ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ 1/2012

Transcript

1 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΔΗΜΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΤΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ 1/2012 ( Άρθο 77 παρ. 5 εδ. δ' του Ν.3852/2010) Προς κ. Γ. Καμίνη Δήμαρχο Αθηναίων Θέμα: Αιτήματα Συλλόγου Αυτοαπασχολουμένων Επαγγελματιών & Εμπόρων Δήμου Αθηναίων, σχετικά με απαγορεύσεις και κυρώσεις για την χρήση κοινόχρηστων χώρων Σχετικές διατάξεις: άρθρα 5 παρ. 1, 17, 24, 25, 102 του Συντάγματος, άρθρο 48 Κ. Ο. Κ., Ν.1080/1980, άρθρα 57,59,966,957,968 Αστικού Κώδικα, άρθρο 79 Ν.3463/2006, N.3731/2008, 3861/2010, Ν. 3979/2011, άρθρο 21 ΚΔΔιαδ, Αποφάσεις 2170/2000, 2707/2000, 2006/2007, 1381/2011 Δημοτικού Συμβουλίου Δ. Α., Προεδρικά Διατάγματα , , , , , , , , Απόφαση αρ. 3187/ Υφ. ΠΕ. ΧΩ. ΔΕ. Προτάσεις: Επιβολή κυρώσεων για κατάληψη κοινόχρηστου χώρου μόνο όταν η παράβαση προβλέπεται από νομική διάταξη σαφή, προσβάσιμη, προβλέψιμων συνεπειών και σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας θέσπιση νέας κανονιστικής πράξης του Δημοτικού Συμβουλίου σχετική με την παραχώρηση κοινόχρηστων χώρων του Δ. Α. ανάρτηση στο Διαδίκτυο του σχετικού ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου επικέντρωση ελέγχων της Δημοτικής Αστυνομίας στις περιπτώσεις παρεμπόδισης ελεύθερης διέλευσης φροντίδα από τους επιχειρηματίες για την εξασφάλιση ελεύθερου χώρου διέλευσης από τους κοινόχρηστους χώρους. 1

2 Περιεχόμενα Ι. Εισαγωγή ΙΙ. Υπόβαθρο της υπόθεσης ΙΙΙ. Παραδεκτό της καταγγελίας IV. Νομική βάση 4.1. Συνταγματικό πλαίσιο 4.2. Ευρωπαϊκό δίκαιο 4.3. Γενικές αρχές 4.4. Εφαρμογή στην υπόθεση 4.5. Νομοθεσία 4.6. Κανονιστικό πλαίσιο 4.7. Επιβολή κυρώσεων V. Οι ειδικές προτάσεις 2

3 Ι. Εισαγωγή 1.1. O Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης, στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς του περί διατύπωσης προτάσεων βελτίωσης της δημοτικής διοίκησης και των σχέσεών της με το κοινό, επ ευκαιρία σημαντικών προβλημάτων κακοδιοίκησης που ο ίδιος εντοπίζει (άρθρο 77 παράγραφος 5 εδάφιο γ ' Ν.3852/2010), διατυπώνει την παρούσα ειδική πρόταση που υποβάλλεται, κατά τον νόμο, στον Δήμαρχο και κοινοποιείται στο Δημοτικό Συμβούλιο και τον Γενικό Γραμματέα του Δήμου Αθηναίων Η πρόταση περιλαμβάνει την διατύπωση κατευθύνσεων για την αντιμετώπιση του ζητήματος που τέθηκε από συλλογικό φορέα των αυτοαπασχολούμενων επαγγελματιών και εμπόρων και αφορά τους ελέγχους και τις πιθανές κυρώσεις που σχετίζονται με την χρήση κοινόχρηστων χώρων για έκθεση εμπορευμάτων με χρήση κινητών προθηκών και ορθοστατών (stands) Στο πλαίσιο αυτό, υποβάλλουμε την πρότασή μας στον Δήμαρχο, ζητώντας να διαβιβαστεί περαιτέρω στις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων, ώστε να βελτιωθεί η σχέση της δημοτικής διοίκησης με τους προσφεύγοντες και να σταθμιστούν δίκαια τα έννομα συμφέροντά τους, σε συνάρτηση προς το δημόσιο συμφέρον. ΙΙ. Υπόβαθρο της υπόθεσης 2.1. Στις , κατά την συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Αθηναίων, εμφανίσθηκε ο γραμματέας του Συλλόγου Αυτοαπασχολουμένων Επαγγελματιών και Εμπόρων στο Δήμο της Αθήνας και μετέφερε αιτήματα του Συλλόγου σχετικά με ελέγχους και πιθανή επιβολή προστίμων σε ιδιοκτήτες καταστημάτων του Εμπορικού Τριγώνου της Αθήνας και ευρύτερα, κυρίως για κατάληψη πεζοδρομίων με έκθεση εμπορευμάτων σε κινητές προθήκες και ορθοστάτες Τα αιτήματα που περιλαμβάνονται στο υπόμνημα που υποβλήθηκε συνοψίζονται στα εξής : - αίτημα καθορισμού των χώρων που μπορεί να καταλαμβάνει κάθε κατάστημα, με σχετική αδειοδότηση, - διαγραφή των προστίμων που έχουν επιβληθεί για κατάληψη πεζοδρομίων από τα καταστήματά τους, να σταματήσει η επιδρομή που έχει εξαπολύσει η δημοτική αρχή στα μικρομάγαζα της Αθήνας. Το υπόμνημα υπογράφεται από περίπου διακόσιους εξήντα (260) εμπόρους καταστημάτων που βρίσκονται σε οδούς του Εμπορικού Τριγώνου καθώς και άλλων κεντρικών περιοχών του Δ. Αθηναίων Οι ενδιαφερόμενοι επικαλούνται την σοβαρή οικονομική δυσπραγία που αντιμετωπίζουν ως διαχειριστές μικρομεσαίων επιχειρήσεων του κέντρου της Αθήνας, πρόβλημα που επιτείνεται από τις απαγορεύσεις για τοποθέτηση κινητών προθηκών και την επαπειλή επιβολής προστίμων Κατά την συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, ο Δήμαρχος Αθηναίων υπέβαλε την πρόταση να διαβιβαστεί η υπόθεση στον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης, 3

