Πράσινες αγορές! Οι ηµόσιες Πράσινες Συµβάσεις στην Ευρώπη. Μία περίληψη

Transcript

1 Πράσινες αγορές! Οι ηµόσιες Πράσινες Συµβάσεις στην Ευρώπη Μία περίληψη

2 Εισαγωγή Το παρόν έγγραφο παρέχει μία γενική εικόνα πράσινων δημόσιων συμβάσεων (ΠΔΣ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Θεσπίζει την έννοια της ΠΔΣ και συνοψίζει τις βασικές ενωσιακές και εθνικές πολιτικές στον εν λόγω τομέα. Παρέχονται παραδείγματα σχετικά με τα αποτελέσματα και τα οφέλη των ΠΔΣ, με βάση τις προσεγγίσεις που υιοθετούνται από τις δημόσιες αρχές ανά την ΕΕ. Σκιαγραφούνται επίσης οι νομικές πτυχές και αυτές που αφορούν την οικονομική αποδοτικότητα των ΠΔΣ. Η παρούσα σύνοψη βασίζεται στο λεπτομερέστερο εγχειρίδιο με τίτλο Πράσινες Αγορές!, το οποίο μπορεί να τηλεφορτωθεί από τον ιστότοπο ΠΔΣ (GPP) της ΕΕ ( Περαιτέρω πληροφορίες για τις ΠΔΣ σε ευρωπαϊκό και σε εθνικό επίπεδο υπάρχουν στις παραπομπές που βρίσκονται στο τέλος του παρόντος κειμένου. Το πλαίσιο άσκησης πολιτικής Η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει ενεργά και προάγει τις ΠΔΣ στο πλαίσιο της οικείας πολιτικής για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή. Το 2008 η ανακοίνωση Δημόσιες συμβάσεις για ένα καλύτερο περιβάλλον υποστήριξε ειδικούς στόχους για τις ΠΔΣ, καθορίζοντας ταυτόχρονα μια σειρά στηρικτικών μέτρων προς εφαρμογή εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Πιο πρόσφατα, η στρατηγική Ευρώπη 2020 όρισε τις δημόσιες συμβάσεις ως ένα από τα κύρια μέσα επίτευξης μιας ευφυούς, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης.

3 Γιατί ΔΠΣ; Οι δημόσιες αρχές στην Ευρώπη ευθύνονται κάθε χρόνο για έξοδα άνω των 2 τρισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, ή για το 19% του ΑΕΠ της ΕΕ. Πρόκειται τόσο για μία ευκαιρία όσο και για μία επιταγή για το δημόσιο τομέα, προκειμένου να χρησιμοποιεί ορθολογικά την αγοραστική δύναμή του. Οι ΔΠΣ μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να μειώσουν τον άμεσο περιβαλλοντικό αντίκτυπο των δημοσίων δραστηριοτήτων, επηρεάζοντας την αγορά προς την κατεύθυνση της παραγωγής οικολογικότερων αγαθών, υπηρεσιών και έργων. Τα οφέλη των ΔΠΣ είναι ορατά: Στην επίτευξη συγκεκριμένων περιβαλλοντικών στόχων και σκοπών για παράδειγμα, μειώσεις των εκπομπών CO 2, ενεργειακή απόδοση και διατήρηση των φυσικών πόρων Εξοικονόμηση κόστους Αυξημένη εμπιστοσύνη των πολιτών, επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών στη δημόσια διοίκηση Ενθάρρυνση της καινοτομίας και υποστήριξη της ανάπτυξης ανταγωνιστικών πράσινων προϊόντων και υπηρεσιών και διεύρυνση της αντίστοιχης αγοράς Δημιουργία υγιέστερων συνθηκών εργασίας για το προσωπικό Δημιουργία ικανοτήτων για δημόσιους οργανισμούς ούτως ώστε να ανταποκριθούν στα μελλοντικά

