Οικονομική Κρίση Ορισμός Περιγραφή Συνέπειες

Transcript

1 Οικονομική Κρίση Ορισμός Περιγραφή Συνέπειες Διερευνητική Εργασία του τμήματος Β3 του 15 ου ΓΕΛ Σχολ. Έτος Υπεύθυνη καθηγήτρια: Στεφανάτου Μαριάννα, ΠΕ09 Οικονομολόγος Ομάδα Εργασίας Κατσάτος Δημήτρης Κογκαλίδου Μίνα Μπαϊράμης Χρήστος Καραγεωργιου Μαρία Κόγιας Αντώνης Φαρμάκη Μαρία

2 Περιεχόμενα Εισαγωγή...3 Η έννοια του όρου "Οικονομική κρίση"...3 Η περίπτωση της Ελλάδας...3 Επιπτώσεις...5 Γενικά...5 Ανεργία...6 Ανεργία-Νέοι-Μετανάστευση...7 Οικογένεια στην κρίση...9 Δημογραφικό πρόβλημα Εθνικό πρόβλημα...11 Εγκληματικότητα...12 Συνέπειες στο άτομο...13 Υγεία Δημόσια και Ιδιωτική...16 Παιδεία και κρίση...17 Θετικές επιπτώσεις της κρίσης...19

3 Εισαγωγή Τον τελευταίο χρόνο, η παγκόσµια κοινότητα αντιµετωπίζει µια µεγάλης έντασης οικονοµική κρίση, η οποία, αν και εκδηλώθηκε αρχικά στις Ηνωµένες Πολιτείες µε επίκεντρο τις τραπεζικές επισφάλειες και ειδικότερα την αδυναµία εξυπηρέτησης των στεγαστικών δανείων, σύντοµα έλαβε διαστάσεις επιδηµίας. Η χρηµατοπιστωτική κρίση επεκτάθηκε ταχύτατα στις αναπτυγµένες χώρες και στη συνέχεια σε ολόκληρο τον κόσµο, µε δραµατικές επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστηµα και τις επιχειρήσεις. Σε µια εποχή που η ελληνική κρίση έχει πυροδοτήσει µια κρίση εµπιστοσύνης σε ολόκληρη την ευρωζώνη οι χώρες επιχειρούν να την περιορίσουν µε αυστηρά µέτρα περιορισµού των ελλειµµάτων στη χώρα µας, όπου βρίσκεται και η καρδιά της νέας (δηµοσιονοµικής) φάσης της ευρωπαϊκής κρίσης. Κανείς, ούτε οι καταναλωτές, ούτε οι επιχειρήσεις, ούτε οι εξειδικευµένοι διεθνείς αναλυτές µπορούν να προβλέψουν µε βεβαιότητα τη διάρκεια της εγχώριας κρίσης. Η έννοια του όρου "Οικονοµική κρίση" Οικονοµική κρίση είναι το φαινόµενο κατά το οποίο µια οικονοµία χαρακτηρίζεται από µια διαρκή και αισθητή µείωση της οικονοµικής της δραστηριότητας. Όταν λέµε οικονοµική δραστηριότητα αναφερόµαστε σε όλα τα µακροοικονοµικά µεγέθη της οικονοµίας, όπως η απασχόληση, το εθνικό προϊόν, οι τιµές, οι επενδύσεις κ.λπ. Ο βασικότερος δείκτης οικονοµικής δραστηριότητας είναι οι επενδύσεις, οι οποίες, όταν αυξοµειώνονται, συµπαρασύρουν µαζί τους και όλα τα υπόλοιπα οικονοµικά µεγέθη. Η περίπτωση της Ελλάδας Για πρώτη φορά η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη µιας διεθνούς οικονοµικής κρίσης. ιανύουµε µια δύσκολη εποχή. Η διεθνής κοινότητα αντιµετωπίζει σήµερα την πιο

4 µεγάλη οικονοµική σήµερα της µεταπολεµικής περιόδου. Ο πληθωρισµός της ευρωζώνης υπερδιπλασιάστηκε. Η ακρίβεια εξελίχθηκε σε µείζον κοινωνικό πρόβληµα για όλες τις χώρες. Η ανεργία απειλεί σοβαρά τις κοινωνίες. Οι ρυθµοί ανάπτυξης της Ε.Ε. έπεσαν στο µισό. Η χρηµατοοικονοµική κρίση έφτασε στην καρδιά της Ευρώπης και χρηµατοοικονοµικοί οργανισµοί κλονίζονται. Κάποιοι έχασαν κάθε επαφή µε τη διεθνή πραγµατικότητα και ισχυρίζονται ότι για όλα φταίει η Ελληνική Κυβέρνηση. Η οικονοµία δεν αποτελεί µεµονωµένη υπόθεση. Είναι συνδεδεµένη µε την πολιτική, µε την ανθρώπινη φύση και µε το τι θεωρείται ορθή συµπεριφορά. Σήµερα, η τρέχουσα οικονοµική κρίση ξεπερνά τα διαθέσιµα µέσα και δύσκολα µπορεί να υπάρξει λύση από τις αγορές και από το κράτος ξεχωριστά (Κουφάρης, 2010). Τα πραγµατικά όµως προβλήµατα της κρίσης τα οποία επεκτάθηκαν και στο σύνολο των πολιτών, είναι η άνοδος των επιτοκίων, η δύσκολη λήψη δανείων, η άνοδος των τιµών των εµπορευµάτων και των καυσίµων που επέφεραν ακρίβεια και τη µείωση της αγοραστικής δύναµης των καταναλωτών. ηµιουργήθηκε πτώση των καταναλωτικών δαπανών, άρα και πτώση των κύκλων των εργασιών. Τελικά, το µόνο που πετυχαίνουν τα µέτρα της κυβέρνησης είναι να βαθαίνουν την ύφεση και να επιδεινώνουν τη δηµοσιονοµική κρίση. Έτσι, η ανάπτυξη φέτος θα είναι αρνητική πρώτη φορά από το 1993, ενώ το έλλειµµα θα διαµορφωθεί κοντά στο 6% του ΑΕΠ, έναντι στόχου 3,7% και ο δηµόσιος δανεισµός θα ξεπεράσει τα 60 δις. ευρώ, έναντι στόχου 42 δις ευρώ (Υπουργείο Οικονοµικών, 2010). Αν το πρόβληµα της Ελλάδας µεγαλώσει τότε θα επιταχυνθεί και το πρόβληµα της Ισπανίας αλλά και της Ιταλίας και της Πορτογαλίας µέσω του µηχανισµού µετάδοσης χρηµατιστηριακών ιών. Μία τέτοια εξάπλωση είδαµε στην Ανατολική Ευρώπη µετά

