ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΦΡΑΓΜΑ ΤΗΣ ΤΙΡΥΝΘΑΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤIΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΕΠΙΣΤΗΜΗ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ» ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΦΡΑΓΜΑ ΤΗΣ ΤΙΡΥΝΘΑΣ ΛΗΔΑ Κ. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ Επιβλέπων : Λέκτορας Ν. Μουτάφης ΑΘΗΝΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009

2 ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 1. Ο Αργολικός Κάμπος 2. Η Αρχαία Τίρυνθα 3. Το Ρέμα της Τίρυνθας 4. Η Εκτροπή του Ρέματος 5. Το Αρχαίο Φράγμα της Τίρυνθας 6. Το Τεχνητό Κανάλι Εκτροπής 7. Η Σημερινή κατάσταση του Φράγματος 8. Οι Τοπογραφικές Εργασίες 9. Υπολογισμός του όγκου εκσκαφής του Μεγάλου Ρέματος και του όγκου κατασκευής του φράγματος 10. Υπολογισμός της διάρκειας διάνοιξης της τεχνητής κοίτης και της κατασκευής του φράγματος 11. Υπολογισμός της πλημμυρικής παροχής 12. Συμπεράσματα

3 ΑΡΓΟΛΙΚΟΣ ΚΑΜΠΟΣ προήλθε από προσχώσεις του θαλάσσιου χώρου που συνέβησαν κατά την πλειόκαινο περίοδο και την πρώιμη εποχή του χαλκού Η γη ήταν εύφορη και παρείχε μεγάλη ποσότητα αγαθών σε όλη τη διάρκεια του χρόνου (εξέλιξη Αργολικού κάμπου)

4

5 ΑΡΧΑΙΑ ΤΙΡΥΝΘΑ (1) Το π.χ. ο πληθυσμός του αργολικού πεδίου είχε αυξηθεί σημαντικά και αναπτύχθηκαν ισχυρές πόλεις, με πρώτη τις Μυκήνες Μία από τις σημαντικότερες Μυκηναϊκές πόλεις ήταν η Αρχαία Τίρυνθα Κατά την ύστερη εποχή του χαλκού ο λόφος οχυρώθηκε σταδιακά και περιβάλλει μέσα στα «κυκλώπεια» τείχη του το ανακτορικό συγκρότημα (εικόνες)

6

7 ΑΡΧΑΙΑ ΤΙΡΥΝΘΑ (2) Γύρω από τον λόφο της Ακρόπολης οργανώθηκε ένα αρκετά εκτεταμένο οικιστικό σύνολο, όπου κατοικούσαν τεχνίτες, έμποροι, αγρότες κλπ. Από τις παρυφές του λόφου τις Ακρόπολης της Τίρυνθας περνούσε ο ποταμός της Τίρυνθας, λίγο πριν εκβάλει στον Αργολικό κόλπο, ο οποίος αποστράγγιζε μία λοφώδη και μερικά πεδινή λεκάνη συνολικής έκτασης 27,15τ.χλμ χλμ. (εικόνα)

8

9 ΑΡΧΑΙΑ ΤΙΡΥΝΘΑ (3) Μετά το 4.000π.Χ. σημειώνεται ένα άλμα στην πληθυσμιακή αύξηση Η γη καλλιεργείται εντατικά και η ανάγκες σε κρέας, μαλλί και δέρμα αυξάνονται Οι γύρω λόφοι αρχίζουν και κατοικούνται Τα δάση αποψιλώνονται, τόσο για την προμήθεια της ξυλείας που χρησιμοποιείτο στις κατασκευές, όσο και για να δώσουν την θέση τους σε βοσκοτόπια Οι Μυκήνες και η Τίρυνθα αναπτύσσονται και ισχυροποιούνται (εικόνα)

10

11 ΡΕΜΑ ΤΗΣ ΤΙΡΥΝΘΑΣ (1) Τα πρώτα σημάδια εδαφικής διάβρωσης κάνουν την εμφάνισή τους ήδη από το π.χ Στις λεκάνες που τροφοδοτούν τους χείμαρρους η βλάστηση έχει μειωθεί Ο όγκος των ομβρίων που απορρέουν γίνεται μεγαλύτερος Ο ρυθμός διάβρωσης του εδάφους εντονότερος Ο ποταμός κατά καιρούς πλημμυρίζει καλύπτει την πεδιάδα με φερτά υλικά έχουν ανιχνευτεί και καταγραφεί από αρχαιολόγους (εικόνα) και που τους

