνώσης σημαίνει να καταλαβαίνει κανείς «τι συμβαίνει» σε νέες και άγνωστες καταστάσεις και να «ξέρει τι να κάνει» όταν βρεθεί σε τέτοιες καταστάσεις. Μια σημαντική διαφορά ανάμεσα στην EQ και την αναλυτική νοημοσύνη έγκειται στον τρόπο χρήσης και εφαρμογής της γνώσης. Η αναλυτική νοημοσύνη ασχολείται με προβλήματα για τα οποία υπάρχει διαθέσιμη μια σωστή λύση (Stenberg, Wagner, Williams & Horvath, 1995). Αντιθέτως η συμπεριφορά της EQ ασχολείται με προβλήματα τα οποία μπορούμε να προσεγγίσουμε με διάφορους τρόπους, για τα οποία μπορούμε να προσεγγίσουμε με διάφορους τρόπους, τα οποία δεν υπάρχει διαθέσιμη καμιά αντικειμενική λύση και ως εκ τούτου διαφορετικές αντιδράσεις μπορεί να οδηγήσουν στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Λίγες έρευνες επεδίωξαν να εξετάσουν τη σχέση της EQ με την ακαδημαϊκή νοημοσύνη και απέτυχαν να εγκαθιδρύσουν κάποιο είδος υποστήριξης για την τοποθέτηση της συναισθηματικής νοημοσύνης μέσα στο πλαίσιο των γνωστικών ικανοτήτων. Παρόλο που συνήθως αντιμετωπίζουμε την EQ ως μια έννοια δομή μέσα στο πλαίσιο της νοημοσύνης, τα ευρήματα που αποδεικνύουν τη σχέση ανάμεσα σε αυτή και τις μεταβλητές προσωπικότητας είναι πολύ πιο ισχυρά απ ότι τα ευρήματα που αφορούν τη σχέση της EQ με τη νοημοσύνη (βλέπε Boyle, Stankov & Cattell, 1995; Eysenck, 1994a, 1994b; Stankov & Crawford, 1998). Η προσωπικότητα μπορεί να περιγραφεί με όρους πέντε παραγόντων οι οποίοι λέγονται και «Μεγάλη Πεντάδα» ή «Big Five», οι οποίοι είναι οι εξής: (1) Νευρωτισμός, (2) Εσωστρέφεια/ Εξωστρέφεια, (3) Πνευματική Διαθεσιμότητα, (4) Καλή Προαίρεση/ Συνεργατικότητα, (5) Ενσυνειδησία [emotional stability, extraversion, intellect autonomy/ or openness to experience, agreeableness, conscientiousness]. Εδώ κρίνουμε σημαντικό να αναφέρουμε περιληπτικά το θεωρητικό υπόβαθρο γύρω από τη «Μεγάλη Πεντάδα» αλλά και τι περιλαμβάνει ο καθένας. Το μοντέλο των πέντε παραγόντων υποστηρίζεται από τρεις κύριους χώρους: (α) την παραγοντική ανάλυση των γλωσσικών όρων για τα χαρακτηριστικά,(β) τη σχέση των ερωτηματολογίων των χαρακτηριστικών με άλλα ερωτηματολόγια και βαθμολογήσεις και (γ) την ανάλυση της γενετικής συμβολής στην προσωπικότητα. Έχει αποδειχθεί ότι και οι πέντε παράγοντες είναι αρκετά αξιόπιστοι και έγκυροι και ότι παραμένουν σχετικά σταθεροί σε όλη την ενήλικη ζωή (McCray & Costa, 1990; 1994).οι παράγοντες της Μεγάλης

11 Πεντάδας είναι σχεδόν εξίσου γενικά αφηρημένοι ως προς την ιεράρχηση της προσωπικότητας με τους «Υπερπαράγοντες» του Eysenck στους οποίους θα αναφερθούμε αργότερα. Ο Νευρωτισμός αντιτίθεται στη συναισθηματική σταθερότητα με μια ευρεία κλίμακα αρνητικών συναισθημάτων, η οποία συμπεριλαμβάνει το άγχος, την κατάθλιψη, την οξυθυμία και τη νευρική ένταση. Η Πνευματική Διαθεσιμότητα στην εμπειρία περιγράφει το εύρος, το βάθος και την πολυπλοκότητα της πνευματικής και βιωματικής ζωής του ατόμου. Η Εξωστρέφεια και η Συνεργατικότητα περιλαμβάνουν διαπροσωπικά χαρακτηριστικά, δηλαδή περιγράφουν αυτό που κάνουν οι άνθρωποι με τους άλλους και στους άλλους. Τέλος η Ευσυνειδησία περιγράφει τη συμπεριφορά που έχει να κάνει με τα καθήκοντα και τους στόχους και τον κοινωνικά επιθυμητό έλεγχο των παρορμήσεων (Pervin & John- Personality: Theory and Research, 1999). Η Μεγάλη Πεντάδα σχεδιάστηκε για να συλλάβει εκείνα τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας τα οποία οι άνθρωποι θεωρούν πολύ σημαντικά στη ζωή τους. Με την προσέγγιση της «θεμελιώδους γλωσσικής υπόθεσης» ο Goldberg θέλει να πει ότι οι άνθρωποι, με το πέρασμα του χρόνου, έχουν καθορίσει ποιες ατομικές διαφορές έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη μεταξύ τους αλληλεπίδραση και έχουν δημιουργήσει όρους για εύκολη αναφορά σε αυτές. Συνεπώς οι Big Five περιλαμβάνουν εκείνες τις πλευρές αλληλεπίδρασης που είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τους ανθρώπους. Πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι αυξάνονται τα τεκμήρια ότι οι άνθρωποι σε διαφορετικούς πολιτισμούς, με πολύ διαφορετικές γλώσσες ερμηνεύουν την προσωπικότητα σύμφωνα με το πρότυπο των Big Five (Pervin & John, 1999). Οι ερευνητές των χαρακτηριστικών προσωπικότητας εστίασαν το έργο τους στην προσωπικότητα των ενηλίκων αφήνοντας κατά μέρος την εξελικτική πορεία ανάπτυξης των χαρακτηριστικών. Υποστηρίζεται από πολλές μελέτες ότι τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας είναι σε μεγάλο βαθμό γενετικά προκαθορισμένα. Ευρήματα δείχνουν αξιοσημείωτη ομοιότητα ανάμεσα σε πανομοιότυπα δίδυμα που μεγάλωσαν χωριστά, η οποία συχνά πλησιάζει την ομοιότητα ανάμεσα σε πανομοιότυπα δίδυμα που μεγάλωσαν μαζί. Δεδομένα δείχνουν ότι το μοναδικό οικογενειακό περιβάλλον, όπως το βιώνει το κάθε παιδί, είναι πολύ σπουδαιότερο από το κοινό περιβάλλον το οποίο μοιράζονται τα παιδιά της ίδια οικογένειας. Πέρα απ αυτό οι εμπειρίες έξω από την οικογένεια συντελούν στη διαμόρφωση των διαφορών μεταξύ των παιδιών της ίδιας οικογένειας. Συνεπώς τα γονίδια επηρεάζουν

12 την προσωπικότητα όχι μόνο άμεσα μέσω της βιολογικής κατασκευής του ατόμου, αλλά και έμμεσα με τον τρόπο που το άτομο επιλέγει, τροποποιεί και δημιουργεί περιβάλλοντα. Το συμπέρασμα ότι οι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο δε σημαίνει ότι η διαμόρφωση της προσωπικότητας οφείλεται εξολοκλήρου στη βιολογία, ούτε ότι οι μη γενετικοί παράγοντες δεν έχουν σημασία. Μολονότι οι γενετικοί παράγοντες επηρεάζουν σημαντικά το περιβάλλον καθαυτό, οι εξωγενετικοί παράγοντες ευθύνονται κυρίως για τις περιβαλλοντικές διαφορές μεταξύ των ανθρώπων. Το οικογενειακό περιβάλλον διαφέρει για το κάθε παιδί εξαιτίας του φύλου, της σειράς γέννησής του, ή των μοναδικών γεγονότων στην οικογενειακή ζωή κάθε παιδιού. Παρ όλα αυτά τα οικογενειακά βιώματα είναι σημαντικά κι όταν δεν είναι τα ίδια για τα παιδιά που μεγαλώνουν στην ίδια οικογένεια. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι ι ισχυρές γενετικές επιδράσεις δε συνεπάγονται ότι ένα χαρακτηριστικό είναι αμετάβλητο ή δεν μπορεί να επηρεαστεί από το περιβάλλον. Μετά την αναφορά στη «Μεγάλη Πεντάδα» επιστρέφουμε στη εξέταση της σχέσης της συναισθηματικής νοημοσύνης με άλλες δομές κατασκευές. Οι Van der Zee et al. (2002) αναφέρουν ότι πολλές μελέτες έχουν αποκαλύψει σχέση ανάμεσα στη συναισθηματική νοημοσύνη και την «Εσωστρέφεια Εξωστρέφεια». Επίσης άτομα με υψηλή βαθμολογία στην «Καλή Προαίρεση/ Συνεργατικότητα» τείνουν να είναι φιλικά και ζεστά, να έχουν σεβασμό για τους άλλους και τις επιθυμίες τους, τα χαρακτηριστικά αυτό φαίνεται να σχετίζονται με τις γνωστικές και συμπεριφορικές διεργασίες με προσανατολισμό προς τα συναισθήματα των άλλων. Τα δεδομένα για υποστήριξη της συσχέτισης EQ και των χαρακτηριστικών της Συνεργατικότητας/ Καλής Προαίρεσης είναι σπάνια, παρόλα αυτά κάποιες έρευνες υποστηρίζουν τη σχέση αυτή (Davies et al., 1998; Van der Zee et al., χειρόγραφο προς έκδοση). Η αξιοπιστία, επιμονή και προσανατολισμός προς το στόχο που χαρακτηρίζουν τα άτομα με υψηλή βαθμολογία στην Ευσυνειδησία δε φαίνεται να έχουν καμία σχέση με τη ρύθμιση- παρακολούθηση των συναισθημάτων και την ενασχόληση με αυτά. Μόνο η έρευνα των Van der Zee et al. (2000) αναφέρει σημαντική σχέση ανάμεσα στην Ευσυνειδησία και τη συναισθηματική νοημοσύνη. Συναισθηματικά ασταθή άτομα ανησυχούν, ενοχλούνται εύκολα, έχουν τάση για μελαγχολική διάθεση και είναι ευάλωτα. Συνεπώς η ικανότητα αντιμετώπισης ενασχόλησης με τα συναισθήματα φαίνεται να ενυπάρχει στην καρδιά του παράγοντα «Νευρωτισμός». Πολλές μελέτες έχουν υποστηρικτικά ευρήματα όσόν αφορά τη σχέση συναισθηματικής νοημοσύνης και Νευρωτισμού (Davies et al., 1998; Roger & Najarian, 1989). Επιπροσθέτως αναφέρεται ότι οι Bagby et al. (1994) βρήκαν αρνητική συσχέτιση

