Patterns & Σενάρια Ράλι & Αυταπάτες Νο. 4

Transcript

1 Special Report Volume 3, Issue 3 ευτέρα 17 Οκτωβρίου 2005 Patterns & Σενάρια Ράλι & Αυταπάτες Νο. 4 Σηµείωση: Οι νέοι συνδροµητές που δεν έχουν διαβάσει τα Special Reports της 29 ης Νοεµβρίου 2004, της 11 ης Απριλίου και 1 ης Αυγούστου 2005 µπορούν να τα βρουν προσωρινά στο αρχείο σχολίων του metatrading Global ( Εισαγωγή Το παρόν Special Report αποτελεί το 4 ο και τελευταίο µέρος µίας σειράς κειµένων που σκοπό είχαν την ανάλυση των patterns και σεναρίων των βασικών δεικτών των αγορών των ΗΠΑ αλλά και του Γ της ελληνικής αγοράς. Εξετάσαµε τα βασικά σενάρια για το 2005 όπως τα βλέπαµε στα τέλη του Μία αναδροµή στα προηγούµενα κείµενα αποδεικνύει ότι η µεγαλύτερη εικόνα ξεδιπλώθηκε καρέ-καρέ όπως ακριβώς την είχαµε αναλύσει στο πρώτο κιόλας Report της 29 ης Νοεµβρίου Το σηµερινό κείµενο κλείνει τον δικό του κύκλο καθώς όπως θα διαβάσετε και στη συνέχεια βρισκόµαστε πολύ κοντά στο κλείσιµο και του ανοδικού κύκλου (αν δεν έχει ήδη κλείσει µε το υψηλό της 3 ης Αυγούστου στον S&P 500 και την αγορά της NASDAQ) από τα χαµηλά του για τις αγορές µετοχών των ΗΠΑ. Η Σοφοκλέους, όπως και οι αγορές των ΗΠΑ, βρίσκονται λίγο πιο πίσω στην διαδικασία της µεσοπρόθεσµης κορύφωσης. Τα σηµάδια κορύφωσης είναι και στο ΧΑ εµφανή. Η επιβεβαίωση όµως αναµένεται. Η Πολύ Βραχυπρόθεσµη Εικόνα στις ΗΠΑ Όπως είπαµε και στο Report της 12 ης Οκτωβρίου η αγορά εµφανιζόταν αρκετά υπέρ-πωληµένη και αναµέναµε την εκδήλωση ανοδικής διόρθωσης από το εύρος των µονάδων (περιοχή του broadening wedge). Τελικά το τοπικό χαµηλό βρέθηκε στις 1168 µονάδες µία µόλις ανάσα από τον ΚΜΟ των 80 εβδοµάδων. Η σπουδαιότητα αυτού του ΚΜΟ αναλύεται µε λεπτοµέρεια στη συνέχεια. Η ανοδική κίνηση που ξεκίνησε στα χαµηλά της 13 ης Οκτωβρίου δεν θα πρέπει να οδηγήσει και πολύ µακριά τις τιµές. Επίπεδα πρώτης αντίστασης είναι το εύρος των µονάδων και µετά οι τιµές µεταξύ των µονάδων. Η αγορά εµφανίζεται αρκετά υπέρπωληµένη. Ο ανοδικός προς τον καθοδικό όγκο στο NYSE (New York Stock Exchange) βρέθηκε επίσης σε υπέρ-πωληµένα επίπεδα και µάλιστα άρχισε να σηµειώνει θετικές αποκλίσεις (δηλαδή προβάδισµα ανοδικού όγκου). Εντωµεταξύ ο δείκτης των νέων υψηλών/νέων χαµηλών 52 εβδοµάδων βρέθηκε στα χαµηλότερα επίπεδα ενός έτους. Ο µικρός πίνακας της σελίδας απεικονίζει τα στοιχεία των τελευταίων ηµερών. Και ενώ ο Οκτώβριος ξεκίνησε µε αρκετά θετικές προοπτικές τα νέα χαµηλά 52 εβδοµάδων αυξήθηκαν σηµαντικά. Αυτή η συµπεριφορά των µετοχών συναντάται συχνά σε περιόδους έντονων πωλήσεων (selling climaxes) και αποτελεί σηµαντικό λόγο να περιµένουµε τουλάχιστον µία ανοδική αντίδραση (η οποία έχει ήδη ξεκινήσει). Date Hi : Lo = Net 10/3 230:57 = /4 223:89 = /5 75:158 = /6 34:165 = /7 38:102 = /10 34:160 = /11 32:192 = /12 19:320 = /13 17: 380 = -363 ΠΗΓΗ: metatrading.gr Η βαθύτερη όµως ανάλυση της εσωτερικής συµπεριφοράς της αγοράς µετοχών µέχρι το χαµηλό της 13 ης Οκτωβρίου δίνει την εντύπωση ότι η όποια απόπειρα για ράλι θα συναντήσει σηµαντικές πωλήσεις. Όλοι σχεδόν οι ΚΜΟ, από αυτόν των 10 ηµερών µέχρι των 200 ηµερών, βρίσκονται πάνω από τις τιµές. Με

2 άλλα λόγια η προσφορά τίτλων σε ανώτερα επίπεδα θα είναι σηµαντική και η αντίσταση αναµένεται ισχυρή. Οι Βασικοί είκτες Τεστάρουν τους ΚΜΟ των 200 Ηµερών Σε πρόσφατα σχόλιά µας γράψαµε ότι ο Οκτώβριος δικαιολόγησε πλήρως τη φήµη του για την έντονη µεταβλητότητα και τις απώλειες κατά την διάρκεια της πρώτης εβδοµάδας. Ιστορικά όµως ο χειρότερος σε αποδόσεις µήνας είναι ο Σεπτέµβριος. Η βίαιη υποχώρηση των αρχών Οκτωβρίου έγινε µε αυξανόµενο όγκο. [Ο συνδυασµός πτώσης τιµών και υψηλότερου όγκου συναλλαγών είναι συνήθως κακός οιωνός]. Πολλοί από τους δείκτες των αµερικανικών αγορών παραβίασαν τα χαµηλά του Αυγούστου και απειλούν (ή έχουν ήδη παραβιάσει) τους ΚΜΟ των 200 ηµερών. Το ΓΡΑΦΗΜΑ 1 απεικονίζει τον S&P 500 να έχει κλείσει λίγο κάτω από τον 200αρη ΚΜΟ. Το ΓΡΑΦΗΜΑ 2 απεικονίζει την NASDAQ Composite που βρήκε προσωρινή στήριξη στον ΚΜΟ των 200 ηµερών στις 7/10. Η απόπειρα για ράλι από την αγορά όµως έγινε µε ασθενικό όγκο και απέτυχε. Τα ΓΡΑΦΗΜΑΤΑ 3 και 4 δείχνουν δύο ακόµα βασικούς δείκτες της αµερικανικής αγοράς του Russell 2000 (Small Cap Index) και του Wilshire Και οι δύο δείκτες παραβίασαν τα χαµηλά του Αυγούστου που τώρα ίσως λειτουργήσουν ως αντίσταση. Ένα ακόµα αρνητικό της πρόσφατης πτώσης είναι η εντονότερη υποχώρηση στην NASDAQ και τον Russell 2000 (µικρή κεφαλαιοποίηση). Η ηγετική φύση που συχνά επιδεικνύουν οι παραπάνω κλάδοι είναι σηµαντική. Εάν οι ηγέτες της αγοράς έχουν αρχίσει την υποχώρηση κάτω από τους ΚΜΟ των 200 ηµερών, τότε ποιοι κλάδοι θα µπορέσουν να αναλάβουν τα ηνία; ΓΡΑΦΗΜΑ 1 ΓΡΑΦΗΜΑ 2 ΓΡΑΦΗΜΑ 3 ΓΡΑΦΗΜΑ 4 ΠΗΓΗ: metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 2

3 Η Πιο Μεγάλη Εικόνα - Ο MACD στα Εβδοµαδιαία Γραφήµατα Γύρισε Bearish Όταν προσπαθούµε να εκτιµήσουµε την µεγάλη εικόνα στρέφουµε τα βλέµµατά µας στα εβδοµαδιαία και µηνιαία γραφήµατα τιµών. Τα ηµερήσια µας βοηθούν µόνο για τις πολύ βραχυπρόθεσµες εκτιµήσεις στα πλαίσια µιας ήδη διαµορφωµένης τάσης. Με το Special Report της 29 ης Νοεµβρίου 2004 είχαµε στρέψει την µεσοπρόθεσµη στάση µας σε µεσοπρόθεσµα ανοδική µετά το κλείσιµο πάνω από τις 1163 µονάδες. Αν και αργοπορηµένο κάπως το σήµα κάναµε λόγο για σηµαντική αντίσταση στην περιοχή των /70 µονάδων, περιοχή επίσης του 61,8% Fibonacci της υποχώρησης Σε όλα τα επόµενα Reports είχαµε τονίσει τις πολλαπλές αποκλίσεις και όλα τα άλλα σηµάδια που απλά δεν µπορούσαν να µας έχουν στην απαισιόδοξη θέση. Sky is the limit λένε οι αισιόδοξοι και αν βρεθεί κάποιος short απέναντί τους σε ένα ανοδικό break-out οι ζηµιές µπορεί να είναι τεράστιες. Τόσο στα προηγούµενα Report της τετραλογίας όσο και σε πιο βραχυπρόθεσµες αναλύσεις παρατηρήσαµε ότι οι τιµές αδυνατούσαν να ανέλθουν παρά τα θεωρητικά δεκάδες θετικά που διατείνονταν οι αισιόδοξοι κυρίως αναλυτές. Το όλο pattern των τιµών από τις αρχές του 2005 έµοιαζε µε ένα µεγάφωνο ή RST (reverse symmetrical triangle βλέπε Special Report της 1 ης Αυγούστου 2005). Το pattern αυτό είναι συνήθως bearish και αποτελεί σηµάδι διανοµής τίτλων. Τα µεσο-µακροπρόθεσµα γραφήµατα είναι στο χείλος του γκρεµού έτοιµα να δώσουν µεσο- µακροπρόθεσµα σήµατα πώλησης. Στην υποχώρηση του Σεπτεµβρίου 2005 µόλις οριακά δεν δόθηκαν τα σήµατα. Την φορά αυτή βρισκόµαστε στην κόψη του ξυραφιού. Όταν δίνονται σήµατα από τα εβδοµαδιαία και κυρίως τα µηνιαία γραφήµατα είναι πλέον έκδηλο ότι κάτι µεγαλύτερο (σοβαρότερο) συµβαίνει στην αγορά. Αυτό που συµβαίνει στα ηµερήσια είναι ασήµαντο σε σχέση µε αυτό που συµβαίνει στα µεσο- µακροπρόθεσµα γραφήµατα. Το διπλανό γράφηµα απεικονίζει τις µηνιαίες τιµές του Willshire 5000 τα τελευταία 7 χρόνια. Χρησιµοποιούµε τον δείκτη αυτόν γιατί είναι ο ευρύτερος και εσωκλείει την δράση 5000 µετοχών καλύπτοντας όλους τους βασικούς δείκτες της αγοράς µετοχών των ΗΠΑ. Στο γράφηµα απεικονίζονται επίσης τα Ballinger bands, ο RSI (9 µηνών), ο MACD (12,26,9) και τα ιστογράµµατα του ίδιου MACD. Η πιο σηµαντική γραµµή ίσως του γραφήµατος είναι ο ΚΜΟ των 20 µηνών. Οι δύο προηγούµενες διασπάσεις του µέσου αυτού από τις τιµές έδωσαν το σήµα της έναρξης του bear market το 2000 (κόκκινος κύκλος) και του κυκλικού bull market το 2003 (πράσινος κύκλος). Καθοδική διάσπαση του ΚΜΟ των 20 µηνών θα metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 3

