YΠOYΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007

Transcript

1 YΠOYΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΝΩΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Μάημα: ΧΗΜΕΙΑ ΠΑΓΚΥΠΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2007 ΛΥΣΕΙΣ Ημερομηνία και ώρα εξέτασης: Τρίτη, 12 Ιουνίου :30-10:30 ΜΕΡΟΣ Α : Eρωτήσεις 1-10 Ερώτηση 1 (3μ.) βουτάνιο< προπανάλη< προπανόλη-1< αιανοδιόλη-1,2 Διαμοριακές δυνάμεις βουτάνιο: Ασενείς Van der Waals. προπανάλη: Δεσμοί μόνιμων διπόλων ισχυρότεροι από Van der Waals προπανόλη-1: Δεσμοί υδρογόνου ισχυρότεροι από προηγούμενες δυνάμεις αιανοδιόλη-1,2: Περισσότεροι δεσμοί υδρογόνου λόγω δύο υδροξυλίων Ερώτηση 2 (3μ.) CH o C CH Fe + Cl 2 Cl + HCl AlCl 3 COCH 3 Cl + CH 3 COCl Cl + + HCl COCH 3 Cl Ερώτηση 3 (3μ.) (α) =28 Mr=28 (β) C v H 2v =28 14v=28 v=2 μονομερές: M.T.: C 2 H 4 και Σ.Τ. : CH 2 =CH 2 p /Θ/ kat (γ) 2000 CH 2 =CH 2 ( CH 2 CH 2 ) 2000

2 Ερώτηση 4 (3μ.) CH 3 C=CHCH 2 CH=CCH=CH 2 CH 3 CH 3 Ερώτηση 5 (3μ.) (α) CH 3 CΟΟNa + HOCH 2 CH 2 CH(CH 3 ) 2 (β) CΗ 3 (CH 2 ) 4 CΟONa + CHI 3 (γ) CΗ 3 (CH 2 ) 4 CH(ΟH)CH 3 Ερώτηση 6 (3μ.) (α) 100 g 21,62 g οξυγόνο C v H 2v+2 O =74 x=74g 16 g 14v+18 =74 Mr=74 14 v=56 v=4 M.T. : C 4 H 9 OH (β) Α: CH 3 CH=CHCH 3 B: CH 3 CH(OH)CH 2 CH 3 Είναι η μόνη αλκοόλη με M.T. :C 4 H 9 OH που προκύπτει με επίδραση Η 2 Ο σε αλκένιο. Με αφυδάτωση δίνει πάλι το ίδιο αλκένιο ως κύριο προϊόν και επίσης μπορεί να οξειδωεί. Ερώτηση 7 (3μ.) Κατά τη σύνεση του εστέρα η χρήση πυκνού ειικού οξέος μετακινεί την ισορροπία προς τα δεξιά διότι το πυκνό ειικό οξύ είναι αφυδατικό και δεσμεύει το νερό που σχηματίζεται. Δρα επίσης καταλυτικά. Κατά την υδρόλυση του εστέρα χρησιμοποιείται αραιό διάλυμα ειικού οξέος για να παρέχει (α) το νερό που χρειάζεται κατά την υδρόλυση για να μετατοπίζει την αντίδραση προς τα προϊόντα της υδρόλυσης και (β) τα Η + που δρουν καταλυτικά στην υδρόλυση. Ερώτηση 8 (3μ.) CH 3 CH(ΟΗ)CH 2 CH 3 + PCl 5 CH 3 CHClCH 2 CH 3 + KCN αλκοόλη/ CH 3 CHClCH 2 CH 3 + POCl 3 + HCl CH 3 CH(CN)CH 2 CH 3 + KCl CH 3 CH 2 CH(CH 3 )CN + H 2 O+HCl CH 3 CH 2 CH(CH 3 )COOH + NH 4 Cl 2