12

13 ΡΕΜΑ ΤΗΣ ΤΙΡΥΝΘΑΣ (2) Τα πάχη των στρωμάτων που σχηματίζονται από τις φερτές ύλες είναι λεπτά και ευπρόσδεκτα από τους αγρότες Η υποβάθμιση όμως των ορεινών λεκανών συνεχίζεται Οι πλημμύρες εμφανίζονται σε μικρότερα χρονικά διαστήματα και είναι πιο απειλητικές η πεδιάδα κατακλύζεται πιο συχνά καλλιέργειες καταστρέφονται το επιφανειακό έδαφος ξεπλένεται και δημιουργούνται τοπικά έλη που φέρνουν αρρώστιες Συγχρόνως η θάλασσα μπροστά από την πόλη αρχίζει και επιχώνεται, κάνοντας την ακτογραμμή να απομακρύνεται.

14 ΕΚΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ (1) Περί το π.χ. συνέβηκε μια πολύ μεγάλη πλημμύρα (ή μία σειρά μεγάλων πλημμυρών) πιθανόν σε συνδυασμό και με κάποιο σεισμό προκλήθηκαν μεγάλες ζημιές στην πόλη καλλιεργήσιμες εκτάσεις σκεπάσθηκαν από παχύ στρώμα λάσπης Οι κάτοικοι της Τίρυνθας σχεδίασαν και υλοποίησαν έργο ένα μεγαλόπνοο υδραυλικό

15 ΕΚΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ (2) 1. Σε απόσταση 4,0χλμ χλμ. περίπου βορειοανατολικά της πόλης εκσκάφτηκε ένα τεχνητό κανάλι μήκους 1,5χλμ χλμ. 2. Σχεδίασαν και κατασκεύασαν, σε σύντομο χρονικό διάστημα, ένα φράγμα στην κοίτη του ποταμού της Τίρυνθας εξετράπη η ροή του ρέματος στην παρακείμενη κοίτη του χειμάρρου του Αγ. Αδριανού (εικόνα) αποκόπηκε ποσοστό 75 % της λεκάνης απορροής του ρέματος της Τίρυνθας (εικόνα)

16

17

18 ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΦΡΑΓΜΑ ΤΗΣ ΤΙΡΥΝΘΑΣ Ο πυρήνας του φράγματος είναι κατασκευασμένος από φυσική κόκκινη γη Η σταθερότητα του φράγματος ενισχύεται από την παρουσία φλύσχη στο νότιο άκρο του Στην Ανατολική και Δυτική πλευρά είχαν κτισθεί προστατευτικοί τοίχοι (εικόνα) Ο ανατολικός προστατευτικός τοίχος είχε συνολικό μήκος μ., ύψος 8μ., πλάτος περίπου 10μ. και ήταν κατασκευασμένος με τη Κυκλώπεια τεχνική των Μυκηναϊκών οχυρώσεων Οι προστατευτικοί τοίχοι είχαν μια κυρτή μορφή

19

20 ΤΕΧΝΗΤΟ ΚΑΝΑΛΙ ΕΚΤΡΟΠΗΣ Είναι ευθύγραμμο με μήκος περίπου 1,5km Από έρευνες που έχουν γίνει πιστεύεται ότι ο ευκολότερος τρόπος για να κατασκευαστεί το τεχνητό σκάμμα ήταν ο ακόλουθος : 1. Διάνοιξη του πυθμένα στο επιθυμητό βάθος με πλάτος 4,0μ. και κατασκευή βαθμιδωτών πρανών 2. Το πλάτος κάθε βαθμίδας ήταν 2,0μ. και το ύψος 1,5μ Με την κατασκευή 5 τέτοιων αναβαθμών έφθαναν σε ένα βάθος της τάξης των 7,5μ και το πλάτος στην στέψη του καναλιού ήταν της τάξης των 20,0μ (εικόνα)

21

22 ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ (1) Λειτουργεί μέχρι σήμερα Το χωμάτινο σώμα του είναι σε καλή κατάσταση, ενώ η λίθινη επένδυση έχει σχεδόν εξολοκλήρου καταστραφεί Η αρχική κοίτη του ρέματος της Τίρυνθας κατάντη του φράγματος, που σήμερα είναι ανενεργή, καλλιεργείται από ελιές Η διαπλάτυνση του υφιστάμενου δρόμου είχε σαν αποτέλεσμα την επίχωση του άνω άκρου του τείχους που στήριζε τη βάση της κλιτύος (εικόνες)

