Δπεξεπγαζία δεδομένυν εμπειπικήρ κοινυνικήρ έπεςναρ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Δπεξεπγαζία δεδομένυν εμπειπικήρ κοινυνικήρ έπεςναρ"

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΓΗΑΣΜΖΜΑΣΗΚΟ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΟ ΣΜΖΜΑ ΜΑΘΖΜΑΣΗΚΧΝ ΜΖΥΑΝΗΚΧΝ Ζ/Τ&ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΚΖ «Μαζεκαηηθά ησλ Τπνινγηζηψλ θαη ησλ Απνθάζεσλ» Δπεξεπγαζία δεδομένυν εμπειπικήρ κοινυνικήρ έπεςναρ ΜΔΣΑΠΣΤΥΗΑΚΖ ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Σεο Νηθνιίηζαο Νηθνινπνχινπ Δπιβλέπυν: ηαχξνο Γνχηζνο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Σπιμελήρ Δπιηποπή: Μηράιεο Βξαράηεο Καζεγεηήο Φίιηππνο Αιεβίδνο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο ηαχξνο Γνχηζνο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Πάηξα, Ννέκβξηνο 2010

2 2

3 Στην Οικογένεια μος 3

4 Δπραξηζηίεο Οινθιεξψλνληαο ηελ εθπφλεζε ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο θαη καδί κε απηή ηηο κεηαπηπρηαθέο ζπνπδέο ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο εηιηθξηλείο κνπ επραξηζηίεο ζε φζνπο ζπλέβαιαλ ζηελ εθπφλεζε απηήο ηεο δηπισκαηηθήο, ζηνλ επηβιέπνληα ηεο κεηαπηπρηαθήο εξγαζίαο κνπ Δπίθνπξν θαζεγεηή θ. ηαχξν Γνχηζν θαζψο θαη ζηα ππφινηπα κέιε ηεο ηξηκεινχο επηηξνπήο ηνλ θαζεγεηή θ. Μηράιε Βξαράηε θαη ηνλ Δπίθνπξν Καζεγεηή θ. Φίιηππν Αιεβίδν, νη νπνίνη ελέθξηλαλ ηελ δηπισκαηηθή εξγαζία κνπ. Θα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο θίινπο κνπ Φσηεηλή Γξηβνθσζηνπνχινπ θαη Γηψξγν Καλειιφπνπιν γηα ηελ αλεθηίκεηε βνήζεηα θαη ζπκπαξάζηαζε πνπ κνπ παξείραλ θαζψο θαη γηα ηελ ραξαθηεξηζηηθή πξνζπκία θαη αλεμάληιεηε δηάζεζε ζπλεξγαζίαο πνπ επέδεημαλ φπνηε ηνπο δεηήζεθε. Σέινο επραξηζηψ ηνπο γνλείο κνπ Υαξίθιεηα θαη Γεψξγην, θαζψο θαη ηελ αδεξθή κνπ Άλλα γηα ηελ ακέξηζηε εζηθή θαη πιηθή ζηήξημε πνπ κνπ παξείραλ θαζφιε ηελ δηάξθεηα ησλ αθαδεκατθψλ ζπνπδψλ κνπ. 4

5 Πεπίλητη Ζ έξεπλα απηή ζρεδηάζηεθε θαη πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε ρξήζε δνκεκέλνπ εξσηεκαηνινγίνπ γηα λα θαιχςεη φςεηο γηα ηελ απαζρφιεζε ζε δηάθνξνπο ηνκείο ή θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ζ ζηαηηζηηθή έξεπλα έγηλε ζην πιαίζην ηνπ καζήκαηνο Βηνκεραληθήο Κνηλσληνινγίαο γηα ηνλ Σνκέα Γηνίθεζεο θαη Οξγάλσζεο ηνπ Σκήκαηνο Μεραλνιφγσλ θαη Αεξνλαππεγψλ Μεραληθψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. ηφρνο είλαη λα δηεξεπλεζνχλ ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ αθνξνχλ ηε ζεκεξηλή εξγαζία ησλ εξσηεζέλησλ, ηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην σξάξην ηεο θχξηαο εξγαζίαο θαη ην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο σο πξνο απηφ. ηελ παξνχζα εξγαζία ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία αληιήζεθαλ απφ άηνκα πνπ δνχζαλ ζε δηάθνξα κέξε ηνπ ειιαδηθνχ ρψξνπ φπσο ηελ Πάηξα, ην Αίγην θαη ηελ Αζήλα θαη εξγάδνληαλ ζην δεκφζην ηνκέα, ζηνλ ηδησηηθφ θαη σο ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο. Δπηπιένλ ζπκπιεξψλνληαη κε δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ησλ εξσηεζέλησλ απφ ηελ έξεπλα, φπσο ην θχιν, ε εθπαίδεπζε, ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε θ.ι.π. Γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ ρξεζηκνπνηήζεθε ην ζηαηηζηηθφ παθέην SPSS φπνπ πξνέθπςαλ ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ θαη ην θξηηήξην κε ην νπνίν έγηλε ν έιεγρνο ησλ κεηαβιεηψλ είλαη ν σ-τετπάγωνο έλεγσορ ανεξαπτησίαρ. Σέινο, έγηλε κειέηε θαη δηεξεχλεζε ησλ ζπζρεηίζεσλ πνπ πξνέθπςαλ, δίλνληαο ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηηο κεηαβιεηέο πνπ αθνξνχλ ην σξάξην εξγαζίαο. Απφ ηα δεδνκέλα πξνέθπςαλ ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ φπσο γηα ην σξάξην ηεο θχξηαο εξγαζίαο θαη γηα ην επηζπκεηφ σξάξην.. 5

6 Abstract This research was designed to cover different sections relative to the occupation and generally to economic activity. The statistical research was processed for purpose of the lesson of Sociology for the departure of Socials and Humanitarian Sciences of the University of Patras. The purpose is to define the data that concern the mode of the main occupation, the working hours and the degree of satisfaction according to the working hours. The questionnaire was answered by persons who lived in different places of Greece such as Patras, Aigio, Athens and worked for the public sector, to the private sector and freelancers. Further, we present demographic data from the research such as the sex, the education, the family status etc. For the data processing was used the statistical package SPSS and we discovered correlations among the variables by applying the chi- square test of independence. Finally, we studied and explored the correlations, with special emphasis in those that concern the working hours. From the statistical data processing came out useful conclusions for the degree of satisfaction according to the working hours of main occupation and the desirable working hours 6

7 Περιεχόμενα ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΟΛΟΓΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΘ ΣΑΣΙΣΙΚΘ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΟΛΟΓΙΑ ΣΑΣΙΣΙΚΘ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΙΚΘ ΣΑΣΙΣΙΚΘ ΚΛΑΙΚΘ ΕΠΑΓΩΓΙΚΘ ΣΑΣΙΣΙΚΘ (ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΟΛΟΓΙΑ) ΧΑΡΑΚΣΘΡΙΣΙΚΑ ΣΑΣΙΣΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΜΕΣΑΒΛΘΣΕ ΤΓΚΕΝΣΡΩΘ ΚΑΙ ΜΕΛΕΣΘ ΣΩΝ ΣΑΣΙΣΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΑΡΟΤΙΑΘ ΣΩΝ ΣΑΣΙΣΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΤΘ ΜΙΑ ΜΕΣΑΒΛΘΣΘ ΑΝΑΛΤΘ ΔΤΟ ΜΕΣΑΒΛΘΣΩΝ ΧΕΘ ΤΓΚΡΙΘ 2 ΜΕΣΑΒΛΘΣΩΝ ΣΟΤ ΙΔΙΟΤ ΔΕΙΓΜΑΣΟ (ΣΑΣΙΣΙΚΘ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΟΛΟΓΙΑ) ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΕΙΑΓΩΓΘ ΣΟ ΦΤΛΟ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕ ΑΞΙΕ ΠΟΤ ΣΟ ΤΝΟΔΕΤΟΤΝ ΣΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΘ Θ ΑΝΑΠΣΤΞΘ ΕΤΕΛΙΚΣΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΑΠΑΧΟΛΘΘ ΚΟΠΙΜΟΣΘΣΑ ΕΤΕΛΙΚΣΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΑΠΑΧΟΛΘΘ Θ ΑΝΑΓΚΘ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΘ ΕΤΕΛΙΞΙΑ ΣΘ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΙΑ ΤΜΠΙΕΜΕΝΟ ΩΡΑΡΙΟ ΑΠΑΧΟΛΘΘ ΕΡΓΑΙΕ ΜΕ ΤΝΕΧΟΜΕΝΟ ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΕΤΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΘ ΝΤΧΣΕΡΙΝΘ ΕΡΓΑΙΑ ΚΑΙ ΒΑΡΔΙΕ ΚΔΦΑΛΑΗΟ

8 3.1 ΠΛΘΘΤΜΟ ΚΑΙ ΣΟΧΟΙ ΕΡΕΤΝΑ ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕ ΩΡΕ ΕΡΓΑΙΑ ΚΑΙ ΤΠΕΡΩΡΙΕ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΚΑΙ ΩΡΑΡΙΟ ΕΠΙΘΤΜΘΣΟ ΩΡΑΡΙΟ ΕΡΓΑΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΧΕ ΚΛΑΔΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΘ ΔΡΑΣΘΡΙΟΣΘΣΑ ΚΑΙ ΩΡΑΡΙΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΔΙΑΣΑΤΡΩΜΕΝΘ ΠΙΝΑΚΟΠΟΙΘΘ (CROSSTABS) ΣΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΩΝ ΠΟΤ ΑΦΟΡΟΤΝ ΣΟ ΕΠΙΘΤΜΘΣΟ ΩΡΑΡΙΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΕΡΩΣΘΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΡΟΛΟΓΟ Ζ έξεπλα απηή ζρεδηάζηεθε γηα λα θαιχςεη δηάθνξεο φςεηο ηεο ζεκαηηθήο ηεο απαζρφιεζεο θαη γεληθά ηεο εξγαζίαο ζε δηάθνξνπο ηνκείο ή θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Ζ ζηαηηζηηθή έξεπλα έγηλε γηα ζθνπφ ηνπ καζήκαηνο Βηνκεραληθήο Κνηλσληνινγίαο γηα ηνλ Σνκέα Γηνίθεζεο θαη Οξγάλσζεο ηνπ Σκήκαηνο Μεραλνιφγσλ θαη Αεξνλαππεγψλ Μεραληθψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ. ηφρνο είλαη λα θαζνξηζηνχλ ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ αθνξνχλ ηνλ ηξφπν ηεο ζεκεξηλήο εξγαζίαο ησλ εξσηεζέλησλ, ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ αθνξνχλ ην σξάξην ηεο θχξηαο εξγαζίαο θαη ην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο σο πξνο απηφ. ην πξψην θεθάιαην αλαθέξνπκε ηηο κεζφδνπο ηνπ SPSS γηα ηελ ζηαηηζηηθή αλάιπζε κηαο θαη δχν κεηαβιεηψλ ελφο ή πεξηζζφηεξσλ δεηγκάησλ θαζψο θαη γηα ην πψο κπνξνχκε λα θαζνξίζνπκε ηα ζρέζε (αλ ππάξρεη ή φρη) κεηαμχ ηνπο. Αλαθεξφκαζηε γεληθά ζηε ρξεζηκφηεηα ηεο ηαηηζηηθήο Πεξηγξαθηθήο Αλάιπζεο θαη ηεο πκπεξαζκαηνινγίαο. ην δεχηεξν θεθάιαην θάλνπκε κηα αλαθνξά ζρεηηθά κε ηε ρξεζηκφηεηα ηεο εξγαζίαο γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ ηελ επεξεάδνπλ, φπσο ην θχιν, ε εθπαίδεπζε θ.ι.π. Δπηπιένλ παξνπζηάδνληαη νη ππάξρνπζεο κνξθέο επέιηθηεο απαζρφιεζεο θαη πσο απηέο εθαξκφδνληαη ζηε ρψξα καο θαη ηελ ππφινηπε Δπξψπε. ην ηξίην θεθάιαην έρνπκε ην πξαθηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο φπνπ δηεξεπλάκε ηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ηνλ ηξφπν ηεο ζεκεξηλήο εξγαζίαο ησλ εξσηεζέλησλ, ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ αθνξνχλ ην σξάξην ηεο θχξηαο εξγαζίαο θαη ην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ζε ζρέζε κε απηφ. Γηεμήρζε εκπεηξηθή έξεπλα, ν δεηγκαηηθφο ρψξνο ηεο νπνίαο πεξηιακβάλεη 225 απαζρνινχκελνπο απφ ηελ Πάηξα, ην Αίγην, ηελ Αζήλα θαη απφ ηελ ππφινηπε Διιάδα πνπ 9

10 εξγάδνληαη είηε ζην δεκφζην ηνκέα, είηε ζηνλ ηδησηηθφ, είηε σο ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο. Σα απνηειέζκαηα αλαδεηθλχνπλ ηε ζπκβνιή θαη ηε βαξχηεηα κεηαβιεηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ην πξνθίι ησλ εξσηεζέλησλ (δεκνγξαθηθά ζηνηρεία θ.ι.π), κε ην ζεκεξηλφ σξάξην εξγαζίαο θαη κε ην επηζπκεηφ σξάξην εξγαζίαο. πγθεθξηκέλα, αλαιχνπκε φιεο ηηο κεηαβιεηέο κε ηε βνήζεηα ηεο Πεξηγξαθηθήο Αλάιπζεο δίλνληαο πεξηζζφηεξε βαξχηεηα ζηηο κεηαβιεηέο πνπ αθνξνχλ ην σξάξην εξγαζίαο. ην ηέηαξην θεθάιαην εληνπίδνπκε πηζαλέο ζρέζεηο αλάκεζα ζηηο κεηαβιεηέο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Σν θξηηήξην κε ην νπνίν γίλεηαη ν έιεγρνο είλαη ν ρ-ηεηξάγσλν έιεγρνο αλεμαξηεζίαο θαη παξνπζηάδνπκε κφλν φζα έρνπλ θάπνην ελδηαθέξνλ. ηε ζπλέρεηα θαηαιήγνπκε ζε ζπκπεξάζκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηηο ζπζρεηίζεηο. Σέινο ιφγσ ηεο εθαξκνγήο ησλ κεζφδσλ πξνθχπηεη έλαο πνιχ κεγάινο αξηζκφο πηλάθσλ απφ ηελ Πεξηγξαθηθή Αλάιπζε θαη ηηο ζπζρεηίζεηο, νη νπνίνη ήηαλ αδχλαηνλ λα θαηαρσξεζνχλ ζηελ εξγαζία. Γηα ην ιφγν απηφ ζην Παξάξηεκα έρνπκε βάιεη φινπο ηνπο πίλαθεο πνπ ρξεζηκνπνηήζακε ζην πξαθηηθφ θνκκάηη ηεο εξγαζίαο. 1.1 ΠΕΡΙΓΡΑΥΙΚΗ ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΟΛΟΓΙΑ Οη εκπεηξηθέο έξεπλεο θαη ηα πεηξάκαηα αλαθέξνληαη ζηελ εμαληιεηηθή κειέηε ελφο ή θαη πεξηζζνηέξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πιεζπζκνχ, ν νπνίνο επηιέγεηαη γηα ηελ πεξηγξαθή ελφο θαηλνκέλνπ, θαζψο θαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζρέζεσλ, κε ηηο νπνίεο ηα ραξαθηεξηζηηθά απηά ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο. Γηα ηελ ζηαηηζηηθή κειέηε ηφζν ησλ ηδηνηήησλ ελφο πιεζπζκνχ,φζν θαη ησλ πξναλαθεξφκελσλ ζρέζεσλ, απαηηνχληαη γλψζεηο ηεο ζεσξίαο θαη ηεο ηερληθήο ηεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο θαη αλάιπζεο δεδνκέλσλ. Οη ηερληθέο απηέο βνεζνχλ ζην λα παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ησλ εκπεηξηθψλ εξεπλψλ ππφ κνξθή : α) πηλάθσλ, φπνπ πεξηιακβάλεηαη ην ζχλνιν ησλ δηαζέζηκσλ πιεξνθνξηψλ ηνπ θαηλνκέλνπ πνπ κειεηάηαη, θαη β) δηαγξακκάησλ κε ηα νπνία επηδηψθεηαη ε δηαζηνιή ηνπ 10

11 θαηλνκέλνπ, έηζη ψζηε λα αλαδπζνχλ φιεο νη θξπκκέλεο ή κε ζρέζεηο ησλ ηδηνηήησλ πνπ ην πεξηγξάθνπλ. Ζ ηαηηζηηθή σο επηζηήκε πξαγκαηεχεηαη ην ζχλνιν ησλ ζεσξηψλ θαη ηερληθψλ ζπιινγήο, επεμεξγαζίαο, αλάιπζεο θαη παξνπζίαζεο ησλ δηαθφξσλ, ζπλήζσο αξηζκεηηθψλ δεδνκέλσλ κε ζθνπφ ηελ εκπεξηζηαησκέλε θαη ζπζηεκαηηθή κειέηε ηνπο. Ζ αλάγθε ηνπ αλζξψπνπ λα ζέζεη ζε ηάμε ηηο δηαζέζηκεο πιεξνθνξίεο, ψζηε λα ηηο θαηαλνήζεη θαη λα αληηδξάζεη ζσζηφηεξα ζηε ζπλέρεηα, είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηελ Πεξηγξαθηθή ηαηηζηηθή, ε νπνία πξσηνεκθαλίδεηαη ζηελ ηζηνξία ζπγρξφλσο κε ηε γξαθή. Ζ Πεξηγξαθηθή ηαηηζηηθή, αλαθέξεηαη ζηηο κεζφδνπο παξαηήξεζεο θαη παξνπζίαζεο θαηλνκέλσλ, θαζψο θαη ζηηο ζηαηηζηηθέο παξακέηξνπο πνπ πξνζθέξνληαη γηα ηελ πιήξε πεξηγξαθή ηνπο. Ζ έλλνηα ηεο ηαηηζηηθήο ππνδειψλεη : α) έλα ζχλνιν δεδνκέλσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ παξαηεξήζεηο (κεηξήζεηο) β) θαη ηηο ελέξγεηεο πνπ γίλνληαη γηα ηε ζπιινγή, παξνπζίαζε, επεμεξγαζία, επαιήζεπζε θαη εξκελεία ησλ παξαηεξεζέλησλ δεδνκέλσλ. Γηα λα νξηζζεί κε αθξίβεηα ην αληηθείκελν ηεο ηαηηζηηθήο ζα πξέπεη λα γίλεη δηάθξηζε κεηαμχ ησλ 2 ελλνηψλ : Οη ηαηηζηηθέο παξνπζηάδνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο ζπζηεκαηηθήο ζπιινγήο ελφο ζπλφινπ δεδνκέλσλ. Ζ ηαηηζηηθή είλαη έλα ζχλνιν δηαδηθαζηψλ ή ε κέζνδνο αλάιπζεο πνπ αλαθέξεηαη ζηνλ έιεγρν, ζηε κειέηε θαη επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ πνπ πεξηγξάθνπλ έλα θαηλφκελν θαη νδεγεί ζε ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα. Οη ζηαηηζηηθέο κέζνδνη ρσξίδνληαη ζε 2 νκάδεο ή ηερληθέο : Σελ Πεξηγξαθηθή ηαηηζηηθή πνπ έρεηο ζθνπφ λα δψζεη απνηειέζκαηα θαηάιιεια γηα πεξηζζφηεξε θαη πεξαηηέξσ επεμεξγαζία αθνχ έρεη επηβεβαησζεί ε νξζφηεηα ησλ αξρηθψλ δεδνκέλσλ (επαιήζεπζε έιεγρνο). Σελ Κιαζζηθή ηαηηζηηθή, ε νπνία αλαπαξηζηά ην ππφ κειέηε θαηλφκελν ζε κνξθή κνληέινπ ρξεζηκνπνηψληαο ηνλ ινγηζκφ ησλ πηζαλνηήησλ. Ζ ηαηηζηηθή αθνινπζεί ηηο ζηαηηζηηθέο θαη πεξηιακβάλεη φιεο ηηο ελέξγεηεο πνπ αθνξνχλ ζηελ επηινγή θαη εθαξκνγή ηεο θαηαιιειφηεξεο ή ησλ θαηαιιειφηεξσλ κεηαμχ ησλ ζηαηηζηηθψλ κεζφδσλ, κε ζθνπφ λα θαηαιήμεη θαλείο ζε φζν ην δπλαηφλ πην ρξήζηκα 11

12 θαη ζαθή ζπκπεξάζκαηα γηα ην θαηλφκελν πνπ πεξηγξάθνπλ ηα δεδνκέλα πνπ έρνπλ ζπγθεληξσζεί. ηαηηζηηθή ζεσξείηαη ην ζχλνιν ησλ ελεξγεηψλ πνπ αθνξνχλ : 1) ηε ζπγθέληξσζε ησλ δεδνκέλσλ 2) ηελ επαιήζεπζε ηεο νξζφηεηάο ηνπο (έιεγρνο) 3) ηελ παξνπζίαζή ηνπο 4) ηελ δηαζηνιή ηνπ θαηλνκέλνπ, πνπ πεξηγξάθνπλ ηα δεδνκέλα ησλ παξαηεξήζεσλ, ψζηε λα αλαδεηρζνχλ, λα κειεηεζνχλ θαη λα εξκελεπζνχλ φιεο νη βαζηθέο θαη κε ηδηφηεηέο ηνπ. ΟΡΗΜΟ : ηαηηζηηθή είλαη ε επηζηήκε πνπ έρεη σο ζθνπφ ηε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ ελφο θαηλνκέλνπ, πεξηγξάθνληάο ην κε έλα ζχλνιν κεηαβιεηψλ θαη εθκεηαιιεπφκελε νξζνινγηθά ηηο ηδηφηεηεο απηψλ ησλ κεηαβιεηψλ λα απνθαιχπηεη αλαιπηηθά θαη εξκελεπηηθά φιεο ηηο ζρέζεηο ησλ αηηηψλ πνπ ην επεξεάδνπλ. 1.2 ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Ζ ηαηηζηηθή γηα λα αληαπνθξηζεί ζηηο πνιιαπιέο ζεκεξηλέο απαηηήζεηο πνπ έρνπλ απφ απηή φινη νη άιινη επηζηεκνληθνί ρψξνη, δελ κπνξεί λα αξθεζζεί κφλν ζηελ απιή πεξηγξαθή, αιιά πξέπεη λα είλαη ζε ζέζε λα ηαμηλνκεί, λα ηεξαξρεί, λα ζπγθξίλεη θαη λα νδεγεί ζε ζπλζέζεηο ησλ θαλεξψλ θαη θξπθψλ ηδηνηήησλ ησλ δηαζέζηκσλ πιεξνθνξηψλ. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζνχλ απηέο νη ζηαηηζηηθέο δηαδηθαζίεο πξέπεη αλ επηιερζεί ε θαηαιιειφηεξε ή ν ζπλδπαζκφο ησλ θαηαιιειφηεξσλ γηα ηελ πεξίπησζε κεζφδσλ, πνπ ρσξίδνληαη ζε 2 κεγάιεο νκάδεο : Σελ Πεξηγξαθηθή ηαηηζηηθή θαη ηελ Κιαζζηθή ή Δπαγσγηθή ηαηηζηηθή (πκπεξαζκαηνινγία). 12

13 1.3 ΠΕΡΙΓΡΑΥΙΚΗ ΣΑΣΙΣΙΚΗ Ζ Πεξηγξαθηθή ηαηηζηηθή πεξηιακβάλεη ηηο δηάθνξεο κεζφδνπο πνπ επηηξέπνπλ ηελ νξγάλσζε, ηελ ηαμηλφκεζε, ηε ζχκπηπμε θαη ζχλνςε ησλ δηαηεζεηκέλσλ δεδνκέλσλ. Με ηηο κεζφδνπο ηεο Πεξηγξαθηθήο ηαηηζηηθήο, ρξεζηκνπνηψληαο ηηο επηκέξνπο παξαηεξήζεηο δεδνκέλα, παξέρνληαη ζπλνπηηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηε δηακφξθσζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ κεγεζψλ πνπ πεξηγξάθνπλ ην θαηλφκελν πνπ κειεηάηαη. Οη πιεξνθνξίεο πνπ δίλεη αθνξνχλ κφλν ζην ζχλνιν απφ ην νπνίν έρνπλ ιεθζεί ηα δεδνκέλα πνπ επεμεξγάζηεθαλ ζηαηηζηηθά. Ζ παξνπζίαζε ησλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ θαη απνηειεζκάησλ απνηειεί έλα ζηάδην ην νπνίν πξέπεη λα πεξηιακβάλεη φιεο ηηο ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα νπνηνλδήπνηε ζα ήζειε λα ρξεζηκνπνηήζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο πνπ πξνεγήζεθε. Οη θπξηφηεξνη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο επεμεξγαζίαο ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ είλαη 1) νη ζηαηηζηηθνί πίλαθεο θαη ηα δηαγξάκκαηα 2) νη θαηαλνκέο ζπρλνηήησλ κε ηηο νπνίεο ηαμηλνκνχληαη θαη ζπκπηχζζνληαη ηα πξσηνγελή δεδνκέλα πνπ ζπγθεληξψζεθαλ ζε νκνεηδείο θιάζεηο θαηεγνξίεο θαη ζπγρξφλσο θαζνξίδεηαη ν ηξφπνο πνπ είλαη δηεζπαξκέλεο νη ηηκέο ηνπο θαηά κήθνο ηεο θιίκαθαο κέηξεζεο. 3) δείθηεο θεληξηθήο ηάζεο κε ηνπο νπνίνπο πξνζδηνξίδεηαη ην θεληξηθφηεξν ζεκείν ηεο θαηαλνκήο κηαο θαηεγνξίαο δεδνκέλσλ. Πξνζδηνξίδνληαη δειαδή ηηκέο, φπνπ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ζπγθεληξσκέλεο φιεο νη παξαηεξήζεηο, κε δηαθνξεηηθέο βέβαηα ινγηθέο πνπ θαζνξίδνπλ ην επίπεδν ζην νπνίν θηλείηαη ην κέγεζνο ησλ ηηκψλ ηνπο. 4) δείθηεο δηαζπνξάο κε ηηο νπνίεο πξνζδηνξίδεηαη ην πφζν είλαη ζπγθεληξσκέλεο ή δηεζπαξκέλεο νη ηηκέο κηαο κεηαβιεηήο κηαο νκάδαο δεδνκέλσλ γχξσ απφ έλα δείθηε θεληξηθήο ηάζεο ( έλα θεληξηθφ ζεκείν) ηεο θαηαλνκήο θαη ζπγρξφλσο θαζνξίδεηαη θαηά πφζν είλαη νκνηνγελείο ή αλνκνηνγελείο νη ηηκέο ηεο. 5) δείθηεο ζπλάθεηαο κε ηνπο νπνίνπο πεξηγξάθεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζπκκεηαβάιινληαη 2 ή πεξηζζφηεξεο νκάδεο κεηξήζεσλ πνπ έρνπλ γίλεη ζην ίδην ζχλνιν (πιεζπζκφ). Με ηνπο δείθηεο ζπλάθεηαο κπνξνχλ επηπιένλ λα εθθξαζζνχλ θαη ε ζρέζε ή ε αιιειεμάξηεζε πνπ έρνπλ κεηαμχ ηνπο νη κεηαβιεηέο ησλ νπνίσλ κεηξήζεθαλ νη ηηκέο. 13

14 6) Μεηαηξνπή ησλ θιηκάθσλ κέηξεζεο. Με ηε κεηαηξνπή ηεο αξρηθήο θιίκαθαο κηαο κεηαβιεηήο, νη αξρηθέο ηηκέο ηεο νκάδαο δεδνκέλσλ πνπ κειεηψληαη εθθξάδνληαη ζε 1 λέα θιίκαθα κε δηαθνξεηηθέο ηδηφηεηεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν επηηπγράλεηαη ε αμηνιφγεζε θαη εξκελεία νξηζκέλσλ κεκνλσκέλσλ ηηκψλ ησλ δεδνκέλσλ θαη ζπγρξφλσο ε ζχγθξηζε θαη ζπγρψλεπζε νξηζκέλσλ ηηκψλ πνπ δελ αλήθνπλ ζηηο ίδηεο θιίκαθεο κέηξεζεο. 1.4 ΚΛΑΙΚΗ ΕΠΑΓΩΓΙΚΗ ΣΑΣΙΣΙΚΗ (ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΟΛΟΓΙΑ) Πνιχ ζπρλά, ζηηο ζηαηηζηηθέο κειέηεο, είλαη αλαγθαίν λα αμηνπνηεζνχλ αθφκε πεξηζζφηεξν απ φηη κε ηηο κεζφδνπο ηεο Πεξηγξαθηθήο ηαηηζηηθήο, νη ζηαηηζηηθέο πιεξνθνξίεο πνπ παξέρεη έλα δείγκα θαη λα αμηνπνηεζνχλ θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε λα νδεγνχλ ζε γεληθφηεξα ζπκπεξάζκαηα πάλσ ζηα νπνία ζα κπνξέζνπλ λα ζηεξηρζνχλ απνθάζεηο γηα κειινληηθέο ελέξγεηεο πνπ ζα αθνξνχλ νιφθιεξν ηνλ πιεζπζκφ απφ ηνλ νπνίν πξνέξρεηαη ην δείγκα. Ζ Δπαγσγηθή ηαηηζηηθή αζρνιείηαη κε ηε ζπζηεκαηηθή επίιπζε ηέηνησλ πξνβιεκάησλ. Γειαδή, κπνξνχκε λα πνχκε φηη ε Δπαγσγηθή ηαηηζηηθή αζρνιείηαη κε ηξφπνπο θαη πεξηιακβάλεη κεζφδνπο, πνπ επηηξέπνπλ ηε γελίθεπζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη πέξα απφ ηε ζπγθεθξηκέλε νκάδα δείγκα απφ φπνπ πξνέξρνληαη ηα δεδνκέλα. Ζ Κιαζζηθή ή Δπαγσγηθή ηαηηζηηθή έρεη ζηφρν λα γεληθεχζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο Πεξηγξαθηθήο ηαηηζηηθήο θαη λα ηα αλαγάγεη ζε επξχηεξεο νκνεηδείο νκάδεο. Απηφ επηηπγράλεηαη ζπρλά κε ηελ αλαπαξάζηαζε ηνπ ππφ κειέηε θαηλνκέλνπ ζε κνξθή κνληέινπ ππνδείγκαηνο Ο θχξηνο ηνκέαο ηεο Δπαγσγηθήο ηαηηζηηθήο πεξηιακβάλεη ηηο δηαδηθαζίεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζνχληαη γηα ηελ εθηίκεζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ πιεζπζκνχ απφ ηα απνηειέζκαηα πνπ αθνξνχλ ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δείγκαηνο, θαζψο θαη ζηνλ έιεγρν ηεο ζεκαληηθφηεηαο θαη ηεο αμηνπηζηίαο απηψλ ησλ εθηηκήζεσλ. 1.5 ΦΑΡΑΚΣΗΡΙΣΙΚΑ ΣΑΣΙΣΙΚΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΜΕΣΑΒΛΗΣΕ 14

15 ηαηηζηηθή κνλάδα είλαη ηα αληηθείκελα απφ ηα νπνία ιακβάλνπκε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ επηζπκνχκε λα επεμεξγαζηνχκε θαη λα αλαιχζνπκε ζηαηηζηηθά. Ζ ζηαηηζηηθή κνλάδα κπνξεί λα είλαη αληηθείκελν, άηνκν, θάπνην γεγνλφο ή αθφκε θαη έλλνηα. Οη ζηαηηζηηθέο κνλάδεο ηνπ πιεζπζκνχ έρνπλ δηάθνξα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηηο δηαθξίλνπλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζηαηηζηηθψλ κνλάδσλ, πνπ ζέινπκε λα κειεηήζνπκε ζε κίά ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, νλνκάδνληαη κεηαβιεηέο. Οη κεηαβιεηέο δηαθξίλνληαη ζε πνζνηηθέο θαη πνηνηηθέο. Οη κεηαβιεηέο ζηηο νπνίεο κπνξνχκε λα αληηζηνηρήζνπκε έλαλ αξηζκφ κηαο νξηζκέλεο θιίκαθαο νλνκάδνληαη πνζνηηθέο κεηαβιεηέο. Αλάινγα κε ηηο θιίκαθεο πνπ ρξεζηκνπνηνχκε γηα ηε κέηξεζε ησλ πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ απηέο δηαθξίλνληαη ζε αζπλερείο ή δηαθξηηέο κεηαβιεηέο θαη ζε ζπλερείο. Αζπλερήο ζα ιέγεηαη ε κεηαβιεηή πνπ κπνξεί λα ιάβεη κεκνλσκέλεο ηηκέο, δειαδή ηηκέο κεηαμχ ησλ νπνίσλ δελ είλαη δπλαηφλ λα ππάξμεη άιιε ηηκή ηεο( π.ρ αξηζκφο παηδηψλ ζε κηα νηθνγέλεηα). πλερήο ζα νλνκάδεηαη ε κεηαβιεηή φηαλ κπνξεί λα ιάβεη νπνηαδήπνηε ηηκή ζε έλα δηάζηεκα πξαγκαηηθψλ αξηζκψλ (π.ρ ε ειηθία). Πνηνηηθέο κεηαβιεηέο είλαη εθείλεο ησλ νπνίσλ νη ηηκέο δελ κπνξνχκε λα ηηο κεηξήζνπκε. (π.ρ θχιν). Οη πνηνηηθέο δηαθξίλνληαη ζε θαηεγνξηθέο (π.ρ θχιν) θαη δηαηάμηκεο (π.ρ θαηάζηαζε πγείαο). Όιεο νη πνηνηηθέο είλαη αζπλερείο. Καηεγνξηθέο κεηαβιεηέο είλαη απηέο πνπ κε θαηάιιειε θσδηθνπνίεζε εθθξάδνπλ θαηαζηάζεηο, δειψλνπλ χπαξμε δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ θαηεγνξηψλ ελψ ην ζχλνιν ησλ ηηκψλ δελ έρεη θακία ηδηφηεηα. (π.ρ ρξψκα καηηψλ, νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε) Γηαηάμηκεο κεηαβιεηέο είλαη απηέο πνπ δειψλνπλ πξνζδηνξηζκφ θαηεγνξίαο θαη ππάξρεη ζαθήο δηαβάζκηζε. (π.ρ θαζφινπ, ζπάληα, ζπρλά, θαζεκεξηλά) Ηζνδηαζηεκηθέο κεηαβιεηέο είλαη κεηαβιεηέο δηάηαμεο αιιά κε ίζα δηαζηήκαηα..αλαινγηθέο νλνκάδνληαη νη ηζνδηαζηεκηθέο κεηαβιεηέο πνπ φηαλ κηα κεηαβιεηή πάξεη ηηκή κεδέλ ζεκαίλεη παληειή έιιεηςε ή απνπζία απηνχ πνπ κεηξάηαη - π.ρ ν ρξφλνο ζε ψξεο θαη ην βάξνο ζε θηιά δελ κπνξνχλ λα πάξνπλ ηελ ηηκή κεδέλ δηφηη δείρλεη παληειή έιιεηςε ρξφλνπ ή βάξνπο). Οη θαηαλνκέο απηέο είλαη γλσζηέο σο νκαδνπνηεκέλα δεδνκέλα. 15

16 ρήκα1 Σχπνη Μεηαβιεηψλ Καηηγοπικέρ Αναλογικέρ Γιαβαθμιζηικέρ Γιαηακηικέρ Ηζο-διαζηημικέρ αζςνεσείρ Ηζο-διαζηημικέρ ζςνεσείρ ρήκα 2 Δηδε θιηκάθσλ κέηξεζεο 16

17 Ονομαηικές ή καηηγορικές: Καηάηαξη ηων «ςποκειμένων» ζε καηηγοπίερ Δια-βαθμιζηικές: Διαβάθμιζη ηων «ςποκειμένων» ζε μια ηακηική ζειπά Δια-ηακηικές: Διάηαξη ηων «ςποκειμένων» ζε μια ηακηική ζειπά Ιζο-διαζηημικές ζσνετείς: Όσι μόνο διαβαθμίζειρ, αλλά και ίζα ζςνεσή διαζηήμαηα Ιζο-διαζηημικές αζσνετείς: Όσι μόνο διαβαθμίζειρ, αλλά και ίζα αζςνεσή διαζηήμαηα Αναλογικές: Όσι μόνο διαβαθμίζειρ, αλλά και ίζα αζςνεσή διαζηήμαηα, ενώ ηο ζημείο μηδέν είναι γνήζιο 1.6 ΤΓΚΕΝΣΡΩΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΣΗ ΣΩΝ ΣΑΣΙΣΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Ζ ζπγθέληξσζε ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ είλαη κηα απφ ηηο εμαηξεηηθά ζεκαληηθέο ελέξγεηεο πνπ νθείιεη λα δηεμάγεη ν ζηαηηζηηθφο φηαλ επηζπκεί λα κειεηήζεη ζηαηηζηηθά έλα θαηλφκελν. Πξηλ μεθηλήζεη κηα ζηαηηζηηθή έξεπλα νθείινπλ νη ζηαηηζηηθνί λα νξίζνπλ κε ζαθήλεηα ην ζχλνιν πνπ ζα κειεηήζνπλ, δειαδή ηνλ ζηαηηζηηθφ πιεζπζκφ, ηηο ζηαηηζηηθέο κνλάδεο πνπ απαξηίδνπλ ηνλ πιεζπζκφ θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά κεηαβιεηέο ησλ ζηαηηζηηθψλ κνλάδσλ πνπ ελδηαθέξνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε έξεπλα. Δξσηήκαηα πνπ πξέπεη λα απαληεζνχλ πξηλ μεθηλήζεη κηα ζηαηηζηηθή έξεπλα : α) Ζ έξεπλα αθνξά ζην ζχλνιν ηνπ ζηαηηζηηθνχ πιεζπζκνχ ή ελφο ηκήκαηφο ηνπ (δείγκα) β) Οη παξαηεξήζεηο ησλ ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ πξαγκαηνπνηνχληαη επθαηξηαθά, πεξηνδηθά ή ζπλερψο γ) Πνηεο ηδηφηεηεο ησλ ζηαηηζηηθψλ κνλάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ζα κειεηεζεί ελδηαθέξνπλ : έλα κήθνο, έλα ρξψκα, ε παξνπζία ή φρη κηαο ηδηφηεηαο, κηα ρξνληθή δηάξθεηα, έλα πνζφ (πνζφηεηα, αμία, ) θ.ι.π. δ) Πνηα δηαδηθαζία ζα αθνινπζεζεί γηα ηελ πξνζέγγηζε ησλ ζηαηηζηηθψλ κνλάδσλ θαη ηε ζπιινγή ησλ επηζπκεηψλ δεδνκέλσλ 17

18 ε) Πνηεο πξνθπιάμεηο ιακβάλνληαη ψζηε νη πιεξνθνξίεο πνπ ζα ζπγθεληξσζνχλ λα είλαη εθκεηαιιεχζηκεο θαη ρξήζηκεο ζη) Πψο ζα ζπγθεληξσζνχλ ηα ζηαηηζηηθά δεδνκέλα, απνγξαθηθά ή δεηγκαηνιεπηηθά Όζνλ αθνξά ηε κειέηε ησλ κεηαβιεηψλ έρνπκε ηα εμήο : ΤΠΟΛΟΓΗΜΟ ΠΔΡΗΓΡΑΦΗΚΧΝ ΣΑΣΗΣΗΚΧΝ ΜΔΣΡΧΝ : Σα εκπεηξηθά δεδνκέλα κπνξνχλ λα πεξηγξαθνχλ κε δηάθνξνπο ηξφπνο. Έλαο ηξφπνο είλαη λα παξνπζηαζηνχλ ρσξίο λα ππνζηνχλ θακία επεμεξγαζία. Όκσο κία ηέηνηα πεξηγξαθή είλαη αθελφο κελ θνπξαζηηθή, φηαλ ην δείγκα είλαη κεγάιν, αθεηέξνπ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο νη ελδηαθέξνπζεο πιεξνθνξίεο είλαη ζθνξπηζκέλεο, αλαδηνξγάλσηεο θαη δπζδηάθξηηεο. Οπφηε γηα λα πεξηγξάςνπκε ηα δεδνκέλα πξέπεη λα βξνχκε ηξφπνπο λα ζπλνςίζνπκε, λα νξγαλψζνπκε θαη λα παξνπζηάζνπκε ηηο πην ζρεηηθέο θαη ζπνπδαίεο πιεξνθνξίεο. Απηφ θάλνπλ ηα πεξηγξαθηθά ζηαηηζηηθά κέηξα. ΥΖΜΑΣΗΜΟ ΠΗΝΑΚΑ ΤΥΝΟΣΖΣΧΝ ΓΗΑ ΠΟΗΟΣΗΚΔ ΜΔΣΑΒΛΖΣΔ Ζ ΣΟΤ ΟΜΑΓΟΠΟΗΖΜΔΝΟΤ ΠΗΝΑΚΑ ΤΥΝΟΣΖΣΧΝ ΓΗΑ ΣΗ ΠΟΟΣΗΚΔ : Έλαο απιφο ηξφπνο αιιά απνηειεζκαηηθφο γηα λα πεξηγξάςνπκε ηελ θαηαλνκή ησλ θαηεγνξηψλ (ή ηηκψλ) κηαο κεηαβιεηήο, είλαη λα παξνπζηάζνπκε πφζν ζπρλά εκθαλίδεηαη ε θάζε θαηεγνξία(ή ηηκή) ζηα δεδνκέλα. Οη θαηαλνκέο πνπ παξνπζηάδνληαη κε απηφ ηνλ ηξφπν είλαη γλσζηέο σο θαηαλνκέο ζπρλνηήησλ, νη νπνίεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ πεξηγξαθή νπνηαζδήπνηε κεηαβιεηήο, κεηξεκέλεο κε νπνηαδήπνηε θιίκαθα κέηξεζεο. Όηαλ έρνπκε θαηεγνξηθέο κεηαβιεηέο, ε ζεηξά κε ηελ νπνία θαηαηάζζνληαη θαη παξνπζηάδνληαη νη θαηεγνξίεο ηεο κεηαβιεηήο δελ έρεη ζεκαζία. Όηαλ φκσο είλαη ηαθηηθή (δηάηαμεο) νη θαηεγνξίεο πξέπεη λα παξνπζηάδνληαη κε ηε ζεηξά. Οη θαηαλνκέο ζπρλνηήησλ κπνξνχλ λα παξνπζηαζηνχλ ππφ κνξθή πηλάθσλ ή δηαγξακκάησλ. Γεδνκέλνπ φηη ν θχξηνο ζθνπφο ησλ πεξηγξαθηθψλ ζηαηηζηηθψλ κέηξσλ είλαη ε πεξηιεπηηθή παξνπζίαζε εκπεηξηθψλ δεδνκέλσλ, νη θαηαλνκέο ζπρλνηήησλ είλαη πην απνηειεζκαηηθέο φηαλ νη θαηεγνξίεο (ή ηηκέο) ηεο κεηαβιεηήο είλαη ιίγεο. Όηαλ κηα κεηαβιεηή έρεη πνιιέο θαηεγνξίεο, πξάγκα πνπ ζπκβαίλεη πην ζπρλά κε ηζνδηαζηεκηθέο θαη αλαινγηθέο ζπλεζίδεηαη λα θηηάρλνληαη ιηγφηεξεο νκάδεο θαηεγνξηψλ θαη λα παξνπζηάδνληαη νη θαηαλνκέο απηψλ ησλ νκάδσλ. Γηα ηηο πνηνηηθέο αλ είλαη θαηεγνξίαο γηα ην ζρεκαηηζκφ ηνπ πίλαθα ζπρλνηήησλ ππνινγίδνπκε ηε ζρεηηθή 18