5 τον Αύγουστο, ενώ παλαιότερα είχαµε δει στην ασιατική κρίση, στην κρίση της Ρωσίας, του Μεξικού κλπ. Επιπτώσεις Γενικά Η οικονοµική κρίση προκαλεί δραµατικές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή, οικονοµική, οικογενειακή ζωή, καθώς και στο άτοµο και στην ψυχολογία του, δεδοµένου ότι η µείωση ή και η απουσία εισοδήµατος προκαλεί απώλειες στην ευηµερία και ωθεί µεγάλα τµήµατα του πληθυσµού στη φτώχεια. Οι επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης διαφοροποιούνται όχι µόνο µεταξύ των χωρών, όπου οι χώρες χαµηλής και µέσης ανάπτυξης πλήττονται σε µεγαλύτερο βαθµό από τις αναπτυγµένες χώρες, αλλά και στο εσωτερικό των χωρών, έτσι ώστε οι χειρώνακτες εργάτες και τα άτοµα µε χαµηλή εκπαίδευση να υφίστανται τις πλέον δυσµενείς επιπτώσεις σε σχέση µε τα άτοµα υψηλής εκπαίδευσης της µεσαίας και ανώτερης τάξης. Με άλλα λόγια, δυστυχώς, ισχύει σε αρκετές περιπτώσεις το ότι οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Η οικονοµική κρίση, σε παγκόσµια κλίµακα, θέτει σε καθεστώς ευπρόσβλητης εργασίας το ήµισυ σχεδόν των εργατών, οι οποίοι βρίσκονται σε κίνδυνο απώλειας της εργασίας και συνεπώς σε κατάσταση εργασιακής ανασφάλειας. Από τα τέλη του 2008 η ανεργία άρχισε να αυξάνεται. O αριθµός των φτωχών εργαζοµένων θα αυξηθεί παγκόσµια κατά 200 εκατοµµύρια και θα ανέλθει στο επίπεδο των εκατοµµυρίων. Αναλυτές και οικονοµολόγοι εξετάζουν την υπάρχουσα κατάσταση και προσπαθούν να βρουν τρόπους για την αποφυγή µιας πλήρους οικονοµικής αποτυχίας της χώρας. Ωστόσο, κανείς δεν αναφέρεται στις κοινωνικές επιπτώσεις που έχει η κρίση στους Έλληνες.

6 Ανεργία Εξετάζοντας τις κοινωνικές επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης, παρατηρείται ότι η ανεργία αποτελεί τον τοµέα που πλήττεται περισσότερο από τέτοιες καταστάσεις. Μια από τις σηµαντικότερες συνέπειες της οικονοµικής κρίσης είναι η ανεργία. Εκατοντάδες άνθρωποι χάνουν καθηµερινά την εργασία τους τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δηµόσιο τοµέα. Πολλές επιχειρήσεις κλείνουν εξαιτίας της οικονοµικής κρίσης µε αποτέλεσµα µεγάλο µέρος του πληθυσµού να παραµένει χωρίς εργασία για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Σύµφωνα µε έκθεση του ΟΟΣΑ, κατά το 2009, καταγράφηκε έξαρση του φαινοµένου του αλκοολισµού σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Όσον αφορά τις συνέπειες της ανεργίας, διάφοροι ερωτηθέντες υποστηρίζουν πως επηρεάζει αρνητικά την υγεία, τη συναισθηµατική κατάσταση, ακόµα και τις φιλικές και επαγγελµατικές σχέσεις. Την ίδια στιγµή, το άγχος, σπρώχνει τους Έλληνες/-ίδες προς το τσιγάρο και το αλκοόλ, µε ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επιβάρυνση της υγείας. Το συνολικό ποσοστό των αυξηµένων τσιγάρων µεταξύ των ανέργων απογειώνεται στο 75%. Σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, φαίνεται ότι έχει µεγαλύτερη επιρροή ιδιαίτερα στους νέους µέχρι 29 ετών, σε όσους έχουν ανώτερη µόρφωση και στους επιχειρηµατίες. Όµως, αν τελικά, κάτι χαρακτηρίζει το σύνολο των ανέργων είναι ο ανταγωνισµός για επιβίωση κατά τη διαδικασία αναζήτησης εργασίας. Σε πολλές δε περιπτώσεις η εύρεση µιας θέσης εργασίας γίνεται αντιληπτή ως αποτέλεσµα της «µοίρας» ή της τύχης της καθηµερινότητας. Οι άνεργοι έχουν συγκεχυµένα συναισθήµατα εφόσον διατηρούνται σε µια κατάσταση «µη συνεχούς εργασίας». Μόνο που αυτό το ασυνεχές στην εργασία, αλλά συνεχές στην ανεργία (ειδικά όταν είναι µακράς διάρκειας) βιώνεται ως δυσβάστακτο κενό. Ταυτόχρονα, µπαίνει µπροστά µια διαδικασία ενοχοποίησης των ανέργων, µε αποτέλεσµα ο κάθε άνεργος να θεωρεί ότι «για την ανεργία του ευθύνεται ο ίδιος». Αυτή η ενοχική διαδικασία λειτουργεί υπονοµευτικά για τη διεκδίκηση των βασικών εργατικών τους δικαιωµάτων, στερώντας τους τις βασικές προϋποθέσεις συλλογικής οργάνωσης. Έτσι, µετά ένα µεγάλο διάστηµα ανεργίας, οι αντιδράσεις των ανέργων είναι η απογοήτευση, το αίσθηµα ήττας και η αποστράτευση από συλλογικές προσπάθειες. Όµως, αυτήν την ήττα ο άνεργος τη