3 Ερώτηση 9 (3μ.) CaC 2 + 2H 2 O C 2 H 2 + Ca(OH) 2 36g 22,4L x= 1,12g 0,698L 50 g 1,12 g 100 g x= 2,24g 2,24 % κ.μ. υγρασία Ερώτηση 10 (3μ.) 100 ml 8 g 1mol 192 g 1000 ml x= 80 g x=0,416 mol 80 g [Η + ]= Κ οξ.c oξ [Η + ]= 7, ,416 = 0,0174 Μ ph=1,76 ΜΕΡΟΣ Β Ερώτηση 11 (Μονάδες 8) 1. Απόσπαση 2. Πολυμερισμός 3. Ισομερίωση 4. Αλκυλίωση 5. Αυτοοξειδοαναγωγή 6. Οξείδωση 7. Υδρόλυση B. (α) (3,5μ.) Χ Γ Ψ Β Ζ Α (1,5μ.) (β) CH 3 CH 2 CH 2 COOH + Na CH 3 CH 2 CH 2 COONa + H 2 φυσαλίδες CH 3 CH 2 CH(OH)CHO + Αg(ΝΗ 3 ) 2 ΟΗ CH 3 CH 2 CH(OH)COO ΝΗ 4 + Αg + Η 2 Ο + ΝΗ 3 κάτοπτρο αργύρου CH 2 (ΟΗ)CH=CHCH 2 OΗ + Br 2 CCl 4 CH 2 (ΟΗ)CHBrCHBrCH 2 OΗ αποχρωματισμός πορτοκαλόχρωμου βρωμίου (3μ.) 3

4 Ερώτηση 12 (Μονάδες 8) (α) πενταπλάσιος όγκος CO 2 και πενταπλάσιος όγκος υδρατμών > 5C και 10Η Μ.Τ. : C 5 H 10 Συντακτικά ισομερή: CH 3 CH 2 CH 2 CH=CH 2 CH 3 CH=CHCH 2 CH 3 (CH 3 ) 2 C=CHCH 3 (CH 3 ) 2 CHCH=CH 2 CH 2 =C(CH 3 )CH 2 CH 3 (3,5μ.) (β) Α 3 : (CH 3 ) 2 CHCH=CH 2 (1μ.) (γ) Α 3 : (CH 3 ) 2 CHCH=CH 2 + H 2 Ni (CH 3 ) 2 CHCH 2 CH 3 Α 3 : (CH 3 ) 2 CHCH=CH 2 + H 2 O H + / (CH 3 ) 2 CHCH(OH)CH 3 (1μ.) (δ) Γεωμετρική Ισομέρεια CH 3 CH 2 H CH 3 CH 2 CH 3 C=C C=C H CH 3 H H trans -πεντένιο-2 cis -πεντένιο-2 (2,5μ.) Ερώτηση 13 (Μονάδες 8) (α) διάλυμα ανρακικού νατρίου αμμωνιακό διάλυμα χλωριούχου υποχαλκού αμμωνιακό διάλυμα νιτρικού αργύρου όξινο διάλυμα διχρωμικού καλίου αντιδραστήριο Fehling (2 μ.) 4

5 (β) CH 3 COOH + Na 2 CO 3 CH 3 COONa + H 2 O + CO 2 αφρισμός CH 3 C CH + CuCl + NH 3 CH 3 C CCu + NH 4 Cl κεραμέρυρο ίζημα ΗCΟΟΗ + Ag(ΝΗ 3 ) 2 OH CΟ 2 + Ag + ΝΗ 3 + Η 2 Ο κάτοπτρο αργύρου CH 3 CH(OH)COOH + K 2 Cr 2 O 7 + H 2 SO 4 CH 3 COCOOH + K 2 SO 4 + Cr 2 (SO 4 ) 3 + H 2 O το πορτοκαλόχρωμο διάλυμα διχρωμικού καλίου γίνεται πράσινο CΗ 3 CΗ 2 CH 2 CΗO + Cu 2+ + OH - (γ) τρυγικό Κ-Να CΗ 3 CΗ 2 CH 2 CΟO - + Cu 2 Ο + Η 2 Ο κεραμέρυρο ίζημα (5 μ.) Το σημείο ζέσεως του CH 3 COOH είναι μεγαλύτερο από εκείνο της CH 3 CH 2 OH διότι μεταξύ των μορίων του CH 3 COOH αναπτύσονται δύο δεσμοί υδρογόνου ανάμεσα σε δύο μόρια οξέος (τα μόρια διμερίζονται) ενώ μεταξύ των μορίων της CH 3 CH 2 OH αναπτύσονται δυνάμεις υδρογόνου χωρίς διμερισμό των μορίων. (1 μ.) Ερώτηση 14 (Μονάδες 10) (α) και (β) 0,00095 mol K 2 Cr 2 O 7 περίσσεψαν 1000 ml 0,1 mol 20 ml x=0,002 mol K 2 Cr 2 O 7 όλο 0,002 mol - 0,00095mol=0,00105 mol K 2 Cr 2 O 7 3CH 3 CH 2 OH + 2K 2 Cr 2 O 7 + 8H 2 SO 4 3 mol 2 mol x=0, mol 0,00105mol 3CH 3 CΟOH + 2Cr 2 (SO 4 ) 3 + 2K 2 SO H 2 O 10 ml 0, mol CH 3 CH 2 OH 1000 ml x=0,1575 mol 100 ml πυκνού δ/ματος περιέχουν 0,1575 mol CH 3 CH 2 OH I mol 46 g 0,1575 mol x=7,245g ρ=m/v v=m/ρ v=7,245 / 0,79=9,17 ml >9,17 o (4,75μ.) 5