19 ζπρλφηεηα θαη ηελ επηθξαηνχζα ηηκή (κέζε ηηκή θαη δηαζπνξά δελ έρνπλ λφεκα), ελψ ζηηο κεηαβιεηέο δηάηαμεο ππνινγίδνπκε δηάκεζν, επηθξαηνχζα ηηκή (κέζε ηηκή θαη δηαζπνξά φρη απαξαίηεηα). ηηο πνζνηηθέο ππνινγίδνπκε επηπιένλ ην κέζν φξν θαη ηε δηαζπνξά. ΔΛΔΓΥΟ ΠΡΟΑΡΜΟΓΖ ΣΖ ΚΑΣΑΝΟΜΖ ΣΟΤ ΓΔΗΓΜΑΣΟ Δ ΚΑΠΟΗΑ ΓΝΧΣΖ ΚΑΣΑΝΟΜΖ : 1) γηα πνηνηηθέο ( θαηεγνξίαο ή δηάηαμεο ) έρνπκε ην ρ- ηεηξάγσλν test κε ην νπνίν ειέγρνπκε αλ ν πίλαθαο ζπρλνηήησλ κνηάδεη κε ην ζεσξεηηθφ πίλαθα ζπρλνηήησλ πνπ ζα πξνέθππηε αλ ε κεηαβιεηή είρε ζηνλ πιεζπζκφ θάπνηα γλσζηή εθ ησλ πξνηέξσλ θαηαλνκή. 2) Γηα πνζνηηθέο κεηαβιεηέο ( θιίκαθα δηαζηήκαηνο ή αλαινγίαο) έρνπκε ηνλ έιεγρν Kolmogorov Smirnov (ειέγρσ αλ ε αζξνηζηηθή ζπρλφηεηα ηεο κεηαβιεηήο ζην δείγκα κνηάδεη κε ηνλ πίλαθα ζπρλνηήησλ πνπ ζα πξνέθππηε αλ ε κεηαβιεηή αθνινπζνχζε ζηνλ πιεζπζκφ θάπνηα γλσζηή θαηαλνκή. ΤΠΟΛΟΓΗΜΟ ΠΟΟΣΗΑΗΧΝ ΖΜΔΗΧΝ, ΓΗΑΣΖΜΑΣΧΝ ΔΜΠΗΣΟΤΝΖ 1.7 ΠΑΡΟΤΙΑΗ ΣΩΝ ΣΑΣΙΣΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Ζ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ κηαο νπνηαζδήπνηε έξεπλαο απνηειεί ην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ. Ζ παξνπζίαζε πξέπεη λα πεξηιακβάλεη φιεο ηηο ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ νπνηνλδήπνηε πνπ ζα ήζειε ζηε ζπλέρεηα λα ρξεζηκνπνηήζεη ηα απνηειέζκαηα ηεο ζηαηηζηηθήο επεμεξγαζίαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε. Πξέπεη ζε απηήλ λα δίλνληαη νη νξηζκνί ηεο θάζε κεηαβιεηήο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, ηα φξηα ησλ θιάζεσλ ζηα νπνία είλαη απηή δηαηξεκέλε, νη κέζνδνη θαζψο θαη ηα κέζα κε ηα νπνία έγηλε ε ζπγθέληξσζε ηνπ ζπλφινπ ησλ δεδνκέλσλ. Οη θπξηφηεξνη ηξφπνη, κε ηνπο νπνίνπο παξνπζηάδνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο επεμεξγαζίαο ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ είλαη νη ζηαηηζηηθνί πίλαθεο θαη ηα δηαγξάκκαηα. Με ηνπο ζηαηηζηηθνχο πίλαθεο παξνπζηάδνληαη ζπζηεκαηηθά νη πιεξνθνξίεο ησλ δεδνκέλσλ ζε κνξθή γξακκψλ θαη 19

20 ζηειψλ. Ζ παξνπζίαζε απηή δελ είλαη αξθεηά επνπηηθή θαη δελ κπνξεί λα δψζεη κηα ηαρεία θαη ζπλνιηθή εηθφλα ηνπ θαηλνκέλνπ πνπ πεξηγξάθεη, νπφηε είλαη ζρεδφλ πάληα ρξήζηκν λα παξαζηαζνχλ νη πιεξνθνξίεο κε κνξθή δηαγξακκάησλ ή γξαθηθψλ παξαζηάζεσλ. 1.8 ΑΝΑΛΤΗ ΜΙΑ ΜΕΣΑΒΛΗΣΗ Απφ ηε κεξηά ηεο ζηαηηζηηθήο, απηφ πνπ κπνξνχκε λα θάλνπκε είλαη λα εθαξκφζνπκε φινπο ηνπο ηχπνπο ηεο πεξηγξαθηθήο θαη ηεο επαγσγηθήο ζηαηηζηηθήο, δειαδή λα αλαδεηήζνπκε ηελ θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ δείγκαηνο. Απηφ ζα γίλεη κε ηε βνήζεηα ηνπ SPSS ην νπνίν ελζσκαηψλεη ζηαηηζηηθνχο ειέγρνπο θαη γξαθηθέο δηαδηθαζίεο γηα ηελ αλαδήηεζε ηεο θαηαλνκήο κηαο κεηαβιεηήο. 1) Με ηνλ ρ-ηεηξάγσλν έιεγρν θαιήο πξνζαξκνγήο ειέγρνπκε αλ νη παξαηεξνχκελεο ζπρλφηεηεο δηαθέξνπλ απφ ηηο αλακελφκελεο κηαο γλσζηήο θαηαλνκήο δειαδή ειέγρνπκε αλ ε θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ απφ φπνπ πξνέξρεηαη ην δείγκα είλαη κηα δεδνκέλε ζεσξεηηθή θαηαλνκή (θαλνληθή). 2) Με ην Binomial test ειέγρνπκε αλ νη παξαηεξνχκελεο ζπρλφηεηεο κηαο δίηηκεο κεηαβιεηήο απέρνπλ πνιχ απφ ηηο αληίζηνηρεο αλακελφκελεο κηαο δησλπκηθήο θαηαλνκήο κε δεδνκέλε πηζαλφηεηα επηηπρίαο. Σν Binomial test εθαξκφδεηαη είηε ζε κηα πνηνηηθή κεηαβιεηή κε 2 θαηεγνξίεο είηε ζε κηα πνηνηηθή κεηαβιεηή κε πεξηζζφηεξεο θαηεγνξίεο φπνπ επηιέγεηαη κηα ηηκή (cut-point) πνπ ζα ηε δηρνηνκήζεη. Δπίζεο κπνξεί λα εθαξκνζηεί ζε κηα πνζνηηθή πνπ δηρνηνκείηαη ζε 2 θαηεγνξίεο κε βάζε θάπνην κέηξν ζέζεο(π.ρ δηάκεζν). Διέγρεη αλ ην πνζνζηφ κηαο θαηεγνξίαο είλαη ίζν κε ην πνζνζηφ ηεο άιιεο. Γειαδή : Ho : p=p 0 H1: p> p 0 ή p< p 0 (αλάινγα). 3) Σν Kolmogorov-Smirnov test ην νπνίν έρεη βειηησζεί γηα θαλνληθή θαηαλνκή απφ ην θξηηήξην Lilliefors ζηελ πεξίπησζε πνπ κ, S, εθηηκψληαη απφ ην δείγκα, ειέγρεη αλ ε παξαηεξνχκελε ζπλάξηεζε αζξνηζηηθήο θαηαλνκήο ζπκπίπηεη κε θάπνηα εθ ησλ Poisson, νκνηφκνξθε, θαλνληθή. Γελ είλαη αμηφπηζην γηα πνιιέο παξαηεξήζεηο. Δηδηθά ζε κεγάια δείγκαηα δίλεη φηη ηα δεδνκέλα δελ αθνινπζνχλ ηελ 20

21 θαλνληθή θαηαλνκή γηαηί ην ζθάικα ηχπνπ II γίλεηαη πνιχ κεγάιν. Γη απηφ ζε πεξηπηψζεηο φπνπ n>3 ζπρλά επηθαινχκαζηε ην Κεληξηθφ Οξηαθφ Θεψξεκα.θαη ππνζέηνπκε θαηεπζείαλ θαλνληθφηεηα. 4) Αλ νη παξαηεξήζεηο κηαο κεηαβιεηήο είλαη ηπραίεο. 5) Αλ ππάξρεη απηνζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ παξαηεξήζεσλ. Όινη νη παξαπάλσ έιεγρνη εθηφο ηνπ ηειεπηαίνπ είλαη κε παξακεηξηθνί.(παξακεηξηθνί νλνκάδνληαη νη έιεγρνη ησλ ππνζέζεσλ γηα κία ή πεξηζζφηεξεο παξακέηξνπο ηνπ πιεζπζκνχ νη νπνίνη γίλνληαη θάησ απφ ηελ ππφζεζε φηη ε θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ είλαη γλσζηή (ζπλήζσο θαλνληθή). Με παξακεηξηθνί είλαη φινη νη ππφινηπνη φπσο είλαη νη έιεγρνη γηα ηε ζέζε ή ηε δηαζπνξά κηαο ή πεξηζζφηεξσλ θαηαλνκψλ πιεζπζκνχ, φπσο θαη νη έιεγρνη γηα ηε δηάκεζν. Οη κε παξακεηξηθνί έιεγρνη εθαξκφδνληαη φηαλ ε θαηαλνκή ηνπ πιεζπζκνχ δελ κπνξεί λα ππνηεζεί γλσζηή θαη ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο είλαη κηθξφ. Σα κε παξακεηξηθά ηεζη δελ απαηηνχλ ππνζέζεηο γηα ηνπο πιεζπζκνχο απφ ηνπο νπνίνπο πξνέξρνληαη ηα δείγκαηα θαη ηα κεγέζε ηνπο. Γειαδή δελ απαηηνχλ θαλνληθφηεηα ή νπνηαδήπνηε άιιε θαηαλνκή. πλεπψο εθαξκφδνληαη πάληα αλ θαη είλαη ιηγφηεξν αμηφπηζηα απφ ηα παξακεηξηθά. Με ηα γξαθήκαηα P-P θαη Q-Q ζέινπκε λα δηαπηζηψζνπκε πφζν θνληά ζε θάπνηα θαηαλνκή πνπ πξνζδηνξίδνπκε είλαη ηα δεδνκέλα πνπ επεμεξγαδφκαζηε. Πξφθεηηαη γηα νπηηθνχο ειέγρνπο φπνπ φζν πην έληνλα θαίλεηαη λα είλαη ζπγθεληξσκέλα ηα ζεκεία γχξσ απφ κία επζεία (ζπλήζσο ζηε δηρνηφκν ηεο γσλίαο ησλ αμφλσλ x-y) ηφζν πεξηζζφηεξν εληζρχεηαη ε ππφζεζε φηη ηα δεδνκέλα αθνινπζνχλ ηε θαηαλνκή πνπ έρνπκε ππνζέζεη. Γξάθεκα P-P : παξηζηάλνπλ ζε ζχζηεκα νξηδνληίσλ θαη θαζέησλ αμφλσλ ηηο ηηκέο ηεο παξαηεξνχκελεο αζξνηζηηθήο ζπρλφηεηαο ηεο ππνηηζέκελεο θαηαλνκήο πνπ αθνινπζεί ε κεηαβιεηή πνπ εμεηάδεηαη. Γξάθεκα Q-Q : παξηζηάλνπλ ηα εθαηνζηεκφξηα (πνζνζηηαία ζεκεία) ηεο παξαηεξνχκελεο σο πξνο ηελ αλακελφκελε θαηαλνκή. Γειαδή, ζπγθξίλεη ηα πνζνζηηαία ζεκεία ηεο θαλνληθήο θαηαλνκήο κε ηα αληίζηνηρα ηεο εθάζηνηε ππφ έιεγρν θαηαλνκήο. Γειαδή, αλ ε θαηαλνκή είλαη πεξίπνπ ε θαλνληθή ζα πξέπεη ζρεδφλ φια ηα πνζνζηηαία ζεκεία λα θείηνληαη επί ηεο επζείαο y=x. 21

22 Με απηά ηα γξαθήκαηα ειέγρνπκε νπηηθά ηελ χπαξμε θαλνληθφηεηαο ζηα δεδνκέλα. Όζν πην θνληά είλαη ζηελ επζεία ηα ζεκεία ηνπο ζρήκαηνο ηφζν πην πνιιέο ελδείμεηο έρνπκε φηη ηα δεδνκέλα αθνινπζνχλ ηελ θαλνληθή θαηαλνκή. 1.9 ΑΝΑΛΤΗ ΔΤΟ ΜΕΣΑΒΛΗΣΩΝ Γηα ηελ αλάιπζε δχν κεηαβιεηψλ πξέπεη λα γίλεη δηάθξηζε ζε πνηνηηθέο θαη πνζνηηθέο κεηαβιεηέο. Θα πξέπεη αλ είλαη ή θαη νη 2 πνηνηηθέο ή θαη νη 2 πνζνηηθέο. Γηα ηα πνζνηηθά ραξαθηεξηζηηθά : ρεηηθά κε ηα πνζνηηθά ραξαθηεξηζηηθά απηφ πνπ κπνξνχκε λα θάλνπκε είλαη i) λα παξνπζηάζνπκε ηα ζηαηηζηηθά κέηξα κηαο πνζνηηθήο κεηαβιεηήο κέζα ζηηο δηάθνξεο θαηεγνξίεο κηαο πνηνηηθήο θαη ηη) επηπιένλ κπνξνχκε λα παξνπζηάζνπκε αιγεβξηθά ή θαη γξαθηθά ηε κεηαβνιή κηαο πνζνηηθήο κεηαβιεηήο ζε ζρέζε κε ην πψο κεηαβάιιεηαη κηα άιιε πνζνηηθή θαη λα αλαδεηήζνπκε ηελ χπαξμε ζρέζεο κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ. Γηάγξακκα Γηαζπνξάο : Απνηειεί έλαλ απιφ ηξφπν γηα λα απνθηήζνπκε κία πξψηε ηδέα γηα ην αλ θαη πψο ζπκκεηαβάιινληαη ζπζρεηίδνληαη, λα αλαπαξαζηήζνπκε δειαδή ηα δεχγε παξαηεξήζεσλ ζε έλα δηάγξακκα θαη λα ειέγμσ γξαθηθά ηε γξακκηθφηεηα ηεο ζρέζεο κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν επηδηψθνπκε λα αλαθαιχςνπκε αλ ππάξρνπλ θάπνηεο πεξηπηψζεηο ζην δείγκα πνπ έρνπκε νη νπνίεο εκθαλίδνπλ αζπλήζηζηνπο ζπλδπαζκνχο ηηκψλ 2 κεηαβιεηψλ. Απηφ ζα θαλεί θαιχηεξα κέζα απφ ηα θπιινγξαθήκαηα θαη ηα ζεθνγξάκκαηα. Με ηε βνήζεηα ηνπ δηαγξάκκαηνο δηαζπνξάο κπνξνχκε λα έρνπκε πιεξνθνξίεο ηηο νπνίεο δελ είλαη ζε ζέζε λα καο δψζεη ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο. Απηφ πνπ θάλεη ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο είλαη λα κεηξά ηελ έληαζε θαη ηε θχζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ 2 πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ φπσο αλαθέξεηαη παξαθάησ. Ζ ΔΝΝΟΗΑ ΣΖ ΤΥΔΣΗΖ 22

23 ηηο δηάθνξεο εθαξκνγέο ζηαηηζηηθψλ κειεηψλ είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα αζρνιεζνχκε, κε ηε δηεξεχλεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο 2 κεηαβιεηψλ ζπγρξφλσο, ψζηε λα κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε αλ ππάξρεη ή φρη αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηνπο. Δίκαζηε ππνρξεσκέλνη λα εμεηάζνπκε, αλ νη ηηκέο ηεο κηαο κεηαβιεηήο έρνπλ επίδξαζε ζηηο ηηκέο ηεο άιιεο θαη ζηε ζπλέρεηα λα νξίζνπκε κηα ζρέζε πνπ εθθξάδεη ηνλ ηξφπν αιιειεπίδξαζήο ηνπο. Ζ γξαθηθή απεηθφληζε 2 πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ γίλεηαη κε ην λέθνο ζεκείσλ ή δηάγξακκα δηαζπνξάο. Όηαλ 2 κεηαβιεηέο Υ θαη Τ ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο θαηά θάπνην ηξφπν (ην δηάγξακκα δηαζπνξάο ηνπο είλαη κία επζεία) ιέκε φηη ππάξρεη κεηαμχ ηνπο αιιειεπίδξαζε ή απηέο νη κεηαβιεηέο ζπζρεηίδνληαη. Δηδηθφηεξα φηαλ ην λέθνο ησλ ζεκείσλ ηνπ δηαγξάκκαηνο δηαζπνξάο έρεη κνξθή, πνπ ζηηο ρακειέο ηηκέο ηεο κηαο κεηαβιεηήο αληηζηνηρνχλ νη ρακειέο ηηκέο ηεο άιιεο θαη ζηηο πςειέο ηεο κηαο αληηζηνηρνχλ νη πςειέο ηεο άιιεο, ιέκε φηη κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ ππάξρεη ζεηηθή ζπζρέηηζε. Δλψ φηαλ ε κνξθή ηνπ είλαη ηέηνηα, πνπ ζηηο ρακειέο ηεο κηαο αληηζηνηρνχλ νη πςειέο ηεο άιιεο θαη αληίζηξνθα, ιέκε φηη ππάξρεη αξλεηηθή ζπζρέηηζε. 23

24 Όηαλ ην λέθνο ησλ ζεκείσλ ηνπ δηαγξάκκαηνο δηαζπνξάο δελ εκθαλίδεη θάπνηα ζπζηεκαηηθή δηάηαμε, ψζηε λα ην πξνζαξκφζνπκε ζε κία θακπχιε, ιέκε φηη νη κεηαβιεηέο Υ θαη Τ απηνχ ηνπ πιεζπζκνχ είλαη αζπζρέηηζηεο. Ζ χπαξμε ζπζρέηηζεο κεηαμχ 2 κεηαβιεηψλ, κε ηελ πξνεγνχκελε έλλνηα δε ζεκαίλεη νπσζδήπνηε ηνλ επεξξεαζκφ ηεο κηαο κεηαβιεηήο απφ ηελ άιιε. Δίλαη δπλαηφλ ε ζπζρέηηζε λα νθείιεηαη ζηελ επίδξαζε άιιεο ή άιισλ παξακέηξσλ πάλσ ζε απηέο. Γη απηφ ην ιφγν ε ζπζρέηηζε, απιά καο πιεξνθνξεί γηα ηελ έληαζε ηεο γξακκηθήο ζρέζεο, φηαλ απηή ππάξρεη, ρσξίο ηα αίηηα πνπ ηελ πξνθαινχλ. 24

25 ΜΔΣΡΑ ΤΝΑΦΔΗΑ ΓΗΑ ΟΝΟΜΑΣΗΚΔ ΜΔΣΑΒΛΖΣΔ Οη ζρέζεηο κεηαμχ δχν ή πεξηζζφηεξσλ κεηαβιεηψλ κπνξεί λα κεηξεζνχλ κε δηάθνξα ζηαηηζηηθά. Σν SPSS εληνπίδεη ηελ έληαζε θαη ηε θχζε κεηαμχ 2 πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ κέζα απφ ηελ εληνιή Correlate, φπνπ πεξηέρεη ζπληειεζηέο ζπζρέηηζεο, κεξηθήο ζπζρέηηζεο θαη ππνινγηζκνχ απνζηάζεσλ. Οη πην γλσζηνί ζπληειεζηέο είλαη ηνπ Pearson, ηνπ Spearman θαη ηνπ Kendall θαη Tau-b. Σα ζηαηηζηηθά, πνπ είλαη γλσζηά θαη σο κέηξα ζπλάθεηαο θπκαίλνληαη απφ -1 κέρξη +1. Σν κεδέλ δείρλεη παληειή έιιεηςε ζρέζεο, ην +1 δείρλεη ηέιεηα ζεηηθή ζρέζε θαη ην 1 ηέιεηα αξλεηηθή. Όινη νη ζπληειεζηέο ζπλάθεηαο δείρλνπλ ηελ ηζρχ ηεο ζρέζεο κεηαμχ δχν κεηαβιεηψλ. ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΣΑΣΗΣΗΚΟΤ ΔΛΔΓΥΟΤ : 1) Ο ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο r ηνπ Pearson γηα ζπλερείο θαη θαλνληθά θαηαλεκεκέλεο κεηαβιεηέο είλαη ελδεδεηγκέλνο γηα έιεγρν γξακκηθήο ζπζρέηηζεο κεηαμχ 2 κεηαβιεηψλ. Γειαδή εθηηκά ην είδνο θαη ην κέγεζνο ηεο γξακκηθήο ζρέζεο κεηαμχ 2 πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ πνπ αθνινπζνχλ ηελ θαλνληθή θαηαλνκή. (Αλ 2 κεηαβιεηέο είλαη αλεμάξηεηεο είλαη θαη αζπζρέηηζηεο. Σν αληίζεην δελ ηζρχεη.) Γίλεη έλα κέηξν ηνπ κεγέζνπο ηεο γξακκηθήο ζπζρέηηζεο κεηαμχ 2 κεηαβιεηψλ θαη παίξλεη ηηκέο ζην [- 1, +1]. Ο ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο εθθξάδεη κφλν ηελ έληαζε ηεο γξακκηθήο ζρέζεο. Αλ ε ηηκή ηνπ είλαη κεδέλ ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρεη γξακκηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ. Απηφ φκσο δελ απνθιείεη ηε δπλαηφηεηα λα ππάξρεη κε γξακκηθή ζπζρέηηζε. Ζ ηηκή ηνπ ζπληειεζηή δελ πξνζδηνξίδεη ηελ επζεία γχξσ απφ ηελ νπνία ζπγθεληξψλνληαη ηα ζεκεία ηνπ δηαγξάκκαηνο. Γειαδή δελ πξνζδηνξίδεη ηελ θιίζε θαη ην ζηαζεξφ φξν ηεο επζείαο. Γίλεη έλα κέηξν ηεο γξακκηθήο ζπζρέηηζεο ησλ κεηαβιεηψλ Υ θαη Τ αιιά δελ πξνζδηνξίδεη πνην είλαη ην αίηην θαη πνην ην απνηέιεζκα. Έηζη είλαη δπλαηφλ ε Υ λα επεξεάδεη ηελ Τ ή αληίζηξνθα ή θαη ηα δχν λα ζπκκεηαβάινληαη δηφηη εμαξηψληαη απφ κία ηξίηε κεηαβιεηή ή ηέινο ε ζπζρέηηζε πνπ βξέζεθε ζην δείγκα λα νθείιεηαη ζηελ ηχρε ή ζε θάπνην ζπζηεκαηηθφ ζθάικα. Όια ηα ζεκεία (Xi, Yi) βξίζθνληαη πάλσ ζε κία επζεία κε αξλεηηθή ή ζεηηθή θιίζε. Αλ r=+1 ή r= - 1 ππάξρεη ηέιεηα γξακκηθή ζπζρέηηζε. 25

26 Αλ - 0,3 <= r < 0,3 δελ ππάξρεη γξακκηθή ζπζρέηηζε, ρσξίο λα ζεκαίλεη φηη δελ ππάξρεη άιινπ είδνπο ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ. Αλ - 0,5 < r <= 0,3 ή 0,3 <= r <0,5 ππάξρεη αζζελήο γξακκηθή ζπζρέηηζε. Αλ 0,7 < r <= - 0,5 ή 0,5 <= r <0,7 ππάξρεη κέζε γξακκηθή ζπζρέηηζε. Αλ 0,8 < <= - 0,7 ή 0,7 <= r < 0,8 ππάξρεη ηζρπξή γξακκηθή ζπζρέηηζε. Αλ 1 < r <= - 0,8 ή 0,8 <= r <1 ππάξρεη πνιχ ηζρπξή γξακκηθή ζπζρέηηζε. Θεηηθέο ηηκέο ηνπ r δελ ππνδειψλνπλ θαη αλάγθελ κεγαιχηεξν βαζκφ ζπζρέηηζεο απφ ην βαζκφ γξακκηθήο ζπζρέηηζεο πνπ ππνδειψλνπλ αξλεηηθέο ηηκέο ηνπ r. Ο βαζκφο γξακκηθήο ζπζρέηηζεο θαζνξίδεηαη απφ ηελ απφιπηε ηηκή ηνπ r θαη φρη απφ ην πξφζεκν. Σν πξφζεκν θαζνξίδεη ην είδνο κφλν ηεο ζρέζεο (ζεηηθή ή αξλεηηθή). Μαο πιεξνθνξεί δειαδή γηα ην αλ αχμεζε ηεο κηαο κεηαβιεηήο αληηζηνηρεί ζε αχμεζε ή ζε κείσζε ηεο άιιεο κεηαβιεηήο. Γηα παξάδεηγκα, ε ηηκή r = - 0,9 δείρλεη ηζρπξφηεξε γξακκηθή ζπζρέηηζε απφ ηελ ηηκή r = 0,8, ελψ νη ηηκέο r = - 0,6 θαη r = 0,6 δείρλνπλ ηνλ ίδην βαζκφ γξακκηθήο ζπζρέηηζεο αιιά αληίζεην είδνο. ηελ πξάμε, ππνινγίδνπκε ην ζπληειεζηή γξακκηθήο ζπζρέηηζεο ζηηο πεξηπηψζεηο κφλν πνπ ην δηάγξακκα δηαζπνξάο έρεη ζρήκα επηκήθνπο θεθιηκέλεο έιιεηςεο ή πιαηπζκέλν J. Αλ φκσο ηνλ ππνινγίζνπκε θαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ ην δηάγξακκα δηαζπνξάο έρεη άιιε κνξθή, ε ηηκή ηνπ ε νπνία ζα είλαη κηθξή, δε ζπλεπάγεηαη κε ζπζρέηηζε αιιά κε γξακκηθή ζπζρέηηζε. Δίλαη δειαδή δπλαηφλ λα ππάξρεη κεγάιε κε γξακκηθή ζπζρέηηζε. Μεξηθά παξαδείγκαηα παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα. Ο ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο r ρξεζηκνπνηείηαη σο κηα εθηηκήηξηα ηνπ πιεζπζκηαθνχ ζπληειεζηή γξακκηθήο ζπζρέηηζεο ξ, κφλν πνπ ηα δεχγε (X1, Y1), (X2, Y2), (Xv, Yv) πξνέξρνληαη απφ ηπραία δεηγκαηνιεςία. Γελ έρεη επνκέλσο κεγάιε ρξεζηκφηεηα ζε πεηξακαηηθέο έξεπλεο, φπνπ νη ηηκέο ηεο κηαο κεηαβιεηήο ειέγρνληαη - θαζνξίδνληαη απφ ηνλ εξεπλεηή. πζρέηηζε δελ ζεκαίλεη αηηηφηεηα. Οη 2 κεηαβιεηέο κπνξεί βέβαηα λα ζπλδένληαη κε ζρέζε αηηηφηεηαο κπνξεί φκσο θαη φρη. Μπνξεί λα επεξεάδνληαη απφ κηα ηξίηε κεηαβιεηή. Γηα παξάδεηγκα παξαηεξήζεθε φηη ην χςνο ησλ καζεηψλ ελφο ζρνιείνπ ειηθίαο 6 έσο 13 εηψλ έρεη ηζρπξή ζεηηθή γξακκηθή ζπζρέηηζε κε ηελ αληηιεπηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ. Πξνθαλψο, ε αληηιεπηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ δελ επεξεάδεηαη απφ ην χςνο ησλ ηνπο. Απιψο, ηφζν ε πλεπκαηηθή φζν θαη ε θπζηθή αλάπηπμε ησλ κηθξψλ καζεηψλ επεξεάδνληαη παξάιιεια απφ άιινπο παξάγνληεο. 26

27 Ο ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο ηνπ Pearson ρξεηάδεηαη ηελ ππφζεζε ηεο θαλνληθφηεηαο ησλ δεδνκέλσλ ζε αληίζεζε κε ηνπο ππφινηπνπο πνπ δελ ρξεηάδνληαη ηελ ππφζεζε ηεο θαλνληθφηεηαο. Έηζη, αλ νη κεηαβιεηέο είλαη πνζνηηθέο θαη ην δηάγξακκα δηαζπνξάο έδεημε ζηνηρεία γξακκηθήο ζπκκεηαβιεηφηεηαο ηφηε ρξεζηκνπνηνχκε ην ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο ηνπ Pearson. Αλ νη κεηαβιεηέο είλαη δηάηαμεο θαη νη ελδείμεηο καο είλαη κε γξακκηθέο ηφηε ρξεζηκνπνηνχκε ηνλ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο ηνπ Spearman ή ηνλ ζπληειεζηή ηνπ Kendall s tau b. Βέβαηα, γηα κεγάια δείγκαηα, κεγέζνπο 30 παξαηεξήζεσλ θαη άλσ θαη φζν ην κέγεζνο ηνπ δείγκαηνο κεγαιψλεη ε ζεσξία καο ιέεη φηη νη ηηκέο ησλ ζπληειεζηψλ πιεζηάδνπλ ε κία ηελ άιιε. 2) Ο ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο p ηνπ Spearman γηα δηαθξηηέο ή κε θαλνληθά θαηαλεκεκέλεο κεηαβιεηέο. Δλδείθλπηαη φηαλ κηα απφ ηηο 2 κεηαβιεηέο είλαη δηαηάμηκε ή φηαλ νη 2 κεηαβιεηέο είλαη θαηεγνξηθέο αιιά κπνξνχλ λα δηαηαρζνχλ. Γειαδή, φηαλ έζησ θαη κία απφ ηηο 2 κεηαβιεηέο δελ αθνινπζεί ηελ θαλνληθή θαηαλνκή, ηφηε ρξεζηκνπνηείηαη ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο δηαηάμεσλ ηνπ Spearman. Δηδηθφηεξα ν ζπληειεζηήο Spearman είλαη ν ζπληειεζηήο ηνπ Pearson, ζηελ νπζία ππνινγηζκέλνο γηα ηηο ηάμεηο κεγέζνπο ησλ δεδνκέλσλ. Ο ζπληειεζηήο ζπκθσλίαο ηνπ Kendall s tau b κεηξά ην βαζκφ ζπκθσλίαο κεηαμχ 2 πνζνηηθψλ ή δηαηάμηκσλ κεηαβιεηψλ. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ έρνπκε θαηεγνξηθέο κεηαβιεηέο νη νπνίεο είλαη φκσο ππνρξεσηηθά ζε θιίκαθα δηάηαμεο. Δίλαη δειαδή δηαηαθηηθέο, θαηεγνξηθέο κεηαβιεηέο. Όινη έρνπλ κέηξν απφ 1 έσο +1. Έλαο επηπιένλ γλσζηφο ζπληειεζηήο είλαη θαη ν ζπληειεζηήο κεξηθήο ζπζρέηηζεο, ν νπνίνο πξνζδηνξίδεη ηελ έληαζε ηεο γξακκηθήο ζρέζεο κεηαμχ 2 κεηαβιεηψλ θάησ απφ ηελ επίδξαζε κηαο ή πεξηζζφηεξσλ κεηαβιεηψλ ειέγρνπ. Γειαδή, ζεσξνχκε φηη φιεο νη πεξηπηψζεηο ηνπ δείγκαηνο έρνπλ ηελ ίδηα ηηκή σο πξνο ηε κεηαβιεηή ειέγρνπ γηα ηελ πεξίπησζε ηεο γξακκηθήο ζπκκεηαβιεηφηεηαο. Γηα λα εξκελεχζνπκε ην κεξηθφ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο r p κεηαμχ δχν κεηαβιεηψλ ρξεηαδφκαζηε θαη ηελ ηηκή ηνπ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο. Αλ r 0 θαη 27

28 r p = 0 ηφηε ε κεηαβιεηή ειέγρνπ επεξεάδεη ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ καο. Ο ζπληειεζηήο κεξηθήο ζπζρέηηζεο εθθξάδεη ηε κεηαβνιή ηεο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηήο φηαλ ε αληίζηνηρε αλεμάξηεηε κεηαβιεηή, κεηαβιεζεί (απμεζεί ή κεησζεί) θαηά 1 κνλάδα δηαηεξψληαο ηηο ππφινηπεο κεηαβιεηέο ηνπ κνληέινπ ζηαζεξέο. Σν SPSS ην ειέγρεη κε ηελ εληνιή Correlate Partial. Οη κεξηθέο ζπζρεηίζεηο κπνξεί λα απνδεηρζνχλ ρξήζηκεο ζηνλ εληνπηζκφ ςεχηηθσλ ζρέζεσλ ( ε ζρέζε κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ X θαη Y είλαη ςεχηηθε αλ εκθαλίδεηαη κφλν επεηδή ε X ζρεηίδεηαη κε ηε Z ε νπνία κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ πξφβιεςε ηεο Y). Ο έιεγρνο ππνζέζεσλ γηα ηνλ θαζέλα απφ ηνπο κεξηθνχο ζπληειεζηέο ζπζρέηηζεο r p απνηηκά αλ ππάξρεη γξακκηθή ζρέζε κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ. Γηα λα είλαη αμηφπηζηνο πξέπεη ε απφ θνηλνχ θαηαλνκή φισλ ησλ εκπιεθφκελσλ κεηαβιεηψλ λα είλαη ε πνιπδηάζηαηε θαλνληθή θαηαλνκή (κεξηθή ζπζρέηηζε είλαη ε ζπζρέηηζε πνπ ππάξρεη κεηαμχ 2 κεηαβιεηψλ, φηαλ απνθιεηζηνχλ νη επηδξάζεηο πνπ ελδερνκέλσο αζθεί ζηηο κεηαβιεηέο απηέο κία ηξίηε κεηαβιεηή). Ζ θχξηα δηαθνξά ησλ ζπληειεζηψλ είλαη φηη ν ζπληειεζηήο ηνπ Pearson ππνινγίδεηαη κε βάζε ηα δεδνκέλα, ελψ νη άιινη ππνινγίδνληαη κε βάζε ηηο ηάμεηο κεγέζνπο ησλ δεδνκέλσλ. Σν γεγνλφο φηη νη ζπληειεζηέο Spearman θαη Kendall ππνινγίδνληαη κε βάζε ηηο ηάμεηο κεγέζνπο ησλ δεδνκέλσλ είλαη πνπ επηηξέπεη ηελ ειεπζεξία σο πξνο ηε κε ηθαλνπνίεζε ηεο θαλνληθφηεηαο ησλ κεηαβιεηψλ. Γηα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά : Οη κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχκε είλαη νη πίλαθεο ζπλάθεηαο (crosstabs) θαη νη γξαθηθέο παξαζηάζεηο. Με ηε ρξήζε ηνπ SPSS κπνξνχκε λα θαηαζθεπάζνπκε ηνλ πίλαθα ζπλάθεηαο αιιά θαη λα αλαδεηήζνπκε ηελ έληαζε θαη ηε θχζε ηεο ζρέζεο ηνπο. Γειαδή, πξαγκαηνπνηνχκε ρ ηεηξάγσλν έιεγρν αλεμαξηεζίαο θαη ζπζρεηίζεηο. Αλ θαη νη 2 κεηαβιεηέο είλαη πνηνηηθέο ηφηε λφεκα έρεη κφλν ε έληαζε ησλ 2 κεηαβιεηψλ. Όινη νη ζπληειεζηέο ζπλάθεηαο θαλεξψλνπλ ηελ ηζρχ ησλ ζρέζεσλ. Μεξηθνί απφ απηνχο κπνξνχλ λα εξκελεπζνχλ θαη θαηά δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Οη ζπληειεζηέο Lambda (ι) (γηα πνηνηηθέο κεηαβιεηέο) καδί κε ηνλ ζπληειεζηή Goodman θαη Kruskal tau-b θαζψο θαη ηνπο ζπληειεζηέο αβεβαηφηεηαο δείρλνπλ ηελ αλαινγηθή ειάηησζε ηνπ ζθάικαηνο πνπ επηηπγράλεηαη φηαλ ρξεζηκνπνηήζνπκε κηα 28

29 κεηαβιεηή γηα λα πξνβιέςνπκε κηα άιιε ζε ζχγθξηζε κε ην αλ ρξεζηκνπνηήζνπκε κηα κεηαβιεηή κφλε ηεο. Γηα λα εθαξκνζηνχλ πξέπεη λα ζεσξήζνπκε ηε κηα κεηαβιεηή αλεμάξηεηε θαη ηελ άιιε σο εμαξηεκέλε ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη νξίδεη ηε ζρέζε αηηίαο απνηειέζκαηνο. Οπζηαζηηθά, παξεκβαίλνπλ ζηε ζπζρέηηζε ησλ δχν κεηαβιεηψλ γηα λα αληρλεχζνπλ ζε πνην βαζκφ ε γλψζε ησλ ηηκψλ ηεο κηαο κεηαβιεηήο, ζα βειηηψζεη ηηο πξνβιέςεηο γηα ηελ άιιε, δειαδή κείσζε ηνπ ιάζνπο πξφβιεςεο. Όζνλ αθνξά ηελ πξνζπάζεηα πξφβιεςεο κηαο πνηνηηθήο κεηαβιεηήο απφ κηα άιιε, ζα αλαθέξνπκε ην δείθηε Lambda (ι). Ο δείθηεο απηφο εθαξκφδεηαη ζε δεδνκέλα πνπ βξίζθνληαη ππφ ηε κνξθή ελφο πίλαθα ζπλάθεηαο Y*X θαη δίλεη ηε ζρεηηθή κείσζε ησλ ζθαικάησλ πνπ γίλνληαη θαηά ηελ πξφβιεςε ηεο Y, ζεσξψληαο γλσζηή ηε X. Ο ι επηηξέπεη ηελ πξφβιεςε κφλν κίαο θαηεγνξίαο ηεο Y γηα θάζε θαηεγνξία ηεο X. Ο ζπληειεζηήο ι παίξλεη ηηκέο απφ 0 κέρξη θαη 1. Όηαλ ι=1 έρνπκε ηέιεηα πξφβιεςε ηεο Y απφ ηε X θαη πιήξε ζπζρέηηζε ησλ δχν κεηαβιεηψλ, νπφηε γλσξίδνληαο ηηο ηηκέο ηεο κηαο απηφκαηα κπνξνχκε λα πξνβιέςνπκε ηηο ηηκέο ηεο άιιεο. Με άιια ιφγηα ζηελ πεξίπησζε απηή έρνπκε 100% κείσζε ηνπ ιάζνπο ζηελ πξφβιεςε ηεο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηήο. Όκσο δελ ζα κπνξνχζακε λα ηζρπξηζηνχκε ην ίδην θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ι=0. Όηαλ νη κεηαβιεηέο Y θαη X είλαη ζηαηηζηηθά αλεμάξηεηεο ηφηε ι=0. Αιιά φηαλ έρνπκε σο δεδνκέλν γηα δχν νλνκαζηηθέο κεηαβιεηέο φηη ι=0, απηφ δε ζεκαίλεη απαξαίηεηα φηη απηέο είλαη ζηαηηζηηθά αλεμάξηεηεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ίζσο λα έρνπλ αιιά ίζσο θαη λα κελ έρνπλ ζρέζε νη δχν κεηαβιεηέο. ηελ πεξίπησζε απηή δελ έρνπκε θαζφινπ αλαινγηθή κείσζε ησλ ζθαικάησλ θαηά ηελ πξφβιεςε ηεο Y, ζεσξψληαο γλσζηή ηε X. Γειαδή, ε X δε ζπκκεηέρεη θαζφινπ ζηελ πξφβιεςε ηεο Y. Έηζη κπνξνχκε λα ρξεζηκνπνηήζνπκε άιια κέηξα ζπζρέηηζεο νλνκαζηηθψλ κεηαβιεηψλ. Έλαο άιινο δείθηεο πνπ απνηειεί ελαιιαθηηθή επηινγή γηα ην ι είλαη ν δείθηεο αλαινγηθήο πξφβιεςεο Goodman θαη Kruskal tau-b. Έρεη παξφκνηεο ηδηφηεηεο κε ηνλ ι ελψ θαη νη δχν εθαξκφδνληαη ζε νλνκαζηηθέο κεηαβιεηέο. Όηαλ ν ι έρεη ηηκή κεδέλ, ν ζπληειεζηήο Goodman θαη Kruskal tau-b έρεη κία κε κεδεληθή ηηκή θαη επνκέλσο είλαη ζε ζέζε λα ζπκβάιιεη ζηελ θαηεχζπλζε ηεο βειηίσζεο ηεο πξνβιεςηκφηεηαο. Οη ζπληειεζηέο αβεβαηφηεηαο έρνπλ ηελ ίδηα ινγηθή κε ηνπο ζπληειεζηέο Lambda (ι) αιιά είλαη πην αμηφπηζηνη γηαηί δελ ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπο κφλν ηελ 29

