Ποιοτική αναβάθµιση της εκπαίδευσης

Transcript

1 Ποιοτική αναβάθµιση της εκπαίδευσης (από Παναγιώτα Παρασκευά, Ε Ε) Πώς διαγράφεται το εκπαιδευτικό συγκείµενο της σηµερινής εποχής Τρεις παράµετροι συνθέτουν το εκπαιδευτικό συγκείµενο της σηµερινής εποχής: Α. Γνωσιολογική επανάσταση Β. Τεχνολογική πρόοδος και Γ. Ένταξη στην Ευρώπη Α. Γνωσιολογική επανάσταση ή Έκρηξη γνώσεων Ο ρυθµός πολλαπλασιασµού της γνώσης είναι ασύλληπτος. Η έκρηξη των γνώσεων ή γνωσιολογική επανάσταση που παρατηρείται στις µέρες µας, δηµιουργεί έντονο προβληµατισµό. Το έργο του εκπαιδευτικού είναι δυσκολότερο σήµερα που ο κόσµος συνεχώς µεταβάλλεται. Με το άνοιγµα της εκπαίδευσης και προς τα πάνω και προς τα κάτω, το εύρος των γνωστικών επιπέδων, ενδιαφερόντων και αξιών των µαθητών διευρύνεται. Ταυτόχρονα η διακίνηση των πληθυσµών αυξάνει τη διαφορετικότητα, καθιστώντας το έργο του εκπαιδευτικού πολυπλοκότερο. Ο εκπαιδευτικός προβληµατίζεται: Πόσες γνώσεις είναι δυνατό να προσφέρει στους µαθητές Ποιες γνώσεις έχουν προτεραιότητα και πώς θα γίνει η επιλογή Μπροστά σ αυτά τα ερωτηµατικά, γίνεται αντιληπτό, πως οδηγούµαστε στη διέξοδο της διαφοροποίησης του πρωταρχικού στόχου της εκπαίδευσης, που ήταν η παροχή γνώσεων. Εστιάζουµε την προσοχή µας, όχι στην ποσότητα αλλά στη δυνατότητα πρόσκτησης των γνώσεων από τον ίδιο το µαθητή. ηλαδή, όχι τι να µαθαίνουν οι µαθητές, αλλά πώς να µαθαίνουν. Ζητούµενο είναι η ανάπτυξη της ικανότητας αυτοµόρφωσης των µαθητών, ώστε να µπορούν και να θέλουν, όχι µόνο να αποκτήσουν γνώση, αλλά και να ανακαλύπτουν νέα γνώση, µέσα από µια ανεξάρτητη προσωπική µάθηση, σε όλη τους τη ζωή. Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, θα πρέπει να µελετήσουµε σοβαρά τους τέσσερις πυλώνες της εκπαίδευσης (έκθεση Delors) όπου οι εκπαιδευτικοί καλούνται να βοηθήσουν τους µαθητές τους να αποκτήσουν τις δεξιότητες πώς να µαθαίνουν (Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση, για να µπορώ να επωφεληθώ από τις ευκαιρίες που η εκπαίδευση προσφέρει σ όλη τη διάρκεια της ζωής) πώς να ενεργούν (απόκτηση δεξιοτήτων που να καθιστούν τους ανθρώπους ικανούς να αντιµετωπίζουν ποικιλία καταστάσεων και να εργάζονται οµαδικά)

2 πώς να συµβιώνουν µε τους άλλους ( ικανότητα κατανόησης των άλλων, σεβασµός της ιστορίας και όλων των πνευµατικών τους αξιών, αναγνώριση της αλληλεξάρτησής µας από τους άλλους για αντιµετώπιση των κινδύνων του µέλλοντος) πώς να υπάρχουν σαν ελεύθεροι άνθρωποι (πνευµατική ανεξαρτησία και κριτική ικανότητα εναρµονισµένη µε µια ισχυρή αίσθηση προσωπικής ευθύνης για ανάπτυξη των κοινών στόχων) Να ζουν δηλαδή, σαν άτοµα υπεύθυνα, δηµιουργικά, δραστήρια µέλη (ζωντανά κύτταρα) της κοινωνίας σε µια προσπάθεια αυτοπραγµάτωσης. Για να µάθουν οι µαθητές πώς να µαθαίνουν και έτσι να είναι σε θέση να συνεχίζουν την αυτοµόρφωσή τους, παίρνοντας από την άπειρη γνώση αυτό που τους ενδιαφέρει και το θεωρούν χρήσιµο, θα πρέπει να βοηθηθούν να αναπτύξουν µεταγνωστικές δεξιότητες. Μεταγνώση (κατά τον Brown) είναι η