4 έχει σηµαντικές (bearish) µακροπρόθεσµες προεκτάσεις. Ο RSI (9 µηνών) στην κορυφή του γραφήµατος δείχνει έναν σχηµατισµό τριπλή κορυφής (triple top formation) υποδεικνύοντας µία υπερ-αγορασµένη αγορά µε σηµαντικές αποκλείσεις (µπλε βέλη). Όπως έχουµε πει πολλές φορές, οι αποκλίσεις είναι σηµάδι προειδοποίησης. Στο γράφηµα υπάρχουν δύο εκδόσεις του µηνιαίου MACD. Η µία στην κορυφή δείχνει δύο ΜΟΝΟ σηµαντικά σήµατα: ένα σήµα πώλησης στα µέσα του 2000 και ένα σήµα αγοράς την άνοιξη του 2003 (βλέπε κόκκινο και πράσινο βέλος). Κανένα άλλο σήµα δεν έχει δοθεί από τότε. Οι δύο όµως γραµµές του MACD (οι ΚΜΟ των 12 και 26 µηνών δηλαδή) βρίσκονται επικίνδυνα κοντά µεταξύ τους. Τα µηνιαία ιστογράµµατα του MACD στο κάτω µέρος του γραφήµατος δείχνουν πόσο κοντά βρισκόµαστε στην έκδοση σήµατος πώλησης. Τα µηνιαία ιστογράµµατα του MACD βρίσκονται σε επικίνδυνο σηµείο. Τα ιστογράµµατα του MACD (πράσινα bars) µετρούν την διαφορά µεταξύ των δύο γραµµών (ΚΜΟ) του MACD. Σηµαντικά σήµατα αγοράς και πώλησης δίνονται όταν το ιστόγραµµα περνά πάνω (αγορά) ή κάτω (πώληση) από την γραµµή του 0. Τα σήµατα συµπίπτουν µε τα σήµατα των γραµµών του MACD όπως φαίνεται από το σήµα πώλησης (µέσα του 2000 κόκκινο βέλος) και το σήµα αγοράς (άνοιξη του 2003 πράσινο βέλος). Προσέξτε όµως ότι τα ιστογράµµατα αρχίζουν την κίνησή τους προς το µηδέν πριν το σήµα αγοράς ή πώλησης. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι οι γραµµές του MACD συγκλίνουν. Το ανερχόµενο ιστόγραµµα στο δεύτερο µισό του 2002 (πράσινο trend-line) ήταν µία πρώτη ένδειξη ότι το bear market έχανε καθοδικό momentum. Με παρόµοια τρόπο βλέπουµε ότι το ιστόγραµµα του MACD άρχισε την υποχώρηση από τις αρχές του Το γεγονός αυτό ήταν µία πρώτη ένδειξη ότι κυκλικό bull market ξεκίνησε να χάνει ανοδικό momentum. To σηµαντικό σήµα πώλησης δίνεται όταν το ιστόγραµµα πέσει κάτω από το µηδέν. Στο κλείσιµο της Παρασκευής 14/10/05 το ιστόγραµµα ήταν στο ηλαδή µία ανάσα µόλις πάνω από το µηδέν. Η θέση του MACD και των ιστογραµµάτων του είναι στο πιο κοντινό σηµείο να δώσουν σήµα πώλησης για πρώτη φορά µετά από 2,5 χρόνια. Στα εβδοµαδιαία γραφήµατα ο MACD έχει ήδη δώσει σήµατα πώλησης Αν πολλοί από εσάς αναρωτιούνται γιατί χρησιµοποιούµε αρκετά τις γραµµές του MACD (σε όλα σχεδόν τα γραφήµατα) είναι καιρός να λάβουν µία απάντηση µέσα από τα λόγια του John Murphy, κορυφαίου τεχνικού αναλυτή και συγγραφέα µερικών εκπληκτικών βιβλίων για το θέµα. Ο Murphy λέει χαρακτηριστικά: Όταν αφορά µέσο- µακροπρόθεσµα σήµατα µε την χρήση εβδοµαδιαίων και µηνιαίων γραφηµάτων ο MACD αποτελεί έναν από τους πιο αξιόπιστους δείκτες. Αν και τα σήµατα δεν είναι αλάθητα (εξάλλου ποιανού δείκτη είναι) εντούτοις είναι σχετικά αραιά και αξιόπιστα. Ένα άλλο θετικό χαρακτηριστικό του MACD είναι ότι εσωκλείει συνδυασµό δύο σηµαντικών στοιχείων της ανάλυσης της τάσης. Η διασταύρωση των δύο ΚΜΟ (γραµµών) δίνει ακριβή και γενικά αξιόπιστα σήµατα τάσης. Οι γραµµές του MACD έχουν επιπλέον µερικές ιδιότητες σαν κι αυτές των ταλαντωτών µε την έννοια ότι δίνουν θετικές και αρνητικές αποκλίσεις. Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 4

5 Στο γράφηµα της προηγούµενης σελίδας απεικονίζονται και τα δύο χαρακτηριστικά του MACD στο εβδοµαδιαίο γράφηµα του δείκτη Willshire Το κατερχόµενο trend-line φανερώνει την τεράστια αρνητική απόκλιση ανάµεσα στις γραµµές του MACD και τις τιµές του δείκτη από τις αρχές του 2005 και ύστερα. [Μία αρνητική απόκλιση υφίσταται όταν οι τιµές κάνουν νέο υψηλό ενώ οι γραµµές του MACD δεν κάνουν]. Στην δεξιά πλευρά του γραφήµατος είναι εµφανές ότι οι εβδοµαδιαίες γραµµές του MACD (και το ιστόγραµµα) έδωσαν σήµα πωλήσεων για δεύτερη φορά από τις αρχές του Σύµφωνα µε τον Murphy το δεύτερο και το τρίτο σήµα πωλήσεων (µετά από απόκλιση) είναι και τα πιο επικίνδυνα. Το γεγονός ότι το πρόσφατο σήµα ήταν το τρίτο θα πρέπει να έχει µεγαλύτερο βάρος από τα δύο προηγούµενα. Μπορεί εδώ να έχουµε απεικονίσει τον Willshire όµως σήµατα πώλησης από τον MACD δόθηκαν και για τους Dow Jones, NASDAQ και S&P 500. Όσοι από εσάς έχουν διαβάσει µε προσοχή τα τρία προηγούµενα Special Reports µε τον ίδιο τίτλο δεν ξαφνιάστηκαν από αυτό που συµβαίνει τις τελευταίες εβδοµάδες στις αγορές µετοχών των ΗΠΑ. Στο τρέχον Report θα προεκτείνουµε την ανάλυση και παραπέρα κάνοντας αναφορές στους χρηµατιστηριακούς κύκλους, την ιστορία των bull και bear markets και την διάρκεια αυτών, στον 4-ετή κύκλο του Προέδρου και σε όσα άλλα στοιχεία δεν µπορέσαµε να αναφερθούµε στις µέχρι τώρα αναλύσεις µας. Το µόνο βέβαιο είναι ότι έχουµε εισέλθει σε µία περίοδο που η επιρροή των αυξανόµενων επιτοκίων και του ανερχόµενου πληθωρισµού είναι υπολογίσιµη και που έλλειπε τα δύο-τρία προηγούµενα χρόνια. εν µπορούµε να είµαστε 100% βέβαιοι ότι η κορυφή της 3 ης Αυγούστου ήταν Η ΚΟΡΥΦΗ που περιµέναµε από τις αρχές του Όµως µπορούµε να πούµε µε σιγουριά ότι βρισκόµαστε στα υψηλότερα επίπεδα από πλευράς κινδύνου στις αγορές µετοχών των ΗΠΑ τα τελευταία 3 χρόνια. Η παραβίαση των χαµηλών του Ιουλίου (1183 µονάδες στον S&P 500) µάλλον περιόρισε αισθητά την όποια αισιοδοξία για νέα υψηλά. Οι Σηµαντικοί ΚΜΟ των 40 και 80 Εβδοµάδων Όπως είναι εµφανές και από το διπλανό γράφηµα ο δείκτης S&P 500 έχει µία ιδιαίτερη σχέση µε τους ΚΜΟ των 40 και 80 εβδοµάδων. Η καλύτερή του σχέση είναι µε τον 80αρη ΚΜΟ παρά µε τον 40αρη. Ας σηµειώσουµε ότι ο ΚΜΟ των 40 εβδοµάδων είναι στην ουσία ο ΚΜΟ των 200 ηµερών. Ο ΚΜΟ των 40 εβδοµάδων απεικονίζεται µε την κόκκινη γραµµή ενώ αυτός των 80 εβδοµάδων µε την µπλε. Πηγαίνοντας πίσω µία δεκαετία βλέπουµε ότι ο ΚΜΟ των 40 εβδοµάδων (200 ηµερών) διασπάσθηκε καθοδικά από τις τιµές αρκετές φορές κατά τη διάρκεια της ανοδικής φάσης, ενώ σύντοµα οι τιµές επανήρθαν πάνω από τον ΚΜΟ. Έτσι το απλό συµπέρασµα είναι ότι ο ΚΜΟ των 40 εβδοµάδων δεν είναι και τόσο αξιόπιστος δείκτης αλλαγής σηµαντικών µεσο-µακροπρόθεσµων τάσεων. Ο ΚΜΟ των 80 εβδοµάδων, από την άλλη, έχει πολύ καλύτερη προϊστορία. Σε καµία περίπτωση δεν παραβιάστηκε (σε τιµές κλεισίµατος µήνα) κατά την διάρκεια του bull market στο διάστηµα Η καθοδική παραβίασή του το 2000 (µπλε καθοδικό βέλος) σήµανε το τέλος του bull market και την έναρξη ενός δυνατού bear market. Η ανοδική διάσπαση του ΚΜΟ των 80 εβδοµάδων από τις τιµές το 2003 (ανοδικό βέλος) έδωσε το πράσινο φως στο πρόσφατο κυκλικό bull market. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι είχαµε ΜΟΝΟ 2 παραβιάσεις αυτού του ΚΜΟ τα τελευταία 10 χρόνια και οι οποίες έδωσαν σηµαντικές αλλαγές της µακροχρόνιας τάσης. metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 5