30 επηθξαηνχζα ηηκή αιιά φιεο ηηο ηηκέο. Απνηππψλνπλ ηε κείσζε ζην ζθάικα πξφβιεςεο δειαδή ηε κείσζε ζε ζρέζε κε ην ζθάικα πνπ ζα θάλακε αλ είρακε πξνβιέςεη ζηελ ηχρε ηελ ηηκή ηεο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηήο. Ζ ηηκή ηνπ ζπληειεζηή αβεβαηφηεηαο θπκαίλεηαη απφ 0 κέρξη 1, αιιά γεληθά δελ αγγίδεη ηελ ηηκή 1. Αλ νη κεηαβιεηέο είλαη δηάηαμεο (ordinal) ρξεζηκνπνηνχκε κέηξα ηα νπνία ζα πξνζδηνξίζνπλ θαη ηελ έληαζε αιιά θαη ηε θχζε ηεο ζπλάθεηαο (ζεηηθή ή αξλεηηθή) φπνπ ην ινγηζκηθφ ηα ρσξίδεη ζε δχν θαηεγνξίεο. ηελ πξψηε θαηεγνξία αλήθνπλ εθείλα ηα νπνία απαηηνχλ ην ραξαθηεξηζκφ κηαο κεηαβιεηήο σο αλεμάξηεηε θαη ηεο άιιεο σο εμαξηεκέλεο. Βαζίδνληαη ζηελ ηδέα φηη ν βαζκφο ηεο ζρέζεο πνπ ζπλδέεη δχν κεηαβιεηέο κπνξεί λα κεηξεζεί απφ ην βαζκφ ζηνλ νπνίν ε γλψζε ησλ ηηκψλ ηεο κηαο κεηαβιεηήο βειηηψλεη ηηο πξνβιέςεηο γηα ηελ άιιε. Σέηνηα κέηξα είλαη ν ζπληειεζηήο Gamma (γ), νη ζπληειεζηέο Kendall Tau b θαη Tau c θαη ηνπ Somer s. Όινη απηνί νη ζπληειεζηέο παίξλνπλ ηε κεγαιχηεξε ηηκή 1 φηαλ ππάξρεη πιήξεο ζρέζε κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ θαη ηελ ηηκή 0 φηαλ νη κεηαβιεηέο είλαη αλεμάξηεηεο. Γηα παξάδεηγκα, αλ πξνζπαζνχζακε λα πξνβιέςνπκε ην επίπεδν ηνπ εηζνδήκαηνο (κεηξεκέλνπ σο πάξα πνιχ ρακεινχ, πνιχ ρακεινχ, ρακεινχ, κέηξηνπ, θ.ι.π.) ελφο αηφκνπ ρσξίο λα έρνπκε άιιεο πιεξνθνξίεο, ζα ρξεζηκνπνηνχζακε ην κέζν επίπεδν (δηάκεζν) εηζνδήκαηνο σο ηελ θαιχηεξε πξφγλσζε θαη θπζηθά ζα θάλακε θάπνην ζθάικα. Αλ φκσο είρακε πιεξνθνξίεο γηα ην επάγγεικα απηνχ ηνπ αηφκνπ ζα θάλακε πάιη θάπνην ζθάικα αιιά απηή ηε θνξά ην ζθάικα ζα ήηαλ κηθξφηεξν (δηφηη ππάξρεη θάπνηα ζρέζε κεηαμχ επαγγέικαηνο θαη εηζνδήκαηνο). ε απηή ηελ πεξίπησζε, ν ζπληειεζηήο Gamma (γ) (γηα ηαθηηθέο, δηαηαθηηθέο κεηαβιεηέο) ζα καο δψζεη ηελ αλαινγηθή ειάηησζε ηνπ ζθάικαηνο πνπ επηηπγράλεηαη φηαλ ρξεζηκνπνηήζνπκε ην επάγγεικα γηα λα πξνβιέςνπκε ην εηζφδεκα. Έλα Gamma (γ) κε ηηκή 0,40 ζα έδεηρλε φηη ρξεζηκνπνηψληαο ην επάγγεικα ειαηηψζακε ην ζθάικα θαηά ν,40 ή 40%. Σν η ηνπ Kendall απνηειεί έλαλ κε παξακεηξηθφ ζπληειεζηή γηα κηθξά δεδνκέλα κε πνιιέο ηζνπαιίεο ζηα ranks. Ο ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο ηνπ Kendall κνηάδεη κε ην ζπληειεζηή p ηνπ Spearman σο πξνο ην φηη ππνινγίδεηαη κε βάζε ηελ ηάμε κεγέζνπο ησλ παξαηεξήζεσλ θαη φρη κε βάζε ηηο παξαηεξήζεηο απηέο θαζεαπηέο θαη επηπιένλ ε θαηαλνκή ηνπ δελ εμαξηάηαη απφ ηελ θαηαλνκή ησλ κεηαβιεηψλ X,Y φηαλ απηέο είλαη αλεμάξηεηεο θαη ζπλερείο. 30

31 Έλα αθφκε πιενλέθηεκα είλαη φηη κπνξεί άκεζα θαη απιά λα εξκελεπζεί κέζσ ησλ πηζαλνηήησλ κε ηηο νπνίεο παξαηεξνχκε ελαξκνληζκέλα ή ζπζρεηηζκέλα δεχγε ηηκψλ θαη κε ελαξκνληζκέλα ή ζπζρεηηζκέλα δεχγε ηηκψλ, φπσο νξίδνληαη ζηε ζπλέρεηα. Αμηνινγεί ην βαζκφ ζπκθσλίαο κεηαμχ 2 δηαηεηαγκέλσλ νκάδσλ παξαηεξήζεσλ νη νπνίεο πξνέξρνληαη απφ ηνλ ίδην πιεζπζκφ. Ο ζπληειεζηήο απηφο εμαξηάηαη απφ ηνλ αξηζκφ ησλ δηαθσλνχλησλ δεπγψλ ζηε ζεηξά ηεο θαηάηαμεο. Ο ζπληειεζηήο η κπνξεί λα εξκελεπζεί σο ν ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο κεηαμχ 2 ζπλφισλ n(n-1) δίηηκσλ παξαηεξήζεσλ, φπνπ θάζε ζχλνιν αληηζηνηρεί ζε φινπο ηνπο πηζαλνχο ζπλδπαζκνχο ηεο δηάηαμεο ησλ n παξαηεξήζεσλ, ιακβάλνληαο ηελ ηηκή 1 φηαλ έλα δεχγνο ηηκψλ εκθαλίδεηαη ζηε ζεηξά θαη ηελ ηηκή 0 αλ δελ εκθαλίδεηαη. Έζησ φηη ζέινπκε λα ζπγθξίλνπκε ην πιήζνο Α ησλ δεπγψλ πνπ είλαη ζε ζπκθσλία κε ην πιήζνο Β απηψλ πνπ είλαη ζε αζπκθσλία. Σα δεδνκέλα απνηεινχληαη απφ έλα δηκεηαβιεηφ ηπραίν δείγκα κεγέζνπο n παξαηεξήζεσλ (Xi, Yi), i=1, 2,.n πάλσ ζην ηπραίν δηάλπζκα (X, Y). Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπο ζα πξέπεη λα αλαθέξνπκε ηηο έλλνηεο ελαξκνληζκέλα ή ζπζρεηηζκέλα δεχγε, κε ελαξκνληζκέλα ή κε ζπζρεηηζκέλα θαη ηζνβαζκνχληα. ΟΡΗΜΟΗ : Γχν παξαηεξήζεηο, έζησ (X j, Y j ) θαη (X k, Y k ) νλνκάδνληαη ελαξκνληζκέλεο ή ζπζρεηηζκέλεο αλ θαη ηα δχν κέιε ηεο πξψηεο παξαηήξεζεο είλαη κεγαιχηεξα (ή κηθξφηεξα) απφ ηα αληίζηνηρα κέιε ηεο άιιεο παξαηήξεζεο. Γειαδή, αλ X j > X k (αληίζηνηρα X j < X k ), ηφηε Y j > Y k (αληίζηνηρα Y j < Y k ). Οη παξαηεξήζεηο (X j, Y j ) θαη (X k, Y k ) ζα νλνκάδνληαη κε ελαξκνληζκέλεο ή κε ζπζρεηηζκέλεο, αλ ε δηάηαμε ησλ πξψησλ κειψλ ηνπο είλαη αληίζεηε απφ ηε δηάηαμε ησλ δεχηεξσλ κειψλ ηνπο, δειαδή αλ X j > X k (αληίζηνηρα X j < X k ), ηφηε Y j < Y k (αληίζηνηρα Y j > Y k ). Ηζνδχλακα, δχν δεχγε παξαηεξήζεσλ (X j, Y j ) θαη (X k, Y k ) ζα νλνκάδνληαη ελαξκνληζκέλα αλ νη δηαθνξέο X j - X k θαη Y j - Y k έρνπλ ην ίδην πξφζεκν ( αλ ( X j - X k ) * (Y j - Y k ) > 0). Σα δεχγε (X j, Y j ) θαη (X k, Y k ) ζα νλνκάδνληαη κε ελαξκνληζκέλα αλ νη δηαθνξέο X j - X k θαη Y j - Y k έρνπλ αληίζεην πξφζεκν ( αλ ( X j - X k ) * (Y j - Y k ) < 0). Έζησ N c, N d νη αξηζκνί ησλ ελαξκνληζκέλσλ θαη κε ελαξκνληζκέλσλ δεπγψλ παξαηεξήζεσλ αληίζηνηρα. Σα δεχγε ησλ παξαηεξήζεσλ (X j, Y j ) θαη (X k, Y k ), γηα ηα νπνία ηζρχεη φηη X j = X k ή θαη Y j = Y k δελ είλαη νχηε ελαξκνληζκέλα νχηε κε ελαξκνληζκέλα. Σα δεχγε απηά νλνκάδνληαη ηζνβαζκνχληα. N 0 : ν αξηζκφο ησλ ηζνβαζκνχλησλ δεπγψλ 31

32 παξαηεξήζεσλ. Δπεηδή νη παξαηεξήζεηο κπνξνχλ λα ζπλδπαζζνχλ αλά 2 κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο, έπεηαη φηη N c + N d + N 0 =. Σα δεδνκέλα κπνξνχλ επίζεο λα απνηεινχληαη απφ κε αξηζκεηηθέο παξαηεξήζεηο, νη νπνίεο εκθαλίδνληαη θαηά n δεχγε, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη νη παξαηεξήζεηο απηέο είλαη ηέηνηεο, ψζηε κπνξνχλ λα νξηζζνχλ ελαξκνληζκέλα θαη κε ελαξκνληζκέλα δεχγε παξαηεξήζεσλ θαη λα είλαη δπλαηφο ν ππνινγηζκφο ησλ αξηζκψλ N c, N d. Σν κέηξν ζπζρέηηζεο ηνπ Kendall νξίδεηαη σο εμήο : Γειαδή, ν ζπληειεζηήο η, παξηζηάλεη ηε δηαθνξά κεηαμχ ησλ πνζνζηψλ ησλ ελαξκνληζκέλσλ θαη κε ελαξκνληζκέλσλ δεπγψλ παξαηεξήζεσλ. Αλ φια ηα δεχγε παξαηεξήζεσλ είλαη ελαξκνληζκέλα, ηφηε ν ζπληειεζηήο η είλαη ίζνο κε 1. Αλ φια ηα δεχγε είλαη κε ελαξκνληζκέλα, ηφηε ε ηηκή ηνπ ζπληειεζηή η είλαη -1. Οη ηηκέο ηνπ δειαδή είλαη κεηαμχ -1 θαη 1. Αλ ην πιήζνο ησλ δεπγψλ παξαηεξήζεσλ πνπ είλαη ελαξκνληζκέλα είλαη πνιχ κεγαιχηεξα απφ ην πιήζνο ησλ δεπγψλ παξαηεξήζεσλ πνπ είλαη κε ελαξκνληζκέλα, ηφηε ππάξρεη ζρέζε κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ θαη κάιηζηα φηαλ απμάλεηαη ε κία, απμάλεηαη θαη ε άιιε. Δδψ έρνπκε ζεηηθή ζπζρέηηζε. Οκνίσο αλ ην N d είλαη πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην N c έρνπκε αξλεηηθά ζπζρεηηζκέλεο κεηαβιεηέο. Αλ N d N c ηφηε νη κεηαβιεηέο είλαη αζπζρέηηζηεο. ρεηηθά κε ην ζπληειεζηή Somer s d θάλνπκε ππνινγηζκνχο ζεσξψληαο ηε κία κεηαβιεηή εμαξηεκέλε θαη ηελ άιιε αλεμάξηεηε. ηελ πεξίπησζε πνπ ε κία κεηαβιεηή είλαη θαηεγνξίαο (nominal) θαη ε άιιε δηαζηεκηθή (interval) ρξεζηκνπνηνχκε ην ζπληειεζηή eta (ε) κε ηηκέο 0 ε <1. ην 0 έρνπκε πιήξε ζπκθσλία θαη ζην 1 πιήξε αζπκθσλία ελψ ην ε 2 εθθξάδεη ην πνζνζηφ ηεο δηαζπνξάο ηεο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηήο πνπ εμεγείηαη απφ ηελ αλεμάξηεηε. Γειαδή, πξνζδηνξίδεη πφζν θαιά κία κεηαβιεηή κπνξεί λα πξνβιεθζεί απφ κία άιιε αθφκε θαη κε ηηο γξακκηθέο ζρέζεηο. Γηα παξάδεηγκα, αλ κεηξνχζακε ην επάγγεικα θαη ην εηζφδεκα κε ηζνδηαζηεκηθέο θιίκαθεο θαη βξίζθακε φηη ε 32

33 ζπζρέηηζε κεηαμχ ηνπο r είρε ηελ ηηκή 0,80, ζα ιέγακε φηη ην επάγγεικα εμεγεί 0,64 (0,80 2 ) ή 64% ηεο δηαζπνξάο ηνπ εηζνδήκαηνο. Πξέπεη λα ζεκεησζεί μαλά φηη νη ζπληειεζηέο γηα ηηο κεηαβιεηέο πνπ κεηξνχληαη κε ηαθηηθή ή ηζνδηαζηεκηθή θιίκαθα πξνυπνζέηνπλ γξακκηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ. Αλ απηή ε πξνυπφζεζε δελ ηζρχεη, νη παξαπάλσ ζπληειεζηέο παξέρνπλ ιαλζαζκέλεο πιεξνθνξίεο θαη δελ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη. Απηή ε πξνυπφζεζε φκσο δελ είλαη ηφζν πεξηνξηζηηθή φζν θαίλεηαη εμ αξρήο. Οη πεξηζζφηεξεο ζρέζεηο είλαη ή πιεζηάδνπλ γξακκηθέο ζρέζεηο. Γηα ηελ εμέηαζε ηεο γξακκηθφηεηαο ησλ ζρέζεσλ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζνχλ δηάθνξεο ηερληθέο φπσο έρεη πξναλαθεξζεί, κε πην εχθνιε ηε γξαθηθή απεηθφληζε ηεο ζρέζεο. Οη ζπληειεζηέο ζπλάθεηαο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηε ζρέζε κεηαμχ κεηαβιεηψλ είλαη θαηάιιεινη γηα κεηαβιεηέο πνπ είλαη κεηξεκέλεο κε ηε ρακειφηεξε θιίκαθα κέηξεζεο. Πνιιέο θνξέο ζηελ επηζηεκνληθή έξεπλα, ε εξψηεζε πνπ ζέινπκε λα απαληήζνπκε, πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ηε ζρέζε 2 κεηαβιεηψλ, κεηξεκέλσλ κε δηαθνξεηηθή θιίκαθα, δειαδή ε κία κεηαβιεηή κπνξεί λα είλαη νλνκαζηηθήο θιίκαθαο θαη ε άιιε ηαθηηθήο. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο πνπ έρνπκε δηαθνξεηηθφ επίπεδν κέηξεζεο, δηαιέγνπκε ην ζηαηηζηηθφ κέηξν πνπ είλαη θαηάιιειν γηα ην ρακειφηεξν επίπεδν κέηξεζεο. Οη πςειφηεξεο θιίκαθεο πεξηιακβάλνπλ φια ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ θαηψηεξσλ θιηκάθσλ. Γηα παξάδεηγκα, κία ηαθηηθή κεηαβιεηή είλαη ηαπηφρξνλα θαη νλνκαζηηθή, ελψ ην αληίζεην δελ ηζρχεη. Έηζη, δηαιέγνληαο ην κέηξν πνπ είλαη θαηάιιειν γηα ηε ρακειφηεξε θιίκαθα, δηαιέγνπκε έλα κέηξν πνπ είλαη θαη γηα φιεο ηηο κεηαβιεηέο αλψηεξσλ θιηκάθσλ. Τπάξρνπλ φκσο θαη ζπληειεζηέο πνπ είλαη θαηάιιεινη γηα κεηαβιεηέο κεηξεκέλεο κε 2 θιίκαθεο δηαθνξεηηθνχ επηπέδνπ. Απηφ ηζρχεη θπξίσο γηα ζρέζεηο κεηαμχ ηζνδηαζηεκηθψλ θαη νλνκαζηηθψλ κεηαβιεηψλ( ή ηαθηηθψλ κεηαβιεηψλ φπσο π.ρ ν ζπληειεζηήο eta). Βέβαηα ρξεζηκνπνηνχληαη ειάρηζηα ζηε ζχγρξνλε εθπαηδεπηηθή έξεπλα ΦΕΗ ΤΓΚΡΙΗ 2 ΜΕΣΑΒΛΗΣΩΝ ΣΟΤ ΙΔΙΟΤ ΔΕΙΓΜΑΣΟ (ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΟΛΟΓΙΑ) 33

34 ηελ πεξίπησζε πνπ ζέινπκε λα βγάινπκε ζπκπεξάζκαηα γηα ηε ζχλδεζε 2 κεηαβιεηψλ ηνπ δείγκαηνο (δειαδή αλ ππάξρεη θάπνηα ζρέζε) ρξεζηκνπνηνχκε ηνπο ζπληειεζηέο ζπζρέηηζεο, νη νπνίνη δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ηελ θιίκαθα κέηξεζεο ησλ 2 κεηαβιεηψλ θαη αλάινγα πνηα ζεσξνχκε αλεμάξηεηε θαη πνηα εμαξηεκέλε. Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί φηη φηαλ 2 δείγκαηα έρνπλ αξηζκεηηθή ζπζρέηηζε δε ζεκαίλεη αλαγθαζηηθά ζρέζε ησλ 2 κεηαβιεηψλ. Οη ζηαηηζηηθνί έιεγρνη ηεο ζρέζεο 2 κεηαβιεηψλ απαληνχλ ζην εμήο εξψηεκα : Τπάξρεη ζρέζε; (ειέγρνπκε ηελ ππφζεζε αλεμαξηεζίαο). Πην ζπγθεθξηκέλα : Ζν : Σα 2 ραξαθηεξηζηηθά Α θαη Β είλαη αλεμάξηεηα Ζ1: Σα 2 ραξαθηεξηζηηθά Α θαη Β είλαη εμαξηεκέλα (ρ-ηεηξάγσλν έιεγρνο αλεμαξηεζίαο 2 ραξαθηεξηζηηθψλ) Αλ ππάξρεη ζρέζε κεηαμχ ησλ δχν κεηαβιεηψλ, ππνινγίδνπκε ηε καζεκαηηθή ζρέζε πνπ ζπλδέεη ηηο δχν κεηαβιεηέο, ηνλ θαηάιιειν ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο θαη πνηα είλαη ε θαηεχζπλζή ηεο ( αλ έρνπκε κεηαβιεηέο δηάηαμεο ή ζπλερείο κπνξνχκε λα ππνινγίζνπκε αλ ε αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο κηαο ζπλδπάδεηαη κε αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο άιιεο, νπφηε έρνπκε ζεηηθή ζπζρέηηζε. Οη γεληθνί κέζνδνη πνπ ππάξρνπλ γηα ηνλ έιεγρν ηεο ζρέζεο δχν κεηαβιεηψλ είλαη 1) ε παιηλδξφκεζε, φπσο γηα παξάδεηγκα ε αλάιπζε δηαζπνξάο θαη ε γξακκηθή παιηλδξφκεζε (φηαλ ε εμαξηεκέλε κεηαβιεηή είλαη ζπλερήο). 2) Μέζνδνη πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ απφζηαζε ρ-ηεηξάγσλν, φπσο γηα παξάδεηγκα ην ρ-ηεηξάγσλν test αλεμαξηεζίαο ( φηαλ ε εμαξηεκέλε κεηαβιεηή είλαη πνηνηηθή). Τπνζέηνπκε φηη ζηα δεδνκέλα ππάξρνπλ δχν πνηνηηθέο κεηαβιεηέο Α θαη Β ησλ νπνίσλ νη ηηκέο είλαη νη θαηεγνξίεο A 1, A 2, A R θαη Β 1, Β 2, Β C αληίζηνηρα. Αξρηθά, απηφ πνπ καο ελδηαθέξεη είλαη λα θαηαζθεπάζνπκε έλα θνηλφ πίλαθα θαηαλνκήο ζπρλνηήησλ γηα ηηο 2 κεηαβιεηέο, δειαδή λα θαζνξίζνπκε πφζεο πεξηπηψζεηο αλήθνπλ ζε θάζε δηαζηαχξσζε A i θαη Β j. Έλαο ηέηνηνο πίλαθαο νλνκάδεηαη πίλαθαο ζπλάθεηαο ησλ κεηαβιεηψλ Α θαη Β θαη έρεη ηελ παξαθάησ κνξθή. 34

35 Μεηαβληηή Β Μεηαβληηή Α Β 1 Β 2... Β C ύνολα γπαμμών Α 1 n 11 n n 1C r 1 Α 2 n 21 n n 2C r Α R n R1 n R2... n RC R R ύνολα ζηηλών c 1 c 2... c C n Μεηά ηελ θαηαζθεπή ηνπ πίλαθα ζπλάθεηαο πνπ καο δίλεη κηα ζπλνπηηθή πεξηγξαθή ηεο θνηλήο θαηαλνκήο ησλ δχν πνηνηηθψλ κεηαβιεηψλ, εμεηάδνπκε ζηε ζπλέρεηα αλ νη δχν κεηαβιεηέο είλαη αλεμάξηεηεο ( αλ δειαδή, ε θάζε κία απφ ηηο κεηαβιεηέο δελ επεξξεάδεη ηελ θαηαλνκή ηεο άιιεο). Ο έιεγρνο αλεμαξηεζίαο γίλεηαη κε ην ζηαηηζηηθφ ρ-ηεηξάγσλν ηνπ Pearson. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ εθηηκψληαη πξψηα νη ιεγφκελεο αλακελφκελεο ζπρλφηεηεο ησλ θειηψλ ( νη ζπρλφηεηεο δειαδή πνπ ζα είρακε αλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ήηαλ πξαγκαηηθά αλεμάξηεηα). Σν ζηαηηζηηθφ ρ-ηεηξάγσλν είλαη νπζηαζηηθά έλα κέηξν ηεο απφζηαζεο ησλ αλακελφκελσλ ζπρλνηήησλ απφ ηηο πξαγκαηηθέο ζπρλφηεηεο). πγθεθξηκέλα νη αλακελφκελεο ζπρλφηεηεο E ij γηα θάζε θειί ππνινγίδνληαη απφ ηνλ ηχπν : Eij =(άθποισμα i γπαμμήρ) (άθποισμα j στήληρ) / (γενικό άθποισμα n) θαη ζηε ζπλέρεηα ην ρ 2 απφ ηνλ ηχπν: σ 2 = (n ij E E i j ij ij ) 2 Απνξξηπηηθή Πεξηνρή : R ={ ρ 2 > ρ 2 (R 1) ( C 1), α} Πεξηνξηζκφο : E i 5, i, j. 35

36 Μία άιιε παξάκεηξνο πνπ πξέπεη λα ππνινγηζηεί είλαη νη βαζκνί ειεπζεξίαο. Αλ έρνπκε ζηνλ πίλαθα ζπλάθεηαο R γξακκέο θαη C ζηήιεο, νη βαζκνί ειεπζεξίαο είλαη (R 1) (C 1). Ζ παξάκεηξνο απηή πξνζδηνξίδεη ηε ζεσξεηηθή θαηαλνκή ρ 2 πνπ αθνινπζεί ην ζηαηηζηηθφ ρ 2. Με απηά ηα δεδνκέλα ππνινγίδεηαη θαηφπηλ κε πξνζεγγηζηηθέο κεζφδνπο ε ζεκαληηθφηεηα ηνπ ειέγρνπ, πνπ νπζηαζηηθά είλαη ε πηζαλφηεηα ιάζνπο φηαλ απνξξίςνπκε ηελ Ho. Ζ ζεκαληηθφηεηα απηή πξέπεη λα είλαη αξθεηά κηθξή, ψζηε ε απφξξηςε ηεο Ho λα είλαη αζθαιήο. Έλα γεληθά απνδεθηφ φξην ζθάικαηνο γηα ηελ απφξξηςε ηεο Ho είλαη ην 0,05. Απνθαζίδνπκε ινηπφλ λα απνξξίπηνπκε ηελ Ho φηαλ ε ζεκαληηθφηεηα είλαη κηθξφηεξε απφ ην 0,05. Έλα ζεκείν πνπ πξέπεη λα πξνζέμνπκε ζηνλ έιεγρν, είλαη ην πνζνζηφ ησλ θειηψλ κε αλακελφκελε ζπρλφηεηα κηθξφηεξε ηνπ 5. Αλ ην πνζνζηφ απηφ μεπεξλά ην 20%, ηφηε ν έιεγρνο πνπ έρνπκε εθαξκφζεη δελ είλαη αμηφπηζηνο θαη πξέπεη λα πξνρσξήζνπκε ζε ζχκπηεμε θαηεγνξηψλ ηεο κηαο ηνπιάρηζηνλ κεηαβιεηήο θαη λα επαλαιάβνπκε ηνλ έιεγρν. Οη κέζνδνη ηαπηφρξνλεο παξνπζίαζεο δχν ηνπιάρηζηνλ πνηνηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ πεξηνξίδνληαη ζηνπο πίλαθεο ζπλάθεηαο (crosstabs) θαη ηηο γξαθηθέο παξαζηάζεηο. Έηζη ινηπφλ κε ηελ εληνιή crosstabs ζην SPSS βξίζθνπκε φρη κφλν ηελ άκεζε θαηαζθεπή ηνπο αιιά επηπιένλ ηελ έληαζε θαη ηε θχζε ηεο πηζαλήο ζρέζεο ηνπο, πξαγκαηνπνηψληαο ηνπο αλάινγνπο ζηαηηζηηθνχο ειέγρνπο. Όπσο πξναλαθέξζεθε ν έιεγρνο αλεμαξηεζίαο γίλεηαη κε ην 1) ρ 2 - test αλεμαξηεζίαο 2) πηζαλφηεηα ζθάικαηνο (λα ην βξσ θ λα ην γξάςσ ηνλ νξηζκφ ησλ ζθαικαησλ) 3) ρ 2 - ιφγνο πηζαλνθάλεηαο (likelihood ratio chi- square) πνπ ρξεζηκνπνηείηαη κεξηθέο θνξέο ζαλ ελαιιαθηηθή ιχζε ηνπ ρ 2 - test αλεμαξηεζίαο. Όηαλ έρνπκε πνζνηηθέο θαη ηηο δχν κεηαβιεηέο έρεη λφεκα ην linear by linear association chi- square ζηαηηζηηθφ, κηα ζπλάξηεζε ηνπ ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο ηνπ Pearson. ηελ πεξίπησζε πνπ έρνπκε ζπλερή, εμαξηεκέλε κεηαβιεηή θαη ζπλερή, αλεμάξηεηε κεηαβιεηή, ε κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηνχκε είλαη ε γξακκηθή παιηλδξφκεζε, φπνπ ε ζρέζε ησλ δχν κεηαβιεηψλ εθθξάδεηαη κε ηε ρξήζε κηαο επζείαο γξακκήο θαη ν θαηάιιεινο 36

37 ζπληειεζηήο είλαη ν ζπληειεζηήο γξακκηθήο ζπζρέηηζεο ηνπ Pearson. Ο ζπληειεζηήο ηνπ Pearson κεηξά ηελ έληαζε ηεο γξακκηθήο ζρέζεο δχν πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ, νξίδνληαο παξάιιεια θαη ηε θχζε ηεο. Ζ απιή γξακκηθή παιηλδξφκεζε (simple linear regression ) θαζψο θαη ε αλάιπζε ζπζρέηηζεο, απνηειεί κηα κέζνδν δηεξεχλεζεο ηεο θχζεο ηεο ζρέζεο κεηαμχ δχν πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ πνπ αθνινπζνχλ ηελ θαλνληθή θαηαλνκή. Ζ ζεκαληηθφηεξε δηαθνξά αλάκεζα ζηελ αλάιπζε ηεο παιηλδξφκεζεο θαη ηελ αλάιπζε ζπζρέηηζεο είλαη φηη ε πξψηε παξέρεη ηε δπλαηφηεηα λα δηεξεπλεζεί ε αιιαγή ζε κηα πνζνηηθή κεηαβιεηή πνπ νλνκάδεηαη εμαξηεκέλε (dependent variable) ε νπνία νθείιεηαη ζε κηα δεδνκέλε αιιαγή ζηε δεχηεξε πνζνηηθή κεηαβιεηή, πνπ είλαη ε αλεμάξηεηε. Ζ αλάιπζε ζπζρέηηζεο δελ έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξαγκαηνπνηήζεη ηε δηαθνξνπνίεζε απηή, αληηκεησπίδνληαο ζπκκεηξηθά ηηο δχν πνζνηηθέο κεηαβιεηέο, φπσο έρεη πξναλαθεξζεί. Ζ αλάιπζε παιηλδξφκεζεο απνβιέπεη ζηελ πξφβιεςε ή ηελ εθηίκεζε ηεο ηηκήο ηεο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηήο πνπ αληηζηνηρεί ζε κία ζπγθεθξηκέλε ηηκή ηεο αλεμάξηεηεο. Με παξακεηξηθή παιηλδξφκεζε ρξεζηκνπνηνχκε κε ην ζπληειεζηή Spearman, ν νπνίνο ππνινγίδεηαη αληηθαζηζηψληαο ηηο ηηκέο ησλ παξαηεξήζεσλ κε ηηο ηάμεηο ηνπο θαη φρη θαζεαπηέο ηηο ηηκέο ηνπο θαη δελ έρεη πξνυπνζέζεηο θαηαλνκήο ζηνλ πιεζπζκφ. Ο ζπληειεζηήο ζπζρέηηζεο ηνπ Spearman ππνινγίδεηαη ζαλ έλα κέηξν έληαζεο ηεο ζρέζεο κεηαμχ ησλ δχν κεηαβιεηψλ ζηελ πεξίπησζε πνπ θαη νη δχν είλαη δηάηαμεο (ordinal). Απηφ γίλεηαη ζηελ πεξίπησζε πνπ έρνπκε εμαξηεκέλε, ζπλερήο, πνζνηηθή θαη δηάηαμεο κεηαβιεηή θαη ε αλεμάξηεηε είλαη πνηνηηθή (θαηεγνξίαο). Σν δηάγξακκα δηαζπνξάο δελ έρεη λφεκα ελψ ζηελ πεξίπησζε πνπ έρνπκε εμαξηεκέλε, ζπλερήο, πνζνηηθή θαη αλεμάξηεηε πνηνηηθή ρξεζηκνπνηνχκε ηελ αλάιπζε δηαζπνξάο. Γεληθά, ε κειέηε ηεο ζρέζεο δχν πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ γίλεηαη γηα Α) πξφβιεςε θαη γη απηφ ςάρλνπκε κηα καζεκαηηθή ζρέζε πνπ λα πεξηγξάθεη ηε ζρέζε ησλ δχν κεηαβιεηψλ. Β) ζπζρέηηζε. Σν γξάθεκα δχν πνζνηηθψλ κεηαβιεηψλ (δηάγξακκα δηαζπνξάο) απνηειεί ην πξψην βήκα ζηελ πξνζπάζεηα εχξεζεο ζρέζεο κεηαμχ ηνπο. Μπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε αλ νη κεηαβιεηέο είλαη ηπραία θαηαλεκεκέλεο ή ππάξρεη θάπνηα ζρέζε κεηαμχ ησλ ηηκψλ. 37

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΙΑΓΩΓΗ Ζ θαηάζηαζε ηεο απαζρφιεζεο ζε φιεο ηηο θνηλσλίεο θαη ζε φιεο ηηο επνρέο, απνηέιεζε ην θεληξηθφ ζεκείν ησλ θνηλσληθψλ δηαξζξψζεσλ. Δηδηθφηεξα, ε θαηαλνκή ησλ αηφκσλ ζηνπο δηάθνξνπο επαγγεικαηηθνχο ξφινπο θαη νη εμειίμεηο πνπ ζεκεηψζεθαλ δηαρξνληθά πξνζδηφξηζαλ ζε ζπγθεθξηκέλεο ηνκέο ρξφλνπ ηε θπζηνγλσκία ηεο θάζε θνηλσλίαο θαη απνθάιπςαλ ην δπλακηθφ ηεο ραξαθηήξα. Δίλαη γλσζηφ πσο φιεο νη θνηλσλίεο έρνπλ παξαδερηεί ηελ αλαγθαηφηεηα ηεο εξγαζίαο γηα λα επηβηψζνπλ, αλεμάξηεηα αλ θάζε ηχπνο θνηλσλίαο πξνζδίδεη ζε απηήλ δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν θαη πξννξηζκφ. ηηο πξσηφγνλεο, γηα παξάδεηγκα, θνηλσλίεο ε εξγαζία απνζθνπνχζε ζηελ εμαζθάιηζε ησλ ζηνηρείσλ εθείλσλ πνπ επέηξεπαλ ηελ επηβίσζε ησλ κειψλ ηνπο θαηά ηξφπν ζηνηρεηψδε-ηξνθή, ζηέγε, ελδπκαζία,- ελψ ζηηο ζχγρξνλεο βηνκεραληθέο θνηλσλίεο ζηνλ ηνκέα ηεο εξγαζίαο επηθεληξψλνληαη νη δξαζηεξηφηεηεο εθείλεο πνπ ρξσκαηίδνπλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ φρη κφλν ην ζεκείν αλαθνξάο γηα ην άηνκν ζεκείν απηνπξαγκάησζεο θαη ηαπηφηεηαο, αιιά θαη ηνλ άμνλα πάλσ ζηνλ νπνίν αξζξψλνληαη νη ραξαθηεξηζηηθέο δνκέο ηεο. Με ηελ ζπνπδαηφηεηα ινηπφλ πνπ απνθηά ε εξγαζία γηα ηνλ άλζξσπν, αθνχ ζε κεγάιν βαζκφ κε απηή θαη κέζα απφ απηή δηακνξθψλεη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ θαη νινθιεξψλεη ηελ ηαπηφηεηά ηνπ, δελ είλαη πεξίεξγν ην φηη ε εξγαζία απνβαίλεη φρη κφλν αλάγθε γη απηφλ γηα λα επηβηψζεη, αιιά θαη δηθαίσκα γηα λα ππάξμεη νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά. Ο ρψξνο ηεο εξγαζίαο πξνζδηνξίδεηαη απφ έλα ηξίπηπρν. Σν επάγγεικα, ηε ζέζε ζην επάγγεικα θαη ηνλ θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δίλαη θαλεξφ φηη κε ηελ έθθξαζε «επηινγή επαγγέικαηνο» νπζηαζηηθά αλαθεξφκαζηε θαη ζηα ηξία απηά ζηνηρεία, γηαηί ην θαζέλα απφ απηά πξνζδίδεη ζηελ έλλνηα ηνπ επαγγέικαηνο δηαθνξεηηθφ πεξηερφκελν θαη δηαθνξεηηθή ζέζε ζηελ θνηλσλία. Πην ζπγθεθξηκέλα : Σν επάγγεικα ή ν επαγγεικαηηθφο ξφινο πεξηιακβάλεη κία ζεηξά απφ δξαζηεξηφηεηεο πνπ δειψλνπλ ην πεξηερφκελν θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά, ηελ πθή θαη ηε 38

39 θπζηνγλσκία ηεο αλζξψπηλεο δξάζεο. Θα κπνξνχζε έηζη λα νξηζηεί ην επάγγεικα σο ε εξγαζία ή ε ππεξεζία ε νπνία εθηειείηαη κε ζπληνληζκέλν ηξφπν, κε ζσκαηηθή ή πλεπκαηηθή πξνζπάζεηα απφ ην άηνκν εθείλν, πνπ κπνξεί λα ζπκκεηέρεη ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. Σν επάγγεικα εθθξάδεη απφ ηε κηα κεξηά ηε θχζε ηεο πξνζπάζεηαο πνπ θαηαβάιιεηαη θαη απφ ηελ άιιε ην ζθνπφ πξνο ηνλ νπνίν θαηεπζχλεηαη. ηηο πνιχπινθεο ζεκεξηλέο θνηλσλίεο ε αλζξψπηλε δξάζε εθηείλεηαη ζε έλα πνιχ κεγάιν πεδίν δξαζηεξηνηήησλ αλ θαη έρεη αζθεζεί έληνλε θξηηηθή ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ επαγγεικάησλ ζηα πιαίζηα ηεο θνηλσληθήο ζηξσκαηνπνίεζεο. Χζηφζν, παξφιε ηελ θξηηηθή πνπ αζθήζεθε, νη θαηεγνξηνπνηήζεηο απηέο εμαθνινπζνχλ λα θπξηαξρνχλ ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο. Ζ ζέζε ζην επάγγεικα : εξγνδφηεο, απηναπαζρνινχκελνο, κηζζσηφο ή ζπκβνεζνχλ κέινο ζηελ νηθνγελεηαθή επηρείξεζε, δειψλεη κηα θνηλσληθή θαηάζηαζε θαη εθθξάδεη, σο έλα ζεκείν ην status πνπ απνδίδεη ζε θάζε επάγγεικα. Αλάινγα κε ηνλ ηχπν ηεο θνηλσλίαο, απηέο νη δηαθξίζεηο ηεο ζέζεο ζην επάγγεικα απνθηνχλ ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηηο θνηλσληθέο δηαξζξψζεηο. ηηο ζχγρξνλεο αλεπηπγκέλεο θνηλσλίεο, ε κηζζσηή εξγαζία θαηαιακβάλεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο απαζρφιεζεο, γηαηί έρνπλ αιιάμεη νη ζπλζήθεο θαη νη ηξφπνη παξαγσγήο. Ο θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, δειαδή ν ζπγθεθξηκέλνο ρψξνο ζηνλ νπνίν εμαζθεί ην επάγγεικά ηνπ ην άηνκν, απνηειεί θαζνξηζηηθφ ζηνηρείν ηεο εξγαζίαο. Όπσο θαη ζην επάγγεικα έηζη θαη ζηνλ θιάδν ππάξρεη κία πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν ιεπηνκεξήο νκαδνπνίεζε κε βαζηθή δηάθξηζε ζηνλ ηδησηηθφ θαη δεκφζην ηνκέα θαη αλάινγε θνηλσληθή θιηκάθσζε. Δηδηθφηεξα, απηή ε δηάθξηζε ζεκαηνδνηεί κηα ζεηξά απφ θνηλσληθέο θαηαζηάζεηο πνπ θπξηαξρνχλ ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο. Δίλαη θαλεξφ φηη κία ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο επαγγεικαηηθήο επηινγήο ζα επεθηείλεη ην θάζκα ηεο κειέηεο ζε νιφθιεξν ην ηξίπηπρν, γηαηί θαη ηα ηξία παίδνπλ ξφιν ζηηο θνηλσληθέο δηαξζξψζεηο. Γηαηί ην ίδην επάγγεικα, π.ρ ηνπ πνιηηηθνχ κεραληθνχ, απνθηά δηαθνξεηηθή θνηλσληθή δηάζηαζε αλ ην άηνκν πνπ ην εμαζθεί είλαη εξγνδφηεο ή απηναπαζρνινχκελνο ή αλ απαζρνιείηαη ζην δεκφζην ή ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Μία άιιε δηάθξηζε πνπ πξέπεη λα γίλεη γηα φζνπο έρνπλ πεηχρεη αλψηεξν επίπεδν εθπαίδεπζεο ζε αληηπαξάζεζε κε εθείλνπο πνπ εγθαηέιεηςαλ ην ζρνιείν γηα λα κπνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Απφ πνιιέο εκπεηξηθέο έξεπλεο ζε άιιεο θνηλσλίεο αιιά θαη ζηε ρψξα καο 39

40 έρεη δηαπηζησζεί ν πξσηαξρηθφο ξφινο πνπ παίδεη ε εθπαίδεπζε ζηελ επαγγεικαηηθή ζηαδηνδξνκία ηνπ αηφκνπ. Γειαδή, έρεη βξεζεί κηα πνιχ ηζρπξή ζρέζε αλάκεζα ζην επίπεδν θαη ην είδνο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ έρεη πάξεη ην άηνκν θαη ην επάγγεικα πνπ εμαζθεί. Δπνκέλσο, ε εθπαίδεπζε είλαη ην βαζηθφ θαλάιη, κέζα ζην νπνίν ην άηνκν θάλνληαο ηελ πξψηε ηνπ επηινγή, δηνρεηεχεηαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Απηφ πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη ζα βηψζεη ηηο δηαδηθαζίεο επηινγήο επαγγέικαηνο, αλάινγα κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο πνπ θαηνξζψλεη λα θηάζεη ην άηνκν. Άξα ινηπφλ, φπσο πξναλαθέξζεθε ε κεηαβιεηή επάγγεικα νξίδεηαη φρη κφλν απφ ην πεξηερφκελν ηνπ επαγγεικαηηθνχ ξφινπ, δειαδή απφ ην πξναπαηηνχκελν γλσζηηθφ επίπεδν εμεηδίθεπζεο γηα ηελ εμάζθεζή ηνπ, αιιά θαη απφ άιιεο παξακέηξνπο, φπσο είλαη : ε ζέζε ζην επάγγεικα δειαδή ε ηδηφηεηα ηεο εξγαζηαθήο ζρέζεο θαη ν θιάδνο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο δειαδή ν θνξέαο απαζρφιεζεο. Έρεη επίζεο αλαθεξζεί φηη ζεκείν επαγγεικαηηθήο επηινγήο απνηεινχλ θαη ηα ηξία απηά πξνζδηνξηζηηθά ζηνηρεία ηνπ επαγγέικαηνο, γηαηί ν ίδηνο επαγγεικαηηθφο ξφινο δηαθνξνπνηείηαη νπζηαζηηθά αλάινγα κε ηε ζέζε ζην επάγγεικα θαη ηνλ θιάδν ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Μία θαηεγνξηνπνίεζε επαγγεικάησλ ε νπνία απνθηά θνηλσληνινγηθφ ππφβαζξν αθνξά ηε ζπλδπαζκέλε αληηκεηψπηζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ ξφινπ κε ην απαηηνχκελν επίπεδν εθπαίδεπζεο. Έηζη έρνπκε ηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο επαγγεικάησλ : Δπαγγέικαηα επηζηεκνληθά (πηπρίν αλψηαηεο εθπαίδεπζεο) Δπαγγέικαηα ηερληθά (επίπεδν ηερληθήο επαγγεικαηηθήο εθπαίδεπζεο εμεηδίθεπζεο) Δπαγγέικαηα ππαιιειηθά κε ρεηξσλαθηηθά (επίπεδν κέζεο εθπαίδεπζεο) Δπαγγέικαηα εξγαηηθά (επίπεδν Γεκνηηθνχ ή θαη φρη) 2.2 ΣΟ ΥΤΛΟ ΚΑΙ ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕ ΑΞΙΕ ΠΟΤ ΣΟ ΤΝΟΔΕΤΟΤΝ Σν θχιν απνηειεί απνθαζηζηηθφ πξνζδηνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ επηινγή επαγγέικαηνο, αθνχ είλαη δηαθνξεηηθή ε θνηλσληθή αληίιεςε γηα ηνπο επαγγεικαηηθνχο 40

