ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΙ ΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ

Transcript

1 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 ΑΝ ΡΕΑΣ Γ. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΙ ΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑ ΟΣΕΙΣ TEYX IV EΠ ΑΘΗΝΑ

2 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 16 Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ Νοµική αναγνώριση του φυσικού προσώπου Ανθρώπινη αξιοπρέπεια Τιµή Η Ι ΙΩΤΙΚΗ ΣΦΑΙΡΑ Ιδιωτική (ατοµική και οικογενειακή) ζωή Κατοικία Επικοινωνία ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΡΑΣΗΣ Συναθροίσεις Ενώσεις προσώπων. Σωµατεία ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ, ΜΑΖΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Πληροφόρηση Τύπος Τηλεόραση κλπ ΤΑ " ΙΚΑΣΤΙΚΑ" ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Έννοµη προστασία Σύλληψη και προσωρινή κράτηση (άρθρ. 6) Τα συνταγµατικά δικαιώµατα των κρατουµένων) Ουδεµία ποινή χωρίς νόµο κλπ (άρθρ. 7) Νόµιµος δικαστής (άρθρ. 8) Αναφορές (άρθρ. 10 αρ.1) Προηγούµενη ακρόαση ΤΜΗΜΑ ΙΙ: ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ - ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Οικονοµικός χώρος Οικονοµικό κράτος Φορολογία Προϋπολογισµός, απολογισµός και γενικός ισολογισµός Μονοπώλια Συναλλαγές Συµµετοχή στην οικονοµική ζωή. Περιπτωσιολογία Η Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑ Ιδιωτική οικονοµική πρωτοβουλία Ιδιοκτησία/ Απαλλοτρίωση Η ΕΡΓΑΣΙΑ Εργασία Επάγγελµα. Επαγγελµατική (και εµπορική) δράση Συνδικαλιστική ελευθερία Απεργία TΜΗΜΑ ΙΙΙ ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Βιβλιογραφία Εργα του ίδιου

3 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ 1. Εκτός από την φυσική, υλική και πνευµατική υπόσταση, ο συντακτικός νοµοθέτης προστατεύει και την κοινωνική υπόσταση του ανθρώπου, δηλαδή το αυτονόητο (;) δικαίωµα του να είναι κανείς άνθρωπος (άνθρωπος = άνθρωπος). Με άλλα λόγια η κατοχύρωση µόνο της υλικής και πνευµατικής υπόστασης δεν αρκεί. Απαραίτητη είναι η κατοχύρωση του ανθρώπου και ως κοινωνικού όντος, ως µέλους του κοινωνικού συνόλου. Εποµένως η κοινωνική υπόσταση έχει αναγκαία κοινωνική αναφορά. Η κοινωνική υπόσταση εµπεριέχει την αναγνώριση του ανθρώπου ως τοιούτου, δηλαδή ως φυσικού προσώπου. Συνδέεται εποµένως στενά µε την ανθρώπινη αξία και την ελευθερία του ανθρώπου. Η κοινωνική υπόσταση εµπεριέχει όλα εκείνα τα στοιχεία, που αναφέρονται στην υπόσταση του ανθρώπου στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο. Η γενικότερη κοινωνική υπόσταση περιλαµβάνει τρεις µερικότερες εκφάνσεις: 3

4 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα Νοµική αναγνώριση του φυσικού προσώπου ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Ορολογική διευκρίνιση. Σηµασία ΙΙ Ελληνική ρύθµιση α. Προηγούµενα Συντάγµατα...3 β. Ισχύον Σύνταγµα...5 γ. Κοινό δίκαιο....6 ΙΙΙ. ιεθνής κατοχύρωση...7 α. ιεθνείς συµβάσεις....7 β. Ξένα Συντάγµατα..11 γ. Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.. 14 Α. Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΩΜΑ Ι Η διπλή συνταγµατική προστασία της α. Αντικειµενική αρχή-δικαιώµατα β. Ισχύς γ. Σχέση µε άλλες διατάξεις ΙΙ. Η αντικειµενική συνταγµατική αρχή προστασίας..23 α. Γενική αρχή της έννοµης τάξης...24 β. Ερµηνευτική αρχή.28 ΙΙΙ. Το συνταγµατικό δικαίωµα α. Συνταγµατικό ικαίωµα β. Φορείς Φυσικά / νοµικά πρόσωπα Έλληνες / αλλοδαποί...33 γ. Παραίτηση Β ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ι. Η ασφάλεια ως προστατευόµενο αγαθό..35 α. Ορισµός, έννοια. 35 β. Corpus, animus, προσδιορισµοί..38 γ. ιακρίσεις. Συναφείς έννοιες Παραδοσιακή και σύγχρονη έννοια Ελευθερία και ασφάλεια..45 ΙΙ. Εξουσία α. Βασικές µορφές β. Μερικότερες εξουσίες..50 γ. ιαστάσεις, αποδέκτες Αµυντικό περιεχόµενο.. 51 ι. Κατά του κράτους Νοµοθετική Εξουσία..54 ικαστική Εξουσία 55 4

5 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Εκτελεστική Εξουσία 56 ιι. ιαπροσωπική ενέργεια Προστατευτικό περιεχόµενο.58 ι. Προστατευτικό δικαίωµα. 58 ιι. Προστατευτική υποχρέωση του κράτους ιασφαλιστικό περιεχόµενο 61 ΙΙΙ. Άσκηση. Γενική Σχέση. Οριοθετήσεις. 62 α. Νοµιµότητα...63 β. Κοινωνικότητα...64 γ. Χρηστότητα...65 Γ ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ι. Ειδικές σχέσεις. Περιορισµοί α. Ποινική σχέση β. Κατάσταση πολιορκίας ΙΙ. Ειδικά Θέµατα..68 α. Τροµοκρατία.. 68 β. Φυσικά φαινόµενα κλπ.. 69 γ. ηµόσια τάξη και ασφάλεια. Αστυνόµευση...70 ΙΙΙ. Εφαρµογές...71 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 5

6 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Εισαγωγή Α Συνταγµατική αρχή και συνταγµατικό δικαίωµα Β Γενικό περιεχόµενο Γ Ειδικά Θέµατα 2. Βιβλιογραφία 1. Η ιδιότητα του ανθρώπου ως τοιούτου είναι βασικά βιολογική - φυσική ιδιότητα. Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος διότι ανήκει σε ορισµένη κατηγορία όντων και φέρει ως εκ τούτου τα χαρακτηριστικά του ανθρωπίνου γένους. Κάθε άνθρωπος είναι φυσικό πρόσωπο. 2. Ότι είναι άνθρωπος κατά φύση πρέπει να είναι άνθρωπος κατά δίκαιο. Η αυτονόητη αυτή αλήθεια δεν υπήρξε πάντοτε τόσο αυτονόητη. Σε παλαιότερες έννοµες τάξεις η φυσική ιδιότητα του όντος ως ανθρώπου, δεν 3. Πρόκειται για το δικαίωµα να έχει κανείς προσωπικότητα, να αναγνωρίζεται από το δίκαιο ως φορέας δικαιωµάτων και υποχρεώσεων. 6

7 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα Ανθρώπινη αξιοπρέπεια ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Ορολογική διευκρίνιση. Σηµασία ΙΙ Ελληνική ρύθµιση α. Προηγούµενα Συντάγµατα...3 β. Ισχύον Σύνταγµα...5 γ. Κοινό δίκαιο ΙΙΙ. ιεθνής κατοχύρωση...7 α. ιεθνείς συµβάσεις....7 β. Ξένα Συντάγµατα..11 γ. Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.. 14 Α. Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑΣ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΩΜΑ Ι Η διπλή συνταγµατική προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας α. Αντικειµενική αρχή-δικαιώµατα β. Ισχύς γ. Σχέση µε άλλες διατάξεις ΙΙ. Η αντικειµενική συνταγµατική αρχή προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας..23 α. Γενική αρχή της έννοµης τάξης...24 β. Ερµηνευτική αρχή.28 ΙΙΙ. Το συνταγµατικό δικαίωµα ανθρώπινης αξιοπρέπειας α. Συνταγµατικό ικαίωµα β. Φορείς Φυσικά / νοµικά πρόσωπα Έλληνες / αλλοδαποί...33 γ. Παραίτηση Β ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ι. Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια ως προστατευόµενο αγαθό.35 α. Ορισµός, έννοια. 35 β. Corpus, animus, προσδιορισµοί..38 γ. ιακρίσεις. Συναφείς έννοιες Παραδοσιακή και σύγχρονη έννοια Ελευθερία και ασφάλεια..45 ΙΙ. Εξουσία α. Βασικές µορφές β. Μερικότερες εξουσίες..50 γ. ιαστάσεις, αποδέκτες Αµυντικό περιεχόµενο.. 51 ι. Κατά του κράτους.. 52 Νοµοθετική Εξουσία.54 7

8 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 ικαστική Εξουσία 55 Εκτελεστική Εξουσία 56 ιι. ιαπροσωπική ενέργεια Προστατευτικό περιεχόµενο.58 ι. Προστατευτικό δικαίωµα. 58 ιι. Προστατευτική υποχρέωση του κράτους ιασφαλιστικό περιεχόµενο 61 ΙΙΙ. Άσκηση. Γενική Σχέση. Οριοθετήσεις. 62 α. Νοµιµότητα...63 β. Κοινωνικότητα...64 γ. Χρηστότητα...65 Γ ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ι. Ειδικές σχέσεις. Περιορισµοί α. Ποινική σχέση β. Κατάσταση πολιορκίας ΙΙ. Ειδικά Θέµατα..68 α. Τροµοκρατία.. 68 β. Φυσικά φαινόµενα κλπ.. 69 γ. ηµόσια τάξη και ασφάλεια. Αστυνόµευση...70 ΙΙΙ. Εφαρµογές...71 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 8

