Κ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΕΛΕΧΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ. Θέμα:

Transcript

1 1 Δ ΕΘΝΙΚΗ ΧΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΕΛΕΧΩΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θέμα: Η Αλβανική Κοινόηηηαρ ηηρ ππώην Γιοςγκοζλαβικήρ Γημοκπαηίαρ ηηρ Μακεδονίαρ (πγγμ) : πποβλήμαηα και πποοπηικέρ Χαράλαμποσ Σςαρδανίδησ Δπιβλέπων/οςζα: ποςδαζηήρ: Νικόλαορ Νικολαΐδηρ ΑΘΗΝΑ

2 2 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Διζαγωγή 2 Πεπίοδορ Γιεθνοηικήρ Όζμωζηρ ( ) 7 Η Αλαθήξπμε ηεο Γεκνθξαηίαο & ην λνκηθφ θαζεζηψο ησλ Αιβαλψλ 8 Σν χληαγκα ηνπ Σν αιβαληθφ επηρείξεκα 13 Σν ζιαβνκαθεδνληθφ επηρείξεκα 19 Απφπεηξα εξκελείαο ηεο έληαζεο 23 Η διακοινοηική κπίζη και η επίλςζή ηηρ : Η ςμθωνία ηηρ Ασπίδαρ (2001) 26 Σα αίηηα ηεο θξίζεο 27 Σν μέζπαζκα ηεο θξίζεο 33 Πξσηνβνπιίεο γηα ηε ιήμε ηεο θξίζεο 36 Ο ξφινο ηεο Γχζεο : ΔΔ θαη ΝΑΣΟ 38 Η αποηίμηζη ηηρ ςνθήκηρ ηηρ Ασπίδαρ (2001 ήμεπα) 42 Η πκθσλία ηεο Αρξίδαο θαη ην Αλαζεσξεκέλν χληαγκα 43 Η ππνδνρή ηεο πκθσλίαο απφ ηηο δχν θνηλφηεηεο 58 Απνηίκεζε ηεο πκθσλίαο ηεο Αρξίδαο 60 ςμπεπάζμαηα 68 Δπίλογορ 73 Βιβλιογπαθία 75 Παπαπηήμαηα 81

3 3 ΔΙΑΓΩΓΗ Η ζιαβηθή ζπληζηψζα ησλ ζεκεξηλψλ θαηνίθσλ ηεο πγγμ 1 αλαγλσξίζηεθαλ γηα πξψηε σο «έζλνο» κφλν ζηα πιαίζηα ηεο ζνζηαιηζηηθήο Γηνπγθνζιαβίαο. θαη ε δεκνθξαηία απηή αλαγλσξίζηεθε σο ηζφηηκε κε ηηο άιιεο κεγαιχηεξεο θαη παιηφηεξεο πνιηηηθέο ελφηεηεο 2. Πξηλ ηε ζνζηαιηζηηθή πεξίνδν ηεο Οκνζπνλδίαο, νχηε ε «Μαθεδνλία», νχηε νη «Μαθεδφλεο», απνηεινχζαλ πνιηηηθά αλαγλσξηζκέλεο θαηεγνξίεο, θαζψο σο ζεκαίλνλ παξέπεκπε απνθιεηζηηθά ζε γεσγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ. Η επηθξάηεηα πνπ ζήκεξα είλαη γλσζηή σο «Μαθεδνληθφ θξάηνο» ηε ρξνληθή πεξίνδν κεηαμχ ηνπ ηέινπο ησλ βαιθαληθψλ πνιέκσλ θαη ηνπ ηέινπο ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ ( ) αλαθέξνληαλ σο «Νφηηα εξβία», ελψ κεηαμχ 1929 θαη 1941 σο «Vardar Vanovina». 1 Έρεη ππάξμεη αξθεηή ζχγθξνπζε γηα ηνλ φξν «ιαβνκαθεδφλεο». Οη πην εζληθηζηέο ιαβνκαθεδφλεο απαηηνχλ λα απνθαινχληαη «Μαθεδφλεο», δηφηη αθελφο ζεσξνχλ φηη απνηεινχλ ην «καθεδνληθφ έζλνο» θαη αθεηέξνπ δηφηη ν φξνο ιάβνο έρεη πεξηζζφηεξν θπιεηηθφ παξά εζλνηηθφ πξνζδηνξηζκφ (Robert Bideleux & Jeffries Ian, The Balkans: A Post Communist History, Roudledge 2007, ζει 406) 2 Σν ιεμηιφγην ηνπ γηνπγθνζιαβηθνχ θνκκνπληζκνχ μερψξηδε κεηαμχ ηξηψλ θαηεγνξηψλ εζληθψλ θνηλνηήησλ : ηα έζλε (narodi), ηα νπνία ήηαλ πέληε αξρηθά (ινβέλνη, Κξνάηεο, Μνπζνπικάλνη, Μνληελέγξνη θαη Μαθεδφλεο) θη έγηλαλ έμη απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1960, νπφηε θαη πξνζηέζεθαλ νη Μνπζνπικάλνη ηεο Βνζλίαο Δξδεγνβίλεο, νη εζλφηεηεο (narodnasti), δειαδή θάπνηεο κεγαιχηεξεο κε ζιαβηθέο εζλνηηθέο νκάδεο, φπσο νη Αιβαλνί, νη Οχγγξνη θαη νη Ιηαινί, θαη ηέινο νη εζλνηηθέο θνηλφηεηεο (ethničke zajednice), δειαδή κηθξφηεξεο εζλνηηθέο νκάδεο, φπσο, γηα παξάδεηγκα, νη Απζηξηαθνί, νη Ρνκά, νη Σζέρνη, νη ινβάθνη θηι. Τπφ απηή ηελ έλλνηα, δελ ππήξραλ γεληθά «κεηνλφηεηεο» (manjina) 2. Η δηαθνξά κεηαμχ ζιαβηθψλ θαη κε ζιαβηθψλ εζλψλ βαζίδνληαλ ζε δχν θξηηήξηα : θαηαξράο, ε Γηνπγθνζιαβία, νξίδνληαλ ηνπιάρηζηνλ κέρξη ηηο ζπληαγκαηηθέο αιιαγέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 απφ ην ζιαβηθφ ηεο ραξαθηήξα, αιιά θαη απφ θαη ηηο ζιαβηθέο θαηαβνιέο πνπ κνηξάδνληαλ πεξίπνπ ην 80% ηνπ πιεζπζκνχ. Καηά δεχηεξν ιφγν, ηα έζλε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο δελ ζπλδένληαλ κε θαλέλα άιιν θξάηνο, παξά κφλν ηε Γηνπγθνζιαβία, ζε αληίζεζε κε ηνπο πιεζπζκνχο ησλ εζλνηήησλ πνπ είραλ δεζκνχο, θπιεηηθνχο ή πνιηηηζκηθνχο, κε θξάηε εθηφο ηεο ζνζηαιηζηηθήο Οκνζπνλδίαο. Σα έζλε είραλ αλαγλσξηζκέλν ην δηθαίσκα ζηελ απηνδηάζεζε, ζε αληίζεζε κε ηηο επαξρίεο θαη ηηο εζλφηεηεο. ηελ πεξίπησζε ηεο «Μαθεδνλίαο», απηή ε ζπληαγκαηηθή πξφβιεςε θάλεθε λα δηθαηνινγεί ηελ απφζρηζε ηεο ρψξαο απφ ηε Γηνπγθνζιαβία, ελψ αληίζεηα, άθελε αθάιππην ην ελδερφκελν απφζρηζεο ησλ αιβαληθψλ πεξηνρψλ απφ ηε ρψξα. Γηαπηζηψλεηαη, δειαδή, φηη πξνθεηκέλνπ λα δηαζσζεί ε ελφηεηα ηνπ καθεδνληθνχ θξάηνπο, νη ιαβνκαθεδφλεο βαζίζηεθαλ ζηε ινγηθή ηεο θνκκνπληζηηθήο Γηνπγθνζιαβίαο.

4 4 Απφ ηελ πιεπξά ηνπο νη Αιβαλνί, ζεσξνχληαλ εζλφηεηα, κε πιήξσο αλαγλσξηζκέλν ην πνιηηηθφ, νηθνλνκηθφ θαη εζλνηηθφ ηνπο status, ελψ ζπκκεηείραλ ελεξγά ζηε δεκφζηα, πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή δσή ηεο ζνζηαιηζηηθήο Γηνπγθνζιαβίαο. Η ηειεπηαία ιεηηνπξγνχζε σο θαηαζηνιέαο νπνηαζδήπνηε εγεκνληθήο δηάζεζεο εθ κέξνπο νπνηαζδήπνηε κεγαιχηεξεο ή ηζρπξφηεξεο εζλνηηθά (πρ έξβνη) ή γισζζηθά (εξβνθξναηηθά) νκάδαο πξνο νπνηαδήπνηε άιιε κηθξφηεξε ή ιηγφηεξν ηζρπξή. Δηδηθά κε ηε κνξθή πνπ έιαβε κεηά ην 1966, ν γηνπγθνζιαβηθφο ζνζηαιηζκφο, απέξξηπηε θάζε ελδερφκελν πξνψζεζεο δεκηνπξγίαο ελφο ππεξέζλνπο ζην ρψξν ηεο Γηνπγθνζιαβηθήο νκνζπνλδίαο, βαζηδφκελνο ελ πνιινίο ζηελ άπνςε ηνπ Edvard Kardelj, δηαηππσκέλε ην 1957, φηη νη ζνζηαιηζηηθέο δπλάκεηο ζα έπξαηηαλ ιαλζαζκέλα εάλ επέηξεπαλ λα παξαζπξζνχλ απφ ηηο κάηαηεο ηδέεο ηεο δεκηνπξγίαο ελφο λένπ έζλνπο. Έηζη, ινηπφλ, ε Γηνπγθνζιαβία ζεσξνχληαλ έλα αζθαιέο θαηαθχγην γηα φιεο ηηο ππάξρνπζεο μερσξηζηέο εζληθέο ηαπηφηεηεο, φπνπ νη αδχλακεο θαη λεφηεξεο ηαπηφηεηεο πξνζηαηεχνληαλ απφ νηαδήπνηε μέλε παξέκβαζε θαη απνξξφθεζε. Ωζηφζν, απηή ε αληίιεςε ζην ζχλνιφ ηεο θαη θαηά ζπλέπεηα ν ηξφπνο νξηζκνχ ηεο ηαπηφηεηαο εηδηθά ησλ Αιβαλψλ θαη «Μαθεδφλσλ» άιιαμε κε ηελ άλνδν ηνπ Μηιφζεβηηο ζηελ εμνπζία ηεο εξβίαο ην 1988 θαη ηελ θξίζε ηεο ηδενινγίαο πνπ ηε ζπλφδεςε ζε φιε ηε ρψξα. Η ξεηνξηθή ηνπ Μηιφζεβηηο ήηαλ θαζαξά ζπγθεληξσηηθή, ην αθξηβψο αληίζεην, δειαδή, ηεο ηάζεο ηεο απνθέληξσζεο πνπ είρε πξνσζεζεί επί Kardelj, γεγνλφο πνπ πξνθάιεζε ηηο αληηδξάζεηο ησλ ειίη, ηφζν ηνπ ζπλφινπ ησλ εζλψλ ηεο νκνζπνλδίαο, φζν θαη εηδηθά απηψλ ηεο «Μαθεδνλίαο». Η ξεηνξηθή ηνπ Μηιφζεβηηο έγηλε αληηιεπηή σο εθ λένπ πξνζπάζεηα θπξηάξρεζεο ηεο εξβίαο, ζην ζχλνιν ηεο γηνπγθνζιαβηθήο επηθξάηεηαο, αιιά θαη ζηηο εζληθέο θνηλφηεηεο κέζα ζε απηή. Απφ ηελ πιεπξά ηνπο, νη Αιβαλνί εξκήλεπζαλ ηηο πξνζέζεηο ηνπ σο πξνζπάζεηα επηζηξνθήο ηνπο ζε θαζεζηψο κεηνλφηεηαο. Έηζη ν Μηιφζεβηηο κε ηελ αγσλία εγεκνλίαο θαη απνξξφθεζεο πνπ πξνθάιεζε ζηνπο Αιβαλνχο θαη ζηνπο ιαβνκαθεδφλεο, πέξαζε σο ν «Δρζξηθφο άιινο» ακθφηεξσλ, πνπ ραξαθηεξίδνληαλ απφ επηζεηηθφηεηα θαη επεθηαηηθφηεηα. Δθηφο ινηπφλ απφ ηνπο ινηπνχο «ερζξηθνχο Άιινπο» (Έιιελεο, Βνχιγαξνπο, Αιβαλνχο) πνπ ήηαλ απνθιεηζηηθά εζληθή ηνπο ππφζεζε, νη ιαβνκαθεδφλεο άξρηζα λα κνηξάδνληαη πιένλ κε ηνπο Αιβαλνχο έλαλ αλαδπφκελν ερζξφ, ηνπο έξβνπο. Ακθφηεξνη, ππφ ην θφβν κηαο κεγαιχηεξεο εξβίαο πξνηίκεζαλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπο ζηα πιαίζηα ελφο λένπ «καθεδνληθνχ»