7 βιώνει ως προσωπική ήττα-αποτυχία και συνεπάγεται την εξατοµίκευση, την απαξίωση και την αίσθηση µοναξιάς και άρα γίνεται αδύναµος να αντιδράσει. Επίσης η εργασία διασφαλίζει σηµαντικά κοινωνικά οφέλη, συµπεριλαµβανοµένων της προσωπικής αξίας (αυτοεκτίµηση), της σύνδεσης µε ευρύτερους κοινωνικούς σκοπούς και στόχους. Οι άνεργοι έχουν εποµένως ένα µειωµένο ηθικό, δηλαδή χαµηλή εκτίµηση της προσωπικής τους αξίας. Κατά συνέπεια, κάποιος ο οποίος για µεγάλο διάστηµα µένει άνεργος, χάνει την αίσθηση ότι ανήκει σε µια κοινωνική οµάδα (π.χ. την εργατική τάξη), καθώς επίσης και τη συνείδηση της αλληλεγγύης και αναζητά πιο εύκολα τις ατοµικές λύσεις (π.χ. κάποιο «µέσον» για να βρει εργασία). Και όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Καναδέζικη Ένωση Ψυχικής Υγείας, στον δικό της διαδικτυακό τόπο, σε άρθρο της για την αντιµετώπιση της ανεργίας τα εξής: «Όταν χάσεις την εργασία σου δεν χάνεις µόνο τη συχνή πηγή εσόδων σου, αλλά επίσης και τις προσωπικές σου επαφές και σχέσεις στην εργασία, τις καθηµερινές σου δοµές χρόνου και ρουτίνας, καθώς και µια σηµαντική αίσθηση σκοπού-του-εαυτού. Συνεπώς η ανεργία αποτελεί ένα σοκ προς ολόκληρο το σύστηµα-του-εαυτού σου [η ταυτότητά σου, το ποιος είσαι, που πάς και γιατί]. Μπορείς να βιώσεις κάποια από τα ίδια συναισθήµατα, πόνος, οδύνες και άγχη που βιώνει κάποιος που έχει σοβαρά πληγωθεί ή κάποιος που έχει περάσει από ένα διαζύγιο ή περνά µια φάση µελαγχολίας και θλίψης για την απώλεια ενός αγαπηµένου προσώπου. Μπορείς να περάσεις από αυτά τα στάδια της θλίψης». Ανεργία-Νέοι-Μετανάστευση Λόγω της ανεργίας πολλοί άνθρωποι και κυρίως νέοι αναγκάζονται να µεταναστεύσουν σε µια άλλη χώρα εφόσον το µέλλον τους εδώ είναι παντελώς αβέβαιο και απαισιόδοξο. Επηρεασµένοι από την κρίση δηλώνουν 7 στους 10 νέους στη χώρα µας, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα έρευνας της Focus Bari µε θέµα «Η οικονοµική κρίση µέσα από τα µάτια των 20χρονων» µε κύρια έµφαση στο φαινόµενο της επιθυµίας για µετανάστευση. Η παρακάτω έρευνα διεξήχθη στο πλαίσιο εργασίας εξαµήνου στo Πάντειο Πανεπιστήµιο. To 76% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η µετανάστευση αποτελεί ιδανική λύση για την αντιµετώπιση των συνεπειών της οικονοµικής κρίσης, ενώ 7

8 στους 10 δηλώνουν ότι είναι καλύτερα να φεύγουν οι νέοι από την Ελλάδα, αν µπορούν, και δεν πιστεύουν ότι µένοντας µπορούν να διαµορφώσουν µια καλύτερη κοινωνία. Προς το παρόν όµως φαίνεται να υπάρχει απόσταση µεταξύ πράξης και σκέψης: η πλειοψηφία (53%) δηλώνει ότι το εξωτερικό υπάρχει ως λύση στο πίσω µέρος του µυαλού, χωρίς να έχουν προβεί σε ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο ένα σηµαντικό 17% είναι αποφασισµένο να φύγει στο εξωτερικό και έχει ήδη κάνει ενέργειες, γιατί δεν βρίσκει επαγγελµατικές ευκαιρίες στην Ελλάδα. Άρα οι νέοι άνθρωποι θα επιδιώξουν την πραγµάτωση των στόχων τους και των ονείρων τους σε άλλες χώρες του εξωτερικού εφόσον η γενέτειρα χώρα τους δεν µπορεί να γίνει αρωγός σε µια διαδικασία ένταξής τους στην κοινωνία. Τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στην Ε.Ε. εµφανίζονται στην Ελλάδα µε 27,6% και στην Ισπανία µε 26,6%. Απογοητευτικά είναι τα στοιχεία που δίνει η Eurostat για την ανεργία των νέων, η οποία ενώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 µειώθηκε έστω και οριακά στην Ευρωζώνη αυξήθηκε µε τα µεγαλύτερα ποσοστά να καταγράφονται στην Ελλάδα και την Ισπανία. Συγκεκριµένα, η ανεργία των νέων κάτω των 25 χρόνων στην Ελλάδα έφτασε το 59,2% τον Μάρτιο του Στο πρόβληµα της ανεργίας που αντιµετωπίζουν κυρίως οι νέοι στην Ελλάδα αναφέρεται το BBC σε δηµοσίευµά στην ηλεκτρονική του έκδοση.«περισσότεροι από τους µισούς νέους Έλληνες είναι άνεργοι, αριθµός ρεκόρ για την Ευρωπαϊκή ζώνη. Οι περισσότεροι πλέον αισθάνονται εγκαταλελειµµένοι από το κράτος και είναι εξαγριωµένοι» αναφέρει το δηµοσίευµα προσθέτοντας ότι «οι άνεργοι νέοι Έλληνες είναι ανεκµετάλλευτα ταλέντα». Το BBC προσθέτει επίσης ότι ένας στους τρεις πτυχιούχους είναι άνεργος ενώ µεγαλύτερα ποσοστά καταγράφει η ανεργία σε όσους έχουν µεταπτυχιακό. Παράλληλα σύµφωνα µε στατιστικά στοιχεία το 85% των νέων Ελλήνων που σπουδάζουν στο εξωτερικό δεν σκοπεύουν να γυρίσουν στην Ελλάδα. «Ο