4 προβλήματα που θα αφορούν το περιβάλλον και τους πόρους υνητικός αντίκτυπος των ΠΣ: περικοπή των εκπομπών CO 2 κατά 15 εκατ. τόνους ετησίως, εφόσον ολόκληρη η ΕΕ υιοθετήσει τα ίδια περιβαλλοντικά κριτήρια για το φωτισμό και τον εξοπλισμό γραφείων όπως η πόλη Turku της Φινλανδίας μειώνοντας την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 50%. Το νομικό πλαίσιο Οι οδηγίες του 2004 περί συμβάσεων (2004/18/ΕΚ και 2004/17/ΕΚ) επιτρέπουν ρητά την υπαγωγή περιβαλλοντικών κριτηρίων στις συμβάσεις. Η νομολογία του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων είχε ήδη υπογραμμίσει το γεγονός αυτό με σημαντικές υποθέσεις το 2002 (Concordia Bus) και το 2003 (EVN Wienstrom) με την οποία καθοριζόταν το πεδίο θέσπισης περιβαλλοντικών κριτήριων σε διαδικασίες υποβολής προσφορών. Εφόσον τέτοια κριτήρια εφαρμόζονται κατά τρόπο δίκαιο και διαφανή, οι δημόσιες αρχές μπορούν να επιδιώξουν την εφαρμογή υψηλού επιπέδου περιβαλλοντικών προτύπων στις προμήθειές τους. Επίσης, η ενωσιακή περιβαλλοντική νομοθεσία θεσπίζει υποχρεωτικές υποχρεώσεις προμήθειας σε ορισμένες τομείς για παράδειγμα, τον έλεγχο των επικίνδυνων ουσιών, αποβλήτων

5 και της ανακύκλωσης, την αγορά καθαρών οχημάτων, γραφειακού εξοπλισμού ΤΠ και την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (βλ. πλαίσιο). Υποχρεωτικές ΠΣ σε συγκεκριµένους τοµείς: Εξοπλισμός γραφείου ΤΠ Οι ελάχιστες απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης εφαρμόζονται για τις αγορές των κεντρικών κυβερνητικών αρχών στον τομέα του γραφειακού εξοπλισμού ΤΠ, βάσει του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 106/2008 Οχήματα οδικών μεταφορών Βάσει της οδηγίας για τα καθαρά οχήματα (2009/33/ΕΚ), οι δημόσιες αρχές πρέπει να συνεκτιμούν την ενεργειακή κατανάλωση και τις εκπομπές κατά την αγορά οχημάτων που υπερβαίνουν το ενωσιακό κατώφλιο. Εξασφαλίζεται μια κοινή μεθοδολογία για τον υπολογισμό του επιχειρησιακού κόστους στο σύνολο της διάρκειας ζωής του οχήματος. Κτίρια Από το 2014 το αργότερο, οι ελάχιστες απαιτήσεις όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων πρέπει να εφαρμόζονται σε όλα τα νέα κτίρια και τα μείζονα έργα ανακαίνισης που διέπονται από την οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων (2010/31/ΕΕ). Όλα τα νέα κτίρια των οποίων η κυριότητα ή η χρήση ανήκει στο δημόσιο, πρέπει να καταναλίσκουν σχεδόν μηδενική ενέργεια μέχρι το 2019.

6 Δίκαιη μεταχείριση Πέραν της καλύτερης δυνατής αξιοποίησης των διαθέσιμων πόρων, οι δημόσιες αρχές οφείλουν να ενεργούν κατά τρόπο δίκαιο όταν συνάπτουν συμβάσεις - δηλαδή να εφαρμόζουν τις αρχές της εσωτερικής αγοράς. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται οι αρχές της διαφάνειας, της ισότιμης μεταχείρισης, της μη εισαγωγής διακρίσεων και της αναλογικότητας. Οι αναθέτουσες αρχές πρέπει επίσης να αποφεύγουν τη δημιουργία κωλυμάτων στον ανταγωνισμό, π.χ. με την εφαρμογή υπερβολικά περιοριστικών προδιαγραφών. Οι ΔΠΣ μπορούν να συνάπτονται κατά τρόπο που να συνάδει πλήρως με τις αρχές αυτές, ενώ οι προσεγγίσεις που αναπτύχθηκαν σε επίπεδο ΕΕ και από τα κράτη μέλη αντανακλούν τις νομικές απαιτήσεις που εφαρμόζονται. Το εγχειρίδιο Αγόρασε Οικολογικά! (Buying Green!) περιλαμβάνει λεπτομερείς κατευθύνσεις για να συνάπτονται ΔΠΣ κατά τρόπο που σέβεται τους ενωσιακούς κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις. Τα σχετικά αναφέρονται σε καθένα από τα στάδια της διαδικασίας συμβάσεων. Η γνώμη της αγοράς Ο διάλογος με τους φορείς της αγοράς πριν από τη θέσπιση νέων απαιτήσεων ΔΠΣ είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι προμηθευτές μπορούν να ενημερώνονται για τον ανερχόμενο αντίκτυπο στον ανταγωνισμό. Προσεγγίσεις όπως ο τεχνικός