9 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Εισαγωγή Α Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Ι. Σηµασία ΙΙ. Η Ελληνική ρύθµιση α. Προηγούµενα Συντάγµατα Άρθρο 43 Σκειµ.1832: Τα βασανιστήρια και οι κολασµοί απαγορεύονται. Άρθρο 13 Σκειµ.1844: Αι βάσανοι και η γενική δήµευσις απαγορεύονται. Άρθρο 7 Σ 1975: Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωµατική κάκωση, βλάβη της υγείας, ή άσκηση ψυχολογικής βίας, καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιµωρούνται, όπως νόµος ορίζει. Άρθρο 7 παρ. 2 Σ 1975/1986: Ως άρθρο 7 παρ. 2 Σ 1975 β. Ισχύον Σύνταγµα Άρθρο 7 παρ. 2 Σ 1975/1986/2001: Τα βασανιστήρια, οποιαδήποτε σωµατική κάκωση, βλάβη της υγείας, ή άσκηση ψυχολογικής βίας, καθώς και κάθε άλλη προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας απαγορεύονται και τιµωρούνται, όπως νόµος ορίζει. γ. Κοινό δίκαιο Άρθρο 137 Α ΠΚ, Βασανιστήρια και άλλες προσβολές της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ν.1500/1984, άρθρο 1,ποινικός κολασµός των βασανιστηρίων. Π.δ. 131/2003, άρθρο 2 εδ. 4 α, Προσαρµογή στην οδηγία 2000/31 του Ε.Κ. και του Συµβουλίου σχετικά µε ορισµένες νοµικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εµπορίου στην εσωτερική αγορά. Ν.3418/2005, άρθρο 2, Κώδικας Ιατρικής εοντολογίας. Η άσκηση της Ιατρικής ως λειτούργηµα. Ν.3226/2004, άρθρο 7, Παροχή νοµικής βοήθειας σε πολίτες χαµηλού εισοδήµατος και άλλες διατάξεις. ιορισµός συνηγόρου υπηρεσίας σε ποινικές υποθέσεις. Ν. 2071/1992, άρθρο 47, Εκσυγχρονισµός και Οργάνωση Συστήµατος Υγείας. Τα δικαιώµατα του νοσοκοµειακού ασθενούς. Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας, άρθρο 157, Ωµότητες εναντίον αιχµαλώτου (Ν.2287/1995 κυρωτικός του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα). Ν.2776/1999, Σωφρονιστικός Κώδικας, άρθρο 2 Νοµιµότητα στη µεταχείριση των κρατουµένων και άρθρο 66 εδ. 2 Μέτρα πειθαρχίας. Π.δ. 234/2003, άρθρο 16 εδ. 2, Όροι και προϋποθέσεις για τη χορήγηση αδειών ίδρυσης, εγκατάστασης και λειτουργίας τηλεοπτικών σταθµών ελεύθερης λήψης. Π.δ. 235/2003, άρθρο 16 εδ. 2, Όροι και προϋποθέσεις για τη χορήγηση αδειών ίδρυσης, εγκατάστασης και λειτουργίας ραδιοφωνικών σταθµών ελεύθερης λήψης. ΙΙΙ. ιεθνής κατοχύρωση α. ιεθνείς συµβάσεις 9

10 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Προοίµιο του Καταστατικού Χάρτη του Ο.Η.Ε Προοίµιο και άρθρα 1, 2 της Οικουµενικής ιακήρυξης των ικαιωµάτων του ανθρώπου Προοίµιο του ιεθνούς Συµφώνου για τα οικονοµικά, κοινωνικά και πολιτιστικά δικαιώµατα Προοίµιο του ιεθνούς Συµφώνου για τα ατοµικά και πολιτικά δικαιώµατα 1966.Σύµβαση των Η.Ε «κατά των βασανιστηρίων και άλλων µορφών σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης», όπως κυρώθηκε µε το ν.1782/1988.σύµβαση«για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης ή τιµωρίας»,όπως κυρώθηκε µε το ν.1949/1991. ιεθνής Σύµβαση «για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου σε σχέση µε τις εφαρµογές της βιολογίας και ιατρικής:σύµβαση για τα ανθρώπινα δικαιώµατα και τη βιοιατρική»,πρωτόκολλο Παρισίων «Πρόσθετο Πρωτόκολλο της Συµβάσεως για την προστασία των ικαιωµάτων του Ανθρώπου και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας αναφορικά µε την εφαρµογή της Βιολογίας και της Ιατρικής, και την απαγόρευση της κλωνοποίησης ανθρώπινων όντων.σύµβαση του Συµβουλίου της Ευρώπης για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και της αξιοπρέπειας του ατόµου σε σχέση µε τις εφαρµογές της Βιολογίας και της ιατρικής:σύµβαση για τα Ανθρώπινα ικαιώµατα και τη Βιοϊατρική,όπως κυρώθηκε µε το νόµο 2619/1998. β. Ξένα Συντάγµατα Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια προστατεύεται επίσης στο άρθρ. 10 του ισπανικού Σ του 1978, στο άρθρ. 1 παρ.1 του θεµελιώδους νόµου της Βόννης του 1949, στο άρθρ. 23 του βελγικού Σ του 1994, στο άρθρ.41 του ιταλικού Σ του1948. γ. Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ανθρώπινη αξιοπρέπεια Άρθρο ΙΙ - 61: Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια είναι απαραβίαστη. Πρέπει να γίνεται σεβαστή και να προστατεύεται. Β ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ι.Η ανθρώπινη αξιοπρέπεια ως συνταγµατικό αγαθό α. Ορισµός. Έννοια β. Corpus, animus, προσδιορισµοί γ. ιακρίσεις. Συναφείς έννοιες ΙΙ. ΙΙΙ. 10

11 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Γ ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Νοµολογία C- 36/02, ΕΚ, , Omega, Συλλ I-9609= EuZW 2004 Υπόθ. παιχνιδιού εικονικών φόνων µε χρήση ακτίνων laser,.- C-377/98, ΕΚ , Βασίλειο των Κάτω Χωρών, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συµβουλίου, Συλλ Ι-7079 Yπόθ. προστασίας βιοτεχνολογικών εφευρέσεων-. ΣυµβΣτρΛαρ 111/95, Υπερ 1997, σ. 398 Yπόθ. επιτιµιτικού κουρέµατος αλβανού λαθροµετανάστη Ε Α Υποθ /94, απόφ. της (Selmouni κατά Γαλλίας) Ποιν ικ. 1999, σ Υπόθ. βασανιστηρίων από αστυνοµικούς- ΠληµΑθ 10541/1976, ΠοινΧρ ΚΣΤ σ. 667, (υπόθ. β ι α σ µ ο ύ φ υ λ α κ ι σ µ έ ν η ς). Απαλλάσσεται από την κατηγορία της ψευδορκίας συγγραφέας που αρνείται να κατονοµάσει στον ανακριτή την ταυτότητα ορισµένου προσώπου στο έργο του, όπως και τις πηγές του. Η τήρηση εχεµύθειας ως προς τις πηγές του συνιστά επαγγελµατικό καθήκον του δηµοσιογράφου. Κανένας δεν µπορεί να εξαναγκασθεί σε έκφραση στοχασµού ή γνώµης όταν προσβάλλεται µε αυτή η αξία του ανθρώπου.- Η απόφαση επικαλείται - ορθά - το άρθρο 2 παρ.1. Στην περίπτωση αυτή απαραίτητη είναι και η επίκληση του άρθρου 7 παρ. 2 και στην προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.- ΠληµΑθ. 4636/1977 ΠοινΧρ. ΚΖ σ. 274 Ο Α που υποβλήθηκε σε εγχείρηση αλλαγής φύλου µηνύει τον Β για εκµετάλλευση πόρνης (ΠΚ 350). Ο κατηγορούµενος ισχυρίζεται ότι δεν έχει συντελεστεί το συγκεκριµένο αδίκηµα, το οποίο προϋποθέτει την γυναικεία φύση που στερείται ο µηνυτής. Το δικαστήριο διατάσσει πραγµατογνωµοσύνη για την διαπίστωση του φύλου. Η µηνύτρια επικαλείται προσβολή της αξιοπρέπειάς της και ότι ουδείς οφείλει να ανεχθεί εξέταση του σώµατός του κατά παραβίαση των άρθρων 5 παρ. 2 και 7 παρ. 2 του Συντάγµατος. Βιβλιογραφία A l e x i a d i s S., The treatment of prisoners and the respect for human dignity, Discussion Paper, 7 th Congress of the Prevention of Crime and the Treatment of Offenders, Milan, 26 August 6 September Α λ ε ξ ι ά δ η ς Σ., Η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας κατά την έκτιση της ποινής, in Ι. Μανωλεδάκη/ Prittwitz C., Ελληνογερµανικό συµπόσιο, 1995 (1997). Β e m m a n n G., Έκτιση της ποινής και ανθρώπινη αξιοπρέπεια, in Ι. Μανωλεδάκη/ Prittwitz C., Ελληνογερµανικό συµπόσιο, 1995 (1997). α γ τ ό γ λ ο υ Π.., ικαίωµα σωµατικής και ψυχικής ακεραιότητας in Ατοµικά ικαιώµατα, 2η αναθ. εκδ., 2005, κεφ. 2ο σ. 246 επ. η µ η τ ρ ό π ο υ λ ο ς Α., Η ανθρώπινη αξία, Νοµική Επιθεώρηση, τευχ. 1, 1996, σ. 5 επ. 11

