ΠΑΝΣΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΠΜ ΔΕ

Transcript

1 ΠΑΝΣΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΠΜ ΔΕ ΓΕΩΠΟΛΙΣΙΚΗ ΣΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΩΝ Η διαχείριση της κρίσης και η μείωση του χρέους μέσω της αγοράς - Krugman-Obstfeld, 23 ο Κεφάλαιο ΔΙΕΘΝΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Διδάσκων: Α. ΜΑΣΡΟΓΙΑΝΝΗ Ονοματεπώνυμο: ΥΑΝΗ ΚΕΛΕΙΔΟΤ ΑΜ: 1207 Μ 073 Αθήνα Ιανουάριος 2009

2 Η διαχείριση της κρίσης της υπερχρέωσης. Κεντρικό σημείο της κρίσης ήταν η διαμάχη εμπορικών τραπεζών και αναπτυσσόμενων για το ζήτημα της μεταβίβασης των πόρων. Από το 1982 και έπειτα η κρίση διένυσε διάφορες φάσεις. Ποιες ήταν αυτές; 1. τις αρχές της δεκαετίας του 80 η υπερχρέωση των αναπτυσσόμενων και η αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους τους θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη στάση των πληρωμών. Αν κάθε τράπεζα εκείνη την περίοδο θέλοντας να εξυπηρετήσει το δικό της συμφέρον προσπαθούσε να απαλλαγεί από τα δάνεια που χορήγησε στις αναπτυσσόμενες τότε το αποτέλεσμα θα ήταν η πλήρης παύση της χορήγησης δανείων. Για να αποφευχθεί αυτό, σε πρώτη φάση, επιχειρήθηκε ο συντονισμένος δανεισμός. Ο συντονισμένος δανεισμός είχε σαν στόχο να δοθεί περισσότερος χρόνος ώστε οι αναπτυσσόμενες να μειώσουν τον λόγο του χρέους προς το προϊόν τους και τις υποχρεώσεις τους προς τις τράπεζες. Σράπεζες, βιομηχανικές χώρες και ΔΝΣ πίεσαν και επιχείρησαν την συνέχιση της δανειοδότησης, η οποία πήρε δύο μορφές. Σην αναδιάρθρωση του χρέους και την παροχή νέων πιστώσεων για την χρηματοδότηση των ελλειμμάτων των τρεχουσών συναλλαγών. Με την αναδιάρθρωση του χρέους στην ουσία το βραχυπρόθεσμο χρέος μετατρέπεται σε μακροχρόνιο. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές μετατίθενται χρονικά ενώ οι καθαρές ξένες υποχρεώσεις της χώρας παραμένουν σταθερές. Ο ρόλος του ΔΝΣ υπήρξε εξαιρετικά έντονος, αλλά και εξαιρετικά «επώδυνος» λόγω των συνεπαγόμενων απαιτούμενων περιοριστικών μέτρων και της εποπτείας της οικονομικής πολιτικής σε μια περίοδο που οι κυβερνήσεις θεώρησαν πως το κόστος της συνεργασίας με το ΔΝΣ ήταν προτιμότερο από την άρνηση της εξόφλησης τους χρέους. Επιχείρησε να καθυστερεί την έγκριση χορήγησης δανείων μέχρι οι τράπεζες να αποφασίσουν και την