6 Στο διπλανό γράφηµα της σελίδας γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ο ΚΜΟ των 80 εβδοµάδων δεν έχει παραβιαστεί καθοδικά. Τουλάχιστον όχι ακόµα. Το γράφηµα απεικονίζει τους δύο ΚΜΟ (40 και 80 εβδοµάδων) µετά τα σήµατα που έδωσαν και οι δύο το Όπως συµβαίνει πάντα µε τους ΚΜΟ ο πιο βραχυπρόθεσµος δίνει πρώτος το σήµα. Την άνοιξη του 2003 (Απρίλιος) ο 40αρης έδωσε νωρίτερα το ανοδικό σήµα από τον 80αρη (Ιούνιος). Το ενδιαφέρον όµως για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας τους εστιάζεται στην συµπεριφορά τους από το 2004 και µετά. Από τα µέσα του καλοκαιριού 2004 και µέχρι σήµερα η κόκκινη γραµµή (40αρης) διασπάσθηκε καθοδικά από τις τιµές σε τρεις περιπτώσεις (Αύγουστος 2004, Οκτώβριος 2004 και Απρίλιος 2005). Και στα τρία συµβάντα οι τιµές της αγοράς ανέκαµψαν και βρέθηκαν πάλι πάνω από τον ΚΜΟ. Αντίθετα η µπλε γραµµή (80αρης) δεν κόπηκε καθοδικά σε καµία περίπτωση. Την περασµένη εβδοµάδα οι τιµές του S&P 500 έκλεισαν και πάλι κάτω από τον 40αρη ΚΜΟ σηκώνοντας κόκκινο σηµαιάκι. Όµως πρέπει οι τιµές να κλείσουν κάτω από τον ΚΜΟ των 80 εβδοµάδων (στις 1165 µονάδες) ώστε να δοθεί σηµαντικό σήµα καθοδικής διάσπασης. Προσέξτε πως οι τιµές ακούµπησαν και πάλι τον 80αρη στην υποχώρηση του Απριλίου Αν µη τι άλλο τα παραπάνω δύο γραφήµατα θέτουν την αγορά σε δύσκολη θέση, επαγρύπνηση και λεπτή ισορροπία. Bull και Βear Cycles Πολλές φορές στο παρελθόν έχουµε αναφέρει τους όρους bull και bear market είτε αναφερόµενοι σε µακροχρόνιες τάσεις (secular trends) είτε σε κυκλικές κινήσεις (cyclical trends). Όµως τι είναι εκείνο που προσδιορίζει τι είναι secular και τι cyclical; Βασικά είναι ο χρόνος ή η διάρκεια της κίνησης. Το ράλι από τα χαµηλά του Αυγούστου 1982, για παράδειγµα, στα υψηλά του Ιανουαρίου 2000 αποτέλεσε το µακροχρόνιο (secular) bull market 17 και πλέον χρόνων. Όµως κατά τη διάρκεια την ανοδικής αυτής φάσης είχαµε 5 κυκλικά bear markets (1984, 1987, 1990, 1994, 1998) που κράτησαν µερικούς µόνο µήνες και έδωσαν απώλειες από 9% µέχρι και 37% - κραχ του Πολλά κυκλικά bull και bear markets απαρτίζουν ένα secular trend µε εναλλαγές τάσεων. Όταν η κυρίαρχη τάση είναι προς τη µία κατεύθυνση τα ενδιάµεσα κυκλικά trends αποτελούν διορθώσεις στην κύρια τάση (δηλαδή counter-trend rallies ή corrections). Στο πίνακα της επόµενης σελίδας παραθέτουµε όλα τα κυκλικά bull και bear markets του δείκτη Dow Jones Industrials Average από τον Σεπτέµβριο του 1900 και µέχρι σήµερα. Μία προσεκτική µατιά στα δεδοµένα αποκαλύπτει µερικά βασικά στοιχεία τα οποία είναι τα εξής: 1. Η µέση χρονική διάρκεια των bull markets (28 µήνες) είναι µεγαλύτερη από αυτήν των bear markets (17 µήνες). 2. Το τελευταίο bear market (Ιανουάριος 2000 Οκτώβριος 2002) είχε διάρκεια 32 µήνες και ήταν το τρίτο µεγαλύτερο σε διάρκεια µετά τα bear markets του (37 µήνες) και του (35 µήνες). 3. Η µέση απόδοση των bull markets είναι 87% και περίπου τριπλάσια από την απόδοση των bear markets (-30%). Εάν δεν υπολογίσουµε το -90% του η διαφορά είναι ακόµα µεγαλύτερη. 4. Η κορυφή του Μαρτίου 2005 για τον Dow Jones ήταν στους 29 µήνες διάρκειας του κυκλικού bull market, δηλαδή κατά 1 µήνα περισσότερο από τον µέσο όρο των 28 µηνών. 5. Αν από τον υπολογισµό του µέσου όρου διάρκειας αφαιρέσουµε τα 4 µεγαλύτερα σε διάρκεια bear markets ( , , και ) καθώς µε εξαίρεση το τελευταίο τα περισσότερα συνέβησαν πριν το 1950 η µέση διάρκεια είναι µεταξύ 12 και 17 µηνών. Αυτό πρακτικά σηµαίνει ότι η εκτίµησή που κάνουµε στο παρόν Report είναι για ένα bear market που θα διαρκέσει τουλάχιστον µέχρι το φθινόπωρο του Εάν η υποχώρηση προχωρήσει ακόµη περισσότερο τότε θα metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 6

7 αρχίσουµε να κουβεντιάζουµε για κάτι σοβαρότερο. Μέχρι τότε θα έχουµε στο νου µας τον 4-ετή κύκλο (βλέπε περαιτέρω ανάλυση παρακάτω). 6. Στα δεδοµένα των µέσων αποδόσεων αποτυπώνεται η αισιόδοξη φύση των ανθρώπων. Οι άνθρωποι είναι συχνότερα και περισσότερο αισιόδοξοι από ότι απαισιόδοξοι. Αυτό εξάλλου αποτελεί τη συνταγή που ακολουθούν οι µόνιµα αισιόδοξοι και θιασώτες του buy-and-hold investing. 7. Τέλος, τα δεδοµένα των αποδόσεων είναι εκφρασµένα σε ονοµαστικούς και όχι σε πραγµατικούς (δηλαδή µείον τον πληθωρισµό). Έτσι οι θετικές αποδόσεις είναι ελαφρώς διογκωµένες ενώ οι απώλειες µικρότερες. Για παράδειγµα, στα 3 bear market της δεκαετίας του 1970 οι πραγµατικές απώλειες ήταν σηµαντικά µεγαλύτερες καθώς ο πληθωρισµός έφτασε σχεδόν σε διψήφια νούµερα. Dow Jones Industrial Average (Intra-day Highs & Lows) BULL MARKETS BEAR MARKETS ιάρκεια Dow Dow ιάρκεια Dow Dow Αρχή Τέλος (Μήνες) Αρχή Τέλος % Μεταβολής Αρχή Τέλος (Μήνες) Αρχή Τέλος % Μεταβολής Sep Jun % Jun Nov % Nov Feb % Feb Nov % Nov Dec % Dec Sep % Sep ct % ct Jul % Jul Nov % Nov Dec % Dec Nov % Nov Aug % Aug Mar % Mar Jun % Jun Sep % Sep Jul % Jul Feb % Feb Sep % Sep Mar % Mar Mar % Mar Sep % Sep Apr % Apr Jun % Jun Jun % Jun Jan % Jan Sep % Sep Apr % Apr ct % ct Jan % Jan ct % ct Nov % Nov Jun % Jun Feb % Feb ct % ct Dec % Dec May % May Jan % Jan Dec % Dec Sep % Sep Mar % Mar Apr % Apr Aug % Aug Jan % Jan Jun % Jun Aug % Aug Dec % Dec Jul % Jul ct % ct Jan % Jan Dec % Dec Jul % Jul Sep % Sep Jan % Jan ct % ct Mar. 2005? % Mar. 2005? 2006? Averages: 28 87% 17-30% ΠΗΓΗ: metatrading.gr Παραθέτουµε τα παραπάνω δεδοµένα όχι για την εξαγωγή απόλυτων συµπερασµάτων αναφορικά µε τις αποδόσεις αλλά για τον προσδιορισµό της χρονικής διάρκειας των κυκλικών bull και bear markets. Οι αποδόσεις υπολογίστηκαν ανάµεσα σε ενδο-συνεδριακά υψηλά και χαµηλά. Όπως γνωρίζουµε όλοι µας ελάχιστοι είναι οι τυχεροί εκείνοι που τοποθετούνται προς τη µία ή την άλλη πλευρά της τάσης κοντά στις κορυφές και τους πυθµένες. Έτσι οι απόλυτες αποδόσεις είναι ενδεικτικές και µόνο. metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 7