12 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Ζ ώ ρ α ς Κ., Η συνταγµατική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας κατά το γερµανικό οµοσπονδιακό Σύνταγµα, τοσ 1978,σ.1 H a b e r l e P., (µετ. ηµητρόπουλος Α., Παπαϊωάννου Ζ.,), Έννοια και περιεχόµενο της ανθρώπινης αξιοπρέπειας κατά το γερµανικό και το ελληνικό Σύνταγµα, τοσ 1982, σ. 201 επ. Κ α ϊ ά φ α Μ., - Γ κ µ π ά ν τ ι, Ανθρώπινη αξιοπρέπεια: προστατευόµενο ή και απειλούµενο από το ποινικό δίκαιο µέγεθος ;, in Ι. Μανωλεδάκη/ Prittwitz C., Ελληνογερµανικό συµπόσιο, 1995 (1997). Κ ω ν σ τ α ν τ ι ν ί δ η ς Κ., Ποινικό ίκαιο και ανθρώπινη αξιοπρέπεια, Μ α ρ γ α ρ ί τ η ς Λ., Ανθρώπινη αξιοπρέπεια, Υπεράσπιση, 1996, σ. 467 επ. Μ π ι τ ζ ι λ έ κ η ς Ν., Ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τιµή, in Ι. Μανωλεδάκη/ Prittwitz C., Ελληνογερµανικό συµπόσιο, 1995 (1997). Μ α ν ω λ ε δ ά κ η ς Ι., Ανθρώπινη αξιοπρέπεια: Έννοµο αγαθό ή απόλυτο όριο στην άσκηση εξουσίας;, in Ι. Μανωλεδάκη / Prittwitz C., Ελληνογερµανικό συµπόσιο, 1995 (1997). Π α ρ α σ κ ε υ ό π ο υ λ ο ς Ν., Η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας: Σηµεία εξασθένησης, in Ι. Μανωλεδάκη / Prittwitz C., Ελληνογερµανικό συµπόσιο, 1995 (1997). Π α π α δ α µ ά κ η ς Α., Στρατιωτικό ποινικό δίκαιο και ανθρώπινη αξιοπρέπεια: Το πρόβληµα της προσταγής, in Ι. Μανωλεδάκη / Prittwitz C., Ελληνογερµανικό συµπόσιο, 1995 (1997). Σ α χ π ε κ ί δ ο υ Ε., Θεµελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες και ανθρώπινη αξιοπρέπεια, in Αρµενόπουλος, τ. ΞΑ, τευχ. 1, σ. 3-18, Τ ρ ά ν τ α Α., Οι τηλεοπτικές εκποµπές αναπαράστασης της πραγµατικότητας και η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, τα 14/2002, σ.471 επ. Χ ο υ β α ρ δ ά ς Γ., Η συνταγµατική προστασία της αξιοπρέπειας του ανθρώπου,

13 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα Ο συντακτικός νοµοθέτης στο άρθρο 7 παρ.2 απαγορεύει κάθε προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και εξουσιοδοτεί για την τιµωρία των παραβατών τον κοινό νοµοθέτη. 71. Τιµή ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Ορολογική διευκρίνιση. Σηµασία ΙΙ Ελληνική ρύθµιση α. Προηγούµενα Συντάγµατα...3 β. Ισχύον Σύνταγµα...5 γ. Κοινό δίκαιο ΙΙΙ. ιεθνής κατοχύρωση...7 α. ιεθνείς συµβάσεις....7 β. Ξένα Συντάγµατα..11 γ. Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.. 14 Α. Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΤΙΜΗΣ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΩΜΑ Ι Η διπλή συνταγµατική προστασία της τιµής α. Αντικειµενική αρχή-δικαιώµατα β. Ισχύς γ. Σχέση µε άλλες διατάξεις ΙΙ. Η αντικειµενική συνταγµατική αρχή προστασίας της τιµής...23 α. Γενική αρχή της έννοµης τάξης...24 β. Ερµηνευτική αρχή.28 ΙΙΙ. Το συνταγµατικό δικαίωµα της τιµής α. Συνταγµατικό ικαίωµα β. Φορείς Φυσικά / νοµικά πρόσωπα Έλληνες / αλλοδαποί...33 γ. Παραίτηση Β ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ι. Η τιµή ως προστατευόµενο αγαθό...35 α. Ορισµός, έννοια. 35 β. Corpus, animus, προσδιορισµοί..38 γ. ιακρίσεις. Συναφείς έννοιες Παραδοσιακή και σύγχρονη έννοια Ελευθερία και ασφάλεια..45 ΙΙ. Εξουσία

14 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 α. Βασικές µορφές β. Μερικότερες εξουσίες..50 γ. ιαστάσεις, αποδέκτες Αµυντικό περιεχόµενο.. 51 ι. Κατά του κράτους.. 52 Νοµοθετική Εξουσία.54 ικαστική Εξουσία 55 Εκτελεστική Εξουσία 56 ιι. ιαπροσωπική ενέργεια Προστατευτικό περιεχόµενο.58 ι. Προστατευτικό δικαίωµα. 58 ιι. Προστατευτική υποχρέωση του κράτους ιασφαλιστικό περιεχόµενο 61 ΙΙΙ. Άσκηση. Γενική Σχέση. Οριοθετήσεις. 62 α. Νοµιµότητα...63 β. Κοινωνικότητα...64 γ. Χρηστότητα...65 Γ ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ι. Ειδικές σχέσεις. Περιορισµοί α. Ποινική σχέση β. Κατάσταση πολιορκίας ΙΙ. Ειδικά Θέµατα..68 α. Τροµοκρατία.. 68 β. Φυσικά φαινόµενα κλπ.. 69 γ. ηµόσια τάξη και ασφάλεια. Αστυνόµευση...70 ΙΙΙ. Εφαρµογές...71 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 14

15 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Εισαγωγή Ι. Σηµασία ΙΙ. Η Ελληνική ρύθµιση α. Προηγούµενα Συντάγµατα Παρ.ζ Σ της Επιδαύρου του 1822/Παρ.ζ του Σ του Άστρους του 1823: Η ιδιοκτησία, τιµή και ασφάλεια εκάστου των Ελλήνων,είναι υπό την προστασίαν των νόµων. Άρθρο 12 Σ της Τροιζήνος του 1827: Η ζωή,η τιµή και τα κτήµατα εκάστου, εντός της Επικρατείας ευρισκοµένου, είναι υπό την προστασίαν των νόµων. Άρθρο 32 Σ του 1832 :Ο νόµος ασφαλίζει και υπερασπίζει την προσωπικήν ελευθερίαν, την ζωήν,την τιµήν και την ιδιοκτησίαν εκάστου ευρισκοµένου εντός της Επικρατείας. Άρθρο 8 ΣΚειµ. 1968: Πάντες οι ευρισκόµενοι εντός της Ελληνικής Επικρατείας απολαύουν απολύτου προστασίας της ζωής, της τιµής και της ελευθερίας των, αδιακρίτως εθνικότητος, θρησκείας και γλώσσης. Εξαιρέσεις επιτρέπονται εις τας περιπτώσεις τας προβλεπόµενας υπό του ιεθνούς ικαίου. Άρθρο 8 ΣΚειµ. 1968/1973: Ως άρθρο 8 ΣΚειµ Άρθρο 5 Σ 1975: Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαµβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιµής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας. Φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Άρθρο 5 παρ.2 Σ 1975/1986: Ως άρθρο 5 παρ.2 Σ 1975 β. Ισχύον Σύνταγµα Άρθρο 5 παρ.2 Σ 1975/1986/2001: Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαµβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιµής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. γ. Κοινό δίκαιο Άρθρο 361 Π.Κ., περί εγκληµάτων κατά της τιµής. ν.δ. 4000/1959 Περί καταστολής αξιοποίνων τινών πράξεων και συµπληρώσεως του άρθρου 6 του Κώδικος Ποινικής ικονοµίας Α 233. Άρθρο 156 ΣΠΚ, Εξύβριση, απειλή ή βιαιοπραγία κατά αιχµαλώτου. ΙΙΙ. ιεθνής κατοχύρωση 15