13 ανάμεσα στις κλίμακες του Toronto Alexithymia Scale, η οποία μετρά την παθολογική έλλειψη συναισθηματικών δεξιοτήτων, και το Νευρωτισμό. Τέλος ευρήματα για τη σχέση EQ και Πνευματικής Διαθεσιμότητας είναι σπάνια. Έχει φανεί ότι μη ακαδημαϊκές δεξιότητες, παρόλο που διαφέρουν από τις απαραίτητες για την επίλυση ακαδημαϊκών προβλημάτων, αποτελούν καλά προγνωστικά στοιχεία για τα εκπαιδευτικά βαθμολογικά αποτελέσματα (Feshbach & Feshbach, 1987; Ford, 1986; Safer, 1986; Schutte et al., 1998). Επιπλέον σημαντική, αν και αδύναμη, σχέση έχει βρεθεί ανάμεσα στις μεταβλητές προσωπικότητας, ο όπως ο Νευρωτισμός και η Ευσυνειδησία και σε ακαδημαϊκά αποτελέσματα (Goff & Ackerman, 1992). Λίγες προσπάθειες έχουν γίνει για να ελέγξουν την υπόθεση ότι η EQ μπορεί να αποτελέσει εργαλείο πρόγνωσης για την κοινωνική επιτυχία και μάλιστα καλύτερης πρόγνωσης από την Ακαδημαϊκή Νοημοσύνη. Οι McCown, Johnson & Austin, (1986) παρουσίασαν ευρήματα που δείχνουν ότι οι νεαροί ενήλικες με κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα παραβατικότητας έχουν έλλειψη ικανοτήτων παρακολούθησης και ερμηνείας των συναισθημάτων των άλλων. Δεν είναι ικανοί να ερμηνεύσουν τις εκφράσεις του προσώπου. Οι ερευνητές απέδωσαν την ανικανότητα αυτή στην έλλειψη συναισθηματικής νοημοσύνης. Ο Derksen (1991) αποκάλυψε θετική σχέση ανάμεσα στις βαθμολογίες EQ και κοινωνικής επιτυχίας. Οι Ford & Tisak (1983) συνέκριναν την προγνωστική αξία ακαδημαϊκής νοημοσύνης για της κοινωνικής ικανότητας για την κοινωνική συμπεριφορά. Απ αυτή την έρευνα φάνηκε ότι η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να προβλέψει μεταβλητότητα στην κοινωνική επιτυχία περισσότερο και καλύτερα απ ότι η προσωπικότητα. Η έρευνα των Van der Zee et al. (2002)έδειξε ότι η ακαδημαϊκή νοημοσύνη συσχετίζεται ελάχιστα και χωρίς σταθερότητα με τη συναισθηματική νοημοσύνη. Η συναισθηματική νοημοσύνη φάνηκε να συσχετίζεται πολύ περισσότερο με την προσωπικότητα παρά με την ακαδημαϊκή νοημοσύνη (Van der Zee et al., 2002). Η σχέση EQ και προσωπικότητας αποκάλυψε σχέσεις και με τους πέντε παράγοντες της «Μεγάλης Πεντάδας». Επίσης φάνηκε να αποτελεί καλό προγνωστικό για τις ανεξάρτητες μεταβλητές τόσο στην ακαδημαϊκή όσο και στην κοινωνική επιτυχία. Η ακαδημαϊκή επιτυχία είχε προβλεφθεί από την «αυτονομία» ενώ οι κοινωνικές ικανότητες και κοινωνικές δραστηριότητες κυρίως προγιγνώσκονται από την «ενσυναίσθηση». Η προσωπικότητα φάνηκε να είναι ισχυρό προγνωστικό τόσο για την κοινωνική όσο και για την ακαδημαϊκή επιτυχία. Η κοινωνική ικανότητα φάνηκε να σχετίζεται στενά με την «εξωστρέφεια» και με η εμπλοκή σε κοινωνικές δραστηριότητες (αρνητικά) με την ενσυνειδησία. Η ακαδημαϊκή

14 νοημοσύνη δε φάνηκε να προσφέρει ισχυρή πρόγνωση ούτε για την κοινωνική ούτε για την ακαδημαϊκή επιτυχία (Van der Zee et al., 2002). Αναφορά στη Θεωρία των Τριών Παραγόντων του Eysenck Ο Eysenck παρότι υποστήριξε τη θεωρία των χαρακτηριστικών προσωπικότητας, τόνισε ιδιαίτερα την ανάγκη να αναπτυχθούν επαρκείς μετρήσεις των χαρακτηριστικών, την ανάγκη να διατυπωθεί μια θεωρία που να μπορεί να ελέγχεται και να είναι ανοιχτή στην ανασκευή, και τέλος το πόσο σημαντικό είναι να αναγνωριστούν τα βιολογικά θεμέλια για την ύπαρξη κάθε χαρακτηριστικού. Βάση της έμφασης που δίνει ο ερευνητής στη μέτρηση και στην ανάπτυξη μιας ταξινόμησης των χαρακτηριστικών αποτελεί η στατιστική τεχνική της παραγοντικής ανάλυσης. Οι δύο βασικές διαστάσεις της προσωπικότητας για τον Eysenck ήταν η Εσωστρέφεια Εξωστρέφεια και ο Νευρωτισμός. Αργότερα συμπεριέλαβε και μια Τρίτη διάσταση τη διάσταση του Ψυχωτισμού. Τα άτομα με ανεπτυγμένη τη διάσταση του Ψυχωτισμού έχουν την τάση να είναι μοναχικά, απαθή, αδιάφορα για τους άλλους και αντίθετα στα κοινωνικά ήθη. Ο τυπικός εξωστρεφής είναι κοινωνικός, αγαπά τις συναθροίσεις, έχει πολλούς φίλους, αναζητά συγκινήσεις, ενεργεί αυθόρμητα και είναι παρορμητικός. Η διάσταση αυτή έχει δύο όψεις, την κοινωνικότητα και τον παρορμητισμό, οι οποίες μπορούν βέβαια να διαχωριστούν μέχρι σε ένα σημείο, αλλά συγχρόνως βρέθηκε ότι σχετίζονται αρκετά ώστε να κατατάσσονται από κοινού στη γενική έννοια της εξωστρέφειας. Σε αντίθεση με αυτά τα χαρακτηριστικά, το εσωστρεφές άτομο έχει την τάση για ενδοσκόπηση, είναι ήσυχο, είναι συγκρατημένο, στοχαστικό, δύσπιστο απέναντι στις παρορμητικές αποφάσεις και προτιμά μια καλά οργανωμένη ζωή από μια ριψοκίνδυνη. Ο Eysenck προτείνει ότι οι ατομικές αποκλίσεις στη διάσταση Εσωστρέφειας- εξωστρέφειας αντανακλούν διαφορές στη νευροφυσιολογική λειτουργία. Μελέτες έχουν δείξει ότι η κληρονομικότητα εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τις βαθμολογίες των ατόμων σε αυτή τη διάσταση. Όσον αφορά τις άλλες δύο διαστάσεις υποστηρίζεται ότι τα άτομα με υψηλό νευρωτισμό τείνουν να είναι συναισθηματικά ευμετάβλητα και συχνά παραπονιούνται για ανησυχία και άγχος, καθώς επίσης και για σωματικούς πόνους. Τα άτομα αυτά αντιδρούν γρήγορα στο στρες, ενώ η αντίδρασή τους στο στρες μειώνεται πιο αργά όταν ο κίνδυνος δεν υφίσταται πια, σε αντίθεση με τα πιο ευσταθή (χαμηλού νευρωτισμού) άτομα. Και για αυτή τη διάσταση υποστηρίζεται ότι έχει σημαντική κληρονομική βιολογική βάση (Pervin & John, 1999). Για τη διάσταση του ψυχωτισμού δε γνωρίζουμε πάρα πολλά αλλά υποστηρίζεται ότι κι αυτή συσχετίζεται μ το γενετικό παράγοντα. Ο Eysenck είπε «οι γενετικοί παράγοντες

15 είναι υπεύθυνοι για τα δύο τρίτα της διακύμανσης στις μείζονες διαστάσεις της προσωπικότητας». Νεότερες μελέτες, όμως, υποστηρίζουν ότι ο γενετικός παράγοντας επηρεάζει κατά 40% τις διαστάσεις προσωπικότητας (Loehlin, 1992; Plomin, 1994). Μετά την παρένθεση που κάναμε για να αναφέρουμε περιληπτικά τη θεωρία του Eysenck λόγω του ότι στο παράρτημα αυτής της εργασίας συμπεριλαμβάνεται μετάφραση της έρευνας των Petrides, Pita, Kokkinaki (2005) η οποία συγκρίνει το χαρακτηριστικό ΕΙ με τις εν λόγω διαστάσεις προσωπικότητας, προχωρούμε στα εκπαιδευτικά προγράμματα που προσπαθούν ή ισχυρίζονται ότι είναι προσανατολισμένα προς τη συναισθηματική νοημοσύνη. Συναισθηματική Νοημοσύνη και σχολικά προγράμματα Τα μαθήματα της συναισθηματικής αγωγής έχουν κάποιες ρίζες στο εκπαιδευτικό κίνημα της δεκαετίας του 60, σήμερα όμως,σε τέτοιου είδους προγράμματα δεν προσπαθούμε να χρησιμοποιήσουμε το συναίσθημα για να μορφώσουμε αλλά προσπαθούμε να εκπαιδευτεί το ίδιο το συναίσθημα. Τα προγράμματα αυτά πηγάζουν από προγράμματα πρόληψης που έχουν ως στόχο την αντιμετώπιση των ναρκωτικών, του καπνίσματος, της εφηβικής εγκυμοσύνης, της εγκατάλειψης του σχολείου και της βίας (Goleman, 1995). Τα προγράμματα αυτά σε γενικές γραμμές προσπαθούν να φέρουν το συναίσθημα και την κοινωνική ζωή στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος καθηγητών και μαθητών μέσα στη σχολική τάξη. Τα περισσότερα σχολικά προγράμματα που θεωρείται ότι προσανατολίζονται προς τη συναισθηματική νοημοσύνη βρίσκονται κάτω από τη μεγάλη κατηγορία προγραμμάτων κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης (social and emotional learning programs SEL). Ο όρος SEL αναφέρεται σε γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες τις οποίες αποκτούν τα παιδιά μέσω της κοινωνικής και συναισθηματικής εκπαίδευσης, οδηγιών, δραστηριοτήτων/ ασκήσεων ή προσπάθειες προώθησης. Κανένα από τη ήδη υπάρχοντα προγράμματα δεν απευθύνεται απόλυτα σ όλη τη γκάμα συναισθηματικών διαδικασιών και δεξιοτήτων που θεωρείται ότι περιλαμβάνει η EQ. Το κατά πόσο ένα πρόγραμμα πράγματι προσανατολίζεται προς τη συναισθηματική νοημοσύνη εξαρτάται από το πώς ορίζουμε τη συναισθηματική νοημοσύνη (Zeidner, Roberts, Matthews, 2002). Όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί και ψυχολόγοι αναγνωρίζουν ότι πρέπει να δοθεί μεγάλη σημασία στη συναισθηματική μάθηση των παιδιών και η εκπαίδευση αυτού του είδους πρέπει να προωθηθεί στο σχολικό πλαίσιο (Elias et al., 1997). Οι Elias et al. (1997) ονομάζουν την κοινωνική και συναισθηματική εκπαίδευση «το χαμένο κομμάτι»,