ικανότητα του ατόµου να αξιολογεί και να ελέγχει και το αποτέλεσµα και τη διαδικασία κάθε µαθησιακής ενέργειας. Το ίδιο το άτοµο ερωτά τον εαυτό του την ώρα που προσπαθεί να κατακτήσει τη γνώση: Τι έµαθα, γιατί δεν το έµαθα, πώς µπορώ να το µάθω, δηλαδή, αναπτύσσει µια ενεργητική στάση την ώρα της µελέτης. Εκπαίδευση και επιµόρφωση των εκπαιδευτικών Είναι πλέον αποδεκτό ότι η ποιότητα του εκπαιδευτικού επηρεάζει την ποιότητα της παρεχόµενης εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών υπήρξε διαχρονικά θεµελιακή ιδέα σε κάθε εκπαιδευτικό σύστηµα. (Jan Monet & Jacks Delors) Η συνεχής επιµόρφωση των εκπαιδευτικών καθίσταται αναγκαίο χαρακτηριστικό της ποιότητας κάθε εκπαιδευτικού συστήµατος, αφού οι γνώσεις συνεχώς πολλαπλασιάζονται και η τεχνολογική επανάσταση εισέβαλε στην εκπαίδευση. Οι δείκτες ποιότητας της εκπαίδευσης που προτάθηκαν από το Συµβούλιο της Ευρώπης το 2000 αναφέρουν σαν ένα από τους δείκτες «Μόρφωση και Επιµόρφωση: Αναγκαία η διαρκής επιµόρφωση των εκπαιδευτικών». Και οι δείκτες που προτάθηκαν το 2002 για τη δια βίου εκπαίδευση εστιάζουν την προσοχή τους στη «συνεχή επιµόρφωση των εκπαιδευτικών».

3 Ρόλος των εκπαιδευτικών Ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν είναι να βάλει µέσα στο µανθάνοντα τη γνώση, αλλά να καθοδηγήσει (το µανθάνοντα) να την αποκτήσει µέσα από ενεργό συµµετοχή (όπως ο Σωκράτης στο διάλογο «ΜΕΝΩΝ»). Ο σύγχρονος κονστρακτιβισµός µιλά για οικοδόµηση της νέας ύλης πάνω στην ήδη υπάρχουσα. Ο εκπαιδευτικός σήµερα από µεταφορέας της γνώσης, γίνεται καταλύτης για απόκτηση της γνώσης. Η µετάδοση γνώσης από τον εκπαιδευτικό υποκαθίσταται από την πρόσκτηση γνώσης από το µανθάνοντα. Ο σύγχρονος εκπαιδευτικός επιλέγει πυρηνικές γνώσεις του γνωστικού του αντικειµένου και προσπαθεί, µέσα από ενεργητική µάθηση, να βοηθήσει το µανθάνοντα να εµβαθύνει στη γνώση και να τη µετουσιώσει σε δύναµη αέναης κατάκτησης της γνώσης. Αποδεκτές προσδοκίες από ένα εκπαιδευτικό Ένας καλός εκπαιδευτικός πρέπει: - να κατέχει το γνωστικό του αντικείµενο - να διδάσκει αποτελεσµατικά - να αναπτύσσει καλές διαπροσωπικές σχέσεις (να επικοινωνεί αποτελεσµατικά) Η παιδαγωγική κατάρτιση αποτελεί σήµερα τον τρίτο άξονα που έχει προστεθεί σε κείνο της γνώσης του αντικειµένου και της άσκησης στη διδασκαλία, για την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης του εκπαιδευτικού, Η διδακτική ικανότητα αναφέρεται στην ικανότητα του εκπαιδευτικού να εµβαθύνει στο γνωστικό του αντικείµενο, να το µετασχηµατίζει και να το µεταπλάθει σε µορφές που υποβοηθούν στην κατανόηση από µέρους των παιδιών. Ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της κατάρτισής του: - βιώνει τη φιλοσοφία και τη µεθοδολογία της ενεργητικής µάθησης - ασκείται σε αυτοέλεγχο και αυτοαξιολόγηση. - στοχάζεται, ερευνά, κρίνει και αξιολογεί τόσο την πορεία όσο και τα αποτελέσµατα. - έχεται ανατροφοδότηση και διαφοροποιεί την επανάδρασή του. - εµπλέκεται σε έρευνα δράσης και αξιοποιεί τα αποτελέσµατα για δική του βελτίωση.