6 Β. π. H 2 SO 4 (α) CH 3 CH 2 CH 2 ΟΗ CH 3 CH=CH 2 + H 2 O Η CH 3 CH=CH 2 + H 2 O + / CH 3 CH(ΟΗ)CH 3 CH 3 CH(ΟΗ)CH 3 + KMnO 4 + H 2 SO 4 CH 3 CΟCH 3 + MnSO 4 + K 2 SO 4 + H 2 O CH 3 CΟCH 3 + PCl 5 CH 3 CCl 2 CH 3 + POCl 3 (3 μ.) (β) CH 3 CH 2 CH 2 ΟΗ + K 2 Cr 2 O 7 + H 2 SO 4 CH 3 CH 2 CHO + Cr 2 (SO 4 ) απόσταξη 3 + K 2 SO 4 + H 2 O CH 3 CH 2 CHO + HCN CH 3 CH 2 CH(OH)CN CH 3 CH 2 CH(OH)CN + H 2 O + HCl CH 3 CH 2 CH(OH)COOH + NH 4 Cl (2,25 μ.) Ερώτηση 15 (Μονάδες 10) A : CH 3 CH 2 COOH Β : CH 3 CH 2 COOCH 2 CH 3 Γ : CH 3 CH 2 OH Δ : CH 2 =CH 2 E : CH 3 CH 2 COCl Z : CH 3 CH 2 COONH 4 προπανικό οξύ προπανικός αιυλεστέρας αιανόλη αιένιο προπανοϋλοχλωρίδιο προπανικό αμμώνιο B. (α) 60 / 12 = 5 8 / 1= 8 32 / 16 = 2 (4,5μ.) 5 / 2=2,5 8 / 2=4 2 / 2=1 2,5x2=5 4x2=8 1x2=2 E.T. (Χ) : C 5 H 8 Ο 2 2,9 g Ψ δίνουν 9,85 g CHI 3 x=116 g 394 g Mr=116 6

7 (β) Ψ: περιέχει CH 3 CO- διότι δίνει ιωδοφορμική και είναι προϊόν οξείδωσης της Χ 0,116 g Ψ αντιδρούν με 0,001 mol KOH 116 g x= 1 mol Άρα αντιδρούν σε αναλογία 1: 1 > 1 -COOH στο μόριο του Ψ Εφόσον είναι οπτικά αδρανές δεν έχει διακλάδωση Εφόσον Μr(Ψ) = 116 και Ε.Τ.(Χ) : C 5 H 8 Ο 2 άρα Μ.Τ.(Ψ) : C 5 H 8 O 3 X: περιέχει -CHO έχει ίδια ανρακοαλυσίδα με το Ψ εφόσον με οξείδωση δίνει μια ομάδα - COOH > η δεύτερη ομάδα είναι CH 3 CO- που υπάρχει και στη Ψ και δίνει την ιωδοφορμική Ψ: CH 3 COCH 2 CH 2 COOH X: CH 3 COCH 2 CH 2 CHO (5,5μ.) Ερώτηση 16 (Μονάδες 13) X: CH 3 - -C CΗ Ψ: HΟΟC COOΗ CΗ 3 - -C CΗ + Αg(ΝΗ 3 ) 2 ΟΗ CΗ C CΑg + ΝΗ 3 + Η 2 Ο B. (α) 52,2 / 12=4,35 3,7 / 1=3,7 44,1 / 35,5=1,242 (3μ.) 4,35 / 1,242 = 3,5 3,7 / 1,242 = 3 1,242 / 1,242 = 1 3,5x2=7 3x2=6 1x2=2 Η Χ έχει E.T. : C 7 H 6 Cl 2 Ε.Τ. ίδιος με Μ.Τ. εφόσον η Χ έχει δύο μονονιτροπαράγωγα στον πυρήνα Άρα Μ.Τ. : C 7 H 6 Cl 2 7