16 εκείνο το κομμάτι της αποστολής του σχολείου το οποίο, παρόλο που είναι στη σκέψη των περισσότερων εκπαιδευτικών, ποτέ δε μπαίνει σε εφαρμογή. Χωρίς καμιά αμφιβολία το σχολικό πλαίσιο είναι πολύ σημαντικός χώρος για την εκπαίδευση των παιδιών στις συναισθηματικές δεξιότητες και ικανότητες (Mayer & Salovey, 1997). Μπορούμε να παρέχουμε συναισθηματική εκπαίδευση με πολλούς τρόπους όπως οδηγίες μέσα στην τάξη, εξωσχολικές δραστηριότητες, υποστηρικτικό σχολικό κλίμα και με την εμπλοκή των μαθητών, των εκπαιδευτικών και των γονιών σε κοινωνικές δραστηριότητες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο οι Mayer και Geher (1996), υποθέτουν ότι το να εκπαιδεύσουμε άτομα με χαμηλές συναισθηματικές ικανότητες ώστε να βελτιώσουν την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν, να παρακολουθούν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους είναι δυνατό, αν και ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να επέλθει η αλλαγή αυτή δεν είναι ξεκάθαρος. Μέσα από προγράμματα μαθημάτων προσανατολισμένα προς το συναίσθημα και τη συναισθηματική νοημοσύνη προσπαθούν οι εκπαιδευτικοί να διδάξουν στα παιδιά την αξία των συναισθηματικών ικανοτήτων. Επίσης προσπάθεια γίνεται ώστε να βοηθηθεί η ανάπτυξη δεξιοτήτων σε αυτούς τους τομείς (π.χ. αναγνώριση των συναισθημάτων του εαυτού και των άλλων, δεξιότητες αντιμετώπισης και δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων). Δεδομένου ότι τα παιδιά μπορούν να μάθουν μέσα από την παρατήρηση πραγματικών μοντέλων αλλά και μέσα από συμβολικά μοντέλα, τα προγράμματα μάθησης που είναι συναισθηματικά προσανατολισμένα μπορούν πολύ εύκολα να εφαρμοστούν μέσα από τις τέχνες. Για παράδειγμα τα παιδιά μπορούν να μάθουν μέσα από την λογοτεχνία και το πώς οι χαρακτήρες αισθάνονται και δρουν, πως αντιδρούν στα συναισθήματά τους και το πόσο αποτελεσματικές είναι οι διάφορες μέθοδοι αντιμετώπισης καταστάσεων. Η «συναισθηματική εκπαίδευση» αντιμετωπίζεται συχνά με σκεπτικισμό, αφού είναι κάτι έξω από τους καθιερωμένους ακαδημαϊκούς στόχους του σχολείου. Αυτοί που αντιτίθενται στα σχολικά προγράμματα που είναι προσανατολισμένα προς τη συναισθηματική νοημοσύνη υποστηρίζουν ότι τέτοια προγράμματα δε μπορούν να ενταχθούν στην τάξη αφού απλά χρειάζεται να δίνουμε όλη τη σημασία στο ακαδημαϊκό κομμάτι και δεν υπάρχει χρόνος για πειραματισμούς. Άλλοι θεωρητικοί απαντούν λέγοντας ότι η ανάπτυξη κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων είναι κρίσιμη για την ακαδημαϊκή επιτυχία και την πραγματική εμπειρία μέσα στον κόσμο ( Elias et al., 1997). Πράγματι πολλές από τις διαδικασίες τις οποίες θεωρούσαμε καθαρά γνωστικές είναι ουσιαστικά αποτέλεσμα σύζευξης γνωστικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων και διεργασιών. Αυτό βασίζεται στο ότι η ανάπτυξη συναισθηματικών δεξιοτήτων βοηθά στην εστίαση στης προσοχής, στο να νιώθουν τα παιδιά δεσμευμένα και υπεύθυνα στη δουλειά

17 που έχουν να κάνουν, να απελευθερώνουν τις παρορμήσεις τους και να αντιμετωπίζουν επιτυχώς τα δυσάρεστα γεγονότα (Goleman, 1995). Η γνώση του εαυτού και των άλλων αλλά και ικανότητα καλής χρήσης της γνώσης αυτής στην επίλυση προβλημάτων μας παρέχει συναισθηματικό υπόβαθρο για την ακαδημαϊκή μάθηση (Cohen, 1999a, 1999b, 1999c; Goleman, 1995). Όπως φαίνεται από αξιόλογες βιβλιογραφικές αναφορές το άγχος και η συναισθηματική δυσαρέσκεια υπονομεύουν τις ακαδημαϊκές επιτεύξεις συνεπώς η ρύθμιση αρνητικών συναισθημάτων και πιο συγκεκριμένα του εξουθενωτικού άγχους μπορεί να έχουν άμεση επίδραση στις επιτυχίες των μαθητών. Πράγματι ενώ πολλοί μαθητές έχουν τις ικανότητες να επιτύχουν στις εξετάσεις αποτυγχάνουν εξαιτίας εξουθενωτικού άγχους. Ο εξέχων ψυχολόγος Aranson αναφέρει: «Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η συναισθηματική νοημοσύνη και η ακαδημαϊκή νοημοσύνη είναι δύο διαφορετικές ποιότητες, και ότι η συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί καλύτερα να προβλέψει τη σχολική επιτυχία». Για τη σχέση συναισθηματικής νοημοσύνης και ακαδημαϊκής νοημοσύνης έχουμε ήδη αναφερθεί πιο πάνω. Σύγχρονα προγράμματα εκπαίδευσης: Τα περισσότερα από τα σύγχρονα προγράμματα μαθημάτων με προσανατολισμό προς τη συναισθηματική νοημοσύνη που αναφέρονται στη βιβλιογραφία έχουν ως στόχο το γενικό μαθητικό πληθυσμό των ΗΠΑ. Υπάρχει αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον στην προώθηση και εξάπλωση τέτοιων προγραμμάτων ειδικότερα στην Αμερική. Τέτοια προγράμματα προσπαθούν όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω να διδάξουν στα παιδιά κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες και τη χρησιμότητά τους στην επίλυση κυρίως έργων της καθημερινότητας. Η προσπάθεια αυτή είναι πολύ καινούρια έτσι δεν έχουμε ακόμα ισχυρά στοιχεία για το βαθμό που αυτά τα προγράμματα όντως προωθούν τη συναισθηματική νοημοσύνη. Επίσης δε μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποιο βαθμό μπορούν τέτοιου είδους προγράμματα να εφαρμοστούν σε μαθητικούς πληθυσμούς άλλων χωρών με άλλη κουλτούρα και άλλη κοινωνική δομή. Συναισθηματική Αγραμματοσύνη: Σ αυτό το σημείο της εργασίας θα αναφερθούμε στη συναισθηματική αγραμματοσύνη και της συνέπειές της όπως αυτά αναφέρονται στο 15 ο κεφάλαιο του βιβλίου του Daniel Goleman Emotional Intelligence (1995). Τα τελευταία χρόνια η βία, η εφηβική παραβατικότητα, η εφηβική εγκυμοσύνη, η εφηβική εγκληματικότητα η κατάχρηση