7 διάλογος, μπορούν να καταστήσουν δυνατή μία αντιπροσωπευτικότερη γνώση των διαθέσιμων πράσινων επιλογών και επιτρέπονται βάσει των ενωσιακών κανόνων που διέπουν τις συμβάσεις, εφόσον υλοποιούνται κατά τρόπο δίκαιο και διαφανή. Η δημοσίευση ενός δελτίου προκαταρκτικής ενημέρωσης στο οποίο εξαγγέλλονται οι προθέσεις για την εφαρμογή κριτηρίων ΔΠΣ μπορεί, επίσης, να συμβάλει στη διασφάλιση της ετοιμότητας της αγοράς για την ανταπόκριση στις εν λόγω απαιτήσεις. Οικονομική αποδοτικότητα Οι πράσινες συμβάσεις μπορούν να εξοικονομήσουν χρηματικούς πόρους και, ταυτόχρονα, να έχουν περιβαλλοντικά οφέλη. Συνεκτιμώντας παράγοντες όπως η ενεργειακή κατανάλωση και η κατανάλωση νερού, ο περιορισμός των επικίνδυνων ουσιών, η χρήση ανακυκλωμένων υλικών και η κατάλληλη διαχείριση αποβλήτων, οι ΔΠΣ μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη οικονομιών σε σειρά προϊόντων και σε ομάδες υπηρεσιών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν υιοθετείται μία προσέγγιση του τύπου προσδιορισμός του κόστους διάρκειας ζωής (life-cycle costing - LCC) κατά τη διαδικασία προμήθειας των συμβάσεων ώστε να συνεκτιμώνται όλες οι παράμετροι κόστους κατά τη διάρκεια ζωής του προϊόντος, έργου υπηρεσίας, και όχι μόνο η τιμή αγοράς. Η προσέγγιση του τύπου LCC can μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα οικονομίες, επιτρέποντας στους προμηθευτές να επιλέγουν τη

8 δυνατότητα που αντιπροσωπεύει τη βέλτιστη δυνατή σχέση κόστους οφέλους για το σύνολο του κύκλου ζωής του. Οφέλη από τις ΔΠΣ: Ο χρηματικός αντίκτυπος της εφαρμογής των προτεινόμενων κριτηρίων ΔΠΣ για τις προμήθειες εκτιμήθηκε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Τροφίμων και Αγροτικών Υποθέσεων του ΗΒ. Διαπιστώθηκε ότι η εφαρμογή των κριτηρίων από όλα τα υπουργεία και τις εκτελεστικές υπηρεσίες όλων των κεντρικών κυβερνήσεων θα οδηγούσε σε εξοικονόμηση 40,7 εκατ. λιρών στερλινών (47,2 εκατ. ευρώ) σε μια περίοδο έντεκα ετών. Οι οικονομίες θα μπορούσαν να αυξηθούν με τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, από τη μεγαλύτερη χρήση ανακυκλωμένων υλικών, τις χαμηλότερες τιμές αντικατάστασης και τις μειωμένες δαπάνες διαχείρισης των αποβλήτων χάρις στην επαναχρησιμοποίηση επίπλων.

9 Πέραν της τιμής αγοράς, λειτουργίας, συντήρησης και διάθεσης, ορισμένα μοντέλα σχετικά με το κόστος του κύκλου ζωής (LCC) θεωρούν ότι ορισμένοι ειδικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως είναι οι εκπομπές CO 2, έχουν κόστος. Για παράδειγμα, η οδηγία για τα καθαρά οχήματα (2009/33/ΕΚ) προβλέπει μια ειδική μεθοδολογία για την εκτίμηση του κόστους που συνδέεται με την κατανάλωση καυσίμων, με τα αέριο θερμοκηπίου και με τις εκπομπές αιωρούμενων σωματιδίων κατά την αγορά φορτηγών για οδικές μεταφορές. Άλλοι τομείς στους οποίους συχνά η συνεκτίμηση του κύκλου ζωής (LCC) υποστηρίζει οικολογικότερες επιλογές περιλαμβάνουν το φωτισμό εσωτερικών/εξωτερικών χώρων, τη μόνωση των κτιρίων και άλλων κατασκευαστικών υλικών, εξοπλισμού ΤΠ και άλλων προϊόντων που χρησιμοποιούν ενέργεια. Έχει αναπτυχθεί σειρά διαφορετικών μέσων και μεθοδολογιών συνεκτίμησης του κύκλου ζωής, εφαρμόσιμων στη διαδικασία συμβάσεων. Λεπτομέρειές τους υπάρχουν στο πίσω μέρος του παρόντος εγγράφου. Οφέλη από τις ΔΠΣ: Η πόλη της Βιέννης εξοικονόμησε 44,4 εκατ. ευρώ και άνω των τόνων CO 2 μεταξύ του 2004 και του 2007, μέσω του προγράμματός της EcoBuy («Αγόραζε οικολογικά»). Συστάθηκαν ομάδες εργασίας για κάθε προϊόν και ομάδα υπηρεσιών και αναπτύχθηκαν κριτήρια για την αντιμετώπιση των κύριων επιπτώσεων. Για παράδειγμα, προέκυψαν οικονομίες από τη χρήση μικρότερων ποσοτήτων καθαριστικών προϊόντων και από την εγκατάσταση ενεργειακά αποδοτικών εξαρτημάτων κτιρίων. Για τον υπολογισμό των οικονομιών υιοθετείται μία προσέγγιση όπου κοστολογείται το σύνολο του κύκλου ζωής