41 ξφινπο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Δίλαη θαλεξφ φηη ε δηαθνξεηηθή ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο εμαηηίαο ηνπ δηαθνξνπνηεκέλνπ, αλάινγα κε ην θχιν, θαηακεξηζκνχ εξγαζίαο, νη δηαθνξεηηθνί ξφινη ηνπο νπνίνπο δηαδξακαηίδεη ζηελ θνηλσλία ξφινη αλαπαξαγσγήο θαη νηθηαθήο αζρνιίαο θαηά θχξην ιφγν θαη δεπηεξεπφλησο ξφινη ζηελ απαζρφιεζε θαη ηελ θνηλσληθή ηεο παξνπζία θαη νη δηαθνξεηηθέο αμίεο ηηο νπνίεο ε αλδξνθεληξηθή θνηλσλία έρεη επηβάιιεη, πνπ σο έλα βαζκφ έρεη ελζηεξληζηεί θαη ε ίδηα, φια απηά επεξεάδνπλ ηφζν ηηο ζειεκαηηθέο επηινγέο, φζν θαη ηηο αλαγθαζηηθέο θαηαιήμεηο ζε έλα επάγγεικα. Οη θνηλσληθέο αμίεο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ απαζρφιεζε, επεξεάδνπλ ηα άηνκα ζην ζρεκαηηζκφ ησλ θηινδνμηψλ θαη ησλ επηζπκηψλ γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο δσή θαη ηνπο ξφινπο πνπ παίδνπλ ζην θνηλσληθφ πιαίζην θαη βέβαηα απηέο δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ην θχιν. Αλ θαη ζηελ παξνχζα έξεπλα δελ έρνπλ ζπκπεξηιεθζεί πνιιέο θαηεγνξίεο επαγγεικάησλ γηα λα θαηαιήμνπκε ζε απηφ ην ζπκπέξαζκα, γεληθά ν δηαρσξηζκφο ησλ ξφισλ ζε γπλαηθείνπο θαη αλδξηθνχο ππάξρεη. Γηα παξάδεηγκα ζην επάγγεικα ηνπ θαπεηάληνπ θαη ηνπ νηθνδφκνπ παξαηεξνχκε φηη επηθξαηεί ην αλδξηθφ θχιν γηαηί έρεη θαζηεξσζεί λα ζεσξείηαη αλδξηθή δνπιεηά. Ζ γπλαηθεία εξγαζία θαη ζηηο ζχγρξνλεο αλαπηπγκέλεο θνηλσλίεο ζπλδέεηαη κε επαγγέικαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε βηνινγηθή αλαπαξαγσγή, ην ζπίηη θαη ην παηδί. Μπνξνχκε λα απαξηζκήζνπκε κηα ζεηξά ηέηνησλ επαγγεικάησλ πνπ ζην βάζνο ηνπο αλαγλσξίδνπκε απηά ηα ζηνηρεία, φπσο παηδαγσγνχ, δαζθάιαο, γξακκαηέα θ.ι.π. Όπσο πνιιέο κειέηεο επηζεκαίλνπλ ε αλαθαηαλνκή ησλ νηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ, δε ζπλνδεχηεθε απφ αλαθαηαλνκή ησλ νηθηαθψλ ππνρξεψζεσλ ζην πιαίζην ηεο ζχγρξνλεο νηθνγέλεηαο. Οη άλδξεο κε πνιχ αξγνχο ξπζκνχο ζπκκεηέρνπλ ζηηο νηθηαθέο θαη ζηηο άιιεο ππνρξεψζεηο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ θξνληίδα ησλ παηδηψλ. Σν πψο ινηπφλ δηαξζξψλεηαη θαη δηαπιέθεηαη ε νηθνγελεηαθή θαη ε επαγγεικαηηθή δσή ησλ γπλαηθψλ πνηθίιιεη θαη παίξλεη δηάθνξεο κνξθέο. Σα κέηξα πνπ έρνπλ ζεζπηζηεί ζηηο δηάθνξεο ρψξεο πξνθεηκέλνπ λα επηθέξνπλ θάπνηα εμηζνξξφπεζε αλάκεζα ζηηο επαγγεικαηηθέο απαηηήζεηο θαη ηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο ησλ γπλαηθψλ είλαη απνηέιεζκα ελφο ζπκβηβαζκνχ αλάκεζα ζε δχν αληαγσληζηηθέο ζθαίξεο θαη ζηελ δηάθξηζε ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ εξγαζία θαη ηελ νηθνγέλεηα. Έηζη ινηπφλ ε δηεπθφιπλζε ησλ γπλαηθψλ γηα λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ αγνξά εξγαζίαο πξνέξρνληαη θπξίσο απφ ηξεηο πεγέο : 1) απφ ηη ζπγγεληθφ θηιηθφ πεξηβάιινλ,2) 41

42 απφ πιεξσκέλεο ππεξεζίεο (πξφζσπν κε ακνηβή ή άιιεο ηδησηηθέο ππεξεζίεο), 3) απφ ην Κξάηνο : δεκφζηνη ζεζκνί θαη ππεξεζίεο, δηάθνξεο θνηλσληθέο παξνρέο, γνληθέο άδεηεο, κεησκέλα, επέιηθηα σξάξηα εξγαζίαο θ.ι.π. Απηά είλαη ηα ιεγφκελα κέηξα ζπκθηιίσζεο ηεο εξγαζίαο θαη ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο. Ζ δεκφζηα παξνρή θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ ζηε ρψξα καο πζηεξεί, κε απνηέιεζκα ε επζχλε γηα ηελ θξνληίδα ησλ παηδηψλ θαη ησλ ειηθησκέλσλ εμαθνινπζεί λα βαξχλεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ νηθνγέλεηα θαη θπξίσο ηηο γπλαίθεο. Έηζη νη γνλείο πξνζαξκφδνπλ ππνρξεσηηθά ηελ εξγαζία ηνπο ζηηο αλάγθεο ησλ παηδηψλ, ζπλήζσο ζε βάξνο ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο δξαζηεξηφηεηαο. Ζ πξνζαξκνγή θαη ε επηβάξπλζε αθνξά πεξηζζφηεξν ηηο κεηέξεο φπσο είλαη θπζηθφ ιφγσ θνηλσληθψλ αληηιήςεσλ φηη είλαη απηέο ππεχζπλεο γηα ηε θξνληίδα ησλ παηδηψλ. Με δπν ιφγηα, νη άλδξεο εμαθνινπζνχλ θαηά θαλφλα λα είλαη απαιιαγκέλνη απφ επίπνλεο θαη ρξνλνβφξεο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο φπσο ε θξνληίδα, ε θχιαμε, ε αλαηξνθή ησλ παηδηψλ, ε θξνληίδα ησλ ειηθησκέλσλ γνλέσλ, θαζψο θαη ε ελαζρφιεζε κε ηηο νηθηαθέο εξγαζίεο. Δπηθεληξψλνληαη ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ζηαδηνδξνκία θαη επηηπρία, κε απνηέιεζκα λα θαηαθηνχλ ζπρλφηεξα απφ ηηο γπλαίθεο ππεχζπλεο θαη αλψηεξεο ηεξαξρηθά ζέζεηο. Αληηζέησο νη γπλαίθεο ζηελ πξνζπάζεηα ηνπο λα αληαπνθξηζνχλ επαξθψο ζε φζα έρεη θαζηεξσζεί λα νλνκάδνληαη «νηθνγελεηαθά/γπλαηθεία θαζήθνληα» - ηα νπνία κεηαθξάδνληαη ζε απηνλφεηε γπλαηθεία απιήξσηε νηθηαθή εξγαζία θαη ζε πνιιαπινχο ξφινπο - πξνζαλαηνιίδνληαη εθ ησλ πξαγκάησλ ζηελ αλαδήηεζε άιισλ κνξθψλ απαζρφιεζεο (ιρ. κεξηθή απαζρφιεζε, εξγαζία κε κεησκέλν σξάξην θιπ.), ε νπνία δελ έρεη πξννπηηθή θνηλσληθήο θαηαμίσζεο, επαγγεικαηηθήο εμέιημεο θαη θαξηέξαο κε θηιφδνμνπο ζηφρνπο, ελψ κεξηθέο θνξέο απνζχξνληαη ( εγθαηαιείπνπλ) απφ ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία. Γελ είλαη ηπραίν ην φ,ηη ν γπλαηθείνο πιεζπζκφο ζπρλά σζείηαη ζηε ιχζε αλάγθεο επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο θαη κεησκέλνπ σξαξίνπ, αθνχ έηζη παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα λα ζπλδπαζηεί ε ακεηβφκελε εξγαζία κε ηε κε ακεηβφκελε νηθνγελεηαθή εξγαζία, ηελ νπνία νη θαηαλαγθαζκνί ηεο παηξηαξρηθήο θνηλσλίαο θαζηζηνχλ «ππνρξεσηηθή» γηα ηηο γπλαίθεο. Με ηηο παξαηεξήζεηο απηέο γίλεηαη θαλεξφ φηη ην θάζκα επηινγήο επαγγέικαηνο απφ ηηο γπλαίθεο είλαη πεξηνξηζκέλν, εμαηηίαο ησλ θνηλσληθψλ αληηιήςεσλ πνπ επηθξαηνχλ θαη ζρεηίδνληαη κε ηελ απαζρφιεζε. Οη αμίεο απηέο έρνπλ ζεκαληηθή, θνηλσληθή επηξξνή, γηαηί ελεξγνπνηνχλ ή αδξαλνπνηνχλ θαηά πεξίπησζε ηα άηνκα θαη ηηο νκάδεο κηαο θνηλσλίαο, αθνχ ζπλδένληαη ζηελά κε ηε δνκή ηεο. Αλάινγα ινηπφλ κε ηνλ θνηλσληθφ ρψξν πνπ αλήθεη 42

43 ην άηνκν, ηα πξφηππα ηνπ θάζε θχινπ θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίνλ πηνζεηνχληαη θαη εθαξκφδνληαη ζηελ θαζεκεξηλή δσή δηαθέξνπλ. Άξα ε αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ θαηά θχιν δε δίλεη απιά κία ιεπηνκεξέζηεξε πιεξνθφξεζε αιιά θαζίζηαηαη αλαγθαία παξάκεηξνο φπνπ κέζα απφ ηηο δηαθνξέο ησλ επαγγεικαηηθψλ επηινγψλ δηαθαίλεηαη ε θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη θνηλσληθή αληίιεςε γηα ηελ επαγγεικαηηθή δσή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. 2.3 ΣΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Ζ έλλνηα ηεο κεηαβιεηήο επάγγεικα ζπλαξηάηαη, αιιά θαη δηαθνξνπνηείηαη ζεκαληηθά αλάινγα κε ην επίπεδν εθπαίδεπζεο ηνπ αηφκνπ. Σν επαγγεικαηηθφ πξνθίι ζα πεξηζηξαθεί ζε ηξεηο βαζηθνχο πφινπο : Σν επίπεδν εθπαίδεπζεο, εθφζνλ γηα νξηζκέλα ηνπιάρηζηνλ επαγγέικαηα είλαη απαξαίηεην πξναπαηηνχκελν γηα ηελ εμάζθεζή ηνπ. Σν ζεκεξηλφ επάγγεικα. Ζ δεχηεξε απαζρφιεζε ζηελ πεξίπησζε πνπ ππάξρεη. ε επίπεδν αλάιπζεο αληηκεησπίδεηαη σο βαζκίδα εθπαίδεπζεο κε ηελ θιαζζηθή δηάθξηζε : αλψηαηε, κέζε, θαηψηεξε θαζψο θαη επαγγέικαηα κε ηερληθή επαγγεικαηηθή θαηεχζπλζε. ην ρεηξηζκφ ηεο σο κεηαβιεηή έρνπκε ηηο εμήο δηαθξίζεηο : ρσξίο ελδεηθηηθφ δεκνηηθνχ, κε ελδεηθηηθφ δεκνηηθνχ, κε απνιπηήξην γπκλαζίνπ, κε πηπρίν επαγγεικαηηθήο ζρνιήο, κε πηπρίν αλψηεξεο ζρνιήο, κε πηπρίν αλψηαηεο ζρνιήο. Οη πηπρηνχρνη αλψηεξσλ θαη αλψηαησλ ζρνιψλ θαζψο θαη αλψηαησλ επαγγεικαηηθψλ ζρνιψλ αθνξνχλ ζηελ έξεπλα πνπ έρεη γίλεη παηδαγσγηθέο αθαδεκίεο (δάζθαινη) θαη αλψηαηε ζρνιή εκπνξνπινηάξρσλ (λαπηηθνχ αμησκαηηθνί θ.ι.π) αληίζηνηρα. ην επίπεδν ησλ κέζσλ θαη θαηψηεξσλ ζρνιψλ έρνπκε πηπρηνχρνπο απφ ηερληθέο επαγγεικαηηθέο ζρνιέο φπσο θνκκσηέο, ινγηζηέο πνπ εξγάδνληαη ζε πινία, ελψ ζηελ θαηψηαηε εθπαίδεπζε κε ή ρσξίο ελδεηθηηθφ δεκνηηθνχ ή κε απνιπηήξην γπκλαζίνπ παξαηεξνχκε επαγγέικαηα φπσο νηθνδφκνη, ππάιιεινη ζε δηάθνξα είδε θαηαζηεκάησλ, νπσξνπψιεδεο θ.ι.π. 43

44 Ζ ηερληθή επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε απνθηά ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηελ πξνβιεκαηηθή ηεο επηινγήο επαγγέικαηνο, γηαηί απφ ηε θχζε ηεο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ απαζρφιεζε, ζηνρεχεη δειαδή εμαξρήο ζηελ ηθαλνπνίεζε βαζηθψλ αλαγθψλ ηεο νηθνλνκίαο. Ζ επηινγή ηεο είλαη ζε κεγάιν βαζκφ απνηέιεζκα κε ζειεκαηηθψλ επηινγψλ γη απηφ ηξνθνδνηείηαη απφ φζνπο δελ έρνπλ θαη δελ κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ ηδηαίηεξεο πλεπκαηηθέο ηθαλφηεηεο θαη έηζη αλίθαλνη λα πξνζπειάζνπλ ην θξάγκα ηεο αλψηαηεο εθπαίδεπζεο θαηαιήγνπλ ζηελ ηερληθή επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε είηε απφ φζνπο δελ κπνξνχλ λα αληαπεμέιζνπλ νηθνλνκηθά ζηηο απαηηήζεηο ηεο παλεπηζηεκηαθήο παηδείαο. Δπηπιένλ, πηζαλφλ θάπνηνο αξηζκφο απαζρνινχκελσλ νη νπνίνη είλαη θάηνρνη ηερληθψλ εμεηδηθεχζεσλ δελ θνίηεζαλ ζε ζρνιεία, αιιά απέθηεζαλ απηέο ηηο γλψζεηο ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο. 2.4 Η ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΕΤΕΛΙΚΣΩΝ ΜΟΡΥΩΝ ΑΠΑΦΟΛΗΗ Ζ νηθνλνκηθή θξίζε νδήγεζε ζηε κεηαηξνπή πνιιψλ ζέζεσλ πιήξνπο απαζρφιεζεο ζε ζέζεηο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη ζε κηα γεληθφηεξε επειημία / επθακςία ηεο αγνξάο εξγαζίαο, ηδηαίηεξα ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο ( ππεξεζίεο ). Ζ ειαζηηθφηεηα ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο, εθφζνλ ζπλνδεχεηαη απφ νξζνινγηθή ρξήζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, επηηπγράλεη θαιχηεξε παξαγσγηθφηεηα, ηδίσο ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα. Οη επηρεηξήζεηο πξνηηκνχλ ηηο «εηδηθέο κνξθέο» απαζρφιεζεο, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζην δηεζλή αληαγσληζκφ, λα πξνζαξκνζζνχλ ζηηο δηαθπκάλζεηο ηεο αγνξάο θαη ζηελ πνηθηιία ηεο δήηεζεο θαη λα πξνσζήζνπλ λένπο ηξφπνπο παξαγσγήο ζπλδεδεκέλνπο κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο. Σν εξψηεκα πνπ ηίζεηαη φκσο είλαη θαηά πφζν αληαπνθξίλνληαη νη λέεο απηέο κνξθέο εξγαζίαο ζηηο πξνζδνθίεο θαη απαηηήζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηηο πξνζσπηθέο θαη νηθνγελεηαθέο αλάγθεο. Με ηα δεδνκέλα απηά ζηελ Διιάδα θαη ζηα άιια θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο έρνπλ θαζηεξσζεί δηάθνξεο επέιηθηεο κνξθέο απαζρφιεζεο. Κάζε ρψξα αληηκεησπίδεη ην δήηεκα δηαθνξεηηθά, επεηδή φκσο νη νηθνλνκηθνθνηλσληθέο ζπλζήθεο πνπ ζπλέηεηλαλ ζηελ αλάπηπμε απηψλ ησλ λέσλ κνξθψλ απαζρφιεζεο ήηαλ παξεκθεξείο, νη θξαηηθέο επηινγέο γηα ηε λνκνζεηηθή ξχζκηζε θαη θάιπςή ηνπο ζπγθιίλνπλ. 44

45 2.5 ΚΟΠΙΜΟΣΗΣΑ ΕΤΕΛΙΚΣΩΝ ΜΟΡΥΩΝ ΑΠΑΦΟΛΗΗ Σα εξγαηηθά ζπλδηθάηα ζεσξνχλ φηη, κηα γεληθή κείσζε ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ, ηνπιάρηζηνλ ζηηο 35 ψξεο ρσξίο κείσζε ησλ απνδνρψλ ησλ εξγαδνκέλσλ, ζα δεκηνπξγνχζε λέεο ζέζεηο απαζρφιεζεο. Αληίζεηα, ε εξγνδνζία ζεσξεί φηη κηα ειαζηηθνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ζα πξνθαιέζεη κείσζε ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη απνδνηηθφηεξε ιεηηνπξγία ηνπ ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ, κε απνηέιεζκα ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο. Οη δηαξζξσηηθέο κεηαβνιέο ζηελ απαζρφιεζε θαη εηδηθφηεξα νη λέεο κνξθέο απαζρφιεζεο, νθεηιφκελεο ζε πξνζαξκνγέο ησλ επηρεηξήζεσλ ή ζε πξνηηκήζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ επηδηψθνπλ λα ζπκβηβάζνπλ ηελ εξγαζία, ηελ δηα βίνπ εθπαίδεπζε θαη ηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, δεκηνχξγεζαλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα αλαπξνζαξκνγή ηνπ ρξφλνπ θαη ησλ κνξθψλ εξγαζίαο. Σν θξάηνο νθείιεη λα πξνβεί ζηηο απαξαίηεηεο λνκνζεηηθέο πξνζαξκνγέο ψζηε λα είλαη λνκηθά έγθπξε θαη αζθαιήο ε επηινγή απφ ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο εξγαδνκέλνπο κεησκέλσλ σξαξίσλ εξγαζίαο ή ειαζηηθψλ κνξθψλ απαζρφιεζεο. 2.6 Η ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΜΕΓΑΛΤΣΕΡΗ ΕΤΕΛΙΞΙΑ ΣΗ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΙΑ Σν δήηεκα ηεο «επειημίαο» ηεο αγνξάο εξγαζίαο είλαη έλα ζέκα ην νπνίν βξίζθεηαη ζην πξνζθήλην πάλσ απφ είθνζη ρξφληα θαη έρεη πξνθαιέζεη αληηθαηηθέο αληηδξάζεηο θαη αλαιχζεηο ζην δηεζλή ρψξν. Οη ζπδεηήζεηο ζηηο ρψξεο κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ αλάγθε κεγαιχηεξεο επειημίαο ηεο αγνξάο εξγαζίαο έρνπλ εληαζεί ηδηαίηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα σο απνηέιεζκα ηεο απμαλφκελεο δηεζλνπνίεζεο ηεο παξαγσγήο θαη ησλ αγνξψλ θαη ηεο επηθξάηεζεο πςειψλ επηπέδσλ αλεξγίαο. Αλαγλσξίδνληαο ηελ αλάγθε γηα ηε ιήςε κέηξσλ πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζηελ επίηεπμε αλάπηπμεο εληάζεσο απαζρφιεζεο, ηα ζεζκηθά φξγαλα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο πξνηξέπνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα ηα θξάηε κέιε λα εληείλνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο θπξίσο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, ηεο 45

46 δεκηνπξγίαο επλντθψλ πξνυπνζέζεσλ γηα λα θαηαζηεί ε αγνξά εξγαζίαο ηθαλή λα αληαπνθξίλεηαη ζε αιιαγέο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη λα δεκηνπξγεί απαζρφιεζε. Έκθαζε δίλεηαη πεξηζζφηεξν γηα κεγαιχηεξε επειημία φρη κφλν ζηηο κνξθέο απαζρφιεζεο θαη ηελ νξγάλσζε ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ, αιιά θαη ζηηο ακνηβέο, ην εξγαζηαθφ θαζεζηψο θαη ηα εξγαζηαθά δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ. Οη λέεο κνξθέο επέιηθηεο απαζρφιεζεο πνπ αλαπηχζζνληαη κε γξήγνξνπο ξπζκνχο απφ ηε δεθαεηία ηνπ 80 θαη κεηά, ζηηο πεξηζζφηεξεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηεο Γχζεο, ζεσξείηαη απφ πνιινχο φηη αληαπνθξίλνληαη ζηηο λέεο ζπλζήθεο ηεο παξαγσγήο, ηεο θαηαλάισζεο θαη ηεο απαζρφιεζεο πνπ έρνπλ δηακνξθσζεί. Σα επέιηθηα ζπζηήκαηα απαζρφιεζεο πξάγκαηη αληαπνθξίλνληαη ζηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ζηηο αγνξέο πξντφλησλ, ζηηο δηαθπκάλζεηο ηεο δήηεζεο, ζηηο δηαξζξσηηθέο θαη ηερλνινγηθέο αιιαγέο ηνπ παξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο, ζηνπο λένπο ηξφπνπο δσήο, θ.ι.π. Οη αληηξξήζεηο απφ φζνπο βιέπνπλ κε επηθχιαμε ηελ ηαρεία εμάπισζή ηνπο αθνξνχλ θπξίσο ηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηνπο, ηνλ βαζκφ εμαζθάιηζεο ησλ βαζηθψλ θνηλσληθψλ θαη εξγαζηαθψλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ, ηα επίπεδα ησλ ακνηβψλ, ηηο πξννπηηθέο εμέιημεο θ.ι.π. Παξφια απηά, ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη νη αιιαγέο πνπ έρνπλ ζπληειεζηεί ζηελ θνηλσληθή δνκή θαη ζηνλ ηξφπν δσήο έρνπλ δηακνξθψζεη δηαθνξεηηθά θίλεηξα θαη πξνηηκήζεηο αλάκεζα ζηνπο εξγαδνκέλνπο φζνλ αθνξά ηηο δηάθνξεο δηεπζεηήζεηο γηα ηελ επειημία ηεο εξγαζίαο. Οη θπξηφηεξεο απφ απηέο ηηο αιιαγέο παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά παξαθάησ : Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ δεθαεηηψλ παξαηεξείηαη κηα απμαλφκελε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Γεδνκέλνπ φηη νη γπλαίθεο εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ ην κεγαιχηεξν κεξίδην επζχλεο ζε δνπιεηέο ηνπ λνηθνθπξηνχ θαη ζηε θξνληίδα ησλ παηδηψλ δελ είλαη ζπρλά ζε ζέζε λα έρνπλ πιήξε απαζρφιεζε. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα νη γπλαίθεο λα δείρλνπλ ελδηαθέξνλ γηα κεξηθή απαζρφιεζε. Ζ επειημία απηνχ ηνπ ηχπνπ πξνζθνξάο εξγαζίαο θαζνξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ δηαζεζηκφηεηα ή κε ππεξεζηψλ θξνληίδαο παηδηψλ. Ο ζπλδπαζκφο εθπαίδεπζεο θαη απαζρφιεζεο πνπ έρεη απμεζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ξαγδαίσο, ιφγσ ηνπ φηη νινέλα θαη κεγαιχηεξνο αξηζκφο αηφκσλ ζπλερίδεη ζπνπδέο ζηελ αλψηεξε θαη αλψηαηε εθπαίδεπζε θαη θαη επέθηαζε απμάλεηαη ε αλαινγία εθείλσλ πνπ ζπνπδάδνπλ θαη εξγάδνληαη γηα λα ζηεξίμνπλ νηθνλνκηθά ηηο ζπνπδέο ηνπο, έρεη νδεγήζεη ζε 46

47 ζεκαληηθή αχμεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνπ ζπλεπάγεηαη ηε δηαζεζηκφηεηά ηνπο γηα κεξηθή απαζρφιεζε αιιά θαη γηα εξγαζία ζε ψξεο κε θνηλσληθέο ( λπθηεξηλέο ή αββαηνθχξηαθα ). Έρνπλ επέιζεη κεγάιεο αιιαγέο ζηνλ ηξφπν δσήο : νινέλα θαη πεξηζζφηεξα άηνκα ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ δηαβηνχλ κφλνη ηνπο ή ζε δηκειή λνηθνθπξηά. ε ζρέζε κε ην παξειζφλ έρνπλ απμεζεί νη νηθνγέλεηεο πνπ είηε έρνπλ κφλν έλα παηδί ή δελ έρνπλ παηδηά. Απηή ε θαηάζηαζε έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα δηαζέηνπλ πεξηζζφηεξν ρξφλν θαη δεδνκέλνπ φηη έρνπλ ιηγφηεξεο νηθνλνκηθέο ππνρξεψζεηο, ηείλνπλ λα νξγαλψλνπλ ηε δσή ηνπο ζε κηα πην αηνκνθεληξηθή βάζε. Γελ είλαη εχθνιν λα ζπλνςηζηνχλ φιεο νη ηάζεηο πνπ επηθξαηνχλ ζηηο πξνηηκήζεηο ησλ εξγαδνκέλσλ ζην δήηεκα ηνπ επέιηθηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, δεδνκέλνπ φηη είλαη πνιιέο δηαθνξεηηθέο θαη ζπγθξνχνληαη κεηαμχ ηνπο. Τπάξρεη κία κεγάιε κεηνςεθία εξγαδνκέλσλ νη νπνίνη είλαη δηαηεζεηκέλνη λα εξγαζηνχλ ζε κε θαλνληθέο ψξεο κε βάζε ηα ηζρχνληα επίπεδα κηζζψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ζπλεζηζκέλσλ εηδηθψλ επηδνκάησλ ( πξηκ, bonus θ.ι.π ) πνπ θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Απφ ηελ άιιε ε χπαξμε πςειψλ πνζνζηψλ αλεξγίαο πεξηνξίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηηο δπλαηφηεηεο ησλ αηφκσλ λα επηιέμνπλ ηνλ εξγάζηκν ρξφλν πνπ ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ηνπο. Σέινο, παξαηεξείηαη φηη νη εξγαδφκελνη κε ζηαζεξή κφληκε - ζρέζε εξγαζίαο δείρλνπλ ζην ζχλνιφ ηνπο απξνζπκία λα εξγαζηνχλ ζε κε θαλνληθέο ψξεο αθφκα θαη κε ηα ειθπζηηθά επηπιένλ θίλεηξα θαη νθέιε πνπ πξνζθέξνπλ νη εξγνδφηεο. Σα ηειεπηαία ρξφληα, φπσο θαίλεηαη κία ζεηξά απφ κειέηεο, παξαηεξείηαη φηη νινέλα θαη πεξηζζφηεξνη εξγαδφκελνη απνξξίπηνπλ ηελ εξγαζία θαηά ηηο λπρηεξηλέο ψξεο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ αββαηνθχξηαθνπ. Σν ειεχζεξν αββαηνθχξηαθν, καδί κε ηελ απνθπγή ηεο βάξδηαο, ζεσξείηαη φηη απνηειεί έλδεημε επεκεξίαο πνπ νη εξγαδφκελνη δελ είλαη δηαηεζεηκέλνη λα απεκπνιήζνπλ. Οη επηρεηξήζεηο, απφ ηελ πιεπξά ηνπο, αληηδξνχλ ζηηο ηάζεηο απηέο θαη πξνζθέξνπλ ζπρλά ηζρπξά θίλεηξα ζηνπο εξγαδφκελνπο ψζηε λα εξγαζηνχλ ζε κε θαλνληθέο ψξεο θαη εκέξεο. 47

48 2.7 ΤΜΠΙΕΜΕΝΟ ΩΡΑΡΙΟ ΑΠΑΦΟΛΗΗ Σα σξάξηα ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο δελ απνηεινχλ μαθληθφ θαηλφκελν θαη έρνπλ μεθηλήζεη λα εθαξκφδνληαη γχξσ ζηε δεθαεηία ηνπ 1970 θαη Όκσο παξνπζηάδνπλ επθαηξίεο αιιά θαη δπζθνιίεο πνπ ηα θαζηζηνχλ ακθηζβεηήζηκα. Οη επθαηξίεο, αθνξνχλ ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ θαη απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ πιενλέθηεκα ζρεηηθά κε ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ησλ εξγαδνκέλσλ. πκππθλψλνληαο ην ρξφλν εξγαζίαο, έρνπκε ζαλ απνηέιεζκα παχζεηο (δηαιιείκαηα) πην ζπρλά θαη κε κεγαιχηεξε δηάξθεηα. Γηα ηηο κνλάδεο εκπνξίνπ, νη αλακλήζεηο ζρεηηθά κε ηελ κάρε πνπ έρεη δνζεί γηα ηελ επηθξάηεζε ηνπ 8σξνπ θαη γηα ηηο 5 εξγάζηκεο κέξεο εβδνκαδηαίσο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1900 είλαη αθφκε λσπέο. Αξθεηέο κνλάδεο εκπνξίνπ ζηνρεχνπλ ζηελ επηθξάηεζε παξαπάλσ απφ 8 εξγάζηκεο ψξεο αλά εκέξα. ηελ Ηηαιία, ε άπνςε απηή θαίλεηαη λα είλαη θπξίαξρε, ελψ ζηελ Οιιαλδία νη βηνκεραληθέο κνλάδεο εκθαλίδνληαη πην επέιηθηνη θαη πην πξφζπκνη ζηελ εθαξκνγή ηνπ ζπκπηεζκέλνπ σξαξίνπ απαζρφιεζεο ζαλ έλαο ηξφπνο κείσζεο ησλ σξψλ εξγαζίαο, ελψ ζπλαληνχλ αληίζηαζε απφ ηνπο εξγνδφηεο. ΟΡΗΜΟ: Κάζε ζχζηεκα κε ζηαζεξέο ψξεο απαζρφιεζεο παξαπάλσ ησλ 8 σξψλ ην νπνίν θαηαιήγεη ζε κηα εξγάζηκε εβδνκάδα κε ιηγφηεξν απφ 5 πιήξεηο εξγάζηκεο κέξεο αλά βδνκάδα. Σν σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο απνηειεί κία απφ ηηο πην ζεκαληηθέο ξπζκίζεηο φζνλ αθνξά ηηο εξγάζηκεο ψξεο. Απηή ε απμαλφκελε πνηθηιία ζρεηηθά κε ην σξάξην ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί σο επηζπκία γηα κεγαιχηεξε ειαζηηθφηεηα ζην σξάξην εξγαζίαο. Γηα ηνπο εξγνδφηεο απηή ε επηζπκία είλαη απνηέιεζκα εθηίκεζεο ηνπ ππάξρνληνο αληαγσληζκνχ. Γειαδή, κεγαιχηεξε ειαζηηθφηεηα ζην σξάξην εξγαζίαο ζεκαίλεη φηη ν αλεθνδηαζκφο εξγαζίαο ζα κπνξνχζε λα πξνζαξκνζηεί ζηελ δήηεζε (απαίηεζε) ζε απηή ηελ απαίηεζε. Γηα ιφγνο αληαγσληζκνχ νη εξγνδφηεο ζπρλά επηιέγνπλ λα απμήζνπλ ην ρξφλν 48

49 ιεηηνπξγίαο ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη εξγαδφκελνη απφ ηελ άιιε πιεπξά επηζπκνχλ θαηά έλα βαζκφ απηή ηελ ειαζηηθφηεηα ζην σξάξην δηφηη ζηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπο ζα κπνξνχζαλ λα ξπζκίζνπλ θαιχηεξα ηηο ηδησηηθέο ηνπο ππνζέζεηο (θνηλσληθέο θαη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο). ΠΗΘΑΝΑ ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΣΟΤ ΧΡΑΡΗΟΤ ΤΜΠΗΔΜΔΝΖ ΔΒΓΟΜΑΓΑ 1) Απμαλφκελε πηζαλφηεηα γηα αξθεηφ ειεχζεξν ρξφλν. 2) Μείσζε ζηα έμνδα θαη ηηο απνδεκηψζεηο. 3) Ληγφηεξεο εξγάζηκεο κέξεο ρσξίο απψιεηεο ακνηβήο. 4) Μηα θαλνληθή ζηαζεξή εβδνκάδα εξγαζίαο. 5) Δπθνιία ζηελ θάιπςε φισλ ησλ εξγαζηψλ κέζα ζηα ρξνληθά πιαίζηα πνπ απαηηνχληαη. 6) Πεξηζζφηεξνο ρξφλνο γηα πξνγξακκαηηζκφ ζπγθεληξψζεσλ θαη πεξηφδσλ εμάζθεζεο. 7) Δπθαηξίεο γηα επηθνηλσλία κέζα ζηα πιαίζηα ηεο νξγάλσζεο. 8) Δπθαηξίεο γηα επηθνηλσλία κε άιιεο νξγαλψζεηο. 9) Ληγφηεξν επνπηηθφ πξνζσπηθφ. 10) Ληγφηεξε λπρηεξηλή εξγαζία. 11) Απμάλνληαη ηα πνζνζηά παξαγσγήο. 12) Βειηίσζε ζηελ πνηφηεηα θαη ηελ πνζφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πξνο ην θνηλφ. 13) Καιχηεξεο επθαηξίεο γηα πξφζιεςε ηθαλψλ εξγαηψλ ζε πην ζθηρηή (καδεκέλε ) αγνξά εξγαζίαο. ΠΗΘΑΝΑ ΜΔΗΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΣΟΤ ΧΡΑΡΗΟΤ ΤΜΠΗΔΜΔΝΖ ΔΒΓΟΜΑΓΑ 49

50 1) Μείσζε ζηελ απφδνζε εξγαζίαο ιφγσ απαζρφιεζεο ζε δεχηεξε εξγαζία. 2) Πιεξσκή ησλ ππεξσξηψλ ζχκθσλα κε ην λφκν. 3) Πην θνπξαζκέλνη εξγάηεο. 4) Μεξηθή αλαγλψξηζε ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ ππαιιήισλ. 5) Απμάλεη ηα πνζνζηά βξαδχηεηαο(αξγνπνξίαο-θαζπζηέξεζεο). 6) Απμάλεη ηα πνζνζηά ζπζηεκαηηθψλ απνπζηψλ(απνρή) απφ ηελ εξγαζία. 7) Απμάλεη ηα αηπρήκαηα εληφο θαη εθηφο δνπιεηάο. 8) Μεηψλεη ηα πνζνζηά παξαγσγήο. 9) Απμάλεη ηελ έθζεζε ζε ηνμηθέο νπζίεο ε ζε θπζηθνχο θηλδχλνπο. 10) Γπζθνιία ζηνλ ζπλδπαζκφ εξγαζίαο, νηθνγελεηαθήο δσήο θαη θξνληίδαο παηδηνχ. Καζψο ην ζπκπηεζκέλν σξάξην επεθηείλεηαη, δεκηνπξγνχληαη εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ην πφζν θαιά κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη έλα ηέηνην ζχζηεκα. Οη εξγνδφηεο επηζπκνχλ λα γλσξίδνπλ πφζν κπνξεί λα επεξεαζηνχλ ε απνδνηηθφηεηα θαη ε παξαγσγή, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ζρεηηθψλ ζεκάησλ φπσο ε απνηειεζκαηηθφηεηα παξάδνζεο θαη ε ζπζηεκαηηθή απνρή απφ ηελ εξγαζία(απνπζία). Απφ ηελ άιιε νη εξγαδφκελνη ζέινπλ λα μέξνπλ εάλ ε ππφζρεζε γηα πεξηζζφηεξεο κέξεο ειεχζεξεο αλαηξείηαη εμαηηίαο ηεο αλάγθεο γηα αλάθακςε απφ ηηο επηδξάζεηο ησλ καθξνρξφλησλ πεξηφδσλ εξγαζίαο. ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΟΗ ΣΖΝ ΠΑΡΑΓΧΓΖ Απφ δηάθνξεο έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη, έρεη παξαηεξεζεί φηη νη άλζξσπνη πνπ έρνπλ ζπκπηεζκέλν σξάξην απαζρφιεζεο θάλνπλ ιηγφηεξεο ππεξσξίεο θαηά ηε δηάξθεηα εξγάζηκσλ εκεξψλ εμαηηίαο ηεο εθηεηακέλεο εξγάζηκεο κέξαο. Απφ ηελ άιιε φκσο, φιεο απηέο νη θνπξαζηηθέο εξγάζηκεο κέξεο απνδεκηψλνπλ ηνπο εξγαδνκέλνπο κε πεξηζζφηεξεο άδεηεο. Δπηπιένλ, είλαη πεξηζζφηεξν δεθηηθνί γηα εξγαζία πην λσξίο ην πξσί θαη πην αξγά ην απφγεπκα, ζπγθξηηηθά κε εξγαδφκελνπο πνπ δνπιεχνπλ θαλνληθφ 8σξν. Βέβαηα, απηφ πνηθίιεη απφ κέξα ζε κέξα. Έρεη παξαηεξεζεί φηη ε δεθηηθφηεηα είλαη θαιχηεξε ηε Γεπηέξα 50

51 θαη ρεηξφηεξε ηελ Παξαζθεπή ζηελ πεξίπησζε ησλ εξγαδνκέλσλ κε σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο. Ζ εμήγεζε είλαη φηη ε Παξαζθεπή απνηειεί ζπλεζηζκέλε κέξα γηα άδεηα. ΚΑΘΤΣΔΡΖΖ ΤΣΖΜΑΣΗΚΖ ΑΠΟΤΗΑ Δίλαη έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ κπνξεί λα επεξεαζηεί απφ ην σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο. Ζ θνχξαζε σο απνηέιεζκα εθηεηακέλσλ εξγάζηκσλ σξψλ κπνξεί λα θαηαιήμεη ζε ζπζηεκαηηθή απνρή απφ ηελ εξγαζία. Βέβαηα, ε κηα κέξα άδεηα κπνξεί λα εμηζνξξνπήζεη ηελ ζπζηεκαηηθή απνπζία ησλ εξγαδνκέλσλ δηφηη απηή ε κέξα παξέρεη ηελ επθαηξία γηα μεθνχξαζε. Δπηπξφζζεηα, ε κέξα απηή ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηαηξηθνχο ιφγνπο (επίζθεςε ζην γηαηξφ), έηζη ψζηε λα κεησζνχλ νη ζχληνκεο απνπζίεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ππάξρεη κηα πηψζε ζηελ ζπζηεκαηηθή απνπζία απφ ηελ εξγαζία ε νπνία βαζίδεηαη ζε ζηαηηζηηθνχο ιφγνπο. Απηφ ζρεηίδεηαη κε ηελ επθαηξία λα δειψζνπλ αζζέλεηα δηφηη ζπλεζίδεηαη νη εξγαδφκελνη λα δειψλνπλ αζζέλεηα κφλν ζε εξγάζηκεο κέξεο. Με ην σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο ππάξρνπλ ιηγφηεξεο επθαηξίεο γηα δήισζε αζζέλεηαο ζε κηα θαλνληθή εξγάζηκε εβδνκάδα. Απφ έξεπλα πνπ δηεμήρζε ην 1992 ζε 28 εηαηξείεο, ε ζπζηεκαηηθή απνπζία απφ ηελ εξγαζία παξακέλεη ζηαζεξή ζε πνζνζηφ 64%. ΚΟΤΡΑΖ ΚΑΗ Ζ ΓΗΑΡΚΔΗΑ ΣΖ ΔΡΓΑΗΜΖ ΜΔΡΑ Πφζν κπνξεί λα δηαξθέζεη κία εξγάζηκε κέξα ρσξίο απηφ λα έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο φζνλ αθνξά ηελ πγεία, ηελ θνχξαζε θαη ηελ παξαγσγή; Έξεπλεο πνπ δηεμήρζεζαλ ζε δηάθνξεο εηαηξείεο, έδεημαλ φηη εξγαδφκελνη πνπ δνχιεπαλ 9 θαη 9.5 ψξεο δελ παξνπζίαδαλ εκθαλείο δηαθνξέο ζε ζρέζε κε εξγαδνκέλνπο πνπ δνχιεπαλ θαλνληθφ 8σξν. Ζ ζπγθέληξσζή ηνπο δε κεηψλεηαη ζην ηέινο ηεο κέξαο. Άξα έλα πξνζεθηηθφ ζπκπέξαζκα ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε ηεο θνχξαζεο είλαη φηη ζα κπνξνχζε κία εξγάζηκε κέξα λα δηαξθέζεη 9 κε 9.5 ψξεο, αιιά ιακβάλνληαο πάληα ππ φςηλ ηελ εκπεηξία ησλ εξγαδνκέλσλ θαη δηαηεξψληαο πάληα θάπνηεο επηθπιάμεηο. Οη αθφινπζνη παξάγνληεο ζα κπνξνχζαλ λα επεξεαζηνχλ απφ ηε κεγάιε δηάξθεηα κηαο εξγάζηκεο κέξαο : 51