18 ουσιών και άλλες αντικοινωνικές συμπεριφορές έχουν αυξηθεί πάρα πολύ. Η πιο συνηθισμένη αιτία προβλημάτων των νέων ανθρώπων είναι οι ψυχικές ασθένειες. Τα συμπτώματα κατάθλιψης και η συχνότητα διαταραχών διατροφής στους νέους είναι πάρα πολύ ανησυχητικά. Πολλά παιδιά τα οποία χαρακτηρίζονται ως οργισμένα και κάνουν τη «ζωή των συμμαθητών τους δύσκολη», απλά δεν έχουν αναπτύξει την ικανότητα να αναγνωρίζουν και να παρακολουθούν τα συναισθήματα των άλλων. Δεν είναι πολύ ανεχτικά στα δυσάρεστα συναισθήματα και παρερμηνεύουν αθώες κινήσεις των υπόλοιπων παιδιών ως απειλητικές. Τα παιδιά αυτά στρέφονται προς την επιθετικότητα για να προστατεύσουν τον εαυτό τους και καταλήγουν μόνα του και περιθωριοποιημένα μέσα στο σχολικό περιβάλλον. Συνεπώς γίνεται φανερό ότι η έλλειψη συναισθηματικών δεξιοτήτων οδηγεί σε παρερμηνεύσεις συμπεριφορών και ακολούθως σε αρνητικά για το άτομο και την ομάδα αποτελέσματα. Ο μειωμένος έλεγχος των παρορμήσεων σ αυτά τα παιδιά τα εμποδίζει να παρακολουθήσουν στην τάξη έτσι η άσχημη διάθεσή τους επιβαρύνεται κι από την σχολική αποτυχία τους. Ακόμα το γεγονός ότι αυτά τα παιδιά τοποθετούνται σε τάξεις ειδικής εκπαίδευσης τα περιθωριοποιεί ακόμα περισσότερο και εντείνει τα αρνητικά συναισθήματα που έχουν για τον εαυτό τους. Όπως προαναφέρθηκε η έλλειψη συναισθηματικών δεξιοτήτων μπορεί να οδηγήσει παιδιά, κυρίως αγόρια, στην επιθετικότητα και την παραβατικότητα. Υπάρχει όμως τρόπος να αποτραπεί αυτή η εξέλιξη με την εκμάθηση συναισθηματικών δεξιοτήτων και την χρήση εναλλακτικών τρόπων συμπεριφοράς σε καταστάσεις που δημιουργούν θυμό στα παιδιά αυτά. Πολλά πειραματικά προγράμματα έχουν καλά αποτελέσματα όπως ένα πρόγραμμα που εφαρμόστηκε Πανεπιστήμιο Ντιουκ για ταραξίες που φοιτούσαν στο δημοτικό. Μέσα από συναντήσεις και συμβουλευτική γινόταν προσπάθεια να κατανοήσουν τα παιδιά τα συναισθήματά τους αλλά και το ότι οι προθέσεις άλλων μαθητών μπορεί να μην ήταν αρνητικές, όπως αυτοί τις εκλάμβαναν. Χρήσιμη τεχνική ήτα το παιχνίδι ρόλων με το οποίο τα αγόρια μπορούσαν να μπουν στη θέση των άλλων παιδιών και να αναγνωρίσουν ποια συναισθήματα μπορεί να έχουν. Επίσης μέσα από τα παιχνίδια ρόλων τα αγόρια μπορούσαν να μπουν σε ελεγχόμενες καταστάσεις κατά τις οποίες έχαναν την ψυχραιμία τους και καθοδηγούνταν ώστε να παρακολουθούν τα συναισθήματά τους και να ελέγχουν τις αντιδράσεις τους. Ακολούθως μπορούσαν να μάθουν να χρησιμοποιούν πιο ψύχραιμες αντιδράσεις όπως το να μετρήσουν μέχρι το 10 για να ηρεμήσουν ή να απομακρυνθούν από την κατάσταση που τους προκαλούσε θυμό ή ακόμα και να προσπαθήσουν να έχουν φιλική συμπεριφορά απέναντι στα άτομα που τους προκαλούσαν θυμό.

19 Αλλά και η εφηβική, και όχι μόνο, κατάθλιψη μπορεί να οφείλεται και σε έλλειψη συναισθηματικών δεξιοτήτων όπως την ικανότητα για σχέσεις και τη αντιμετώπιση οποιασδήποτε αποτυχίας με αισιοδοξία. Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι αν τα παιδιά διδαχθούν πιο παραγωγικούς τρόπους θεώρησης των δυσκολιών, ο κίνδυνος κατάθλιψης ελαττώνεται. Προγράμματα που έχουν γίνει σε σχολεία για να βοηθήσουν παιδιά με ήπια κατάθλιψη ή μελαγχολία έχουν να παρουσιάσουν ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Σε τέτοια προγράμματα τα παιδιά μαθαίνουν να ελέγχουν τα πρότυπα σκέψης που συνδέονται με την κατάθλιψη, να γίνονται πιο ικανοί στο να κάνουν φιλίες και να είναι κοινωνικά, να τα πηγαίνουν καλύτερα με τους γονείς τους και να ασχολούνται περισσότερο με ευχάριστες για αυτά δραστηριότητες. Ο ψυχολόγος Μάρτιν Σέλιγκμαν, υπεύθυνος σε ένα τέτοιο πρόγραμμα λέει: «Αυτό που μαθαίνει το παιδί σ αυτές τις ειδικές τάξεις είναι ότι οι διαθέσεις όπως το άγχος, η θλίψη και ο θυμός δε σε κατακλύζουν έτσι, χωρίς εσύ να έχεις οποιοδήποτε έλεγχο πάνω τους, αλλά ότι μπορείς με αυτό που σκέφτεσαι να αλλάξεις τον τρόπο που νιώθεις» (Goleman, 1995). Συζήτηση Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή σκοπός της εργασίας αυτής είναι η μελέτη διάφορων εννοιών όπως η Συναισθηματική Νοημοσύνη, η Ακαδημαϊκή Νοημοσύνη, η Κοινωνική Νοημοσύνη και τα Χαρακτηριστικά Προσωπικότητας αλλά και μια προσπάθεια να βρούμε με βάση την υπάρχουσα βιβλιογραφία κατά πόσο οι έννοιες αυτές συνδέονται. Στην αρχή προσπαθήσαμε να αναφέρουμε έναν επαρκή και σαφή ορισμό της Συναισθηματικής Νοημοσύνης αλλά αυτό αποδείχθηκε πολύ δύσκολο. Παρόλα αυτά μπορούμε να πούμε ότι η Συναισθηματική Νοημοσύνη μπορεί να χαρακτηρισθεί ως η γνωστική συναισθηματική δομή που περιλαμβάνει δεξιότητες αναγνώρισης, παρακολούθησης και ρύθμισης συναισθημάτων στον εαυτό μας και στους άλλους. Με βάση αυτό τον ορισμό εμείς είδαμε την Σ.Ν. και σαν κάποιου τύπου «μεταγνωστική» δεξιότητα (ή καλύτερα σύνολο δεξιοτήτων) αφού μιλάμε για συνειδητή, πολλές φορές, παρακολούθηση των συναισθημάτων και των αντιδράσεών μας αλλά και σε περιπτώσεις παρεμβάσεων με στόχο την ανάπτυξη των συναισθηματικών δεξιοτήτων, μιλάμε για συνειδητή παρέμβαση σ αυτά που νιώθουμε και στο πως συμπεριφερόμαστε. Επίσης μιλάμε για την ικανότητα να αναγνωρίζουμε ή να υποθέτουμε το πώς νιώθουν οι άλλοι. Βασικά μιλάμε για τρόπους και δεξιότητες αποκρυπτογράφησης των λόγων, των εκφράσεων, των κινήσεων και των συμπεριφορών των άλλων.

20 Με βάση την πιο πάνω υπόθεση μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η συναισθηματική νοημοσύνη είναι από τις ψυχολογικές έννοιες που έχουν μεγάλη «πέραση» στη λαϊκή κουλτούρα και τη λαϊκή «ψυχολογία». Όλοι μας προσπαθούμε να καταλάβουμε το πώς νιώθουν οι άνθρωποι που έχουμε κοντά μας, τι σημαίνει μια τους κίνηση, τι σημαίνει μια έκφρασή τους Όλοι πιστεύουμε ότι αν καταλάβουμε τα συναισθήματα των ανθρώπων που έχουμε κοντά τους θα μπορούμε να αντιμετωπίζουμε με τον κατάλληλο τρόπο τους ανθρώπους αυτούς αποφεύγοντας έτσι τις συγκρούσεις και τα άσχημα συναισθήματα. Έτσι λοιπόν όταν βγήκε μια θεωρία για τη συναισθηματική νοημοσύνη και για τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αναπτύξουμε τις δεξιότητες παρακολούθησης αναγνώρισης και ρύθμισης συναισθημάτων οι περισσότεροι άνθρωποι (κυρίως δυτικής κουλτούρας) ενδιαφέρθηκαν να μάθουν περισσότερα για αυτό. Εκτός από το λαϊκό ενδιαφέρον η έννοια της συναισθηματικής νοημοσύνης κίνησε και το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας. Κυρίως οι επιστήμονες ενδιαφέρθηκαν για το πώς μπορεί να μετρηθεί έγκυρα και αξιόπιστα αλλά και με ποιο τρόπο μπορεί να κριθεί μια ερώτηση σωστή στα τεστ για τη μελέτη της EQ. Μεγάλα μεθοδολογικά προβλήματα προκύπτουν από τη μέτρηση της συναισθηματικής νοημοσύνης με τα τεστ νοημοσύνης αφού πολλοί ερευνητές συνεχίζουν να αναφέρουν ότι δεν υπάρχει κανένα λογικό ή εννοιολογικό κριτήριο που να στηρίζει και να ξεκαθαρίζει ποια είναι η «σωστή» απάντηση στα τεστ αυτά. Έχουν ανακύψει θέματα σχετικά με το κατά πόσο τα τεστ που μετρούν τη Σ.Ν. επηρεάζονται από την κουλτούρα ή το φύλο του ερωτώμενου. Οι μέθοδοι αυτές φαίνεται να επηρεάζονται από διαφορές μεταξύ διαφορετικών ομάδων (Rogers et al., 2001). Τα κύρια μεθοδολογικά προβλήματα εμπεριέχουν αμφιβολίες όσον αφορά τις διαδικασίες που υποστηρίζουν την Σ.Ν. αλλά και αδυναμία να δημιουργηθούν αποδεκτά από τα τεστ κριτήρια που να έχουν να κάνουν με τις ατομικές διαφορές σε εφαρμογές στην καθημερινότητα. Με βάση αυτές τις ελλείψεις που πολλοί ερευνητές βρίσκουν στις μεθόδους μελέτης και μέτρησης της συναισθηματικής νοημοσύνης γίνεται φανερό ότι πρέπει να γίνουν περισσότερες έρευνες και μελέτες για τον έλεγχο της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας των μεθόδων αυτών. Εκτός από τη συναισθηματική νοημοσύνη αναφερθήκαμε και στη «Μεγάλη Πεντάδα» χαρακτηριστικών προσωπικότητας αφού είναι μια έννοια στενά συνδεδεμένη με τη συναισθηματική νοημοσύνη. Πολλές μελέτες έχουν φανερώσει σχέση ανάμεσα στη συναισθηματική νοημοσύνη και τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Φυσικά χρειάζεται κι άλλη μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι έννοιες αυτές συνδέονται. Επίσης πρέπει να μελετηθεί το κατά πόσο μπορούμε να δούμε τη συναισθηματική νοημοσύνη σαν ξεχωριστό χαρακτηριστικό προσωπικότητας. Μια τέτοια έρευνα των Petrides, Pita, Kokkinaki (2005)

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 6: Η ανάπτυξη της εικόνας εαυτού - αυτοαντίληψης Θέματα διάλεξης Η σημασία της αυτοαντίληψης Η φύση και το περιεχόμενο της αυτοαντίληψης Η ανάπτυξη της αυτοαντίληψης Παράγοντες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ: ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ, ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ

ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ: ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ, ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΦΟΡΕΣ: ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ, ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ Προσωπικότητα: Τα ιδιαίτερα και σχετικά σταθερά πρότυπα συμπεριφοράς, σκέψης και συναισθηματικής έκφρασης που παρουσιάζουν τα άτομα