4 Η έµφαση δίνεται στον εκπαιδευτικό στοχαστή, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να αξιολογεί και να αναλύει την εκπαιδευτική του συµπεριφορά (Wilfred Carr, 2004) Η στοχαστικοκριτική προσέγγιση, η ερευνητική δράση και η συνεχής αυτοαξιολόγηση µετατρέπουν τον εκπαιδευτικό σε αληθινό επαγγελµατία. Η επιµόρφωση έρχεται να ολοκληρώσει και να εκσυγχρονίσει την εκπαίδευση του δασκάλου (ένεκα των διαρκών αλλαγών που συµβαίνουν διεθνώς στις γνώσεις, στις µεθόδους, στην τεχνολογία). Αυτή για να είναι αποτελεσµατική πρέπει: - να υπηρετεί τις πραγµατικές ανάγκες του δασκάλου - να προσφέρεται µε αποτελεσµατικό τρόπο - να αξιολογείται, ώστε να γίνεται ανατροφοδότηση και επανάδραση, δηλαδή αλλαγή στην παιδαγωγική του δράση. Η επιµόρφωση µε την έννοια της συνεχούς ανάπτυξης, θεωρεί τον εκπαιδευτικό ως δρων συνυποκείµενο στην προσπάθεια αυτοβελτίωσής του και τη σχολική µονάδα ως το φυσικό χώρο στον οποίο αναπτύσσονται και υιοθετούνται τρόποι επαγγελµατικής συµπεριφοράς. Μπροστά σ αυτά τα δεδοµένα προβάλλει επιτακτικά η ανάγκη της συνεχούς επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών, ώστε να µπορούν να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του παρόντος και πολύ περισσότερο του µέλλοντος. Ένας από τους στόχους της επιµόρφωσης στον ευρωπαϊκό κόσµο είναι να προσφέρει στους εκπαιδευτικούς το απαραίτητο εκπαιδευτικό συµπλήρωµα της βασικής τους εκπαίδευσης, δίνοντας έµφαση στις πυρηνικές γνώσεις που πρέπει να µεταδοθούν στους µαθητές (δελτίο ΠΙΚ, Σεπτεµβρίου-Οκτωβρίου 2004, σελ 7). Ο εκπαιδευτικός καλείται να διαχειριστεί τη δυναµική της οµάδας µικτής ικανότητας και να υποστηρίζει τη µάθηση για όλους τους µαθητές, λαµβάνοντας υπόψη τις αλλαγές στο µαθητικό πληθυσµό και την εκπαίδευση γενικά, καθώς επίσης και την ανάπτυξη των τεχνολογιών. Απαιτείται ακόµα ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών στις ανάγκες των ειδικών οµάδων πληθυσµού (µειονοτήτων). Αναµένεται σύντοµα, ο εκπαιδευτικός να µπορεί να ικανοποιεί τους ακόλουθους δείκτες της Ευρώπης. Σύνδεση θεωρίας-πράξης ιεξαγωγή έρευνας δράσης Χρήση διαδικασιών αναστοχασµού και επανάδρασης Χρήση ποικιλίας µεθόδων διδασκαλίας Ανάπτυξη συνεργασιών που υποβοηθούν την ενεργητική µάθηση Η επιµόρφωση των σύγχρονων εκπαιδευτικών περιγράφεται µε τα εξής χαρακτηριστικά : Συνεχής Υποχρεωτική Ευέλικτη Προωθεί την καινοτοµία και Να διέπεται από έγκυρη και αξιόπιστη αξιολογική κρίση.

5 Η ανάπτυξη ερευνητικής δραστηριότητας µέσα στο σχολείο µπορεί να αποτελέσει τη δυναµική για αλλαγή και για εφαρµογή εξειδικευµένων προγραµµάτων επιµόρφωσης µέσα από παρέµβαση, τα οποία θα στοχεύουν στην προσωπική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών και συνεπώς, στην αναβάθµιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήµατος (Fullan, 1993a,b). Γίνεται φανερό ότι ο ακρογωνιαίος λίθος για την ποιοτική αναβάθµιση του εκπαιδευτικού συστήµατος είναι και πάλιν ο εκπαιδευτικός και προς αυτή την πλευρά πρέπει να εστιάσουµε τις προσπάθειές µας. Ο Jacks Delors (1996) υπέδειξε ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού θα γίνεται ολοένα και πιο σηµαντικός, αφού αυτός αναµένεται να ενεργεί ως καταλύτης της αλλαγής και ως φορέας της αλληλοκατανόησης των ανθρώπων. Η αναβάθµιση της εκπαίδευσης-επιµόρφωσης