3 δική τους δανειοδότηση, τακτική αποτελεσματική, αλλά μόνο προσωρινά. 2. Σα μέτρα προσαρμογής είχαν σαν αποτέλεσμα να μειωθούν τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών, μείωση που δυστυχώς συνοδεύτηκε από αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, υψηλά επίπεδα ανεργίας, πτώση πραγματικών μισθών και πολιτική αναταραχή. Τπήρξε βελτίωση των ρυθμών ανάπτυξης των αναπτυσσόμενων το 1984, έτος κατά το οποίο αυξήθηκαν οι εξαγωγές και βελτιώθηκαν οι οικονομίες. τη συνέχεια όμως, η επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάκαμψης άρα και των ρυθμών ανάπτυξης των βιομηχανικών χωρών και ο συνεπαγόμενος προστατευτισμός που ακολούθησαν οι χώρες αυτές έφεραν τις αναπτυσσόμενες στα πρόθυρα της στάσης των πληρωμών. Οι αναπτυσσόμενες έκαναν προτάσεις για ελάφρυνση του χρέους με χαμηλότερα επιτόκια ή και με διαγραφή. Σο Περού ανακοίνωσε τον περιορισμό των πληρωμών εξυπηρέτησης του χρέους του στο 10% των εσόδων από τις εξαγωγές.κάποιες τράπεζες πουλούσαν τα δάνεια των αναπτυσσόμενων χωρών («τιτλοποιημένα» περιουσιακά στοιχεία) σε δευτερογενή αγορά σε χαμηλότερες τιμές.σο 1987 η Βραζιλία ανακοίνωσε την μονομερή αναστολή των πληρωμών τόκων για το χρέος της προς τις εμπορικές τράπεζες.σον ίδιο χρόνο η αμερικανική τράπεζα Citicorp ανακοίνωσε την άνοδο των διαθεσίμων έναντι πιθανών απωλειών από επισφαλή δάνεια. Με άλλα λόγια προστίθενται κεφάλαια στα διαθέσιμα για τις απώλειες από δάνεια, γεγονός που αυξάνει τα κεφάλαια της τράπεζας, αλλά μειώνει τα κέρδη. Η ενέργεια αυτή την οποία ακολούθησαν και άλλες τράπεζες στην ουσία ομολογούσε την πεποίθηση των τραπεζών ότι τα δάνεια δεν θα εξοφλούνταν πλήρως. Οι τιμές των δανείων των αναπτυσσόμενων στην δευτερογενή αγορά έπεσαν δραματικά, η

4 μεταβίβαση πόρων προς τις αναπτυσσόμενες μειώθηκε και αυτή, όπως επίσης και οι ρυθμοί ανάπτυξης στις χρεωμένες χώρες. Σο χέδιο Brandy (1989) Αποτελεί πρωτοβουλία της αμερικανικής κυβέρνησης για την διευθέτηση του χρέους. τόχος του ήταν η μείωση του διεθνούς χρέους μέσω της αγοράς με από κοινού συμφωνημένους όρους μεταξύ χρεωμένων χωρών και των πιστωτών τους. Πιο συγκεκριμένα πρότεινε: 1. την προσωρινή αναστολή των όρων «συμμετοχής» και «αρνητικών εγγυήσεων» που περιείχαν οι συμφωνίες κοινοπραξιών (οι οποίες καθορίζουν την πολιτική δανειοδότησης των εμπορικών τραπεζών προς τις αναπτυσσόμενες υπερχρεωμένες) 2. παρότρυνε το ΔΝΣ και την Παγκόσμια Σράπεζα να χορηγήσουν κεφάλαια για την μείωση του χρέους (π.χ. να εγγυηθούν την έκδοση νέων ομολόγων έναντι του χρέους ) 3. ζητούσε από το ΔΝΣ να σταματήσει την τακτική καθυστέρησης των δανείων έως ότου οι τράπεζες χορηγήσουν και αυτές τα δικά τους. Σο χέδιο αυτό εξέφραζε μια στροφή των ΗΠΑ προς τις αναπτυσσόμενες και μια πιο σκληρή στάση απέναντι στις εμπορικές τράπεζες για δύο λόγους: η κρίση έδειχνε να απειλεί την πολιτική σταθερότητα στη Λατινική Αμερική και επίσης πλέον οι ισολογισμοί των τραπεζών βρίσκονταν σε τέτοιο επίπεδο, ώστε η σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος να μην απειλείται από την μη εξόφληση του χρέους. Μείωση του χρέους μέσω της αγοράς Σο πρόβλημα του χρέους θα μπορούσε να επιλυθεί με την αγορά του χρέους από την ίδια την χώρα ή με κάποιες άλλες σχετικές συναλλαγές. Προβληματικά δάνεια αγοράζονταν σε δευτερογενή αγορά