10 Η επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων Οι δημόσιες αρχές σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο συνειδητοποιούν σε ολοένα και μεγαλύτερο βαθμό την ανάγκη να χρησιμοποιούν αποδοτικά τους πόρους και να επιτυγχάνουν ειδικούς στόχους άσκησης πολιτικής και στόχους για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, για την ενέργεια, το νερό και τα απόβλητα. Οι χρήσεις γης και ο περιορισμός των τοπικών εκπομπών από τις μεταφορές αποτελούν, επίσης, προβλήματα για πέραν της μιας αρχές. Οι ΔΠΣ επιτρέπουν την εφαρμογή περιβαλλοντικών πολιτικών στο πλαίσιο συμβάσεων που συνάπτει ο δημόσιος τομέας. Η προσέγγιση ΔΠΣ που υιοθέτησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνίσταται κατά πρώτον στον εντοπισμό των κύριων περιβαλλοντικών επιπτώσεων που συνδέονται με κάθε προϊόν ή υπηρεσία ή έργο, βάσει μιας συνολικής ανάλυσης του κύκλου ζωής και στη συνέχεια την υποβολή πρότασης για την υιοθέτηση κριτήριων προμήθειας τα οποία συνεκτιμούν τις εν λόγω επιπτώσεις. Έτσι εξασφαλίζεται η διαφάνεια της σχέσης μεταξύ των δράσεων προμήθειας και των περιβαλλοντικών οφελών. Ενδεχόµενες επιπτώσεις των ΠΣ: Εάν ολόκληρος ο ευρωπαϊκός δημόσιος τομέας υιοθετούσε τις κατευθυντήριες γραμμές του Δανικού Υπουργείου Περιβάλλοντος για τα αυτοκίνητα, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα μειώνονταν κατά τόνους ετησίως περίπου και το κόστος καυσίμων και λειτουργίας κατά το ένα τρίτο. Εάν όλα τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στην Ευρώπη ανταποκρίνονταν στα πρότυπα αυτά, οι εκπομπές CO 2 θα μειώνονταν κατά 220 εκατομμύρια τόνους συμβάλλοντας σημαντικό τον ευρωπαϊκό στόχο μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου για το 2020.

11 Τι χρειάζεται για την εφαρμογή των ΔΠΣ; Πολλές δημόσιες αρχές στην Ευρώπη υιοθέτησαν την άποψη της θέσπισης πολιτικής ΔΠΣ, ή της εισαγωγής δεσμεύσεων εφαρμογής της ΔΠΣ σε άλλες πολιτικές. Μια πλειονότητα κρατών μελών ενέκρινε ένα Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ΔΠΣ. Οι ΔΠΣ απαιτούν αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ τμημάτων και προσωπικού στο πλαίσιο μιας οργάνωσης. Επιπλέον, η υψηλού επιπέδου στήριξη θεωρείται γενικά ως σημαντικός παράγοντας για τον καθορισμό της επιτυχίας της εφαρμογής των ΔΠΣ. Για να είναι όσο το δυνατό αποδοτικότερη, μια τέτοια πολιτική θα έπρεπε: Να θέτει σαφείς στόχους, τομείς προτεραιότητας και χρονοδιαγράμματα Να προσδιορίζει το πεδίο εφαρμογής των καλυπτόμενων αγοραστικών δραστηριοτήτων Να καθορίζει συνολικές ευθύνες για την άσκηση της καθορισμένης πολιτικής Να προβλέπει την ουσιαστική προβολή της πολιτικής και να καθιστά διαθέσιμη την κατάλληλη καθοδήγηση και εκπαίδευση Να περιλάβει μηχανισμό για την παρακολούθηση των επιδόσεων