των εκπαιδευτικών έχει άµεση και θετική επίδραση στην ποιότητα της εκπαίδευσης (Θεοφιλίδης 2003, Εκπαίδευση εκπαιδευτικών και ποιότητα στην εκπαίδευση). Έργο µας είναι η ολοκλήρωση της κατάρτισης του εκπαιδευτικού µε επιµόρφωση, ώστε να παραµένει σύγχρονος και αποτελεσµατικός. Αποτελεσµατικός εκπαιδευτικός είναι αυτός που κατόρθωσε να µετακινηθεί από το µοντέλο µετάδοσης της γνώσης στο µοντέλο οικοδόµησής της, και ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν είναι να γεµίσει µε γνώσεις το άδειο κεφάλι των µαθητών του, αλλά να τους µάθει πώς µια ολόκληρη ζωή θ ανακαλύπτουν τη γνώση. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τη διαφορετικότητα του κάθε µαθητή, να διαπιστώσουν τη µορφή νοηµοσύνης του, να διαγνώνουν το µαθησιακό του στιλ και να το βοηθούν να αξιοποιεί στο έπακρο όλες τις κρυµµένες µέσα του ικανότητες. Να αποδεχτούν αυτό που η σύγχρονη παιδαγωγική υποστηρίζει ότι, όλοι οι µαθητές µπορούν να µάθουν, ακόµη και οι πιο αδύνατοι και ότι στα παιδαγωγικά δεν υπάρχει η λέξη αποτυχία αλλά η καθυστερηµένη επιτυχία. Να καλλιεργήσουν, επίσης, στους µαθητές θετικές στάσεις απέναντι στη µάθηση (τη διά βίου µάθηση). Να εφαρµόσουν αποτελεσµατικά σύγχρονες µεθόδους διδασκαλίας. Πηγές οι οποίες προσφέρουν επιµόρφωση Θα εστιάσουµε την προσοχή µας σ αυτή την παράµετρο (την επιµόρφωση) και θα εργαστούµε και από το επίπεδο του Υπουργείου (ΠΙΚ, Ε Ε) και από το επίπεδο της σχολικής µονάδας για να την προωθήσουµε. Θα σχεδιάσουµε συνεδρίες και συνέδρια, σεµινάρια και δειγµατικά µαθήµατα, ανταλλαγή τµηµάτων και παρακολούθηση της εργασίας των συναδέλφων, διαλέξεις σε παιδαγωγικές συνεδρίες στη σχολική µονάδα, ώστε να µπορέσει ο εκπαιδευτικός να µετακινηθεί προς νέες προσεγγίσεις, χρησιµοποιώντας παράλληλα και τις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία.

6 Θέµατα επιµόρφωσης Θα πρέπει επίσης να µας απασχολήσουν θέµατα στην επιµόρφωση που άπτονται: - της πρόληψης της αποτυχίας (προσφέροντας ατοµικές ευκαιρίες επιτυχίας), - της καλλιέργειας της θετικής αυτοεικόνας των παιδιών ώστε να εκτιµούν αυτό που είναι, - του σεβασµού της προσωπικότητάς του παιδιού (χρησιµοποιώντας σωστή/κόσµια φρασεολογία) - του χειρισµού του παιδιού µε τέτοιο τρόπο ώστε να του επιτρέπει να προσδοκά, να ελπίζει, να οραµατίζεται το µέλλον του Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να αναπτύξουν στους µαθητές δεξιότητες πρόσβασης στις γνώσεις και δεξιότητες συνεργασίας και αποδοχής της διαφορετικότητας. Η µετωπική διδασκαλία (δασκαλοκεντρική) ως η µοναδική µέθοδος διδασκαλίας θα πρέπει να αντικατασταθεί από άλλες µεθόδους παιδοκεντρικές, όπως η διερεύνηση, η λύση προβλήµατος, η υπόδυση ρόλου, οι οµαδικές εργασίες (projects) η διαθεµατική προσέγγιση σε µια προσπάθεια αξιοποίησης της συλλογικής νοηµοσύνης. Η οργάνωση της τάξης θα πρέπει να εγκαταλείψει τη λεωφορειακή µορφή. Θα οδηγηθεί προς την οµαδική, τη συνεργατική, τη συνεταιριστική, δίνοντας δυνατότητες στους µαθητές να αποκτήσουν τις απαραίτητες δεξιότητες γι αυτή τη συνεργασία. Β. Τεχνολογική επανάσταση Οι τεράστιες δυνατότητες που παρέχει η τεχνολογία πρέπει να αξιοποιηθούν στη διαδικασία της διδασκαλίας. Τα πολυµέσα γενικά δίνουν απεριόριστες δυνατότητες τόσο στο διδάσκοντα όσο και στο µαθητή. Παρέχουν εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες, παρουσιάζουν την ύλη µε εποπτικό τρόπο, παρέχουν ισότητα ευκαιριών και για τους µαθητές της υπαίθρου, παρέχουν τη δυνατότητα για εξατοµικευµένη διδασκαλία και µάθηση, για συνεργατική διδασκαλία και ανατροφοδότηση. Ένα πληροφορηµένο και τεχνολογικά αλφαβητισµένο πρόσωπο, σύµφωνα µε τον Delors, είναι ενταγµένο στην εποχή του, παρακολουθεί το ρυθµό της ζωής, γίνεται ενεργός πολίτης, αξιοποιεί τις δυνατότητες της τεχνολογίας και αντιµετωπίζει τις προκλήσεις που δηµιουργεί η κοινωνία της γνώσης. Η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών, η αγορά και η δηµιουργία κατάλληλων προγραµµάτων, η εφαρµογή σύγχρονων µεθόδων διδασκαλίας και η ανάθεση εργασιών στους µαθητές, που προϋποθέτουν τη χρήση των πολυµέσων, µπορεί να προωθήσει την επίτευξη του στόχου αυτού. Γ. Η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε Με την ένταξη της Κύπρου σε µια πολυεθνική, πολυπολιτισµική, παγκοσµιοποιηµένη και δηµοκρατική Ε.Ε, και µε τη διαφοροποίηση της

7 σύνθεσης του µαθητικού πληθυσµού (προέλευση από διαφορετικά πολιτισµικά περιβάλλοντα), επιβάλλεται η αναθεώρηση και ο εκσυγχρονισµός τόσο της φιλοσοφίας της κυπριακής εκπαίδευσης όσο και του περιεχοµένου του ΑΠ. Το 2000 το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο πρότεινε δείκτες ποιότητας στην εκπαίδευση. Παραθέτω τους 16 δείκτες ποιότητας της σχολικής εκπαίδευσης όπως παρουσιάζονται στο βιβλίο της Ευρωπαϊκής κοινότητας «European Report on the Quality of School Education». είκτες βαθµού επίτευξης 1. Μαθηµατικά: Τα Μαθηµατικά αποτελούν µέρος του πυρήνα των εκπαιδευτικών προγραµµάτων. Η µελέτη των Μαθηµατικών προωθεί την ανάπτυξη της αναλυτικής και λογικής σκέψης. 2. Γλώσσα: Οι ικανότητες της ανάγνωσης και κατανόησης οδηγιών και κειµένου αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για τη σχολική επιτυχία. Υποβοηθούν τη διαρκή προσωπική εξέλιξη του ατόµου. 3. Επιστήµη:Προάγει την περιέργεια και την κριτική σκέψη των µαθητών πάνω σε πολλά θέµατα του περιβάλλοντος, της υγείας και των οργανισµών. 4. Τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας: Exουν αυξανόµενη επίδραση στους τοµείς µάθησης, ζωής εργασίας, κατανάλωσης, έκφρασης και ψυχαγωγίας. Παρέχουν ανεξάντλητες δυνατότητες µάθησης. 5. Ξένες γλώσσες: Αναγκαία προϋπόθεση για αξιοποίηση ευκαιριών µέσα στην πολυπολιτισµική ευρωπαϊκή κοινωνία. Προάγει την κατανόηση και αλληλογνωριµία µεταξύ των λαών. 6. Μεταγνωστικές δεξιότητες: ίνει τα απαραίτητα εργαλεία για τη δια βίου µάθηση. 7. Πολιτική αγωγή: Αυξανόµενο ενδιαφέρον απ όλες τις κοινωνίες για την αγωγή των πολιτών τους. Πιστεύεται ότι µέσω της πολιτικής αγωγής θα γίνει εφικτή καταπολέµηση της ανεργίας, της βίας, της εγκληµατικότητας. είκτες βαθµού επιτυχίας και µετάβασης 8. Ποσοστό διαρροής: Οι µαθητές που εγκαταλείπουν το σχολείο συναντούν πολλά προβλήµατα στη ζωή τους. 9. Συµπλήρωση δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης: Είναι σηµαντικός δείκτης επιτυχίας των εκπαιδευτικών συστηµάτων. Αποτελεί προϋπόθεση για την επιτυχή συµµετοχή στην κοινωνία. 10. Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύµατα: Με τη φοίτηση στα σχολεία αυτά δίνεται δυνατότητα στους νέους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των καιρών. Γίνονται ανταγωνίσιµοι.