Διαβάστε περισσότερα

Συναισθηματική Νοημοσύνη: Ορισμός, δομή, μοντέλα, μέσα αξιολόγησης

Συναισθηματική Νοημοσύνη: Ορισμός, δομή, μοντέλα, μέσα αξιολόγησης Συναισθηματική Νοημοσύνη: Ορισμός, δομή, μοντέλα, μέσα αξιολόγησης Νοημοσύνη; Ικανότητα διεκπεραίωσης γνωστικών λειτουργιών (μνήμη, προσοχή, αντίληψη, μάθηση, αφαιρετική σκέψη, ομιλία, κλπ.) Αξιολογείται

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Γιώργος Βλειώρας

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Γιώργος Βλειώρας Αναπτυξιακή Ψυχολογία Γιώργος Βλειώρας gvleioras@gmail.com 1 Στόχος έρευνας Η διαμόρφωση καλών θεωριών 2 Προσοχή!!! Το ίδιο εύρημα μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά ανάλογα με το θεωρητικό πλαίσιο αναφοράς

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου

Υπεύθυνη Επιστημονικού Πεδίου Χρυσή Χατζηχρήστου «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21 ου αιώνα) Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, Οριζόντια Πράξη» MIS: 295450 Υποέργο 1: «Εκπόνηση Προγραμμάτων Σπουδών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και οδηγών για τον εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Ευγενία Μαυρομάτη Παιδοψυχολόγος Δήμος Πειραιά

Ευγενία Μαυρομάτη Παιδοψυχολόγος Δήμος Πειραιά Ευγενία Μαυρομάτη Παιδοψυχολόγος Δήμος Πειραιά Η Συναισθηματική Νοημοσύνη είναι η σύνθεση όλων εκείνων των παραγόντων που κάνουν έναν άνθρωπο να πετυχαίνει στη ζωή του Αυτοεπίγνωση (αναγνώριση των συναισθημάτων

Διαβάστε περισσότερα

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους.

Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί». Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους. Πολλοί άνθρωποι θεωρούν λανθασμένα ότι δεν είναι «ψυχικά δυνατοί» Άλλοι μπορεί να φοβούνται μήπως δεν «φανούν» ψυχικά δυνατοί στο περιβάλλον τους Η αυτοεικόνα μας «σχηματίζεται» ως ένα σχετικά σταθερό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 2016-2017 Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Μάθημα 1 ο Εισαγωγή στις βασικές έννοιες Προτεινόμενη Βιβλιογραφία Elliot, S. N., Kratochwill, T. R., Cook, J. L., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία: Αποτελεσματική

Διαβάστε περισσότερα

Παρακάτω, έχετε μια λίστα με ερωτήσεις για κάθε θέμα, οι οποίες θα σας βοηθήσουν.

Παρακάτω, έχετε μια λίστα με ερωτήσεις για κάθε θέμα, οι οποίες θα σας βοηθήσουν. ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ Οδηγός για τον δάσκαλο / εκπαιδευτικό / μέντορα Πριν ξεκινήσετε με τα αναφερόμενα θέματα, πρέπει να ζητήσετε από τους συμμετέχοντες να συμπληρώσουν τα Ερωτηματολόγια για τους εκπαιδευτικούς

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΝΤΩΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Μ.Α. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΝΤΩΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Μ.Α. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Ενισχύστε την Αυτοπεποίθηση των Παιδιών Βελτιώνοντας & Μαθαίνοντας τον Γονεϊκό Τύπο!!! ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΝΤΩΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Μ.Α. ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ Κλεισθένους 12 (Στοά Κοββατζή) 1 ος όροφος Τηλ.: 2742029421 Κιν.: 6979985566

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ;

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥΣ; Η επαγγελματική ανάπτυξη και η ανθρώπινη ανάπτυξη συνδέονται. Η εξελικτική πορεία του ατόμου δεν κλείνει με την είσοδό του στο επάγγελμα ή σε έναν οργανισμό αλλά αντίθετα, την στιγμή εκείνη αρχίζει μία

Διαβάστε περισσότερα

Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη. Συναισθηματική Νοημοσύνη. και τη Δημιουργικότητα.

Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη. Συναισθηματική Νοημοσύνη. και τη Δημιουργικότητα. Πολλαπλοί τύποι νοημοσύνης και η σημασία τους για την ανάπτυξη και την εκπαίδευση των παιδιών, τη Συναισθηματική Νοημοσύνη και τη Δημιουργικότητα. ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΓΟΝΕΩΝ ΝΕΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Μονάδα Εφηβικής Υγείας Ανδρέας

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο. Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση

Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο. Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Εκπαιδευτική Ψυχολογία Μάθημα 2 ο Γνωστικές Θεωρίες για την Ανάπτυξη: Θεωρητικές Αρχές και Εφαρμογές στην Εκπαίδευση Αντιπαράθεση φύσης ανατροφής η ανάπτυξη είναι προκαθορισμένη κατά την γέννηση από την

Διαβάστε περισσότερα

Η ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ. Ρώσσιος Χρήστος

Η ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ. Ρώσσιος Χρήστος Η ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Ρώσσιος Χρήστος Συναίσθηµα: Είναι µια σύνθετη συγκινησιακή κατάσταση (περιλαµβάνει και σωµατικές αντιδράσεις και γνώσεις) που αποδίδει και

Διαβάστε περισσότερα

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου.

1. Άδειας Ασκήσεως του Επαγγέλματος του Ψυχολόγου. Η σοφία, η κατανόηση, η συμπόνια, και η ολοκληρωμένη προσωπικότητα είναι σίγουρα σημαντικές παράμετροι και χαρακτηριστικά που θα ήθελες να έχει ο ψυχοθεραπευτής σου, αλλά δεν είναι επαρκή κριτήρια στα

Διαβάστε περισσότερα

Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς «ΝΗΡΕΑΣ»

Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Περιφερειακής Ενότητας Κιλκίς «ΝΗΡΕΑΣ» Εργαστήριο δικτύωσης σε εκπαιδευτικούς πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με θέμα: «Η συναισθηματική νοημοσύνη και η επίδρασή της στην εκπαιδευτική διαδικασία» 6 7 Μαΐου 2014 Κέντρο Πρόληψης των

Διαβάστε περισσότερα

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο

Ο καθημερινός άνθρωπος ως «ψυχολόγος» της προσωπικότητάς του - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχο Έ να πολύ μεγάλο ποσοστό ανθρώπων που αντιμετωπίζουν έντονο άγχος, δυσθυμία, «κατάθλιψη» έχει την «τάση» να αποδίδει λανθασμένα τις ψυχικές αυτές καταστάσεις, σε έναν «προβληματικό εαυτό του», (μία δυστυχώς

Διαβάστε περισσότερα

* Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: * Μήπως είστε εκπαιδευτικοί που στην τάξη σας έχετε μαθητή ή

* Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: * Μήπως είστε εκπαιδευτικοί που στην τάξη σας έχετε μαθητή ή Εισαγωγή Eiσαγωγη 17 * Μήπως είστε γονείς ενός παιδιού που: Η ανατροφή του σας δυσκολεύει και σας κάνει να νιώθετε ανεπαρκείς ή ένοχοι; Δεν μπορείτε να κατανοήσετε τη συμπεριφορά του; Βρίσκεστε συχνά σε

Διαβάστε περισσότερα

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας:

Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Στόχος της ψυχολογικής έρευνας: Συστηματική περιγραφή και κατανόηση των ψυχολογικών φαινομένων. Η ψυχολογική έρευνα χρησιμοποιεί μεθόδους συστηματικής διερεύνησης για τη συλλογή, την ανάλυση και την ερμηνεία

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ

Βιολογική εξήγηση των δυσκολιών στην ανθρώπινη επικοινωνία - Νικόλαος Γ. Βακόνδιος - Ψυχολόγ Οι άνθρωποι κάνουμε πολύ συχνά ένα μεγάλο και βασικό λάθος, νομίζουμε ότι αυτό που λέμε σε κάποιον άλλον, αυτός το εκλαμβάνει όπως εμείς το εννοούσαμε. Νομίζουμε δηλαδή ότι ο «δέκτης» του μηνύματος το

Διαβάστε περισσότερα

Μια εισαγωγή στην έννοια της βιωματικής μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο. Κασιμάτη Κατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΣΠΑΙΤΕ

Μια εισαγωγή στην έννοια της βιωματικής μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο. Κασιμάτη Κατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΣΠΑΙΤΕ Μια εισαγωγή στην έννοια της βιωματικής μάθησης Θεωρητικό πλαίσιο Κασιμάτη Κατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΑΣΠΑΙΤΕ Τι εννοούμε με τον όρο «βιωματική μάθηση»; Πρόκειται για έναν εναλλακτικό τρόπο μάθησης,

Διαβάστε περισσότερα

Οργανωσιακή μάθηση. Εισηγητής : Δρ. Γιάννης Χατζηκιάν

Οργανωσιακή μάθηση. Εισηγητής : Δρ. Γιάννης Χατζηκιάν Οργανωσιακή μάθηση Εισηγητής : Δρ. Γιάννης Χατζηκιάν 1 Μάθηση είναι: Η δραστηριοποίηση και κατεύθυνση δυνάμεων για την όσο το δυνα-τόν καλύτερη προσαρμογή στο φυσικό και ιστορικό περιβάλλον. Η απόκτηση

Διαβάστε περισσότερα

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω

Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το παιδί μου έχει αυτισμό Τώρα τι κάνω Το όνειρο Ένα ζευγάρι περιμένει παιδί. Τότε αρχίζει να ονειρεύεται αυτό το παιδί. Κτίζει την εικόνα ενός παιδιού μέσα στο μυαλό του. Βάσει αυτής της εικόνας, κάνει

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα : Ψ WORKS FOR YOU BASIC EDITION

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα : Ψ WORKS FOR YOU BASIC EDITION Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα : Ψ WORKS FOR YOU BASIC EDITION Έχετε ποτέ αναρωτηθεί Πως λειτουργεί ο εγκέφαλός σας και αν μπορείτε να αξιοποιήσετε περισσότερες δυνατότητές του; Γιατί ορισμένοι άνθρωποι «τα πάνε

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ

Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΣΤΟΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟ Δέσποινα Σιδηροπούλου-Δημακάκου Καθηγήτρια Ψυχολογίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αναφέρεται

Διαβάστε περισσότερα

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Τσιρογιαννίδου Ευδοξία. Επόπτης: Πλατσίδου Μ. Επίκουρη Καθηγήτρια Β Βαθμολογητής: Παπαβασιλείου-Αλεξίου Ι.

Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Τσιρογιαννίδου Ευδοξία. Επόπτης: Πλατσίδου Μ. Επίκουρη Καθηγήτρια Β Βαθμολογητής: Παπαβασιλείου-Αλεξίου Ι. Μεταπτυχιακή φοιτήτρια: Τσιρογιαννίδου Ευδοξία Επόπτης: Πλατσίδου Μ. Επίκουρη Καθηγήτρια Β Βαθμολογητής: Παπαβασιλείου-Αλεξίου Ι.- Λέκτορας Συναισθηματική Νοημοσύνη - Μια μορφή κοινωνικής νοημοσύνης, η

Διαβάστε περισσότερα

«Άγχος στην εφηβεία και ο ρόλος των γονέων»

«Άγχος στην εφηβεία και ο ρόλος των γονέων» «Άγχος στην εφηβεία και ο ρόλος των γονέων» ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΓΟΝΕΩΝ N. ΣΜΥΡΗΣ 15.11.2017 Ελένη K. Τζαβέλα, MSc. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεύτρια Επιστημονική συνεργάτης της Μονάδας Εφηβικής

Διαβάστε περισσότερα

Το μυστήριο της ανάγνωσης

Το μυστήριο της ανάγνωσης Βενετία Αποστολίδου Το μυστήριο της ανάγνωσης Γιατί κάποιοι διαβάζουν και κάποιοι όχι; Είναι σημαντική η ανάγνωση; Γιατί μας αρέσει η ανάγνωση; Τι είναι η φιλαναγνωσία; Τα σημερινά παιδιά διαβάζουν; Η

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη. E-learning. Οδηγός Σπουδών

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη. E-learning. Οδηγός Σπουδών Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΖΩΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ. Σακελλαρίου Κίμων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΖΩΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ. Σακελλαρίου Κίμων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΖΩΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Σακελλαρίου Κίμων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ Τι είναι

Διαβάστε περισσότερα

Μοναδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών

Μοναδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών Μοναδικά εκπαιδευτικά προγράμματα για τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών Γιατί ακόμα και όταν η αγάπη είναι δεδομένη, η επικοινωνία είναι κάτι που μαθαίνεται* *Προγράμματα βασισμένα στην «Επικοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση της συμπεριφοράς παιδιών προσχολικής ηλικίας

Αξιολόγηση της συμπεριφοράς παιδιών προσχολικής ηλικίας Πολλές μορφές συμπεριφοράς των παιδιών κατά την προσχολική ηλικία αναπτύσσονται με ταχύ ρυθμό, όπως και άλλες όψεις της ανάπτυξης (π.χ. γνωστική, κινητική), με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα μεγάλο εύρος

Διαβάστε περισσότερα

Ορισμός της μετάβασης

Ορισμός της μετάβασης Ορισμός της μετάβασης Ορίζεται ως το από έναν σε έναν που εμπεριέχει σύνθετες και διαδοχικές διαδικασίες αλλαγών που επηρεάζουν το συνολικό φάσμα της ατομικής και

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS

Στυλιανός Βγαγκές - Βάλια Καλογρίδη. «Καθολικός Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Προσβάσιμου Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού» -Οριζόντια Πράξη με MIS Εκπαιδευτικό υλικό βιωματικών δραστηριοτήτων και Θεατρικού Παιχνιδιού για την ευαισθητοποίηση μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων καθώς και για την καλλιέργεια ενταξιακής κουλτούρας στα σχολικά πλαίσια Στυλιανός

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που

Κάθε επιλογή, κάθε ενέργεια ή εκδήλωση του νηπιαγωγού κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σε άμεση συνάρτηση με τις προσδοκίες, που ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι προσδοκίες, που καλλιεργούμε για τα παιδιά, εμείς οι εκπαιδευτικοί, αναφέρονται σε γενικά κοινωνικά χαρακτηριστικά και παράλληλα σε ατομικά ιδιοσυγκρασιακά. Τέτοια γενικά κοινωνικο-συναισθηματικά

Διαβάστε περισσότερα

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995)

17/12/2007. Βασιλική Ζήση, PhD. Ποιότητα ζωής. Είναι ένα συναίσθημα που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουμε, αλλά δεν μπορούμε να ορίσουμε (Spirduso, 1995) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Μεταπτυχιακό πρόγραμμα ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ Μάθημα: Ψυχολογική Υποστήριξη σε Κλινικούς Πληθυσμούς Γνωστικοί & συναισθηματικοί παράγοντες Γνωστική Ψυχική ευεξία λειτουργία Υγεία & fittness

Διαβάστε περισσότερα

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

Θετική Ψυχολογία. Καρακασίδου Ειρήνη, MSc. Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Θετική Ψυχολογία Καρακασίδου Ειρήνη, MSc Ψυχολόγος-Αθλητική Ψυχολόγος Υποψήφια Διδάκτωρ Κλινικής και Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο Εισαγωγή Θετική-Αρνητική Ψυχολογία Στόχοι της Ψυχολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη. E-learning. Οδηγός Σπουδών

Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning. Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη. E-learning. Οδηγός Σπουδών Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Συναισθηματική - Διαπροσωπική Νοημοσύνη E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

C A R E E R H O G A N D E V E L O P ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ. Έκθεση για: Jane Doe ID: HB290576

C A R E E R H O G A N D E V E L O P ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ. Έκθεση για: Jane Doe ID: HB290576 S E L E C T D E V E L O P L E A D H O G A N D E V E L O P C A R E E R ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ Έκθεση για: Jane Doe ID: HB290576 Ημερομηνία: Αύγουστος 02, 2012 2

Διαβάστε περισσότερα

Managers & Leaders. Managers & Leaders

Managers & Leaders. Managers & Leaders είναι διαφορετικοί? Οι ηγέτες των επιχειρήσεων έχουν περισσότερα κοινά µε τους καλλιτέχνες παρά µε τους Managers.. 1 Αντιµετώπιση της πολυπλοκότητας SHIP Αντιµετώπιση της αλλαγής Λήψηαπόφασης : τι πρέπει

Διαβάστε περισσότερα

12/11/16. Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα» 1/2. Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα» 2/2

12/11/16. Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα» 1/2. Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα» 2/2 Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα» 1/2... είναι ένα εκπαιδευτικό θέμα ή ζήτημα που ένας ερευνητής παρουσιάζει και αιτιολογεί σε μία έρευνητική μελέτη θέμα πρόβλημα σκοπός - ερωτήματα Τι είναι «ερευνητικό πρόβλημα»

Διαβάστε περισσότερα

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 1: Εισαγωγή στην αναπτυξιακή Ψυχολογία

Αναπτυξιακή Ψυχολογία. Διάλεξη 1: Εισαγωγή στην αναπτυξιακή Ψυχολογία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Διάλεξη 1: Εισαγωγή στην αναπτυξιακή Ψυχολογία Θέματα Διάλεξης Το πεδίο της αναπτυξιακής ψυχολογίας Η δια βίου προσέγγιση στην ανάπτυξη Σημαντικά θέματα στην αναπτυξιακή ψυχολογία

Διαβάστε περισσότερα

«Δυσκολίες μάθησης και αυτορρύθμισης Α! κοίτα ένας σκίουρος»

«Δυσκολίες μάθησης και αυτορρύθμισης Α! κοίτα ένας σκίουρος» «Δυσκολίες μάθησης και αυτορρύθμισης Α! κοίτα ένας σκίουρος» Μπότσας Γεώργιος Σχολικός Σύμβουλος Αυτορρύθμιση και Εκτελεστικές λειτουργίες (σχέση) Εμπλέκουν στοχοκατευθυνόμενες και προσανατολισμένες στο

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ. Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Νιάκα Ευγενία Σχολική Σύμβουλος ΤΙ ΡΟΛΟ ΠΑΙΖΕΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Η ανατροφή των παιδιών, οι αξίες, τα κίνητρα που δίνει

Διαβάστε περισσότερα

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ EΠEAEK Αναμόρφωση του Προγράμματος Προπτυχιακών Σπουδών του ΤΕΦΑΑ - Αυτεπιστασία Αναπτυξιακή Ψυχολογία Ειρήνη Δερμιτζάκη -Μάριος Γούδας Διάλεξη 9: To παιχνίδι ως αναπτυξιακή διαδικασία ΤΙΤΛΟΙ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη

Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο. Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Διήμερο εκπαιδευτικού επιμόρφωση Μέθοδος project στο νηπιαγωγείο Έλενα Τζιαμπάζη Νίκη Χ γαβριήλ-σιέκκερη Δομή επιμόρφωσης 1 η Μέρα Γνωριμία ομάδας Παρουσίαση θεωρητικού υποβάθρου Προσομοίωση : α) Επιλογή

Διαβάστε περισσότερα

Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά

Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά Αφορά γονείς-παιδιά Εκµάθηση χρήσης του Η/Υ από την προσχολική ηλικία Συµβολή γονέων στην χρήση του Η/Υ από τα παιδιά Πρόσβαση στην γνώση και στην πληροφορία -Επιστήµονες-πειράµατα -Πηγή ενηµέρωσης-εξελίξεις

Διαβάστε περισσότερα

Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης

Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης Η Θεωρία του Piaget για την εξέλιξη της νοημοσύνης Σύμφωνα με τον Piaget, η νοημοσύνη είναι ένας δυναμικός παράγοντας ο οποίος οικοδομείται προοδευτικά, έχοντας σαν βάση την κληρονομικότητα, αλλά συγχρόνως

Διαβάστε περισσότερα

Οι Επιπτώσεις του Τραύματος στην Ανάπτυξη του Παιδιού

Οι Επιπτώσεις του Τραύματος στην Ανάπτυξη του Παιδιού Οι Επιπτώσεις του Τραύματος στην Ανάπτυξη του Παιδιού Αυτό το βιβλίο απευθύνεται σε άτομα που εμπλέκονται στην φροντίδα των παιδιών και σε επαγγελματίες πρώτης γραμμής Priya Patel and Panos Vostanis Μετάφραση:

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα_SPA. Προληπτικά μέτρα για το άγχος στις ΜΜΕ

Πρόγραμμα_SPA. Προληπτικά μέτρα για το άγχος στις ΜΜΕ Πρόγραμμα: Προληπτικά μέτρα για το άγχος στις ΜΜΕ 1. Εισαγωγή 1.1. Γενική εισαγωγή στο εργασιακό άγχος Η φύση της εργασιακής ζωής έχει αλλάξει σημαντικά κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Στις

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ, ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 1 ο μάθημα Διδάσκουσα Δήμητρα Ιορδάνογλου ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ Η εξελικτική πορεία της νοημοσύνης. Από το IQ στο EQ και στο SQ. Από τον Δαρβίνο στο ανερχόμενο πεδίο

Διαβάστε περισσότερα

Τσικολάτας Α. (2011) Συναισθηματική Νοημοσύνη. Πάτρα.