12 Παράδειγμα: Η Ρουμανία εκπαιδεύει τους δημόσιους αγοραστές στις ΔΠΣ Το 2009 δρομολογήθηκε στη Ρουμανία πρόγραμμα κατάρτισης στις ΔΠΣ από το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Δασών, με στόχο την ευαισθητοποίηση όσον αφορά τα περιβαλλοντικά οφέλη των ΔΠΣ και τη διάχυση των σχετικών μέσων, μεθόδων και καλών πρακτικών. Στα αποτελέσματα του προγράμματος κατάρτισης περιλαμβάνεται έκθεση για τη θέσπιση οικολογικών κριτηρίων στα έγγραφα των δημοπρασιών, ένα εστιασμένο στις ΔΠΣ δίκτυο δημόσιων προμηθευτών στο πλαίσιο της κεντρικής δημόσιας διοίκησης, ένα εγχειρίδιο εκπαιδευτή για τις ΔΠΣ και 49 άτομα ικανά να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους ως εκπαιδευτές.

13 Ορισμένοι πόροι για εφαρμογή στο πλαίσιο των ΔΠΣ έχουν αναπτυχθεί σε επίπεδο ΕΕ και είναι προσβάσιμοι από τον ενωσιακό ιστότοπο για τις ΔΠΣ. Ο ιστότοπος περιλαμβάνει πληροφορίες για την πολιτική και το νομικό πλαίσιο που διέπουν τις ΔΠΣ, για τις τελευταίες εξελίξεις σε επίπεδο ΕΕ και κρατών μελών, μελέτες για τις ΔΠΣ, εκπαιδευτικό υλικό καθώς και πολλούς άλλους χρήσιμους πόρους. Επίσης περιλαμβάνει τα κριτήρια της ΕΕ για τις ΔΠΣ και τεχνικές εκθέσεις σε διάφορες γλώσσες της ΕΕ. Τα ενωσιακά κριτήρια για τις ΔΠΣ καλύπτουν ευρύ φάσμα προϊόντων και ομάδες υπηρεσιών που αγοράζονται συχνά από τις δημόσιες αρχές. Καθορίζονται σαφώς τα μέσα εξακρίβωσης της συμμόρφωσης με τα κριτήρια, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι τα αγοραζόμενα προϊόντα και οι υπηρεσίες όντως αποδίδουν τις αναμενόμενες περιβαλλοντικές επιδόσεις.

14 Τα κριτήρια μπορούν να ενταχθούν άμεσα σε έγγραφα που αφορούν τις προσκλήσεις υποβολής προσφορών και χωρίζονται σε δύο τύπους, τα βασικά και τα αναλυτικά. Τα βασικά κριτήρια αντιμετωπίζουν τις καίριες περιβαλλοντικές πτυχές και είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να χρησιμοποιούνται με ελάχιστη πρόσθετη προσπάθεια ελέγχου ή με ελάχιστες αυξήσεις κόστους. Τα αναλυτικά κριτήρια αποβλέπουν στην αγορά των βέλτιστων περιβαλλοντικών προϊόντων που διατίθενται στην αγορά. Διαθέσιμα κριτήρια της ΕΕ για τις ΔΠΣ (από το Σεπτέμβριο 2011 και μετά): Χαρτί αντιγραφής και χαρτί για γραφικές χρήσεις Προϊόντα και υπηρεσίες καθαρισμού Γραφειακός εξοπλισμός ΤΠ Κατασκευές Μεταφορές Έπιπλα Ηλεκτρική ενέργεια Υπηρεσίες προμήθειας τροφίμων και τροφοδοσία Κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα Προϊόντα & υπηρεσίες κηπουρικής Παράθυρα, στιλπνές θύρες και φεγγίτες Θερμική μόνωση Σκληρές επενδύσεις δαπέδου Πάνελ τοίχου Συνδυασμένη παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικού ρεύματος (CHP) Κατασκευή οδών και τροχαία σήματα Φωτισμός οδών και σηματοδότες Κινητά τηλέφωνα Περαιτέρω κριτήρια βρίσκονται υπό κατάρτιση και θα δημοσιευθούν στον ιστότοπο της ΕΕ για τις ΔΠΣ.