8 Χρηµατιστηριακοί Κύκλοι Αρκετές φορές στο παρελθόν µέσα από σχόλια και αναλύσεις του metatrading.gr έχουµε αναφερθεί στο θέµα των χρηµατιστηριακών κύκλων. Πριν περάσουµε σε µερικές λεπτοµέρειες αναφορικά µε την αγορά µετοχών των ΗΠΑ και την εκεί κυκλικότητα των τιµών θα πρέπει να παραθέσουµε δύο-τρία βασικά στοιχεία αναφορικά µε τους κύκλους προς αποφυγήν της όποιας παρερµηνείας και σύγχυσης. Οι χρηµατιστηριακοί κύκλοι υπάρχουν ακριβώς επειδή οι οικονοµική δραστηριότητα έχει κυκλική µορφή. Εφόσον λοιπόν οι αγορές µετοχών προσπαθούν να προεξοφλήσουν το οικονοµικό µέλλον είναι λογικό να υπόκεινται σε κύκλους και αυτές. Όµως εάν είναι λογικό να υπάρχουν µεγάλοι κύκλοι που διαρκούν πολλά χρόνια γιατί να µην υπάρχουν και πιο σύντοµοι που διαρκούν µήνες ή εβδοµάδες; Χωρίς να µπούµε σε λεπτοµέρειες που είναι αρκετά πέρα από τα πλαίσια της τρέχουσας ανάλυσης θα πούµε απλά ότι οι ανακοινώσεις και µόνο των εταιρικών οικονοµικών αποτελεσµάτων θα µπορούσαν να αποτελούν πηγή δηµιουργίας κύκλου στις αγορές µετοχών. Υπάρχει ο κύκλος 12 εβδοµάδων που µάλιστα όπως θα δούµε σε παράδειγµα λίγο παρακάτω είναι αρκετά έγκυρος. Άλλο σηµαντικό στοιχείο της κυκλικής θεωρίας είναι η απόλυτη ακρίβεια στην συµπλήρωση του κύκλου. Αυτό είναι ένας µύθος που συχνά πλέκεται από όσους απορρίπτουν εντελώς κάθε ύπαρξη κυκλικότητας στις αγορές µετοχών και προτάσσουν µόνο θεµελιώδη ανάλυση για την επιλογή µετοχών. Οι κύκλοι δεν έχουν απόλυτη διάρκεια και µπορούν να συµπληρωθούν άλλοτε νωρίτερα και άλλοτε αργότερα από την υποθετική τους λήξη. Ας µην αναµένουµε λοιπόν ευλαβικά την συµπλήρωση ενός κύκλου ακριβώς στην υποθετική ηµεροµηνία (ή εβδοµάδα). Η κυκλική θεωρία δεν είναι ευαγγέλιο (gospel) που πρέπει να τηρείται ευλαβικά. Επίσης, µερικές φορές οι πιο βραχυπρόθεσµοι κύκλοι εξαφανίζονται µε την ίδια ευκολία που εµφανίστηκαν. Μόλις η ύπαρξή τους πάρει αρκετή δηµοσιότητα παύουν να ισχύουν. Όπως θα δούµε και στο παράδειγµα του 4ετούς Κύκλου του Προέδρου η θεωρία πίσω από την ύπαρξη του είναι απόλυτα λογική. Όµως το βασικό συµπέρασµα της χρόνιας ενασχόλησης και µελέτης µας για τους κύκλους είναι ότι δεν πρέπει να τους έχουµε ως ευαγγέλιο αλλά από την άλλη να µην τους αγνοούµε. Σε συνδυασµό µε άλλες προσεγγίσεις όπως η παραδοσιακή ανάλυση (π.χ. οι ΚΜΟ των 40 και 80 που αναλύσαµε προηγουµένως), η κυµατική ανάλυση κατά Elliott, η ανάλυση µε βάση τον W.D Gann, η θεµελιώδης ανάλυση (π.χ. αποτιµήσεις σε όρους P/E) αλλά και η ίδια η γλώσσα της αγοράς (tape reading), η χρήση των κύκλων είναι σηµαντική. Ο 6-ετής Κύκλος Η ενδο-συνεδριακή συµπεριφορά της 5 ης Οκτωβρίου ίσως αποτελεί σηµάδι ότι η εκκίνηση της πτώσης ήταν κάτι το διαφορετικό. Και λέµε ίσως γιατί η αγορά των ΗΠΑ (και οι µαέστροι πίσω από τις κουΐντες) έχουν δοκιµάσει αρκετά τρικ. Η καθοδική κίνηση της ηµέρας εκείνης χαρακτηρίστηκε από σηµαντικό όγκο συναλλαγών (πάνω από 2 δισ. µετοχές άλλαξαν χέρια τόσο στο NYSE όσο και στην NASDAQ) αλλά και από υπερβολικά µεγαλύτερο καθοδικό όγκο. Η σχέση καθοδικών-ανοδικών µετοχών ήταν 10:1 φτάνοντας τα όρια του ξεπλύµατος (washout). Παλαιοί συνδροµητές θα θυµούνται ότι ακολουθούµε τα στοιχεία της γνωστής εταιρίας ανάλυσης τιµών και όγκου συναλλαγών Lowry s. Σύµφωνα µε αυτήν η Τετάρτη 5/10 ήταν µία µέρα µε 90% καθοδικό όγκο. ηλαδή ο καθοδικός όγκος συναλλαγών ήταν το 90% του αθροίσµατος ανοδικού και καθοδικού όγκου. Ηµέρες µε 90% καθοδικό όγκο συναλλαγών συνήθως συναντάµε σε µακροχρόνιους πυθµένες των αγορών µετοχών και είναι συχνά περισσότερες από µία. Όχι πάντα όµως. Στην αγορά µετοχών των ΗΠΑ είχαµε µία τέτοια συνεδρίαση µε 90% καθοδικό όγκο µερικές µόνο ηµέρες ΠΡΙΝ τον πυθµένα της 12 ης Μαρτίου Λίγες ηµέρες αργότερα είχαµε και µία µέρα µε 90% ανοδικό όγκο. Το ράλι είχε ήδη ξεκινήσει. Το αξιοπερίεργο της πρόσφατης καθοδικής συνεδρίασης όµως είναι ότι αυτή συνέβη πολύ κοντά στην τοπική κορυφή των 1246 µονάδων. εν προήλθε έστω µετά από υποχώρηση αρκετών εβδοµάδων. Μοιάζει περισσότερο µε έναρξη (kick-off) µίας πτωτικής κίνησης παρά µε πυθµένα. Τι πυθµένας µπορεί να είναι αυτός όταν η υποχώρηση της 5 ης Οκτωβρίου ξεκίνησε από τις 1214 µονάδες (κλείσιµο 4/10) και µόλις 3% απόσταση από την υψηλότερη κορυφή των τελευταίων 4 ετών; Σε ένα απλό γράφηµα εύκολα κανείς µπορεί να δει ότι την ηµέρα εκείνη οι τιµές παραβίασαν καθοδικά το trend-line που ενώνει τους πυθµένες του Απριλίου-Μαίου Όµως γιατί ήταν τόσο µεγάλος ο όγκος συναλλαγών; Επιστρέφοντας στους κύκλους και βλέποντας το γράφηµα τιµών της επόµενης σελίδας παρατηρούµε κάτι πολύ ενδιαφέρον. Οι τιµές βρίσκουν συχνά πυθµένα µεταξύ 10 και 13 εβδοµάδων. Επικρατέστερη εβδοµάδα είναι η 11 η. Όπως αντιλαµβάνεστε το 11 αποτελεί άθροισµα του 8+3, δύο αριθµών της ακολουθίας Fibonacci. Η παρακάτω µέτρηση είναι καθαρά εµπειρική και ίσως αποτελεί σύµπτωση καθώς ξεκινήσαµε το µέτρηµα από το χαµηλό της 21 ης Σεπτεµβρίου Κάπου στον Οκτώβριο του 2003 ο κύκλος χάνεται και διπλασιάζεται (22 εβδοµάδες) στο χαµηλό του Μαρτίου Αν ξεκινήσουµε όµως το µέτρηµα από την κορυφή του 2004 (5/3/2004) ο πρώτος πυθµένας είναι αυτός του Μαΐου 2004 (10 metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 8