9 κίνδυνος για την Ελλάδα είναι ότι αυτά τα µυαλά που φεύγουν στο εξωτερικό µπορεί να µην γυρίσουν ποτέ» αναφέρει χαρακτηριστικά. Οικογένεια στην κρίση Επίσης συνέπεια της οικονοµικής κρίσης είναι η πτώση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών άρα και η έλλειψη ευηµερίας. Η µείωση των εσόδων και η ανεργία έχουν ως αποτελέσµατα την αλλαγή της καθηµερινότητας των ανθρώπων και τον αποκλεισµό από την κοινωνική ζωή. Παρά το γεγονός ότι οι αρνητικές επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης πλήττουν περισσότερο τις οικονοµικά και κοινωνικά ασθενέστερες οµάδες, όπως είναι οι γυναίκες και τα άτοµα ή νοικοκυριά χαµηλού εισοδήµατος, οι περισσότερες οικογένειες αντιµετωπίζουν δυσκολίες, προσπαθούν να φτιάξουν σχέδια επιβίωσης και να βρουν ψύχραιµα τρόπους για να διαχειρισθούν τη κρίση, χωρίς όµως αυτό να είναι δυνατόν για όλες. Στην προσπάθεια να µην περικόψουν τα απαραίτητα, αλλάζουν συχνά τον τρόπο ζωής τους. Για παράδειγµα, ορισµένες οικογένειες που νοικιάζουν κατοικία µετακοµίζουν σε φτηνότερο σηµείο ή σε κατοικία µε χαµηλότερα έξοδα συντήρησης και κόστος ενοικίου ή επιστρέφουν στον τόπο καταγωγής τους µόνιµα. εν λείπουν και οι περιπτώσεις που λόγω ανεργίας αναγκάστηκαν να πουλήσουν την κατοικία τους ή να υπάρχει κίνδυνος κατάσχεσής της. Επίσης, συνήθης επιλογή για τον περιορισµό εξόδων στην οικογένεια είναι η αναγκαστική παραµονή στο σπίτι και η εξεύρεση εναλλακτικών διεξόδων για τον ελεύθερο χρόνο. Είναι προφανές επίσης ότι η κρίση δηµιουργεί περισσότερα υπερχρεωµένα νοικοκυριά που αδυνατούν να ανταποκριθούν σε βασικά έξοδα διαβίωσης και χρησιµοποιούν τον δανεισµό για να διατηρήσουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Όπως υπάρχουν και οικογένειες που η οικονοµική κρίση άλλαξε άρδην την ήδη δύσκολη ζωή τους και τις οδήγησε στις ουρές των συσσιτίων, στα κοινωνικά ιατρεία και φαρµακεία, στα κοινωνικά παντοπωλεία, στις τράπεζες ρουχισµού και σε άλλα δίκτυα και δοµές αλληλεγγύης. Η συµµετοχή των Ελλήνων στα συσσίτια της εκκλησίας αποτελεί το 40%. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι άνθρωποι οι οποίοι βρίσκονται κοντά στην ηλικία συνταξιοδότησης.

10 Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία που φέρνει στην δηµοσιότητα ο Συνήγορος του Παιδιού, καθώς η οικονοµική κρίση πλήττει δραµατικά τόσο τους γονείς όσο και τους µαθητές. Μετά τη διεξαγωγή της 4ης συνάντησης της Οµάδας Εφήβων Συµβούλων και µε βάση ερωτηµατολόγιο που διαµόρφωσαν, το 90% των µαθητών απάντησε πως η κρίση έχει άµεσες συνέπειες στην ζωή τους. Επίσης από τα πιο σηµαντικά στοιχεία είναι πως το 70% των µαθητών απάντησε πως έχει αλλάξει δραµατικά το επίπεδο διαβίωσής τους, καθώς έχουν µειωθεί δραστικά τα οικογενειακά έξοδα. Μόνο το 33% αυτών δεν έχει περιορίσει τα φροντιστήρια και τα µαθήµατα ξένων γλωσσών. Επίσης το 20% απάντησε ότι ο ένας ή και οι δύο γονείς του έχουν χάσει τη δουλειά τους, ενώ το 82% αναφέρει αρνητικές επιπτώσεις στην εργασιακή κατάσταση των γονέων τους. Η εργασία που αποτελούσε µια σταθερά για αρκετά άτοµα, που έφερνε στην οικογένεια ασφάλεια και ικανοποίηση, δεν είναι πια τόσο δεδοµένη. Ούτε η διαρκής κατανάλωση. Αυτή η µετάβαση αποτελεί µια κρίση που µπορεί να αποκαλύψει προϋπάρχοντα προβλήµατα στην οικογένεια καθώς και να οδηγήσει σε συγκρούσεις, άγχος, αναστάτωση, αποξένωση και ενδεχοµένως σε επαναϊεράρχηση αναγκών. Η οικονοµική κρίση µπορεί να δηµιουργήσει προβλήµατα στις οικογένειες, όπως αύξηση της βίας. πιθανότητα χρήσης ουσιών -νόµιµων ή µη - και άλλων µορφών εθισµού, όπως είναι τα τυχερά παιχνίδια, αλκοόλ και ψυχοφάρµακα. Επίσης η κρίση µπορεί να επηρεάσει τη σχέση ζευγαριών που δεν στηρίζεται σε κάτι ουσιαστικό και στις οποίες κυριαρχεί µια γενικότερη τάση κατανάλωσης και απόκτησης υλικών αγαθών. Γενικότερα δύσκολα αντιµετωπίζουν τις συνέπειες της οικονοµικής κρίσης ζευγάρια στα οποία προϋπήρχε έλλειµµα επικοινωνίας, ένταση και βία. Η σχέση των ζευγαριών δοκιµάζεται στην εποχή της κρίσης καθώς συχνά η µείωση της οικονοµικής δύναµης του άντρα ανατρέπει τα δεδοµένα. Πολύ περισσότερο αν ταυτόχρονα υπάρχει οικονοµική ισχυροποίηση της γυναίκας. Το «αν δεν δουλεύεις δεν αξίζεις» είναι ένα µήνυµα που έχει ιδιαίτερη σηµασία για τους άνδρες καθώς παραδοσιακά είναι βασικό συστατικό της ανδρικής ταυτότητάς τους και συνδέεται µε την αυτοεκτίµησή τους. Πολλοί άνδρες χάνοντας τη δουλειά τους ή µέρος του εισοδήµατος τους νιώθουν µειονεκτικά. Τέλος, πολλά νεαρά άτοµα παρατείνουν την παραµονή τους στο οικογενειακό νοικοκυριό καθώς δεν βρίσκουν δουλειά και αναβάλλουν τη δηµιουργία οικογένειας. Επίσης υπάρχουν πολλά ζευγάρια που δεν µπορούν να χωρίσουν µέσα