15 Παρακολούθηση της προόδου Η αξιολόγηση της προόδου προς την επίτευξη των στόχων ΔΠΣ απαιτεί την ύπαρξη ενός αποδοτικού συστήματος παρακολούθησης. Πολλά κράτη μέλη της ΕΕ έχουν θεσπίσει, ή βρίσκονται στη διαδικασία της θέσπισης, συστήματα παρακολούθησης της εθνικής εφαρμογής ΔΠΣ, στο πλαίσιο της οποίας μπορούν να θεσπιστούν ειδικές διαδικασίες ακολουθούμενες από τη συλλογή πληροφοριών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται επίσης στο στάδιο της ανάληψης εγχειρημάτων παρακολούθησης. Πέραν της παρακολούθησης του αριθμού και της αξίας συμβάσεων ΔΠΣ, συνιστάται η τακτική ποιοτική παρακολούθηση των δραστηριοτήτων ΔΠΣ, εστιαζόμενη στα προκύπτοντα εμπόδια, τις διορθωτικές δράσεις και τις περαιτέρω απαιτούμενες βελτιώσεις, συνοδευόμενη από εκτίμηση των μελλοντικών στόχων.

16 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρακολουθεί την υιοθέτηση των ΔΠΣ Το 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μελέτη όπου εξετάζεται το επίπεδο υιοθέτησης των Δημοσίων Πράσινων Συμβάσεων σε επτά κράτη μέλη (Αυστρία, Δανία, Φινλανδία, Γερμανία, Κάτω Χώρες, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο) για τα έτη 2006 και Στη μελέτη εξετάστηκε η χρήση, σε διαφορετικά επίπεδα δημόσιας διοίκησης, της πρώτης ενωσιακής δέσμης κριτηρίων ΔΠΣ που αναπτύχθηκε για δέκα ομάδες προϊόντων/υπηρεσιών. Στη μελέτη περιλαμβανόταν επίσης ανάλυση των χρηματοοικονομικών επιπτώσεων των ΔΠΣ καθώς και του αντίκτυπού τους στο CO 2. Τα αποτελέσματα της μελέτης, καθώς και λεπτομερής περιγραφή της μεθοδολογίας για τη μέτρηση των επιπέδων και του αντίκτυπου των ΔΠΣ υπάρχουν στον ιστότοπο για τους ΔΠΣ. Το 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προώθησε μία περαιτέρω μελέτη, αυτή τη φορά μετρώντας την εφαρμογή των ΔΠΣ και στα 27 κράτη μέλη, για τις ίδιες δέκα ομάδες προϊόντων για τα έτη 2009 και Τα αποτελέσματα της εν λόγω μελέτης θα είναι επίσης διαθέσιμα στον ιστότοπο για τις ΔΠΣ.

17 Οι διάφοροι τύποι συμβάσεων απαιτούν «εξατομικευμένες» προσεγγίσεις όσον αφορά τις ΔΠΣ. Παρουσιάζονται εδώ τα βασικά στοιχεία της εφαρμογής των σχετικών με τις ΔΠΣ στους τομείς των κατασκευών, του γραφειακού εξοπλισμού ΤΠ καθώς και στους τομείς του χαρτιού και των προϊόντων ξυλείας, με παραδείγματα από την εφαρμογή τους. Κατασκευαστικά έργα Ο σημαντικός περιβαλλοντικός αντίκτυπος του κατασκευαστικού τομέα (παραδείγματος χάρη, τα κτίρια ευθύνονται για το 36% περίπου των εκπομπών CO 2 στην ΕΕ και για το 40% της τελικής ενεργειακής ζήτησης) τον καθιστά έναν από τους σημαντικούς τομείς εστίασης για τις ΔΠΣ. Η εφαρμογή των ΔΠΣ στον κατασκευαστικό τομέα μπορεί να περιλαμβάνει τα ακόλουθα στοιχεία: Κριτήρια επιλογής για τους αρχιτέκτονες και μηχανικούς, βασισμένα στην πείρα στον τομέα του σχεδιασμού βιώσιμων κτιρίων και για κατασκευαστές όσον αφορά την εφαρμογή κατάλληλων επιτόπιων μέτρων περιβαλλοντικής διαχείρισης Ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης, με πρόσθετα σημεία για επιδόσεις πέραν των ελάχιστων απαιτούμενων Προτίμηση για σχέδια που ενσωματώνουν συστήματα ανανεώσιμης ενέργειας Περιορισμούς για επικίνδυνες ουσίες στα οικοδομικά υλικά και κίνητρα για τη χρήση βιώσιμης ξυλείας και υλικών από ανακυκλωμένο περιεχόμενο