9 εβδοµάδες). Από εκεί και ύστερα ο κύκλος επανέρχεται. Όπως ακριβώς είπαµε νωρίτερα ότι οι κύκλοι εµφανίζονται και εξαφανίζονται χωρίς προειδοποίηση. Χωρίς να έχουµε στοιχεία να το στηρίξουµε θα υποθέσουµε ότι ίσως πρόκειται για κάποια προσπάθεια χειραγώγησης από τους ισχυρούς παράγοντες της αγοράς United States - S&P 500 (1,196.02, 1,196.52, 1,168.42, 1,186.57) N D 2002 A M J J A S N D 2003 A M J J A S N D 2004 A M J J A S N D 2005 A M J J A S N D 2006 ΠΗΓΗ: metatrading.gr P Η υποχώρηση της τελευταίας εβδοµάδας του Σεπτεµβρίου (χαµηλό 1205 µονάδων) συνέπεσε µε την 11 η εβδοµάδα από τον προηγούµενο πυθµένα της 7 ης Ιουλίου (χτύπηµα στο Λονδίνο). Όµως το χαµηλό εκείνο ήταν υψηλότερο από αυτό των αρχών Σεπτεµβρίου στις 1201 µονάδες. Έτσι εδώ έχουµε αµφιβολία για το τι ακριβώς µπορεί να συµβαίνει. Το µόνο βέβαιο είναι ότι στο χαµηλό της περασµένης εβδοµάδας η αρίθµηση είναι 14 εβδοµάδες από τον πυθµένα. Έτσι είτε αποτελεί κάτι που δεν µπορούµε να ερµηνεύσουµε τη στιγµή αυτή είτε πρέπει να αρχίσουµε µέτρηση από την κορυφή της 3 ης Αυγούστου. Σηµειώστε ότι από την κορυφή των 1246 µονάδων το χαµηλό της προηγούµενης εβδοµάδας ήταν στην 11 η (εβδοµάδα)!!! εν αποκλείεται λοιπόν να είχαµε τον πυθµένα του κύκλου των εβδοµάδων στα τέλη Σεπτεµβρίου ή απλά να είχαµε σηµαντική επιβράδυνση και να τον είδαµε στην 14 η εβδοµάδα. Πάντως πέρα από το συµβάν του Οκτωβρίου 2003 σχεδόν ποτέ τα τελευταία 4 χρόνια δεν είχαµε πυθµένα πέραν των 13 εβδοµάδων. Σηµείωση: ο αριθµός 13 είναι βασικός στην ακολουθία αριθµών Fibonacci 1. Η αγορά εµφανίστηκε πολύ υπέρ-πωληµένη την προηγούµενη εβδοµάδα και το ράλι αντίδρασης για το οποίο µιλήσαµε στο Technical Note του S&P 500 στις 12/10 έχει σαν σκοπό να απαλύνει αυτή την κατάσταση. Μιλώντας όµως για κύκλους και όπως προ-αναγγέλει ο τίτλος της υπο-ενότητας βασικό σηµείο εξέτασης αποτελεί ο 6-ετής κύκλος που αναµενόταν να κορυφώσει το φθινόπωρο του Είναι ο ίδιος κύκλος που έδωσε την κορυφή του 1987, του 1993 και του 1999 (για τους περισσότερους κλάδους του NYSE). Το φθινόπωρο του 1999 οι βασικοί κλάδοι είχαν ήδη δει την κορυφή. Ο Dow Transportation είχε κορυφώσει την άνοιξη, ενώ η γραµµή ανοδικών-καθοδικών (advance-decline line) είχε βρει την κορυφή της το Η αγορά της NASDAQ και η κερδοσκοπία σε µετοχές κλάδων όπως το internet, οι ηµι-αγωγοί, και τα δίκτυα έδωσαν το τελικό ράλι και την κορυφή τύπου blow-off. Το φετινό φθινόπωρο είναι γεµάτο από πιθανές κορυφώσεις κύκλων µε αποκορύφωµα αυτού των 6-ετών. Όπως εξηγήσαµε και νωρίτερα δεν υπάρχει απόλυτη ακρίβεια στη χρονική διάρκεια του κάθε κύκλου. Έτσι πρακτικά µπορεί η απόλυτη κορυφή να γίνει νωρίτερα ή αργότερα εάν κι εφόσον υπάρχει αρκετό ανοδικό momentum στην αγορά. Η υποχώρηση και η έντονη µεταβλητότητα από τις αρχές Αυγούστου υποδηλώνει ότι η διαδικασία κορύφωσης είναι σε πλήρη εξέλιξη (ακόµα κι αν δούµε απόλυτα νέα υψηλά η διαδικασία δεν αναιρείται). Με απλά λόγια µέχρι και τις αρχές εκεµβρίου αναµένονται σοβαρές αναταράξεις. Σύµφωνα µε τους µικρότερους σε διάρκεια κύκλους η τρίτη εβδοµάδα του Οκτωβρίου είναι πολύ σηµαντική. Εάν οι τιµές αποτύχουν χαµηλότερα από τα υψηλά του Αυγούστου (και έτσι φαίνεται µε τα Η ακολουθία Fibonacci και ο σταθερός λόγος που προκύπτει από την διαίρεση του κάθε αριθµού µε τον επόµενος ήρθε στο φως από τον Leonardo di Piza, γιο του έµπορου Bonacci. Το όνοµα Fibonacci προέρχεται από την συντοµογραφία Filius di Bonaccii (στα λατινικά), δηλαδή ο γιος του Bonacci. Η ακολουθία ξεκινά από το 1 και αφού προσθέσουµε στο των εαυτό του στη συνέχεια προσθέτουµε στον κάθε αριθµό τον προηγούµενό του. Έτσι παίρνουµε 1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,233, 377, 610, 987,1597, κτλ. Το ενδιαφέρον είναι ότι µετά από τους πρώτους δύοτρεις αριθµούς ο λόγος του κάθε αριθµού µε τον προηγούµενο τείνει προς το 0,618. metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 9

10 µέχρι τώρα δεδοµένα της τεχνικής ανάλυσης), τότε κατά πάσα πιθανότητα έχουµε ήδη βρει την κορυφή του 6-ετούς κύκλου και την κορυφή για το Αξίζει να σηµειώσουµε ότι ο 6-ετής κύκλος είναι αυτός που έδωσε το ανοδικό momentum µετά τα χαµηλά του Απώλεια αυτής της ανοδικής υποστήριξης θα έχει ως αποτέλεσµα πολλές εκπλήξεις για όσους ήταν (ή είναι ακόµα) υπερβολικά αισιόδοξοι για το κλασσικό ράλι των Χριστουγέννων. Παραβιάζοντας το χαµηλό του Αυγούστου (1201 µονάδες) είδαµε τις τιµές να έχουν καταγράψει χαµηλότερο υψηλό και χαµηλότερο χαµηλό δίνοντας έτσι την αίσθηση ότι ξεκινά νέα µεσοπρόθεσµη καθοδική κίνηση. Όπως γίνεται αντιληπτό επίσης ο ΚΜΟ των 200 ηµερών (ή 40 εβδοµάδων) έχει γίνει σχεδόν οριζόντιος και είναι έτοιµος να ξεκινήσει καθοδική τροχιά βρισκόµενος σε απόσταση από την κορυφή των 1246 µονάδων. Μόνο ένα σηµαντικό ράλι προς την κορυφή εκείνη που θα διαρκέσει και θα έχει όγκο συναλλαγών στα νώτα του θα αναιρέσει την πολύ άσχηµη εικόνα. Μόλις τελειώσει η ανοδική κίνηση που ξεκίνησε στο χαµηλό των 1168 µονάδων (13/10) οι τιµές δεν θα έχουν απολύτως καµία βοήθεια από πλευράς χρηµατιστηριακών κύκλων. Το διάστηµα µεταξύ τέλη Οκτωβρίου και αρχές εκεµβρίου θα µείνει ίσως αξέχαστο από τους επενδυτές. Η καθοδική συνέχεια συγκεντρώνει τις σηµαντικά περισσότερες πιθανότητες. Εκείνο που θα αποµένει λοιπόν να δούµε (κι εφόσον παραβιαστεί καθοδικά ο ΚΜΟ των 80 εβδοµάδων στις 1165 µονάδες) είναι το σηµείο του πυθµένα τον εκέµβριο του Αυτό θα δώσει και το τόνο για τις αγορές µετοχών το 2006 καθώς κινούµαστε προς τον Σεπτέµβριο-Οκτώβριο του οπότε και αναµένεται ο πυθµένας του 4-ετούς κύκλου ή Κύκλου του Προέδρου. Πηγαίνοντας πίσω στις τιµές του S&P 500 εύκολα κανείς µπορεί να διακρίνει τους πυθµένες του 4-ετούς κύκλου από το 1968 και µετά τουλάχιστον. Μοναδική εξαίρεση επιµήκυνσης κύκλου αποτελεί το έτος 1987 όταν οι τιµές αντί να βρουν πυθµένα το φθινόπωρο του 1986 το έπραξαν µε βίαιο τρόπο στο κραχ του Από το 1968 και ύστερα τα έτη 1974, 1978, 1982, 1987, 1990, 1994, 1998 και 2002 αποτέλεσαν σηµαντικούς πυθµένες. Η µοναδική διαφορά του πρόσφατου πυθµένα του Οκτωβρίου 2002 από τους προηγούµενους ήταν ότι το απόλυτο χαµηλό (768 µονάδες) ήταν σε χαµηλότερο επίπεδο από το χαµηλό του προηγούµενου πυθµένα του 1998 (923 µονάδες). Η θεωρία πίσω από τον 4-ετή κύκλο είναι απόλυτα λογική. Οι τιµές βρίσκουν τον πυθµένα τους ακριβώς στο µέσο της θητείας του αµερικανού Προέδρου µετά από τα δύο πρώτα χρόνια κατά τα οποία λαµβάνονται σκληρότερα οικονοµικά µέτρα. Μόλις τελειώσει το δεύτερο έτος εισερχόµαστε τυπικά σε προεκλογική περίοδο και άρα οι παροχές και υποσχέσεις για παροχές οδηγούν σε ευφορία. Αν σε αυτά προσθέσουµε τις φοροαπαλλαγές, τις µειώσεις φόρων και άλλα µέτρα δηµοσιονοµικής πολιτικής αντιλαµβανόµαστε γιατί πολλές κυβερνητικές δαπάνες βρίσκουν το δρόµο τους στους ισολογισµούς των εισηγµένων και άρα τα χαρτοφυλάκια των επενδυτών. Αυτή είναι η θεωρία. Η πράξη έχει αποδείξει ότι όντως οι πυθµένες κάθε 4 έτη είναι σηµαντικοί. Εάν λοιπόν η κορυφή ήταν στις 1246 µονάδες δεν υπάρχει κάτι άλλο που θα στηρίξει τις τιµές. Αν όχι, και υπάρξει νέο ράλι, η υποχώρηση θα είναι ακόµα πιο βίαιη µετά τις αρχές του Η ιστορία είναι µε το µέρος των απαισιόδοξων για το διάστηµα µέχρι το φθινόπωρο του Μόλις ένας σηµαντικός κύκλος (σαν και τον 6-ετή) κορυφώνει, και µετά την πρώτη υποχώρηση, βιώνουµε ένα ράλι µίας-δύο εβδοµάδων πριν οι τιµές συνεχίσουν ξανά καθοδικά. Αυτό συµβαίνει γιατί οι περισσότεροι χρηµατιστηριακοί κύκλοι έχουν τους ενδιάµεσους κύκλους (µισής διάρκειας) µε αποτέλεσµα τη στιγµή που ο κύριος κύκλος κορυφώνει ο µισός βρίσκει πυθµένα. Έτσι, το σύντοµο ράλι οφείλεται συχνά στον υποδεέστερο κύκλο. Για παράδειγµα, όταν ο κύκλος των 120 εβδοµάδων κορυφώνει ο κύκλος των 60 εβδοµάδων προσπαθεί να βρει πυθµένα ταυτόχρονα. Σε αυτό ακριβώς πρέπει να οφείλεται και το ράλι από τα χαµηλά των αρχών Ιουλίου Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο κορυφώνουν/βρίσκουν πυθµένα και κύκλοι διάρκειας πολλών ετών. Όταν όµως κάποιοι από αυτούς δεν έχουν µισό-κύκλους (που βρίσκουν πυθµένα) τότε δεν υπάρχει ανοδική κίνηση όταν κορυφώνουν. Ο 6-ετής κύκλος δεν έχει υποδιαίρεση 3- ετών. Έτσι η κορύφωσή του πρέπει να είναι στιγµιαία και απότοµη (όπως δηλαδή εικάζουµε ότι συνέβη τις προηγούµενες εβδοµάδες 2-3 εβδοµάδες). Το γεγονός αυτό θα πρέπει να µας προετοιµάσει για ένα ταραγµένο 4 ο τρίµηνο µε έναν ιδιαίτερα περίεργο και πιθανότατα αρνητικό Νοέµβριο. Εάν η κορύφωση του Αυγούστου τελείωσε την ανοδική επέλαση από τα χαµηλά του 2002, σύµφωνα µε τους κύκλους, θα πρέπει να αναµένουµε ένα απαισιόδοξο 2006 µέχρι τον ερχόµενο Σεπτέµβριο τουλάχιστον όταν θα πρέπει να βρουν πυθµένα ο 4-ετής κύκλος (του Προέδρου) και ο 8-ετής κύκλος. Με απλά λόγια, µε την κορύφωση του 6-ετούς κύκλου είναι πολύ πιθανό να έχουµε ήδη εισέλθει σε ένα ακόµα (κυκλικό τη φορά αυτή) bear market διάρκειας ενός έτους. Λέµε κυκλικό bear market γιατί: 1) εικάζουµε ότι το µακροχρόνιο secular bear market είναι ακόµα σε εξέλιξη, και 2) η χρονική διάρκεια του ράλι από τα χαµηλά του 2002 ήταν αρκετά µεγάλη και δεν αφήνει περιθώρια για πολύ µεγάλες απώλειες (και άρα νέα χαµηλά) µέχρι την θεωρητική εύρεση πυθµένα στο επόµενο 4-ετή κύκλο. Υποθέτοντας λοιπόν ότι εισερχόµαστε σε ένα απαισιόδοξο κλίµα για τις αγορές µετοχών των ΗΠΑ είναι επιβεβληµένο να αλλάξουµε την στρατηγική µας σε αυτό το συνεχώς µεταβαλλόµενο περιβάλλον. Το εκπληκτικό ανοδικό momentum που έσπρωξε ανοδικά το τελευταίο κυκλικό bull market από το 2002 metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 10