23

24 ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ (2) Στον πόδα του φράγματος και ακριβώς δίπλα από το δρόμο, διακρίνονται μεγάλοι ογκόλιθοι, παρόμοιοι με αυτούς που υπάρχουν στο τμήμα του τείχους που σώζεται σήμερα (εικόνα) Επίσης μεγάλοι ογκόλιθοι παρατηρούνται και από την πλευρά της παλιάς κοίτης, οι οποίοι πλησιάζουν πολύ το σχήμα και το μέγεθος αυτών που σώζονται σήμερα (εικόνα) Μία ακόμα αρνητική συνέπεια της χρήσης της στέψης του φράγματος από οχήματα είναι η ρίψη σκουπιδιών προς την πλευρά του νερού, με αποτέλεσμα να συγκεντρώνονται σε μεγάλες ποσότητες στην κοίτη του χειμάρρου (εικόνα)

25

26

27

28 ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ (1) Η αποτύπωση του κυρίως υδατορέματος και της ευρύτερης περιοχής του φράγματος, πραγματοποιήθηκε με χρήση διπλόσυχνου συστήματος δορυφορικού εντοπισμού GPS (Global Positioning System). Η εξάρτηση έγινε από τριγωνομετρικό του στρατού ( ΜΠΟΥΤΣΙΚΑΡΙΑ), το οποίο έχει γνωστές συντεταγμένες στο Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς (ΕΓΣΑ 87) Ιδρύθηκαν σταθερά σημεία (στάσεις) σε όλη την περιοχή μελέτης Η αποτύπωση έγινε με τη μέθοδο του κινηματικού εντοπισμού πραγματικού χρόνου (Real Time Kinematic) Δημιουργήθηκε το ψηφιακό μοντέλο εδάφους το οποίο πραγματοποιήθηκε με τη χρήση του προγράμματος AutoCAD Land Development

29 ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ (2) Για την αποτύπωση του προστατευτικού τοίχου του φράγματος χρησιμοποιήθηκε γεωδαιτικός σταθμός τύπου Nikon NPL-362. Ο γεωδαιτικός αυτός σταθμός διαθέτει λέιζερ με το οποίο μπορούν να αποτυπωθούν επιφάνειες χωρίς την χρήση πρίσματος Πάρθηκαν μετρήσεις σε κάποιες χαρακτηριστικές γωνίες των ογκολίθων του προστατευτικού τοίχου έγινε η διόρθωση της φωτογραφίας που είχε παρθεί,ώστε να είναι σε πραγματικές διαστάσεις (εικόνα)

30 Φαίνεται η άριστη σύνθεση των ογκόλιθων και η τέχνη με την οποία έχει προστεθεί το υλικό πλήρωσης

31 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΟΓΚΟΥ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ Ένα ερώτημα που γεννήθηκε κατά τη διεξαγωγή της Μεταπτυχιακή αυτής εργασίας, είναι το πώς κατασκευάστηκε το αρχαίο φράγμα, πόσοι άνθρωποι δούλεψαν και πόσος χρόνος χρειάστηκε για την ολοκλήρωσή του Επειδή η μορφή του φράγματος είναι σαν κόλουρη πυραμίδα, υπολογίστηκε το εμβαδόν της βάσης του και της στέψης του από την τοπογραφική αποτύπωση και το μέσο ύψος του από τις ισοϋψείς καμπύλες μ³

32 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΟΓΚΟΥ ΕΚΣΚΑΦΗΣ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ Είναι προφανές ότι η τεχνητή κοίτη του Μεγάλου Ρέματος με την πάροδο το χρόνου έχει αλλάξει κατά πολύ. Τα αντερείσματα του καναλιού έχουν διαβρωθεί και η κοίτη του έχει φτάσει στο επίπεδο του βράχου. Έτσι ο υπολογισμός έγινε με 2 τρόπους 1. Παίρνοντας σαν δεδομένο ότι η κοίτη είχε σχήμα τραπέζιο (εικόνα) 2. Παίρνοντας κατά πλάτος τομές στο έδαφος που προέκυψε από την τοπογραφική αποτύπωση (εικόνα) V μ³

33

34

35 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΔΙΑΝΟΙΞΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΚΟΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ (1) Για τον υπολογισμό της διάρκειας των εργασιών λαμβάνονται οι αποδόσεις για εκσκαφές και μεταφορές με τα χέρια και με ζώα από το Αναλυτικό Τιμολόγιο Οδοποιίας (ΑΤΟΕ) του ΥΠΕΧΩΔΕ Επίσης έγιναν οι παρακάτω παραδοχές: Εργάζονταν τις ημέρες χωρίς βροχή, δηλαδή 240 μέρες το χρόνο περίπου Επίσης υποθέτουμε ότι ξεκίνησαν τη διάνοιξη της τεχνητής κοίτης από τα κατάντη

36 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΔΙΑΝΟΙΞΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΚΟΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ (2) Η τεχνητή κοίτη του Μεγάλου Ρέματος έχει μήκος 1,5χλμ χλμ. Όταν γινόταν λοιπόν η διάνοιξη των τελευταίων 500μ. είχε αρχίσει παράλληλα και η κατασκευή του σώματος του φράγματος Τα προϊόντα εκσκαφών (όσα δεν ενσωματώθηκαν στο σώμα του φράγματος) φορτώθηκαν, απομακρύνθηκαν και διαστρώθηκαν σε μικρή σχετικά απόσταση (π.χ 100μ.)