18 Συμβασιακές ρήτρες σχετιζόμενες με τη διαχείριση των αποβλήτων και των πόρων και την επιτόπια μεταφορά κατασκευαστικών υλικών που ελαχιστοποιούν τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο Παράδειγμα: Στη Μάλτα, οι προδιαγραφές για ένα νέο σχολικό κτίριο περιείχαν απαιτήσεις ως προς την ενεργειακή αυτάρκειά του μέσω της χρήσης επιτόπιας παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας. Οι υποψήφιοι που υπέβαλαν πρόταση μπορούσαν να προτείνουν διάφορες λύσεις για την επίτευξη του στόχου αυτού. Καθορίζονταν τα ελάχιστα επίπεδα ενεργειακής και υδατικής αποδοτικότητας, με πρόσθετους «πόντους» για καλύτερες επιδόσεις κατά το στάδιο απονομής. Στην προκριθείσα πρόταση προβλεπόταν η εγκατάσταση ηλιακών πινάκων φωτοβολταϊκών συστοιχιών και ανεμογεννητριών, με παραγωγή 35,000kWh συνολικά κατά τους πρώτους δέκα μήνες της σύμβασης.

19 Γραφειακός εξοπλισμός ΤΠ Οι δημόσιες αρχές είναι μείζονες καταναλωτές γραφειακού εξοπλισμού ΤΠ, ενώ οι δυνατότητες εξοικονόμησης στον τομέα αυτό είναι μεγάλες, συμβάλλοντας στη στροφή της αγοράς προς υψηλότερα περιβαλλοντικά πρότυπα. Οι προσεγγίσεις ΔΠΣ στο γραφειακό εξοπλισμό ΤΠ περιλαμβάνουν (χαρακτηριστικά): Απαιτήσεις ενεργειακής απόδοσης κατά τη λειτουργία, σε λειτουργία αναμονής ή εκτός λειτουργίας. Οι κεντρικές κυβερνητικές αρχές καλούνται να εφαρμόζουν τα πλέον σύγχρονα κριτήρια ενεργειακής απόδοσης που καθορίζονται, κατ ελάχιστον, στον ενωσιακό κανονισμό «Energy Star». Υψηλότεροι βαθμοί είναι δυνατόν να χορηγηθούν στο στάδιο ανάθεσης για τις ενεργειακές επιδόσεις που υπερβαίνουν τις ελάχιστες απαιτούμενες. Σχεδιασμό ο οποίος διασφαλίζει τη βιωσιμότητα και διευκολύνει την αναβάθμιση ή αντικατάσταση κατασκευαστικών μερών, π.χ. εύκολα προσβάσιμες κάρτες μνήμης και ευχερής αποσυναρμολόγηση προκειμένου να διευκολύνεται η ανακύκλωση των μερών. Περιορισμός για τις ουσίες οι οποίες έχουν χαρακτηριστεί ως επικίνδυνες για την υγεία του ανθρώπου και για το περιβάλλον. Περιορισμός για τα επίπεδα θορύβου.

20 Παράδειγμα: Το 2010, το Συμβούλιο της Κομητείας της Στοκχόλμης θέσπισε απαιτήσεις ΔΠΣ για τους υπολογιστές, με πολύ χαμηλή ενεργειακή κατανάλωση, τη χρήση ανακυκλωμένου πλαστικού στα νέα προϊόντα και την απομάκρυνση του μολύβδου, του υδραργύρου και των αλογονωμένων επιβραδυντικών φλογός από τους νέους υπολογιστές. Μέχρι τα τέλη του 2014, το Συμβούλιο της Κομητείας αναμένεται να έχει περιορίσει τον κλιματικό αντίκτυπο των υπολογιστών της και κατά τη διάρκεια της φάσης της χρήσης τους κατά 40%, να έχει μειώσει το βάρος των επικίνδυνων ουσιών κατά 8 εκατομμύρια χιλιόγραμμα και περιορίσει τις εκπομπές CO 2 του Συμβουλίου της Κομητείας κατά 2 εκατομμύρια χιλιόγραμμα.