5 5 θξάηνπο. Ο «καθεδνληθφο» εζληθηζκφο φθεηιε, ινηπφλ, λα πάξεη πιένλ κία λέα κεηαγηνπγθνζιαβηθή κνξθή, γεγνλφο πνπ ηνλ νδήγεζε ηειηθά ζε έλα δηηηφ ηχπν, πνπ ζα νξίδακε σο καμηκαιηζηηθφ θαη κηληκαιηζηηθφ, θαη παξαηεξήζεθε ηφζν κεηαμχ ησλ ιαβνκαθεδφλσλ, φζν θαη ησλ Αιβαλψλ. Καηαξράο γηα ηνπο ιαβνκαθεδφλεο, ε καμηκαιηζηηθή άπνςε ππαγφξεπε ηελ έληαμε φισλ ησλ «Μαθεδφλσλ», ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ Διιήλσλ θαη ησλ Βνπιγάξσλ ζην λενζχζηαην θξάηνο, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ νη κηληκαιηζηέο επηδίσθαλ ηελ παγίσζε ηνπ ππάξρνληνο θξάηνπο κε έλαλ ηέηνην ηξφπν, ψζηε νη ιαβνκαθεδφλεο λα απνηεινχλ ην κνλαδηθφ πνιηηηθφ έζλνο, ελψ νη Αιβαλνί κία κεηνλφηεηα. Απηέο νη δπκψζεηο ζπλνδεχηεθαλ απφ έλα αληίζηνηρν ζρίζκα ζηνπο θφιπνπο ηνπ αιβαληθνχ εζληθηζκνχ : ε καμηκαιηζηηθή άπνςε ησλ Αιβαλψλ ηεο «Μαθεδνλίαο» πξνέηαζζε ηελ έλσζε Αιβαλψλ ηνπ Κνζφβνπ, ηεο δπηηθήο Μαθεδνλίαο, ηνπ αλαηνιηθνχ Μαπξνβνχληνπ θαη ηεο Αιβαλίαο ζε κία λέα κεγαιχηεξε Αιβαλία, ελψ ε κηληκαιηζηηθή ηάζζνηαλ ππέξ ηεο απηνλνκίαο, ή ηεο ζπλχπαξμεο ησλ Αιβαλψλ κε ηνπο ιαβνκαθεδφλεο ζε κία νκνζπνλδηαθήο κνξθή Γεκνθξαηία. Απηφ πνπ πξνέθπςε ηειηθά, ήηαλ έλα θξάηνο, ε «Μαθεδνλία», ην νπνίν νξίζηεθε σο έζλνο θξάηνο ησλ ιαβνκαθεδφλσλ, ελψ νη Αιβαλνί αληηκεησπίζηεθαλ σο κεηνλφηεηα. Καηά ζπλέπεηα, νη Αιβαλνί ηεο Μαθεδνλίαο έπξεπε πιένλ λα ζπκβηβαζηνχλ κε ην θαζεζηψο ηνπο σο κεηνλφηεηα, φληεο πεπεηζκέλνη φηη κε ηελ εθαξκνγή αξρψλ ηεο θηιειεχζεξεο δεκνθξαηίαο, ζα θαηαδπλαζηεχνληαλ απφ ηελ αξρή ηεο πιεηνςεθίαο, ε νπνία δελ ήηαλ αιβαληθή, αιιά ζιαβνκαθεδνληθή. Δπηπιένλ, κε ηα λέα δεδνκέλα, φθεηιαλ επίζεο λα δνπλ ζε δηαθνξεηηθφ θξάηνο απφ ηνπο αδεξθνχο ησλ πξψελ γηνπγθνζιαβηθψλ εδαθψλ, θαη ηδίσο ηελ Πξίζηηλα, ην πλεπκαηηθφ θαη πνιηηηζκηθφ θέληξν φισλ ησλ Αιβαλψλ 3. Σν αιβαληθφ Παλεπηζηήκην, ε ηειεφξαζε θαη ν Σχπνο ήηαλ πιένλ ζε κία μέλε ρψξα. Απηή ε εμέιημε, απνηέιεζε έλα δήηεκα ηνπνζεηεκέλν ζην θέληξν ηνπ πνιηηηθνχ δηαιφγνπ ηεο Μαθεδνλίαο, ην «εζληθφ δήηεκα» θαη ηαπηφρξνλα αίηην θαη αθνξκή πνπ νδήγεζε ζηε ζχγθξνπζε Αιβαλψλ εμηξεκηζηψλ θαη καθεδνληθνχ θξάηνπο 4. Καη απηφ απνηππψζεθε, κεηαμχ 3 Marko Joseph, The referendum on Decentralization in 2004 : A Litmus Test for Macedonia s Interethnic Relations, European Yearbook for Minority Issues, vol , ζει 6 4 Όπσο ζα δνχκε ζηε ζπλέρεηα, νη Αιβαλνί δε θαίλεηαη λα είραλ πξφβιεκα κε ηελ νλνκαζία ηεο ρψξαο σο «Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο», ζεσξψληαο φηη πξφθεηηαη απνθιεηζηηθά γηα έλα γεσγξαθηθφ πξνζδηνξηζκφ, πνπ δελ ππνλνεί εμ νξηζκνχ ηδηνθηεζηαθφ θαζεζηψο ησλ ιαβνκαθεδφλσλ θαη θαηά ζπλέπεηα δε δεκηνπξγεί απαξαίηεηα ζπλεηξκνχο κε ην ζιαβηθφ ζηνηρείν ηεο ρψξαο. Δπνκέλσο, ε

6 6 άιισλ, ζην γεγνλφο φηη νη πνιηηηθέο δπλάκεηο ακθφηεξεο πιεπξάο απνθξπζηαιιψζεθαλ ζε πνιηηηθά θφκκαηα, παξάιιεια κε ππεξθνκκαηηθνχο νξγαληζκνχο, φπσο θνηλσληθά θηλήκαηα θαη νκάδεο πίεζεο. Δθ ησλ πζηέξσλ δηαπηζηψλεηαη, δειαδή, φηη ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζνζηαιηζηηθήο Γηνπγθνζιαβίαο, είρε πηνζεηεζεί θνηλή απφξξηςε πξνο ην Μηιφζεβηηο θαη ηε ζπγθεληξσηηθή ηνπ ινγηθή, ζηε κεηα-γηνπγθνζιαβηθή επνρή, νη ιαβνκαθεδφλεο πηνζέηεζαλ ην ζπγθεληξσηηθφ κνληέιν θαη ηε ινγηθή ηνπ θπξίαξρνπ έζλνπο εληφο ηνπ θξάηνπο ζε ζρέζε κε ηηο κεηνλφηεηεο. Απηή ε ελδερνκέλσο αλακελφκελε κεηαθνξά κνληέινπ ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ έξβσλ απφ ηε κία πιεπξά θαη ησλ ιαβνκαθεδφλσλ Αιβαλψλ απφ ηελ άιιε, ζηηο δηκεξείο ζρέζεηο ιαβνκαθεδφλσλ θαη Αιβαλψλ, είλαη απηνλφεην φηη ζα είρε ηελ ίδηα αληίδξαζε. Γεδνκέλνπ σζηφζν, φηη νη Αιβαλνί δελ ήηαλ εθηθηφ λα αλεμαξηεηνπνηεζνχλ, ζε αληίζεζε κε ηνπο ιαβνκαθεδφλεο, ην κφλν πνπ ηνπο απέκελε ήηαλ λα αληηδξάζνπλ εληφο ηνπ θξάηνπο. Η εξγαζία ρσξίδεηαη ζε ηξία θεθάιαηα, ηα νπνία αθνξνχλ ηηο ηξεηο κεγάιεο πεξηφδνπο, ζηηο νπνίεο ππνδηαξνχληαη grosso modo νη δηαθνηλνηηθέο ζρέζεηο ζηελ πγγμ. ην πξψην θεθάιαην, ζα αζρνιεζνχκε κε ηελ πεξίνδν πνπ ζα νλνκάδακε πεξίνδν δπκψζεσλ, φπνπ ηίζεληαη νη ζπληαγκαηηθέο θαη λνκνζεηηθέο βάζεηο ηνπ λενζχζηαηνπ θξάηνπο, νη νπνίεο νξίδνπλ ην πιαίζην δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ ησλ δχν εζλνηήησλ. Πνηεο είλαη νη πξνβιεπφκελεο ξπζκίζεηο θαη πφζν επηηπρείο είλαη ζηελ θαηαζηνιή εκθάληζεο δηεζλνηηθψλ ζεκείσλ ηξηβήο; Η πεξίνδνο απηή έρεη ρξνληθφ ζεκείν αθεηεξίαο ηε δεκηνπξγία ηνπ αλεμάξηεηνπ θξάηνπο ηεο πγγμ θαη ζεκείν ιήμεο ηελ εθδήισζε ηεο θξίζεο ηνπ 2001, ππφ ηε κνξθή έλνπιεο ζχγθξνπζεο. Απηή ε θαηαγεγξακκέλε θνξχθσζε ηεο δηκεξνχο αληηπαξάζεζεο, θαζψο θαη ε απφθαζε εθηφλσζήο ηεο ζα καο απαζρνιήζεη ζην δεχηεξν θεθάιαην. Θα δηαπηζηψζνπκε φηη ε πνιηηηθή δηειθπζηίλδα Αιβαλψλ θαη ιαβνκαθεδφλσλ θαη ε έλνπιε εθδνρή ηεο εμειίρηεθε γχξσ απφ έλα ηδηφηππν ζχζηεκα πφισζεο, κε ηέζζεξηο πφινπο, εθθξαζκέλν κέζα απφ δχν παξάιιειεο θχξηεο αληηπαξαζέζεηο : κία εμσζεζκηθή θαη ζχγθξνπζε ζρεηίδεηαη πεξηζζφηεξν κε ην λνκηθφ θαη πνιηηηθφ θαζεζηψο ηνπ αιβαληθνχ πιεζπζκνχ θαη ηνλ πνιηηηθφ θαη πνιηηηζκηθφ ραξαθηήξα ηνπ καθεδνληθνχ θξάηνπο.

7 7 κία ελδνζεζκηθή 5. Η πξψηε αθνξά ηε βίαηε αληηπαξάζεζε κεηαμχ ηεο Κπβέξλεζεο ηεο πγγμ θαη έλνπισλ αιβαληθψλ νκάδσλ ηνπ NLA («Αιβαληθφο Απειεπζεξσηηθφο ηξαηφο»), ελψ ε δεχηεξε ηελ εηξεληθή αληηπαξάζεζε κεηαμχ ζιαβνκαθεδνληθψλ θαη αιβαληθψλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ. Θα εμεηάζνπκε επίζεο ηε δηεζλή θαη πεξηθεξεηαθή δηάζηαζε ηεο θξίζεο, θαζψο θαη ηνπο εμσηεξηθνχο δξψληεο, νη νπνίνη ελεπιάθεζαλ, κε έκθαζε ζηηο ΔΔ, ΗΠΑ, ΝΑΣΟ, ΟΗΔ, ρσξίο, σζηφζν, λα ιεζκνλνχκε ην ξφιν άιισλ πεξηθεξεηαθψλ δπλάκεσλ (Ρσζίαο θαη Οπθξαλίαο), θαζψο θαη ησλ βαιθαληθψλ θξαηψλ (Αιβαλίαο, εξβίαο, Διιάδαο, Βνπιγαξίαο, Σνπξθίαο). ην ηξίην θεθάιαην, ζα καο απαζρνιήζεη ε πλζήθε ηεο Αρξίδαο, ε νπνία, σο λνκηθφ θείκελν, ζθξάγηζε ηε ιήμε ηεο εθηφλσζε ηεο δηκεξνχο θξίζεο, θαη ε απνηχπσζε ησλ πξνβιέςεψλ ηεο, ζηνλ Καηαζηαηηθφ Υάξηε ηεο ρψξαο. ε πνην βαζκφ εθαξκφζηεθαλ νη απφ θνηλνχ ππνγεγξακκέλεο πξνβιέςεηο ηεο πλζήθεο θαη πφζν απνηξεπηηθά κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζην ελδερφκελν επαλάιεςεο ησλ γεγνλφησλ ηνπ 2001; 5 Αιεηθαληήο ηέιηνο, Η θρίζε ηες FYROM, Τα Βαιθάληα ζε Αλαδήηεζε Σηαζερόηεηας, Δθδφζεηο Φιψξνο