8 είκτες παρακολούθησης-ελέγχου της ποιότητας 11. Αξιολόγηση και προσανατολισµός της σχολικής εκπαίδευσης. Προσφέρει πληροφορίες για διάγνωση και βελτίωση. Επιτρέπει τη σύγκριση. 12. Γονεϊκή συµµετοχή: Οι γονείς µπορούν να συνεισφέρουν στην προσπάθεια βελτίωσης των σχέσεων. είκτες πηγών και δοµών 13. Μόρφωση και επιµόρφωση: Αναγκαία η διαρκής επιµόρφωση των εκπαιδευτικών. 14. Προδηµοτική εκπαίδευση: Μειώνει τις πιθανότητες σχολικής αποτυχίας. 15. Αριθµός µαθητών κατά υπολογιστή: Αξιοποίηση των δυνατοτήτων του διαδικτύου. 16. Οικονοµική επιχορήγηση κατά µαθητή: Επένδυση µε µακροπρόθεσµα αποτελέσµατα. Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο το 2001 εξήγγειλε στόχους για τη βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσµατικότητας της εκπαίδευσης. Το 2002 προτείνεται σειρά δεικτών ποιότητας για τη ια Βίου εκπαίδευση-µάθηση. Και στις δύο περιπτώσεις η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών κατέχει πρωτεύοντα ρόλο. Επίλογος Ζώντας σε µια πολυπολιτισµική κοινωνία και λαµβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το σχολείο είναι ο τόπος συνάντησης των διαφορετικών πολιτισµών, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να µπορούν να αναγνωρίζουν πτυχές από το εκπαιδευτικό σύστηµα (αναλυτικό, λανθάνον αναλυτικό κ.ά.) οι οποίες αναπαράγουν το ρατσισµό, το διαχωρισµό και τις ανισότητες και να αναλαµβάνουν ρόλο διαµεσολαβητή που να διευκολύνει το διάλογο µεταξύ των πολιτισµών. Τελικός σκοπός είναι να αναπτύξουν οι εκπαιδευτικοί δεσµούς αλληλοσεβασµού και εκτίµησης µε τους µαθητές τους. Οι δεσµοί αυτοί θα αποτελούν τη διαρκή πηγή αντίστασης και το κοινό έδαφος µεταξύ εκπαιδευτικών και µαθητών, για το χειρισµό των προβληµάτων πειθαρχίας µέσα στην τάξη. Ένας ιευθυντής για να φέρει το ζητούµενο (µέγιστο) αποτέλεσµα στο σχολείο του, πρέπει να ασκεί αυτοκριτική, να είναι ευγενικός µε τους συνεργάτες του, να αναγνωρίζει την προσφορά του καθενός να ενθαρρύνει όλους και να παίρνει συλλογικές αποφάσεις (Goleman Daniel, 1995, Συναισθηµατική νοηµοσύνη).

9 Εκπαίδευση και επιµόρφωση των εκπαιδευτικών Η εκπαίδευση των εκπαιδευτικών υπήρξε διαχρονικά θεµελιακή ιδέα σε κάθε εκπαιδευτικό σύστηµα. Ο Jan Monet λέει ότι «αν θα ξανάρχιζα τις προσπάθειες για την Ευρωπαϊκή Ένωση σε θ άρχιζα µε την Κοινή Αγορά αλλά µε την κοινή Παιδεία». Ο Delors είπε ότι ο ρόλος του εκπαιδευτικού είναι πολύ σηµαντικός αφού ενεργεί ως καταλύτης αλλαγής και ως φορέας αλληλοκατανόησης των ανθρώπων. Η αναβάθµιση της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών έχει άµεση και θετική επίδραση στην ποιότητα της εκπαίδευσης. Συνιστώσες της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών Από την αρχαιότητα ο Πλάτων προδιέγραψε την υποχρέωση του εκπαιδευτικού να ενεργοποιήσει τις πνευµατικές δυνάµεις που κρύβει µέσα του ο µανθάνων και να τον οδηγήσει στην ανακάλυψη της γνώσης. Χρησιµοποιεί την περίφηµη αλληγορία του σπηλαίου, για να περιγράψει το µορφώσιµο του ανθρώπου, όπου ο µανθάνων παροµοιάζεται µε αλυσοδεµένο δεσµώτη που έζησε στο βάθος ενός σπηλαίου και που δεν έχει γνώση του αντικειµενικού κόσµου. Τρέφει «δοξασίες» γι αυτόν, από την αντανάκλαση των σκιών οι οποίες φτάνουν στον τόπο που βρίσκεται αλυσοδεµένος. Κάποιος από τους δεσµώτες κατορθώνει να ελευθερωθεί, γνωρίζει τον κόσµο (ο εκπαιδευτικός) κι αναλαµβάνει να οδηγήσει έξω από το σπήλαιο τους συνδεσµώτες του. Έργο του εκπαιδευτικού δεν είναι να βάλει µέσα στον µανθάνοντα τη γνώση, αλλά να τον καθοδηγήσει να την αποκτήσει µέσα από ενεργό συµµετοχή, όπως ο Σωκράτης στο διάλογο «ΜΕΝΩΝ». Ο εκπαιδευτικός επιλέγει πυρηνικές γνώσεις του γνωστικού του αντικειµένου και προσπαθεί, µέσα από ενεργητική µάθηση, να βοηθήσει τον µανθάνοντα να εµβαθύνει στη γνώση και να τη µετουσιώσει σε δύναµη αέναης κατάκτησης της γνώσης. Το έργο του εκπαιδευτικού είναι δυσκολότερο σήµερα που ο κόσµος συνεχώς µεταβάλλεται. Με το άνοιγµα της εκπαίδευσης και προς τα πάνω και προς τα κάτω, το εύρος των γνωστικών επιπέδων, ενδιαφερόντων και αξιών των µαθητών διευρύνεται. Ταυτόχρονα η διακίνηση των πληθυσµών αυξάνει τη διαφορετικότητα. Έτσι γίνεται πολυπλοκότερο το έργο του εκπαιδευτικού. ύο άλλες παράµετροι συνθέτουν το εκπαιδευτικό συγκείµενο της σηµερινής εποχής, εκείνη της τεχνολογικής προόδου κι εκείνη της γνωσιολογικής επανάστασης κι έτσι ο ρόλος του εκπαιδευτικού αλλάζει. Ο εκπαιδευτικός από µεταφορέας της γνώσης, γίνεται καταλύτης για απόκτηση της γνώσης. Η µετάδοση γνώσης από τον εκπαιδευτικό υποκαθίσταται από την πρόσκτηση γνώσης από τον µανθάνοντα.