5 τίτλων με τιμές πολύ χαμηλότερες από την ονομαστική αξία των τίτλων. Η επαναγορά, όμως, των χρεών από τις αναπτυσσόμενες στην πράξη τις έφερε σε πιο δυσμενή θέση. Αυτό που πραγματικά συμβαίνει είναι η χώρα που επαναγοράζει το χρέος της με δικούς της πόρους σε χαμηλότερη τιμή αποκομίζει ένα όφελος που δεν αντισταθμίζει το ποσό που έχει δαπανήσει για να αγοράσει το χρέος της. Σι συμβαίνει, όμως στην περίπτωση που οι πόροι για την αγορά του χρέους διατίθενται από τρίτους; Σο σίγουρο είναι πως η χώρα - οφειλέτης θα αποκομίσει περισσότερο κέρδος αν το ποσό που θα διέθετε για την επαναγορά του χρέους της, το δαπανούσε για κάποιο άλλο σκοπό πχ την αγορά γεωργικών προϊόντων. Σο παράδειγμα της Βολιβίας μας δείχνει πως όπως και στην πρώτη περίπτωση έτσι και εδώ αυτοί που πραγματικά ωφελούνται είναι οι πιστωτές. Ακόμη και στην περίπτωση της διαγραφής μέρους του χρέους, παρότι τα κεφάλαια για την «επαναγορά» του διαγραφέντος χρέους παραχωρούνται από τους ίδιους τους πιστωτές στο τέλος και πάλι αυτοί ωφελούνται. Θεωρείται πιθανόν πως λόγω της οικονομικής αβεβαιότητας που προκαλεί το υψηλό εξωτερικό χρέος αποθαρρύνονται οι επενδυτικές και μεταρρυθμιστικές προσπάθειες του οφειλέτη και στην πραγματικότητα έτσι αυξάνονται οι αναμενόμενες πληρωμές προς τους πιστωτές. Οι τελευταίοι τελικά κερδίζουν από την διαγραφή του χρέους καθώς δεν τους κοστίζει τίποτα και οι αναμενόμενες εισπράξεις τους αυξάνονται. Γενικά όμως οι πιστωτές προτιμούν να συνεχίζουν να εισπράττουν κεφαλαιακά κέρδη από το χρέος που αγοράζουν παρά να προχωρούν σε διαγραφή μέρους αυτού. Η διαγραφή επιχειρείται με τον συντονισμό από επίσημους φορείς και κυβερνήσεις.

6 ΕΡΩΣΗΕΙ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΕΠΙΛΟΓΗ 1. Πως μια τράπεζα μπορεί να μειώσει τις απαιτήσεις της από την χορήγηση δανείων σε μια αναπτυσσόμενη χώρα; Α. αρνείται την ανανέωση των ήδη χορηγηθέντων δανείων Β. διαθέτει δάνεια στην αγορά σε χαμηλή τιμή Γ. να πράξουν ένα από τα παραπάνω ανεξάρτητα από το εάν η λήπτρια χώρα έχει πλεόνασμα ή έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών Δ. να πράξουν ένα από τα Α και Β μόνον εφόσον η λήπτρια χώρα έχει πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών ικανό να μειώσει το χρέος της προς τις τράπεζες 2. Κατά τον συντονισμένο δανεισμό Α. το ΔΝΣ χορήγησε δάνεια ταυτόχρονα σε υπό κρίση χώρες Β. πραγματοποιήθηκε αναδιάρθρωση του χρέους που αφορούσε ληξιπρόθεσμες οφειλές Γ. δόθηκαν νέες πιστώσεις για την αντιστροφή του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών Δ. δόθηκαν δάνεια από το ΔΝΣ και την Παγκόσμια Σράπεζα στις υπερχρεωμένες χώρες και ταυτόχρονα πραγματοποιήθηκε διαγραφή μέρους του χρέους. Ε. τα Β και Γ 3. Αναδιάρθρωση του χρέους σήμαινε: Α. αναδιάρθρωση των ληξιπρόθεσμων οφειλών και των καθαρών ξένων υποχρεώσεων της χώρας Β. χρονική μετάθεση των συνολικών υποχρεώσεων της χώρας Γ. η αναβολή των πληρωμών των χρεολυσίων ώστε το βραχυχρόνιο χρέος να μετατρέπεται σε μακροχρόνιο Δ. η χρονική καθυστέρηση των πληρωμών των καθαρών ξένων υποχρεώσεων της χώρας