16 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 α. ιεθνείς συµβάσεις Οικουµενική ιακήρυξη των ικαιωµάτων του Ανθρώπου Άρθρο 12: Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεµβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία και την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιµής και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωµα να τον προστατεύουν οι νόµοι από επεµβάσεις και προσβολές αυτού του είδους. β. Ξένα Συντάγµατα Η προστασία της τιµής κατοχυρώνεται επίσης στο άρθρ. 5 παρ. του γερµανικού Θεµελιώδους Νόµου της Βόννης του 1949 και στο άρθρ. 18 παρ.1 του ισπανικού Συντάγµατος του γ. Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης Α ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΩΜΑ Β ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Γ ΕΙ ΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Όπως ορίζει το ελληνικό Σύνταγµα στο άρθρο 5 παρ. 2, όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαµβάνουν την απόλυτη προστασία της τιµής τους 1. Η τιµή αποτελεί κοινωνικό αγαθό, έννοµο αγαθό που έχει αναγκαία κοινωνική αναφορά. Πρόκειται για την γενικότερη αξιολόγηση των µελών της κοινωνίας για συγκεκριµένο πρόσωπο. Η τιµή αποτελεί και στοιχείο της προσωπικότητας. Νοµολογία Υπόθ. Hustler v. Falwell (σατυρικό σκίτσο), Supreme Court Η.Π.Α., , Εφαρµογές 1988, σ. 234 επ. -Υπόθ. Oberschlick κατά Αυστρίας (ΙΙ), τοσ 1988, σ. 557 επ. ΑΠ 248/1986, ΠοινΧρον 1986, σ. 573, Υπόθ. Μάρτυρα.- ΑΠ 1079/1987, 1 Κατά το άρθρ. 5 παρ. 2. "Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαµβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τ ι µ ή ς και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο."- Η διάταξη δεν υπόκειται σε αναστολή κατά το άρθρο 48 παρ

17 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 ΠοινΧρον 1987, σ.902, Υπόθ. Γερµανίδας.- ΑΠ 1097/1981, ΠοινΧρον 1981, σ.406, Υπόθ. Συνηγόρου πολιτικής αγωγής.- ΑΠ 125/1978, ΠοινΧρον 1978, σ. 423, Υπόθ. ιαφωνίας για τον κήπο.- ΑΠ 113/1977, ΠοινΧρον 1977, σ.558, Υπόθ. Υποψήφιου βουλευτού.-απ 825/1981, ΠοινΧρον 1981, σ.114, Υπόθ. υσαρεστηµένου πεθερού. ΑΠ 1112/1986, ΠοινΧρον 1986, σ.943, Υπόθ. Βλασφηµίας.- ΑΠ 565/1973, ΠοινΧρον 1973, σ. 654, Υπόθ. ικηγόρου εκτός ελέγχου.- ΑΠ 641/1986, ΠοινΧρον 1986, σ.710, Υπόθ. Υπαλλήλων της Ε.Π.Ο.- ΑΠ 699/1986, ΠοινΧρον 1986, σ.723, Υπόθ. Αιφνιδιασµού εντός δικαστηρίου.- ΑΠ 123/2004, ΝοΒ 52, σ.1036, Υπόθ. Αστυνοµικού τροχαίας.- ΑΠ 605/1972, ΠοινΧρον 1972, σ.712, Υπόθ. Συναδέλφων.- ΑΠ 284/1990, ΝοΒ 38, σ.842, Υπόθ. ικηγόρου της Γ.Π. ΑΕ.- ΑΠ 734/1972, ΠοινΧρον 1972, σ.791, Υπόθ. Εξυβρίσεως εντός του δικαστηρίου.- ΑΠ 124/1971, ΠοινΧρον 1971, σ.383, Υπόθ. Μητέρας και ανήλικου τέκνου της.- ΑΠ 760/1981, ΠοινΧρον 1982, σ.53, Υπόθ.Ο.Σ. ΕΠΕ ΙΣΡ / Υπόθ. Απατηµένης συζύγου.- ΑΠ 1023/1980, ΠοινΧρον 1981, σ.163, Υπόθ. Νοµάρχη και δηµοσιογράφου. ΑΠ 1113/1981, ΠοινΧρον 1982, σ.421., Υπόθ. διαθήκης µητροπολίτου. - ΑΠ 843/2000, Ποιν ικ 2000, σ.1064, Υπόθ. Αστυνοµικού και οδηγού.- ΑΠ 1903/2003, ΠοινΧρον 2004, σ. 723, Υπόθ. Εκµετάλλευσης πάσχουσας από νοητική καθυστέρηση. Βιβλιογραφία Γ ά φ ο ς Η., Ποινικόν ίκαιον, Ειδικόν Μέρος, τεύχος Ε,1965. α γ τ ό γ λ ο υ Π.., ικαίωµα σωµατικής και ψυχικής ακεραιότητας και Ελευθερία του τύπου in Ατοµικά ικαιώµατα, 2η αναθ. εκδ., 2005, κεφ. 2ο σ. 246 επ και κεφ. 12ο σ. 612 επ. Κ α ρ α ν ί κ α ς., Εγχειρίδιον Ποινικού ικαίου, τόµ. Γ, τεύχος Α, Κ α τ σ α ν τ ώ ν η ς Α., Ανεκταί προσβολαί της τιµής κατ άρθρον 367 Π.Κ. και ο ακυρωτικός έλεγχος αυτών, ΠοινΧρ ΚΑ 609. Μ α γ κ ά κ η ς Γ., Η διαδοχή συλλογισµών για την κατάφαση ποινικής ευθύνης στα εγκλήµατα κατά της τιµής, Υπεράσπιση 1996, σ Μ α ν ω λ ε δ ά κ η ς Ιω., ιαλεκτική έννοια των εννόµων αγαθών, Μ έ λ φ ο υ Θ., Ελευθερία πληροφόρησης του δηµοσιογράφου και προστασία της προσωπικότητας, τα 2001, σ. 334 επ. Μ π ι τ ζ ι λ έ κ η ς Ν., Ανθρώπινη αξιοπρέπεια και τιµή, in Μανωλεδάκη Ι.,/ Prittwitz C., Ελληνογερµανικό συµπόσιο, Μ π ο υ ρ ό π ο υ λ ο ς Ά., Ερµηνεία του Ποινικού Κώδικος, τόµ. Β,1963. Π α π α δ ά τ ο ς Π., Τα εγκλήµατα κατά της τιµής, στα Π. Χρ (Ε ) σ. 161 επ. Π α ρ α σ κ ε υ ό π ο υ λ ο ς Ν., Τιµή, ύβρις και παρρησία, Σ π ι ν έ λ λ η ς. Το έννοµον αγαθόν της τιµής και αι αξιόποινοι αυτού προσβολαί, Ο ί δ ι ο ς, Το έννοµον αγαθόν εις την σύγχρονον διδασκαλίαν του Ποινικού ικαίου, Π. Χρ. ΚΑ σ. 721 επ., σ. 801 επ. Ο ί δ ι ο ς, Ποινικό ίκαιο, Ειδικό Μέρος (Πανεπιστηµιακές Παραδόσεις), Εγκλήµατα κατά της τιµής, Φ ι λ ι π π ί δ η ς Τ., Η προστασία δεδικαιολογηµένων συµφερόντων επί των εγκληµάτων κατά της τιµής,

18 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Χ ω ρ α φ ά ς Ν., Ελληνικόν Ποινικόν ίκαιον, τόµ. Β, εγκλήµατα κατά του ατόµου,

19 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα Η Ι ΙΩΤΙΚΗ ΣΦΑΙΡΑ 72. Ιδιωτική (ατοµική και οικογενειακή) ζωή ΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ι. Σηµασία ΙΙ Ελληνική ρύθµιση α.προηγούµενα Συντάγµατα...2 β.ισχύον Σύνταγµα...3 γ. Κοινό δίκαιο ΙΙΙ. ιεθνής κατοχύρωση...5 α. ιεθνείς συµβάσεις....5 β. Ξένα Συντάγµατα..9 γ. Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.. 10 Α. Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ Ι ΙΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΩΜΑ Ι Η διπλή συνταγµατική προστασία της ιδιωτικής ζωής α. Αντικειµενική αρχή-δικαιώµατα β. Ισχύς γ. Σχέση µε άλλες διατάξεις ΙΙ. Η Συνταγµατική αρχή. Το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής...15 α. Γενική αρχή της έννοµης τάξης...16 β. Ερµηνευτική αρχή.17 ΙΙΙ. Συνταγµατικό ικαίωµα.η ελευθερία της ιδιωτικής ζωής..18 α. Συνταγµατικό ικαίωµα β. Φορείς Φυσικά / νοµικά πρόσωπα Έλληνες / αλλοδαποί...22 γ. Παραίτηση Β ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ι. Προστατευόµενο αγαθό α.ορισµός. Έννοια Αντικείµενο Άϋλο αγαθό Βιοτική περιοχή.21 β. Corpus,animus, Corpus: Σύνολο υλικών ενεργειών...24 ι. Μυστικότητα (;)