8 8 ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΔΡΙΟΓΟ ΓΙΔΘΝΟΣΙΚΗ ΟΜΩΗ

9 9 Η Ανακήπςξη ηηρ Γημοκπαηίαρ και ηο νομικό καθεζηώρ ηων Αλβανών ηηο 25 Ιαλνπαξίνπ 1991 ην Κνηλνβνχιην ηεο ρψξαο, ε Sobranje, πηνζέηεζε ηε Γηαθήξπμε ηεο Αλεμαξηεζίαο, ελψ ζηηο 8 επηεκβξίνπ 1991, ν Kiro Gligorov, εθιεγκέλνο Πξφεδξνο ηεο «νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο» απφ ηηο 27 Ιαλνπαξίνπ, νξγάλσζε δεκνςήθηζκα γηα ηελ αλεμαξηεζία ηεο, ην νπνίν ζπγθέληξσζε ηε ζεηηθή ςήθν ηνπ 75% πεξίπνπ ησλ ςεθνθφξσλ. Αθνινχζσο ε Sobranje αλαθήξπμε ην λέν χληαγκα ζηηο 17 Ννεκβξίνπ, κε ην νπνίν ε πγγμ νξηδφηαλ σο θπξίαξρν θαη αλεμάξηεην δεκνθξαηηθφ θξάηνο. Η αλαθήξπμε ηεο πγγμ ζε αλεμάξηεην θξάηνο αληηκεησπίζηεθε ηφζν απφ ηνπο ιαβνκαθεδφλεο φζν θαη ηνπο Αιβαλνχο ηεο ρψξαο κε αλάκηθηα ζπλαηζζήκαηα. Οη πξψηνη, ελψ δηέζεηαλ γηα πξψηε θνξά ην δηθφ ηνπο αλεμάξηεην θξάηνο, είραλ πιήξε επίγλσζε ησλ δπζθνιηψλ πνπ ζα ζπλαληνχζαλ απφ ηηο γεηηνληθέο ρψξεο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, φζν θαη απφ ηελ εζλνηηθή νκάδα ησλ Αιβαλψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπ θξάηνπο. Αλαηνιηθά, ε Βνπιγαξία δελ ηνπο είρε αλαγλσξίζεη πνηέ σο μερσξηζηφ έζλνο, θαη ζεσξνχζε ηε «καθεδνληθή» γιψζζα σο ηδίσκα ηεο βνπιγαξηθήο, ζηα βφξεηα, ε εξβία δελ αλαγλψξηδε ηελ απηνθέθαιε Οξζφδνμε εθθιεζία ηεο πγγμ, ελψ ζην λφην, ε Διιάδα ζα ακθηζβεηνχζε ην δηθαίσκα ρξήζεο ηνπ νλφκαηνο ηεο «Μαθεδνλίαο» απφ ηελ πγγμ. Αλαθνξηθά κε ηνπο Αιβαλνχο, νη ιαβνκαθεδφλεο δηαηεξνχζαλ πάληα ηελ ππνςία φηη απψηεξνο ζηφρνο ηνπο ήηαλ ε απφζρηζε ησλ αιβαληθψλ πεξηνρψλ ηεο πγγμ θαη ε εμέιημή ηεο ζε έλα νκφζπνλδν θξάηνο. Απφ ηελ πιεπξά ηνπο, νη Αιβαλνί αηζζάλνληαλ αλαθνχθηζε γηα ηελ θαιχηεξε κνίξα ηνπο ζε ζρέζε κε ηνπο Αιβαλνχο ηνπ Κνζφβνπ 6, νη νπνίνη παξέκελαλ ππνηαγκέλνη ζην ζεξβηθφ δπγφ, ελψ νη ίδηνη, ζηα πιαίζηα ηνπ λενζχζηαηνπ θξάηνπο, κπνξνχζαλ λα αηζηνδνμνχλ γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ αηνκηθψλ, πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ ηνπο ζε έλα δεκνθξαηηθφ, θηιειεχζεξν θξάηνο δηθαίνπ. Ωζηφζν, εμαξρήο, δχν γεγνλφηα θπξίσο ζθίαδαλ ηηο ειπίδεο ησλ Αιβαλψλ. Σα λέα δηεζλή ζχλνξα Γηνπγθνζιαβίαο πγγμ, ζα θαζηζηνχζαλ δπζθνιφηεξε ηελ επηθνηλσλία ηνπο κε ηνπο νκνεζλείο αδεξθνχο ηεο απηφλνκεο επαξρίαο ηνπ Κνζφβνπ 7 κε ηνπο 6 Dunkan Perry, Crisis in the Making? Macedonia and its Neighbors, Südest Europa, vol 43, nos 1-2, January February 1994, ζει 37 7 Daskalovski Zhidas, Democratic Consolidation and the Stateness Problem : Τhe case of Macedonia, The Global Review of Ethnopolitics, vol 3, no 2, January 2004, ζει 61

10 10 νπνίνπο αηζζάλνληαλ λα ηνπο ζπλδέεη θνηλή ηαπηφηεηα. Σν δεχηεξν πξνέθππηε απφ ηελ εξψηεζε ηνπ δεκνςεθίζκαηνο ηεο 8 εο επηεκβξίνπ, ε δηαηχπσζε ηεο νπνίαο 8 εξκελεχηεθε σο πξνηεξαηφηεηα ηεο Κπβέξλεζεο ζηηο ζρέζεηο ηεο κε ηηο πξψελ γηνπγθνζιαβηθέο δεκνθξαηίεο, έλαληη ηεο επηηπρνχο ξχζκηζεο ηεο επεξρφκελεο δηεζλνηηθήο ζπγθαηνίθεζεο. Με απηφ ηνλ ηξφπν παξέκελε αλνηρηφ ην ελδερφκελν κηαο νκνζπνλδηαθνχ ηχπνπ κειινληηθήο επαλέλσζεο κε ηε Γηνπγθνζιαβία, δπλεηηθή εμέιημε πνπ κεηαθξάδνληαλ ζηελ εθ λένπ ζέζε ησλ Αιβαλψλ ππφ ηνλ έιεγρν ησλ έξβσλ. Μία ηέηνηα πξννπηηθή δεκηνπξγνχζε έληνλε δπζθνξία ζηελ αιβαληθή εζλνηηθή νκάδα ηεο πγγμ, θπξίσο ιφγσ ησλ θαηαπηεζηηθψλ πνιηηηθψλ ηνπ Βειηγξαδίνπ πξνο ηνπο Αιβαλνχο ηνπ Κνζφβνπ. Θέζε ησλ Αιβαλψλ ήηαλ, ινηπφλ, φηη ην εξψηεκα ηνπ δεκνςεθίζκαηνο φθεηιε λα άπηεηαη ησλ ζρέζεσλ ησλ δηαθφξσλ εζλνηηθψλ νκάδσλ εληφο ηνπ λενζχζηαηνπ θξάηνπο 9, άπνςε πνπ ππνγξάκκηδαλ επηζηακέλσο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ δηαιφγνπ πνπ είρε πξνεγεζεί ηνπ δεκνςεθίζκαηνο. Δπίζεο, ζε ρξφλν πξφηεξν ηεο δηεμαγσγήο ηνπ δεκνςεθίζκαηνο ε εγεζία ηνπ ηφηε εγεηηθνχ αιβαληθνχ πνιηηηθνχ θφκκαηνο, PDP, είρε πξνρσξήζεη ζηελ έθδνζε Γηαθήξπμεο γηα «Ιζφηηκν Καζεζηψηνο ησλ Αιβαλψλ ζηε Μαθεδνλία», ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ε αιβαληθή ζπκκεηνρή ζην δεκνςήθηζκα ζα εμαξηηφηαλ απφ ην βαζκφ ζηνλ νπνίν ε ζιαβνκαθεδνληθή πιεπξά ζα έδεηρλε φηη ιακβάλεη ζνβαξά ππφςε ηεο ηελ αιβαληθή Γηαθήξπμε 10. Αθνινχζσο, ζηελ αδηαθνξία ησλ ιαβνκαθεδφλσλ, ε απάληεζε ησλ Αιβαλψλ ήηαλ λα απνζαξξχλνπλ ηε ζπκκεηνρή ησλ εθινγέσλ ζην δεκνςήθηζκα. Παξά ην γεγνλφο, ινηπφλ, φηη ελ γέλεη επλννχζαλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπ «Μαθεδνληθνχ θξάηνπο» 11 θαη ην δεκνςήθηζκα είρε ηειηθά έλα ζεηηθφ απνηέιεζκα, ζεκαδεχηεθε απφ ηελ απνρή 8 Σν εξψηεκα πνπ είρε ηεζεί ζην δεκνςήθηζκα ήηαλ: «Δίζηε ππέξ ελφο αλεμάξηεηνπ θαη θπξίαξρνπ θξάηνπο ηεο Μαθεδνλίαο, κε ην δηθαίσκα ηεο έληαμεο ζε κειινληηθφ ζπλαζπηζκφ κε θπξίαξρα θξάηε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο;». 9 Rizvan Sulejmani, Consensus Democracy and Power Sharing in Macedonia, in Power Sharing and the Implementation of the Ohrid Framework Agreement, Skopje 2008, Friedrich Ebert Stiftung - Office Macedonia, ζει Engström Jenny, Multi-ethnicity or Bi-nationalism? The Framework Agreement and the Future of the Macedonian State, Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe, 1/2002, ζει 4 11 Τπάξρεη δηρνγλσκία ζρεηηθά κε ην θαηά πφζν νη Αιβαλνί ήηαλ ζπκθηιησκέλνη κε ηελ νλνκαζία ηνπ θξάηνπο ζε «Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο». Ο Poulton ζεσξεί φηη δελ είραλ πξφβιεκα (Poulton Hugh, Who are the Macedonians?, London, Hirst & Co, 2000, ζει 187), ελψ ν Přemysl Rosůlek ππνζηεξίδεη φηη νη Αιβαλνί είραλ αληηπξνηείλεη νπδέηεξεο νλνκαζίεο θαη ζπγθεθξηκέλα «Γεκνθξαηία ησλ Κεληξηθψλ Βαιθαλίσλ» «Γεκνθξαηία ηνπ Βαξδάξε» θαη «Dardania», βι ζην Přemysl Rosůlek, Albanians in Macedonia ethnic minority or second constituted nation?, Presentation for Summer Academy 2001, European Academy of Bozen/Bolzano, ζει 10