7 4. Αναφορικά με τον ρόλο του ΔΝΣ κατά την διάρκεια της κρίσης: ( ή Λ) Α. η αποδοχή της εφαρμογής των μακροοικονομικών και σταθεροποιητικών προγραμμάτων του ΔΝΣ λειτούργησε ως εγγύηση φερεγγυότητας της δανειολήπτριας χώρας προς τις τράπεζες- Β. η τακτική του ΔΝΣ να καθυστερεί την έγκριση των δανείων έως ότου οι τράπεζες προχωρήσουν και αυτές σε δανειοδότηση λειτούργησε αποτελεσματικά καθ όλη τη διάρκεια της κρίσης Λ Γ. η παρέμβαση του προσέφερε στις κυβερνήσεις «πολιτικό άλλοθι» για τα αυστηρά μέτρα οικονομικής πολιτικής που εφαρμόστηκαν Δ. τα ποσά που χορήγησε βρίσκονταν σε αντιστοιχία με τις ανάγκες των χωρών Λ 5. Σο 1985 οι μέτριοι ρυθμοί ανάπτυξης των βιομηχανικών χωρών: Α. άφησαν τις αναπτυσσόμενες υπερχρεωμένες χώρες ανεπηρέαστες Β. μείωσαν τη ζήτηση για τις εξαγωγές των αναπτυσσόμενων υπερχρεωμένων χωρών και χειροτέρευσαν τους όρους εμπορίου των χωρών αυτών Γ. οι αναπτυσσόμενες υπερχρεωμένες χώρες ωφελήθηκαν λόγω της συνεπαγόμενης κάμψης των αμερικανικών επιτοκίων Δ. οδήγησαν τις βιομηχανικές χώρες σε πολιτικές προστατευτισμού όχι όμως απέναντι στις αναπτυσσόμενες χωρίς να τις αποκλείσουν έτσι από τις αγορές τους. 6. Σο χέδιο Brandy είχε σαν στόχο: Α. την πλήρη αποπληρωμή των δανείων Β. την μείωση του διεθνούς χρέους μέσω της αγοράς Γ. την σταδιακή διαγραφή του διεθνούς χρέους των αναπτυσσόμενων χωρών Δ. την προσωρινή αναστολή και χρονική μετατόπιση του χρέους

8 7. Σο χέδιο Brandy : Α. εξέφραζε μια πιο σκληρή στάση των ΗΠΑ απέναντι στις τράπεζες Β. έριχνε το «βάρος» της μείωσης του χρέους και αποπληρωμής τους καθαρά στις αναπτυσσόμενες Γ. θεωρούσε ότι τα αναγκαία μέτρα έπρεπε να ληφθούν από το ΔΝΣ και την παγκόσμια αγορά Δ. θεωρούσε πως οι επίσημοι φορείς πρέπει να προωθήσουν τη μείωση του χρέους μέσω «εθελοντικών» συναλλαγών στο πλαίσιο της αγοράς 8. Κατά την μείωση του χρέους μέσω της αγοράς ( ή Λ): Α. τα προβληματικά δάνεια ανταλλάσσονται στη δευτερογενή αγορά τίτλων σε τιμές χαμηλότερες από την ονομαστική αξία των τίτλων- Β. οι χώρες οφειλέτες ωφελούνται από αυτή τη διαδικασία, αφού μειώνεται το χρέος τους Λ Γ. η επαναγορά μέσω τρίτων του χρέους, όπως στην περίπτωση της Βολιβίας, ωφελεί την χώρα οφειλέτη, διότι τους πόρους που θα διέθετε για την αγορά του χρέους τους διαθέτει για άλλους επωφελείς σκοπούς Λ Δ. κερδισμένοι στην ουσία από την επαναγορά του χρέους είναι οι πιστωτές -