20 ιι.γεωγραφικός προσδιορισµός (;) Animus: Υποκειµενικός προσδιορισµός.37 ι. Ουσιαστικός προσδιορισµός..38 ιι. Υποκειµενικό κριτήριο Εννοιολογικοί προσδιορισµοί;..33 ι. Η νοµιµότητα ως κριτήριο εννοιολογικού προσδιορισµού; 42 ιι. Η νοµιµότητα της ιδιωτικής ζωής..43 γ. ιακρίσεις.συναφείς έννοιες Φανερή/µυστική/απόρρητη Ατοµική/οικογενειακή/κοινωνική ηµόσια και ιδιωτική ζωή.46 ΙΙ. Εξουσία α. Μορφές.Μερικότερες ελευθερίες β. ιαστάσεις. Αποδέκτες Αµυντικό περιεχόµενο.. 50 ι. Αµυντικό erga omnes δικαίωµα Νοµοθετική Εξουσία..52 ικαστική Εξουσία. 53 Εκτελεστική Εξουσία. 54 ιι. ιαπροσωπική ενέργεια Προστατευτικό περιεχόµενο..58 ι. Προστατευτικό δικαίωµα.. 58 ιι. Προστατευτική υποχρέωση του κράτους ιασφαλιστικό περιεχόµενο. 61 ΙΙΙ. Άσκηση. Γενική Σχέση. Οριοθετήσεις. 62 α.νοµιµότητα...63 β.κοινωνικότητα...64 γ.χρηστότητα...65 Γ ΕΙ ΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΜΑΤΑ Ι. Ειδικές σχέσεις. Περιορισµοί α. Ποινική σχέση β. Κατάσταση πολιορκίας γ. Γάµος. Οικογένεια Γάµος Οικογένεια Παιδική ηλικία..76 ΙΙ. Ειδικά Θέµατα..68 α. Σεξουαλική ζωή β. Προστασία Προσωπικών εδοµένων.. 69 γ. Κρυφή κάµερα. Μαγνητοφώνηση 78 ΙΙΙ. Εφαρµογές. Νοµολογία...79 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 20

21 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Εισαγωγή Ι. Σηµασία 1. Ο άνθρωπος είναι ον κοινωνικό, ζει σε ανθρώπινες κοινωνίες µαζί µε άλλους ανθρώπους. Όση όµως σηµασία έχει η κοινωνική φύση του ανθρώπου, άλλη τόση έχει και η ιδιωτική του φύση. Ο άνθρωπος όχι µόνον δεν µπορεί να ζήσει έξω από την κοινωνία αλλά δεν µπορεί να ζήσει και µέσα στη κοινωνία χωρίς ιδιωτικότητα και ιδιωτική σφαίρα. Όπως η κοινωνικότητα έτσι και η ιδιωτικότητα (privacy) ανήκουν στη φύση του ανθρώπου και συνθέτουν την όλη φυσιογνωµία του διατηρώντας την απαραίτητη ισοροπία της ύπαρξής του. Άλλωστε η διαφύλαξη της ιδιωτικότητας του ανθρώπου είναι απαραίτητη ακριβώς λόγω της κοινωνικότητάς του, λόγω του ότι ζει µέσα στη κοινωνία. Όπως δεν τίθεται θέµα διαφύλαξης της ελευθερίας του Ροβινσώνα Κρούσου, έτσι δεν τίθεται και θέµα διαφύλαξης της ιδιωτικότητάς του. Η προστασία της ιδιωτικότητας αφορά εποµένως τον κοινωνικό άνθρωπο, είναι προστασία από το κοινωνικό περιβάλλον, που κατά τα άλλα είναι απαραίτητο για την ύπαρξή του. Η προστασία της ιδιωτικότητας είναι προστασία του ανθρώπου από τον «κοινωνικό εναγκαλισµό», έτσι ώστε το κάθε άτοµο να διατηρεί αλλά και να εξελίσσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του γνωρίσµατα. Χωρίς την εξασφάλιση της ιδιωτικής σφαίρας ο άνθρωπος δεν θα ήταν το ον, που γνωρίζουµε σήµερα. Η ανάπτυξη ιδιωτικής δραστηριότητας ανήκει εποµένως στη φύση του ανθρώπου και καλύπτει υπαρξιακές του ανάγκες. Η ανάγκη προστασίας της ιδιωτικότητας είναι έντονη τόσο από την ιδιωτική όσο και από τη δηµόσια έξουσία. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής απειλεί την ιδιωτικότητα πολύ περισσότερο εντείνοντας έτσι τη σηµασία της συνταγµατικής προστασίας. Στη σύγχρονη εποχή η ανάγκη προστασίας της ιδιωτικότητας εντείνεται. Και τούτο όχι µόνο διότι όπως χαρακτηριστικά λέγεται - «οι στέγες των σπιτιών έχουν πλησιάσει». Είναι κυρίως η σύγχρονη τεχνολογία η οποία, παράλληλα προς τις διευκολύνσεις που εξασφαλίζει, προσφέρεται όλο και περισσότερο για την παραβίαση της ιδιωτικότητας. Αυτή ακριβώς ήταν και η ratio της συνταγµατικής καθιέρωσης του άρθρ. 9 παρ. 1 εδ. β µε το Σ του 1975, όπως άλλωστε συνάγεται από τις συζητήσεις στην Ε Αναθεωρητική Βουλή. Ο συντακτικός νοµοθέτης στόχευσε κυρίως την αντιµετώπιση των κινδύνων, που δηµιουργούνται από τη χρησιµοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας 2. ΙΙ. Ελληνική ρύθµιση 2. α. Προηγούµενα Συντάγµατα Άρθρο 14 παρ. 9 ΣΚειµ. 1968: Ο εκδότης εντύπου και ο συγγραφεύς επιληψίµου δηµοσιεύµατος, καθαπτοµένου του ιδιωτικού ή οικογενειακού βίου, ασχέτως της επί τη βάσει των κειµένων ποινικών διατάξεων 2 Βλ. Πρακτικά Υποεπιτροπών της Κοινοβουλευτικής επιτροπής του σ. 1975, σ

22 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 επιβαλλοµένης ποινής, υπέχουν αστικώς και εις ολόκληρον ευθύνην προς πλήρη ανόρθωσιν πάσης προσγενοµένης ζηµίας και ικανοποίησιν του παθόντος δια χρηµατικού ποσού, ως νόµος ορίζει. Άρθρο 14 παρ. 9 ΣΚειµ. 1968/1973: Ως άρθρο 14 παρ. 9 ΣΚειµ Άρθρο 9 Σ 1975:1.Η κατοικία εκάστου είναι άσυλον. Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόµου είναι απαραβίαστη.καµιά έρευνα δεν γίνεται σε κατοικία,παρά µόνον όταν και όπως ορίζει ο νόµος και πάντοτε µε την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας. 2.Οι παραβάτες της προηγούµενης διάταξης τιµωρούνται για παραβίαση του οικιακού ασύλου και για κατάχρηση εξουσίας και υποχρεούνται σε πλήρη αποζηµίωση του παθόντος,όπως νόµος ορίζει. Άρθρο 9 παρ. 1 εδ. β Σ 1975/1986 : Ως άρθρο 9 παρ. 1 εδ. β Σ 1975 β. Ισχύον Σύνταγµα 3. Το Σύνταγµα κατοχυρώνει το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Το άρθρο 9 του ισχύοντος Συντάγµατος έχει ως εξής: «1. Η κατοικία του καθενός είναι άσυλο. Η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόµου είναι απαραβίαστη. Καµιά έρευνα δεν γίνεται σε κατοικία,παρά µόνον όταν και όπως ορίζει ο νόµος και πάντοτε µε την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας. 2. Οι παραβάτες της προηγούµενης διάταξης τιµωρούνται για παραβίαση του οικιακού ασύλου και για κατάχρηση εξουσίας και υποχρεούνται σε πλήρη αποζηµίωση του παθόντος,όπως νόµος ορίζει». γ. Κοινό δίκαιο 4. Η ιδιωτική ζωή προστατεύεται µε το ν. 2472/1997: «Προστασία του ατόµου από την επεξεργασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα», όπως συµπληρώθηκε µε το άρθρο 11 του ν. 2774/1999: «Προστασία δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα στον τηλεπικοινωνιακό χαρακτήρα». ΙΙΙ. ιεθνής κατοχύρωση. α. ιεθνείς Συµβάσεις 5. Το δικαίωµα στον ιδιωτικό βίο, το δικαίωµα σεβασµού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, κατοχυρώνει και το άρθρο 8 παρ. 1 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης για την προάσπιση των ικαιωµάτων του Ανθρώπου και των Θεµελιωδών Ελευθεριών (ΕΣ Α) [που κυρώθηκε µε το Ν.. 53/1974 (Α' 256) και απέκτησε υπερνοµοθετική ισχύ δυνάµει του άρθρου 28 παρ. 1 του Συντάγµατος] στο οποίο ορίζεται: «1. Παν πρόσωπον δικαιούται εις τον σεβασµόν της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, της κατοικίας του και της αλληλογραφίας του. εν επιτρέπεται να ύπαρξη επέµβασις δηµοσίας αρχής εν τη ασκήσει του δικαιώµατος τούτου, εκτός αν η επέµβασις αύτη προβλέπεται υπό του νόµου και αποτελεί µέτρον το οποίον, εις µίαν δηµοκρατικήν 22