52 1) Ζ πγεία θαη ε ειηθία ησλ εξγαδνκέλσλ 2) Φπζηθέο θαη πλεπκαηηθέο ηθαλφηεηεο πνπ απαηηνχληαη ζηε δνπιεηά 3) Πνηθηιία, ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ κνλφηνλε εξγαζία 4) Υξφλνη δηαθίλεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ 5) Τπνρξεψζεηο ζρεηηθέο κε δηαρείξηζε ηνπ λνηθνθπξηνχ ελφο ζπηηηνχ θαζψο θαη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΚΑΗ ΠΑΡΑΗΣΖΖ Οη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο νη άλζξσπνη ζηακαηάλε λα εξγάδνληαη έρνληαο σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο είλαη νη εμήο: 1) έρνπλ ηελ εληχπσζε φηη δελ ηειεηψλνπλ ηε δνπιεηά ηνπο ή φηη ράλνπλ ηνλ έιεγρν ηεο θαηάζηαζεο ηεο δνπιεηάο ηνπο. 2) Ζ εξγάζηκε κέξα ηε ληψζνπλ αξθεηά απαηηεηηθή απφ άπνςε θνχξαζεο. 3) Νηψζνπλ φηη ππάξρεη έιιεηςε ειεχζεξνπ ρξφλνπ θαηά ηηο εξγάζηκεο κέξεο. Οη ιφγνη γηα απνθπγή/κε ζπκκεηνρή ηνπ σξαξίνπ ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο αλέξρνληαη ζε πνζνζηφ πεξίπνπ κε ηνπο ίδηνπο ιφγνπο γηα παξαίηεζε. Έλαο άιινο ιφγνο πνπ αλαθέξζεθε είλαη ηα πνιχσξα ηαμίδηα ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ κεγάιε δηάξθεηα ησλ εξγάζηκσλ εκεξψλ θαίλεηαη λα είλαη αξθεηά απαηηεηηθά. Σν σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο έρεη κεγαιχηεξε απνδνρή θαη επηηπρία ζε άηνκα ρσξίο παηδηά θαη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο. Δπηπιένλ, ην σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο θαίλεηαη λα είλαη ιηγφηεξν γλσζηφ ζε ειηθίεο άλσ ησλ 55 εηψλ. ΥΡΖΖ ΔΛΔΤΘΔΡΟΤ ΥΡΟΝΟΤ Σν ζπκπηεζκέλν σξάξην εξγαζίαο κπνξεί ελδερνκέλσο λα επεξεάζεη ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ησλ εξγαδνκέλσλ. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ εξγάζηκσλ εκεξψλ ππάξρεη ιηγφηεξνο ειεχζεξνο ρξφλνο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη άλζξσπνη έρνπλ πεξηζζφηεξεο κέξεο ειεχζεξεο. 52

53 Έξεπλα πνπ δηεμήρζε γηα ηηο επηδξάζεηο πνπ έρνπλ νη 4 εξγάζηκεο κέξεο ζηελ ρξήζε ειεχζεξνπ ρξφλνπ απνθαιχπηεη ηα παξαθάησ: δελ ππάξρεη ζρεδφλ θακία δηαθνξά κεηαμχ ησλ εξγαδνκέλσλ κε 5 εξγάζηκεο κέξεο θαη απηψλ πνπ εξγάδνληαη 4 κέξεο ηελ εβδνκάδα(ζπκπηεζκέλν σξάξην), φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ θαη ηε θχζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπο. πγθξηηηθά κε απηνχο πνπ εξγάδνληαη 5 κέξεο ηελ εβδνκάδα, ηηο ίδηεο δξαζηεξηφηεηεο ηηο απνιάκβαλαλ πεξηζζφηεξν ππάιιεινη κε ην ζπκπηεζκέλν σξάξην ( 4 εξγάζηκεο κέξεο). 2.8 ΕΡΓΑΙΕ ΜΕ ΤΝΕΦΟΜΕΝΟ ΩΡΑΡΙΟ Οη εξγαζίεο κε ζπλερφκελν σξάξην θαη πην ζπγθεθξηκέλα απηέο πνπ απαηηνχλ 24σξε παξνπζία θάζε κέξα ηνπ ρξφλνπ θαη απαηηνχλ αιιαγή βάξδηαο είλαη νη πην ζπρλέο κνξθέο εξγαζίαο. Αλαπφθεπθηα, πεξηιακβάλνπλ λπρηεξηλή εξγαζία, ε νπνία γεληθά ζεσξείηαη ε πην δχζθνιε σο πξνο ηελ αληνρή γηα ην αλζξψπηλν ζψκα. Απαξαηηήησο, πεξηιακβάλεη δνπιεηά ηα ζαββαηνθχξηαθα, ε νπνία γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο αλζξψπνπο ζεσξείηαη φηη ηνπο απνμελψλεη απφ ηελ θνηλσληθή δσή ηνπο θαη ηηο δηάθνξεο θνηλσληθέο ππνρξεψζεηο. Σηο πην πνιιέο θνξέο, πξέπεη νπσζδήπνηε λα βξίζθνληαη ζηα πφζηα ηνπο δηφηη δελ έρνπλ άιιε επηινγή. Μπνξεί λα ππνζηεξηρηεί φηη νη άλζξσπνη πνπ δνπιεχνπλ ζε απηνχο ηνπο ηνκείο φπνπ δελ έρνπλ άιιε επηινγή, δεζκεχνληαη πην πνιχ απέλαληη ζηε δνπιεηά ηνπο νπφηε είλαη πην πηζαλφλ λα πξνζαξκνζηνχλ ζε απηή ή λα αιιάμνπλ δνπιεηά. ε δηάθνξεο ππεξεζίεο, φπσο επηβνιή ηνπ λφκνπ, παξνρή ηαηξηθψλ ππεξεζηψλ θ.ά νη πνιίηεο αλακέλνπλ πάληα ζπλερή εμππεξέηεζε. ΑΛΛΑΓΔ ΚΑΗ ΤΝΘΖΚΔ ΔΡΓΑΗΑ ΑΝΑ ΣΟΝ ΚΟΜΟ 53

54 Σν μεθίλεκα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 απνηέιεζε κηα πεξίνδν ηεο βαζχηεξεο θαη κεγαιχηεξεο φινπ ηνπ θφζκνπ νηθνλνκηθήο χθεζεο απφ ην 1930, ε νπνία ζπλέβαηλε ζε δηάθνξεο ρψξεο θαη ζηηγκάηηζε ηε γεληθφηεξε νηθνλνκία. Σα πνζνζηά αλάπηπμεο ζηε βηνκεραληθή παξαγσγή κεηψλεηαη θαη ε αλεξγία απμάλεηαη. Μεξηθή αλάθακςε μεθηλά ην 1994 θαη 1995 ζε δηαθνξεηηθέο ρξνληθέο ζηηγκέο θαη ζε δηαθνξεηηθέο ρψξεο αιιά θαη ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο. Μία επίπησζε απηήο ηεο πεξηφδνπ είλαη φηη επηθξαηεί ιηγφηεξε πίεζε ζην ρψξν εξγαζίαο γηα θάπνην δηάζηεκα, θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο εξγάζηκεο εβδνκάδαο. Κάηη ηέηνην ηείλεη λα ζπκβαίλεη ζε αξαηά ρξνληθά δηαζηήκαηα θαη θπξίσο ζε πεξηφδνπο νηθνλνκηθήο αλφδνπ. Παξά ηαχηα, γίλνληαη πηέζεηο ζηελ εξγαζία πνπ ζπληεινχλ ζηελ αλαδηάξζξσζε θαη πξάγκαηη κεξηθέο απφ απηέο είλαη πην έληνλεο φηαλ νη νξγαληζκνί θαη νη εηαηξίεο ζέινπλ λα επηβεβαηψζνπλ φηη ν ρξφλνο ιεηηνπξγίαο ηνπο είλαη φζν ην δπλαηφλ απμαλφκελνο. ηε Γεξκαλία πξαγκαηνπνηνχληαη αιιαγέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ψξεο εξγαζίαο. Γηα παξάδεηγκα, επηηξέπνληαη παχζεηο (δηαιιείκαηα) γηα μεθνχξαζε θαη ζηνπο άλδξεο θαη ηηο γπλαίθεο. Σνπιάρηζηνλ 30 ιεπηά δηάιιεηκα αλ εξγάδνληαη 6-9 ψξεο ηελ εκέξα θαη ηνπιάρηζηνλ 45 ιεπηά αλ εξγάδνληαη παξαπάλσ απφ 9 ψξεο ηελ εκέξα. Ζ λπρηεξηλή εξγαζία θαη νη βάξδηεο ζηελ λπρηεξηλή δνπιεηά επηηξέπνληαη πιένλ θαη γηα ηηο γπλαίθεο. Δπίζεο, πξαγκαηνπνηνχληαη αιιαγέο φζνλ αθνξά ηελ εξγαζία ηνπ αββάηνπ θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ δηαθνπψλ. Οη εξγάηεο παξαγσγήο πξέπεη λα εξγαζηνχλ άββαηα θαη θαηά ηε δηάξθεηα δηαθνπψλ ζε πεξίπησζε πνπ θάπνηα δηαθνπή ζηελ παξαγσγή ζα απαηηνχζε πεξηζζφηεξνπο εξγάηεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, έλα άββαην ην κήλα θαζηεξψλεηαη λα είλαη ειεχζεξν. Γνλετθή άδεηα ζηελ Οιιαλδία ην 1994: Οη θνηλσληθέο ππνρξεψζεηο έρνπλ ζεκαληηθή επίδξαζε ζην ρξφλν εξγαζίαο. Ο λφκνο απηφο δίλεη ην δηθαίσκα γηα κεξηθή άδεηα ρσξίο πιεξσκή φπνπ νη γνλετθέο ππνρξεψζεηο κπνξνχλ λα ζπλδπαζηνχλ κε ηελ εξγαζία. Υσξίο λα ράζνπλ ηελ επαθή κε ην πεξηβάιινλ εξγαζίαο ηνπο θαη νη 2 γνλείο ή θεδεκφλεο κπνξνχλ λα εξγαζηνχλ ιηγφηεξεο ψξεο θάζε βδνκάδα γηα ην πνιχ 6 ζπλερφκελνπο κήλεο θαη γηα ηνπιάρηζηνλ 20 ψξεο εξγαζίαο εβδνκαδηαίσο. Ζ άδεηα απηή κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη απφ άληξεο θαη απφ γπλαίθεο πνπ έρνπλ παηδί κέρξη 4 εηψλ. 54

55 Διαζηηθφηεηα-επειημία σο πξνο ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ζηελ Αγγιία: παξαηεξείηαη φηη απφ ην 1986 ν αξηζκφο ησλ κε πιήξσο απαζρνινχκελσλ κφληκσλ ππαιιήισλ απμήζεθε ζηα 1.25 εθαηνκκχξηα θαη κέρξη ην 1993 ππνινγίζηεθε φηη ην 38% άλδξεο θαη γπλαίθεο ήηαλ κεξηθψο απαζρνινχκελνη, κφληκνη ππάιιεινη. Παξά ην γεγνλφο φηη ην πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ παξακέλεη ζηαζεξφ γχξσ ζην 50% ελψ γηα ηνπο άλδξεο απμάλεηαη απφ 18% ην 1991 ζε 27% ην Δπίζεο, παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ησλ πξνζσξηλά απαζρνινχκελσλ ππαιιήισλ παξακέλεη ζρεδφλ ζηαζεξφ ζην 5% κε 6% φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ απφ ην 1985, ελψ ην πνζνζηφ ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ ππαιιήισλ ηείλεη λα απμεζεί ζηαζεξά. Διαζηηθφηεηα-επειημία σο πξνο ηηο εξγάζηκεο ψξεο ζηελ Αγγιία : Διαζηηθφ σξάξην : Σν ειαζηηθφ σξάξην άξρηζε λα επεθηείλεηαη κε ηαρχηαηνπο ξπζκνχο απφ ηε ζηηγκή πνπ μεθίλεζε λα εθαξκφδεηαη ζηελ Γεξκαλία ην Δπηπιένλ, ζε έξεπλα πνπ δηεμήρζε ην 1994 είλαη θαλεξφ φηη είλαη ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλν κεηαμχ πιήξσο απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ κε επαγγέικαηα ζρεηηθά κε δεκφζηεο θαη νηθνλνκηθέο ππεξεζίεο. Δηήζηεο ψξεο: Οη εηήζηεο ψξεο ηψξα θαιχπηνπλ ην 9% ηνπ πιεζπζκνχ. Δίλαη πην δηαδεδνκέλεο κεηαμχ δαζθάισλ θαη πην πνιχ ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραλίαο θαη ησλ θαηαζθεπψλ. Αθφκε πην δηαδεδνκέλεο είλαη ζε ππαιιήινπο πνπ εξγάδνληαη βάξδηεο. Σν θχξην θίλεηξν γηα ηνπο εξγνδφηεο είλαη φηη απφ ηε κία λα ζπλδπάζνπλ ψξεο κε ηηο επηρεηξεζηαθέο απαηηήζεηο θαη λα δηεπζεηήζνπλ κεηψζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εξγάζηκεο εβδνκάδαο. Πνιιέο εηαηξίεο πηνζεηνχλ ην ζχζηεκα ησλ εηήζησλ σξψλ ζαλ κέξνο κίαο θχξηαο αλαδηακνξθσηηθήο ζπκθσλίαο λα δψζνπλ έλα ζηαζεξφ κηζζφ θαη λα εμαιείςνπλ ην ζχζηεκα ησλ ππεξσξηψλ κε θάπνηα απνδεκίσζε γηα ηα άηνκα πνπ θάλνπλ ππεξσξίεο. Δξγαζία πεξηνξηζκέλεο δηάξθεηαο : Δίλαη θπξίσο γλσζηή ζε εξγαδνκέλνπο ζηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα, αιιά έρεη κεγάιε απήρεζε θαη ζηνπο γνλείο πνπ έρνπλ ηε θξνληίδα ησλ παηδηψλ ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ θαινθαηξηλψλ δηαθνπψλ. Έξεπλα πνπ δηεμήρζε ην 1994, κε εμαίξεζε ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηνκέα, ιίγν πην πάλσ απφ ην 1% φισλ ησλ ππαιιήισλ ρξεζηκνπνηνχλ απηφ ην κέηξν θαη θπξίσο νη γπλαίθεο πνπ εξγάδνληαη ζην δεκφζην ηνκέα ή ζε μελνδνρεία θ.ά. Καηακεξηζκφο εξγαζίαο : Έρεη πξνθαιέζεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ αλ θαη δελ ήηαλ αξθεηά γλσζηφ ζρεηηθά κε ηελ επηθξάηεζή ηνπ. Σν 94% ησλ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ 55

56 εξγαδνκέλσλ φπνπ ην κεξίδην εξγαζίαο αθνξά θπξίσο γπλαίθεο πνπ έρνπλ γξακκαηεηαθέο απαζρνιήζεηο θαη γεληθφηεξα δνπιεηέο γξαθείνπ. Σν κηζφ πεξίπνπ πνζνζηφ εξγάδεηαη ζην δεκφζην, ηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο πγείαο θαη ζε άιιεο δεκφζηεο ππεξεζίεο. πκπηεζκέλε εβδνκάδα : Απηφ έρεη επηηεπρζεί δνπιεχνληαο παξαπάλσ απφ 4.5 κέξεο ηελ εβδνκάδα ή 9 κέξεο αλά δεθαπελζήκεξν. Έρεη γίλεη επξέσο δηαδεδνκέλν θαη παξαηεξείηαη πεξηζζφηεξν ζε βηνκεραλίεο παξαγσγήο θαη ζε παξφκνηεο εξγαζίεο. Γεξκαλία πλεζηζκέλεο εβδνκαδηαίεο εξγάζηκεο ψξεο Ληγφηεξεο ψξεο : Ζ ηάζε ζηε κείσζε ηνπ κέζνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ γχξσ ζηηο 35 ψξεο ηελ εβδνκάδα πνπ ζπλέβαηλε ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 θαίλεηαη λα έρεη ζηακαηήζεη. Μάιηζηα, κεγάιεο βηνκεραλίεο θαη κεηαιινπξγίεο έρνπλ απμήζεη ην ρξφλν εξγαζίαο ζε 36 ψξεο ηελ εβδνκάδα. Ζ Γεξκαλία είλαη ε κφλε απφ ηηο Δπξσπατθέο ρψξεο κε ηηο ιηγφηεξεο εξγάζηκεο ψξεο. ηε Γεξκαλία, ε ηάζε επέθηαζεο ησλ πηζαλνηήησλ επειημίαο γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο κε ζθνπφ λα απνζπλδεζνχλ ε εξγαζία θαη ν ρξφλνο ιεηηνπξγίαο ησλ εηαηξηψλ, έρεη κείλεη πίζσ ζε ζχγθξηζε κε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο. ηελ Ηηαιία, ζχκθσλα κε έξεπλα πνπ έγηλε ην 1994 πξαγκαηνπνηήζεθε κία κεγάιε δεκφζηα ζπδήηεζε γηα ηηο εξγάζηκεο ψξεο. Μία γεληθή κείσζε ησλ εξγάζηκσλ σξψλ είρε σο θίλεηξν ηνπο αθφινπζνπο ιφγνπο: 1) εμαηηίαο ησλ απμαλφκελσλ επηπέδσλ παξαγσγήο απφ ηηο εηαηξίεο έρεη δεκηνπξγεζεί ε βάζε γηα κία πηζαλή κείσζε ησλ εξγάζηκσλ σξψλ. 2) εμαηηίαο ηνπ ζηξεο θαη ηεο πίεζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ιφγσ ησλ γξήγνξσλ ξπζκψλ εξγαζίαο πνπ ζπλδένληαη κε ηερλνινγηθέο αιιαγέο απαηηείηαη θάπνηα κείσζε ησλ εξγάζηκσλ σξψλ. 3) εμαηηίαο ηεο πξνφδνπ ησλ ηερλνινγηθψλ θαηλνηνκηψλ απηφκαηα απαηηείηαη ε ρξήζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ζαλ εξγαιείν κείσζεο ηεο αλεξγίαο. 4) ην ζέκα ηεο ζρέζεο κεηαμχ ηνπ ρξφλνπ απαζρφιεζεο θαη ηνπ ρξφλνπ δηαβίσζεο γίλεηαη νινέλα θαη πην ζεκαληηθφ θαη απφ άπνςε θνηλσληθήο νξγάλσζεο θαη πνηφηεηαο δσήο. Ζ δπζθνιία ηνπ λα ζπλδπαζηνχλ ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε κείσζε ησλ σξψλ εξγαζίαο είλαη ιφγσ ηνπ φηη ππάξρνπλ δηαθνξεηηθέο απφςεηο πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ 56

57 ππ φςηλ. Γηα παξάδεηγκα, απφ ηελ πιεπξά ηεο παξαγσγήο, ν ρξφλνο εξγαζίαο είλαη έλαο απφ ηνπο πην θαζνξηζηηθνχο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ εξγαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Απφ επαγγεικαηηθήο άπνςεο, είλαη ε αλαινγία αλάκεζα ζηνλ αξηζκφ ησλ σξψλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή θαη ηνλ αξηζκφ ησλ εξγαηψλ πνπ απαζρνινχληαη. Απφ πξνζσπηθήο άπνςεο θάζε εξγαδφκελνπ, είλαη ν θχξηνο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηηο θαζεκεξηλέο δξαζηεξηφηεηεο αθφκα θαη εθηφο εξγαζίαο, ελψ απφ θνηλσληθήο άπνςεο, ν ρξφλνο εξγαζίαο απνηειεί παξάγνληα φπνπ επεξεάδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ νξγάλσζε θαη ηελ ςπραγσγία ζε δηάθνξεο θνηλσληθέο εθδειψζεηο είηε ζεηηθά, είηε αξλεηηθά. Οη εξγνδφηεο θπξίσο ελδηαθέξνληαη γηα ζέκαηα παξαγσγήο θαη θαηλνηνκηψλ πνπ έρνπλ εκθαληζηεί ζηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο ( θαη ηα επαθφινπζα θφζηε γηα ηελ αλαλέσζε θαη ηελ απφθηεζε απηψλ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ), απμάλνληαο ηνλ εζσηεξηθφ θαη δηεζλή αληαγσληζκφ θαη κε ζηφρν λα εθαξκφζνπλ ηελ κεγαιχηεξε επειημία ζε επίπεδν επαγγεικαηηθψλ ζρέζεσλ. Απηή ε επειημία ζα πξέπεη λα ζπλδπάδεη θαη κεησκέλν αξηζκφ ζπκβαηηθψλ ππνρξεψζεσλ γηα πξφζιεςε θαη απφιπζε εξγαδνκέλσλ (εμσηεξηθή επειημία) θαη κία κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα πξνζαξκνγήο ηνπ αλζξψπηλνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηηο αλάγθεο πξνζαξκνγήο (εζσηεξηθή επειημία). Απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγαδνκέλσλ είλαη πνχ ζεκαληηθφ λα αληηδξάζνπλ εζηηάδνληαο ζε ηξφπνπο νξγάλσζεο έηζη ψζηε λα κπνξεί λα ζπζρεηηζηεί ν ρξφλνο εξγαζίαο κε ηνλ ρξφλν κε απαζρφιεζεο. 2.9 ΕΡΕΤΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Παξάιιεια κε ηηο αιιαγέο ζρεηηθά κε ηελ επειημία ζηηο εξγάζηκεο ψξεο ππάξρεη κία γεληθή θαηεχζπλζε κε ζηφρν ην ζρεδηαζκφ θαλνληζκψλ πνπ ζηεξίδνληαη απφ ην λφκν κε ηελ πξννπηηθή ηεο αζθάιεηαο, πγείαο θαη επεκεξίαο ζην ρψξν εξγαζίαο. Αμηνζεκείσηα ραξαθηεξηζηηθά παξαηεξνχληαη ζρεηηθά κε ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ πίεζεο ζην ρψξν εξγαζίαο ζε δηάθνξνπο νξγαληζκνχο θαη εηαηξίεο. Έλα απφ απηά ηα 57

58 ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία είλαη ζηαηηζηηθψο απνδεδεηγκέλα, είλαη ιφγνη πγείαο θαη αληθαλφηεηαο πξνο ηελ εξγαζία φπνπ ε αηηία γηα ζπζηεκαηηθή απνπζία απνηειεί φιν θαη πην πνιχ ςπρνινγηθφ ή ςπρνζσκαηηθφ ζχκπησκα. Δηδηθέο έξεπλεο πάλσ ζην ζηξεο θαη ηελ πίεζε πνπ πξνθαιείηαη ζηε δνπιεηά απνθαιχπηνπλ ηελ ίδηα ξνπή. Έλαο ζεκαληηθφο ιφγνο γηα ηελ αχμεζε ηεο πίεζεο ζηε δνπιεηά θαίλεηαη φηη ζα κπνξνχζε λα είλαη ιφγσ ηνπ φηη νη νξγαληζκνί θαη νη εηαηξίεο είλαη ππνρξεσκέλνη λα απμήζνπλ ηελ παξαγσγή. Απηφ ζεκαίλεη φηη πξέπεη λα απμεζεί ν ξπζκφο εξγαζίαο θαη φηη νη ππάιιεινη πξέπεη λα δνπιέςνπλ κε λέεο θαη γξήγνξεο ηερληθέο θαη κεζφδνπο πνπ ρξεηάδνληαη ρξφλν γηα λα επηθξαηήζνπλ. Ζ κείσζε ζηηο εξγάζηκεο ψξεο γχξσ ζην 1980 είλαη επίζεο ππεχζπλε γηα ηελ αχμεζε ηεο πίεζεο θαη ηνπ ζηξεο ζηε δνπιεηά ΝΤΦΣΕΡΙΝΗ ΕΡΓΑΙΑ ΚΑΙ ΒΑΡΔΙΕ Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ απφ ην 1988 έσο ην 1990 ππάξρεη κία αμηνζεκείσηε αχμεζε ζηνλ αξηζκφ ησλ αηφκσλ πνπ εξγάδνληαλ κε βάξδηεο, φζνλ αθνξά θαη άληξεο θαη γπλαίθεο, ελψ παξαηεξείηαη κία κηθξή κείσζε ζηνλ αξηζκφ ησλ γπλαηθψλ ην Οη αθφινπζνη ηνκείο παξνπζίαζαλ θάπνηα αχμεζε ζην πνζνζηφ ησλ αθαλφληζησλ βαξδηψλ : εκπφξην, βηνκεραλίεο, μελνδνρεία θαη εζηηαηφξηα, ηξάπεδεο θαη αζθαιηζηηθέο εηαηξίεο ελψ ζηνπο ηνκείο ηεο γεσξγίαο θαη ηεο αιηείαο ην πνζνζηφ κεηψλεηαη ζεκαληηθά θαη θπξίσο κεηαμχ γπλαηθψλ. Οη γπλαίθεο ζηε λπρηεξηλή δνπιεηά ζηε βηνκεραλία ζηε Γαιιία : Αλ θαη νη λφκνη ζηε Γαιιία απαγνξεχνπλ ηε λπρηεξηλή εξγαζία γηα ηηο γπλαίθεο ζηε βηνκεραλία είλαη αθφκα ζε ηζρχ, ζηελ πξάμε δελ εθαξκφδνληαη απφ ηφηε πνπ ην Δπξσπατθφ Γηθαζηήξην Γηθαηνζχλεο ην 1991 δήισζε φηη εθαξκφδνπλ άληζε δηάθξηζε. Ζ λπρηεξηλή εξγαζία γηα ηηο γπλαίθεο νπζηαζηηθά κπνξεί λα γίλεη αληηιεπηή ζαλ εξγαιείν γηα επειημία. πρλά ζρεηίδεηαη κε άιια ζρέδηα/πιάλα εξγαζίαο θαη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηε λπρηεξηλή δνπιεηά είλαη πην επέιηθηε απφ ησλ αλδξψλ. Σν επηρείξεκα γηα επαγγεικαηηθή ηζφηεηα ζηελ πξαγκαηηθφηεηα αληηζηνηρεί ζε αλάγθε γηα ίζεο εξγαζηαθέο επθαηξίεο. Ζ επηζπκία γηα πινπνίεζε λπρηεξηλήο εξγαζίαο γηα ηηο γπλαίθεο ζρεδφλ ζηαζεξά αλαραηηίδεηαη απφ πξσηνβνπιία ηνπ εξγνδφηε θαη παξνπζηάδεηαη είηε σο ελαιιαθηηθή 58

59 επηινγή γηα απφιπζε γπλαηθψλ ππαιιήισλ είηε ζαλ πξνυπφζεζε γηα πξφζιεςε γπλαηθψλ. Πξηλ ηε δηαπξαγκάηεπζε, νη ζπδεηήζεηο κε ηηο γπλαίθεο ππαιιήινπο είλαη ζρεδφλ πάληα αλεπίζεκεο. ε θάζε εηαηξία, νη γπλαίθεο ππάιιεινη δειψλνληαη σο νη ίδηεο εζειφληξηεο θαη ηα ζσκαηεία λνκηκνπνίεζαλ ηελ απνδνρή ηνπο απφ ηελ άπνςε χπαξμεο απηψλ ησλ εζεινληξηψλ θαη ηελ ππεξάζπηζε ησλ εξγαζηψλ. Αλ θαη ππάξρεη πνηθηινκνξθία ζηηο ζπκθσλίεο-δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ γίλνληαη κεηαμχ γπλαηθψλ ππαιιήισλ θαη εηαηξηψλ, ππάξρνπλ νη αθφινπζνη φξνη πνπ πξνβιέπνληαη απφ φιεο ηηο ζπκθσλίεο: 1) εζεινληηθή ζπκκεηνρή 2) δπλαηφηεηα επηζηξνθήο 1 εκέξαο εξγαζίαο 3) δνθηκαζηηθή πεξίνδνο 4) ηαηξηθή παξαθνινχζεζε 5) αιιαγή ζην πιάλν εξγαζίαο ζε πεξίπησζε εγθπκνζχλεο(ε κφλε δηαθνξά κε ησλ αλδξψλ) 6) ε αξρή ηεο επαγγεικαηηθήο ηζφηεηαο 7) ζχκβαζε γηα ηηο γπλαίθεο Δπηπιένλ πιενλεθηήκαηα ζηηο γπλαίθεο ππαιιήινπο ζηε λπρηεξηλή δνπιεηά ρνξεγνχληαη ζπάληα φπσο ( πιεξσκέλεο δηαθνπέο, ηαμηδησηηθή αζθάιεηα θ.ι.π). Οξηζκέλεο ζπκθσλίεο εθαξκφδνπλ έλα πξαγκαηηθφ θαηαζηαηηθφ ηεο λπρηεξηλήο απαζρφιεζεο γηα ηηο γπλαίθεο, ζην νπνίν ηα πξφζζεηα δηθαηψκαηα ρνξεγνχληαη θαη εηδηθφηεξα ν εζεινληηθφο θψδηθαο. Ζ λπρηεξηλή απαζρφιεζε γηα ηηο γπλαίθεο κπνξεί λα κελ έρεη άκεζε επίδξαζε ζηηο ηθαλφηεηεο θαη ηα πξνζφληα ησλ ππαιιήισλ αιιά κπνξεί λα έρεη έκκεζε, ζεηηθή ή αξλεηηθή επίδξαζε (αλάινγα κε ηηο δηαθνξέο πνπ ππάξρνπλ ζηηο ηερληθέο απαηηήζεηο ησλ ζηφρσλ κεηαμχ εκέξαο θαη λχρηαο). Οη γπλαίθεο απνδέρνληαη ηε λπρηεξηλή απαζρφιεζε θπξίσο ιφγσ πιεξσκήο θαη απφ επηζπκία λα θξαηήζνπλ ηε δνπιεηά ηνπο ή λα απνθηήζνπλ θάπνηα δνπιεηά. 59

60 Κίλεηξα εθηφο δνπιεηάο είλαη δεπηεξεχνπζαο ζεκαζίαο. Ζ ηζνξξνπία πνπ πξέπεη λα βξνπλ νη γπλαίθεο κεηαμχ δνπιεηάο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο έρεη ιίγε επίδξαζε ζηελ απφθαζή ηνπο γηα λπρηεξηλή εξγαζία. Οη πεξηζζφηεξεο γπλαίθεο πνπ ξσηήζεθαλ, είραλ απνδερηεί ηελ θαηάζηαζε αιιά ρσξίο λα έρνπλ θάπνηα επηδίσμε ή λα ηελ έρνπλ απνδερηεί εμ νινθιήξνπ. 60

61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΛΗΘΤΜΟ ΚΑΙ ΣΟΦΟΙ ΕΡΕΤΝΑ Ο πιεζπζκφο ζηνλ νπνίν αλαθέξεηαη απηή ε έξεπλα είλαη ηα νηθνλνκηθψο ελεξγά άηνκα δειαδή νη απαζρνινχκελνη ειηθίαο 18 εηψλ έσο 65. Σν δείγκα πνπ ζπιιέρζεθε ήηαλ 225 άηνκα, ηα νπνία έρνπλ δηαθνξεηηθέο απαζρνιήζεηο θαη εξγαζίεο θαη ζπκπιήξσζαλ ην εξσηεκαηνιφγην. Σν εξσηεκαηνιφγην πεξηιακβάλεη εξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ην πξνθίι ησλ εξσηεζέλησλ εξγαδνκέλσλ (δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά), ζηνηρεία γηα ηνλ ηξφπν ηεο ζεκεξηλήο ηνπο εξγαζίαο, γηα ην σξάξην ηεο θχξηαο εξγαζίαο θαη γηα ην επηζπκεηφ σξάξην εξγαζίαο κε ζηφρν λα δηεξεπλεζεί ν βαζκφο ηθαλνπνίεζεο απφ ην σξάξην εξγαζίαο θαη νη πηζαλέο αιιαγέο πνπ ζα επηζπκνχζαλ λα γίλνπλ. Ζ έξεπλα επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηε ζηαηηζηηθή πεξηγξαθηθή αλάιπζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαζψο θαη ζηνπο πίλαθεο ζπλάθεηαο κεηαμχ ησλ κεηαβιεηψλ. πγθεθξηκέλα φπσο παξαηεξνχκε ζηνλ παξαθάησ πίλαθα θαη ην αληίζηνηρν γξάθεκα, απφ ηα 226 άηνκα, 1 άηνκν δελ απάληεζε, ηα 122 (54,2%) είλαη άλδξεο θαη ηα 103 (45,8%) είλαη γπλαίθεο. 61

62 ΦΤΛΟ Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent V ΑΝΓΡΔ ,2 54,2 54,2 ΓΤΝΑΗΚΔ ,8 45,8 100,0 Total ,0 100,0 Ζ ειηθηαθή θαηάηκεζε ηνπ δείγκαηνο είλαη ε αθφινπζε φπσο θαίλεηαη ζηνλ επφκελν πίλαθα θαη ζην αληίζηνηρν γξάθεκα : 53 άηνκα (23,6%) ειηθίαο εηψλ, 35 άηνκα (15,6%) ειηθίαο εηψλ, 31 άηνκα (13,8%) ειηθίαο εηψλ, 32 άηνκα (14, 2%) ειηθίαο εηψλ, 24 άηνκα (10,7%) ειηθίαο εηψλ, 27 άηνκα (12,0%) ειηθίαο εηψλ, 13 άηνκα (5,8%) ειηθίαο εηψλ, 7 άηνκα (3,1%) ειηθίαο θαη 3 άηνκα (1,3%) ειηθίαο εηψλ. 62

63 ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΖΛΗΚΗΩΝ Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid ,5 23,6 23, ,5 15,6 39, ,7 13,8 52, ,2 14,2 67, ,6 10,7 77, ,9 12,0 89, ,8 5,8 95, ,1 3,1 98, ,3 1,3 100 Total ,6 100 Missing System 1 0,4 Total ,0 63

64 Σα πεξηζζφηεξα εξσηεκαηνιφγηα ζπκπιεξψζεθαλ ζε πνζνζηφ 44% απφ ηελ πεξηνρή ηεο Πάηξαο, 9,3 % απφ ηελ πεξηνρή ηνπ Αηγίνπ, 8,4% απφ ηελ πεξηνρή ηεο Αζήλαο, 6, 7% απφ ηελ πεξηνρή ηεο Θήβαο θαη 31,6% απφ ηελ ππφινηπε Διιάδα. Ζ ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ επφκελν πίλαθα θαηέδεημε φηη απφ ην ζχλνιν ηνπ δείγκαηνο νη 67 (29,8%) είλαη άγακνη, νη 141 (62,7%) παληξεκέλνη θαη νη 17 (7,6%) δηαδεπγκέλνη ή αλέθεξαλ ρεξεία. 64

65 ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ Valid V Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent ΔΛΔΤΘΔΡΟΗ 67 29,8 29,8 29,8 ΠΑΝΣΡΔΜΔΝΟΗ ,7 62,7 92,4 ΓΗΑΕΔΤΓΜΔΝΟΗ 17 70,6 70,6 100,0 Total ,0 100,0 Ο αξηζκφο ησλ παηδηψλ πνπ έρνπλ φζνη αλέθεξαλ φηη είλαη παληξεκέλνη ή δηαδεπγκέλνη απάληεζαλ 31,6%(71 άηνκα) φηη δελ έρνπλ παηδηά, 63,6% (143 άηνκα) απάληεζαλ φηη έρνπλ απφ 1 έσο 3 παηδηά ελψ κφιηο 4,9 (11 άηνκα ) απάληεζαλ φηη κεγαιψλνπλ απφ 4 έσο 6 παηδηά. Παξαηεξνχκε φηη ην πνζνζηφ ησλ αηφκσλ πνπ κεγαιψλνπλ 65

66 απφ 4 έσο 6 παηδηά είλαη πνιχ ρακειφ, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηε δπζθνιία ηνπ λα είζαη πνιχηεθλνο ιφγσ ησλ δχζθνισλ νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ. ΑΡΗΘΜΟ ΠΑΗΓΗΩΝ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ,6 31,6 31, ,6 63,6 95, ,9 4,9 100,0 Total ,0 100,0 66

67 Δπηπιένλ, 76 άηνκα (33,8%) δελ ζπληεξνχλ άιια άηνκα δειαδή είλαη άγακνη ή κέλνπλ κφλνη ηνπο θαη είλαη αλεμάξηεηνη απφ γνλείο, 136 (60,4%) ζπληεξνχλ 1 έσο 3 άηνκα, θαη 13 (5, 8%) απάληεζαλ φηη ζπληεξνχλ παξαπάλσ απφ 4 άηνκα. ΑΡΗΘΜΟ ΑΣΟΜΩΝ ΠΟΤ ΤΝΣΖΡΔΗ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ,8 33,8 33, ,4 60,4 94, ,8 5,8 100,0 Total ,0 100,0 ηελ εξψηεζε αλ δνπιεχεη ν/ε ζχδπγνο ην πνζνζηφ ησλ παληξεκέλσλ 61,7% απάληεζε ΝΑΗ, ελψ 38,3 % απάληεζε ΟΥΗ ελψ ζρεηηθά κε ην είδνο δνπιεηάο ηνπ/ηεο 67

68 ζπδχγνπ δφζεθαλ νη εμήο απαληήζεηο : 9,4% εξγάδνληαη σο εθπαηδεπηηθνί, 10,6% σο ηδησηηθνί ππάιιεινη ζε επηρείξεζε ή ζε θαηαζηήκαηα, 3,5% σο δεκφζηνη ππάιιεινη, 5% είλαη νηθνδφκνη, 15,6% ηδηνθηήηεο ή βνεζνί ζε νπσξνπσιείν ή πεξίπηεξν θαη ην ππφινηπν 17,6% εξγάδνληαη σο επηπινπνηνί, σο κνδίζηξεο, νδεγνί, εξγάηεο θ.ι.π. ΓΟΤΛΔΤΔΗ Ο/Ζ ΤΕΤΓΟ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid NAI 87 61,7 61,7 61,7 OXI 54 38,3 38,3 100,0 Total ,0 100,0 ρεηηθά κε ηελ εξψηεζε πνην είλαη ην κέζν, κεληαίν, νηθνγελεηαθφ εηζφδεκα έρνπκε ηηο παξαθάησ απαληήζεηο: ην 43,6% έρεη Μέζν Μεληαίν Οηθνγελεηαθφ Δηζφδεκα απφ 1210 έσο 1400 επξψ, ην 34, 7% απφ 800 έσο 1000 επξψ, ην 20,9% απφ 1410 έσο 1600 θαη ην 0,9% απφ 1100 έσο 1200 επξψ. 68

69 ΜΔΟ ΜΖΝΗΑΗΟ ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΟ ΔΗΟΓΖΜΑ Valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent v ,9 0,9 0, ,6 43,6 44, ,9 20,9 65, ,7 34,7 100,0 Total ,0 100,0 ηελ επφκελε εξψηεζε γηα ην είδνο ηεο επηρείξεζεο πνπ δνπιεχεηε, δειαδή ηνλ θνξέα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο 7,6% απάληεζαλ φηη εξγάδνληαη ζε δεκφζηα επηρείξεζε, 46, 2% απάληεζε φηη εξγάδεηαη ζε ηδησηηθή επηρείξεζε. Σα πνζνζηά είλαη ινγηθά δηφηη έρνπλ ζπκπεξηιεθζεί θπξίσο επαγγέικαηα ηδησηηθνχ ηνκέα θαη ειεχζεξσλ επαγγεικαηηψλ. ΔΗΓΟ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent VΓΖΜΟΗΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ 17 7,6 7,6 7,6 ΗΓΗΧΣΗΚΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ,2 46,2 53,8 ΔΛΔΤΘΔΡΟΗ ,2 46,2 100,0 ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΔ Total ,0 100,0 69

70 Μία άιιε δηάθξηζε πξέπεη αθφκε λα γίλεη γηα φζνπο έρνπλ πεηχρεη αλψηεξν ή αλψηαην επίπεδν εθπαίδεπζεο ζε αληηπαξάζεζε κε εθείλνπο πνπ εγθαηέιεηςαλ ην ζρνιείν γηα λα κπνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Απηή ε δηάθξηζε είλαη ζεκαληηθή γηαηί ζηελ πξψηε πεξίπησζε ε έλλνηα επηινγή ηνπ επαγγέικαηνο απνθηά νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν, ηνπιάρηζηνλ γηα έλα πνζνζηφ αηφκσλ, ελψ ζηε δεχηεξε πεξίπησζε, δειαδή ζηε κεηάβαζε απφ ην ζρνιείν ζηελ αγνξά εξγαζίαο ρσξίο επαγγεικαηηθή πξνεηνηκαζία, δελ πξπηαλεχεη ζηε ζεκαληηθή πιεηνςεθία ησλ αηφκσλ ε αξρή ηεο επηινγήο. Δίλαη θαλεξφ φηη ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο, νη λένη απηνί δελ έρνπλ πιήξε γλψζε γηα ηα επαγγέικαηα εθείλα πνπ είλαη αλνηθηά ζε απηνχο. Έηζη ινηπφλ έρεη δηαπηζησζεί ν πξσηαξρηθφο ξφινο πνπ παίδεη ε εθπαίδεπζε ζηελ επαγγεικαηηθή ζηαδηνδξνκία ηνπ αηφκνπ. Γειαδή έρεη βξεζεί κηα πνιχ ηζρπξή ζρέζε αλάκεζα ζην επίπεδν θαη ην είδνο ηεο εθπαίδεπζεο πνπ έρεη πάξεη ην άηνκν θαη ην επάγγεικα πνπ εμαζθεί. Δπνκέλσο, ε εθπαίδεπζε είλαη ην βαζηθφ θαλάιη κέζα απφ ην νπνίν ην άηνκν θάλνληαο ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ επηινγή, δηνρεηεχεηαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο. 70

71 Ζ εμέιημε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ ηνπ νηθνλνκηθά ελεξγνχ πιεζπζκνχ αλάινγα κε ηελ ειηθία φπσο εκθαλίδεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα δίλεη κία πξψηε γεχζε γηα ηηο αλακελφκελεο επαγγεικαηηθέο επηινγέο. Έηζη ινηπφλ ε εθπαηδεπηηθή θαηαλνκή ησλ απαζρνινχκελσλ εκθαλίδεη ηηο αθφινπζεο ηάζεηο : 71