11 στη δίνη της κρίσης -αν και το επιθυµούν - γιατί δεν µπορούν να αντιµετωπίσουν τα έξοδα δύο νοικοκυριών. ηµογραφικό πρόβληµα Εθνικό πρόβληµα Λιγότερα µωρά γεννιούνται στην Ευρώπη εξαιτίας της παγκόσµιας οικονοµικής κρίσης σύµφωνα µε το Ινστιτούτο ηµογραφικών Ερευνών Μαξ Πλανκ στη βορειοανατολική γερµανική πόλη Ροστόκ, µελέτη του οποίου δηµοσιεύεται στην επιθεώρηση «ηµογραφική Έρευνα». Η τάση επηρέασε περισσότερο νοτιοευρωπαϊκές χώρες όπως η Ισπανία και η Κροατία, καθώς και την Ουγγαρία, την Ιρλανδία και τη Λετονία. Το πρόβληµα της υπογεννητικότητας στον ελληνικό πληθυσµό αυξάνεται συνεχώς τις τελευταίες δύο δεκαετίες και επιδεινώνεται σηµαντικά την τελευταία περίοδο, λόγω της έντονης οικονοµικής κρίσης που αντιµετωπίζει η χώρα» αναφέρει ο υπουργός Υγείας, σε έγγραφό του που διαβιβάστηκε στη Βουλή. Η υπογεννητικότητα στην Ελλάδα αποτελεί την βασική αιτία προβληµατισµού του µέλλοντος, ως προς την ανάπτυξη του έθνους µας. Το 1975 ο δείκτης γονιµότητας ήταν 2,34 και έπεσε στο 2,1 το 1980 και στο 1,4 το Για να διατηρηθεί ο πληθυσµός σε σταθερά επίπεδα θα πρέπει σε κάθε γυναίκα να αντιστοιχούν 2,1 παιδιά. ηλαδή οι 100 γυναίκες να γεννούν 210 παιδιά. Γενικά όµως, ενώ η Ευρώπη λιώνει σαν το χιόνι στον ήλιο δηµογραφικά, ο αραβοµουσουλµανικός γίγαντας της Ασίας και της Αφρικής διπλασιάζεται κάθε τριάντα χρόνια. Έτσι ενώ κάθε χρόνο στην Τουρκία γεννιούνται παιδιά, στην Ελλάδα µόνο παιδιά, από τις που ήταν το 1981, δηλαδή πτώση κατά 30%. Από έρευνες υπολογίζεται ότι το 2030 η χώρα µας θα έχει πληθυσµό περίπου, ενώ η Αλβανία και η Τουρκία Γίνεται απόλυτα κατανοητό τι σηµαίνει αυτό για την Ελλάδα, που ως γνωστό περιβάλλεται από εχθρικές χώρες, που διεκδικούν εδάφη µας και δίοδο στη θάλασσα.

12 Κυρίως νέοι κάτω των 25 ετών αποφεύγουν να αποκτήσουν παιδιά όταν βρίσκονται αντιµέτωποι µε αυξανόµενη ανεργία και η τάση παρατηρείται εντονότερα στους νέους ανθρώπους που πρόκειται να αποκτήσουν το πρώτο παιδί τους, διαπίστωσε το ινστιτούτο. Εγκληµατικότητα Η εγκληµατικότητα είναι ένα άλλο κοµµάτι της κοινωνικής ζωής το οποίο επηρεάζεται εξαιτίας της οικονοµικής ύφεσης. Οι άνθρωποι για να ζήσουν θα προβούν σε εγκληµατικές πράξεις για να καταφέρουν να εξασφαλίσουν τα προς το ζην. Τέτοιες πράξεις µπορεί να είναι κλοπές, καθώς και ανθρωποκτονίες. Όταν συµβαίνουν τέτοια γεγονότα σε µια κοινωνία, καταρρέει το σύστηµα αξιών και το σύστηµα κοινωνικού ελέγχου αδυνατεί να ελέγξει την όλη κατάσταση. Πλέον, αρχίζουµε να µιλάµε για µια ζοφερή και χαοτική κοινωνική πραγµατικότητα. Εφιαλτική τείνει να γίνει η κατάσταση στην χώρα µας, καθώς η εγκληµατικότητα σε όλη σχεδόν την επικράτεια έχει χτυπήσει κόκκινο, µε τις ληστείες, τις δολοφονίες αλλά και τις απαγωγές να είναι πλέον καθηµερινό φαινόµενο. Οι Έλληνες, από τους πιο φοβισµένους λαούς της Ευρώπης, κλειδαµπαρώνονται στα σπίτια τους και οπλίζονται προκειµένου να αποτρέψουν το ενδεχόµενο να τους επιτεθούν και να τους ληστέψουν. Όπως δηµοσιεύει το Βήµα της Κυριακής, οι σκηνές αυτές είναι προβολές από ένα κοντινό µέλλον το οποίο τείνει να κάνει την χώρα µας, ένα νέο Μεξικό. Από τα χαρακτηριστικότερα εγκλήµατα της µελλοντικής αυτής Ελλάδας σύµφωνα µε τις αστυνοµικές αρχές αναµένονται να είναι οι απαγωγές, ενώ εκφράζονται φόβοι για την συχνότητα των εγκληµάτων που θα κάνει το έργο της Αστυνοµίας ακόµη πιο δύσκολο για να εξιχνιάσει τις υποθέσεις. Ένα τέτοιο παράδειγµα, οι «απαγωγές της τίγρης» αντιπροσωπεύει επιχειρήσεις απαγωγών οι οποίες πραγµατοποιούνται από άτοµα που ωθούνται από την ανέχεια στην παραβατικότητα µε αποτέλεσµα να είναι σχεδιασµένες «στο πόδι». Κύριοι στόχοι, συγγενείς διευθυντών τραπεζών ή µεγαλοστελεχών επιχειρήσεων µε σκοπό να τους αναγκάσουν να ληστέψουν τις επιχειρήσεις στις οποίες εργάζονται.

13 Συνέπειες στο άτοµο «Όχι µόνο οικονοµικά αλλά και ψυχικά κοστίζει η συνεχοµένη οικονοµική ύφεση στην χώρα µας, καθώς όλο και περισσότεροι συµπολίτες µας κατευθύνονται στο ντιβάνι του ψυχολόγου. Αρχικά, στο άκουσµα της πιθανότητας της οικονοµικής ύφεσης στη χώρα µας, γνωρίζοντας και την πορεία άλλων χωρών σε παρόµοια θέση, τα πρώιµα συναισθήµατα άρνησης, άγχους και ανασφάλειας, έδωσαν τη θέση τους σε συναισθήµατα θυµού και φόβου. Θυµού ως προς αυτούς που συντελέσαν στην τωρινή κατάσταση και φόβου καθώς αρχίζουµε να αντιλαµβανόµαστε την επερχοµένη αλλαγή του τρόπου ζωής µας. Μειώσεις µισθών / συντάξεων, απώλεια εργασίας, αυξήσεις τιµών κάποιων αγαθών πρώτης ανάγκης, είναι όλα αποτελέσµατα του οικονοµικού και κατά συνεπεία ψυχικού και ψυχολογικού κόστους της ύφεσης. Η οικονοµική αστάθεια σε προσωπικό επίπεδο µπορεί να επιφέρει προβλήµατα στις σχέσεις, δυσλειτουργικό χειρισµό καταστάσεων και συναισθηµάτων και άλλες διαταραχές, όπως κρίσεις πανικού και κατάθλιψη. Η οικονοµική κρίση αναµφίβολα, επηρεάζει τις ζωές των ανθρώπων και όχι άδικα καθώς φαίνεται να υπάρχουν επιπτώσεις σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης υπόστασης. Πολλές φορές τον τελευταίο χρόνο συχνά ακούγεται από ειδικούς και µη, ότι οι Έλληνες βιώνουν ένα είδος κατάθλιψης. Παρ ότι µε τον όρο κατάθλιψη κλινικά εννοούµε κάτι πολύ διαφορετικό, στον ελληνικό πληθυσµό στοιχεία της συναισθηµατικής διαταραχής καθρεπτίζονται στην ελληνική πραγµατικότητα. Στενάχωρα συναισθήµατα λύπης, αλλά και σκέψεις απόγνωσης για το µέλλον είναι αυτά που βιώνουν άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Στο σηµείο αυτό, πρέπει να σηµειωθεί µε ποιον συγκεκριµένα τρόπο βιώνουν οι άνθρωποι την οικονοµική κρίση. Η οικονοµική κρίση ως γεγονός που µας απασχολεί ιδιαίτερα πυροδοτείενεργοποιεί αυτόµατα αρνητικές σκέψεις τύπου: θα καταστραφούµε (καταστροφοποίηση των πάντων, µεγιστοποίηση αρνητικών γεγονότων, ελαχιστοποίηση θετικών) που έχουν άµεσα αντίκτυπο στο συναίσθηµά µας (λύπη, άγχος, κατάθλιψη), στη συµπεριφορά µας (κοινωνική απόσυρση, διενέξεις στο