23 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 κοινωνίαν, είναι αναγκαίον δια την εθνικήν ασφάλειαν, την δηµοσίαν ασφάλειαν, την οικονοµικήν ευηµερίαν της χώρας, την πρόασπισιν της τάξεως και την πρόληψιν ποινικών παραβάσεων, την προστασίαν της υγείας ή της ηθικής, ή την προστασίαν των δικαιωµάτων και ελευθεριών άλλων». 6. Στο άρθρο 17 του ιεθνούς Συµφώνου για τα Ατοµικά και Πολιτικά ικαιώµατα, που κυρώθηκε µε το Ν. 2462/1997 (Α' 25) και έχει υπερνοµοθετική ισχύ κατά το άρθρο 28 παρ. 1 του Συντάγµατος, ορίζεται ότι: «Κανείς δεν υπόκειται σε αυθαίρετες ή παράνοµες παρενοχλήσεις της ιδιωτικής του ζωής, της οικογένειας, της κατοικίας ή της αλληλογραφίας του, ούτε σε παράνοµες προσβολές της τιµής και της υπόληψης του. 2. Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωµα προστασίας από το νόµο έναντι τέτοιων παρενοχλήσεων ή προσβολών». 7.Οικουµενική ιακήρυξη των ικαιωµάτων του Ανθρώπου Άρθρο 12: Κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεµβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία και την αλληλογραφία του, ούτε προσβολές της τιµής και της υπόληψης του. Καθένας έχει το δικαίωµα να τον προστατεύουν οι νόµοι από επεµβάσεις και προσβολές αυτού του είδους. 8. Με το ν.3625/2007(φεκ Ά, 290): «Κύρωση, εφαρµογή του Προαιρετικού Πρωτοκόλλου στη Σύµβαση για τα ικαιώµατα του Παιδιού σχετικά µε την εµπορία παιδιών, την παιδική πορνεία και πορνογραφία και άλλες διατάξεις»,προστατεύεται η οικογενειακή ζωή. β.ξένα Συντάγµατα 9. Η προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής κατοχυρώνεται στο άρθρ. 22 του βελγικού Συντάγµατος του 1994, όπως επίσης και στο άρθρ. 18 παρ. 1 του ισπανικού Συντάγµατος του γ. Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης 10. Ο Χάρτης Θεµελιωδών ικαιωµάτων προστατεύει την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή στο ίδιο άρθρο µαζί µε την κατοικία και την επικοινωνία. Το άρθρο ΙΙ-67 του Χάρτη έχει τον τίτλο «Σεβασµός της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής» και ορίζει: «Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωµα στον σεβασµό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, της κατοικίας του και των επικοινωνιών του». Παράλληλα το άρθρο ΙΙ-68 του Χάρτη,το οποίο αναφέρεται στη προστασία των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα,ορίζει ότι: «1.Κάθε πρόσωπο έχει δικαίωµα στην προστασία των δεδοµένων προσωπικού χαρακτήρα που το αφορούν. 2.Η επεξεργασία αυτών των δεδοµένων πρέπει να γίνεται νοµίµως,για καθορισµένους σκοπούς και µε βάση τη συγκατάθεση του ενδιαφεροµένου ή για άλλους θεµιτούς λόγους που προβλέπονται από τον νόµο.κάθε πρόσωπο δικαιούται να έχει πρόσβαση στα συλλεγέντα δεδοµένα που το αφορούν και να επιτυγχάνει τη διόρθωσή τους. 3.Ο σεβασµός των κανόνων αυτών υπόκειται στον έλεγχο ανεξάρτητης αρχής». 23

24 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 Α.Η ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ Ι ΙΩΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΩΜΑ Ι. Η διπλή συνταγµατική προστασία της ιδιωτικής ζωής α.αντικειµενική αρχή και συνταγµατικά δικαιώµατα. Απαραβίαστο και ελευθερία της ιδιωτικής ζωής 11. Η συνταγµατική κατοχύρωση της ιδιωτικής ζωής είναι διφυής. Η ιδιωτική ζωή προστατεύεται αντικειµενικά, ως µερικότερη βιοτική περιοχή και υποκειµενικά. Η διατύπωση της συνταγµατικής διάταξης στρέφεται κυρίως προς την αντικειµενική συνταγµατική κατοχύρωση. Όπως ορίζεται στο Σύνταγµα "η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή του ατόµου είναι απαραβίαστη." Από την αντικειµενική αυτή συνταγµατική αρχή απορρέει το δικαίωµα ενός εκάστου στην ιδιωτική και οικογενειακή του ζωή. Η ελευθερία στην ιδιωτική ζωή κατοχυρώνεται ως αντικειµενική συνταγµατική αρχή και ως συνταγµατικό δικαίωµα. 12. Απαραβίαστο και ελευθερία: Ο συντακτικός νοµοθέτης αναφέρεται στο "απαραβίαστο" της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Το απαραβίαστο συνδέεται στενά µε την ελευθερία. Προϋπόθεση της ελευθερίας είναι το απαραβίαστο. Με άλλα λόγια η ιδιωτική ζωή είναι ελεύθερη, εφόσον δεν παραβιάζεται. Η απαγόρευση της παραβίασης απευθύνεται κυρίως σε εξωγενείς παράγοντες, ενώ η ρητή αναφορά στην ελευθερία απευθύνεται κυρίως στον φορέα του δικαιώµατος. Κατά συνέπεια το Σύνταγµα κατοχυρώνει την ελευθερία στην ιδιωτική ζωή. β. Ισχύς 1. Ισχύον δίκαιο 12. Η αρχή του απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής δεν αποτελεί προγραµµατική πρόταση, αλλά «ισχύον δίκαιο», που αναπτύσσει πλήρη νοµική δύναµη και δεσµευτικότητα Αναθεωρησιµότητα γ. Σχέση µε άλλες διατάξεις 14. Η διάταξη του άρθρου 9 παρ.1 εδ. β, έχει ευρύτερο ρυθµιστικό περιεχόµενο από το άσυλο της κατοικίας ή την ελευθερία επικοινωνίας, προς τις οποίες τελεί σε σχέση γενικού προς ειδικό. β. Συνταγµατική αρχή: Το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής 15. Το απαραβίαστο της ιδιωτικής ζωής αποτελεί αντικειµενική συνταγµατική αρχή που διέπει την ιδιωτική σφαίρα. Με τη καθιέρωση του απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής ο συντακτικός νοµοθέτης ανάγει κάθε άνθρωπο φορέα του 24

25 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 δικαιώµατος σε κυρίαρχο της ιδιωτικής του σφαίρας. Η συνταγµατική καθιέρωση της αρχής του απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής εµπεριέχει την αντίθετη προς τη θέληση του φορέα απαγόρευση δηµοσιοποίησης της ιδιωτικής του ζωής. γ. Συνταγµατικό δικαίωµα: Η ελευθερία τη ιδιωτικής ζωής 16. Μητρικό δικαίωµα: Από την πλευρά της η ιδιωτική ζωή αποτελεί "µητρικό δικαίωµα" πολλών άλλων µερικότερων δικαιωµάτων και διατάξεων, που προστατεύουν µερικότερες εκφάνσεις της, όπως του ασύλου της κατοικίας, του γάµου, της οικογένειας, του απορρήτου των ανταποκρίσεων κλπ. Β ΓΕΝΙΚΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ Ι. Αντικείµενο. Η ιδιωτική ζωή ως προστατευόµενο αγαθό α. Ορισµός. Έννοια 17. Ορισµός: «Ιδιωτική ζωή είναι εκείνη που ο άνθρωπος διάγει µε στενό κύκλο προσώπων (corpus) και αφορά τα πρόσωπα αυτά (ιδιωτικές υποθέσεις, animus). H Ιδιωτική ζωή είναι βιοτική περιοχή, στην οποία εκδηλώνεται κυρίως σε ιδιωτικούς αλλά και άλλους χώρους το σύνολο των µυστικών ή φανερών αλλά πάντως νόµιµων ενεργειών του ανθρώπου, που αναφέρονται στο άτοµό του, όπως επίσης σε πρόσωπα του στενού συγγενικού ή φιλικού περιβάλλοντός του [ή θέµατα της δικής του επιλογής]». 18. Η "ιδιωτική ζωή" εµφανίζει πράγµατι ιδιαίτερες δυσκολίες προσδιορισµού 3. Ο συντακτικός νοµοθέτης δεν δίνει ασφαλώς ορισµό της ιδιωτικής ζωής. Η νοµική έννοια της ιδιωτικής ζωής προσδιορίζεται από την πραγµατική έννοια βάσει των κανόνων της λογικής κυρίως ερµηνείας. Ο εννοιολογικός καθορισµός της ιδιωτικής ζωής έχει ιδιαίτερη νοµική σηµασία ακριβώς λόγω της ιδιαίτερης συνταγµατικής προστασίας της. Όπως στις περισσότερες περιπτώσεις έτσι και στη προκειµένη περίπτωση ο εννοιολογικός καθορισµός αποτελεί τη βάση της συνταγµατικής ρύθµισης και της δι αυτής παρεχόµενης προστασίας. Από τον καθορισµό της ιδιωτικής ζωής εξαρτάται ποιες εκφάνσεις της ανθρώπινης δραστηριότητας προστατεύονται και ποιες όχι, ζήτηµα το οποίο αποκτά ιδιαίτερη σηµασία κατά την εφαρµογή της απαγόρευσης των λεγοµένων παράνοµων αποδεικτικών µέσων. 1. Αντικείµενο 19. Η ιδιωτική ζωή, όπως προσδιορίστηκε στον παραπάνω ορισµό, αποτελεί το αντικείµενο του οµώνυµου δικαιώµατος, το αγαθό επί του οποίου ασκείται η εκ του δικαιώµατος εξουσία. Η ιδιωτική ζωή αποτελεί προστατευόµενο, τουτέστιν έννοµο και ειδικότερα συνταγµατικό αγαθό. 2. Άϋλο αγαθό 3 Απροσδιόριστη παραµένει η έννοια της ιδιωτικής ζωής σε πάρα πολλές αναλύσεις. Β. λχ Χρυσόγονο Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα σ