37 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΔΙΑΝΟΙΞΗΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΚΟΙΤΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΟΥ ΦΡΑΓΜΑΤΟΣ (3) Εργάζονταν 100 άνθρωποι Απαιτήθηκαν 4 χρόνια για την ολοκλήρωση της διάνοιξης του Μεγάλου Ρέματος. Για την κατασκευή του φράγματος σε έναν χρόνο απαιτήθηκαν επιπλέον 33 άνθρωποι και 40 ζώα.

38 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ Όμβρια καμπύλη (Από βροχομετρικούς σταθμούς στο Άργος και Τ=50έτη) Ο χρόνου συρροής από την εξίσωση Giandotti Η παροχή αιχμής Η παροχή αιχμής της λεκάνης απορροής του φράγματος Q=37.11 m³/s (εικόνα)

39 H λεκάνη απορροής που το κατώτερο σημείο της είναι στη θέση κατασκευής του φράγματος

40 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (1) Oι λόγοι που επέβαλαν την κατασκευή του έργου: 1. Η ανάπτυξη της οικιστικής περιοχής γύρω από την Ακρόπολη της Τίρυνθας (εικόνα) 2. Η αποψίλωση των λόφων που βρίσκονται μέσα στην λεκάνη απορροής τον πολλαπλασιασμό του όγκο των φερτών και αύξηση του συντελεστή απορροής 3. Η επίχωση του θαλάσσιου χώρου μπροστά από την πόλη 4. Οι πλημμύρες επανεμφανίζοντο με μεγαλύτερη συχνότητα και δημιούργησαν στους κατοίκους το αίσθημα του μόνιμου (εικόνα) 5. Ορισμένοι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι συνέβη και κάποια ακόμα φυσική καταστροφή (π.χ. σεισμός), ο οποίος προκάλεσε κατολισθήσεις

41 Οι εκβολές του ρέματος είχαν καταληφθεί από τον οικισμό

42 Προκύπτει και από τις στρώσεις των ποτάμιων αποθέσεων

43 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (2) Συμπεράσματα που προκύπτουν από την μελέτη του υδραυλικού έργου: 1. Η θέση στην οποία κατασκευάσθηκε το φράγμα είναι προσεκτικά και σωστά επιλεγμένη. Εδράζεται σε σταθερό βραχώδες υπόβαθρο και τα άκρα του αγκυρώνονται επίσης σε σταθερά εδάφη 2. Το σώμα του φράγματος είναι χωμάτινο. Τα άκρα του και ο πόδας επενδύθηκαν για προστασία με ογκόλιθους κατασκευασμένους με την Μυκηναϊκή τεχνοτροπία. 3. Η χάραξη, σε οριζοντιογραφία και μηκοτομή, του καναλιού εκτροπής είναι πολύ καλά μελετημένη.

44 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (3) 4. Η διατομή του καναλιού εμφανίζεται υπεδιαστασιολογημένη. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε διάφορους λόγους, όπως: Το φυσικό γεγονός (πλημμύρα ή πλημμύρα και σεισμός), μπορεί να ήταν τόσο ακραίο που να προκάλεσε φόβο Οι παροχές του ποταμού ήταν αρκετά μεγαλύτερες από αυτές που εκτιμώνται σήμερα, λόγω διαφορετικών κλιματικών συνθηκών

45 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ (4) Το φράγμα και το κανάλι εκτροπής πέτυχαν το σκοπό για τον οποίο κατασκευάστηκαν, εκτρέποντας τις πλημμυρικές παροχές μακριά από την Τίρυνθα και σταματώντας προσωρινά την επίχωση του Αργολικού κόλπου Μείωσε τους διαθέσιμους υδρευτικούς πόρους Ανοίχτηκαν πηγάδια για την άντληση πόσιμο νερό Η ακμή και η παρακμή του Μυκηναϊκού πολιτισμού και ειδικότερα της πόλης της Τίρυνθας συνδέεται άμεσα με την υποβάθμιση που υπέστη το περιβάλλον από τις ανθρώπινες δραστηριότητες

46 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