14 οικογενειακό και επαγγελµατικό περιβάλλον) και πληθώρα σωµατικών συνεπειών (καρδιαγγειακά, εφίδρωση, ένταση σωµατική, αϋπνίες). Αυτό που µπορεί να παρατηρηθεί στο παραπάνω σχήµα του φαύλου κύκλου είναι ότι εάν µε κάποιον τρόπο επέµβουµε στον δυσλειτουργικό τρόπο σκέψης θα έσπαγε και ο φαύλος κύκλος που µας κάνει δυσλειτουργικούς στην καθηµερινότητά µας. Σε όλη την ζωή του το άτοµο µπορεί να βιώσει πολλά αρνητικά ή άσχηµα γεγονότα. Είναι δεδοµένο λοιπόν ότι είτε αυτό ονοµάζεται οικονοµική κρίση,είτε κατάθλιψη, είτε οτιδήποτε άλλο µας στεναχωρεί ή µας αγχώνει θα υπάρχει πάντα στην ζωή µας. Άρα όπως έλεγε και ο Αρχαίος Στωικός φιλόσοφος Επίκτητος δεν είναι τα πράγµατα που µας ταράζουν αλλά το πώς εµείς τα ερµηνεύουµε ή τα µεταφράζουµε. εν είναι τυχαίο λοιπόν, αν όλο και περισσότεροι συµπολίτες µας καταφεύγουν στον ψυχολόγο, για λόγους τους λόγους που αναφέρθηκαν παραπάνω (αρνητική διάθεση συµπτώµατα κατάθλιψης, αρνητική σκέψη µε προκαταλήψεις, µειωµένη γνωστική ικανότητα και επίλυση προβληµάτων, ανεβασµένα επίπεδα άγχους µε προεκτάσεις στην ποιότητα των σχέσεων και στην υγεία).

15 Ένα από τα βασικά στοιχεία του ψυχισµού µας είναι το αίσθηµα ασφάλειας για το παρόν και το µέλλον µας. Η προοπτική της επικείµενης καταστροφής διαταράσσει την οµαλή λειτουργία της καθηµερινής ψυχολογικής διαδικασίας, αναστατώνει και αποδιοργανώνει τα συναισθήµατα, τη δράση µας, τη βεβαιότητα και την αυτοεκτίµησή µας και έχει άµεση αντανάκλαση στην ατοµική και κοινωνική µας ζωή. Η δυνατότητά µας να υπάρξουµε ως όντα µε φυσικό τρόπο (βιολογική ανάγκη) έχει εξαρτηθεί από το χρήµα. Αυτό είναι το αντίκρισµα της τροφής, της θέρµανσης, της κίνησης, της ένδυσης και της υπόδησής µας, ακόµα και του νερού, και σε λίγο και τον αέρα που αναπνέουµε. Κατά συνέπεια, η οικονοµική κρίση έχει πολλαπλές επιπτώσεις στην ψυχολογική υγεία του ανθρώπου. Το άγχος, η ανασφάλεια, ο φόβος, η έλλειψη αυτοεκτίµησης, ο πανικός, η διέγερση, η αϋπνία, η µελαγχολία, η διατάραξη των οικογενειακών και διαπροσωπικών σχέσεων, οι ψυχοσωµατικές διαταραχές, είναι σηµαντικά σηµασιολογικά ψυχολογικά στοιχεία, που θίγονται από την οικονοµική κρίση. Ακόµα και οι άνθρωποι που δεν έχουν πληγεί από αυτήν, φαντασιωτικά και µόνο υπό το κράτος της επικείµενης απώλειας, µπορεί να διαταραχθούν, εµφανίζοντας νευρώσεις µε αγχωτικά και µελαγχολικά στοιχεία. Η επιθετικότητα είναι ένας από τους σηµαντικούς συντελεστές της κοινωνικής ζωής, που θίγονται από την ανασφάλεια, το φόβο, την προοπτική της φτώχειας, της δυστυχίας και της αγωνίας, που περιτριγυρίζει τον άνεργο, τον ελάχιστα αµειβόµενο, τον άνθρωπο που δεν έχει άλλο στήριγµα επιβίωσης από την προσωπική του εργασία. Σε πιο προχωρηµένη διάσταση, η πείνα, η εξαθλίωση, η κακουχία της οικονοµικής στέρησης οδηγούν σε αύξηση της παραβατικότητας, της σηµαντικότητας του «εγώ», της ζωώδους ενστικτώδους συµπεριφοράς, που κατακερµατίζει τον κοινωνικό ιστό. Οι άνθρωποι, εθισµένοι σε έναν καταναλωτισµό, ακόµα κι αν τα χρήµατα που παίρνουν είναι αρκετά για να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες για επιβίωση, µε τη σκέψη και µόνο ότι θα χάσουν τον καταναλωτικό παράδεισο, θα στερηθούν την ανόητα λεγόµενη «shopping therapy», βυθίζονται σ έναν υπαρξιακό πόνο, µια και