26 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα Απαραίτητος είναι στη συνέχεια ο εγγύτερος εννοιολογικός προσδιορισµός του αντικειµένου. Ο οντολογικός προσδιορισµός προσδιορίζει τον εννοιολογικό πυρήνα του αντικειµένου. Με τον οντολογικό προσδιορισµό προσδιορίζεται η φύση του αντικειµένου, δηλαδή «περί τίνος πρόκειται». Προσδιορίζεται το αντικείµενο ως «έννοια γένους». Κατά πρώτο δηλαδή προσδιορίζεται, αν πρόκειται για άϋλο ή υλικό αγαθό. Ο πρώτος οντολογικός προσδιορισµός της ιδιωτικής ζωής συνίσταται στο ότι συνιστά «άϋλο αγαθό». Αντικείµενο του συνταγµατικού δικαιώµατος είναι η «ιδιωτική ζωή», ως πραγµατικό, άϋλο αγαθό. Ως άϋλο αγαθό η ιδιωτική ζωή έχει υλική και πνευµατική αναφορά, αποτελείται από corpus και animus. 3. Βιοτική περιοχή 21. Ο πρώτος αυτός οντολογικός προσδιορισµός είναι απαραίτητος αλλά δεν αρκεί. Απαραίτητος είναι ο ειδικότερος οντολογικός προσδιορισµός, ο οποίος προσδιορίζει περισσότερο την «οµάδα», στην οποία ανήκει το αντικείµενο. Τέλος απαραίτητη είναι η εννοιολογική οριοθέτηση, δηλαδή οι εννοιολογικοί προσδιορισµοί του αντικειµένου, οι οποίοι προσδιορίζουν την έκταση του εννοιολογικού περιεχοµένου. Απαραίτητος είναι στη συνέχεια ο ειδικότερος οντολογικός προσδιορισµός του άϋλου αγαθού «ιδιωτική ζωή». Ο προσδιορισµός αυτός είναι εν προκειµένω ακόµη περισσότερο αναγκαίος από το ότι η λέξη «ζωή» παραπέµπει στο οµώνυµο βιολογικό φαινόµενο, που προστατεύεται µε άλλες συνταγµατικές διατάξεις και δηµιουργεί ενδεχοµένως κάποια σύγχυση. Εν προκειµένω ο όρος «ζωή» (ιδιωτική ζωή) δεν αναφέρεται στο βιολογικό φαινόµενο της ζωής, αλλά σε µια µερικότερη περιοχή του ανθρώπινου βίου, δεν αναφέρεται στη ζωή ως βιολογικό φαινόµενο, αλλ ως κοινωνικό φαινόµενο. Ο οντολογικός προσδιορισµός της ιδιωτικής ζωής δεν έχει βιολογικό, αλλά κοινωνικό προσανατολισµό. 22. Με τον όρο "ιδιωτική ζωή" νοείται καταρχήν µια "µερικότερη περιοχή" της όλης ζωής του ανθρώπου. Στο άρθρο 9 παρ. 1, όπως και στο άρθρο 5 παρ.1, ο όρος "ζωή" δεν χρησιµοποιείται µε την βιολογική έννοια, όπως στο άρθρο 5 παρ. 2,. Προστατευόµενο αγαθό δεν είναι η ζωή ως βιολογικό αγαθό, αλλά η ζωή ως κοινωνικό αγαθό, δηλαδή ως µερικότερος χώρος, ως βιοτική περιοχή. Με την έννοια αυτή ο όρος ζωή έχει κυρίως "γεωγραφική" διάσταση, σηµαίνει κατά κυριολεξία κάποια µερικότερη περιοχή του ανθρώπινου βίου, γίνεται λόγος για κοινωνική πολιτική και οικονοµική ζωή αλλά και για ιδιωτική και οικογενειακή ζωή. Με τον όρο «ιδιωτική ζωή» οριοθετείται ορισµένη περιοχή της ζωής του ανθρώπου. Στην ίδια αυτή έννοια ανήκει και ένα σύνολο θεσµών και άλλων οργανωτικών στοιχείων. Με τον όρο "ιδιωτική ζωή" νοείται καταρχήν µια "µερικότερη περιοχή" της όλης ζωής του ανθρώπου, την οποία ο ίδιος ο συντακτικός νοµοθέτης (άρθρ. 5Σ) διακρίνει σε πολιτική, κοινωνική και οικονοµική. εν είναι ιδιωτική η πολιτική, ούτε η οικονοµική ζωή, αλλ ούτε και ολόκληρη η κοινωνική ζωή. Η ιδιωτική ζωή αποτελεί µέρος της γενικότερης κοινωνικής ζωής του ανθρώπου. Η ιδιωτική ζωή περιλαµβάνει µόνο τις ιδιωτικές στιγµές του ανθρώπου. Το ότι η ιδιωτική ζωή είναι µερικότερη περιοχή της ζωής του ανθρώπου και εκφράζει µερικότερο σύνολο ανθρώπινων ενεργειών προσδιορίζει σηµαντικά την έννοιά της, όµως δεν αρκεί. Και τούτο διότι υπάρχουν πολλές µερικότερες περιοχές από τις οποίες πρέπει να 26

27 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 διακρίνεται η ιδιωτική ζωή. Γεννάται εποµένως το ερώτηµα, µε ποιά κριτήρια θα προσδιορίσουµε περαιτέρω την ιδιωτική ζωή. «Κλασσικές» εκφάνσεις της καθηµερινής ζωής του ανθρώπου υπάγονται στην ιδιωτική του ζωή; Απαραίτητος είναι ο καθορισµός συγκεκριµένων κριτηρίων βάσει των οποίων θα προσδιοριστεί ακόµη περισσότερο το ουσιαστικό περιεχόµενο της ιδιωτικής ζωής. Τέτοια κριτήρια είναι το ουσιαστικό (περιεχόµενο πράξεων), το χρονικό, το τοπικό (γεωγραφικό), το υποκειµενικό κλπ. β. Corpus, animus, προσδιορισµοί 23. Η ζωή ως προστατευόµενο συνταγµατικό αγαθό, ως βιοτική περιοχή, ως σύνολο ανθρώπινων ενεργειών, αναφερόµενων στον ίδιο τον φορέα και τα στενά συνδεόµενα µε αυτόν πρόσωπα, γίνεται αντιληπτή µε δύο έννοιες, τυπική αναφερόµενη στο corpus και ουσιαστική, λειτουργική αναφερόµενη στο animus. Ως έννοµο αγαθό η ιδιωτική ζωή προστατεύεται και µε την τυπική και την ουσιαστική της έννοια. Η ιδιωτική ζωή ως προστατευόµενο αγαθό διαθέτει υλική και πνευµατική υόσταση, corpus και animus και ο εννοιολογικός της καθορισµός πρέπει να επιδιωχθεί µέσω του ειδικότερου προσδιορισµού των δύο αυτών στοιχείων. 1. Corpus: Στενός κύκλος προσώπων 24. Η υποκειµενική θεωρία: Για τον καθορισµό του corpus της ιδιωτικής ζωής ορθότερο φαίνεται το υποκειµενικό κριτήριο και η επ αυτού εδραζόµενη υποκειµενική θεωρία, που επιδιώκει τον εννοιολογικό καθροσµό κυρίως µέσω των υποκειµένων, στα οποία αναφέρονται οι ενέργειες του φορέα του δικαιώµατος. Πράγµατι το υποκειµενικό κριτήριο, ο καθορισµός των υποκειµένων έχει πολύ µεγάλη σηµασία για την εννοιολογική συγκεκριµενοποίηση της ιδιωτικής ζωής. Η ιδιότητα των προσώπων, που µετέχουν στην ιδιωτική ζωή - ως οικογενειακών ή φιλικών - προσδιορίζει τα όρια του ιδιωτικού βίου. Ιδιωτική ζωή είναι η ζωή, την οποία ο φορέας του δικαιώµατος αφιερώνει βασικά στον εαυτό του και στα πρόσωπα, που ανήκουν στο άµεσο περιβάλλον του. Το corpus της ιδιωτικής ζωής αναφέρεται στα υποκείµενα. Ιδιωτική ζωή είναι εκείνη την οποία ο φορέας του δικαιώµατος διάγει µόνο του (ατοµική ζωή) στα πρόσωπα της οικογενείας του (οικογενειακή ζωή) ή στα πρόσωπα του στενού φιλικού του περιβάλλοντος. Η διεύρυνση του κύκλου των προσώπων οδηγεί στη «δηµοσιοποίηηση» της ιδιωτικής ζωής. Με τη συµµετοχή περισσοτέρων προσώπων η ιδιωιτική ζωή µεταβάλλεται σε δηµόσια. Η ιδιωτική ζωή αναφέρεται λοιπόν σε περιωρισµένο κύκλο προσώπων. Η ιδιωτική ζωή παύει να είναι ιδιωτική όταν ο κύκλος των προσώπων διευρύνεται τόσο που 25. Ζωή είναι σύνολο ανθρώπινων υλικών ενεργειών. Το Σύνταγµα προστατεύοντας την ιδιωτική ζωή προστατεύει ανθρώπινες ενέργειες. Η υλική πλευρά της ανθρώπινης ζωής αποτελεί σύνολο υλικών ενεργειών. Ιδιωτική ζωή 27