8 Σ.Τ. της Χ Σ.Τ. της Ψ Σ.Τ. της Ζ Σ.Τ. της Φ π - Cl-C 6 H 4 -CH 2 Cl π- Cl-C 6 H 4 -CH 2 OH π- Cl-C 6 H 4 -CΟOH π- Cl-C 6 H 4 -CΟCl Σ.Τ. της Ω π- Cl-C 6 H 4 -CΟ-C 6 H 5 (7μ.) (β) Αντιδράσεις: Cl-C 6 H 4 -CH 2 Cl + ΝaOH H 2 O/ Cl-C 6 H 4 -CH 2 OH + Νa Cl Cl-C 6 H 4 -CH 2 ΟΗ+ KMnO 4 +H 2 SO 4 Cl-C 6 H 4 -COOH + PCl 5 Cl-C 6 H 4 -COOH+ΜnSO 4 +K 2 SO 4 +H 2 O Cl-C 6 H 4 -CΟ Cl + POCl 3 + HCl Cl-C 6 H 4 -CΟCl + C 6 H 6 AlCl 3 Cl-C 6 H 4 -CΟ-C 6 H 5 + HCl (3μ.) Ερώτηση 17 (Μονάδες 13) (α) CΗ 3 CHO + I 2 + NaOH CΗΙ 3 + HCΟΟΝα + ΝαΙ + Η 2 Ο HCΟΟΝα + HCl HCΟΟH + NaCl (1μ.) (β) Σ.T. (Ψ) : CH 3 COOH αφού έχει την ίδια χαρακτηριστική ομάδα με τη Χ και με πλήρη καύση ορισμένης ποσότητας των ατμών της δίνει διπλάσιο όγκο CO 2 (2μ.) (γ) Χ: μεανικό οξύ και μυρμηκικό οξύ Ψ: αιανικό οξύ και οξικό οξύ (1μ.) (δ) HCOOH + NaOH HCOONa + H 2 O CH 3 COOH + NaOH CH 3 COONa + H 2 O 5 HCOOH + 2KMnO 4 + 3H 2 SO 4 5CO 2 + 2MnSO 4 + K 2 SO 4 + 8H 2 O (2,5μ.) 8

9 (ε) 5 HCOOH + 2 KMnO H 2 SO 4 5 CO MnSO 4 + K 2 SO H 2 O 5 mol 2 mol x=0,04 mol 0,016 mol KMnO ml 0,4 mol 40 ml x=0,016 mol KMnO 4 που αντέδρασε με το μεανικό οξύ 1000 ml 2 mol 30 ml x=0,06 mol NaOH όλο που προστέηκε Τόσα είναι και τα mol των οξέων εφ όσον αντιδρούν 1:1 με το NaOH 0,06 mol - 0,04 mol = 0,02 mol CH 3 COOH B. 20 ml διαλύματος Α περιέχουν 0,04 mol ΗCOOH και 0,02 mol CH 3 COOH 100 ml διαλύματος Α περιέχουν 0,2 mol ΗCOOH και 0,1 mol CH 3 COOH (3,5μ.) (α) Η έση του βρωμίου πριν την πρώτη ανακίνηση είναι στην κάτω στιβάδα και μετά είναι στην πάνω στιβάδα, διότι μετά την ανακίνηση το βρώμιο μεταφέρεται από την υδατική στιβάδα στη στιβάδα του τολουολίου που είναι απολικός διαλύτης και διαλύει καλύτερα το βρώμιο που είναι επίσης απολική ουσία. (β) Ο σίδηρος βοηά στη δημιουργία του ηλεκτρονιόφιλου αντιδραστηρίου. (γ) Μετά την προσήκη των ρινισμάτων του σιδήρου γίνεται συνεχής ανακίνηση για να έρχονται οι ουσίες σε άμεση επαφή και να γίνεται η αντίδραση του τολουολίου με το βρώμιο. FeBr 3 (δ) CH Br 2 CΗ Br + CΗ HBr Br αποχρωματισμός του πορτοκαλόχρωμου βρωμίου (3 μ.) 9