11 11 ηνπ αιβαληθνχ πιεζπζκνχ 12, ζηάζε πνπ εξκελεχεηαη σο δηακαξηπξία ηεο ιαβνκαθεδνληθήο εγεζίαο λα θαζνξίζεη ην λνκηθφ θαζεζηψο ηνπ αιβαληθνχ πιεζπζκνχ ζε έλα αλεμάξηεην δηεζλνηηθφ θξάηνο. Δμίζνπ δξαζηήξηα ππήξμε ε αιβαληθή θνηλνβνπιεπηηθή νκάδα θαη θαηά ηελ πεξίνδν πνπ πξνεγήζεθε ηεο ζέζπηζεο ηνπ λένπ πληάγκαηνο, ζπκκεηέρνληαο ζε φιεο ηηο θνηλνβνπιεπηηθέο ζπλφδνπο θαη ζην δεκφζην δηάινγν θαη επαλαιακβάλνληαο ζηαζεξά ην ίδην επηρείξεκα, γηα ζχζηαζε ελφο πνιπεζληθνχ θξάηνπο, ζην νπνίν νη Αιβαλνί ζα απνηεινχζαλ έλα ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλν ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηνπ θξάηνπο. Ωζηφζν, θη απηφ ην αίηεκα ησλ Αιβαλψλ θάλεθε ηειηθά φηη απνξξίθηεθε απφ ηελ θνηλνβνπιεπηηθή ζιαβνκαθεδνληθή πιεηνςεθία. Σο ύνηαγμα ηος 1991 ην πξννίκην ηνπ πξψηνπ πληάγκαηνο ηνπ λενζχζηαηνπ θξάηνπο ηεο πγγμ νξηδφηαλ φηη «[απνηειεί] ηζηνξηθφ γεγνλφο φηη ε Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο έρεη δεκηνπξγεζεί σο εζληθφ θξάηνο ηνπ Μαθεδνληθνχ ιανχ, κέζα ζην νπνίν παξέρεηαη ζηνπο Αιβαλνχο, Σνχξθνπο, Βιάρνπο, Ρνκά θαη άιιεο εζληθφηεηεο πνπ δνπλ ζηε Γεκνθξαηία ηεο Μαθεδνλίαο ε πιήξεο ηζφηεηά ηνπο σο πνιίηεο θαη ε δηαξθήο ζπλχπαξμή ηνπο κε ην καθεδνληθφ ιαφ». Η ζπγθεθξηκέλε δηαηχπσζε, ζεσξήζεθε φηη παξαπέκπεη ζε κία αίζζεζε ππεξνρήο ηνπ ζιαβνκαθεδνληθνχ «έζλνπο», σο «θπξίαξρνπ έζλνπο». Με άιια ιφγηα, ζπλππήξρε ην εζληθό θράηος κε ην θράηος ηωλ ποιηηώλ 13, θαη έηεηλε, αθνινχζσο, λα απνηειεί έλα πβξηδηθφ κείγκα ηεο γεξκαληθήο ζεσξίαο πεξί έζλνπο θξάηνπο θαη ηεο γαιιηθήο άπνςεο πεξί θξάηνπο έζλνπο 14. Σν γεγνλφο φηη ην χληαγκα ηνπ λενζχζηαηνπ θξάηνπο ηεο πγγμ ζπκπεξηέιαβε ζην πξννίκηφ ηνπ κφλν ην καθεδνληθφ έζλνο, εληάζζεηαη ζε κία επξχηεξε ηάζε ηελ νπνία ν Robert Hayden νλφκαζε ζπληαγκαηηθφ εζληθηζκφ 15 θαη επηθξάηεζε ζηελ πιεηνςεθία ησλ θξαηψλ πνπ πξνέθπςαλ κεηά ηε δηάιπζε ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. Ωζηφζν, είλαη γεγνλφο φηη ην χληαγκα ηεο πγγμ αλέθεξε νλνκαζηηθά ηηο 12 Απφ ην δεκνςήθηζκα απείρε, εμίζνπ ελνριεκέλε, θαη ε ζεξβηθή κεηνλφηεηα, ζχκθσλα κε ηνλ Robert Bideleux θαη Ian Jeffries, βι ζην Robert Bideleux & Ian Jeffries, The Balkans: A Post Communist History, οp cit, ζει Sabrina Ramet, Balkan Babel : The Disintegration of Yugoslavia from the death of Tito to the fall of Milosevic, Westview, 2002, ζει Marko Joseph, op cit, ζει 5 15 Robert Hayden, Blueprints for a House Divided. The Constitutional Logic of the Yugoslav conflicts, Ann Arbor, University of Michigan Press, 1999, ζει 71 72

12 12 κεηνλφηεηεο ζην πξννίκηφ ηνπ απέρνληαο απφ ηε γεληθφινγε δηαηχπσζε πεξί «ινηπψλ κεηνλνηηθψλ νκάδσλ», γεγνλφο πνπ ην δηαθνξνπνηνχζε απφ ηα πληάγκαηα αξθεηψλ ρσξψλ ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο, φπσο πρ Ρνπκαλίαο, Αιβαλίαο, Κξναηίαο ή Δζζνλίαο. 16 Δίλαη εκθαλέο, ινηπφλ, φηη ήδε απφ ην Πξννίκην ηνπ πληάγκαηνο νη Αιβαλνί αληηκεησπίδνληαλ σο κεηνλνηηθή εζλνηηθή νκάδα. Η ππνβάζκηζε ηεο ζέζεο ηνπο ζε κεηνλφηεηα, ζπγθξηηηθά κε ην πξφηεξν ηνπ 1991 θαζεζηψο, επηβεβαηψζεθε παξαπέξα θαη κε κία ζεηξά δηαηάμεσλ ηνπ πληάγκαηνο, νη νπνίεο παγίσλαλ ηελ εθηίκεζή ηνπο φηη ε ζπληαγκαηηθή ηνπο πξνζηαζία έγθεηην απνθιεηζηηθά ζηελ αηνκηθή ηνπο πξνζηαζία, δειαδή ζηελ πξνζηαζία ηνπο σο πνιίηεο, θαη φρη, φπσο επηδίσθαλ, ζπιινγηθά, σο κεηνλφηεηα. Γηα παξάδεηγκα, ζηηο ζπδεηήζεηο γηα ηε ζχληαμε ηνπ άξζξνπ 7 ηνπ πληάγκαηνο, πνπ φξηδε ηελ επίζεκε γιψζζα ηνπ θξάηνπο, ππήξμε ζχγθξνπζε κεηαμχ ησλ δχν θνκκάησλ ηνπ θπβεξλεηηθνχ ζπλαζπηζκνχ, ηνπ ιαβνκαθεδνληθνχ VMRO DPMNΔ θαη ηνπ αιβαληθνχ PDP κε ην πξψην λα επηδηψθεη ηελ αλαγλψξηζε απνθιεηζηηθά ηεο ζιαβνκαθεδνληθήο, σο επίζεκεο γιψζζαο ηνπ θξάηνπο, θαη ην δεχηεξν λα επηδηψθεη ηελ ηζφηηκε ρξήζε ηεο αιβαληθήο γιψζζαο. Οη ιαβνκαθεδφλεο δπζθνιεχνληαλ λα αλαγλσξίδνπλ σο επίζεκε γιψζζα ηνπ θξάηνπο, άιιε απφ ηε καθεδνληθή, θαζψο ζεσξνχζαλ ηε γιψζζα κέγα εζληθφ ζχκβνιν. Η αδηάιιαθηε ζέζε ησλ ιαβνκαθεδφλσλ απνδφζεθε ζηελ νιηγφρξνλε ηζηνξία ηνπ «καθεδνληθνχ» έζλνπο θαη ζηε ζεψξεζε ηεο γιψζζαο σο ηξφπνπ έθθξαζεο ηεο πξφζθαηεο «καθεδνληθήο» ηνπο ηαπηφηεηαο. Σν ηεξφ θαη απαξαβίαζην ρξήζεο ηεο γιψζζαο, έθηαζε γηα ηνπο ιαβνκαθεδφλεο σο ην ζεκείν λα ζέηνπλ σο πξνυπφζεζε ηε γλψζε ηεο «καθεδνληθήο γιψζζαο» γηα ηελ αλαγλψξηζε φπνηνπ ελδηαθεξφκελνπ σο «Μαθεδφλα» (πξνυπφζεζε θηήζεο ππεθνφηεηαο) 17. Η γεθχξσζε ησλ δχν αληηπαξαηηζέκελσλ απφςεσλ απνδφζεθε ζηνπο επηδέμηνπο ρεηξηζκνχο ηνπ Gligorov, 16 Δίλαη ζαθέο, σζηφζν, φηη ε νλνκαζηηθή αλαθνξά ζηηο κεηνλφηεηεο δελ είλαη εμαληιεηηθή, θαζψο παξαιείπεηαη ε αλαθνξά ζηηο εζλνηηθέο νκάδεο ησλ έξβσλ θαη ησλ Βνζλίσλ. Έηζη, ινηπφλ, ζα ιέγακε φηη ην χληαγκα, αθνινπζεί κία δηαβάζκηζε ηξηψλ επηπέδσλ φζνλ αθνξά ηηο εζλνηηθέο νκάδεο ηεο θξάηνπο ηεο πγγμ : είλαη νη ιαβνκαθεδφλεο, νη ηέζζεξηο αλαθεξφκελεο κεηνλφηεηεο θαη νη ππφινηπεο πιεζπζκηαθέο νκάδεο πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζην «άιινη», βι Zhidas Daskalovski, Language and Identity : The Ohrid Framework Agreement and Liberal Notions of Citizenship and Nationality in Macedonia, Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Macedonia, 1/2002, ζει Johansson Andreas, Nationalism versus Anti-nationalism in Post Communist Central and Eastern Europe, ζει 14

13 13 κε ηε ζπκπιήξσζε ηεο δηάηαμεο ηεο πξψηεο παξαγξάθνπ ηνπ άξζξνπ απφ δχν άιιεο, φπνπ πξνβιέπνληαλ ε ρξήζε κεηνλνηηθψλ γισζζψλ ζε επίπεδν ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο 18. Έηζη, ζηελ ηειηθή δηαηχπσζή ηνπ, ην αξζ 7 αλέθεξε ζηελ πξψηε παξάγξαθφ ηνπ, σο επίζεκε γιψζζα ηνπ θξάηνπο ηε «καθεδνληθή» κε ηελ θπξηιιηθή γξαθή, ελψ ζηε δεχηεξε παξάγξαθν φξηδε φηη νη γιψζζεο ησλ κεηνλνηήησλ ήηαλ ζε «επίζεκε ρξήζε» επηπρόζζεηα κε ηε καθεδνληθή, ζηνπο δήκνπο φπνπ νη κεηνλφηεηεο απνηεινχζαλ «πιεηνςεθία» ή έλα «ζεκαληηθφ ηκήκα» ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ, θάησ απφ ζπλζήθεο πνπ νξίδνληαλ απφ ην λφκν 19. Γειαδή, αθφκα θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν, ε αιβαληθή δελ ήηαλ επίζεκε γιψζζα ζηηο αιβαληθέο πεξηνρέο, αιιά «ρξεζηκνπνηνχληαλ επίζεκα» ( is in official use ) θαη κφλν επηπξφζζεηα κε ηελ επίζεκε ζιαβνκαθεδνληθή γιψζζα. Σέινο, παξέιεηςε λα πξνβιέςεη δηθαίσκα ρξήζεο ησλ κεηνλνηηθψλ γισζζψλ ζην Κνηλνβνχιην, ζηα δηθαζηήξηα θαη ζηα κέζα ελεκέξσζεο 20. Δπίζεο, αξζ 48, ελψ φξηδε φηη «ηα κέιε ησλ εζλνηηθψλ νκάδσλ έρνπλ δηθαίσκα ζηελ ειεχζεξε έθθξαζε, ελδπλάκσζε θαη αλάπηπμε ηεο ηαπηφηεηαο θαη ησλ εζληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο» θαη εγγπνχηαλ ηελ πξνζηαζία «εζλνηηθήο, πνιηηηζκηθήο, γισζζηθήο, θαη ζξεζθεπηηθήο ηαπηφηεηαο ησλ εζλνηήησλ» θαη ην δηθαίσκα ζηε «δεκηνπξγία ζεζκψλ ηέρλεο θαη πνιηηηζκνχ», απέθεπγε λα αλαθεξζεί ξεηά ζε δχν βαζηθά ζεκεία. Αθελφο δελ γίλνληαλ θακία κλεία ζην δηθαίσκα ρξήζεο εζληθψλ ζπκβφισλ θαη αθεηέξνπ δελ αλαγλσξίδνληαλ ην δηθαίσκα ησλ εζλνηηθψλ νκάδσλ ζηελ ίδξπζε Παλεπηζηεκίσλ. Δπηηξεπφηαλ ζηηο εζλνηηθέο νκάδεο ην δηθαίσκα εθπαίδεπζεο ζηε γιψζζα ηνπο κφλν ζε επίπεδν πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Γεδνκέλνπ φηη ηα ζρνιεία πξσηνβάζκηαο θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο αλακελφηαλ φηη ζα δηαηεξνχζαλ ην πξφηππν ηεο θνκκνπληζηηθήο Γηνπγθνζιαβίαο θαη ζα παξέκελαλ ρσξηζκέλα κε εζλνηηθν-γισζζηθά θξηηήξηα, ε παξάιεηςε πξφβιεςεο γηα ίδξπζε Παλεπηζηεκίσλ, ζεσξήζεθε φηη ζα θαηέιεγε ζε κε αλαγλψξηζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ηζφηηκεο πξφζβαζεο ησλ κε ζιαβηθψλ εζλνηηθψλ νκάδσλ ζηελ αλψηαηε εθπαίδεπζε. Με κε αλαγλσξηζκέλε ηε δπλαηφηεηα ίδξπζεο 18 Kubo Keiichi, Democratization and Inter-ethnic relations in Multiethnic Countries : A Comparative Analysis of Croatia and Macedonia, Acta Slavica Iaponica, Tomus 21, ζει ην αξζ 88 ηνπ Νφκνπ γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε νξηδφηαλ φηη ην θξηηήξην ηεο πιεηνςεθία επηηπγράλνληαλ φηαλ κία κεηνλφηεηα απνηεινχζε ην 50% ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ, ελψ ν ζεκαληηθφο αξηζκφο εμαζθαιίδνληαλ φηαλ ε κεηνλφηεηα έθηαλε ζην 20% ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ. 20 Δπίζεο, κε απφθαζε ηνπ πληαγκαηηθνχ Γηθαζηεξίνπ ηεο ρψξαο ην 1994 θαηαξγήζεθε λφκνο ηνπ 1985, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν απαηηνχληαλ ζεβαζκφο φισλ ησλ εζλνηηθψλ γισζζψλ.