Τσικολάτας Α. (2011) Συναισθηματική Νοημοσύνη. Πάτρα. Τσικολάτας Α. (2011) Συναισθηματική Νοημοσύνη. Πάτρα tsikolatas@gmail.com 3 2 1 I.Q. & E.I. * ΝΟΗΤΙΚΗ ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ* & *ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ * Τσικολάτας Α. (2011) Συναισθηματική Νοημοσύνη. Πάτρα tsikolatas@gmail.com

Διαβάστε περισσότερα

Οι δεξιότητες πέρα από τη χαρισματικότητα

Οι δεξιότητες πέρα από τη χαρισματικότητα Οι δεξιότητες πέρα από τη χαρισματικότητα Βίκη Παυλίδη Εκπαιδευτική Ψυχολόγος, ΜΑ,MSc Τμήμα Συμβουλευτικής & Ψυχολογίας Εκπαιδευτήρια Γείτονα Χαρακτηριστικά της χαρισματικότητας Γνωστικές Δεξιότητες Τρόποι

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα_SPA. Πρόληψη άγχους στους Εκπαιδευτικούς οργανισμούς

Πρόγραμμα_SPA. Πρόληψη άγχους στους Εκπαιδευτικούς οργανισμούς Πρόγραμμα: Πρόληψη άγχους στους Εκπαιδευτικούς οργανισμούς 1. Εισαγωγή 1.1. Γενική εισαγωγή στο εργασιακό άγχος Η φύση της εργασιακής ζωής έχει αλλάξει σημαντικά κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών.

Διαβάστε περισσότερα

The Jobbies. 14ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Project Β τριμήνου «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα. Βάκουλης Παναγιώτης.

The Jobbies. 14ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Project Β τριμήνου «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα. Βάκουλης Παναγιώτης. The Jobbies 1ο ΓΕΛ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Project Β τριμήνου 2013-201 «Το επάγγελμα που επιλέγω» Αντωνιάδου Δέσποινα Βάκουλης Παναγιώτης Δοξάκης Δημήτρης Δρούγκας Στάθης Καρβουνίδης Χάρης Η επιρροή που ασκούν οι

Διαβάστε περισσότερα

Οι γνώμες είναι πολλές

Οι γνώμες είναι πολλές Η Ψυχολογία στη Φυσική Αγωγή στο πλαίσιο του σχολικού περιβάλλοντος ΚασταμονίτηςΚωνσταντίνος Ψυχολόγος Οι γνώμες είναι πολλές Πολλές είναι οι γνώμες στο τι προσφέρει τελικά ο αθλητισμός στην παιδική ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου

Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Βασίλειος Κωτούλας vaskotoulas@sch.gr h=p://dipe.kar.sch.gr/grss Αρχαιολογικό Μουσείο Καρδίτσας Μάθηση & Εξερεύνηση στο περιβάλλον του Μουσείου Η Δομή της εισήγησης 1 2 3 Δυο λόγια για Στόχοι των Ερευνητική

Διαβάστε περισσότερα

Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory

Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory Κοινωνιογνωστική θεωρία Social Cognitive Theory Πακλατζόγλου Σοφία Μουράτογλου Νικόλαος Καρολίδου Σωτηρία Παζάρσκη Γεωργία Γιολάντα ΠΕΣΥΠ 3 Απριλίου 2017 Θεσσαλονίκη Η μάθηση είναι διαδικασία πρόσκτησης

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά με νοητική ανεπάρκεια μέσα από το παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους: ένα πιλοτικό πρόγραμμα παρέμβασης

Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά με νοητική ανεπάρκεια μέσα από το παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους: ένα πιλοτικό πρόγραμμα παρέμβασης Ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων σε παιδιά με νοητική ανεπάρκεια μέσα από το παιχνίδι με τους συνομηλίκους τους: ένα πιλοτικό πρόγραμμα παρέμβασης Γ. Μπάρμπας Ε. Γκιργκινούδη θεωρητικό πλαίσιο βασικός πυρήνας

Διαβάστε περισσότερα

Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας

Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας 1 2 Η ιδέα διεξαγωγής έρευνας με χρήση ερωτηματολογίου δόθηκε από τη δημοσιογραφική ομάδα του Σχολείου μας, η οποία στα πλαίσια έκδοσης της Εφημερίδας μας, διεξήγαγε έρευνα ανάμεσα στους συμμαθητές μας.

Διαβάστε περισσότερα

«Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο σχολείο» H προαγωγή της συναισθηματικής νοημοσύνης ως μέσο πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας

«Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο σχολείο» H προαγωγή της συναισθηματικής νοημοσύνης ως μέσο πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας «Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο σχολείο» H προαγωγή της συναισθηματικής νοημοσύνης ως μέσο πρόληψης της νεανικής παραβατικότητας Γιατί τα παιδιά γίνονται επιθετικά; H νευροβιολογία δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

PsychologyNow Team. Μέρος Β. (τελευταίο) Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τα ανθεκτικά παιδιά;

PsychologyNow Team. Μέρος Β. (τελευταίο) Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τα ανθεκτικά παιδιά; PsychologyNow Team Μέρος Β (τελευταίο) Τι είναι αυτό που ξεχωρίζει τα ανθεκτικά παιδιά; Το 1989 μια αναπτυξιακή ψυχολόγος, με το όνομα Emmy Werner, δημοσίευσε τα αποτελέσματα μιας έρευνας τριάντα δύο ετών.

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών

Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Ο ρόλος της οικογένειας στις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές των μαθητών Η οικογένεια είναι το κατ εξοχήν περιβάλλον στο οποίο ζει, αναπτύσσεται και διαμορφώνεται το παιδί. Αντιλαμβάνεται λοιπόν

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαίδευση Ενηλίκων: Εμπειρίες και Δράσεις ΑΘΗΝΑ, Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2015

Εκπαίδευση Ενηλίκων: Εμπειρίες και Δράσεις ΑΘΗΝΑ, Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2015 Εκπαίδευση Ενηλίκων: Εμπειρίες και Δράσεις ΑΘΗΝΑ, Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2015 Μάθηση και γνώση: μια συνεχής και καθοριστική αλληλοεπίδραση Αντώνης Λιοναράκης Στην παρουσίαση που θα ακολουθήσει θα μιλήσουμε

Διαβάστε περισσότερα

Το παιχνίδι της χαράς

Το παιχνίδι της χαράς Ανοιχτό πρόγραμμα εκπαίδευσης Κατερίνα Πουλέα Παιδαγωγός Το παιχνίδι της χαράς Το παιχνίδι της χαράς Αετιδέων 15 & Βουτσινά Χολαργός 6944 773597 Ανοιχτό πρόγραμμα εκπαίδευσης Το Παιδαγωγικό Κέντρο Προσχολικής

Διαβάστε περισσότερα

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών

«Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + «Οικογένεια σε Κρίση Διαχείριση της Απώλειας». Δρ. Μάγια Αλιβιζάτου Ψυχολόγος / Διασχολική Συντονίστρια Ψυχοπαιδαγωγικών Τμημάτων Κολλεγίου Αθηνών + Απώλεια ονομάζουμε κάθε στέρηση, κάθε αποχωρισμό από

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ

Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΣΕ ΤΑΞΕΙΣ ΜΕ ΠΟΛΥΜΟΡΦΟ ΜΑΘΗΤΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Η υφιστάμενη κατάσταση καταπίεση από τον κοινωνικό τους περίγυρο απαιτήσεις του σχολικού περιβάλλοντος Όλο και περισσότεροι

Διαβάστε περισσότερα

Το μάθημα της Τεχνολογία ευκαιρία μεταγνωστικής ανάπτυξης

Το μάθημα της Τεχνολογία ευκαιρία μεταγνωστικής ανάπτυξης Το μάθημα της Τεχνολογία ευκαιρία μεταγνωστικής ανάπτυξης Χρυσούλα Λαλαζήση Σχολική Σύμβουλος Δ/μιας Eκπ/σης Αρχιτεκτόνων-Πολιτικών Μηχανικών και Τοπογράφων Μηχανικών chrlalazisi@gmail.com Πως μαθαίνουμε;

Διαβάστε περισσότερα

Συναισθηματική Νοημοσύνη

Συναισθηματική Νοημοσύνη Πρόγραμμα εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης E-Learning Συναισθηματική Νοημοσύνη E-learning Οδηγός Σπουδών Το πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ( e-learning ) του Πανεπιστημίου Πειραιά του Τμήματος Οικονομικής

Διαβάστε περισσότερα

Στόχοι ομάδας. Σωστή οργάνωση Καλή συνεργασία Επιμέλεια Συγκέντρωση υλικού Επιτυχία της εργασίας Καλύτερη γνωριμία με τους συμμαθητές μας

Στόχοι ομάδας. Σωστή οργάνωση Καλή συνεργασία Επιμέλεια Συγκέντρωση υλικού Επιτυχία της εργασίας Καλύτερη γνωριμία με τους συμμαθητές μας PROJECT ΟΜΑΔΑ 2 Στόχοι ομάδας Σωστή οργάνωση Καλή συνεργασία Επιμέλεια Συγκέντρωση υλικού Επιτυχία της εργασίας Καλύτερη γνωριμία με τους συμμαθητές μας Σκοπός της ομάδας Με την εργασία αυτή θέλουμε να

Διαβάστε περισσότερα

Ενσωµάτωση κοινωνικο-ηθικών στόχων στο µάθηµα της Φυσικής Αγωγής Εισηγήτρια: ΜουρατίδουΚατερίνα Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ Σερρών katemou@phed-sr.auth.gr Σύγχρονα φαινόµενα στις αυλές των σχολείων Επιθετικότητα

Διαβάστε περισσότερα

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών

4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών 4.2 Μελέτη Επίδρασης Επεξηγηματικών Μεταβλητών Στο προηγούμενο κεφάλαιο (4.1) παρουσιάστηκαν τα βασικά αποτελέσματα της έρευνάς μας σχετικά με την άποψη, στάση και αντίληψη των μαθητών γύρω από θέματα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες

ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικε ς πληροφορι ες ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΑΥΤΙΣΤΙΚΟΥ ΦΑΣΜΑΤΟΣ: Βασικες πληροφοριες Πέτρος Γαλάνης Δρ. ΕΚΠΑ, Δάσκαλος Ε.Α. (ΚΕ.Δ.Δ.Υ. Δ Αθήνας) Τι είναι η Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ); Ο όρος «Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος» (ΔΑΦ)

Διαβάστε περισσότερα

21/02/17. Μετρήσεις. Μετρήσεις. Μετρήσεις ΕΠΑ 604: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ & ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

21/02/17. Μετρήσεις. Μετρήσεις. Μετρήσεις ΕΠΑ 604: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ & ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΕΠΑ 604: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ & ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΑΓΩΓΗ 02_ Εισαγωγή στην αξιολόγηση και τις μετρήσεις στην προσχολική ηλικία Μετρήσεις Η μέτρηση είναι η αριθμητική απόδοση ενός χαρακτηριστικού Π.χ. καλός

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την 1 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την παλαιότερη γνώση τους, σημειώνουν λεπτομέρειες, παρακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ. ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΛΕΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΜΗ ΛΕΚΤΙΚΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 3. Δημιουργία και Βελτίωση Κοινωνικού Εαυτού ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΑ: 3.2. Ανάπτυξη Κοινωνικών Δεξιοτήτων και Σχέσεων ΤΑΞΗ: Α Γυμνασίου ΧΡΟΝΟΣ: 1 διδακτική περίοδος

Διαβάστε περισσότερα

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις

Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Λαµβάνοντας τη διάγνωση: συναισθήµατα και αντιδράσεις Πιθανότατα αισθάνεστε πολύ αναστατωµένοι αφού λάβατε µια διάγνωση καρκίνου. Συνήθως είναι δύσκολο να αποδεχθείτε τη διάγνωση αµέσως και αυτό είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ Τερψιχόρη Γκιόκα Μέλος ΠΟΔ Αττικής Η «Συμβουλευτική Ψυχολογία» είναι ο εφαρμοσμένος κλάδος της Ψυχολογίας, ο οποίος διευκολύνει την δια βίου προσωπική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Αίαντος 3, 15235 Βριλήσσια Τηλ. 210-8063665, 6129290, Fax 210-8062113, e-mail: info@ergastirio.eu Site: www.ergastirio.eu Εισαγωγικό Πρόγραμμα σε Βασικές Έννοιες

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας

Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων & Προσχολικής Αγωγής Συντονίστρια: Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Σιδηροπούλου Τρυφαίνη [ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ] «Παιδαγωγικά μέσω Καινοτόμων

Διαβάστε περισσότερα

ΗΘΙΚΗ & ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ & ΣΤΗΝ Φ.Α.

ΗΘΙΚΗ & ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ & ΣΤΗΝ Φ.Α. ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΗΘΙΚΗ & ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ & ΣΤΗΝ Φ.Α. Μορέλα Έρη, PhD Ορισμοί Ηθική: σύνολο αρχών που ορίζουν τι είναι σωστό και

Διαβάστε περισσότερα

Γυμνάσιο Πολεμιδιών

Γυμνάσιο Πολεμιδιών Γυμνάσιο Πολεμιδιών 2016-2017 Εμείς και οι μαθητές μας Οι εκπαιδευτικοί του Σχολείου μας δήλωσαν στην αρχή της σχολικής χρονιάς ότι το μείζον ζήτημα που τους απασχολεί σε σχέση με τη Σχολική μονάδα και

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ. Άννα Κουκά

ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ. Άννα Κουκά ΘΕΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΕΡΩΤΗΣΕΩΝ Άννα Κουκά Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών. Μετρήσεις. Σημαντικές παρατηρήσεις Γενικός ορισμός με πρακτικά κριτήρια Αξιολόγηση είναι η απόδοση μιας ορισμένης

Διαβάστε περισσότερα

C A R E E R H O G A N D E V E L O P ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ. Έκθεση για: Jane Doe ID: HB290576

C A R E E R H O G A N D E V E L O P ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ. Έκθεση για: Jane Doe ID: HB290576 S E L E C T D E V E L O P L E A D H O G A N D E V E L O P C A R E E R ΟΔΗΓΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ Έκθεση για: Jane Doe ID: HB290576 Ημερομηνία: 07 Μαρτίου, 2013 2 0

Διαβάστε περισσότερα

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων

Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Η δραματοθεραπεία στην εκπαίδευση ενηλίκων Στη δραματοθεραπεία εκδραματίζονται σκηνές και γεγονότα της ζωής στην προσωπική παράσταση του καθενός, με την ασφάλεια που προσφέρουν οι μορφές τέχνης που χρησιμοποιούνται,

Διαβάστε περισσότερα

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις

14 Δυσκολίες μάθησης για την ανάπτυξη των παιδιών, αλλά και της εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες και αιτιολογίες για τις ΠΡΟΛΟΓΟΣ Οι δυσκολίες μάθησης των παιδιών συνεχίζουν να απασχολούν όλους όσοι ασχολούνται με την ανάπτυξη των παιδιών και με την εκπαίδευση. Τους εκπαιδευτικούς, οι οποίοι, μέσα στην τάξη τους, βρίσκονται

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγός εκπαιδευτή. Ενότητα κατάρτισης. Ένταξη και αποδοχή. Επιμέλεια Miguel Santos. Συγγραφείς Stefano Cobello Roberto Grison Maria Rosa Aldrighetti

Οδηγός εκπαιδευτή. Ενότητα κατάρτισης. Ένταξη και αποδοχή. Επιμέλεια Miguel Santos. Συγγραφείς Stefano Cobello Roberto Grison Maria Rosa Aldrighetti Οδηγός εκπαιδευτή Ενότητα κατάρτισης Ένταξη και αποδοχή Επιμέλεια Miguel Santos Συγγραφείς Stefano Cobello Roberto Grison Maria Rosa Aldrighetti 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ενότητα κατάρτισης για γονείς και

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ. το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ. @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ! Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ το ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ @ Επιστήμες της αγωγής Διευθυντής Μιχάλης Κασσωτάκης ί>ηγο^η 26 Επιστήμες της Αγωγής 26 ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ ΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

Οργανωτική Θεωρία και Οργανωσιακή Συμπεριφορά

Οργανωτική Θεωρία και Οργανωσιακή Συμπεριφορά ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Οργανωτική Θεωρία και Οργανωσιακή Συμπεριφορά Ενότητα 2: Προσωπικά Χαρακτηριστικά Ευγενία Πετρίδου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση

Μεταγνωστικές διεργασίες και αυτο-ρύθμιση Πρόλογος Tα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια υπάρχουν δύο έννοιες που κυριαρχούν διεθνώς στο ψυχολογικό και εκπαιδευτικό λεξιλόγιο: το μεταγιγνώσκειν και η αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση. Παρά την ευρεία χρήση

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΕΦΗΒΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΕΦΗΒΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ 2 ο ΕΠΑΛ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2009-2010 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ: ΕΦΗΒΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Ροντογιάννη Ελένη, Φιλόλογος Ντάρδας Αθανάσιος, Μαθηματικός ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Αντεκελίδου

Διαβάστε περισσότερα

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -www.manolisischakis.gr για περισσότερη εκπαίδευση

Μανώλης Ισχάκης - Πνευματικά δικαιώματα -www.manolisischakis.gr για περισσότερη εκπαίδευση 1 Τέταρτο Μάθημα Οδηγός Δραστηριότητας Επισκόπηση... 3 Περίληψη... 3-5 Ώρα για δράση... 6-14 Σημειώσεις... 15 2 Μάθημα Πέμπτο- Επισκόπηση Σε αυτό το μάθημα θα μάθεις πώς να διαχειριστείς την λεπτή γραμμή

Διαβάστε περισσότερα

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας;

Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Για τους γονείς και όχι μόνο από το Τι μαθησιακός τύπος είναι το παιδί σας; Ακουστικός, οπτικός ή μήπως σφαιρικός; Ανακαλύψτε ποιος είναι ο μαθησιακός τύπος του παιδιού σας, δηλαδή με ποιο τρόπο μαθαίνει

Διαβάστε περισσότερα

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α.

Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Ελένη Μοσχοβάκη Σχολική Σύμβουλος 47ης Περιφέρειας Π.Α. Τι θα Δούμε. Γιατί αλλάζει το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Παιδαγωγικό πλαίσιο του νέου Α.Π.Σ. Αρχές του νέου Α.Π.Σ. Μαθησιακές περιοχές του νέου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ»

ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» ΜΕΘΟΔΟΙ & ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΑΚΡΟΑΣΗΣ ΙΙ «ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ: ΣΧΕΣΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΟΜΕΝΟΥ» Δρ. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΓΙΩΤΣΙΔΗ (PhD, MSc, MA) Κλινικός & Συμβουλευτικός Ψυχολόγος 1 ΔΟΜΗ ΔΙΑΛΕΞΗΣ Ορισμοί, οφέλη,

Διαβάστε περισσότερα

«Η επίδραση της συναισθηματικής νοημοσύνης στη βελτίωση των ομάδων εργασίας : Η περίπτωση του Δημοσίου Τομέα (Ε.Κ.Δ.Δ.Α.)»

«Η επίδραση της συναισθηματικής νοημοσύνης στη βελτίωση των ομάδων εργασίας : Η περίπτωση του Δημοσίου Τομέα (Ε.Κ.Δ.Δ.Α.)» Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Διεθνής Διοικητική των Επιχειρήσεων «Η επίδραση της συναισθηματικής νοημοσύνης στη βελτίωση των ομάδων εργασίας : Η περίπτωση του Δημοσίου Τομέα

Διαβάστε περισσότερα

Κλίµα παρακίνησης στο µάθηµα της Φ.Α. και υγιεινές συµπεριφορές

Κλίµα παρακίνησης στο µάθηµα της Φ.Α. και υγιεινές συµπεριφορές Κλίµα παρακίνησης στο µάθηµα της Φ.Α. και υγιεινές συµπεριφορές Γιάννης Θεοδωράκης Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Θέµατα που θα συζητηθούν Τι είναι το κλίµα παρακίνησης Ποιο είναι το θεωρητικό σχήµα µέσα από το

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες

Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες Διαπολιτισμική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία με μετανάστες Πολιτισμική επίγνωση Διαπολιτισμική ενσυναίσθηση Πολιτισμική επάρκεια Πολιτισμική ενδυνάμωση Διαπολιτισμική διαμεσολάβηση Παράγοντες κινδύνου

Διαβάστε περισσότερα