16 δεν έχουν άλλες αξίες και χαρές να βάλουν στην ψυχή τους εκτός από τα υλικά αγαθά. Αυτοκτονίες και οικονοµική κρίση Το 2009 υπήρξε κατά µέσο όρο 1 αυτοκτονία την ηµέρα στην Ελλάδα. Το 2010 υπήρξαν 2. Οι διπλασιασµός αυτός αποδίδεται κυρίως στην οικονοµική κρίση καθόσον πολύ συχνά υπάρχουν αναφορές στα ΜΜΕ για επιχειρηµατίες και ανέργους που αυτοκτονούν Εάν εστιάσουµε την προσοχή µας στις αυτοκτονίες λόγω της οικονοµικής κρίσης που αυξάνει δραµατικά τις πτωχεύσεις, την οικονοµική ανέχεια, την ανεργία, θα παρατηρήσουµε ότι: Η οικονοµική καταστροφή και δυσπραγία στην εποχή µας έχει χαρακτηριστικά ενός συνεχούς και παρατεταµένου stress. εν είναι εύκολο τώρα κάποιος να ανακάµψει από οικονοµική καταστροφή, ανέχεια ή ανεργία. Το παρατεταµένο stress είναι εξαιρετικά ψυχοφθόρο για τον ανθρώπινο ψυχισµό όπως έδειξαν πειράµατα των ναζί στον Β. Παγκόσµιο πόλεµο και επαγγελµατίες βασανιστές (µαρτύριο της σταγόνας, συνεχής αϋπνία κ.ά.). Υγεία ηµόσια και Ιδιωτική Τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάµε ότι οι κακοί οικονοµικοί δείκτες είναι ανάλογοι µε την κακή υγεία, γι' αυτό η φτώχεια θεωρείται διεθνώς η πρώτη αιτία θανάτου. Λόγω της οικονοµικής κρίσης, αυξάνεται και η θνησιµότητα. Όµως και τα γενικότερα ποσοστά θνησιµότητας του πληθυσµού, φαίνεται να επηρεάζονται από τις οικονοµικές δυσκολίες τις οποίες βιώνει µια χώρα. ηµόσια υγεία Σε έρευνες που έχουν πραγµατοποιηθεί στην Ελλάδα φαίνεται ότι υπάρχει µια ισχυρή συσχέτιση της χρήσης υπηρεσιών υγείας και της αυτοαξιολόγησης του επιπέδου της υγείας µε το εισόδηµα. Τα ελλείµµατα των δηµόσιων νοσοκοµείων και των ασφαλιστικών οργανισµών θα αυξηθούν και θα υπάρξουν δυσκολίες στην κάλυψη τους. Προβλήµατα έχουν δηµιουργηθεί στην αποτελεσµατική διαχείριση των

17 χρόνιων νοσηµάτων, ειδικά των ατόµων που βρίσκονται στις ασθενέστερες κοινωνικές οµάδες. Εδώ αναδεικνύεται και η ανάγκη στήριξης των νοικοκυριών, που ξοδεύουν το 40% του εισοδήµατος τους για την υγεία, είτε λόγω δαπανηρού χρόνιου νοσήµατος, είτε λόγω αιφνίδιου συµβάντος. Σύµφωνα µε µελέτη του Εργαστηριού Υγιεινής και Επιδηµιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, όταν τα δηµόσια έξοδα µειώνονται παρατηρείται και µείωση των δαπανών για τη δηµόσια υγεία και παράλληλα µείωση της επάρκειας και της ποιότητας των υπηρεσιών δηµόσιας υγείας, ενώ αυξητικά κινείται η παραοικονοµία στην υγεία λόγω της µείωσης της κοινωνικής πρόνοιας και του εισοδήµατος του κάθε νοικοκυριού. Ιδιωτική υγεία Σύµφωνα µε µελέτη του Εργαστηριού Υγιεινής και Επιδηµιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, σε σχέση µε τις δαπάνες για την υγεία, παράµετροι όπως η ετησία αµοιβή, η απασχόληση, οι δείκτες αγοραστικής δύναµης, οι τιµές των ακίνητων και χρήµατα που δίνονται ως δάνεια από τράπεζες προς τα νοικοκυριά, σχετίζονται ισχυρά µε την ιδιωτική δαπάνη υγείας. Τα νοικοκυριά αδυνατούν να πληρώσουν την ιδιωτική υγεία, µε αποτέλεσµα τη µείωση της ζήτησης για σύναψη ιδιωτικών ασφαλιστηρίων συµβολαίων υγείας λόγω της µείωσης του διαθέσιµου εισοδήµατος (ΕΣΥΕ, 2009). Παράλληλα, οι ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες, σε περιόδους οικονοµικής ύφεσης, αντιµετωπίζουν δυσχέρειες στη χρηµατοδότηση τους. Έχει παρατηρηθεί ότι χρηµατοδότες ασφαλειών υγείας που περιορίζονται από τα οικονοµικά µέτρα, εφαρµόζουν µέτρα µείωσης κόστους, επαναδιαπραγµατεύονται τιµές και πληρωµές, ενώ επιβάλουν πρόστιµα σε ασθενείς που δεν τηρούν θεραπείες και προληπτικές συστάσεις. Παιδεία και κρίση Επιπλέον επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης είναι η παρακµή της παιδείας, της έρευνας και της επιστήµης, η έλλειψη κοινωνικής πρόνοιας και περίθαλψης µε αποτέλεσµα οι πολίτες να νιώθουν ανασφαλείς και απαισιόδοξοι για το µέλλον τους. Τα κράτη στα πλαίσια των διαφόρων περικοπών για την έξοδο από την κρίση περιορίζουν δραµατικά τις δαπάνες στους εξαιρετικά αυτούς σηµαντικούς, για την πρόοδο µια χώρας, τοµείς της υγείας και της παιδείας. Χιλιάδες άνθρωποι πρόκειται να χάσουν τις δουλειές τους εξαιτίας αυτής της νέας πολιτικής κατάστασης.