14 14 θξαηηθνχ Παλεπηζηεκίνπ, ε δπλαηφηεηα ησλ Αιβαλψλ γηα πξφζβαζε ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζε αιβαληθή γιψζζα δηαζθαιίδνληαλ απνθιεηζηηθά πιένλ κε ηε θνίηεζή ηνπο ζε ηδησηηθφ αιβαλφθσλν Παλεπηζηήκην, δπλαηφηεηα ίδξπζεο ηνπ νπνίνπ πξφβιεπε ην αξζ 45. ε έλα επίπεδν παξαπέξα, κία ηέηνηα ξχζκηζε πξνθαζφξηδε ηελ πεξηνξηζκέλε επαγγεικαηηθή εμέιημε ησλ κειψλ ησλ εζλνηηθψλ νκάδσλ θαη ηελ ππνηππψδε ζπκκεηνρή ηεο ζηε δεκφζηα δηνίθεζε, δεδνκέλνπ φηη ε πξφζβαζε ζε αλψηεξεο ζέζεηο πξνυπέζεηε πηπρίν ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο 21. Σέινο, ην αξζ 19 ζηηο δχν πξψηεο παξαγξάθνπο ελψ θαηνρχξσλε ηελ ειεπζεξία ηεο ζξεζθεπηηθήο πίζηεο θαη ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ θαζελφο λα εθθξάδεη ηελ πίζηε ηνπ ειεχζεξα θαη δεκνζίσο, ζηελ ηξίηε παξάγξαθν ηνπ άξζξνπ γηλφηαλ ξεηή αλαθνξά απνθιεηζηηθά ζηε «Μαθεδνληθή» Οξζφδνμε εθθιεζία 22, πξνθαιψληαο ηηο αληηδξάζεηο ηεο Ιζιακηθήο θαη θαζνιηθήο θνηλφηεηαο. Σο αλβανικό επισείπημα Οη εμειίμεηο απηέο βξήθαλ ηνπο Αιβαλνχο ζπζπεηξσκέλνπο γχξσ απφ ην PDP, θφκκα πνπ ηνπο αληηπξνζψπεπε ζην Κνηλνβνχιην, θαη κέζσ απηνχ αληέδξαζαλ γηα δχν θπξίσο ιφγνπο : αθελφο ζεσξνχζαλ φηη νη ηειηθέο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο ππνιείπνληαλ ησλ ππνζρέζεσλ πνπ είραλ ιάβεη αξρηθά 23 θαη αθεηέξνπ έβιεπαλ λα δηαςεχδεηαη ε πξνζδνθία αλαγλψξηζεο πεξηζζφηεξσλ δηθαησκάησλ ζε έλα δεκνθξαηηθφ θαζεζηψο ζε ζχγθξηζε κε απηά πνπ απνιάκβαλαλ ζηα πιαίζηα ηνπ κνλνθνκκαηηθνχ ζπζηήκαηνο. 24 Δπηπιένλ, δελ πξνβιεπφηαλ ε εηζαγσγή ξήηξαο πνπ ζα δηαζθάιηδε ηελ άπνςε ηεο κεηνςεθίαο (νπζηαζηηθά ησλ κεηνλνηήησλ) ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Σα άξζξα ηνπ πληάγκαηνο, ζπληάρηεθαλ κε ηε ζπλαίλεζε ηεο ζιαβνκαθεδνληθήο θαη δηεζλνχο θνηλφηεηαο, ρσξίο λα ιεθζεί ππφςε ε γλψκε ηεο αιβαληθήο εζλνηηθήο νκάδαο. Δπνκέλσο, νη Αιβαλνί απαίηεζαλ ηνλ επαλαθαζνξηζκφ ηνπ ζπληαγκαηηθνχ ηνπο θαζεζηψηνο θαη ηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηνπ θξάηνπο ζε δηεζλνηηθφ, πιήξε 21 Robert Bideleux, op cit, ζει Ilievski Zoran, Country Specific Report: conflict settlement agreement Macedonia, European Academy of Bolzano, September 2007, ζην 4E45-BA B76146C/0/16Macedonia.pdf, ζει 5 23 Maleska Mirjana, Painful Confrontations, New Balkan Politics, issue 3, βι ζην site ζει 3 24 Maleska Mirjana, Painful Confrontations, ibid, ζει 3

15 15 αλαγλψξηζε ηνπ δηθαηψκαηνο ρξήζεο ηεο αιβαληθήο γιψζζαο θαη ηνπ δηθαηψκαηνο εθπαίδεπζήο ηνπο ζε απηή, αλαινγηθή αληηπξνζψπεπζε ζην δεκφζην ηνκέα, εηδηθά ζηα ζψκαηα αζθαιείαο, θαη κεγαιχηεξε απηνλνκία ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο 25. Με απηή ηε ινγηθή εξκελεχεηαη θαη ε απφθαζή ηνπο λα εγθαηαιείςνπλ ην Κνηλνβνχιην ζε έλδεημε δηακαξηπξίαο θαη λα απέρνπλ απφ ηε δηαδηθαζία ςήθηζεο ηνπ πληάγκαηνο, ζηηο 17 Ννεκβξίνπ ηε ζπλέρεηα, ε θνηλνβνπιεπηηθή νκάδα ηνπ PDP δηαηχπσζε ηηο ζέζεηο ηεο γηα ηε λενζχζηαηε Γεκνθξαηία ζε κία επηζηνιή πνπ απέζηεηιε ην Γεθέκβξε ηνπ 1991 ζην πκβνχιην Τπνπξγψλ ηεο ΔΚ θαη ζηελ Δπηηξνπή Γηαηηεζίαο (Arbitration Committee) γηα ηε Γηάζθεςε Δηξήλεο γηα ηε Γηνπγθνζιαβία ζηε Υάγε, φπνπ δηεπθξίληδε ηε δηαθνξεηηθφηεηα ησλ ζηφρσλ, αμηψλ θαη πνιηηηθήο θνπιηνχξαο ηεο αιβαληθήο θνηλφηεηαο ζε ζρέζε κε απηή ησλ ιαβνκαθεδφλσλ 26. Ωζηφζν, ην κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο, δε θαίλεηαη λα έγηλε αληηιεπηφ νχηε απφ ηε δηεζλή θνηλφηεηα, εθηίκεζε πνπ επηβεβαηψζεθε κε ηελ αλαθνξά ηεο Δπηηξνπήο Γηαηηεζίαο ηεο ΔΔ (Δπηηξνπή Badinter), ζηηο 11 Ιαλνπαξίνπ Η Δπηηξνπή απνηεινχκελε απφ πέληε πξνέδξνπο πληαγκαηηθψλ Γηθαζηεξίσλ θξαηψλ ηεο δπηηθήο Δπξψπεο θαη κε θξηηήξην ην ζεβαζκφ ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, απνθάζηζε, ζχκθσλα κε ηελ Δθηίκεζε 6. ηεο αλαθνξάο ηεο, φηη ε πγγμ πιεξνχζε ηα θξηηήξηα γηα λα αλαγλσξηζηεί σο αλεμάξηεην θξάηνο. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ε ζχζηαζε ηεο πγγμ ζε θξάηνο, κε ηε ζησπεξή ζπλαίλεζε πνιηηηθψλ θνκκάησλ θαη δηεζλνχο θνηλφηεηαο, θαηέζηεζε ηνπο ζπλαηλνχληεο κέξνο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη φρη ηεο ιχζεο, αθνχ δε ιήθζεθε ππφςε ε άπνςε κεγάινπ ηκήκαηνο ησλ ίδησλ ησλ πνιηηψλ ηνπ θξάηνπο. ηηο 11 θαη 12 Ιαλνπαξίνπ ηνπ 1992, ηα αιβαληθά θφκκαηα ηεο πγγμ πξνρψξεζαλ ζηε δηεμαγσγή ελδνεζλνηηθνχ δεκνςεθίζκαηνο πνπ αθνξνχζε ηελ πνιηηηθή θαη εδαθηθή απηνλνκία ησλ Αιβαλψλ ηεο ρψξαο. Η εξψηεζε πνπ ηέζεθε ζην δεκνςήθηζκα είρε σο εμήο : «Δίζηε ππέξ ηεο πνιηηηθήο θαη εδαθηθήο απηνλνκίαο ησλ Αιβαλψλ ηεο Μαθεδνλίαο ;». Αλ θαη ν αξηζκφο ησλ ζπκκεηερφλησλ ππνινγίζηεθε 25 Ortakovski T. Vladimir, Interethnic Relations and Minorities in the Republic of Macedonia, Southeast European Politics, May 2001, ζει Sulejmani Rizvan, Consensus Democracy and Power Sharing in Macedonia, op cit, ζει 137

16 16 πεξίπνπ ζε , θαη ην πνζνζηφ ησλ ζεηηθψλ ςήθσλ ππέξ ηεο απηνλνκίαο έθηαζε ην 74% 27, ε δηεμαγσγή ηνπ δεκνςεθίζκαηνο δε ζεσξήζεθε απφιπηα λφκηκε, θαη ην απνηέιεζκά ηεο δελ επέθεξε θακία αιιαγή ζηελ ηαθηηθή ηεο Κπβέξλεζεο, ε νπνία θνβήζεθε πηζαλφ θίλδπλν απνζηαζεξνπνίεζεο ζηελ πεξηνρή. Αθνινχζσο, νη Αιβαλνί δηαθήξπμαλ ζπκβνιηθά, ηνλ Απξίιε ηνπ 1992, θαηά ηε δηάξθεηα κηαο δηαδήισζεο ζηε ηξνχγθα ηελ «Απηφλνκε Αιβαληθή Γεκνθξαηία ηεο Ιιιπξίαο», ε νπνία ζα νδεγνχζε ζηελ απηνλφκεζε πεξηνρψλ κε ζεκαληηθφ αιβαληθφ πιεζπζκφ 28. Ωζηφζν, αληίζηνηρεο θηλήζεηο, έδεηρλαλ ηειηθά κάιινλ λα επηβεβαηψλνπλ ηηο ππνςίεο ησλ ιαβνκαθεδφλσλ γηα ηηο αιβαληθέο λα πξνρσξήζνπλ ζηελ απηνλνκία ηνπο, παξά λα ηνπο παξνηξχλνπλ λα ιάβνπλ ζνβαξφηεξα ππφςε ηα αιβαληθά αηηήκαηα. ην ηέινο ηνπ έηνπο, ην Γεθέκβξε ηνπ 1992, ην Κνηλνβνχιην ςήθηζε έλα λέν λφκν γηα ηελ ππεθνφηεηα. χκθσλα κε ην λέν λφκν, ε ηζαγέλεηα ζα αλαγλσξίδνληαλ εθεμήο κφλν ζε άηνκα πνπ κπνξνχζαλ λα απνδείμνπλ φηη είραλ ηνπιάρηζηνλ 15εηή παξακνλή ζηε ρψξα. Η ζπγθεθξηκέλε πξνυπφζεζε ζεσξήζεθε φηη απνζθνπνχζε ζηνλ απνθιεηζκφ ησλ Αιβαλψλ πξνζθχγσλ πνπ εηζέξεπζε απφ ηε ζεξβηθή επαξρία ηνπ Κνζφβνπ ζηε νζηαιηζηηθή Γεκνθξαηία ηεο «Μαθεδνλίαο» θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1980 θαη ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, κε απψηεξν ζηφρν ηελ απνζηψπεζε ηεο αιιαγήο ζηελ πιεζπζκηαθή ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ πνπ ραξαθηεξίδνληαλ απφ ηελ νινέλα θαη κεγαιχηεξε αχμεζε ηνπ αιβαληθνχ ζηνηρείνπ ηεο ρψξαο. Η ρξνληθή πξνυπφζεζε ηνπ λένπ λφκνπ επεξέαδε, σζηφζν, θαη ηνπο Αιβαλνχο ηεο πγγμ, δεδνκέλνπ φηη νη Αιβαλνί ζηελ εληαία Γηνπγθνζιαβία κεηαθηλνχληαλ ειεχζεξα απφ ηελ νζηαιηζηηθή Γεκνθξαηία ηεο «Μαθεδνλίαο» ζηελ απηφλνκε επαξρία ηνπ Κνζφβνπ θη αληίζηξνθα. Παξαπέξα, φκσο, απνθιείνληαλ νη θάηνηθνη ηεο πγγμ κε καθξνρξφληα δηακνλή ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο, θαζψο θαη νη Σνχξθνη θαη Ρνκά, νη νπνίνη κεηαθηλνχληαλ δηαξθψο πξνο εχξεζε εξγαζίαο. Απνθιεηζκφο απφ ην δηθαίσκα ηεο ηζαγέλεηαο ζήκαηλε ηφζν γηα Αιβαλνχο φζν θαη ινηπέο εζλνηηθέο νκάδεο απνθιεηζκφο απφ ηηο πνιηηηθέο θαη θνηλσληθέο δηαδηθαζίεο, ζηέξεζε αληηπξνζψπεπζεο θαη ηδηνθηεζίαο γεο 29. Σν πην πξνθιεηηθφ ζεκείν ηνπ λένπ λφκνπ ήηαλ, σζηφζν, ην αξζ 11 απηνχ, φπνπ πξνβιέπνληαλ άκεζε παξνρή ππεθνφηεηαο ζε 27 Sabrina Petra Ramet : Βalkan Βabel, The Disintegration of Yugoslavia From the Death of Tito to the Fall of Milosevic, Westview Press, 1996, ζει Marko Joseph, The referendum on Decentralization in 2004 : A Litmus Test for Macedonia s Interethnic Relations, European Yearbook for Minority Issues, vol , Holliday Graham, From Ethnic Privileging to Power Sharing : Ethnic Dominance and Democracy in Macedonia in The Fate of Post Ethnic Democracy in Post Communist Countries, ed by Sammy Smooha & Priit Jarve, Open Society Institute, Hungary, 2005, ζει 145