72 ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ valid V ΥΧΡΗ ΔΝΓΔΗΚΣΗΚΟ ΓΖΜΟΣΗΚΟΤ ΜΔ ΔΝΓΔΗΚΣΗΚΟ ΓΖΜΟΣΗΚΟΤ ΜΔ ΑΠΟΛΤΣΖΡΗΟ ΓΤΜΝΑΗΟΤ ΜΔ ΠΣΤΥΗΟ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΥΟΛΖ ΜΔ ΠΣΤΥΗΟ ΑΝΧΣΔΡΖ ΥΟΛΖ ΜΔ ΠΣΤΥΗΟ ΑΝΧΣΑΣΖ ΥΟΛΖ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 11 4,9 4,9 4, ,9 16,9 21, ,8 45,8 67, ,6 11,6 79,1 20 8,9 8,9 88, ,0 12,0 100,0 Total ,0 100,0 11 άηνκα (4,9%) είλαη ρσξίο ελδεηθηηθφ δεκνηηθνχ, 38 (16,9%) κε ελδεηθηηθφ δεκνηηθνχ, 103 (45,8%) κε απνιπηήξην γπκλαζίνπ, 26 (11,6%) κε πηπρίν επαγγεικαηηθήο ζρνιήο, 20 (8,9%) κε πηπρίν αλψηεξεο ζρνιήο θαη 27 (12,0%) κε πηπρίν αλψηαηεο ζρνιήο. Σν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ 9,8% είλαη δάζθαινη, 12, 5% εξγάδνληαη σο θνκκσηέο θαη θνκκψηξηεο, 12,9% είλαη λαπηηθνί ή εξγάδνληαη ζε πινία, 10,2 % εξγάδνληαη σο νηθνδφκνη, 15,6% είλαη ηδηνθηήηεο ή εξγάδνληαη ζε νπσξνπσιείν, 9,8% είλαη ηδηνθηήηεο ή εξγάδνληαη ζε πεξίπηεξν θαη ην 24% είλαη ππάιιεινη ζε θαηαζηήκαηα ελψ ην 6,1% είλαη ειαηνρξσκαηηζηέο, ηερλίηεο κσζατθψλ θαη πνιηηηθνί κεραληθνί. Μεγάιν πνζνζηφ νηθνδφκσλ, νπσξνπψιεδσλ, ηδηνθηεηψλ πεξηπηέξνπ θ.ι.π έρνπλ ελδεηθηηθφ δεκνηηθνχ θαη απνιπηήξην γπκλαζίνπ, ελψ ηα πνζνζηά γηα αλψηεξεο θαη αλψηαηεο ζρνιέο αθνξνχλ ην επάγγεικα ηνπ δαζθάινπ θαη ηνπ θαπεηάληνπ δηφηη απηά έρνπλ ζπκπεξηιεθζεί ζην δείγκα. Σα πςειφηεξα πνζνζηά παξαηεξνχκε φηη αθνξνχλ ην απνιπηήξην γπκλαζίνπ θαη ην ελδεηθηηθφ δεκνηηθνχ θαη ζηε ζπλέρεηα ην πηπρίν αλψηαηεο ή επαγγεικαηηθήο ζρνιήο. Πξνθαλψο ιφγσ ηνπ κεγάινπ πνζνζηνχ εξγαηηθψλ επαγγεικάησλ πνπ έρνπλ ζπκπεξηιεθζεί ζην δείγκα παξαηεξνχκε φηη θπξηαξρεί ην απνιπηήξην γπκλαζίνπ θαζψο θαη ην ελδεηθηηθφ 72

73 δεκνηηθνχ αλεμαξηήησο ειηθίαο αθνχ δελ ρξεηάδεηαη γηα ηελ άζθεζε απηήο ηεο θαηεγνξίαο επαγγεικάησλ πηπρία αλψηεξεο θαη αλψηαηεο εθπαίδεπζεο. Όζνη, επνκέλσο βξίζθνληαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο πιεζπζκφο ηεο έξεπλαο απηήο είλαη ζε κεγάιν πνζνζηφ απφθνηηνη δεκνηηθνχ ή γπκλαζίνπ, απηνί δειαδή πνπ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο δε ζπλέρηζαλ ηελ εθπαίδεπζε ηνπο, αιιά ππνρξεψζεθαλ απφ ηηο θαηαζηάζεηο λα απαζρνιεζνχλ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ηνληζηεί φηη νη εξσηεζέληεο είλαη άηνκα πνπ απαζρνινχληαη ζε επαγγέικαηα θπξίσο, ηερληθά- εξγαηηθά θαη αλδξνθεληξηθά θαη ιφγσ ηνπ πνζνζηνχ ζπγθεθξηκέλσλ επαγγεικάησλ ηνπ δείγκαηνο, αλακέλεηαη θαη ην πνζνζηφ επηπέδνπ ζπνπδψλ λα είλαη πςειφ θπξίσο ζηε κέζε θαη θαηψηαηε εθπαίδεπζε (απνιπηήξην γπκλαζίνπ θαη ελδεηθηηθφ δεκνηηθνχ). Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ 43,6% εξγάδεηαη ζηελ Πάηξα, ην 7,6% ζην Αίγην, ην 9,8% ζηελ Αζήλα θαη ην 13,7% ζηελ ππφινηπε Διιάδα. Πξνθαλψο, κε αιιαγή ηνπ δείγκαηνο κε πεξηζζφηεξεο θαηεγνξίεο επαγγεικάησλ ζα είρακε δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα. ρεηηθά κε ην είδνο ηεο επηρείξεζεο πνπ δνπιεχνπλ 17 άηνκα (7,6%) απάληεζαλ ζε δεκφζηα επηρείξεζε (π.ρ δάζθαινη), 104 άηνκα (46,2%) ζε ηδησηηθή επηρείξεζε (π.ρ πσιεηέο ζε δηάθνξα είδε θαηαζηεκάησλ, νπσξνπψιεδεο, λαπηηθνί θ.ι.π) θαη ηα ππφινηπα 104 άηνκα (46,2%) δήισζαλ φηη εξγάδνληαη σο ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο (ηδηνθηήηεο πεξηπηέξνπ, νηθνδφκνη θ.ι.π). Ζ γπλαηθεία ζπκκεηνρή κε πηπρία ζηηο αλψηεξεο θαη αλψηαηεο βαζκίδεο εθπαίδεπζεο ζρεηηθά κε ην επάγγεικα ηνπ παηδαγσγνχ είλαη κεγαιχηεξε θαη ζπγθεθξηκέλα 7,6% ελψ ε αλδξηθή ζπκκεηνρή ζην επάγγεικα ηνπ δαζθάινπ θηάλεη κφιηο ην 2,2%. Γεληθφηεξα νη παηδαγσγηθέο ζρνιέο ηξνθνδνηνχλ ηελ αγνξά εξγαζίαο πεξηζζφηεξν κε γπλαίθεο παξά κε άλδξεο. Ζ ηάζε απηή είλαη αλακελφκελε δηφηη ην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ έρεη πνιηηνγξαθεζεί σο γπλαηθείν θαη γηαηί αληαπνθξίλεηαη ζχκθσλα κε ην θαζηεξσκέλν ζχζηεκα θνηλσληθψλ αμηψλ, ζηε θχζε θαη ηνλ θνηλσληθφ ξφιν ηεο γπλαίθαο, Ζ γπλαίθα εμάιινπ θαη νη ξφινη πνπ αλαιακβάλεη επηθεληξψλνληαη ζηελ νηθνγέλεηα (θξνληίδα παηδηψλ θαη ζπηηηνχ) θαη ζε επαγγεικαηηθά πεδία πνπ έρνπλ ζρέζε κε ην παηδί, ηελ νηθνγέλεηα θαη ην ζπίηη ζχκθσλα κε ηνπο παηξνπαξάδνηνπο ξφινπο πνπ θαζφξηζαλ γηα ηε γπλαίθα νη αλδξνθξαηνχκελεο θνηλσλίεο. ρεηηθά κε ηελ αλψηαηε κφξθσζε ησλ αλδξψλ 73

74 (θπξίσο αλψηαηεο εκπνξηθέο ζρνιέο) πνπ αληηζηνηρνχλ ζε αλδξηθά επαγγέικαηα, φπσο λαπηηθνί (αμησκαηηθνί, θαπεηάληνη θ.ι.π). ρεηηθά κε ηελ εξψηεζε εάλ έρνπλ δεχηεξε απαζρφιεζε 13,8% απάληεζε φηη έρεη θαη ζέιεη λα έρεη δεχηεξε απαζρφιεζε, 34,4% δελ έρεη θαη ζέιεη, ελψ ην 51,8% δελ έρεη θαη δελ ζέιεη. Όπσο θαίλεηαη ην πνζνζηφ ησλ αηφκσλ πνπ ζα επηζπκνχζαλ λα έρνπλ δεχηεξε απαζρφιεζε θαη δελ έρνπλ είλαη αξθεηά ζεκαληηθφ, ελψ απφ ηελ άιιε κεξηά ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ δελ ζέιεη λα έρεη πηζαλφλ γηα ιφγνπο μεθνχξαζεο είηε γηαηί δελ πξνιαβαίλνπλ λα έρνπλ δεχηεξε εξγαζία ιφγσ άιισλ ππνρξεψζεσλ. 74

75 ΔΥΔΣΔ ΓΔΤΣΔΡΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΔΥΧ ΚΑΗ ΘΔΛΧ ΝΑ ΔΥΧ 31 13,8 13,8 13,8 ΓΔΝ ΔΥΧ ΚΑΗ ΘΔΛΧ 77 34,2 34,4 48,2 ΓΔΝ ΔΥΧ ΚΑΗ ΓΔΝ ,6 51,8 100,0 ΘΔΛΧ Total ,6 100,0 Missing System 1 0,4 Total ,0 Απφ ηνπο εξσηεζέληεο πνπ απάληεζαλ φηη έρνπλ δεχηεξε απαζρφιεζε ην 3,5% απάληεζε φηη αζρνιείηαη σο βνεζφο θνκκσηή, είηε κε θαηαζθεπή καξκάξσλ, είηε σο ειαηνρξσκαηηζηήο, είηε σο κνδίζηξα ή βνεζφο ζε θξενπσιείν, ελψ ην 1,4% έδσζε ζαλ απάληεζε γηα δεχηεξε απαζρφιεζε ηα νηθηαθά (πξνθαλψο ν γπλαηθείνο πιεζπζκφο). 3.2 ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕ ΩΡΕ ΕΡΓΑΙΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΩΡΙΕ Ο ζπλήζεο εξγάζηκνο ρξφλνο ησλ απαζρνινχκελσλ, πνηθίιεη αλάινγα κε ην ζπγθεθξηκέλν επάγγεικα αιιά θαη ηνλ θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Τπάξρνπλ επαγγέικαηα ηα νπνία απαηηνχλ κηθξφ ζρεηηθά αξηζκφ σξψλ εξγαζίαο θαη σζηφζν νη εξγαδφκελνη ζε απηά ζεσξνχληαη σο εξγαδφκελνη πιήξνπο απαζρφιεζεο ( π.ρ ην επάγγεικα ηνπ δαζθάινπ). ηα πιαίζηα ηεο επειημίαο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο παξνπζηάδεηαη θαη ην θαηλφκελν ηεο ππεξσξηαθήο απαζρφιεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ, δειαδή ηεο απαζρφιεζεο ζε εζεινληηθή βάζε πέξαλ ηνπ λνκίκνπ ρξφλνπ εξγαζίαο. Ζ δηεπξπκέλε εθαξκνγή ηεο ππεξσξηαθήο απαζρφιεζεο, πνπ απαληά ζε ππαξθηέο ακνηβαίεο αλάγθεο ηφζν ηεο εξγνδνζίαο, φζν θαη ζεκαληηθνχ ηκήκαηνο ηνπ απαζρνινχκελνπ πξνζσπηθνχ, νδεγεί ζην λα 75

76 κελ επηδηψθεηαη ε θάιπςε ησλ έθηαθησλ αλαγθψλ ηεο αγνξάο απφ ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ πιήξνπο απαζρφιεζεο, αιιά απφ ηε ρξήζε ηνπ ππάξρνληνο δπλακηθνχ. Ζ εξγνδνζία, αληηθξνχνληαο δειαδή ην επηρείξεκα φηη κέζσ ηνπ πεξηνξηζκνχ ησλ ππεξσξηψλ ζα δεκηνπξγεζνχλ νη πξνυπνζέζεηο γηα λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, επηζεκαίλεη φηη ην θφζηνο ησλ κνλίκσλ πξνζιήςεσλ είλαη πςειφ θαη απμάλεη ην ιεηηνπξγηθφ θφζηνο ησλ επηρεηξήζεσλ, θαζψο θαη φηη ην ππάξρνλ πξνζσπηθφ είλαη έκπεηξν, ηδίσο φηαλ αλαθεξφκαζηε ζε επηρεηξήζεηο κε ηδηνξξπζκίεο ησλ εξγαζηψλ ηνπο ( φπσο ηξάπεδεο θαη άιιεο ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο ). ηα πιαίζηα ηεο επειημίαο θαη αλαδηνξγάλσζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο ζα πξέπεη λα αλαθεξζνχκε ζηε δπλαηφηεηα κείσζεο ηνπ «αηνκηθνχ» ρξφλνπ εξγαζίαο, δειαδή ην αηνκηθφ ειαζηηθφ σξάξην κέζα ζε πξνδηαγεγξακκέλα φξηα, ζηα πιαίζηα κηαο ζπγθεθξηκέλεο επηρείξεζεο, πνπ κπνξεί λα αθνξά ηηο εκεξήζηεο, εβδνκαδηαίεο, εηήζηεο ψξεο εξγαζίαο ή θαη κεηψζεηο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ελεξγνχ βίνπ ηνπ εξγαδνκέλνπ. Ο δηαρσξηζκφο κεηαμχ ηνπ σξαξίνπ εξγαζίαο ελφο εξγαδνκέλνπ θαη ησλ σξψλ ιεηηνπξγίαο κηαο επηρείξεζεο. Ο ζθνπφο ηνπ αηνκηθνχ ειαζηηθνχ έρεη σο ζηφρν άιινηε ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο θαη εξγαζίαο ηνπ ίδηνπ ηνπ εξγαδφκελνπ, άιινηε ην ζπκθέξνλ ηεο επηρείξεζεο θαη άιινηε επξχηεξα ην ζπκθέξνλ ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, ζπάληα φκσο δεκηνπξγεί λέεο ζέζεηο απαζρφιεζεο. Αο δνχκε ηηο εβδνκαδηαίεο ψξεο εξγαζίαο ζην ζπγθεθξηκέλν δείγκα. Χο πξνο ην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ έρνπκε ηα εμήο απνηειέζκαηα: ΔΒΓΟΜΑΓΗΑΗΔ ΩΡΔ ΔΡΓΑΗΑ valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 0-30 V 18 8,0 8,0 8, ,8 81,8 89, ,2 10,2 100, T ,0 100,0 total 76

77 18 άηνκα (8%) απάληεζαλ φηη εξγάδνληαη 30 ψξεο ηελ εβδνκάδα,184 άηνκα (81,8%) απάληεζαλ φηη εξγάδνληαη απφ 31 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα, 23 άηνκα (10,2%) απάληεζαλ φηη εξγάδνληαη απφ 61 έσο 90 ψξεο ηελ εβδνκάδα. Παξαηεξνχκε φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ζπλήζσο εξγάδεηαη 30 έσο 60 ψξεο, δειαδή εξγάδεηαη 20 ψξεο παξαπάλσ απφ ην θαλνληθφ. ηε ζπλέρεηα ζα δνχκε ηηο ππεξσξίεο ηνπ πξνεγνχκελνπ κήλα ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ εξσηήζεθαλ. Όπσο θαίλεηαη νη πεξηζζφηεξνη επηιέγνπλ λα θάλνπλ κέρξη 20 ψξεο ππεξσξία ελψ κηθξφηεξν πνζνζηφ απφ 21 έσο 40. Πην ζπγθεθξηκέλα ην 33,8% επέιεμε λα κελ θάλεη ππεξσξίεο ηνλ πξνεγνχκελν κήλα, ην 48% έθαλε απφ 1 έσο 20 θαη ην 18, 2% απφ 21 έσο

78 ΩΡΔ ΤΠΔΡΩΡΗΑ ΠΡΟΖΓΟΤΜΔΝΟΤ ΜΖΝΑ valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent V ,8 33,8 33, ,0 48,0 81, ,2 18,2 100,0 Total ,0 100,0 ηελ εξψηεζε γηα ηηο πεξζηλέο εξγάζηκεο εκέξεο άδεηαο 11,1% απάληεζε φηη δελ πήξε θαζφινπ άδεηα, 38,2 % απάληεζε φηη πήξε άδεηα απφ 1 έσο 15 εκέξεο, 16,4% απάληεζαλ φηη πήξαλ άδεηα απφ 16 έσο 30 κέξεο θαη έλα κηθξφ πνζνζηφ- 2,2% απάληεζε φηη πήξε άδεηα απφ 31 έσο 45 κέξεο. Παξαηεξνχκε φηη έλα κεγάιν πνζνζηφ ην 32% δελ έρεη απαληήζεη. 78

79 ΠΔΡΗΝΔ ΔΡΓΑΗΜΔ ΖΜΔΡΔ ΑΓΔΗΑ valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent V 72 32,0 32,0 32, ,1 11,1 43, ,2 38,2 81, ,4 16,4 97, ,2 2,2 100,0 Total ,0 100,0 Οη επφκελεο εξσηήζεηο αθνξνχλ ζηνλ ηξφπν κεηαθίλεζεο απφ ην ζπίηη ζηε δνπιεηά θαη πφζε ψξα θάλνπλ λα πάλε απφ ην ζπίηη ζηε δνπιεηά ηνπο. Όπσο παξαηεξνχκε, ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ εξσηεζέλησλ πάεη ζηε δνπιεηά ηνπ κε δηθφ ηνπ απηνθίλεην είηε ρξεζηκνπνηψληαο ηελ αζηηθή ζπγθνηλσλία, είηε κε δίθπθιν. πγθεθξηκέλα, ην 34,2% ρξεζηκνπνηεί δίθπθιν, ην 20,4% αζηηθή ζπγθνηλσλία, ην 38,2% κε δηθφ ηνπ απηνθίλεην, ελψ ην ππφινηπν 7,1% ρξεζηκνπνηεί ιεσθνξείν ηεο εηαηξείαο πνπ εξγάδεηαη, είηε πεγαίλεη κε απηνθίλεην γλσζηνχ ή πεγαίλεη κε ηα πφδηα. Όζνλ αθνξά ην ρξφλν πνπ θάλεη γηα λα πάεη απφ ην ζπίηη ζηε δνπιεηά, ην 78,2% θάλεη έσο 20 ιεπηά, ην 15,6% θάλεη απφ 20 έσο 40 ιεπηά, ελψ ην 4% θάλεη απφ 40 ιεπηά έσο 1 ψξα. 79

80 ΜΔΣΑΦΟΡΗΚΟ ΜΔΟ valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent V ΜΔ ΣΑ ΠΟΓΗΑ 5 2,2 2,2 2,2 ΓΗΚΤΚΛΟ 46 34,2 34,2 22,7 ΑΣΗΚΖ ΤΓΚΟΗΝΧΝΗΑ 86 20,4 20,4 60,9 ΛΔΟΦΧΡΔΗΟ ΔΣΑΗΡΔΗΑ 3 1,3 1,3 62,2 ΜΔ ΓΗΚΟ ΜΟΤ 77 38,2 38,2 96,4 ΑΤΣΟΚΗΝΖΣΟ ΑΤΣΟΚΗΝΖΣΟ ΓΝΧΣΟΤ 8 3,6 3,6 100,0 Total ,0 100,0 Οη επφκελνη 2 πίλαθεο έρνπλ ζρέζε κε ηελ εξψηεζε πφζεο θνξέο ην κήλα 80

81 θαζπζηεξείηε λα πάηε ζηελ εξγαζία ζαο θαη γηα πφζε ψξα θαζπζηεξείηε. Σν 57,6% δελ θαζπζηεξεί θαζφινπ λα πάεη ζηε δνπιεηά ηνπ, ην 26,4% θαζπζηεξεί απφ 1 έσο 3 θνξέο ην κήλα θαη ην 16% θαζπζηεξεί απφ 4 έσο 7 θνξέο ην κήλα. Παξαηεξνχκε φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ είλαη ζπλεπείο ζηελ ψξα πξνζέιεπζεο ζηνλ ρψξν εξγαζίαο ηνπο. Απφ απηνχο πνπ θαζπζηεξνχλ ην 16,9% θαζπζηεξεί έσο 20 ιεπηά, ην 9,3% απφ 20 έσο 40 ιεπηά θαη ην 0,9% θαζπζηεξεί απφ 40 ιεπηά έσο θαη 1 ψξα. 81

82 ΠΟΔ ΦΟΡΔ ΣΟ ΜΖΝΑ ΚΑΘΤΣΔΡΔΗΣΔ ΣΖ ΓΟΤΛΔΗΑ Α? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 0 ΦΟΡΔ 83 36,9 57,6 57,6 1-3 ΦΟΡΔ 38 16,9 26,4 84,0 4-7 ΦΟΡΔ 23 10,2 16,0 100,0 Total ,0 100,0 Missing System 81 36,0 Total ,0 ΠΟΖ ΩΡΑ ΚΑΘΤΣΔΡΔΗΣΔ? Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 5 2,2 2,2 2, min ,2 78,2 80, min 35 15,6 15,6 96,0 41 min-1 hour 9 4,0 4,0 100,0 Total ,0 100,0 3.3 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΚΑΙ ΩΡΑΡΙΟ Ζ κείσζε ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ απνηειεί εδψ θαη πνιιά ρξφληα κηα γεληθεπκέλε ηάζε ζε φιεο ηηο πξνεγκέλεο βηνκεραληθά ρψξεο. Ζ κείσζε απηή επηηεχρζεθε αξρηθά κέζα απφ ηελ πξνζηαηεπηηθή λνκνζεζία γηα ηελ εξγαζία ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ παηδηψλ θαη αξγφηεξα κέζα απφ ηε ζηαδηαθή κείσζε ηεο εκεξήζηαο ή εβδνκαδηαίαο δηάξθεηαο ηεο εξγαζίαο γηα φιεο ηηο θαηεγνξίεο ησλ εξγαδνκέλσλ. 82

83 Πξφθεηηαη γηα απφξξνηα κηαο ζεηξάο αληηθαηηθψλ εμειίμεσλ : απφ ηε κηα έρνπκε κείσζε ηεο επίζεκεο εξγάζηκεο εβδνκάδαο, αιιά θαη αχμεζε ησλ ππεξσξηψλ θαη ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο. Οη εθάζηνηε κεηψζεηο ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ πξνζιακβάλνπλ δηαθνξεηηθή κνξθή, αλάινγα κε ηελ επνρή: παιηφηεξα, ε κείσζε αθνξνχζε ηε ζπλνιηθή δηάξθεηα ηεο εξγάζηκεο εβδνκάδαο θαη εκέξαο. Έηζη απφ ηελ εβδνκάδα ησλ 6 εκεξψλ θαη 48 σξψλ πνπ θπξηαξρνχζε ζηε δεθαεηία ηνπ 60 πεξάζακε ζηαδηαθά, θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 70, ζηελ εβδνκάδα ησλ 5 εκεξψλ θαη ησλ 40 σξψλ, θαη ζε αθφκε κηθξφηεξε δηάξθεηα ζηε δεθαεηία ηνπ 90. ήκεξα, ε κείσζε εθδειψλεηαη θαη κε άιινπο ηξφπνπο φπσο ε ζχληκεζε ηεο ελεξγνχο επαγγεικαηηθήο δσήο θαη ε δηεχξπλζε ηνπ δηθαηψκαηνο παξαηεηακέλεο απνπζίαο απφ ηελ εξγαζία (γνληθή άδεηα, εθπαηδεπηηθή άδεηα, πξνζσπηθή άδεηα, δηαθνπή θαξηέξαο, θ.ι.π.). Σν αίηεκα γηα επειηθηνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο δελ πεγάδεη κφλν απφ νηθνλνκηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο ζθνπηκφηεηεο ησλ επηρεηξήζεσλ αιιά θαη απφ ηελ αλάγθε ησλ ζχγρξνλσλ αλζξψπσλ λα αζθνχλ κεγαιχηεξν έιεγρν ζην ρξφλν ηνπο εξγάζηκν θαη κε πξνθεηκέλνπ λα κπεη ζε κηα πην νξζνινγηθή βάζε ε νξγάλσζε ηεο θαζεκεξηλήο ηνπο δσήο. Οη λένη ξφινη πνπ δηακνξθψλνληαη εληφο ηεο νηθνγέλεηαο κε ηε καδηθή είζνδν ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο δεκηνπξγνχλ πξφζζεηεο αλάγθεο πνπ δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ κέζα απφ ηα άθακπηα σξάξηα εξγαζίαο. Οη λέεο κνξθέο απαζρφιεζεο, θπξίσο ιφγσ ηεο ππνρψξεζεο ηνπ κεησκέλνπ σξαξίνπ, παξέρνπλ έλα βαζκφ ειαζηηθφηεηαο γηα ηελ απάκβιπλζε ησλ ζπγθξνχζεσλ πνπ πξνθαιεί ε πξνζπάζεηα ελαξκφληζεο ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο κε ηηο απαηηήζεηο ηεο εξγαζίαο, ρσξίο λα παχνπλ λα δεκηνπξγνχλ κε ηε ζεηξά ηνπο θάπνηα λέα πξνβιήκαηα )φπσο ε επηζηξνθή ζε παξαδνζηαθνχο ξφινπο φηαλ ε ζχδπγνο εξγάδεηαη ιηγφηεξεο ψξεο απφ ηνλ ζχδπγν, επηπηψζεηο ζηελ επαγγεικαηηθή εμέιημε θαη ηα εξγαζηαθά - αζθαιηζηηθά δηθαηψκαηα φζσλ επηιέγνπλ λα εξγάδνληαη κε κεησκέλν ή λα θάλνπλ ρξήζε καθξνρξφληαο άδεηαο θ.ι.π.). Ζ κείσζε θαη ε ειαζηηθνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο δελ πξέπεη λα ζεσξεζεί σο ε καγηθή ζπληαγή γηα ηελ ελαξκφληζε ησλ επαγγεικαηηθψλ ππνρξεψζεσλ ησλ αηφκσλ κε ηηο νηθνγελεηαθέο. Ο πεξηζζφηεξνο ειεχζεξνο ρξφλνο πνπ κπνξεί λα εμαζθαιίζεη ε επειηθηνπνίεζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο δελ είλαη απαξαίηεην λα δηνρεηεπζεί απνθιεηζηηθά ζε ζηελφηεξεο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο ζηα πιαίζηα ηεο νηθνγέλεηαο ή ζε ελδηαθέξνπζεο αηνκηθέο ελαζρνιήζεηο. Δλδέρεηαη λα αθηεξσζεί εμ νινθιήξνπ ζε δεχηεξν επάγγεικα, 83

84 θπξίσο απφ ηελ πιεπξά ησλ αλδξψλ, ηδηαίηεξα φηαλ νη απνδνρέο απφ ηελ θχξηα εξγαζία είλαη ρακειέο. Δπίζεο, έρεη δηαπηζησζεί φηη νη άλδξεο θάλνπλ κηθξή ρξήζε ηεο επειημίαο ηνπ εξγάζηκνπ ρξφλνπ πνπ δηαζέηνπλ, ελψ αληίζεηα νη γπλαίθεο ηελ αμηνπνηνχλ εμ νινθιήξνπ. Γεληθά, νη γπλαίθεο δίλνπλ κεγαιχηεξε ζεκαζία ζηε δπλαηφηεηα λα έρνπλ ειαζηηθά σξάξηα, απφ ηνπο άλδξεο, νη νπνίνη πξνηηκνχλ πςειφηεξεο απνδνρέο. Σν σξάξην εξγαζίαο δηαθέξεη απφ επάγγεικα ζε επάγγεικα ελψ ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ ην δηαθνξνπνηεί είλαη θαη ν θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Γηα παξάδεηγκα ηα άηνκα πνπ εξγάδνληαη ζην δεκφζην ηνκέα θαη πην ζπγθεθξηκέλα νη δάζθαινη παξαηεξνχκε φηη έρνπλ κεησκέλν σξάξην εξγαζίαο ζε ζχγθξηζε κε άηνκα πνπ απαζρνινχληαη είηε ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα είηε σο ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο, φπσο νη νηθνδφκνη, νη ππάιιεινη πνπ εξγάδνληαη ζε δηάθνξα είδε θαηαζηεκάησλ, νη ηδηνθηήηεο πεξηπηέξνπ θ.ι.π. ηελ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ηα σξάξηα δηακνξθψλνληαη σο εμήο : Οη δάζθαινη/δαζθάιεο εξγάδνληαη ζπλήζσο απφ ηηο 8 ην πξσί έσο ηε 1 ή 2 ην κεζεκέξη. Οη θνκκσηέο/θνκκψηξηεο εξγάδνληαη ζπλήζσο απφ ηηο 8 ην πξσί έσο ηηο 2 ην κεζεκέξη θαη απφ ηηο 5 ην απφγεπκα έσο ηηο 8 ην βξάδπ. Οη λαπηηθνί έρνπλ δηάθνξα σξάξηα εξγαζίαο αλάινγα κε ηα δξνκνιφγηα ησλ πινίσλ θαη κε ην πφζην πνπ έρνπλ αλαιάβεη εξγάδνληαη ζπλήζσο απφ ηηο 8 ην πξσί έσο ηηο 2 ην κεζεκέξη θαη απφ ηηο 5 ην απφγεπκα έσο ηηο 8 ην βξάδπ ή απφ ηηο 3 ην απφγεπκα έσο ηηο 9 ην βξάδπ. Οη ηδηνθηήηεο νπσξνπσιείνπ εξγάδνληαη ζπλήζσο απφ ηηο 8 ην πξσί έσο ηε 1 ην κεζεκέξη θαη απφ ηηο 5 ην απφγεπκα έσο ηηο 8 ην βξάδπ. Οη ηδηνθηήηεο πεξηπηέξνπ εξγάδνληαη ζπλήζσο απφ ηηο 8 ην πξσί έσο ηηο 3 ην κεζεκέξη θαη απφ ηηο 3 ην απφγεπκα έσο ηηο 10 ην βξάδπ ή απφ ηηο 4 ην απφγεπκα έσο ηηο 10 ην βξάδπ. Οη ππάιιεινη πνπ απαζρνινχληαη ζε δηάθνξα είδε θαηαζηεκάησλ εξγάδνληαη ζπλήζσο απφ ηηο 8:30 ην πξσί έσο ηηο 2 ην κεζεκέξη θαη απφ ηηο 5 ην απφγεπκα έσο ηηο 9 ην βξάδπ. Παξαηεξνχκε φπσο πξναλαθέξζεθε φηη φζνη εξγάδνληαη ζην δεκφζην ηνκέα φπσο ηα άηνκα πνπ αζρνινχληαη κε παηδαγσγηθά επαγγέικαηα έρνπλ κεησκέλν σξάξην ελψ φζνη 84

85 εξγάδνληαη σο ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο ή ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα εξγάδνληαη πεξηζζφηεξεο ψξεο. Δπίζεο, ην επάγγεικα ηνπ λαπηηθνχ δελ έρεη ζπγθεθξηκέλν σξάξην ελψ ην σξάξην ζηα παηδαγσγηθά επαγγέικαηα εμππεξεηεί θπξίσο ηηο γπλαίθεο ψζηε λα κπνξνχλ λα δηεθπεξαηψλνπλ ηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο πνπ έρνπλ φπσο θξνληίδα παηδηψλ θαη ζπηηηνχ. 3.4 ΕΠΙΘΤΜΗΣΟ ΩΡΑΡΙΟ ην εξσηεκαηνιφγην πνπ ζπκπιεξψζεθε ε ηειεπηαία ελφηεηα εξσηήζεσλ αθνξνχζε ην επηζπκεηφ σξάξην ησλ εξγαδνκέλσλ θαη θαη επέθηαζε ηηο πηζαλέο αιιαγέο πνπ ζα ήζειαλ λα ζπληειεζηνχλ. Έηζη ζηελ εξψηεζε πνηα ψξα έλαξμεο πξνηηκάο ζηε δνπιεηά ζνπ νη εξσηεζέληεο απάληεζαλ σο εμήο : 85

86 ΣΗ ΩΡΑ ΠΡΟΣΗΜΑΣΔ ΝΑ ΞΔΚΗΝΑΣΔ ΣΖ ΓΟΤΛΔΗΑ Α? valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 1:30 ΧΡΑ ΑΡΓΟΣΔΡΑ ΑΠΟ 11 4,9 5,0 5,0 ΣΖ ΖΜΔΡΗΝΖ 1 ΧΡΑ ΑΡΓΟΣΔΡΑ ΑΠΟ ΣΖ 23 10,2 10,4 15,4 ΖΜΔΡΗΝΖ ΜΗΖ ΧΡΑ ΑΡΓΟΣΔΡΑ ΑΠΟ 42 18,7 19,0 34,4 ΣΖ ΖΜΔΡΗΝΖ ΣΖΝ ΗΓΗΑ ΜΔ ΣΖΝ ΣΧΡΗΝΖ 95 42,2 43,0 77,4 ΜΗΖ ΧΡΑ ΝΧΡΗΣΔΡΑ ΑΠΟ 33 14,7 14,9 92,3 ΣΖΝ ΣΧΡΗΝΖ 1 ΧΡΑ ΝΧΡΗΣΔΡΑ ΑΠΟ ΣΖΝ 14 6,2 6,3 98,6 ΣΧΡΗΝΖ 1:30 ΧΡΑ ΝΧΡΗΣΔΡΑ ΑΠΟ 3 1,3 1,4 100,0 ΣΖΝ ΣΧΡΗΝΖ Total ,2 100,0 Missing System 4 1,8 Total ,0 5% απάληεζαλ φηη ζα επηζπκνχζαλ ε εξγαζία ηνπο λα μεθηλάεη 1:30 ψξα αξγφηεξα απφ ηε ζεκεξηλή. 10,4% απάληεζαλ φηη ζα επηζπκνχζαλ ε εξγαζία ηνπο λα μεθηλάεη 1 ψξα αξγφηεξα απφ ηε ζεκεξηλή. 19% απάληεζαλ φηη ζα επηζπκνχζαλ ε εξγαζία ηνπο λα μεθηλάεη κηζή ψξα αξγφηεξα απφ ηελ ζεκεξηλή. 43% απάληεζαλ φηη ζα επηζπκνχζαλ ε εξγαζία ηνπο λα μεθηλάεη ηελ ίδηα ψξα κε ηελ ησξηλή. 86

87 14,9% απάληεζαλ φηη ζα επηζπκνχζαλ ε εξγαζία ηνπο λα μεθηλάεη κηζή ψξα λσξίηεξα απφ ηε ζεκεξηλή. 6,3% απάληεζαλ φηη ζα επηζπκνχζαλ ε εξγαζία ηνπο λα μεθηλάεη 1 ψξα λσξίηεξα απφ ηε ζεκεξηλή. 1,4% απάληεζαλ φηη ζα επηζπκνχζαλ ε εξγαζία ηνπο λα μεθηλάεη 1:30 ψξα λσξίηεξα απφ ηε ζεκεξηλή. Γεληθά, παξαηεξνχκε φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ παξακέλεη ηθαλνπνηεκέλν απφ ην σξάξην εξγαζίαο ηνπο, δειαδή πξνηηκνχλ ηελ ίδηα ψξα κε ηελ ησξηλή ζηελ εξγαζία ηνπο. Σα ακέζσο κεγαιχηεξα πνζνζηά πνπ αθνινπζνχλ αθνξνχλ απηνχο πνπ έρνπλ απαληήζεη κηζή ψξα αξγφηεξα απφ ηελ ησξηλή θαη κηζή ψξα λσξίηεξα απφ ηελ ησξηλή ελψ ππάξρνπλ θαη αξθεηνί πνπ απάληεζαλ φηη ζα ήζειαλ ε δνπιεηά ηνπο λα μεθηλάεη 1 ψξα αξγφηεξα ή 1 ψξα λσξίηεξα. Οη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ζα επηζπκνχζαλ ην σξάξην εξγαζίαο ηνπο λα ήηαλ δηαθνξεηηθφ θαη ζε ηη ζα ηνπο δηεπθφιπλε ζα δηεπθξηληζηνχλ ζηε ζπλέρεηα κε ηηο απαληήζεηο πνπ έρνπλ δνζεί ζηελ αληίζηνηρε εξψηεζε, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηνπο παξαθάησ πίλαθεο. Παξαηεξνχκε φηη νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ζα επηζπκνχζαλ νη εξγαδφκελνη λα μεθηλάεη ε δνπιεηά ηνπο αξγφηεξα ή λα ηειεηψλνπλ λσξίηεξα είλαη νη ίδηνη. ΓΗΑ ΠΟΗΟ ΛΟΓΟ ΘΑ ΘΔΛΑΣΔ ΝΑ ΞΔΚΗΝΑΔΗ Ζ ΓΟΤΛΔΗΑ Α ΑΡΓΟΣΔΡΑ? Valid V Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent ΓΗΑ ΦΧΝΗΑ 2 0,9 0,9 66,7 ΤΠΝΟ ,1 75,1 76,0 ΔΡΓΑΗΔ ΠΗΣΗΟΤ 25 11,1 11,1 87,1 ΔΞΧΣΔΡΗΚΔ 20 8,9 8,9 96,0 ΓΟΤΛΔΗΔ ΝΑ ΠΖΓΑΗΝΔΣΔ ΣΑ 9 4,0 4,0 100,0 ΠΑΗΓΗΑ ΥΟΛΔΗΟ Total ,0 100,0 87

88 ΓΗΑ ΠΗΟ ΛΟΓΟ ΘΑ ΘΔΛΑΣΔ ΝΑ ΣΔΛΔΗΩΝΔΗ Ζ ΓΟΤΛΔΗΑ Α ΝΩΡΗΣΔΡΑ? valid Valid Frequency Percent Percent Cumulative Percent V ΓΗΑ ΦΧΝΗΑ 3 1,3 1,3 80,0 ΤΠΝΟ 19 8,4 8,4 88,4 ΔΡΓΑΗΔ ΠΗΣΗΟΤ ,3 45,3 93,8 ΔΞΧΣΔΡΗΚΔ ΓΟΤΛΔΗΔ 99 43,2 43,2 98,2 ΝΑ ΠΑΗΡΝΔΣΔ ΣΑ ΠΑΗΓΗΑ 4 1,8 1,8 100,0 ΑΠΟ ΥΟΛΔΗΟ Total ,0 100,0 Όπσο θαίλεηαη απφ ηα απνηειέζκαηα ζηνπο πξνεγνχκελνπο πίλαθεο παξαηεξνχκε φηη επηζπκνχλ λα μεθηλάεη ε εξγαζία ηνπο αξγφηεξα γηα ιφγνπο μεθνχξαζεο (χπλνο) 75,1%, πηζαλφλ ιφγσ ησλ πνιιψλ σξψλ απαζρφιεζεο, ην 8,9% γηα εμσηεξηθέο δνπιεηέο θαη ην 11,1% γηα εξγαζίεο ζην ζπίηη θαη ζε κηθξφηεξα πνζνζηά αθνινπζνχλ νη ππφινηπνη ιφγνη. Αληίζηνηρα, γηα πνην ιφγν ζα ήζειαλ λα ηειεηψλεη λσξίηεξα ε δνπιεηά ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ 45,3% γηα εξγαζίεο ζην ζπίηη, ην 43,2% γηα εμσηεξηθέο δνπιεηέο, ην 8,4% γηα ιφγνπο μεθνχξαζεο χπλνο θαη ζε κηθξφηεξα πνζνζηά νη ππφινηπνη ιφγνη. 3.5 ΕΡΓΑΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΔΟΦΕ Ζ κείσζε ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο, ρσξίο πεξηθνπή ησλ απνδνρψλ ππήξμε αλέθαζελ ζηφρνο ησλ εξγαδνκέλσλ, ζηα πιαίζηα ηεο βειηίσζεο ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο θαη εξγαζίαο ηνπο θαη ηεο ζπκθηιίσζεο ηεο επαγγεικαηηθήο κε ηελ νηθνγελεηαθή ηνπο δσή. Σν βαζηθφ πξφβιεκα πνπ ηίζεηαη ζε ζρέζε κε ηελ πξννπηηθή κείσζεο ηνπ ρξφλνπ εξγαζίαο είλαη αλ απηή ζα ζπλνδεχεηαη κε αλάινγε κείσζε ησλ απνδνρψλ ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ ζα εξγάδνληαη κε ην κεησκέλν σξάξην. Ζ ζηάζε ησλ εξγνδνηψλ ζην κέηξν ηεο κείσζεο ησλ απνδνρψλ ησλ εξγαδνκέλσλ είλαη αξλεηηθή, ζην βαζκφ πνπ ην κέηξν ζα κπνξνχζε λα 88

89 νδεγήζεη ζε αχμεζε ηνπ θαηά κνλάδα εξγαηηθνχ θφζηνπο, ζε κείσζε ηεο δηεζλνχο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ζε αχμεζε ηειηθά ηεο αλεξγίαο. ηελ εξψηεζε αλ ζα ζέιαηε λα δνπιεχεηε ιηγφηεξεο ψξεο κε κεησκέλεο απνδνρέο δφζεθαλ νη εμήο απαληήζεηο : ΘΑ ΘΔΛΑΣΔ ΝΑ ΓΟΤΛΔΤΔΣΔ ΛΗΓΟΣΔΡΔ ΩΡΔ ΣΖ ΒΓΟΜΑΓΑ ΜΔ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΔΗΩΜΔΝΔ ΑΠΟΓΟΥΔ? Valid V NAI OXI total Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent N 45 20,0 20,0 20, ,0 80,0 100,0 T ,0 100,0 ηελ πξνεγνχκελε εξψηεζε 45 άηνκα (20%) απάληεζαλ ΝΑΗ θαη 175 άηνκα (80,0 %) απάληεζαλ ΟΥΗ γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηε δπζθνιία ψζηε λα αληαπεμέιζνπλ νη εξγαδφκελνη ζηηο δηάθνξεο νηθνλνκηθέο απαηηήζεηο θαη ππνρξεψζεηο πνπ έρνπλ. Γειαδή ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ δείγκαηνο απνξξίπηεη ηηο ιηγφηεξεο ψξεο εξγαζίαο κε κεησκέλεο απνδνρέο, γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη φηη νη κηζζνί θαη ηα κεξνθάκαηα δελ επαξθνχλ γηα ηελ 89

90 θάιπςε ησλ αηνκηθψλ αλαγθψλ ηνπο αιιά θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Έηζη, πξνηηκνχλ λα εξγάδνληαη παξαπάλσ ψξεο πξνθεηκέλνπ λα έρνπλ έλα ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν δηαβίσζεο. ηελ εξψηεζε αλ ζα ζέιαηε λα παίξλεηε πεξηζζφηεξεο άδεηεο άλεπ απνδνρψλ απάληεζαλ σο εμήο : ΘΑ ΘΔΛΑΣΔ ΑΝ ΠΑΗΡΝΔΣΔ ΠΔΡΗΟΣΔΡΔ ΑΓΔΗΔ ΑΝΔΤ ΑΠΟΓΟΥΩΝ? Valid V NAI OΥΗ otal Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent 1 0,4 0,4 0,4 N 67 29,8 29,8 30,2 Ο ,8 69,8 100,0 T ,0 100,0 67 άηνκα (29,8%) απάληεζαλ ΝΑΗ θαη 157 άηνκα (69,8%) απάληεζαλ ΟΥΗ πξνθαλψο γηα νηθνλνκηθνχο ιφγνπο,ην νπνίν δείρλεη φηη πξνηηκνχλ νη εξγαδφκελνη φζεο ψξεο δνπιεχνπλ λα πιεξψλνληαη θαλνληθά γηα ηελ εξγαζία πνπ πξνζθέξνπλ παξά λα παίξλνπλ πεξηζζφηεξεο άδεηεο άλεπ απνδνρψλ. 90