11 µέχρι το 2005 δεν έχει εντελώς εξατµιστεί. Όµως όπως φαίνεται εξασθενεί σιγά-σιγά κάθε φορά που οι τιµές τεστάρουν χαµηλότερα σηµεία στήριξης. Όταν τελειώσουν τη δουλειά τους και οι πολλοί βραχυπρόθεσµοι κύκλοι την 3 η και 4 η εβδοµάδα του Οκτωβρίου το αποτέλεσµα θα πρέπει να είναι η διάσπαση των στηρίξεων. Η Κυµατική Εικόνα Εάν για κάτι πρέπει να είµαστε αρκετά ικανοποιηµένοι από τα προηγούµενα Special Reports µε τίτλο Patterns & Σενάρια Ράλι & Αυταπάτες 1,2 και 3 αυτό είναι η καθαρότητα των εκτιµήσεων αναφορικά µε τα δύο βασικά σενάρια. Οι µεσοπρόθεσµοι στόχοι τιµών για τον S&P 500 ήταν καθορισµένοι από την 29 η Νοεµβρίου Στις σελίδες 4-6 εκείνου του πρώτου Report κάναµε πολλές φορές λόγο για τα επίπεδα των 1142 και 1128 (σε τιµές κλεισίµατος) µονάδων. Το εύρος αυτό δεν παραβιάστηκε πότε από τότε. Το χαµηλό του Απριλίου 2005 ήταν ακριβώς στη µέση του εύρους (1136 µονάδες). Τα γραφήµατα 7 (σελ. 5 ) και 8 (σελ. 6) της 29 ης Νοεµβρίου είναι παρόµοια µε αυτό της τρέχουσας σελίδας. Απλά στο τρέχον για λόγους οικονοµίας χώρου έχουµε παραθέσει και τα δύο σενάρια πάνω στο ίδιο γράφηµα. Τα σενάρια εκείνα αναλύθηκαν µε λεπτοµέρεια στις προηγούµενες αναλύσεις και δεν χρήζουν περαιτέρω σχολίων. Το µόνο που πρέπει να σχολιάσουµε είναι το τι έπεται αυτών των κυµατικών σεναρίων. Αυτό είναι εφικτό κάνοντας µία υπόθεση και µόνο: ότι δηλαδή η κορυφή της 3 ης Αυγούστου στις 1245,86 µονάδες ήταν Η ΚΟΡΥΦΗ του ράλι από τα χαµηλά του Οκτωβρίου Με τα µέχρι τώρα δεδοµένα και µε τα όσα έχουµε αναλύσει στο παρόν Report United States - S&P 500 (1,177.33, 1,187.13, 1,175.54, 1,186.57) µπορούµε να πούµε 5 or C ότι θα µας έκανε A v 1250 τροµερή εντύπωση iii v iii εάν η πρόσφατη 1200 κορυφή 3 or C i iv παραβιαζόταν i iv 1150 ανοδικά. εν ii µπορούµε να το B 1100 αποκλείσουµε καθώς στις αγορές δεν ii υπάρχει βεβαιότητα or X αλλά µόνο πιθανότητες. Απλά 1000 λέµε ότι οι 1 or A πιθανότητες να ήταν 950 η κορυφή των αρχών Αυγούστου η 900 σηµαντικότερη κορυφή από τα χαµηλά του έχουν αυξηθεί πάρα πολύ. Η καθοδική 800 παραβίαση του 1183 (χαµηλό της 7 ης 2or B 750 Ιουλίου, υπο-κύµα iv) ήταν η πρώτη ένδειξη ότι κορυφή των 1245, M A M J J A S N D 2003 M A M J J A S N D 2004 A M J J A S N D 2005 A M J J A S ΠΗΓΗ: metatrading.gr µονάδων πρέπει να είναι µεσοπρόθεσµης σηµασίας και όχι βραχυπρόθεσµης. Η τυπική επιβεβαίωσης της διαδικασίας κορυφής ως ΠΟΛΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΗ θα δοθεί µε το κλείσιµο κάτω από το επίπεδο των 1136 µονάδων (χαµηλό Απριλίου 2005). Όµως ως µεσοπρόθεσµοι επενδυτές/traders δεν είναι δυνατόν να περιµένουµε µέχρι εκεί. Όπως είδαµε και στην ενότητα για τους ΚΜΟ των 40 και 80 εβδοµάδων η καθοδική διάσπαση των 1165 µονάδων θα αποτελέσει την ταφόπλακα του ράλι από τα χαµηλά του Σήµερα όµως µπορούµε µε σχετικά µεγάλη σιγουριά να πούµε ότι εάν οι τιµές κορύφωσαν στο υψηλό της 3 ης Αυγούστου δεν θα πρέπει καν να το προσεγγίσουν. Έτσι το πιο πρόσφατο υψηλό των 1233,34 µονάδων (3/10/05) δεν θα πρέπει να παραβιαστεί σε τιµές κλεισίµατος. Όσοι λοιπόν µεσοπρόθεσµοι επενδυτές έχουν απαισιόδοξες βλέψεις αυτό το επίπεδο θα πρέπει να έχουν ως σηµείο αναφοράς για το ρίσκο τους (stoploss). Στο προηγούµενο γράφηµα παραθέσαµε δύο κυµατικές αριθµήσεις: την πιο αισιόδοξη µακροπρόθεσµα (αριθµοί 1,2,3,4 και 5) και την πιο απαισιόδοξη (γράµµατα ABC-X-ABC). Εάν λοιπόν η κορυφή του Αυγούστου 2005 ήταν Η ΚΟΡΥΦΗ, για τους επόµενους µήνες δεν έχει σηµασία ποια από τις δύο είναι η metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 11

12 σωστή. Είτε ισχύει το ένα είτε το άλλο σενάριο, η κυµατική συνέχεια καλεί για σηµαντική διόρθωση τιµών. Το µέγεθος της υποχώρησης βέβαια ποικίλει ανάλογα µε το ποιο µακροπρόθεσµο σενάριο θα επικρατήσει. Όπως θα δούµε παρακάτω και στην ανάλυση των σχέσεων Fibonacci το επίπεδο των 1060 µονάδων περίπου θα είναι 38,2% Fibonacci retracement ολόκληρου του ράλι από τα χαµηλά του Το 50% θα είναι κοντά στις 1010 µονάδες. Το επίπεδο αυτό θα πρέπει να κρατήσει την υποχώρηση εάν το πιο αισιόδοξο σενάριο είναι σε ισχύ. Τυπικά, υποχώρηση µέχρι και το 61,8% Fibonacci (954 µονάδες) θα πρέπει να είναι αποδεκτή. Με απλά κυµατικά λόγια εννοούµε ότι η άνοδος (σε 5 κύµατα) από τα χαµηλά των 768 µονάδων στα υψηλά των 1246 µονάδων θα µπορούσε να ήταν το Κύµα Α µία ανοδικής διόρθωσης (ή το Κύµα 1 ενός νέου ανοδικού κύκλου). Η τρέχουσα διόρθωση να αποτελεί το Κύµα Β (ή το Κύµα 2) και στην συνέχεια το ράλι από τα χαµηλά που αναµένονται µετά τα τέλη του 2006 να είναι το Κύµα C (ή Κύµα 3). Αυτό όµως που χαλάει την κυµατική αρίθµηση (ABC) είναι η χρονική διάρκεια της ανόδου σε σχέση µε την προηγηθείσα πτώση. Μία άλλη εναλλακτική αρίθµηση υποθέτει ότι η πτώση του είναι το Κύµα Α, το ράλι που βιώσαµε είναι το Κύµα Β (αν και δεν έχει πολλά από τα χαρακτηριστικά που θα όφειλε) και η επερχόµενη υποχώρηση θα είναι το Κύµα C. Επειδή όµως τα µακροπρόθεσµα εναλλακτικά σενάρια µπορεί να επιδέχονται ερµηνείες που δεν είναι της παρούσης τα αφήνουµε για άλλη µελλοντική ανάλυση. Ας επικεντρωθούµε στα µεσοπρόθεσµα. Εάν επικρατήσει το αισιόδοξο σενάριο (αριθµοί 1,2,3,4 και 5) ίσως η υποχώρηση κρατηθεί πάνω από τις µονάδες. Στο απαισιόδοξο σενάριο (γράµµατα ABC-X-ABC) οι τιµές απλά θα κάνουν στάση σε εκείνο το επίπεδο και τίποτα παραπάνω. Όπως όµως γράψαµε νωρίτερα µεσοπρόθεσµα καµία σηµασία δεν έχει πιο από τα δύο σενάρια θα ισχύσει. Εάν και όταν προσεγγίσουµε τα επίπεδα των 1060 ή 1010 µονάδων θα σχολιάσουµε ανάλογα. Το ξεδίπλωµα του pattern και η κυµατική διάρθρωση της υποχώρησης θα µας δώσουν αρκετές πληροφορίες για το τι έπεται. Μόλις κόψουν οι τιµές καθοδικά τις 1165 µονάδες (ΚΜΟ 80 εβδοµάδων) και κλείσουν κάτω από τις 1160 µονάδες θα είµαστε σχεδόν βέβαιοι για το τι ήταν η κορυφή του Αυγούστου Το καθοδικό ξεδίπλωµα του pattern θα έχει αρκετό δρόµο ακόµα. Σχέσεις Fibonacci εν θα µπορούσαµε να συνεχίζουµε την ανάλυσή µας χωρίς να κάνουµε αναφορά στις σχέσεις Fibonacci µεταξύ των τιµών αλλά και µεταξύ των κυµάτων. Ο R.N. Elliott (που για πρώτη φορά διατύπωσε την κυµατική του θεωρία United States - S&P 500 (1,177.33, 1,187.13, 1,175.54, 1,186.57) στις 10 Νοεµβρίου 0.0% χωρίς να συνειδητοποιήσει την 1200 ύπαρξη της ακολουθίας Fibonacci και της σχέσης των 1150 κυµάτων µε τον 23.6% σταθερό λόγο 61,8% και τα υπο-παράγωγά του) µίλησε για µία 38.2% κυµατική αρχή (wave principle) που 50.0% κυβερνά τη ζωή µας Ο σταθερός αυτός 954 λόγος ήταν γνωστός 61.8% 950 και στην αρχαιότητα. Οι πυραµίδες της Αιγύπτου είναι χτισµένες σε αναλογία Fibonacci, ενώ ο χρυσός λόγος όπως αλλιώς αποκαλούνταν 800 (golden ratio) ήταν 100.0% γνωστός σε 750 Βαβυλώνιους, αρχαίους Έλληνες και M A M J J A S N D 2003 A M J J A S N D 2004 A M J J A S N D 2005 A M J J A S Ρωµαίους. Η ύπαρξή ΠΗΓΗ: metatrading.gr του αγνοούνταν από τον Elliott (ή έτσι metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 12