17 17 ιαβνκαθεδφλεο αλεμάξηεηα απφ ηνλ ηφπν γέλλεζήο ηνπο. Οη Αιβαλνί δήηεζαλ ηε κείσζε ηεο απαηηνχκελεο ρξνληθήο πεξηφδνπ δηαλνκήο ζηε ρψξα ζε πέληε έηε, ελψ ην αίηεκά ηνπο ζπλνδεχηεθε θαη απφ απεηιέο γηα θνηλσληθέο αλαηαξαρέο ζε πεξίπησζε πνπ δελ ιακβάλνληαλ ππφςε απφ ηελ Κπβέξλεζε ηεο ρψξαο. Όηαλ δηαπίζησζαλ αθακςία απφ ηελ πιεπξά ηεο Κπβέξλεζεο θαη αδηαιιαμία ζηε κείσζε ηνπ ρξνληθνχ πεξηνξηζκνχ, ηα δχν αιβαληθά θφκκαηα PDP NDP πηνζέηεζαλ ηελ ηαθηηθή ηεο απνρήο ζηε ζπδήηεζε ηνπ Κνηλνβνπιίνπ γηα ην δήηεκα ηνπ νλφκαηνο ηεο ρψξαο, ππνζηεξίδνληαο φηη ε ρψξα δε ζα έπξεπε λα αλαγλσξηζηεί δηεζλψο αλ δε βειηησλφηαλ ν ζεβαζκφο ηεο γηα ηα δηθαηψκαηα ηεο αιβαληθήο κεηνλφηεηαο 30. Ιδηαίηεξε ζέζε ζηελ αιβαληθή αηδέληα θαηείρε επίζεο ην δήηεκα ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. ε αληίζεζε κε ηε ιήςε κέηξσλ γηα αλαβάζκηζε ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, φηαλ δηαπηζηψζεθε ε κείσζε ησλ Αιβαλψλ καζεηψλ ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ε ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε παξέκεηλε εθηφο ηεο αηδέληαο ηεο ζιαβνκαθεδνληθήο εγεζίαο ηεο ρψξαο. Η Κπβέξλεζε ηεο πγγμ αξλνχληαλ λα αλαγλσξίζεη ηα πηπρία ησλ Παλεπηζηεκίσλ ηφζν ησλ Σηξάλσλ φζν θαη ηεο Πξίζηηλα 31 αλ θαη ην ηειεπηαίν είρε θιείζεη απφ ην Μηιφζεβηηο. Η επηινγή ηεο Κπβέξλεζεο απνδφζεθε ζε κία θνβηθή ινγηθή, πνπ είρε παξαηεξεζεί απφ ηηο Κπβεξλήζεηο ηεο νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο «Μαθεδνλίαο», ήδε απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, φπνπ ε δεκηνπξγία Αιβαληθνχ Παλεπηζηεκίνπ ζπλδένληαλ κε ηελ αλάπηπμε ελφο θπηψξηνπ εζληθηζηηθψλ δηεθδηθήζεσλ ησλ Αιβαλψλ, θνβία πνπ θαιιηεξγνχζε ην αληίζηνηρν πξνεγνχκελν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Πξίζηηλα. Οη Αιβαλνί πξνρψξεζαλ ην 1994 ζηελ ίδξπζε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Σέηνβν (νπζηαζηηθά ήηαλ ζηελ πεξηνρή Mala Recica, κία πεξηνρή θνληά ζην Σέηνβν), κεηά απφ πξσηνβνπιία ησλ δεκνηηθψλ ζπκβνχιηα ηνπ Σέηνβν, Γθνζηηβαξ θαη Νηεκπάξ. Δπξφθεηην γηα έλα ηδησηηθφ αιβαλφθσλν Παλεπηζηήκην, ε ίδξπζε ηνπ νπνίνπ θξίλνληαλ ζχλλνκε, θαζψο ην αξζ 45 πξφβιεπε ηελ ίδξπζε ηδησηηθνχ Παλεπηζηεκίνπ απφ ηηο εζλνηηθέο νκάδεο. Πάξαπηα ε Κπβέξλεζε απνθάζηζε απζαίξεηα ην άκεζν θιείζηκφ ηνπ, αξλνχκελε ηε ζπληαγκαηηθφηεηα ηεο ιεηηνπξγίαο 30 Fekrat Bruce, Fox Jonathan, Mincheva Lyubov, Albanians in Macedonia, Minorities at Risk Project, 1999, ζην 31 Ragaru Nadège, Macedonia Between Ohrid and Brussels, Sciences Po, Centre d Etudes et des Recherches Internationales, ζει 7

18 18 ηνπ. Αθνινχζεζαλ δηαδειψζεηο κε ζπγθξνχζεηο θαη ηξαπκαηηζκνχο ησλ ζπκκεηερφλησλ Αιβαλψλ. Δλ είδε απνινγηζκνχ, απηή ε ηαθηηθή απνηξνπήο ηεο ίδξπζεο ελφο αιβαλφθσλνπ Παλεπηζηεκίνπ επέθεξε αθξηβψο ηα αληίζεηα απνηειέζκαηα. Αχμεζε αηζζεηά ηε δπζθνξία ησλ Αιβαλψλ, θαη εμψζεζε ηηο αιβαληθέο ειίη αιιά θαη ην λεαληθφ αιβαληθφ πιεζπζκφ ζε πην αθξαίεο εζληθηζηηθέο ζέζεηο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ, φηη ελψ απφ ηελ πεξίνδν , ην κεγαιχηεξν αιβαληθφ θφκκα ήηαλ ην κεηξηνπαζέο PDP, απφ ηηο θνηλνβνπιεπηηθέο εθινγέο ηνπ 1998, ε εθινγηθή ππνζηήξημε ζηξάθεθε ππέξ ηνπ πην αθξαίνπ DPA, ζηηο πξνεθινγηθέο εμαγγειίεο ηνπ νπνίνπ ήηαλ ε λνκηκνπνίεζε θαη ε θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Σέηνβν. Αξγφηεξα, φηαλ ην DPA απνδείρηεθε εμίζνπ αλεπαξθέο λα πξαγκαηνπνηήζεη ηηο ζπγθεθξηκέλεο πξνεθινγηθέο ηνπ δεζκεχζεηο, ηε ζθπηάιε πήξε έλα αθφκα πην αθξαίν θφκκα, ην DUI, ην νπνίν πέηπρε ηειηθά, σο εηαίξνο ζηνλ θπβεξλεηηθφ ζρεκαηηζκφ, λα αζθήζεη επαξθή πίεζε ζηελ Κπβέξλεζε πξνθεηκέλνπ ε ηειεπηαία λα ζεζπίζεη λφκν πνπ αλαγλψξηδε θαη ρξεκαηνδνηνχζε ην Παλεπηζηήκην ηνπ Σέηνβν. χληνκα, ε ζιαβνκαθεδνληθή εγεζία αλαγθάζηεθε λα αλαδηπισζεί απφ ηελ αξρηθή ηεο αδηάιιαθηε ζέζε θαη λα ζεζπίζεη πνζνζηψζεηο γηα ηελ εηζαγσγή ησλ πιεζπζκψλ, φισλ ησλ εζλνηηθψλ νκάδσλ ζηνπο ηξηηνβάζκηνπο θξαηηθνχο εθπαηδεπηηθνχο ζεζκνχο ηεο ρψξαο ηα Παλεπηζηήκηα ησλ θνπίσλ θαη ηνπ Μνλαζηεξίνπ. Δπίζεο, ε Παηδαγσγηθή Αθαδεκία ησλ θνπίσλ εηζήγαγε θχθινπο ζπνπδψλ ζηα αιβαληθά θαη ηα ηνπξθηθά. Ωζηφζν, απηέο νη παξαρσξήζεηο άθεζαλ αληθαλνπνίεην ηνλ αιβαληθφ πιεζπζκφ ηεο ρψξαο θαη αληηκεησπίζηεθαλ σο εκίκεηξα πνπ ππνιείπνληαλ αηζζεηά ηνπ αθέξαηνπ αηηήκαηνο ίδξπζεο Αιβαληθνχ Παλεπηζηεκίνπ θαη δηεμαγσγήο ησλ καζεκάησλ ζηελ Αιβαληθή γιψζζα. Δπνκέλσο, νη Αιβαλνί επηρείξεζαλ λα μαλαλνίμνπλ ην Παλεπηζηήκην ηνπ Σέηνβν ην Ννέκβξε ηνπ 1995, απηή ηε θνξά κε ηελ αλνρή ησλ καθεδνληθψλ αξρψλ 32. Με απηά ηα δεδνκέλα, ζεσξήζεθε φηη ε αλαβιεηηθή πνιηηηθή ηεο εγεζίαο ππήξμε θνληφθζαικε, θαζψο θξίζεθε φηη εάλ εηζήγαγε άκεζα δίγισζζε εθπαίδεπζε ζηελ αιβαληθή θαη ζιαβνκαθεδνληθή γιψζζα ζην Παλεπηζηήκην ηνπ Σέηνβν, αθελφο ζα 32 Daskalovki Zhidas, Walking on the Edge, Walking on the Edge : Consolidating multiethnic Macedonia , Chapell Hill, NC Globic Press, 2006, ζει 65