91 3.6 ΚΛΑΔΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗΡΙΟΣΗΣΑ ΚΑΙ ΩΡΑΡΙΟ Όπσο έρεη ήδε πξναλαθεξζεί φηη ζηελ επαγγεικαηηθή δσή ηνπ αηφκνπ ζεκεία επηινγψλ δελ είλαη κφλν ην επάγγεικα, δειαδή ην επάγγεικα, δειαδή ην πεξηερφκελν ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ επαγγεικαηηθνχ ξφινπ, αιιά θαη ν θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, δειαδή ν ζπγθεθξηκέλνο ηνκέαο ηεο νηθνλνκίαο ζηνλ νπνίν πξνζθέξεη ηελ εξγαζία ηνπ. Απνηειεί ζεκαληηθφ ζεκείν επηινγήο ν θιάδνο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, γηαηί δηαθνξνπνηεί ζεκαληηθά ηηο ζπλζήθεο απαζρφιεζεο, ηνπο φξνπο ησλ ακνηβψλ, ην θαζεζηψο ηεο εμαξηεκέλεο εξγαζίαο αθνχ δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο επηθξαηνχλ ζην δεκφζην απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη ηέινο ην θνηλσληθφ γφεηξν πνπ απνιακβάλεη θάζε ηνκέαο. Απφ ηελ πιεπξά ηεο πθήο ησλ επαγγεικάησλ, νξηζκέλα επαγγέικαηα θαιχπηνπλ ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο θαη επνκέλσο ε επηινγή επαγγέικαηνο ηζνδπλακεί θαη κε επηινγή θιάδνπ, ελψ άιια εθηείλνληαη ζε έλα επξχηεξν θάζκα δπλαηνηήησλ θαη νη επηινγέο ππφθεηληαη ζην λφκν ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο ζέζεσλ εξγαζίαο ζε απηνχο. Αο δνχκε ηψξα θαη λα ζπγθξίλνπκε ην σξάξην θαη ηηο αιιαγέο πνπ ζα επηζπκνχζαλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ νη απαζρνινχκελνη εξσηεζέληεο. ηελ εξψηεζε αλ πξνηηκάηε ζπλερφκελν, δηαθεθνκκέλν ή κηθηφ σξάξην έρνπκε ηα εμήο απνηειέζκαηα : 91

92 ΠΡΟΣΗΜΖΖ ΩΡΑΡΗΟΤ1 valid missing Frequency Percent Valid Percent Cumulati ve Percent VΤΝΔΥΔ ,4 57,2 57,2 ΓΗΑΚΔΚΟΜΜΔΝΟ 45 20,0 20,3 77,5 ΜΗΚΣΟ 50 22,2 22,5 100,0 Total ,7 100,0 M System 3 1,3 Total ,2% πξνηηκνχλ ζπλερφκελν σξάξην, 20,3% δηαθεθνκκέλν θαη 22,5% κηθηφ. Καηά θχξην ιφγν, παξαηεξνχκε πξνηίκεζε ησλ εξγαδνκέλσλ γηα ζπλερέο σξάξην (θπξίσο απηψλ πνπ δνπιεχνπλ ζην δεκφζην ηνκέα ζε απηφ ην δείγκα ηνπ πιεζπζκνχ έρεη ζπκπεξηιεθζεί ην επάγγεικα ηνπ δαζθάινπ πεξηνξηζκέλν δείγκα). ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη ηνπο 92

93 ειεχζεξνπο επαγγεικαηίεο παξαηεξείηαη πξνηίκεζε ζην δηαθεθνκκέλν θαη ην κηθηφ σξάξην, αλάινγα κε ηηο ψξεο εξγαζίαο ησλ εξσηεζέλησλ θαη ηηο ππνρξεψζεηο πνπ έρνπλ αιιά θαη εμαηηίαο ηνπ αλεπαξθνχο κηζζνχ θαη κεξνθάκαηνπ αιιά θαη ησλ σξψλ ιεηηνπξγίαο πνπ επηβάιιεηαη απφ ην λφκν. ηελ εξψηεζε αλ πξνηηκάηε πελζήκεξν ή εβδνκάδα 6 εκεξψλ έρνπκε ηα παξαθάησ απνηειέζκαηα. ΠΡΟΣΗΜΖΖ ΩΡΑΡΗΟ2 Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid ΠΔΝΘΖΜΔΡΟ ,1 72,1 72,1 ΔΒΓΟΜΑΓΑ ,4 27,9 100,0 ΖΜΔΡΧΝ Total ,6 100,0 Missing System 28 12,4 Total ,0 Όπσο θαίλεηαη, ην 72,1% πξνηηκά λα εξγάδεηαη πελζήκεξν ελψ ην 27,99% εβδνκάδα 6 εκεξψλ. ηελ εξψηεζε αλ κπνξνχζαηε λα δνπιεχαηε κία ψξα ιηγφηεξν ηελ εκέξα, πφζν πηζηεχεηε φηη ζα απνδίδαηε ζηελ εξγαζία ζαο απάληεζαλ ηα εμήο : 93

94 ΑΝ ΓΟΤΛΔΤΑΣΔ 1 ΩΡΑ ΛΗΓΟΣΔΡΟ ΠΟΟ ΠΗΣΔΤΔΣΔ ΘΑ ΑΠΟΓΗΓΑΣΔ ΣΖ ΓΟΤΛΔΗΑ Α? valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent VΣΟ ΗΓΗΟ ,7 59,5 59,5 ΠΔΡΗΟΣΔΡΟ 69 30,7 31,1 90,5 ΛΗΓΟΣΔΡΟ 21 9,3 9,5 100,0 Total ,7 100,0 Missing System 3 1,3 Total ,0 Παξαηεξνχκε φηη ην 59,5% πηζηεχεη φηη ζα απέδηδε ην ίδην, ην 31,1% ζα απέδηδε πεξηζζφηεξν θαη ην 9,5% ζα απέδηδε ιηγφηεξν. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία φκσο πηζηεχεη φηη ζα απέδηδε ην ίδην ελψ αθνινπζεί αξθεηά κεγάιν πνζνζηφ πνπ πηζηεχεη φηη ζα απέδηδε πεξηζζφηεξν πξνθαλψο ιφγσ θφξηνπ εξγαζίαο θαη πνιιψλ σξψλ εξγαζίαο αιιά θαη ιφγσ 94

95 θνχξαζεο. Έηζη, βιέπνπκε έλα αξθεηά κεγάιν πνζνζηφ πνπ πηζηεχεη φηη ζα βνεζνχζε αλ δνχιεπε κία ψξα ιηγφηεξν γηαηί έηζη ζα απέδηδε πεξηζζφηεξν ζηελ εξγαζία ηνπ. ρεηηθά κε ηελ εξψηεζε πνπ αθνξά ηελ εμππεξέηεζε ηνπ σξαξίνπ ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο (4 εκέξεο επί 10 ψξεο) νη εξσηεζέληεο απάληεζαλ σο εμήο : ΘΑ Α ΔΞΤΠΖΡΔΣΟΤΔ ΣΟ ΩΡΑΡΗΟ ΤΜΠΗΔΜΔΝΖ ΔΒΓΟΜΑΓΑ? valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent V 24 10,7 10,7 10,7 NAI 38 16,9 16,9 27,6 OXI ,4 72,4 100,0 Total ,0 100,0 Σν 16,9% απάληεζε ΝΑΗ θαη ην 72,4% ΟΥΗ. Όπσο θαίλεηαη θαηά κεγάιε πιεηνςεθία δε ζπκθσλνχλ κε ην σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο θαη ην απνξξίπηνπλ θαηεγνξεκαηηθά. Γηαθξίλνπκε πφζν θνπξαζηηθφ θαη αθφξεην είλαη ην σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο παξφιν πνπ παξέρεη πεξηζζφηεξν ειεχζεξν ρξφλν είηε γηα άιιεο δξαζηεξηφηεηεο, είηε γηα δηεθπεξαίσζε νηθνγελεηαθψλ θαη νηθηαθψλ ππνρξεψζεσλ. Πηζαλφλ, ε απφξξηςε ηνπ σξαξίνπ ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο είλαη ιφγσ ηεο θνχξαζεο πνπ πξνθχπηεη απφ ηε 10σξε εξγαζία ζε ζχγθξηζε κε ηηο 8 ψξεο εξγαζίαο. Σν πιενλέθηεκα φκσο πνπ απνξξέεη γηα ηνπο εξγαδνκέλνπο απφ ηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ σξαξίνπ ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο είλαη φηη ζα έρνπλ 1 κέξα άδεηα, δειαδή ειεχζεξνο ρξφλνο γηα άιιεο θνηλσληθέο 95

96 δξαζηεξηφηεηεο (ειεχζεξνο ρξφλνο), γηα δηεθπεξαίσζε νηθηαθψλ θαη νηθνγελεηαθψλ αλαγθψλ θπξίσο γηα ηηο γπλαίθεο. Δπίζεο, ζηελ εξψηεζε αλ ζα ζαο εμππεξεηνχζε ην ειαζηηθφ σξάξην δφζεθαλ νη παξαθάησ απαληήζεηο : ΘΑ Α ΔΞΤΠΖΡΔΣΟΤΔ ΣΟ ΔΛΑΣΗΚΟ ΩΡΑΡΗΟ? valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent V NAI ,1 47,1 47,1 OXI 73 32,4 32,4 79,6 DEN TO KSERW 46 20,4 20,4 100,0 Total ,0 100,0 96

97 Παξαηεξνχκε φηη πνζνζηφ 47,1% ζπκθσλεί κε ην ειαζηηθφ σξάξην ελψ ην 32,4% δε ζπκθσλεί ελψ ην 20,4% δελ ην γλσξίδεη. Όζνλ αθνξά ηελ εξψηεζε αλ ζα ζαο εμππεξεηνχζε κία παχζε κέζα ζην σξάξην ζαο έρνπκε ηηο εμήο απαληήζεηο : ΘΑ Α ΔΞΤΠΖΡΔΣΟΤΔ 1 ΠΑΤΖ ΜΔΑ ΣΟ ΩΡΑΡΗΟ Α? valid Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent V 31 13,8 13,8 13,8 OXI ,2 54,2 68,0 ΜΗΖ ΧΡΑ 51 22,7 22,7 90,7 ΜΗΑ ΧΡΑ 21 9,3 9,3 100,0 Total ,0 100,0 97

98 Σν κεγαιχηεξν πνζνζηφ εξσηεζέλησλ 54,2% δελ επηζπκεί παχζε ζην σξάξην γηα λα ηειεηψλεη γξεγνξφηεξα ηε δνπιεηά, ηνπ ελψ αξθεηά κεγάιν πνζνζηφ ζπκθσλεί κε κηζή ψξα παχζε ζην σξάξην ηνπ 22,7% θαη 9,3% γηα κία ψξα γηα πξνθαλείο ιφγνπο φπσο μεθνχξαζε απφ ηνλ θφξην εξγαζίαο γεγνλφο πνπ ζα ηνπο βνεζνχζε λα απνδψζνπλ πεξηζζφηεξν. 98

99 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΙΑΣΑΤΡΩΜΕΝΗ ΠΙΝΑΚΟΠΟΙΗΗ (CROSSTABS) ΣΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΣΩΝ ΠΟΤ ΑΥΟΡΟΤΝ ΣΟ ΕΠΙΘΤΜΗΣΟ ΩΡΑΡΙΟ Σν επφκελν βήκα κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο πεξηγξαθηθήο ζηαηηζηηθήο αλάιπζεο είλαη λα πξνζπαζήζνπκε λα βξνχκε αλ ππάξρνπλ ζρέζεηο αλάκεζα ζε 2 κεηαβιεηέο. Ζ δηαζηαπξσκέλε ή ζπλδπαζηηθή πηλαθνπνίεζε (crosstabs) είλαη ε θαηαζθεπή ελφο πίλαθα δηπιήο εηζφδνπ γηα λα κπνξεί λα εμεηαζηεί κε πνην ηξφπν απάληεζαλ ζε θάπνηεο άιιεο κεηαβιεηέο νη εξσηψκελνη πνπ απάληεζαλ θάπνηα ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία ζε άιιε κεηαβιεηή. Ζ χπαξμε ή φρη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθήο ζρέζεο ζε κία δηαζηαπξσκέλε πηλαθνπνίεζε πξνζδηνξίδεηαη κε ηνλ ππνινγηζκφ ηεο ηηκήο ηνπ ρ-ηεηξάγσλν. Ζ ηηκή ηνπ ρ-ηεηξάγσλν δείρλεη θαηά πφζν νη δηαθνξέο πνπ παξαηεξνχληαη είλαη πξαγκαηηθέο ή νθείινληαη ζηελ ηπραία δηαθχκαλζε ησλ ηηκψλ. Οη ηηκέο κηθξφηεξεο ηνπ α=0.05% ζεσξνχληαη ζηαηηζηηθψο ζεκαληηθέο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ππάξρεη εμάξηεζε κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ ηνπ πίλαθα. Αληίζεηα, ηηκέο κεγαιχηεξεο ηνπ α=0.05% ζεσξνχληαη ζηαηηζηηθψο κε ζεκαληηθέο. Απηφ ππνδειψλεη φηη δελ ππάξρεη θακία ζρέζε κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ θαη επνκέλσο νη κεηαβιεηέο είλαη αλεμάξηεηεο ε κία απφ ηελ άιιε. Σα crosstabs έγηλαλ γηα φιεο ηηο κεηαβιεηέο αιιά απηά πνπ παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνπλ ζηαηηζηηθή ζεκαληηθφηεηα δειαδή ζε απηέο πνπ ππάξρεη εμάξηεζε κεηαμχ ησλ 2 κεηαβιεηψλ. ΦΤΛΟ ΚΑΗ ΓΔΤΣΔΡΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ Απφ ηνπο 121 άλδξεο ην 12,1% δελ έρεη θαη ζέιεη λα έρεη δεχηεξε απαζρφιεζε, ην 27,7% δελ έρεη θαη ζέιεη λα έρεη θαη ην 14,3% δελ έρεη θαη δελ ζέιεη λα έρεη. Απφ ηηο 103 γπλαίθεο ην 1,8% έρεη θαη ζέιεη λα έρεη, ην 6,7% δελ έρεη θαη ζέιεη θαη ην 37,5% δελ έρεη θαη δελ ζέιεη λα έρεη δεχηεξε απαζρφιεζε. Όπσο είλαη θαλεξφ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ 99

100 αλδξψλ δελ έρεη θαη ζέιεη δεχηεξε απαζρφιεζε πηζαλφλ γηα λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο απαηηήζεηο θαη ηηο αλάγθεο ηεο νηθνγέλεηαο, ελψ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ δελ έρεη θαη δελ ζέιεη λα έρεη ιφγσ ηνπ ειιηπνχο ειεχζεξνπ ρξφλνπ αθνχ αζρνινχληαη θπξίσο κε ηηο νηθηαθέο θαη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο. ΦΤΛΟ ΚΑΗ ΔΒΓΟΜΑΓΗΑΗΔ ΩΡΔ ΔΡΓΑΗΑ Απφ ηνπο 122 ην 44,4% εξγάδεηαη ζπλήζσο απφ 31 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα, ην 7,6% απφ 61 έσο 90 ψξεο θαη ην 2,2% απάληεζε φηη εξγάδεηαη απφ 0 έσο 30 ψξεο. Απφ ηηο 103 γπλαίθεο ην 37,3% εξγάδεηαη απφ 31 έσο 60 ψξεο, ην 10,5% απφ 61 έσο 90 ψξεο θαη ην 5,8% εξγάδεηαη απφ 0 έσο 30 ψξεο. Παξαηεξνχκε φηη θαη ηα δχν θχια ζε κεγάιν πνζνζηφ εξγάδνληαη απφ 30 έσο 60 ψξεο ζπλήζσο ηελ εβδνκάδα. ΦΤΛΟ ΚΑΗ ΤΠΔΡΩΡΗΔ ΠΡΟΖΓΟΤΜΔΝΟΤ ΜΖΝΑ Απφ ην ζχλνιν ηνπ αλδξηθνχ πιεζπζκνχ ην 2,2% απάληεζε φηη δελ έθαλε ππεξσξίεο ηνλ πξνεγνχκελν κήλα, ην 54,7% έθαλε κέρξη 20 ψξεο θαη ην 17,3% έθαλε ππεξσξίεο απφ 20 έσο 40 ψξεο. Απφ ην ζχλνιν ηνπ γπλαηθείνπ πιεζπζκνχ ην 31,6% δελ έθαλε ππεξσξίεο ηνλ πξνεγνχκελν κήλα, ην13,3% έθαλε κέρξη 20 ψξεο θαη ην 0,9% έθαλε απφ 20 έσο 40 ψξεο. Παξαηεξνχκε φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ αλδξψλ αλαγθάδεηαη λα εξγάδεηαη 100

101 παξαπάλσ ψξεο απφ ηηο θαλνληθέο εξγάζηκεο ψξεο γηα αλ αληαπεμέιζνπλ ζηηο απμεκέλεο νηθνλνκηθέο απαηηήζεηο ηεο νηθνγέλεηαο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά κεγάιν πνζνζηφ γπλαηθψλ δελ δηαζέηνπλ παξαπάλσ ρξφλν γηα ππεξσξίεο εθφζνλ απηέο θπξίσο επσκίδνληαη ηηο δνπιεηέο ηνπ ζπηηηνχ θαη ηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ. Δπηπιένλ ε γπλαίθα είζηζηαη λα αζρνιείηαη κε ηηο αλάγθεο ηνπ ζπηηηνχ ελψ ν άλδξαο είλαη ζε ζέζε λα εξγαζηεί παξαπάλσ ψξεο γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπ άλνδν ζε αλψηεξεο βαζκίδεο. ΔΡΓΑΗΑ ΦΤΛΟ ΚΑΗ ΤΥΝΟΣΖΣΑ ΚΑΘΤΣΔΡΖΖ ΣΟ ΥΩΡΟ Απφ ηνπο 122 άλδξεο ην 30,7% δελ θαζπζηεξεί λα πάεη ζηε δνπιεηά ηνπ, ην 20,4% θηάλεη θαζπζηεξεκέλα ζηε δνπιεηά ηνπ απφ 1 έσο 3 θνξέο ην κήλα θαη ην 11,1% απφ 4 έσο 7 ψξεο ην κήλα. Απφ ηηο 103 γπλαίθεο ην 27,9% δελ θαζπζηεξεί λα πάεη ζηε δνπιεηά ηνπ, ην 5,9% θαζπζηεξεί λα πάεη απφ 1 έσο 3 θνξέο ην κήλα θαη ην 4,9% απφ 4 έσο 7 θνξέο. Όπσο θαίλεηαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ αλεμαξηήησο θχινπ είλαη ζπλεπείο ζην ρψξν πξνζέιεπζεο ηεο εξγαζίαο ηνπο ελψ αθνινπζεί έλα αξθεηά ζεκαληηθφ πνζνζηφ αλδξψλ πνπ θαζπζηεξνχλ. πκπεξαίλνπκε, ινηπφλ φηη νη γπλαίθεο είλαη πην ηππηθέο ζηε δνπιεηά ηνπο. 101

102 ΦΤΛΟ ΚΑΗ ΠΡΟΣΗΜΖΖ ΩΡΑ ΔΝΑΡΞΖ ΔΡΓΑΗΑ Σν 22,2% ησλ αλδξψλ απάληεζε φηη πξνηηκά λα μεθηλάεη ηελ ίδηα ψξα κε ηελ ζεκεξηλή, ην 3,6% πξνηηκά 1:30 ψξα αξγφηεξα απφ ηε ζεκεξηλή, ην 7,2% 1 ψξα αξγφηεξα απφ ηε ζεκεξηλή, ην 6,3% κηζή ψξα αξγφηεξα απφ ηε ζεκεξηλή, ην 9% κηζή ψξα λσξίηεξα, ην 4,5% 1 ψξα λσξίηεξα θαη ην 1,4% 1:30 ψξα λσξίηεξα απφ ηε ζεκεξηλή. Απφ ηηο 103 γπλαίθεο ην 20,8% ζέιεη λα μεθηλάεη ηελ ίδηα ψξα κε ηελ ζεκεξηλή, ην 1,4% 1:30 ψξα αξγφηεξα, ην 3,2% 1 ψξα αξγφηεξα, ην 12,7% κηζή ψξα αξγφηεξα, ην 5,9% κηζή ψξα λσξίηεξα θαη ην 1,8% 1 ψξα λσξίηεξα. Όπσο θαίλεηαη θαη νη άληξεο θαη νη γπλαίθεο είλαη ηθαλνπνηεκέλνη κε ηελ ησξηλή ψξα εξγαζίαο ηνπο. 102

103 ΜΗΚΣΟ) ΦΤΛΟ ΚΑΗ ΠΡΟΣΗΜΖΖ ΩΡΑΡΗΟΤ (ΤΝΔΥΔ, ΓΗΑΚΔΚΟΜΜΔΝΟ, Απφ ην ζχλνιν ηνπ αλδξηθνχ πιεζπζκνχ ην 25,7% επηζπκεί ζπλερέο σξάξην, ην 14,4% πξνηηκά δηαθεθνκκέλν θαη ην 13,5% κηθηφ. Όζνλ αθνξά ην γπλαηθείν πιεζπζκφ ην 31,5% πξνηηκά ζπλερέο σξάξην, ην 5,9% δηαθεθνκκέλν θαη ην 9% κηθηφ. Δίλαη θαλεξφ φηη νη γπλαίθεο επηζπκνχλ ην ζπλερφκελν σξάξην ζε κεγαιχηεξν πνζνζηφ απφ ηνπο άλδξεο δηφηη είλαη βνιηθφ θαη ηηο δηεπθνιχλεη γηα ηηο άιιεο ππνρξεψζεηο πνπ έρνπλ λα δηεθπεξαηψζνπλ ζρεηηθά κε ην ζπίηη θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπο φπσο ε θξνληίδα ησλ παηδηψλ ή γηα άιινπ είδνπο θνηλσληθέο ππνρξεψζεηο ή δξαζηεξηφηεηεο. ΦΤΛΟ ΚΑΗ ΠΟΟΣΟ ΠΡΟΣΗΜΖΖ ΤΜΠΗΔΜΔΝΟΤ ΩΡΑΡΗΟΤ Σν 37,8% ησλ γπλαηθψλ ην απνξξίπηεη θαηεγνξεκαηηθά ηη σξάξην ζπκπηεζκέλεο εβδνκάδαο ιφγσ ηεο θνχξαζεο θαη ηνπ θφξηνπ εξγαζίαο πνπ πξνθχπηεη απφ ηηο παξαπάλσ ψξεο εξγαζίαο παξφιν πνπ παξέρεη ηε δπλαηφηεηα γηα 1 κέξα ρσξίο εξγαζία ψζηε λα ππάξρεη ειεχζεξνο ρξφλνο γηα ελαζρφιεζε κε άιινπ είδνπο ππνρξεψζεηο φπσο 103

104 νηθνγελεηαθέο ή θνηλσληθέο. Ίζσο επεηδή είλαη ήδε θνπξαζκέλεο θαη επηβαξπκέλεο απφ ην αθφξεην ζπκπηεζκέλν σξάξην δελ κπνξνχλ λα ζπλερίζνπλ ψζηε λα δηεθπεξαηψζνπλ ηηο νηθηαθέο εξγαζίεο πνπ απαηηνχληαη. Δπίζεο ην 34,7% ησλ αλδξψλ ην απνξξίπηεη γηα ιφγνπο θνχξαζεο, ελψ ην 20,5% ησλ αλδξψλ θαη ην 8,0% ησλ γπλαηθψλ πηζηεχεη φηη ηνπο εμππεξεηεί. ΦΤΛΟ ΚΑΗ ΔΛΑΣΗΚΟ ΩΡΑΡΗΟ Απφ ηνπο 122 άληξεο ην 17,8% απάληεζε φηη ζα ηνπο εμππεξεηνχζε ην ειαζηηθφ σξάξην, ην 28% ΟΥΗ θαη ην 8,4% δελ ην μέξνπλ. Απφ ηηο 103 γπλαίθεο ην 29,3% απάληεζε ΝΑΗ, ην 4,4% ΟΥΗ θαη ην 12% δελ ην μέξεη. Παξαηεξνχκε φηη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ αλδξψλ δελ ηνπο εμππεξεηεί ελψ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ πηζηεχεη φηη ζα ηηο βνεζνχζε ιφγσ ησλ απμεκέλσλ ππνρξεψζεσλ πνπ έρνπλ. 104

105 ΑΡΗΘΜΟ ΠΑΗΓΗΩΝ ΠΟΤ ΔΥΔΣΔ ΚΑΗ ΓΟΤΛΔΤΔΗ Ο/Ζ ΤΕΤΓΟ? Απφ ηα 143 άηνκα πνπ είλαη παληξεκέλνη θαη απάληεζαλ φηη έρνπλ απφ 1 έσο 3 παηδηά ην 34,7% απάληεζε φηη δνπιεχεη ν/ε ζχδπγνο θαη ην 22,2% απάληεζε φηη δελ δνπιεχεη. Απφ ηα 11 άηνκα πνπ απάληεζαλ φηη έρνπλ νηθνγέλεηα θαη έρνπλ απφ 4 έσο 6 άηνκα ην 3,1% δνπιεχεη ν/ε ζχδπγνο θαη ην 1,8% φηη δελ εξγάδεηαη. ε αληίζεζε κε απηνχο πνπ δήισζαλ φηη είλαη παληξεκέλνη αιιά δελ έρνπλ παηδηά ην 12,5% απάληεζε φηη εξγάδεηαη ν/ε ζχδπγνο ελψ ην 28,2% απάληεζε φηη δελ εξγάδεηαη. Καη εδψ δηαθαίλεηαη απηνί πνπ έρνπλ παηδηά, ν/ε ζχδπγνο δνπιεχεη γηα λα είλαη ζε ζέζε λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο απμεκέλεο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο. 105

106 ΑΡΗΘΜΟ ΠΑΗΓΗΩΝ ΠΟΤ ΔΥΔΣΔ ΚΑΗ ΔΒΓΟΜΑΓΗΑΗΔ ΩΡΔ ΔΡΓΑΗΑ Απφ ηα 143 άηνκα πνπ είλαη παληξεκέλνη θαη έρνπλ απφ 1 έσο 3 παηδηά ην 7,6% εξγάδεηαη έσο 30 ψξεο ηελ εβδνκάδα, ην 49,8% απφ 30 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα θαη έλα κηθξφ πνζνζηφ 6,9% απφ 60 έσο 90 ψξεο ηελ εβδνκάδα. Απφ απηνχο πνπ έρνπλ απφ 4 έσο 6 παηδηά ην 3,6% εξγάδεηαη απφ 30 έσο 60 ψξεο θαη ην 1,3% απφ 60 έσο 90 ψξεο. Σέινο απηνί πνπ είλαη παληξεκέλνη αιιά δελ έρνπλ παηδηά ην 28,8% απάληεζε φηη εξγάδεηαη απφ 30 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα ζπλήζσο ελψ έλα αξθεηά κηθξφ πνζνζηφ 2,7% εξγάδεηαη απφ 60 έσο 90 ψξεο. Παξαηεξνχκε φηη αλεμαξηήησο ηνπ αξηζκνχ ησλ παηδηψλ πνπ κεγαιψλνπλ ζε κία νηθνγέλεηα νη ζπλεζηζκέλεο εβδνκαδηαίεο ψξεο εξγαζίαο είλαη απφ 30 έσο 60 ψξεο. ΑΡΗΘΜΟ ΠΑΗΓΗΩΝ ΠΟΤ ΔΥΔΣΔ ΚΑΗ ΔΛΑΣΗΚΟ ΩΡΑΡΗΟ Σν 38,7% πνπ είλαη παληξεκέλνη θαη έρνπλ απφ 1 έσο 3 παηδηά ζα ηνπο εμππεξεηνχζε ην ειαζηηθφ σξάξην, ην 19,1% απάληεζε ΟΥΗ θαη ην 5,8% δελ ην μέξνπλ. Σν 3,6% ησλ 106

107 αηφκσλ πνπ έρνπλ απφ 4 έσο 6 παηδηά απάληεζε φηη ζα ηνπο εμππεξεηνχζε ην ειαζηηθφ σξάξην ην 0,9% ΟΥΗ ελψ ην 0,4% δελ ην μέξεη. Απφ απηνχο πνπ απάληεζαλ φηη δελ έρνπλ παηδηά ην 4,9% απάληεζε φηη ζα ηνπο εμππεξεηνχζε, ην 12,4% ΟΥΗ θαη ην 14,2% δελ είλαη ζε ζέζε λα μέξεη. Όπσο παξαηεξνχκε ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ απηψλ πνπ έρνπλ παηδηά απαληνχλ ζεηηθά σο πξνο ηελ εμππεξέηεζε ηνπ ειαζηηθνχ σξαξίνπ θάηη πνπ είλαη αλακελφκελν. ΤΕΤΓΟ? ΑΡΗΘΜΟ ΑΣΟΜΩΝ ΠΟΤ ΤΝΣΖΡΔΗΣΔ ΚΑΗ ΓΟΤΛΔΤΔΗ Ο/Ζ Απφ ηα 136 άηνκα πνπ ζπληεξνχλ απφ 1 έσο 3 άηνκα ζηελ νηθνγέλεηά ηνπο ην 33,8% απάληεζε ζεηηθά ζηελ εξψηεζε αλ δνπιεχεη ν/ε ζχδπγνο θαη ην 20,9% απάληεζε αξλεηηθά. Απφ ηα 13 άηνκα πνπ ζπληεξνχλ απφ 4 έσο 6 άηνκα ην 4% απάληεζε ζεηηθά θαη ην 1,8% αξλεηηθά. Καη εδψ απνξξέεη ην ζπκπέξαζκα φηη φζν πεξηζζφηεξα άηνκα ζπληεξεί θάπνηνο ζηελ νηθνγέλεηά ηνπ ηφζν πεξηζζφηεξν απμάλνληαη νη αλάγθεο θαη ηα έμνδα ηεο νηθνγέλεηαο κε απνηέιεζκα λα εξγάδνληαη θαη νη δχν ζχδπγνη. ΔΡΓΑΗΑ ΑΡΗΘΜΟ ΑΣΟΜΩΝ ΠΟΤ ΤΝΣΖΡΔΗΣΔ ΚΑΗ ΔΒΓΟΜΑΓΗΑΗΔ ΩΡΔ Απφ ηα 136 άηνκα πνπ απάληεζαλ φηη ζπληεξνχλ απφ 1 έσο 3 άηνκα ην 48,9% εξγάδεηαη απφ 30 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα θαη ην 5,8% απφ 60 έσο 90 ψξεο εβδνκαδηαίσο. Απφ ηα 13 άηνκα πνπ ζπληεξνχλ απφ 4 έσο 6 άηνκα ην 3,1% εξγάδεηαη ζπλήζσο απφ 30 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα θαη ην 1,3% απφ 60 έσο 90 ψξεο. Σα ζπκπεξάζκαηα είλαη φκνηα κε απηά πνπ πξναλαθέξακε δειαδή, φηη φζν κεγαιχηεξνο αξηζκφο κειψλ δηαβηνχλ ζε κία νηθνγέλεηα ηφζν πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ε αλάγθε γηα πεξηζζφηεξεο ψξεο εξγαζίαο. ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΚΑΗ ΔΒΓΟΜΑΓΗΑΗΔ ΩΡΔ ΔΡΓΑΗΑ 107

108 Απφ ηνπο 67 πνπ είλαη ειεχζεξνη ην 26,7% εξγάδεηαη απφ 30 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα, ην 0,4% έσο 30 ψξεο θαη ην 2,7% απφ 60 έσο 90 ψξεο. Απφ ηνπο 141 πνπ είλαη παληξεκέλνη ην 7,1% εξγάδεηαη έσο 30 ψξεο ηελ εβδνκάδα, ην 50,2% απφ 30 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα θαη ην 5,3% απφ 60 έσο 90 ψξεο εβδνκαδηαίσο. Όζνλ αθνξά απηνχο πνπ δήισζαλ φηη είλαη δηαδεπγκέλνη/ρήξνη ην 0,4% εξγάδεηαη έσο 30 ψξεο, ην 4,9% απφ 30 έσο 60 ψξεο θαη ην 2,2% απφ 60 έσο 90 ψξεο. Όπσο θαίλεηαη αλεμαξηήησο νηθνγελεηαθήο θαηάζηαζεο νη πεξηζζφηεξνη εξγάδνληαη απφ 30 έσο 60 ψξεο ηελ εβδνκάδα ζπλήζσο γηα αλ έρνπλ έλα ηθαλνπνηεηηθφ εηζφδεκα. ΟΗΚΟΓΔΝΔΗΑΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΚΑΗ ΔΛΑΣΗΚΟ ΩΡΑΡΗΟ Απφ ηα 67 άηνκα πνπ δήισζαλ φηη ειεχζεξνη ην 4,4% πηζηεχεη φηη ζα ηνπο εμππεξεηνχζε ην ειαζηηθφ σξάξην, ην 12% ΟΥΗ ελψ ην 13,3% δελ γλσξίδεη. Απφ ηνπο 141 πνπ είλαη παληξεκέλνη ην 40% απάληεζε ΝΑΗ, ην 17,3% ΟΥΗ θαη ην 5,3% δελ ην μέξεη. Σέινο απφ ηα 17 άηνκα πνπ είλαη δηαδεπγκέλνη/ρήξνη ην 2,7% απάληεζε ΝΑΗ, ην 3,1% ΟΥΗ θαη ην 1,8% δελ ην μέξεη. Παξαηεξνχκε φηη απηνί πνπ έρνπλ νηθνγέλεηα ζα ηνπο βφιεπε ζε κεγάιν πνζνζηφ ην ειαζηηθφ σξάξην. 108

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Θέματα. Έζησ όηη ζε δείγκα 35 θαηνηθηώλ πνπ ελνηθηάδνληαη ζε θνηηεηέο ζηελ Κνδάλε βξέζεθε ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζηα 5 επξώ, ελώ ζην Ζξάθιεην ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ηότοι εργαζηηρίοσ ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηνύλ βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ Windows XP πνπ ζρεηίδνληαη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ ΚΕΦ..3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ Οπιζμόρ απόλςηηρ ηιμήρ: Σηνλ άμνλα ησλ πξαγκαηηθώλ αξηζκώλ ζεσξνύκε έλαλ αξηζκό α πνπ ζπκβνιίδεηαη κε ην ζεκείν Α. Η απόζηαζε ηνπ ζεκείνπ Α από ηελ αξρή Ο, δειαδή

Διαβάστε περισσότερα

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Πώς πρέπει να τιμολογεί ένα μονοπώλιο; Μέρξη ζηηγκήο ην κνλνπώιην έρεη ζεσξεζεί ζαλ κηα επηρείξεζε ε νπνία πσιεί ην πξντόλ ηεο ζε θάζε πειάηε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2 ΣΡΙΓΩΝΟΜΔΣΡΙΚΔ EΞΙΩΔΙ Πνηα παξαδείγκαηα εμηζώζεσλ ή θαη πξνβιεκάησλ πηζηεύεηαη όηη είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επίιπζε ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κέζα ζηελ ηάμε; 1 ε ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΩΡΑ Α.

Διαβάστε περισσότερα

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ Φξεζηκόηεηα καζεκαηηθώλ Αξρή θαηακέηξεζεο Όζα έδσζαλ νη Έιιελεο... Τξίγσλνη αξηζκνί Τεηξάγσλνη αξηζκνί Δπηκήθεηο αξηζκνί Πξώηνη αξηζκνί Αξηζκνί κε μερσξηζηέο ηδηόηεηεο Γίδπκνη πξώηνη

Διαβάστε περισσότερα

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο :

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο : ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ Ον/μο:.. Γ Λσκείοσ Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη. 11-1-11 Εήηημα 1 ο : Α. Γηα ηελ ζπλάξηεζε f, λα βξείηε ην δηάζηεκα ζην νπνίν είλαη παξαγσγίζηκε θαζώο θαη

Διαβάστε περισσότερα

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12 Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 11-12 Project 6: Ταμίδη κε ηε Μεραλή ηνπ Φξόλνπ Υπεύζπλνη Καζεγεηέο: Ε. Μπηιαλάθε Φ. Αλησλάηνο Δρώηηζη 3: Πνηα από ηα παξαθάησ ΜΜΕ ηεξαξρείηε από πιεπξάο ζεκαζίαο;

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ Είμαζηε ηυχεροί που είμαζηε δάζκαλοι Ον/μο:.. A Λσκείοσ Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη 8-11-2015 Θέμα 1 ο : 1. Η εμίζωζε θίλεζεο ελόο θηλεηνύ πνπ θηλείηαη επζύγξακκα είλαη ε x = 5t. Πνηα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ

ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΜΕΛΕΣΗ E.O.K. ΜΕ ΑΙΘΗΣΗΡΑ ΘΕΗ ΦΤΛΛΟ ΕΡΓΑΙΑ (Θεοδώρα Γιώηη, Νικόλας Καραηάζιος- Τπεύθσνη εκ/κος Λ. Παπαηζίμπα) ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΤΜΗΜΑ:.., ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:.// Σε ακαμίδην πνπ κπνξεί λα θηλείηαη ρσξίο ηξηβέο πάλσ

Διαβάστε περισσότερα

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 .1.10 ζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 Ερωηήζεις Καηανόηζης 1. ύν δηαθνξεηηθέο επζείεο κπνξεί λα έρνπλ θαλέλα θνηλό ζεκείν Έλα θνηλό ζεκείν i ύν θνηλά ζεκεία iλ) Άπεηξα θνηλά ζεκεία ηηηνινγήζηε ηελ απάληεζε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ

ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ Δ. ΔΤΡΔΗ ΣΟΤ ΜΔΣΑΥΗΜΑΣΙΜΟΤ FOURIER ΓΙΑΦΟΡΩΝ ΗΜΑΣΩΝ Εδώ ζα ππνινγίζνπκε ην κεηαζρεκαηηζκό Fourier κεξηθώλ αθόκα ζεκάησλ, πξνζπαζώληαο λα μεθηλήζνπκε από ην κεηαζρεκαηηζκό Fourier γλσζηώλ ζεκάησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000.

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000. ΔΕΟ 13 Ποσοτικές Μέθοδοι Σσνάρηηζη Κόζηοσς C(), μέζο κόζηος C()/. Παράδειγμα 1 Μηα εηαηξεία δαπαλά γηα θάζε πξντόλ Α πνπ παξάγεη 0.0 λ.κ. Τα πάγηα έμνδα ηεο εηαηξείαο είλαη 800 λ.κ. Ζεηείηαη 1) Να πεξηγξάςεηε

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 Βάσεις Δεδομέμωμ Εξγαζηήξην V Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 2 Σκοπός του 5 ου εργαστηρίου Σθνπόο απηνύ ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη: ε κειέηε ζύλζεησλ εξσηεκάησλ ζύλδεζεο ζε δύν ή πεξηζζόηεξεο ζρέζεηο ε κειέηε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KARNAUGH

ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KARNAUGH ΑΠΛΟΠΟΙΗΗ ΛΟΓΙΚΩΝ ΤΝΑΡΣΗΕΩΝ ΜΕ ΠΙΝΑΚΕ KRNUGH Γηα λα θάλνπκε απινπνίεζε κηαο ινγηθήο ζπλάξηεζεο κε πίλαθα (ή ράξηε) Karnaugh αθνινπζνύκε ηα παξαθάησ βήκαηα:. Η ινγηθή ζπλάξηεζε ζα πξέπεη λα είλαη ζε πιήξε

Διαβάστε περισσότερα

Διαςτήματα εμπιςτοςφνησ για την ευθεία παλινδρόμηςησ

Διαςτήματα εμπιςτοςφνησ για την ευθεία παλινδρόμηςησ Διαςτήματα εμπιςτοςφνησ για την ευθεία παλινδρόμηςησ Έλαο από ηνπο βαζηθνύο ζηόρνπο ηεο παιηλδξόκεζεο είλαη ε πξόβιεςε ηεο αλακελόκελεο ηηκήο ηεο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηήο Υ γηα δεδνκέλε ηηκή ηεο αλεμάξηεηεο

Διαβάστε περισσότερα

Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο κόζηος ανά μονάδα παραγωγής. Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο ζηαθερό κόζηος ανά μονάδα παραγωγής

Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο κόζηος ανά μονάδα παραγωγής. Q Η ζσνάρηηζη μέζοσ κόζηοσς μας δίνει ηο ζηαθερό κόζηος ανά μονάδα παραγωγής ΜΙΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΣΟΜΟ Α Mάθημα 5: To παραγωγής σναρηήζεις κόζηοσς Η ζπλάξηεζε ζπλνιηθνύ θόζηνπο C FC VC Όπνπ FC= ην ζηαζεξό θόζηνο (ην θόζηνο γηα ηνλ ζηαζεξό παξαγσγηθό ζπληειεζηή) θαη VC= ην κεηαβιεηό

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,10,10

ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,10,10 ΟΝΟΜΑΣΔΠΩΝΤΜΟ ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,1,1 ΓΙΑΓΩΝΙΜΑ 1 ου ΜΔΡΟΤ ΣΗ ΑΝΑΛΤΗ Α Γώζηε ηνλ νξηζκό ηεο αληίζηξνθεο ζπλάξηεζεο Β Γείμηε όηη αλ κηα ζπλάξηεζε είλαη αληηζηξέςηκε ηόηε νη γξαθηθέο παξαζηάζεηο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ ΚΔΦ.. ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ Οξηζκόο ηεηξαγσληθήο ξίδαο: Αλ 0 ηόηε νλνκάδνπκε ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ ηελ κε αξλεηηθή ιύζε ηεο εμίζσζεο:. Γειαδή ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ 0 ιέγεηαη ν αξηζκόο 0 πνπ όηαλ πςσζεί

Διαβάστε περισσότερα

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress.

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress. Αιγόξηζκνη 2.2.7.3 Γνκή επηινγήο Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ 1 Πνιιαπιή Δληνιή Δπηινγήο Αν ζπλζήθε_1 ηόηε εληνιέο_1 αλλιώς_αν ζπλζήθε_2 ηόηε εληνιέο_2...