13 τουλάχιστον νοµίζουµε) όταν έστειλε για πρώτη φορά δείγµα της κυµατικής του θεωρίας στον Charles J. Collins (εκδότη των Investment Letters) στις 2 εκεµβρίου του Μετά από µελέτη πολλών βιβλίων ο Elliott συζήτησε για πρώτη φορά τη χρήση των αριθµών Fibonacci στο κείµενο Summation Series of Dynamic Symmetry που συµπεριλήφθηκε στον οδηγό The Basics of the Wave Principle µε τίτλο υπο-ενότητας How the Wave Principle Works, and its Correlation with Mathematical Laws. Αφήνοντας την ιστορία και επιστέφοντας στο γράφηµα της προηγούµενης σελίδας που απεικονίζει τις τιµές του S&P 500 από τον Αύγουστο του 2001 παρατηρούµε τα επίπεδα Fibonacci από τα χαµηλά του Οκτωβρίου 2002 στα µέχρι τώρα υψηλά του Αυγούστου Η εικόνα βέβαια είναι εκπληκτική και αξίζει περισσότερο από χίλιες λέξεις. Προσέξτε πως αρκετές σηµαντικές κορυφές και πυθµένες βρίσκονται πολύ κοντά (ή ακριβώς πάνω) σε επίπεδα Fibonacci. Η απόσταση των επιπέδων από τις τιµές είναι τόσο µικρή που θα άφηνε έκπληκτο τον οποιοδήποτε. Μόλις υπολογίσουµε λίγο παρακάτω και µία κυµατική σχέση θα δείτε ότι µιλάµε για σχεδόν τέλειες αναλογίες. Αυτό δε σηµαίνει ότι πάντα οι σχέσεις είναι τέλειες. Όµως αποτελούν καλό οδηγό σε ένα κόσµο αβεβαιότητας και ρίσκου. Η άψογη συµπεριφορά των επιπέδων Fibonacci θα µπορούσε να αναλυθεί και µε έναν εναλλακτικό τρόπο. Όπως γράψαµε και το πρόσφατο Technical Note του S&P 500 στις 12/10 τα επίπεδα ήταν επίσης άψογα και σε µικρότερο χρονικό ορίζοντα. Το γεγονός ότι τα κυµατικά patterns και οι αναλογίες Fibonacci εµφανίζονται σε όλους τους βαθµούς της τάσης είναι γεγονός που διατυπώθηκε από τους οπαδούς της κυµατικής θεωρίας µε πρώτο τον ίδιο τον R.N. Elliott. Τα fractals όπως ονοµάζονται παρουσιάζουν τις ίδιες ιδιότητες σε όλους τους βαθµούς της τάσης. Αυτός είναι και ο λόγος που βλέπουµε τους ρυθµούς Fibonacci (αναλύθηκε στο Technical Note) να λειτουργούν το ίδιο καλά τόσο σε εβδοµαδιαία γραφήµατα όσο και ηµερήσια. Αν λοιπόν εφαρµόζαµε τον ρυθµό Fibonacci και θέταµε ως το πρώτο retracement (π.χ. το 38,2%) στην πρώτη σηµαντική κορυφή ( εκέµβριος 2002) µετά το χαµηλό του Οκτωβρίου 2002 η προέκταση του bracket µε τα επίπεδα θα µας έδινε την τελική κορυφή κοντά στις 1245 µονάδες!!! Ένας ακόµα λόγος που µας κάνει να γέρνουµε περισσότερο στο σενάριο της σηµαντικής διόρθωσης µετά την συµπεριφορά των µετοχών τις τελευταίες εβδοµάδες είναι και η κυµατική σχέση µεταξύ του πρώτου ράλι από τα χαµηλά του 2002 (Κύµα 1 ή Α) στο γράφηµα της σελίδας 10 µε το τελευταίο ράλι από τα χαµηλά του Αυγούστου Ας δούµε τα νούµερα αναλυτικά: Κύµα 1 ή Α (Οκτώβριος- εκέµβριος 2002) = 954,28 768,63 = 185,65 µονάδες Αν υποθέσουµε ότι ισχύει το αισιόδοξο σενάριο (των αριθµών) και η κίνηση από τα χαµηλά του 2002 είναι 5 κύµατα τότε βρίσκουµε το εξής εκπληκτικό όταν λάβουµε υπόψη µία βασική αρχή της κυµατικής θεωρίας: ότι όταν το 3 ο κύµα είναι το ποιο µεγάλο σε διάρκεια και µονάδες, συχνά υπάρχει ισότητα µεταξύ 1 ου και 5 ου κύµατος. Χρονική ισότητα βέβαια δεν υπάρχει στην περίπτωσή µας. Με βάση το αισιόδοξο σενάριό µας το 4 ο Κύµα τελείωσε στις 1060,72 µονάδες. Ήταν 13 Αυγούστου Αν σε αυτό προσθέσουµε το Κύµα 1 καταλήγουµε στο εξής: Τέλος Κύµατος 4 (1060,72) + Κύµα 1 (185,65) = 1246,37 Το υψηλό της 3 ης Αυγούστου ήταν στις 1245,86 µονάδες µόλις 0,51 µονάδες από την ΤΕΛΕΙΑ ΙΣΟΤΗΤΑ των δύο κυµάτων. Στο Special Report της 11 ης Απριλίου 2005 είχαµε παραθέσει και ένα υπό-σενάριο του 2 ου σεναρίου (ABC-X- ABC). Σε εκείνο το υπό-σενάριο είχαµε υποθέσει ότι εάν θεωρήσουµε ως πυθµένα της πρώτης φάσης του bear market το χαµηλό του Μαρτίου 2003 στις 788,90 µονάδες, όταν βρήκαν πυθµένα και οι περισσότερες ευρωπαϊκές αγορές µετοχών, τότε τα δύο ανοδικά σκέλη Α και C συνδέοντα µεταξύ τους ως εξής: Κύµα Α (13 Μαρτίου Μαρτίου 2004) = 1163,23 788,90 = 374,33 (ή 356 ηµέρες) Κύµα C (13 Αυγούστου Αυγούστου 2005) = 1245, ,72 = 185,14 ~ 374/2 (ή 355 ηµέρες) 2 Σύµφωνα µε τον Robert Jr. Prechter, ο Collins από τις αρχές του 1935 ξεκίνησε να στέλνει στον Elliott βιβλία για τον ρόλο της ακολουθίας Fibonacci στην φύση. Μέχρι το 1940 ο Elliott είχε διαβάσει το βιβλίο του Baldassare Bancompagni (µία συλλογή των αυθεντικών συγγραµµάτων του Leonardo Fibonacci) και τα 2 αριστουργήµατα του Jay Hambridge µε θέµα την δυναµική συµµετρία, τίτλος που χρησιµοποιήθηκε από τον Ευκλείδη για να περιγράψει τα σχέδια που προέρχονται από την µεροληπτική εργασία της φύσης και που σήµερα ονοµάζονται Fibonacci mathematics. metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 13