21 Χαρτί και προϊόντα ξυλείας Η παραγωγή χαρτιού και προϊόντων ξυλείας μπορεί να επιβαρύνει σημαντικά τα δάση (αποψίλωση δασών), την απώλεια βιοποικιλότητας, την κατανάλωση νερού και ενέργειας και τη χημική ρύπανση. Πολλές δημόσιες αρχές έχουν ενσωματώσει κριτήρια όπως τα ακόλουθα κατά την αγορά χαρτιού και προϊόντων ξυλείας: Χαρτί από ανακυκλωμένες ίνες ή/και μη ανακυκλωμένες ίνες, παραγόμενες από δάση που τυγχάνουν βιώσιμης διαχείρισης. Χαρτί που είναι τελείως απηλλαγμένο χλωρίου (TCF) ή στοιχειακού χλωρίου (ECF). Ύπαρξη ολοκληρωμένων πληροφοριών που επιβεβαιώνει τη νόμιμη προέλευση όλης της ξυλείας (σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΕ για την ξυλεία αριθ. 995/2010). Αυτό μπορεί να ελεγχθεί με σύστημα πιστοποίησης από τρίτο μέρος (π.χ. Συμβούλιο Διαχείρισης των Δασών/FSC, πανευρωπαϊκό σχέδιο για την πιστοποίηση των δασών/pefc ή ισοδύναμο σύστημα) ή από άδεια που χορηγείται υπό το σύστημα της δασικής νομοθεσίας, διακυβέρνησης και εμπορίου (FLEGT). Για την ξυλεία, εφαρμογή οικολογικών αρχών σχεδιασμού που επιτρέπουν την προσαρμογή και επαναχρησιμοποίηση ειδών. Παράδειγμα: Το Βουλγαρικό Υπουργείο Περιβάλλοντος και Υδάτων επέλεξε χαρτί ανακυκλωμένων ινών κατά 100% για χρήση στα γραφεία του. Από ανάλυση αγοράς που έγινε πριν την αγορά προέκυψε ότι η στροφή προς φιλικότερο προς το περιβάλλον χαρτί μπορούσε να γίνει χωρίς να αυξηθεί το κόστος. Σύμφωνα με την επιτυχή προμήθεια του Υπουργείου, ο βουλγαρικός κεντρικός αγοραστικός φορέας συνήψε, επίσης, μια συμφωνία πλαίσιο για την προμήθεια ανακυκλωμένου χαρτιού κατά 100% σε ορισμένες δημόσιες αρχές.

22 Πρόσθετοι πόροι Ο ιστότοπος της ΕΕ για τις ΔΠΣ αναπτύχθηκε ως ο πυλώνας της ενημέρωσης για τις ΔΠΣ. Μέσω αυτού έχετε πρόσβαση στα εξής: Κοινά κριτήρια ΔΠΣ και τεχνικές εκθέσεις υποστρώματος Το εγχειρίδιο Αγοράζοντας πράσινα! Για τις περιβαλλοντικές δημόσιες συμβάσεις, με συμβουλές προς τους αγοραστές για νομικές και πρακτικές πτυχές των ΔΠΣ Ένα γραφείο υποστήριξης ΔΠΣ που ανταποκρίνεται άμεσα στα ερωτήματα των ενδιαφερομένων Ενημερωτικό δελτίο με τα πλέον πρόσφατα νέα σχετικά με τις ΔΠΣ και πολλά παραδείγματα εφαρμογής των ΔΠΣ στα κράτη μέλη Πληροφορίες για τις μεθοδολογίες συνεκτίμησης του κύκλου ζωής (LCC), τα οικολογικά σήματα και άλλες πηγές ανάπτυξης κριτηρίων για τις ΔΠΣ Κατάλογο των απαντήσεων στις συχνότερα τιθέμενες ερωτήσεις καθώς και γλωσσάριο των κυριότερων όρων και εννοιών που αφορούν τις ΔΠΣ Τις πλέον πρόσφατες πληροφορίες για τα εθνικά σχέδια δράσης και πολιτικές για τις ΔΠΣ Μελέτες, έργα, βίντεο, εκδικασμένες υποθέσεις, νομικό πλαίσιο και πλαίσιο άσκησης πολιτικής καθώς και εκπαιδευτικό υλικό

23 Επιπλέον, διατίθενται σειρά πολύτιμων ηλεκτρονικών πόρων από τους εθνικούς ιστότοπους ΔΠΣ και τα ευρωπαϊκά δίκτυα. Οι σύνδεσμοι διατίθενται στον ενωσιακό ιστότοπο για τις ΔΠΣ: ec.europa.eu/environment/gpp Εικονογράφηση εξωφύλλου: Ο ιπτάμενος ολλανδός/ istockphoto.com, dobrinov/ istockphoto.com, Stephan Köhler (ICLEI) Ευρωπαϊκή Ένωση, 2011 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή εφόσον γίνεται μνεία της πηγής doi: /8673 Οπισθόφυλλο