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο 1 ε Δξαζηεξηόηεηα Αλνίμηε ην αξρείν «Μεηαηόπηζε παξαβνιήο.ggb». Με ηε καύξε γξακκή παξηζηάλεηαη ε γξαθηθή παξάζηαζε ηεο f(x)=αx 2 πνπ ζα ηελ

Διαβάστε περισσότερα

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ

Σήκαηα Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) ΕΙΣΑΓΨΓΗ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΨΝΙΕΣ Σήκαηα 1 Β Α Γ Γ Δ Λ Η Σ Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ο Υ Γ Ι Α Λ Δ Ξ Η - ( 2 ) Σήκαηα Οξηζκόο ζήκαηνο Ταμηλόκεζε ζεκάησλ Σεηξέο Fourier Μεηαζρεκαηηζκόο Fourier Σπλέιημε Σπζρέηηζε θαη Φαζκαηηθή Ππθλόηεηα 2 Οξηζκόο Σήκαηνο

Διαβάστε περισσότερα

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12 ΑΚΖΔΗ ΤΜΝΑΗΟΤ - ΚΤΚΛΟ ΠΡΩΣΟ - - ηα πνηεο ηηκέο ηνπ ηα παξαθάησ θιάζκαηα δελ νξίδνληαη ; (Τπόδεημε : έλα θιάζκα νξίδεηαη αλ ν παξνλνκαζηήο είλαη δηάθνξνο ηνπ κεδελόο) - (-) - (-) - Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα

Διαβάστε περισσότερα

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΣΟ ΓΙΑΦΟΡΙΚΟ ΛΟΓΙΜΟ Μάρτιος 0 ΘΔΜΑ Να ππνινγίζεηε ηα όξηα: i ii lim 0 0 lim iii iv lim e 0 lim e 0 ΘΔΜΑ Γίλεηαη ε άξηηα ζπλάξηεζε '( ) ( ) γηα θάζε 0 * : R R γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ:

Διαβάστε περισσότερα

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο

Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος. Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Φςζική Πποζαναηολιζμού Γ Λςκείος Αζκήζειρ Ταλανηώζειρ 1 ο Φςλλάδιο Επιμέλεια: Αγκανάκηρ Α. Παναγιώηηρ Επωηήζειρ Σωζηό- Λάθορ Να χαπακηηπίζεηε ηιρ παπακάηω πποηάζειρ ωρ ζωζηέρ ή λάθορ: 1. Η ηαιάλησζε είλαη

Διαβάστε περισσότερα

α) ηε κεηαηόπηζε x όηαλ ην ζώκα έρεη κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ζέζεο δ) ην κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ηεο ηαρύηεηαο

α) ηε κεηαηόπηζε x όηαλ ην ζώκα έρεη κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ζέζεο δ) ην κέγηζην ξπζκό κεηαβνιήο ηεο ηαρύηεηαο Έξγν ελέξγεηα 3 (Λύζε) Σώκα κάδαο m = 4Kg εξεκεί ζηε βάζε θεθιηκέλνπ επηπέδνπ γσλίαο θιίζεο ζ κε εκζ = 0,6 θαη ζπλζ = 0,8. Τν ζώκα αξρίδεη λα δέρεηαη νξηδόληηα δύλακε θαη μεθηλά λα αλεβαίλεη ζην θεθιηκέλν

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΠΡΟΒΛΗΜΑ Σε έλα ηνπξλνπά βόιετ δήισζαλ ζπκκεηνρή νκάδεο Γπκλαζίσλ ηεο Κύπξνπ.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ Α ΛΤΚΔΙΟΤ Ζμεπομηνία: 18/12/10 Ώπα εξέτασηρ: 09:30-12:30 ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΛΤ ΕΙ 1. Δίλεηαη ην πνιπώλπκν Αλ θαη., λα βξείηε ην ηειεπηαίν ςεθίν ηνπ αξηζκνύ έρνπκε:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/2014

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/2014 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 204-205 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/204 A ΟΜΑΓΑ Οδηγία: Να γράυεηε ζηο ηεηράδιο ζας ηον αριθμό κάθε μιας από ηις παρακάηφ ερφηήζεις Α.-Α.8 και

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ.

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ. Απαντήσεις θέματος 2 Απηά πνπ έπξεπε λα γξάςεηε (δελ ρξεηαδόηαλ δηθαηνιόγεζε εθηόο από ην Γ) Α return a*b; Β 0:acegf2, 1: acegf23, 2: acegf234, 3:acegf2345, 4:acegf23456, 5:acegf234567, 6:acegf2345678,

Διαβάστε περισσότερα

1. Να ζεκεηώζεηε πνηα από ηηο επόκελεο ηαρύηεηεο είλαη κεγαιύηεξε. Α. π 1 = 30m/s Β. π 2 = 0.02km/s Γ. π 3 = 36000m/h Γ. π 4 = 144km/h.

1. Να ζεκεηώζεηε πνηα από ηηο επόκελεο ηαρύηεηεο είλαη κεγαιύηεξε. Α. π 1 = 30m/s Β. π 2 = 0.02km/s Γ. π 3 = 36000m/h Γ. π 4 = 144km/h. ΦΤΙΚΗ A ΛΤΚΔΙΟΤ ΓΙΑΡΚΔΙΑ: 10min ΣΜΗΜΑ:. ONOMA:. ΔΠΩΝΤΜΟ: ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ: ΜΟΝΑΓΔ ΘΔΜΑ 1 ο ΘΔΜΑ ο ΘΔΜΑ 3 ο ΘΔΜΑ 4 ο ΤΝΟΛΟ ΘΔΜΑ A: 1. Να ζεκεηώζεηε πνηα από ηηο επόκελεο ηαρύηεηεο είλαη κεγαιύηεξε. Α. π 1 = 30m/s

Διαβάστε περισσότερα

ΔΠΙΣΡΟΠΗ ΓΙΑΓΩΝΙΜΩΝ 74 ος ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΜΑΘΗΣΙΚΟ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟ ΣΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ Ο ΘΑΛΗ 19 Οκηωβρίοσ Δνδεικηικές λύζεις

ΔΠΙΣΡΟΠΗ ΓΙΑΓΩΝΙΜΩΝ 74 ος ΠΑΝΔΛΛΗΝΙΟ ΜΑΘΗΣΙΚΟ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟ ΣΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ Ο ΘΑΛΗ 19 Οκηωβρίοσ Δνδεικηικές λύζεις ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ Παλεπηζηεκίνπ (Διεπζεξίνπ Βεληδέινπ) 34 06 79 ΑΘΖΝΑ Τει. 36653-367784 - Fax: 36405 e-mail : info@hms.gr www.hms.gr GREEK MATHEMATICAL SOCIETY 34, Panepistimiou (Δleftheriou

Διαβάστε περισσότερα

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο:

Σύνθεζη ηαλανηώζεων. Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Σύνθεζη ηαλανηώζεων Α. Σύλζεζε δύν α.α.η ηεο ίδιας ζστνόηηηας Έζησ έλα ζώκα πνπ εθηειεί ηαπηόρξνλα δύν αξκνληθέο ηαιαληώζεηο ηεο ίδηαο ζπρλόηεηαο πνπ πεξηγξάθνληαη από ηηο παξαθάησ εμηζώζεηο: Η απνκάθξπλζε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΥΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΔΩΡΙΑ ΛΤΔΙ ΓΙΑΓΩΝΙΜΑΣΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟΤ 2

ΑΡΥΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΔΩΡΙΑ ΛΤΔΙ ΓΙΑΓΩΝΙΜΑΣΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟΤ 2 ΑΥΔ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΘΔΩΙΑ ΛΤΔΙ ΙΑΩΝΙΜΑΣΟ ΚΔΦΑΛΑΙΟΤ 2 1: Λάζος (είλαη ηζνζθειήο ππεξβνιή) Α2: Λάζος (ην ζεηηθό πξόζεκν ζεκαίλεη όηη ε Πνζνζηηαία Μεηαβνιή Δηζνδήκαηνο θαη ε Πνζνζηηαία Μεηαβνιή Πνζόηεηαο ήηαλ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΙ ΔΡΡΩΝ ΣΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΔΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΔΞΔΣΑΗ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΑΝΑΓΝΩΡΙΗ ΠΡΟΣΤΠΩΝ ΝΔΤΡΩΝΙΚΑ ΓΙΚΣΤΑ» ΠΑ. 7 ΔΠΣΔΜΒΡΙΟΤ 2012

ΣΔΙ ΔΡΡΩΝ ΣΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΔΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΔΞΔΣΑΗ ΣΟ ΜΑΘΗΜΑ «ΑΝΑΓΝΩΡΙΗ ΠΡΟΣΤΠΩΝ ΝΔΤΡΩΝΙΚΑ ΓΙΚΣΤΑ» ΠΑ. 7 ΔΠΣΔΜΒΡΙΟΤ 2012 Γίλνληαη ηα εμήο πξόηππα: [ ] [ ] [ ] [ ] Άζκηζη 1 η (3 μονάδες) Υξεζηκνπνηώληαο ην θξηηήξην ηεο νκνηόηεηαο λα απνξξηθζεί έλα ραξαθηεξηζηηθό κε βάζε ην ζπληειεζηή ζπζρέηηζεο. (γξάςηε πνην ραξαθηεξηζηηθό

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους Κεθάιαην 0 Ελαχιστοποίηση του κόστους Ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θόζηνπο Μηα επηρείξεζε ειαρηζηνπνηεί ην θόζηνο ηεο αλ παξάγεη νπνηνδήπνηε δεδνκέλν επίπεδν πξντόληνο y 0 ζην κηθξόηεξν δπλαηό ζπλνιηθό θόζηνο. Τν

Διαβάστε περισσότερα

επαξθήο ζηαηηζηηθή ζπλάξηεζε, β) Έζησ η.δ. είλαη αλεμάξηεην ηνπ. Άξα πξόθεηηαη γηα 1 n

επαξθήο ζηαηηζηηθή ζπλάξηεζε, β) Έζησ η.δ. είλαη αλεμάξηεην ηνπ. Άξα πξόθεηηαη γηα 1 n . ΜΑΚΡΑ ΣΟΑ 7 & ΕΘΝ. ΑΝΣΙΣΑΕΩ (ΠΕΙΡΑΙΑ),. ΔΕΛΗΓΙΩΡΓΗ 06 Α (ΠΕΙΡΑΙΑ), 3. ΠΤΡΓΟ ΑΘΗΝΩΝ, ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΟΙ (ΑΘΗΝΑ). ΣΗΛ 040970,,, www.vtal.gr Επιλεγμένες Ασκήσεις. α) Έζησ η.δ. Ep. Να δεηρζεί όηη ε T,..., ~, 0

Διαβάστε περισσότερα

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W.

(γ) Να βξεζεί ε ρξνλνεμαξηώκελε πηζαλόηεηα κέηξεζεο ηεο ζεηηθήο ηδηνηηκήο ηνπ ηειεζηή W. ΚΒΑΝΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ Ι Τειηθή Εμέηαζε: 5 Σεπηέκβξε 6 (Δηδάζθσλ: ΑΦ Τεξδήο) ΘΕΜΑ Θεσξνύκε θβαληηθό ζύζηεκα πνπ πεξηγξάθεηαη από Φακηιηνληαλή Η, ε νπνία ζε κνξθή πίλαθα ρξεζηκνπνηώληαο ηηο ηδηνζπλαξηήζεηο, θαη

Διαβάστε περισσότερα

Α Σ Κ Ζ Σ Δ Η Σ. Τν βάξνο ησλ 28 καζεηώλ κηαο ηάμεο δίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα 1.(2).

Α Σ Κ Ζ Σ Δ Η Σ. Τν βάξνο ησλ 28 καζεηώλ κηαο ηάμεο δίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα 1.(2). 1 Α Σ Κ Ζ Σ Δ Η Σ ΑΣΚΗΣΗ 1.() Τν βάξνο ησλ 8 καζεηώλ κηαο ηάμεο δίλεηαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα 1.(). ΠΗΝΑΚΑΣ 1.().Βάξε καζεηώλ κηαο ηάμεο 77.4 75.8 75.8 74.5 71.5 68.8 66.6 73.9 70.1 73.0 71.9 66.6 73.4

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ηαηηθή ηωλ ξεπζηώλ (Τδξνζηαηηθή) Ση είλαη ηα ξεπζηά - Γεληθά Ππθλόηεηα Πίεζε Μεηαβνιή ηεο πίεζεο ζπλαξηήζεη ηνπ βάζνπο Αξρή ηνπ Pascal Τδξνζηαηηθή πίεζε Αηκνζθαηξηθή πίεζε Απόιπηε &

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ ΓΕΝΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΙΙ - ΦΥΕ 0 7 Ινπλίνπ 009 Απαντήσειρ στιρ ασκήσειρ τηρ τελικήρ εξέτασηρ στιρ Σςνήθειρ Διαυοπικέρ Εξισώσειρ Αγαπηηέ θοιηηηή/ηπια,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΧΟΛΗ ΘΕΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΣΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΩΝ ΣΟΜΕΑ ΣΑΣΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΙΑΚΗ ΕΡΕΤΝΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Με παξακεηξηθνί Έιεγρνη Υπνζέζεωλ γηα έλα δείγκα Έιεγρνο Υπόζεζεο

Διαβάστε περισσότερα

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ.

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Μονοψϊνιο Ολιγοψώνιο Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Οπιακή αξία Δπηπξόζζεηα νθέιε από ηελ ρξήζε/θαηαλάισζε κηαο επηπξόζζεηε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ (Δλδεηθηηθέο Απαληήζεηο) ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σωζηό β. Λάζνο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά:

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά: ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ Η Μηκή θαη ν Νηίλνο αλαξσηήζεθαλ πνην αληειηαθό πξντόλ παξέρεη ηελ θαιύηεξε πξνζηαζία ζην δέξκα ηνπο. Τα αληειηαθά πξντόληα έρνπλ έλα δείθηε αληειηαθήο πξνζηαζίαο (SPF), ν νπνίνο δείρλεη πόζν

Διαβάστε περισσότερα

ΔΦΑΡΜΟΜΔΝΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ ΣΗ ΧΗΜΔΙΑ Ι ΘΔΜΑΣΑ Α επηέκβξηνο 2009. 1. Να ππνινγηζηνύλ νη κεξηθέο παξάγσγνη πξώηεο ηάμεο ηεο ζπλάξηεζεο f(x,y) =

ΔΦΑΡΜΟΜΔΝΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ ΣΗ ΧΗΜΔΙΑ Ι ΘΔΜΑΣΑ Α επηέκβξηνο 2009. 1. Να ππνινγηζηνύλ νη κεξηθέο παξάγσγνη πξώηεο ηάμεο ηεο ζπλάξηεζεο f(x,y) = ΘΔΜΑΣΑ Α επηέκβξηνο 9. Να ππνινγηζηνύλ νη κεξηθέο παξάγσγνη πξώηεο ηάμεο ηεο ζπλάξηεζεο f(,y) = y.. Να ππνινγηζηνύλ ηα νινθιεξώκαηα: a) ln b) a) 3cos b) e sin 4. Να ππνινγηζηεί ην νινθιήξσκα: S ( y) 3

Διαβάστε περισσότερα

Image J Plugin particle tracker για παρακολούθηση της κίνησης σωματιδίων

Image J Plugin particle tracker για παρακολούθηση της κίνησης σωματιδίων Image J Plugin particle tracker για παρακολούθηση της κίνησης σωματιδίων (https://weeman.inf.ethz.ch/particletracker/) Τν Plugin particle tracker κπνξεί λα αληρλεύζεη απηόκαηα ηα ζσκαηίδηα πνπ θηλνύληαη,

Διαβάστε περισσότερα

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Οη Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα εθαξκόδνληαη γηα ηελ απνξξνθνύκελε ελέξγεηα από Αηνιηθά Πάξθα πνπ είλαη ζπλδεδεκέλα ζην

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger Κεθάλαιο 1 Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΠΛΑΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Κεθάιαην 1: Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Σπγγξαθείο: Δξ. Andrea Grimm, Δξ.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

Μέζνδνη ραξαθηεξηζκνύ πιηθώλ Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 8: Μαγλεηηθέο Μεηξήζεηο Ηκεξνκελία δηεμαγσγήο: 26/5/2010

Μέζνδνη ραξαθηεξηζκνύ πιηθώλ Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 8: Μαγλεηηθέο Μεηξήζεηο Ηκεξνκελία δηεμαγσγήο: 26/5/2010 Μέζνδνη ραξαθηεξηζκνύ πιηθώλ Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 8: Μαγλεηηθέο Μεηξήζεηο Ηκεξνκελία δηεμαγσγήο: 26/5/2010 ΕΙΑΓΩΓΗ: Τα δηάθνξα πιηθά, αλάινγα κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο εληόο καγλεηηθνύ πεδίνπ δηαθξίλνληαη

Διαβάστε περισσότερα

β) (βαζκνί: 2) Έζησ όηη ε ρξνλνινγηθή ζεηξά έρεη κέζε ηηκή 0 θαη είλαη αληηζηξέςηκε. Δίλεηαη ην αθόινπζν απνηέιεζκα από ην EViews γηα ηε :

β) (βαζκνί: 2) Έζησ όηη ε ρξνλνινγηθή ζεηξά έρεη κέζε ηηκή 0 θαη είλαη αληηζηξέςηκε. Δίλεηαη ην αθόινπζν απνηέιεζκα από ην EViews γηα ηε : 1 ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΘΟΥΝ 2 ΑΠΟ ΤΑ 3 ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ 1 α) (βαζκνί: 3) Έζησ όηη ε ρξνλνινγηθή ζεηξά είλαη ζηάζηκε, αληηζηξέςηκε θαη αθνινπζεί ην ΑR(1) ππόδεηγκα. Να βξεζνύλ ε κέζε ηηκή, ε δηαζπνξά θαη ε απηνζπζρέηηζε

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟ Α ΛΤΚΔΙΟΤ. Ημεπομηνία: 10/12/11 Ώπα εξέτασηρ: 09:30-12:30 ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΛΤΔΙ

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟ Α ΛΤΚΔΙΟΤ. Ημεπομηνία: 10/12/11 Ώπα εξέτασηρ: 09:30-12:30 ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΛΤΔΙ ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙΜΟ Α ΛΤΚΔΙΟΤ Ημεπομηνία: 10/12/11 Ώπα εξέτασηρ: 09:30-12:30 ΠΡΟΣΔΙΝΟΜΔΝΔ ΛΤΔΙ Πρόβλημα 1: α) Να δείμεηε όηη αλ ζεηηθνί πξαγκαηηθνί αξηζκνί ηζρύεη: β) Αλ είλαη

Διαβάστε περισσότερα

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Stylianos Kalaitzis Μνλνϋβξηδηζκνο 1 Γπν γνλείο, εηεξόδπγνη γηα ηνλ αιθηζκό θάλνπλ παηδηά. Πνία ε πηζαλόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Σηηο παξαθάησ γξακκέο εθαξκόζηε ηε κνξθνπνίεζε πνπ πεξηγξάθνπλ Γξακκή κε έληνλε γξαθή Γξακκή κε πιάγηα γξαθή Γξακκή κε ππνγξακκηζκέλε γξαθή Γξακκή κε Arial Font κεγέζνπο

Διαβάστε περισσότερα

Constructors and Destructors in C++

Constructors and Destructors in C++ Constructors and Destructors in C++ Σύνθεζη Πνιύ ζπρλά ζηε C++ κία θιάζε κπνξεί λα πεξηέρεη ζαλ κέιεδεδνκέλα αληηθείκελα άιισλ θιάζεσλ. Πνηα είλαη ε ζεηξά κε ηελ νπνία δεκηνπξγνύληαη θαη θαηαζηξέθνληαη

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2 ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ Τν Σρήκα 1 δείρλεη ηελ αιιαγή ηεο ζηάζκεο ηεο Λίκλεο Τζαλη, ζηε Σαράξα ηεο Βόξεηαο Αθξηθήο. Η Λίκλε Τζαλη εμαθαλίζηεθε ηειείσο γύξσ ζην 20.000 π.χ., θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο επνρήο ησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΔΙΟΥ ΤΔΣΤ(1) ΣΤΑ ΓΙΑΝΥΣΜΑΤΑ

ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΔΙΟΥ ΤΔΣΤ(1) ΣΤΑ ΓΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΘΔΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΤΔΥΘΥΝΣΗΣ Β ΛΥΚΔΙΟΥ ΤΔΣΤ() ΣΤΑ ΓΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ΘΔΜΑ : Αλ ηζρύεη 3 3, λα δείμεηε όηη ηα ζεκεία Μ, Ν ηαπηίδνληαη. ΘΔΜΑ : Α Β Μ Γ Σην παξαπάλσ ζρήκα είλαη 3. α) Γείμηε όηη

Διαβάστε περισσότερα

f '(x)g(x)h(x) g'(x)f (x)h(x) h'(x) f (x)g(x)

f '(x)g(x)h(x) g'(x)f (x)h(x) h'(x) f (x)g(x) ΓΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ 54 Υλη: Παράγωγοι Γ Λσκείοσ Ον/μο:.. 6--4 Θεη-Τετν. ΘΔΜΑ Α.. Αλ f, g, h ηξεηο παξαγωγίζηκεο ζπλαξηήζεηο ζην λα απνδείμεηε όηη : f () g() h() ' f '()g()h() g'()f ()h() h'() f ()g()

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf

Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03. Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Δξγαζηεξηαθή άζθεζε 03 Σηεξενγξαθηθή πξνβνιή ζην δίθηπν Wulf Ζιίαο Χαηδεζενδσξίδεο Οθηώβξηνο / Ννέκβξηνο 2004 Τη είλαη ην δίθηπν Wulf Δπίπεδν ζην νπνίν κπνξνύκε λα αλαπαξαζηήζνπκε ηξηζδηάζηαηα ζρήκαηα,

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντικοί Υπολογισμοί. Πέκπηε Γηάιεμε

Κβαντικοί Υπολογισμοί. Πέκπηε Γηάιεμε Κβαντικοί Υπολογισμοί Πέκπηε Γηάιεμε Kπθισκαηηθό Mνληέιν Έλαο θιαζηθόο ππνινγηζηήο απνηειείηαη από αγσγνύο θαη ινγηθέο πύιεο πνπ απνηεινύλ ηνπο επεμεξγαζηέο. Σηνπο θβαληηθνύο ε πιεξνθνξία βξίζθεηαη κέζα

Διαβάστε περισσότερα

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα!

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Cpyright 2013 Λόγος & Επικοινωνία // All rights Reserved Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Αυηό ηο παιχνίδι έχει ζηόχους: 1. ηελ εθγύκλαζε ηεο αθνπζηηθήο κλήκεο ησλ παηδηώλ 2. ηελ εμάζθεζε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σ β. Σ γ. Λ δ. Λ ε. Λ ζη. Σ Α2. Γ Α3. 1. γ 2. ε 3. δ 4. α Β1. ΘΔΜΑ Β Οη ηειηθνί ππνινγηζηέο παίξλνπλ απνθάζεηο δξνκνιόγεζεο κόλν γηα ηα δηθά ηνπο απηνδύλακα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική Δίζηε μησανικόρ διοίκηζηρ μεγάληρ καηαζκεςαζηικήρ εηαιπείαρ και καλείζηε να ςλοποιήζεηε ηο έπγο πος πεπιγπάθεηαι από ηον Πίνακα 1. Κωδ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΦΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Μάθημα: Πιθανόηηηες και Σηαηιζηική Διδάζκων: Σ. Γ.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΚΑΙ ΤΕΦΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ Μάθημα: Πιθανόηηηες και Σηαηιζηική Διδάζκων: Σ. Γ. ΤΕΛΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Τρίπολη 06/07/2007 Τα θέμαηα 1-5 είναι σποτρεωηικά και έτοσν ηοσς ίδιοσς (ίζοσς) ζσνηελεζηές βαρύηηηας Το θέμα 6 δίνει επιπλέον βαθμούς με βαρύηηηα 10% για βεληίωζη ηης βαθμολογίας ΘΕΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ. ΟΝΟΜΑΣΔΠΩΝΤΜΟ.. ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ..

ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ. ΟΝΟΜΑΣΔΠΩΝΤΜΟ.. ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ.. ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ. ΟΝΟΜΑΣΔΠΩΝΤΜΟ.. ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ.. ΘΔΜΑ Α Σηηο εκηηειείο πξνηάζεηο Α.1 Α.4 λα γξάςεηε ζην ηεηξάδην ζαο ηνλ αξηζκό ηεο πξόηαζεο θαη, δίπια, ην γξάκκα πνπ αληηζηνηρεί ζηε θξάζε ε νπνία ηε ζπκπιεξώλεη

Διαβάστε περισσότερα

Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ. Καξθηά 3 θηιά πεξίπνπ κε κήθνο ηξηπιάζην από ην πάρνο ηνπ μύινπ θπξί κεγάιν θαη ππνκνλή

Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ. Καξθηά 3 θηιά πεξίπνπ κε κήθνο ηξηπιάζην από ην πάρνο ηνπ μύινπ θπξί κεγάιν θαη ππνκνλή Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΙΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ ΔΝΟΣΗΣΑ 10 ε : ΜΗΥΑΝΙΚΗ ΜΔΡΟ Β ΠΙΔΗ ΔΡΓΑΛΔΙΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Καξέθια θαθίξε Όξγαλα Τιηθά Κόληξα πιαθέ ζαιάζζεο κε δηαζηάζεηο 40Υ40 εθ.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ 133. Ύλη: Σσναρηήζεις-Σηαηιζηική Θέμα 1

ΓΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ 133. Ύλη: Σσναρηήζεις-Σηαηιζηική Θέμα 1 ΓΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ 1 Ον/μο:.. Γ Λσκείοσ Ύλη: Σσναρηήζεις-Σηαηιζηική Γεν. Παιδείας 9-1-1 Θέμα 1 Α. Αο ππνζέζνπκε όηη x 1,x,...,x k είλαη νη ηηκέο κηαο κεηαβιεηήο x πνπ αθνξά ηα άηνκα ελόο δείγκαηνο

Διαβάστε περισσότερα

x x x x tan(2 x) x 2 2x x 1

x x x x tan(2 x) x 2 2x x 1 ΘΕΡΙΝΟ ΣΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ Ι ΕΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΕ ΑΚΗΕΙ ΜΕΡΟ Ι 1. Να γίλνπλ νη γξαθηθέο παξαζηάζεηο ησλ παξαθάησ ζπλαξηήζεσλ. t ( i) e ( ii) ln( ) ( iii). Να βξεζεί ην Π.Ο., ν ηύπνο ηεο αλίζηξνθεο θαη ην Π.Τ. ησλ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ 4 ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΑ ΚΥΚΛΩΜΑΤΑ 1. ρεδίαζε πλδπαζηηθνύ Κπθιώκαηνο Έλα ζπλδπαζηηθό θύθισκα (Κ) έρεη ηξεηο εηζόδνπο A, B θαη C θαη κία έμνδν Y Y=A B+AC Να θαηαζθεπάζεηε ην ράξηε Karnaugh. B 0

Διαβάστε περισσότερα

Να ζρεδηάζεηο ηξόπνπο ζύλδεζεο κηαο κπαηαξίαο θαη ελόο ιακπηήξα ώζηε ν ιακπηήξαο λα θσηνβνιεί.

Να ζρεδηάζεηο ηξόπνπο ζύλδεζεο κηαο κπαηαξίαο θαη ελόο ιακπηήξα ώζηε ν ιακπηήξαο λα θσηνβνιεί. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Απλό ηλεκτπικό κύκλυμα Η δηδαζθαιία ηνπ απινύ ειεθηξηθνύ θπθιώκαηνο ππάξρεη ζην κάζεκα «Φπζηθά» ηεο Ε ηάμεο ηνπ δεκνηηθνύ θαη επαλαιακβάλεηαη ζην κάζεκα ηεο Φπζηθήο ζηε Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ.

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ 1.Απηόο πνπ ζα αλαγλσξηζηεί απνπζηάδεη γηα πνιύ θαηξό. 2.Δπηζηξέθεη κε πιαζηή ηαπηόηεηα ή κεηακνξθσκέλνο. 3.Απνκνλώλνληαη ηα δύν πξόζσπα 4.Άξζε κεηακόξθσζεο 5.Απνθάιπςε 6.Ακθηβνιίεο-απνδεηθηηθά

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οη παξνπζηάζεηο κε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή γίλνληαη κε πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ, όπσο ην OpenOffice.org Impress [1] θαη ην Microsoft Office PowerPoint [2]. Απηά ηα πξνγξάκκαηα

Διαβάστε περισσότερα

(Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ Α. Α1. Βιέπε απόδεημε Σει. 262, ζρνιηθνύ βηβιίνπ. Α2. Βιέπε νξηζκό Σει. 141, ζρνιηθνύ βηβιίνπ

(Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ Α. Α1. Βιέπε απόδεημε Σει. 262, ζρνιηθνύ βηβιίνπ. Α2. Βιέπε νξηζκό Σει. 141, ζρνιηθνύ βηβιίνπ ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ (ΟΜΑΓΑ Β ) ΣΔΣΑΡΣΖ 18 ΜΑΪΟΤ 16 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΜΑΘΖΜΑΣΗΚΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ (ΝΔΟ ΤΣΖΜΑ) ΚΑΣΔΤΘΤΝΖ (ΠΑΛΑΗΟ ΤΣΖΜΑ) (Ενδεικηικές Απανηήζεις) ΘΔΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η/Υ A ΤΑΞΕΩΣ ΑΕ 2010-2011. Συστήματα Αρίθμησης. Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ

Η/Υ A ΤΑΞΕΩΣ ΑΕ 2010-2011. Συστήματα Αρίθμησης. Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ Συστήματα Αρίθμησης Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ 1 Ειζαγωγή Τν bit είλαη ε πην βαζηθή κνλάδα κέηξεζεο. Είλαη κία θαηάζηαζε on ή off ζε έλα ςεθηαθό θύθισκα. Άιιεο θνξέο είλαη κία θαηάζηαζε high ή low voltage

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots)

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) 1.1 Σςνοπτική Πεπιγπαυή Hot Spots Σα ζεκεία αζύξκαηεο πξόζβαζεο πνπ επηιέρζεθαλ αλαθέξνληαη ζηνλ επόκελν πίλαθα θαη παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηηο επόκελεο παξαγξάθνπο.

Διαβάστε περισσότερα

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ

ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ ΟΠΤΙΚΗ Α. ΑΝΑΚΛΑΣΖ - ΓΗΑΘΛΑΣΖ. Μία αθηίλα θωηόο πξνζπίπηεη κε κία γωλία ζ ζηε επάλω επηθάλεηα ελόο θύβνπ από πνιπεζηέξα ν νπνίνο έρεη δείθηε δηάζιαζεο ε =,49 (ζρήκα ). Βξείηε πνηα ζα είλαη ε κέγηζηε γωλία

Διαβάστε περισσότερα

TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΩΣΗ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 TOOLBOOK ΜΑΘΗΜΑ 2

TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΠΡΟΑΡΜΟΓΗ: ΒΑΛΚΑΝΙΩΣΗ ΔΗΜ. ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 TOOLBOOK ΜΑΘΗΜΑ 2 TOOLBOOK (μάθημα 2) Δεκηνπξγία βηβιίνπ θαη ζειίδσλ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΠΕ19 1 Δημιουργία σελίδων και βιβλίων Έλα θαηλνύξην βηβιίν πεξηέρεη κία άδεηα ζειίδα κε έλα άδεην background. Δελ κπνξνύκε λα μερσξίζνπκε

Διαβάστε περισσότερα

Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πανελλαδικών εξεηάζεων Σςναπηήζειρ

Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πανελλαδικών εξεηάζεων Σςναπηήζειρ Επωηήζειρ Σωζηού Λάθοςρ ηων πνελλδικών εξεηάζεων 2-27 Σςνπηήζειρ Η γξθηθή πξάζηζε ηεο ζπλάξηεζεο f είλη ζπκκεηξηθή, σο πξνο ηνλ άμνλ, ηεο γξθηθήο πξάζηζεο ηεο f 2 Αλ f, g είλη δύν ζπλξηήζεηο κε πεδί νξηζκνύ

Διαβάστε περισσότερα

ΧΩΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

ΧΩΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Δημήτρης Χασάπης ΧΩΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΗΝ ΠΡΟΥΟΛΙΚΗΕΚΠΑΙΔΕΤΗ Οη γεσκεηξηθέο ζρέζεηο κεηξηθή ζεώξεζε ηνπ ρώξνπ - Απόζηαζε αλάκεζα ζε δύν ζεκεία / κήθνο - Επηθάλεηα / επίπεδα ζρήκαηα /

Διαβάστε περισσότερα

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ηότοι εργαζηηρίοσ ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηεί ε δηαδηθαζία ηωλ ξπζκίζεωλ δηθηύνπ ζε ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Windows XP. Η δηαδηθαζία ζε γεληθέο γξακκέο

Διαβάστε περισσότερα

ΓΔΧΜΔΣΡΙΑ ΓΙΑ ΟΛΤΜΠΙΑΓΔ

ΓΔΧΜΔΣΡΙΑ ΓΙΑ ΟΛΤΜΠΙΑΓΔ ΒΑΓΓΔΛΗ ΦΤΥΑ 2009 ελίδα 2 από 9 ΔΤΘΔΙΔ SIMSON 1 ΒΑΙΚΔ ΠΡΟΣΑΔΙ 1.1 ΔΤΘΔΙΑ SIMSON Γίλεηαη ηξίγσλν AB θαη ηπρόλ ζεκείν ηνπ πεξηγεγξακκέλνπ θύθινπ ηνπ. Αλ 1, 1 θαη 1 είλαη νη πξνβνιέο ηνπ ζηηο επζείεο πνπ

Διαβάστε περισσότερα

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν.

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. B-Δέλδξα Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. Δέλδξα AVL n = 2 30 = 10 9 (πεξίπνπ). 30

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στοςρ κβαντικούρ ςπολογιστέρ και αλγόπιθμοςρ. Γηδάζθωλ : Φνπληνπιάθεο Αληώληνο

Εισαγωγή στοςρ κβαντικούρ ςπολογιστέρ και αλγόπιθμοςρ. Γηδάζθωλ : Φνπληνπιάθεο Αληώληνο Εισαγωγή στοςρ κβαντικούρ ςπολογιστέρ και αλγόπιθμοςρ. Γηδάζθωλ : Φνπληνπιάθεο Αληώληνο Θεματικές Ενότητες 1. Απιέο έλλνηεο θβαληηθήο κεραληθήο θαη ην ζύζηεκα δύν θβαληηθώλ θαηαζηάζεωλ. 2. Qubit θαη θβαληηθόο

Διαβάστε περισσότερα

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε.

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε. ΑΝΟΙΓΜΑ ΝΔΑ ΥΡΗΗ 1. Γεκηνπξγείηε ηε λέα ρξήζε από ηελ επηινγή «Παξάκεηξνη/Παξάκεηξνη Δηαηξίαο/Γηαρείξηζε Δηαηξηώλ». Πιεθηξνινγείηε ηνλ θσδηθό ηεο εηαηξίαο ζαο θαη παηάηε Enter. Σηελ έλδεημε «Υξήζεηο» παηάηε

Διαβάστε περισσότερα

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H )

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H ) Ξ G O O G L E S C H O L A R Α Ο Ξ Ε Κ Ε Θ Λ Θ Α Λ Η Τ Α Μ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η Ρ Οξαγκαηνπνηώληαο αλαδήηεζε ζην GoogleScholar (http://scholar.google.com/) ν ρξήζηεο κπνξεί λα εληνπίζεη πιηθό αθαδεκαϊθνύ θαη

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Σχολικό έτος: 2011-2012 Καθηγήτριες: Κεφαλληνού Λουκία- Καλλία Αθηνά ΙΙ. ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΣΟΤ ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΟΤ ΥΡΟΝΟΤ ΕΩ ΚΑΙ ΣΟ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ 1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Δ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ. ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν

Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Σάμε Δ Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ. ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ. Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν Δξγαιεία Καηαζθεπέο 1 Δ.Κ.Φ.Δ. ΥΑΝΗΩΝ ΠΡΩΣΟΒΑΘΜΗΑ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΟΣΖΣΑ 2 ε : ΤΛΗΚΑ ΩΜΑΣΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΚΑΣΑΚΔΤΔ Καηαζθεπή 1: Ογθνκεηξηθό δνρείν Καηαζθεπάδνπκε έλα νγθνκεηξηθό δνρείν από πιαζηηθό κπνπθάιη λεξνύ

Διαβάστε περισσότερα

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Αιγόξηζκνη 2.2.7.4 Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Εηζαγσγή ζηηο Αξρέο ηεο Επηζηήκεο ησλ Η/Υ 1 Άζθεζε 34 ζει 53 Έλα ςεθηαθό θσηνγξαθηθό άικπνπκ έρεη απνζεθεπηηθό ρώξν N Mbytes. Να αλαπηύμεηε

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1379/50 1. Όηαλ ινηπόλ ήξζαλ [νη πξέζβεηο ζηελ Αζήλα], αθνύ ζπλέιαβαλ νη Αζελαίνη θαη ηνπο πξέζβεηο σο ππνθηλεηέο ζηάζεο θαη όζνπο έπεηζαλ [νη πξέζβεηο], ηνπο ζπγθέληξσζαλ γηα αζθάιεηα ζηελ Αίγηλα.

Διαβάστε περισσότερα

Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή. Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε.

Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή. Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε. Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε. Παξάκεηξνη πξνο αμηνιόγεζε Ννκνζεηηθή ζσξάθηζε Κνηλόο Σύιινγνο Ακνηβή Καηαγγειία/Λύζε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ»

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ «ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ» 1. Να αληηζηνηρίζεηε θάζε κεηαβιεηή ηεο αξηζηεξήο ζηήιεο ηνπ παξαθάησ πίλαθα κε ηελ θαηεγνξία πνπ βξίζθεηαη ζηε δεμηά ζηήιε: ΜΔΣΑΒΛΗΣΗ ΚΑΣΗΓΟΡΙΑ 1. ΦΤΗΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ 2. ΜΗΘΟ 3.ΑΡΗΘΜΟ ΣΖΛΔΦΩΝΟΤ Α. ΠΟΗΟΣΗΚΖ

Διαβάστε περισσότερα

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό.

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό. ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΛΔΤΚΩΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Μειέηε ηωλ παξαγόληωλ από ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε ειεθηξνκαγλεηηθή δύλακε. Τιηθά - πζθεπέο: Ηιεθηξνληθή δπγαξηά, ηξνθνδνηηθό ηάζεο, ξννζηάηεο, ακπεξόκεηξν,

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΛΓΕΒΡΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. 1. Να ιπζνύλ ηα ζπζηήκαηα. 1 0,3x 0,1y x 3 3x 4y 2 4x 2y ( x 1) 6( y 1) (i) (ii)

ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΛΓΕΒΡΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ. 1. Να ιπζνύλ ηα ζπζηήκαηα. 1 0,3x 0,1y x 3 3x 4y 2 4x 2y ( x 1) 6( y 1) (i) (ii) . Να ιπζνύλ ηα ζπζηήκαηα.,, 6 4 4 4 5( ) 6( ). Να ιπζνύλ ηα ζπζηήκαηα.,,,6 7. Να ιπζνύλ ηα ζπζηήκαηα. 5 ( )( ) ( ) 4. Να ιπζνύλ ηα ζπζηήκαηα. 5 4 6 7 4. 5. Να ιπζνύλ ηα ζπζηήκαηα. 59 ( )( ) ()( 5) 7 6.

Διαβάστε περισσότερα

7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 3. Έλαο θαηαρσξεηήο SISO ησλ 4 bits έρεη: α) Μία είζνδν, β) Δύν εηζόδνπο, γ) Σέζζεξεηο εηζόδνπο.

7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ. 3. Έλαο θαηαρσξεηήο SISO ησλ 4 bits έρεη: α) Μία είζνδν, β) Δύν εηζόδνπο, γ) Σέζζεξεηο εηζόδνπο. 7. ΚΑΤΑΧΩΡΗΤΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Ση είλαη έλαο θαηαρσξεηήο; O θαηαρσξεηήο είλαη κηα νκάδα από flip-flop πνπ κπνξεί λα απνζεθεύζεη πξνζσξηλά ςεθηαθή πιεξνθνξία. Μπνξεί λα δηαηεξήζεη ηα δεδνκέλα ηνπ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΓΔΩΣΔΥΝΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΠΔΡΙΒΑΛΟΝΣΟ. Πτυχιακή διατριβή ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΔΝΗ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΚΑΤΑΔΡΙΩΝ ΠΛΟΙΩΝ

ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΓΔΩΣΔΥΝΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΠΔΡΙΒΑΛΟΝΣΟ. Πτυχιακή διατριβή ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΔΝΗ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΚΑΤΑΔΡΙΩΝ ΠΛΟΙΩΝ ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ ΥΟΛΗ ΓΔΩΣΔΥΝΙΚΩΝ ΔΠΙΣΗΜΩΝ ΚΑΙ ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΠΔΡΙΒΑΛΟΝΣΟ Πτυχιακή διατριβή ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΔΝΗ ΑΠΟΡΡΤΠΑΝΗ ΚΑΤΑΔΡΙΩΝ ΠΛΟΙΩΝ Αργσρώ Ιωάννοσ Λεμεσός 2012 ΣΔΥΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΚΤΠΡΟΤ

Διαβάστε περισσότερα

Παλαιοσλαβική Γλώσσα. Ενότητα 11: Μορφολογία Τα Ονόματα/Αντωνυμίες. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. Τμήμα Σλαβικών Σπουδών

Παλαιοσλαβική Γλώσσα. Ενότητα 11: Μορφολογία Τα Ονόματα/Αντωνυμίες. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. Τμήμα Σλαβικών Σπουδών Παλαιοσλαβική Γλώσσα Ενότητα 11: Μορφολογία Τα Ονόματα/Αντωνυμίες Αλεξάνδρα Ιωαννίδου Τμήμα Σλαβικών Σπουδών Γ1.2. ΟΗ ΑΝΣΧΝΤΜΗΔ ηελ παιαηά εθθιεζηαζηηθή ζιαβηθή, νη αλησλπκίεο δηαθξίλνληαλ ζε δπν κεγάιεο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ. Α. Πρωτοβάθμιεσ Εξιςώςεισ. Β. Διερεφνηςη Εξιςώςεων. 1x είναι αδφνατθ. x 1 x 1. Άλγεβρα Α Λυκείου

ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ. Α. Πρωτοβάθμιεσ Εξιςώςεισ. Β. Διερεφνηςη Εξιςώςεων. 1x είναι αδφνατθ. x 1 x 1. Άλγεβρα Α Λυκείου ΕΞΙΣΩΣΕΙΣ Α. Πρωτοβάθμιεσ Εξιςώςεισ. 1. Να λυκεί θ εξίςωςθ (x - 4) (x +5) x -5 5(x +1) - - = - - x 4 6. Να λυκεί θ εξίςωςθ x (x+1)+x(x+1)+x+1=0. Να λυκεί θ εξίςωςθ x(x -4)-x +x =0 4. Να λυκεί θ εξίςωςθ

Διαβάστε περισσότερα

Α Κ Η Δ Ι (Έλεγχος ηης μέζης ηιμής και ηης διακύμανζης ενός δείγμαηος)

Α Κ Η Δ Ι (Έλεγχος ηης μέζης ηιμής και ηης διακύμανζης ενός δείγμαηος) 1 Α Κ Η Δ Ι (Έλεγχος ηης μέζης ηιμής και ηης διακύμανζης ενός δείγμαηος) Άζκηζη 1.(5) Οη κέζεο κεληαίεο ζεξκνθξαζίεο ηνπ Ματνπ θαηά ηα ηειεπηαία ρξόληα ζε έλα ζηαζκό δίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα [Πίλαθαο

Διαβάστε περισσότερα