10 Έργο µας είναι η ολοκλήρωση της κατάρτισης του εκπαιδευτικού µε επιµόρφωση, ώστε να παραµένει σύγχρονος και αποτελεσµατικός. Μετά από πολλές τάσεις για το ποιον εκπαιδευτικό αναζητούµε, φτάσαµε να συνειδητοποιήσουµε ότι ο εκπαιδευτικός λειτουργεί σε σύνθετο σχολικό συγκείµενο και η εκπαιδευτική συµπεριφορά διαµορφώνεται κάτω από την επίδραση ποικίλων παραγόντων. Έτσι εισάγεται το στοιχείο του αυτοελέγχου και της κριτικής αποτίµησης της εργασίας. Η έµφαση είναι στον εκπαιδευτικό στοχαστή, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να αξιολογεί και να αναλύει την εκπαιδευτική του συµπεριφορά (Wilfred Carr, 2004). Είναι πλέον αποδεκτό ότι η ποιότητα του εκπαιδευτικού επηρεάζει την ποιότητα της παρεχόµενης εκπαίδευσης. Τα ακαδηµαϊκά προσόντα και η πείρα του εκπαιδευτικού έχουν άµεση σχέση µε τα µαθησιακά αποτελέσµατα (20%) των µαθητών του (σε αντίθεση µε τον Coleman). Οι υπόλοιποι παράγοντες όπως η σχολική µονάδα (µε τις ιδιαιτερότητές της), η ικανότητα των µαθητών, το κοινωνικοοικονοµικό περιβάλλον και η προϋπάρχουσα γνώση παίζουν το δικό τους ρόλο. Αποδεκτές προσδοκίες από ένα εκπαιδευτικό Ένας καλός εκπαιδευτικός πρέπει: - να κατέχει το γνωστικό του αντικείµενο - να διδάσκει αποτελεσµατικά - να αναπτύσσει καλές διαπροσωπικές σχέσεις (να επικοινωνεί αποτελεσµατικά) Η παιδαγωγική κατάρτιση αποτελεί σήµερα τον τρίτο άξονα που έχει προστεθεί σε κείνο της γνώσης του αντικειµένου και της άσκησης στη διδασκαλία, για την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης του εκπαιδευτικού, Η διδακτική ικανότητα αναφέρεται στην ικανότητα του εκπαιδευτικού να εµβαθύνει στο γνωστικό του αντικείµενο, να το µετασχηµατίζει και να το µεταπλάθει σε µορφές που υποβοηθούν στην κατανόηση από µέρους των παιδιών. Ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της κατάρτισής του: - βιώνει τη φιλοσοφία και τη µεθοδολογία της ενεργητικής µάθησης - ασκείται σε αυτοέλεγχο και αυτοαξιολόγηση. Στοχάζεται, ερευνά, κρίνει και αξιολογεί τόσο την πορεία όσο και τα αποτελέσµατα. έχεται ανατροφοδότηση και διαφοροποιεί την επανάδρασή του. -εµπλέκεται σε έρευνα δράσης και αξιοποιεί τα αποτελέσµατα για δική του βελτίωση. Η στοχαστικοκριτική προσέγγιση, η ερευνητική δράση και η συνεχής αυτοαξιολόγηση µετατρέπουν τον εκπαιδευτικό σε αληθινό επαγγελµατία. Η επιµόρφωση έρχεται να ολοκληρώσει και να εκσυγχρονίσει την εκπαίδευση του δασκάλου. Αυτή για να είναι αποτελεσµατική πρέπει: - να υπηρετεί τις πραγµατικές ανάγκες του δασκάλου - να προσφέρεται µε αποτελεσµατικό τρόπο

11 - να αξιολογείται, ώστε να γίνεται ανατροφοδότηση και επανάδραση, δηλαδή αλλαγή στην παιδαγωγική του δράση. Σύµφωνα µε τον κοινωνικό ψυχολόγο Kurt Lewin η πορεία προς την αλλαγή περνά µέσα από 3 στάδια: - ψυχολογική προετοιµασία - µετακίνηση στο νέο - σταθεροποίηση Η επιµόρφωση µε την έννοια της συνεχούς ανάπτυξης (και όχι του ελλείµµατος) θεωρεί τον εκπαιδευτικό ως δρων συνυποκείµενο στην προσπάθεια αυτοβελτίωσής του και τη σχολική µονάδα ως το φυσικό χώρο στον οποίο αναπτύσσονται και υιοθετούνται νόρµες επαγγελµατικής συµπεριφοράς.