19 19 ηθαλνπνηνχζε ηα αηηήκαηα ησλ Αιβαλψλ, ελψ επίζεο, κε ηελ εθκάζεζε ηεο καθεδνληθήο γιψζζαο ζα ηνπο πξνεηνίκαδε θαιχηεξα γηα ηε ζηειέρσζε ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, ην νπνίν απνηεινχζε εμίζνπ αίηεκα ηεο αιβαληθήο πιεπξάο. Γηαηί ηα ρακειά πνζνζηά ζπκκεηνρήο ησλ Αιβαλψλ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε, ππήξμε έλα δήηεκα άκεζα ζπλδεδεκέλν κε απηφ ηεο εθπαίδεπζεο. Αλ θαη νη Αιβαλνί ζπκκεηείραλ κέζσ ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ ηνπο ήδε απφ ηελ πξψηε πεξίνδν αλεμαξηεζίαο ηεο ρψξαο ζηε δηαθπβέξλεζή ηεο, θαηαιακβάλνληαο ζψθνπο εμνπζίαο ηφζν ζε επίπεδν θεληξηθήο θπβέξλεζεο (ππνπξγεία, αληηπξφεδξνη Κπβέξλεζεο, ζηειέρε δεκφζηαο δηνίθεζεο, Πξφεδξνη θξαηηθψλ νξγαληζκψλ θηι), φζν θαη ζε επίπεδν ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο (δήκαξρνη θαη κέιε λνκαξρηαθψλ ζπκβνπιίσλ), επξφθεηην νπζηαζηηθά γηα κεκνλσκέλεο θπξίσο πεξηπηψζεηο, ελψ ε πξννπηηθή δηεχξπλζεο ηεο εμνπζίαο ζε επξχηεξα ζηξψκαηα ηνπ αιβαληθνχ πιεζπζκνχ πξνδηαγξάθνληαλ αζζελήο. Η δηάζεζε ηεο ζιαβνκαθεδνληθήο εμνπζίαο λα πηνζεηήζεη θάζε κέηξν πνπ ζα κπνξνχζε λα ελδπλακψζεη ηελ αιβαληθή εζλνηηθή νκάδα εθθξάζηεθε θαη ην 1995 κε ηε ζέζπηζε Νφκνπ γηα ηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε θαη ην 1996, κε ην Νφκν γηα ηελ Δδαθηθή Οξγάλσζε. Ο πξψηνο, αλ θαη αλαγλψξηζε ην δηθαίσκα ζε δίγισζζε δηνίθεζε θαη ηελ επίζεκε ρξήζε ηεο αιβαληθήο γιψζζαο ζηηο αιβαληθέο πεξηνρέο, αληηθαηέζηεζε ηαπηφρξνλα ην απνθεληξσηηθφ ζχζηεκα πνπ είρε πηνζεηεζεί απφ ην θνκκνπληζηηθφ θαζεζηψο ηεο Γηνπγθνζιαβίαο κε ζπγθεληξσηηθφ ζηεξψληαο ηελ ηνπηθή εμνπζία απφ αξκνδηφηεηεο ζε δσηηθνχο ηνκείο φπσο πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ηνπηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε, πξνζρνιηθή θαη πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, δεκφζηεο ππεξεζίεο, αγξνηηθφ ζρεδηαζκφο θηι. Άκεζε ζπλέπεηα ηνπ ζπγθεληξσηηθνχ ζπζηήκαηνο ήηαλ ε αχμεζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο ζε επίπεδν θεληξηθήο δηνίθεζεο 33. Με ην δεχηεξν λφκν πξνβιέπνληαλ ε δηαίξεζε ηεο ρψξαο ζε 123 δήκνπο απφ ηξηάληα έμη πνπ ίζρπε κέρξη ηφηε. Η λέα δηαίξεζε απνζθνπνχζε εκθαλψο ζηε κείσζε ηεο έθηαζεο θαη ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο πεξηνρέο πνπ ην αιβαληθφ απνηεινχζε ην θπξίαξρν ζηνηρείν, ξχζκηζε πνπ νδεγνχζε ελ ηέιεη ζηελ απνδπλάκσζή ηνπο, απνηξέπνληαο νπνηαδήπνηε θηινδνμία γηα απφζρηζε ησλ αιβαληθψλ εδαθψλ. ε ακθφηεξνπο ηνπο λφκνπο, θνηλή άπνςε ηνπ πληάθηε ήηαλ 33 Marko, Referendum for Decentralisation, op cit, ζει 23

20 20 φηη νη δήκνη δε ζα έπξεπε λα απνηεινχλ «πνιηηηθέο θνηλφηεηεο» 34. Έηζη, παξαηεξήζεθε ην εμήο θαηλφκελν. Δλψ ζηα άξζξα ηνπ πληάγκαηνο ζεζπηδφηαλ ε αξκνδηφηεηα ησλ δήκσλ λα ιεηηνπξγνχλ αλεμάξηεηα, ε ξχζκηζε απηή ζπλππήξρε κε ηε ξήηξα «ζύκθωλα κε ηο λόκο», πεξηνξίδνληαο έηζη ηελ αξρηθά θαηνρπξσκέλε ειεχζεξε ιεηηνπξγία ησλ ζεζκψλ ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. Δλ ηέιεη, θη ελψ ζα αλέκελε θαλείο φηη νη λένη λφκνη ζα νδεγνχζαλ ζε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ θαη ζηε κείσζε ηεο γξαθεηνθξαηίαο ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ, απνδείρηεθε ηειηθά φηη έθεξαλ δηακεηξηθά αληίζεηα απνηειέζκαηα. Σέινο, πεξηνξηζηηθή ήηαλ θαη ε δπλαηφηεηα ρξήζεο εζληθψλ ζπκβφισλ, ε νπνία θνξπθψζεθε φηαλ ηνλ Ινχιε ηνπ 1997, ην δεκνηηθφ δηθαζηήξην θαη ην Δθεηείν ησλ θνπίσλ αξλήζεθαλ ηελ εγγξαθή ηνπ λένπ αιβαληθνχ θφκκαηνο, ηνπ DPA, δηφηη νη δήκαξρνη ηνπ Gostivar, Rufi Osmani, θαη ηνπ Σέηνβν Alajdin Demiri, ακθφηεξνη Αιβαλνί εζληθηζηέο θαη κέιε ηνπ DPA χςσζαλ ηελ αιβαληθή ζεκαία κπξνζηά ζηα θηήξηα ησλ Γεκαξρείσλ ηνπο. Η πξάμε απηή ζεσξήζεθε αληηζπληαγκαηηθή απφ ην πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην κε ην αηηηνινγηθφ φηη ην φλνκα ηνπ θφκκαηνο θαη ην ζχκβνιφ ηνπ ζηε ζεκαία ήηαλ γξακκέλα ζηα αιβαληθά κε ιαηηληθή γξαθή, γεγνλφο πνπ ην θαζηζηνχζε παξάλνκν βάζεη ηνπ αξζ 7 35, ελψ ην Κνηλνβνχιην λνκνζέηεζε αξγά ην βξάδπ ηεο 8 εο Ινπιίνπ, ππέξ ηεο πεξηνξηζηηθήο ρξήζεο ηεο ζεκαίαο. Αθνινχζεζε παξέκβαζε ηεο αζηπλνκίαο λσξίο ην επφκελν πξσί θαη ππνζηνιή ηεο ζεκαίαο, γεγνλφο πνπ πξνθάιεζε ηαξαρέο, πνπ ζεκαδεχηεθαλ απφ ην ζάλαην ηξηψλ Αιβαλψλ, ηνλ ηξαπκαηηζκφ δεθάδσλ θαη ηε ζχιιεςε 312 δηαδεισηψλ 36. Δλλέα κήλεο κεηά, ν Osmani θαηαδηθάζηεθε ζε εθηάκηζη ρξφληα θπιάθηζε, ελψ ν Demiri ζε δπφκηζη. Σο λαβομακεδονικό επισείπημα Η δξάζε ησλ ιαβνκαθεδφλσλ εξκελεχεηαη σο ζπληζηακέλε δχν παξαγφλησλ : αθελφο ηεο έμαξζεο ηνπ ιαβνκαθεδνληθνχ εζληθηζκνχ πνπ ζηηγκάηηζε ηε ζχζηαζε ηνπ έζλνπο ηνπο πξψηε θνξά ζε θξάηνο κε ηελ αλεμαξηεζία ηεο «Γεκνθξαηίαο ηεο Μαθεδνλίαο». Ο εζληθηζκφο ηξνθνδνηήζεθε απφ δχν ηάζεηο : ε πξψηε ήηαλ ε αληηκεηψπηζε ηεο λενζχζηαηεο δεκνθξαηίαο απφ ηηο γεηηνληθέο ρψξεο. Η δεχηεξε 34 Vlado Popovski, Pandora s Box Remained Closed, Forum Analitika, Dec Jan 1998, No 1, ζει Marko, Referendum for Decentralization, ζει 9 36 Sabrina Petra Ramet, op cit, ζει 191

21 21 αθνξνχζε ηελ αζχκκεηξε δεκνγξαθηθή αχμεζε ηεο αιβαληθήο κεηνλφηεηαο, ζε ζρέζε κε ην θπξίαξρν ζιαβνκαθεδνληθφ ζηνηρείν. Η αχμεζε ησλ Αιβαλψλ ζπλίζηαην πξσηίζησο ζε δχν ιφγνπο : αθελφο ππήξμε απφξξνηα ηεο ζπγθξηηηθά κεγαιχηεξεο γελλεηηθφηεηαο ησλ Αιβαλψλ, θαη αθεηέξνπ ηεο κεηαθίλεζεο Αιβαληθψλ πιεζπζκψλ ζηελ πγγμ, ηφζν απφ ηελ αλεμάξηεηε επαξρία ηνπ Κνζφβνπ, ζπλέπεηα ησλ ζπγθξνχζεσλ κε ηνπο έξβνπο φζν θη απφ ηελ Αιβαλία, ηδίσο κεηά ην ηεηακέλν πεξηβάιινλ ζηε ρψξα απφ ην Δπηπιένλ, παξέκελε δηάρπηε ε ππνςία φηη απψηεξνο ζηφρνο ησλ Αιβαλψλ ήηαλ ε απηνλνκία ηνπο, ή ε απφζρηζή ηνπο απφ ην θξάηνο, ππνςία πνπ ηξνθνδνηνχληαλ ήδε απφ ηελ επνρή ηεο νζηαιηζηηθή Γεκνθξαηία ηεο «Μαθεδνλίαο» κε ηηο δηακαξηπξίεο ηνπ 1968, ηνλ αιβαληθφ εζληθηζκφ, αιιά θαη ηελ θηλεηνπνίεζε ζην Κφζνβν. Άιισζηε ηφηε είρε πξσηνεθθξαζηεί ην αίηεκα ελνπνίεζεο φισλ ησλ αιβαληθψλ εδαθηθψλ πεξηνρψλ κε ηελ ίδξπζε κηαο έβδνκεο δεκνθξαηίαο ζηε Γηνπγθνζιαβηθή Οκνζπνλδία 38. Με κία αληαλαθιαζηηθή αληίδξαζε, ε ζιαβνκαθεδνληθή ειίη πηνζέηεζε ηε ινγηθή φηη φθεηιε λα επηβιεζεί σο κία ηζρπξή ζπλεθηηθή δχλακε, εμαζζελψληαο ηηο θεληξφθπγεο ηάζεηο ησλ εζλνηήησλ, ηαθηηθή ε νπνία ζα εμάιεηθε ην νπνηνδήπνηε ελδερφκελν απνθφιιεζήο ηνπο απφ ην θξάηνο θαη πξνζθφιιεζήο ηνπο ζε άιια θέληξα (γεηηνληθέο δπλάκεηο) εθηφο ηνπ θξάηνπο. Πην απιά, κφλν έλα ζπλεθηηθφ, εληαίν θαη ζπγθεληξσηηθφ θξάηνο κε ηζρπξή δηνίθεζε ζα κπνξνχζε λα ρεηξηζηεί ηνλ αιβαληθφ πιεζπζκφ σο θεληξφθπγε πνιηηηθή δχλακε, ν νπνίνο ζα επηρεηξνχζε λα ζηξαθεί πξνο ηελ Πξίζηηλα ή ηα Σίξαλα. Μία ηέηνηα ινγηθή, αθελφο δηαθχιαζζε ην θξάηνο απφ ηνλ θίλδπλν δηακειηζκνχ ηνπ κε ηελ απφζρηζε ησλ αιβαληθψλ πεξηνρψλ, θαη αθεηέξνπ πξνθχιαζζε ηνπο ιαβνκαθεδφλεο απφ ην ελδερφκελν «εζλνθάζαξζήο» ηνπο ζε απηέο. Πξφθεηηαη γηα κία ινγηθή πνπ πηνζεηήζεθε εμαξρήο απφ ηε ζιαβνκαθεδνληθή εγεζία θαη ζπλφδεπζε ηηο επηινγέο ηεο ζε φιε ηε δεθαεηία πνπ αθνινχζεζε ηελ αλεμαξηεζία ηεο ρψξαο. Σν εξψηεκα πνπ πξνθχπηεη άκεζα είλαη πφζν βάζηκε ήηαλ κία ηέηνηα ππνςία εθ κέξνπο ησλ ζιαβνκαθεδνληθψλ πνιηηηθψλ δπλάκεσλ ; 37 Balalovska Kristina, A Historical Background to the Macedonian Albanian interethnic conflict, ζην 38 Poulton Hugh, Who are the Macedonians?, op cit, ζει 122