18 Άνθρωποι µε οικογένειες και παιδιά δεν µπορούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες και να λύσουν τα βιοποριστικά τους προβλήµατα. Η οικονοµική κρίση που βιώνει η χώρα µας τα τελευταία χρόνια, δεν µπορεί να αφήσει το εκπαιδευτικό σύστηµα ανέπαφο και άτρωτο. Συνέπειες στο εκπαιδευτικό σύστηµα Λιγότερα έσοδα για τις λειτουργικές δαπάνες των σχολείων µείωση του ρυθµού ανέγερσης σχολικών κτιρίων συγχωνεύσεις τµηµάτων περισσότεροι µαθητές στα τµήµατα (30αρια) Συγχωνεύσεις σχολικών µονάδων Μείωση των προσλήψεων νέων Εκπ/κων Μεταβολή των εργασιακών σχέσεων των Εκπ/κων περισσότεροι καθηγητές σε δύο ή τρία σχολεία περισσότεροι µε ελαστικές σχέσεις εργασίας (ωροµίσθιοι) αναγκαστικές αποσπάσεις σε άλλες περιφέρειες. Μείωση των µισθών. Καµία πρόσληψη κοινωνικών ψυχολόγων, µε τους Εκπ/κους να καλύπτουν τα κενά εκ των ενόντων και το σχολείο να υπολειτουργεί. Σύµφωνα µε στοιχεία της ΟΛΜΕ το φαινόµενο της εκδήλωσης επιθετικής συµπεριφοράς των µαθητών λόγω της οικονοµικής κρίσης αυξάνεται µε φρενήρεις ρυθµούς. (συµµορίες -ξυλοδαρµοί παιδιών- επιθετική συµπεριφορά µαθητών - παρεµβάσεις εισαγγελέων 80 -περιπτώσεις φέτος-3 πέρσι-0 πρόπερσι ) Η Εισαγγελία Ανηλίκων έρχεται αντιµέτωπη καθηµερινά µε απίστευτα περιστατικά, όπου πρωταγωνιστούν µαθητές, οι οικογένειες των οποίων βρίσκονται σε δεινή οικονοµική κατάσταση Οι συνέπειες της οικονοµικής κρίσης που βιώνουν οι ανήλικοι εξελίσσονται σε όλους τους χώρους που ζουν και κινούνται παιδιά, όπως και στο σχολείο. Οι επιπτώσεις ψυχοκοινωνικών αντιξοοτήτων, όπως π.χ. η φτώχεια στα παιδιά, µπορεί να είναι έµµεσες και άµεσες. Πιο συγκεκριµένα, η φτώχεια µπορεί να οδηγήσει σε σκληρή και τιµωρητική στάση των γονέων (άµεση επίδραση) και τελικά σε αντικοινωνική συµπεριφορά (έµµεση επίδραση). ιάφορες µελέτες δείχνουν τη

19 συσχέτιση φτώχειας µε προβλήµατα ψυχικής υγείας στα παιδιά µέσω διάφορων µηχανισµών. Η οικονοµική δυσπραγία των γονέων, η αύξηση της ανεργίας και η ευρύτερη κοινωνική αποδιοργάνωση αντικατοπτρίζονται φανερά πλέον στην καθηµερινότητα του σχολείου. Οι µαθητές δεν έχουν την δυνατότητα να αγοράσουν τα απαραίτητα για την παρακολούθηση του σχολείου, ενώ έντονη είναι και η αδιαφορία απέναντι στη σχολική τάξη και τις απαιτήσεις της. Οι γονείς, έχοντας πολύ πιο άµεσα προβλήµατα επιβίωσης να αντιµετωπίσουν, παραµελούν τη σχολική επίβλεψη των παιδιών τους. Η σχολική διαρροή αποτελεί µια επίσης νέα πραγµατικότητα, καθώς πολλά παιδιά δε µπορούν να πηγαίνουν στο σχολείο, την στιγµή που στο σπίτι τους, στην οικογένεια τους δεν υπάρχουν τα αναγκαία πλέον της σίτισης και ένδυσης τους. ιαρροή δεν σηµαίνει απλά µία κατάσταση που απορρέει από την οικονοµική κρίση αλλά µία αποτυχία της εκπαίδευσης. Θετικές επιπτώσεις της κρίσης Είναι αλήθεια πως τα τελευταία χρόνια βλέπουµε γύρω µας παραδείγµατα καταναλωτισµού τα οποία δεν συνάδουν µε την οικονοµική κατάσταση του συγκεκριµένου ατόµου. Για παράδειγµα, γυναίκες µε επώνυµες τσάντες ή κινητά τηλέφωνα αξίας ισοδύναµης ενός µισθού. Ενός µισθού τον οποίο µπορεί καν να µην λαµβάνουν. Τάσεις υπερκαταναλωτισµού για το κάτι παραπάνω προερχόµενο κυρίως από τον µοντερνισµό της εποχής. Τι κρύβεται πίσω από αυτή την ανάγκη ή παρόρµηση; Είναι η αποδοχή και η αναγνώριση ή µήπως η µαταιοδοξία της υπεροχής που υπάρχει σε κάθε άνθρωπο; Η µαταιοδοξία πολλές φορές προάγει την ψευδή εικόνα µας και την αλλοίωση του πραγµατικού µας εαυτού και χαρακτήρα. Μία λοιπόν, από τις λίγες θετικές συνέπειες που έφερε η οικονοµική κρίση στη ζωή µας είναι η «επαναδιαπραγµάτευση» των χαµένων αξιών µας. Αυτές που από µικρά παιδιά µας µάθαιναν οι γονείς, για το ποια πρέπει να είναι η στάση µας απέναντι στην κοινωνία και είτε τυπικά είτε ουσιαστικά, είτε από υποχρέωση, είτε από πίστη µεταλαµπαδεύσαµε και στα δικά µας παιδιά στη διάρκεια των χρόνων. Όµως ξεχάσαµε την εφαρµογή τους. Αξίες όπως προσφορά, αλληλεγγύη, εθελοντισµός, κοινωνική συνοχή, στήριξη, αν και υπήρχαν κοιµόντουσαν όµως στη συνείδηση µας, µέχρι να έρθει ένα µεγάλο σοκ και να τις ξυπνήσει για να βγουν από το λήθαργο του εφησυχασµού. Και σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η εφευρετικότητα και οι έξυπνες ιδέες για να αντιµετωπιστεί η κρίση από οργανωµένα κοινωνικά σύνολα. Έτσι γεννιούνται όµορφες οµάδες δραστήριων ταλαντούχων και

20 ξεχωριστών ανθρώπων που επιδιώκουν να προσφέρουν µε τον τρόπο τους στην αντιµετώπιση της ιδιαίτερης αυτής κατάστασης που βιώνει η χώρα και οι πολίτες της. Αντίθετα µε αυτά που γνωρίζαµε µέχρι τώρα και φυσικά εξ ανάγκης ορµώµενοι οι Έλληνες αφήνουν πίσω τον άκρατο καταναλωτισµό και αναζητούν λύσεις κάλυψης των αναγκών τους µε άλλους τρόπους. Πόσο µάλλον οι γονείς οι οποίοι καλούνται να αντιµετωπίσουν τις αυξηµένες υποχρεώσεις απέναντι στα παιδιά τους.. Η κρίση λοιπόν µας έχει κάνει καλό τουλάχιστον σε αυτό τον τοµέα. Να πάψουµε να είµαστε µαταιόδοξοι και να χάνουµε τον εαυτό µας σε ανούσια κουτάκια. Ο υγιής καταναλωτισµός οδηγεί σε µία πιο ισορροπηµένη, µη αντιφατική εικόνα που συνάδει µε την πραγµατικότητα µας. Μας οδηγεί στο να διαχωρίσουµε την προσωπική µας αξία από την προβολή της εικόνα µας. Ένα ακριβό αυτοκίνητο και ένα επώνυµο ρούχο δεν ισοδυναµεί µε δύναµη, εξουσία ή σεβασµό. εν είµαστε τίποτα λιγότερο.