12 Η δια βίου εκπαίδευση Jacks Delors: Η ια βίου εκπαίδευση είναι µηχανισµός επιβίωσης και αποτελεσµατικότητας στην εποχή µας και έργο της οργανωµένης εκπαίδευσης είναι η καλλιέργεια της αυτοµόρφωσης. Πλάτων: Η αληθινή παιδαγωγία προϋποθέτει «γεννάν» και «συνεκτρέφειν». Jonh Dewey: Εργο της παιδαγωγίας δεν είναι η εναπόθεση όγκου πληροφοριών στο νου του µανθάνοντα, αλλά η άσκησή του στην αξιοποίηση των κτηθεισών γνώσεων, για να φτάσει στον ορθό τρόπο σκέψης. Το συµβούλιο της Ευρώπης ορίζει (2002) τη ια Βίου εκπαίδευση: Η συνεχής µαθησιακή πορεία η οποία καθιστά το άτοµο (οποιασδήποτε ηλικίας) ικανό να αποκτά νέα γνώση και να ανανεώνει τις γνώσεις τις δεξιότητες και ικανότητες στα διάφορα στάδια της ζωής του, τόσο µέσα από την τυπική όσο και µέσα από την άτυπη εκπαίδευση και συνεπώς να µεγιστοποιεί την προσωπική του ανάπτυξη, τις δυνατότητες εργοδότησής του και την ενεργή συµµετοχή του σε µια δηµοκρατική κοινωνία. O Delors και οι συνεργάτες του πιστεύουν ότι η ια Βίου εκπαίδευση είναι το κλειδί για την απαραίτητη προσαρµογή στις απαιτήσεις της αγοράς εργαασίας. Είναι το αντίδοτο της περιθωριοποίησης. Ένα πληροφορηµένο και τεχνολογικά αλφαβητισµένο πρόσωπο είναι ενταγµένο στην εποχή του, παρακολουθεί το ρυθµό της ζωής, γίνεται ενεργός πολίτης, αξιοποιεί τις δυνατότητες της τεχνολογίας και αντιµετωπίζει τις προκλήσεις που δηµιουργεί η κοινωνία της γνώσης. Ο Nyborg (2001) συνόψισε σε συνέδριο του Συµβουλίου της Ευρώπης: Η ια Βίου εκπαίδευση διευρύνει τη δυνατότητα του ατόµου να ωφεληθεί από την εκπαίδευση. Ωφελείται όµως και η κοινωνία, γιατί αυτή αποκτά δυνατότητες να αξιοποιήσει το ανθρώπινο κεφάλαιο που διαθέτει. Σήµερα λοιπόν, προβάλλει ότι η βασική εκπαίδευση σε συνδυασµό µε την αρχική κατάρτιση πρέπει να εφοδιάσουν το άτοµο µε την απαραίτητη πυρηνική γνώση που απαιτεί η σύγχρονη πραγµατικότητα, αλλά ταυτόχρονα να διασφαλίσουν ότι το άτοµο «έχει µάθει να µαθαίνει» και ότι έχει αναπτύξει θετική στάση απέναντι στη µάθηση. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση καθ όλη τη διάρκεια της ζωής αποτελεί το µεγαλύτερο εχέγγυο για αποτελεσµατική προσαρµογή στην κοινωνία της γνώσης.

13 Η κοινωνία της γνώσης τότε και µόνο θα οικοδοµηθεί όταν αξιοποιηθεί η νεότερη ψηφιακή τεχνολογία. Έτσι θα αυξηθεί η δυνατότητα παραγωγής, πρόσβασης και αξιοποίησης της νέας γνώσης. Προϋπόθεση η θετική στάση έναντι της ια Βίου εκπαίδευσης και η δεξιότητα αυτοµόρφωσης, που συνεπάγεται ότι ο µανθάνων διαθέτει βασικά επίπεδα επιστηµονικού αλφαβητισµού.