22 22 Έρεη εηπσζεί φηη ε ζηξαηεγηθή ησλ Αιβαλψλ ηεο πγγμ ήδε απφ ηελ αλεμαξηεζία ηεο ρψξαο νηθνδνκήζεθε ζηνλ Άμνλα Πξίζηηλα Σίξαλα Σέηνβν/θφπηα 39. ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, ν Αιβαλφο Pascal Milo, αξγφηεξα ΤπΔμ ηεο Αιβαλίαο, είρε δειψζεη φηη δχν ήηαλ νη βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Αιβαληθήο πνιηηηθήο. Η πξψηε ήηαλ ε επίηεπμε ελφο θαζεζηψηνο ζπλνκνζπνλδίαο, νκνζπνλδίαο ή απηνλνκίαο ησλ Αιβαλψλ ηεο πγγμ θαη ε δεχηεξε κία επλντθή ζπκθσλία κε ηελ Διιάδα γηα ηηο δεζκεπζείζεο πεξηνπζίεο ησλ Αιβαλψλ ηεο Σζακνπξηάο 40. Απφ ηελ πιεπξά ηνπο, θαη νη ίδηνη νη Αιβαλνί ηεο πγγμ πίζηεπαλ επίζεο ζζελαξά φηη ε απηνλνκία ηνπο ζα κπνξνχζε αξγφηεξα λα νδεγήζεη ζηε ζπζπείξσζε φισλ ησλ Αιβαλψλ ζε έλα εληαίν ελσκέλν αιβαληθφ έδαθνο 41. Σν 1993, απνθαιχθηεθε κία νξγάλσζε, ε All Albanian Army, φηαλ ην Ννέκβξην ηνπ ίδηνπ έηνπο, θαηαζρέζεθε παξάλνκνο νπιηζκφο πνπ βξέζεθε ζηα θφπηα θαη ην Σέηνβν, φπσο θαη πεξίπνπ πηζαλνί ππνζηεξηθηέο ηεο νξγάλσζεο, εθ ησλ νπνίσλ δχν Αιβαλνί πθππνπξγνί. Ο Τθππνπξγφο Άκπλαο Hisen Haskaj θαη Τγείαο Imer Imeri, ακθφηεξνη κέιε ηνπ PDP, ζπιιήθζεθαλ γηα αλάκημή ηνπο ζηε ζχζηαζε ηεο νξγάλσζεο. Σα κέιε ηεο παξάλνκεο νξγάλσζεο ήηαλ κέιε ηνπ ζηξαηνχ ηεο πγγμ, γεγνλφο πνπ εξκελεχηεθε σο πξάμε θαηαζθνπίαο. Σνλ Ιαλνπάξην ηνπ 1994, ζπλειήθζε θαη ν πξψελ Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ PDP, κεηαμχ ελλέα αηφκσλ, κε ηελ θαηεγνξία αλάκημήο ηνπ, ζε ζρέδην ιαζξεκπνξίαο φπισλ ζηελ πγγμ πξνθεηκέλνπ λα ζπζηαζεί εζληθναιβαληθή πνιηηνθπιαθή. Παξάιιεια, ζηνπο θφιπνπο ηνπ αιβαληθνχ θφκκαηνο PDP άξρηζαλ λα παξαηεξνχληαη ην 1993 νη πξψηνη ελδνεζλνηηθνί ηξηγκνί εληφο ηεο αιβαληθήο εζλνηηθήο νκάδαο, κε ηελ εκθάληζε κηαο λέαο γεληάο πνιηηηθψλ αθξαίσλ πεπνηζήζεσλ, πνπ δηέζεηε ηελ ππνζηήξημε ηνπ αιβαλνχ Πξνέδξνπ Sali Berisha. 42 Οη λένη πνιηηηθνί επέθξηλαλ ην θφκκα θαζψο, φληαο ζηελ εμνπζία, πξνέβε ζε πνιιαπινχο ζπκβηβαζκνχο, αδηαθνξψληαο γηα ηα πξαγκαηηθά ζπκθέξνληα ησλ Αιβαλψλ. Έζεζαλ επίζεο ην δήηεκα ελφο μερσξηζηνχ αιβαληθνχ θξάηνπο ζηελ 39 Maleska Mirjana, Painful Confrontations, op cit, ζει 3 40 Maleska Mirjana, ibid 41 Vickers M., Pettifer J, Albania : From Anarchy to a Balkan Identity, London : Hurts & Co, 1997, Balkan Babel, Koppa Maria Eleni, Ethnic Albanians in the FYROM : Between Nationality and Citizenship, Nationalism and Ethnic Politics, vol 7, no 4, 2001

23 23 πγγμ 43. Σειηθά, απηή ε αθξαία πηέξπγα ηνπ PDP, απνζρίζηεθε απφ ην θφκκα θαη ζχζηεζε έλα λέν θφκκα, ην DPA, ην νπνίν πξφηεηλε ηελ παξάιιειε αλαγλψξηζε ηεο αιβαληθήο σο επίζεκεο γιψζζαο ηνπ θξάηνπο θαη δηαίξεζεο ηεο ρψξαο ζε θαληφληα θαηά κήθνο ησλ εζλνηηθψλ γξακκψλ 44. Σνλ Ινχλην Ινχιην ηνπ 1994 ζηε λέα απνγξαθή ηνπ πιεζπζκνχ, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ππφ ηελ επίβιεςε ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο 45, θαηακεηξήζεθαλ 22% Αιβαλνί ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ, απνηέιεζκα πνπ ακθηζβεηήζεθε θαη πάιη απφ ηελ αιβαληθή θνηλφηεηα, ε νπνία, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηηο πξφζθαηεο αθίμεηο ησλ Αιβαλψλ, ππνιφγηδε ηνπο Αιβαλνχο ηεο πγγμ ζην 40% ηνπ ζπλνιηθνχ πιεζπζκνχ, Σν 1997, ν Mohamed Halili, σο εθπξφζσπνο ηεο αιβαληθήο επηηξνπήο ζηε Βνπιή, δήηεζε ηελ αλαδηνξγάλσζε ηεο πγγμ ζε νκνζπνλδία, θαηά ην βειγηθφ κνληέιν, κε δχν νκφζπνλδα θξαηίδηα, ελψ ε ίδηα πξφηαζε επαλαιήθηεθε θαη απφ ηνλ Arben Xaferi, ζηα κέζα ηνπ Με δεδνκέλν ην γεγνλφο φηη νη πξνηάζεηο ησλ δηεζλψλ δηακεζνιαβεηψλ γηα ηε δηαίξεζε ηεο Βνζλίαο Δξδεγνβίλεο ζε θαληφληα είρε παίμεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ πφιεκν ηνπ 1992 θαη ην Πιαίζην πκθσλίαο Δηξήλεο ηνπ Dayton γηα ηε Βνζλία Δξδεγνβίλε ην 1995 είρε ζπζηήζεη έλα πνιχ αδχλακν δηεζλέο/ ηξηεζλέο θξάηνο, κπνξεί θαλείο λα αληηιεθηεί ηελ αλεζπρία ησλ ιαβνκαθεδφλσλ ζε αληίζηνηρεο πξνηάζεηο. Σέινο, κέρξη θαη πξηλ ην ηέινο ηεο θξίζεο, Αιβαλνί γισζζνιφγνη, καδί κε ζπλαδέξθνπο απφ ην Κφζνβν, ηελ πγγμ θαη ην Μαπξνβνχλην, ζπκθψλεζαλ ζηελ θαζηέξσζε ελφο εληαίνπ ζπζηήκαηνο γξαθήο γηα φια ηα αιβαληθά ζρνιεία ζηα Βαιθάληα, πξσηνβνπιία πνπ επίζεο εξκελεχηεθε απφ ηε ζιαβνκαθεδνληθή εγεζία σο πξφηαζε γηα ηελ θαηάθηεζε ηνπ απψηεξνπ ζηφρνπ ηεο δεκηνπξγίαο κηαο «Μεγάιεο Αιβαλίαο» Playing at Peace : Western Politics, Diplomacy and the Stabilization of Macedonia, European Security, vol 11, no 3 44 Daskalovski, Zhidas, Walking on the Edge : Consolidating multiethnic Macedonia , Chapell Hill, NC Globic Press, 2006, ζει Η πξψηε απνγξαθή είρε πξνγξακκαηηζηεί γηα ην 1991, αιιά ζεσξήζεθε κε επηηπρήο, ιφγσ ηεο απνρήο ησλ Αιβαλψλ κε ην αηηηνινγηθφ φηη ην εξψηεκα είρε δηαηππσζεί κφλν ζηα ζιαβνκαθεδνληθά. 46 Belamaric Biljana, Attempting to Resolve an Ethnic Conflict : The language of the 2001 Macedonian Constitution, Southeast European Politics, vol IV, no 1, May 2003, ζει 26

24 24 Απόπειπα επμηνείαρ ηηρ ένηαζηρ Ωζηφζν, απηή ε πφισζε ζηηο δηεζλνηηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ιαβνκαθεδφλσλ θαη Αιβαλψλ κεηξηάδεηαη αλ ιεθζνχλ ππφςε νη θπβεξλεηηθνί ζπλαζπηζκνί πνπ είραλ ζεζκνζεηεζεί de facto ήδε απφ ηα πξψηα ρξφληα ίδξπζεο ηνπ λενζχζηαηνπ θξάηνπο, ρσξίο ζπληαγκαηηθή πξφβιεςε. Γηαηί ζεσξείηαη δεδνκέλν, φηη ζε πνιηηηθνχο φξνπο, ε εζλνηηθή νκάδα ησλ Αιβαλψλ ηεο πγγμ είρε ελζσκαησζεί ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο κε ηε ζπλερή παξακνλή ηεο ζηελ Κπβέξλεζε 47. Αθνινχζσο, παξαηεξνχκε, γηα παξάδεηγκα, φηη ελψ ηφζν ην 1994, φζν θαη ην 1998, ηα ζιαβνκαθεδνληθά θφκκαηα είραλ θεξδίζεη ζηηο αληίζηνηρεο εθινγέο κε επαξθή πιεηνςεθία (νη νζηαιδεκνθξάηεο θαη ην Φηιειεχζεξν Κφκκα ζηελ πξψηε πεξίπησζε, ελψ ην 1998 ην VMRO κε ην Γεκνθξαηηθφ Δλαιιαθηηθφ Κφκκα), γεγνλφο πνπ εμαζζελνχζε θάζε θίλεηξν γηα ζπκκεηνρή αιβαληθψλ θνκκάησλ ζηελ Κπβέξλεζε, ν θπβεξλεηηθφο ζρεκαηηζκφο πξνέθπςε ηειηθά κε ην κεηεθινγηθφ ζπλαζπηζκφ ζιαβνκαθεδνληθψλ θαη αιβαληθψλ θνκκάησλ. Κη ελψ ζα αλέκελε θαλείο φηη κία αληίζηνηρε ζπλερήο «θπβεξλεηηθή ζπλχπαξμε» ζα νδεγνχζε λνκνηειεηαθά ζε απμεκέλε επηξξνή ησλ θνκκάησλ πξνο ηελ ελδπλάκσζε ηεο δηεζλνηηθήο θνηλσλίαο, ε πξαγκαηηθφηεηα δηέςεπζε απηή ηελ πξνζδνθία. Πνχ ζπλίζηαην ινηπφλ ε ζπγθπβέξλεζε ιαβνκαθεδφλσλ θαη Αιβαλψλ; Σξεηο είλαη νη ιφγνη πνπ πξσηαγσλίζηεζαλ ζε απηή ηελ θαηάζηαζε κεησκέλεο ιεηηνπξγίαο ζπζζσκάησζεο ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ : Καηαξράο, νη δηεζλνηηθνί ζπλαζπηζκνί θνκκάησλ επέηξεςαλ ηε δεκηνπξγία ηνπ πνιηηηθνχ ζθεληθνχ ηεο πγγμ ζε «αδηαθαλείο θαη ειηηίζηηθνπο ηξφπνπο ιήςεο απνθάζεσλ» 48 απνκνλψλνληαο ηνλ πνιίηε. Ο δεχηεξνο θαη πην ζεκαληηθφο είλαη ε άζθεζε κίαο άηππεο πίεζεο ζηα θπξίαξρα θφκκαηα λα απνθεχγνπλ ηε κεηξηνπάζεηα θαη ηηο δηεζλνηηθέο δηαπξαγκαηεχζεηο, απφ θφβν κελ απνθηήζνπλ ην ζηίγκα φηη πνπινχλ ή πξνδίδνπλ ην έζλνο 49. Ωο ηξίηνο ιφγνο, εμίζνπ ζεκαληηθφο, ζεσξείηαη ε κεηεθινγηθή θαη φρη πξνεθινγηθή αιιεινπξνζέγγηζε ησλ θνκκάησλ κε ζηφρν ηε δεκηνπξγία δηεζλνηηθψλ ζπλαζπηζκψλ. Κάζε θφκκα είρε, ινηπφλ, δηθφ ηνπ πνιηηηθφ ιφγν, δηαθνξεηηθέο 47 Dimitrova Kamelia, Municipal Decisions on the Border of Collapse : Macedonian Decentralization and the Challenges of Post Ohrid Democracy, Southeast European Politics, vol 5 (2-3), 2004, ζει Dimitrova Kamelia, ibid, Robert Hislope, When Being Bad is Good : Corrupt Exchange in Divided Societies, Paper prepared for the Conference Post Communist States and Societies : Transnational and National Politics Maxwell School of Syracuse University, Sept 30 Oct 1, 2005, ζει 13