28 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα 2011 είναι αυτή που διάγει το άτοµο µόνο του µε την οικογένειά του ή µε το στενό φιλικό περιβάλλον του. Το corpus αναφέρεται στα άτοµα µε τα οποία διεξάγεται η ιδιωτική ζωή. 2.Animus: Ιδιωτική υπόθεση 26. Ουσιαστικός προσδιορισµός: Για τον προσδιορισµό της ιδιωτικής ζωής δεν αρκεί µόνον το corpus. Απαραίτητο είναι και το animus, το οποίο αναφέρεται στο ουσιαστικό περιεχόµενο των υλικών πράξεων, που συνιστούν την ιδιωτική ζωή. Για τον χαρακτηρισµό συγκεκριµένου περιστατικού ως ιδιωτικής ζωής δεν αρκεί απλά και µόνο η ύπαρξη στενού κύκλου προσώπων Έτσι εφόσον µια οικογένεια ασχολείται µε δηµόσιο θέµα καταρχήν δεν είναι ιδιωτική ζωή. Απαραίτητη είναι η αναζήτηση του ουσιαστικού προσδιορισµού της ιδιωτικής ζωής, είναι εποµένως απαραίτητη η αναζήτηση ενός ουσιαστικού προσδιοριστικού κριτηρίου αναγόµενου στο animus της ιδιωτικής ζωής. Τέτοιο κριτήριο (ουσιαστικό κριτήριο) ανάγεται στο περιεχόµενο των ενεργειών που συνθέτουν την ιδιωτική ζωή. Η ιδιωτική ζωή, µυστική ή φανερή, σε ιδιωτικό ή δηµόσιο χώρο, προσδιορίζεται από το ουσιαστικό περιεχόµενο των πράξεων. 27. Ιδιωτική υπόθεση: Ιδιωτική ζωή συνιστούν οι ενέργειες του ανθρώπου, που αναφέρονται σε ιδιωτικές υποθέσεις. Η ιδιωτική υπόθεση έχει καταρχήν υποκειµενικό προσδιορισµό. Ιδιωτικές υποθέσεις είναι εκείνες, που ενδιαφέρουν και αναφέρονται αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο τον φορέα του δικαιώµατος, το συγγενικό και το φιλικό του περιβάλλον. Ιδιωτικές υποθέσεις αφορούν την υγεία ή την µόρφωση των παραπάνω προσώπων. εν είναι ιδιωτικές υποθέσεις η προανάκριση κλπ. Με τον όρο "ιδιωτική ζωή" αναφερόµαστε σε ένα είδος ανθρώπινης δραστηριότητας, που αφορά το ίδιο το άτοµο και τον στενό κύκλο που το περιβάλλει. 28. Παραδείγµατα: Ο όρος «ιδιωτικός» έχει ανθρωποκεντρικό περιεχόµενο. Η ιδιωτική ζωή είναι η «ανθρώπινη ζωή» οι ανθρώπινες στιγµές κάθε ατόµου. Έτσι η ιδιωτική ζωή συνδέεται µε την ανθρώπινη αξία. Ιδιωτική ζωή είναι η ζωή του ατόµου ως ιδιώτη. Με την έννοια αυτή ιδιωτική ζωή είναι η πραγµατοποίηση απλών καθηµερινών "ανθρώπινων" ενεργειών, όπως η πραγµατοποίηση περίπατου του υποκειµένου του δικαιώµατος µόνου ή µε πρόσωπα του στενού οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντός του ή συνάντησης, ή συνεύρεσης µε τα πρόσωπα αυτά. Στη γενικότερη ιδιωτική ζωή του ανθρώπου ανάγεται η ανταλλαγή επισκέψεων, η διασκέδαση, ο εορτασµός, η φιλική συζήτηση για δάφορα θέµατα της καθηµερινότητας κλπ, κάθε "ιδιωτική δραστηριότητα" του ευρύτερου κοινωνικού χώρου. Ιδιωτική ζωή είναι κάθε ιδιωτική δραστηριότητα. Στην ιδιωτική ζωή εκδηλώνεται η φροντίδα, την οποία δείχνει ο κάθε άνθρωπος για τον εαυτό του και τα άτοµα του στενού περιβάλλοντός του, η συµπεριφορά προς τα µέλη της οικογένειας και τα άλλα άτοµα του στενού περιβάλλοντος και οι σχέσεις προς αυτά. Ιδιωτική ζωή είναι η περιοχή των προσωπικών προτιµήσεων και ικανοποίησης διαφόρων προσωπικών (σωµατικών και πνευµατικών) αναγκών. 28

29 Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος Συνταγµατικά ικαιώµατα Ειδικό Μέρος ια έκδ. Αθήνα Εννοιολογικοί Προσδιορισµοί 29. Οι εννοιολογικοι προσδιορισµοί αναφέρονται είτε στην υλική είτε στη πνευµατική είτε και στις δύο διαστάσεις. (α) Στην εξωτερική εµφάνιση των υλικών ενεργειών, δηλαδή στο corpus αναφέρονται δύο προτεινόµενα χαρακτηριστικά, η µυστικότητα και ο γεωγραφικός προσδιορισµός, τα οποία πρέπει να εξετασθούν, προκειµένου να διαπιστωθεί αν πράγµατι αποτελούν ενοοιολογικά γνωρίσµατα της ιδιωτικής ζωής. Και η µυστικότητα (τρόπος εµφάνισης) αλλά και ο γεωγραφικός προσδιορισµός (τόπος εµφάνισης) αναφέρονται στην εξωτερική ή τυπική πλευρά της ιδιωτικής ζωής (corpus). ι. Η ιδιωτικότητα 29. Χαρακτηριστικό της ιδιωτικής ζωής είναι η ιδιωτικότητα (privacy). Η ιδιωτικότητα αποτελεί πραγµατική κατάσταση, που εξασφαλίζει τη κυριαρχία; συγκεκριµένων προσώπων στενού κύκλου και αποκλείει τους άλλους. Με την ένοια αυτή η ιδιωτική ζωή µοιάζει µε τη µυστική ζωή αλλά δεν ταυτίζεται µε αυτή. Η ιδιωτικότητα έχει διαβαθµίσεις που συµβαδίζουν µε τη µυστικότητα. Οπτική ιδιωτικότητα (µυστικότητα), ακουστική ιδιωτικότητα, λειτουργική ιδιωτικότητα. Μια και η αυτή ενέργεια µπορεί να είναι οπτικά δηµόσια αλλ ακουστικά ιδιωτική. Πλήρως ιδιωτική ζωή είναι εκείνη, που ούτε φαίνεται ούτε ακούγεται ούτε εµποδίζεται. Η θέα των πολλών είναι δηµόσια θέα, εκτίθεται σε δηµόσια θέα. Εις επήκοον όλων. 30. Ιδιωτικότητα και µυστικότητα µοιάζουν πολύ αλλά και διαφέρουν. Κάθε ιδιωτική ζωή είναι και µυστική;;;;. εν ισχύει όµως το ανάστροφο. ηλαδή κάθε µυστική πτυχή της ζωής δεν είναι οπωσδήποτε και ιδιωτική. Αν και υπάρχει και (οπτικά και ακουστικά) φανερή ιδιωτική ζωή πχ ένα γλέντι- εντούτοις συνήθως η ιδιωτική ζωή είναι κυρίως µυστική κατά τον ένα ή άλλο τρόπο. ιι. Η νοµιµότητα της ιδιωτικής ζωής 31. Η νοµιµότητα ως κριτήριο εννοιολογικού προσδιορισµού; Η αρχή της νοµιµότητας αποτελεί θεµελιώδη, κεντρική συνταγµατική αρχή της συνολικής έννοµης τάξης. Η νοµιµότητα αποτελεί αυτονόητο συστατικό στοιχείο της συνολικής έννοµης τάξης. Η όλη λειτουργία της έννοµης τάξης υπηρετεί την αρχή της νοµιµότητας. Από αυτό συνάγεται, ότι η νοµική έννοια των προστατευοµένων αγαθών αναγκαία είναι νόµιµη. Με άλλα λόγια δεν είναι δυνατό ο κατά το δίκαιο εννοιολογικός προσδιορισµός να περιλαµβάνει και παράνοµα εννοιολογικά στοιχεία. Πάνω στη βάση αυτή η νοµιµότητα αποτελεί αυτονόητο στοιχείο των νοµικών εννοιών και δεν συνιστά εποµε νως ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισµα. εν είναι δηλαδή απαραίτητη η ιδιαίτερη αναφορά στη νοµιµότητα, η οποία και παραλείπεται ως αυτονόητη. 32. Νόµιµη ζωή: Ιδιαίτερη σηµασία έχει το κριτήριο της νοµιµότητας, το ερώτηµα αν στην ιδιωτική ζωή περιλαµβάνονται µόνον οι νόµιµες ή και οι παράνοµες ενέργειες. Η συνταγµατική προστασία του ιδιωτικού βίου δεν παρέχει άσυλο στην παρανοµία. Η προστατευόµενη ιδιωτική ζωή είναι αναγκαία νόµιµη. εν υπάρχει παράνοµη ιδιωτική ζωή, που να προστατεύεται. Έτσι πχ η εν κρυπτώ τέλεση εγκλήµατος δεν αποτελεί ιδιωτική ζωή. Ο συντακτικός νοµοθέτης προστατεύει την νόµιµη ιδιωτική ζωή. Προστατεύει δηλαδή εκείνη τη ζωή, που συνιστά ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Αντίθετα η παράνοµη 29