14 Το υποθετικό Κύµα C ήταν το µισό του Κύµατος Α σε µονάδες και το σχεδόν το ίδιο ακριβώς σε χρόνο (η διαφορά ήταν στην ουσία 1 µόνο ηµέρα). Αν τα παραπάνω αποτελούν απλή σύµπτωση τότε δεν έχουµε παρά να ψάξουµε για ουσιαστικότερες αναλύσεις και εκτιµήσεις κορύφωσης στον τοµέα της θεµελιώδους ανάλυσης (οι αναλυτές αυτοί όµως πέφτουν έξω όχι µόνο ηµέρες ή εβδοµάδες αλλά ολόκληρους µήνες ή και περισσότερο). Μερικές Ακόµα Σκέψεις Κλείνοντας το πολυσέλιδο αυτό Report και έχοντας προσεγγίσει την αγορά µετοχών των ΗΠΑ από αρκετές πλευρές θα παραθέσουµε τρία ακόµα γραφήµατα. Το καθένα από αυτά λέει την δική του ιστορία και βάζει ένα ακόµα κοµµάτι στο δύσκολο παζλ της κορύφωσης που εικάζουµε ότι διαµορφώνεται τους τελευταίους µήνες. Τα αναλύουµε εν συντοµία. 1. Απώλεια Ανοδικού Momentum σε Κάθε Ράλι Relative Strength Index ( ) United States - S&P 500 (1,196.02, 1,196.52, 1,168.42, 1,186.57) A S N D 2002 A M J J A S N D 2003 A M J J A S N D 2004 A M J J A S N D 2005 A M J J A S N D 2006 Το κυκλικό bull market που ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια (10/10/02) έχει να επιδείξει ένα αξιοζήλευτο ιστορικό στο ανοδικό του momentum ιδιαίτερα µέχρι την κορυφή του Μαρτίου Αν εξαιρέσουµε το πρώτο και πιο απότοµο ράλι (Οκτώβριος- εκέµβριος 2002) από τα χαµηλά του Μαρτίου 2003 κάθε ανοδικό του σκέλος ήταν πιο αδύναµο από το προηγούµενο. Η κορύφωση του momentum όπως αυτό αποτυπώνεται στον RSI έγινε στην κορυφή του Μαρτίου Οι αρνητικές αποκλίσεις τιµών και RSI είναι έκτοτε εντονότατες και φαίνεται ότι είναι έτοιµες να επιλύσουν καθοδικά τον σχηµατισµό της σφηνοειδής κατάληξης του ράλι (βλέπε γράφηµα της επόµενης σελίδας). Εκτός απροόπτου µόλις οι τιµές κλείσουν κάτω από τις µονάδες θα θεωρήσουµε το ράλι τελειωµένο. 2. Fibonacci, Ανοδική Σφήνα και Όγκος Συναλλαγών Ο όγκος συναλλαγών από τα χαµηλά του 2002 και τα χαµηλά του καλοκαιριού 2004 αποτυπώνεται στα δύο επόµενα γραφήµατα. Παρατηρούµε έντονη συναλλακτική δραστηριότητα από τα χαµηλά του Απριλίου 2005 µε ένα ενδιαφέρον όµως στοιχείο: τα ανοδικά σκέλη χαρακτηρίζονται από ασθενέστερο όγκο από ότι τα καθοδικά. Η εικασία µας για διανοµή τίτλων δείχνει να επαληθεύεται (έστω και µερικώς). Η έξοδος από τον σχηµατισµό της ανοδικής σφήνας (rising wedge) φαίνεται να πραγµατοποιείται όπως ακριβώς την αναµένουν τα εγχειρίδια τεχνικής ανάλυσης, δηλαδή µε αυξηµένο όγκο συναλλαγών και υπεροπλία των πωλητών έναντι των αγοραστών. Αφήνουµε πάντα ένα µικρό ενδεχόµενο λάθους λόγω της περιόδου που διανύουµε αλλά και λόγω της αρρωστηµένης εµµονής των εµπλεκοµένων να περιµένουν ράλι κάθε φορά που εισερχόµαστε στο 4 ο τρίµηνο. Αυτοί αγοράζουν την τρέχουσα υποχώρηση. metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 14

15 Έχοντας δει τα προηγούµενα ράλι να ξεπηδούν από το πουθενά δεν θα αρκεστούµε σε ανάλαφρες υποθέσεις για υιοθέτηση επιθετικής στάσης. Εξάλλου βρισκόµαστε σχετικά κοντά στην κορυφή των 1246 µονάδων και η όποια ανοδική αντίδραση µπορεί να αποτελέσει ίσως την καλύτερη ευκαιρία για απαισιόδοξες θέσεις από όσους έχασαν το πρώτο καθοδικό σκέλος. Αναφέραµε νωρίτερα τα επίπεδα της ανοδικής αντίδρασης ( και ) µε στοπ το Εάν οι τιµές έχουν κορυφώσει τότε δεν έχουν καµία δουλειά πάνω από το % United States - S&P 500 (1,196.02, 1,196.52, 1,168.42, 1,186.57) Andrew's Pitchfork Η ανοδική σφήνα µοιάζει να αποτελεί πιθανό σχηµατισµό. Η µέχρι τώρα συµπεριφορά των τιµών και του όγκου συναλλαγών δικαιολογεί το pattern. 23.6% 38.2% 50.0% 61.8% 100.0% x A S N D 2002 A M J J A S N D 2003 A M J J A S N D 2004 A M J J A S N D 2005 A M J J A S N D 2006 ΠΗΓΗ: metatrading.gr ΠΗΓΗ: Στο δεύτερο γράφηµα της σελίδας απεικονίζονται οι εβδοµαδιαίες τιµές του S&P 500 µε τον όγκο συναλλαγών από κάτω. Είναι φανερό ότι οι τέσσερις από τις τελευταίες πέντε εβδοµάδες έχουν σηµαντικά αυξηµένο όγκο συναλλαγών ενώ είναι όλες καθοδικές. Ο κατερχόµενος όγκος που προηγήθηκε δεν αποτελεί δεδοµένο καθώς ήταν στους καλοκαιρινούς µήνες που χαρακτηρίζονται από την συµµετοχή λιγότερων ενεργών επενδυτών και traders. Όπως δείχνουν όλα τα γραφήµατα το παιχνίδι θα παιχτεί στο επίπεδο των µονάδων, δηλαδή το επίπεδο του ΚΜΟ των 80 εβδοµάδων. Μέχρι εκείνη την τυπική επιβεβαίωση η αγορά έχει κάθε δικαίωµα να δοκιµάσει ανώτερα επίπεδα στην αντίδραση που ξεκίνησε στις 13/10. Όσο τα σηµεία αντίστασης που αναφέραµε σε πολλά σηµεία του Report κρατούν τις τιµές θα αναµένουµε τις τιµές να επιστρέψουν σε χαµηλότερα επίπεδα και να συνεχίσουν καθοδικά. Μόνο αν παραβιαστεί ανοδικά το επίπεδο των 1233 µονάδων θα σπεύσουµε σε αλλαγή στάσης. Όλα όσα αναλύσαµε στο τρέχον κείµενο δίνουν σοβαρό προβάδισµα στις αρκούδες που ίσως έχουν το πάνω χέρι µετά από 3 σχεδόν χρόνια. Επειδή όµως συνεχίζουµε να πιστεύουµε ότι οι αγορές µιλάνε και γελάνε πάντα τελευταίες θα τις αφήσουµε να εκφραστούν ακόµα πιο καθαρά. Ψελλίζουν εδώ και µήνες διαδικασία κορύφωσης και πήραµε πολλά σηµάδια. Αρκεί τώρα η τελική επιβεβαίωση. Η αρχική δόθηκε µε παραβίαση και κλείσιµο κάτω από το χαµηλό του Ιουλίου 2005 στις 1183 µονάδες metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 15

16 Σοφοκλέους - Γενικός είκτης Το βασικό σενάριο κίνησης, που µελετήσαµε στα προηγούµενα special reports του Νοεµβρίου 2004 και του Απριλίου 2005, όχι µόνο έχει πετύχει τον στόχο τιµών των µονάδων, αλλά µας παρέχει και πληθώρα ενδείξεως ότι βαίνει προς την ολοκλήρωσή του. Αν το πρόσφατο ανοδικό σκέλος, που εκτυλίχθηκε κατά το τελευταίο δεκαήµερο του Σεπτεµβρίου, αναιρεθεί και αποδειχθεί ανορθόδοξο υψηλό αφού συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά από τα γιουρούσια της περιόδου τότε αυτοί που έσπευσαν σε αγορές παρασυρόµενοι από τα νέα, ίσως βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων. Σε περίπτωση που το επίπεδο των µονάδων, το οποίο αποτελεί το όριο του τελευταίου πυθµένα και το οποίο συµπίπτει µε την κάτω ευθεία ορισµού του υποτιθέµενου σφηνοειδούς σχηµατισµού, διασπασθεί µε αυξηµένη ορµή, τότε θα µιλάµε για καθοδική έξοδο από τον σχηµατισµό που ορίζει την κίνηση από τον Απρίλιο του Μία τέτοια εξέλιξη είναι σίγουρο ότι θα βρει την πλειοψηφία των εµπλεκοµένων απροετοίµαστη, αφού η κοινή αίσθηση είναι ότι το downside risk είναι περιορισµένο, ενώ έντονη είναι η φηµολογία περί επικείµενων deals. Μία µελέτη των επιµέρους στοιχείων της όλης κίνησης από τα χαµηλά του 2003, µας υποδεικνύει την σηµαντική επιβράδυνση του momentum. Τόσο σε απόλυτες τιµές όσο και σε ρυθµούς αποδόσεων η κατάσταση τείνει προς ένα σηµείο καµπής, ενώ σε τεχνικό επίπεδο κάθε διόρθωση οδηγεί τις τιµές εντός περιοχών καταγραφής προηγούµενων κορυφών, παράλληλα µε την διαµόρφωση αποκλίσεων στον εβδοµαδιαίο MACD. Το µόνο θετικό στοιχείο στην παρούσα φάση θα λέγαµε ότι είναι η έλλειψη επιβεβαίωσης, καθώς κάλλιστα η κίνηση µπορεί να υποδιαιρεθεί επιπλέον εντός του σχηµατισµού και να τραβήξει χρονικά µερικές εβδοµάδες ακόµη. Η κατάσταση βέβαια είναι διαφορετική στην µεσαία και την µικρή κεφαλαιοποίηση, όπου εκεί παρατηρούµε την διαµόρφωση µακροχρόνιου πυθµένα. Αν και το ερώτηµα είναι πως θα συµπεριφερθεί αυτό το κοµµάτι της αγοράς σε µία γενικευµένη υποχώρηση, το βέβαιο είναι ότι σε αυτή την περίπτωση θα αποχωρήσουν και οι τελευταίοι απογοητευµένοι επενδυτές, προκειµένου να αναζητήσουν καταφύγιο στην υψηλή κεφαλαιοποίηση. Ίσως τότε διαµορφωθούν και οι µεγαλύτερες ευκαιρίες σε αναλογία απόδοσης/ρίσκου για το υγιές κοµµάτι της µικροµεσαίας κεφαλαιοποίησης, µε τον επόµενο ανοδικό κύκλο να τις χαρακτηρίζει ως προς την έλλειψη πωλητών. Σπύρος Ε. Βασιλείου Ηλίας Ν. Μπούσιος metatrading.gr metatr@ding.gr Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 16

17 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Απαγορεύεται η αναπαραγωγή ή η προώθηση της παρούσας ανάλυσης, µέρους ή του συνόλου αυτής, χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη, του οποίου αποτελεί πνευµατική ιδιοκτησία. Η χρήση του παρόντος κειµένου διέπεται από την αυστηρή τήρηση των όρων χρήσης του δικτυακού τόπου Σε περίπτωση παραβίασης αυτών, ο χρήστης αναλαµβάνει την πλήρη ευθύνη για την πληρωµή της ετήσιας συνδροµής για κάθε επιπλέον αναγνώστη ή αποδέκτη. Special Report: Patterns & Σενάρια No. 4 17/10/05 Page 17