4 γεγονός που ενισχύει την νομιμοποίηση, αλλά και την ευθύνη του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης, για την έκδοση μιας εμπεριστατωμένης ειδικής πρότασης Στις , ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης συναντήθηκε με την Αντιδήμαρχο Οικονομικών κυρία Εύα Κοντοσταθάκου, η οποία εξέθεσε τις απόψεις της σχετικά με το θέμα Στις ο ως άνω Σύλλογος υπέβαλε την υπ ' αρ. πρωτοκόλλου /2012 αναφορά στον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Ε πιχείρησης, με τα ανωτέρω αιτήματα Στις ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης συμμετείχε σε σχετική σύσκεψη στην Διεύθυνση Δημοτικής Αστυνομίας, κατόπιν προσκλήσεως του Αντιδημάρχου Δημοτικής Αστυνομίας κυρίου Γεώργιου Αναγνωστόπουλου και με τη συμμετοχή στελεχών της Υπηρεσίας. Κατά τη σύσκεψη, παραδόθηκαν στον Συμπαραστάτη έγγραφα σχετικά με την υπόθεση, τα οποία ελήφθησαν υπόψη κατά την σύνταξη της παρούσας Ειδικής Πρότασης. Υπογραμμίζεται ότι οι έλεγχοι της Δημοτικής Αστυνομίας και η σύνταξη σχετικών εκθέσεων παραβάσεων έλαβαν χώρα ύστερα από έγκαιρη προηγούμενη ενημέρωση ενδιαφερομένων και πρόσκληση για άρση των σχετικών φερόμενων παραβάσεων. Σημειώνεται επίσης ότι, όπως προκύπτει από τα σχετικά έγγραφα, για το διάστημα από έως έγιναν τριακόσιες δεκαπέντε (315) καταγεγραμμένες τηλεφωνικές καταγγελίες για κατάληψη κοινόχρηστου χώρου Κατά το στάδιο της έρευνας, ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης συνεργάστηκε επίσης με το Τμήμα Δημοτικού Συμβουλίου της Διεύθυνσης Διοίκησης και Αποκέντρωσης, καθώς και την Διεύθυνση Κοινοχρήστων Χώρων που του παρείχαν σχετικές πληροφορίες. III. Παραδεκτό της καταγγελίας 3.1. Σύμφωνα με το άρθρο 77 παράγραφος 3 του Ν.3852/2010, ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης δέχεται καταγγελίες άμεσα θιγόμενων πολιτών και επιχειρήσεων για κακοδιοίκηση των υπηρεσιών του δήμου, των νομικών του προσώπων και των επιχειρήσεών του και διαμεσολαβεί προκειμένου να επιλυθούν τα σχετικά προβλήματα, ενώ είναι υποχρεωμένος να απαντά εγγράφως ή ηλεκτρονικά εντός τριάντα (30) ημερών στους ενδιαφερόμενους Στην προκειμένη υπό κρίση περίπτωση, η καταγγελία υποβάλλεται συλλογικά από τους ενδιαφερόμενους, δια του ως άνω Συλλόγου, θέτοντας το γενικότερο πρόβλημα κακοδιοίκησης που ισχυρίζονται ότι αντιμετωπίζουν από τις υπηρεσίες του Δήμου Αθηναίων. Ως εκ τούτου, η καταγγελία δεν προέρχεται από τον άμεσα ενδιαφερόμενο πολίτη ή επιχείρηση, αλλά από την συλλογικότητα στην οποία μετέχουν οι ενδιαφερόμενοι και γι ' αυτό προκρίνεται ο χειρισμός της ως αναφοράς, δυνατότητα που προβλέπεται και από το άρθρο 77 παράγραφος 4 του Ν.3852/2010, καθώς και από το άρθρο 10 του Συντάγματος. Για τον λόγο αυτό, ενόψει και του σημαντικού αριθμού των ενδιαφερομένων, η διαμεσολαβητική παρέμβαση του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης εκφράζεται με την διατύπωση Ειδικής Πρότασης, ώστε να επιδιωχθεί και η συνολική επίλυση της γενικότερης υπόθεσης. Στόχος της Ειδικής Πρότασης είναι η διατύπωση πρακτικών κατευθύνσεων προς τις αρμόδιες δημοτικές υπηρεσίες για τον δίκαιο χειρισμό των επιμέρους διοικητικών πράξεων που σχετίζονται με την υπόθεση Η προκριθείσα μορφή παρέμβασης, με την παρούσα Ειδική Πρόταση, δεν αναιρεί το δικαίωμα καθενός άμεσα θιγόμενου πολίτη ή άμεση θιγόμενης επιχείρησης να υποβάλλει ατομικά καταγγελία στον Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης, επιδιώκοντας την εξωδικαστική επίλυση της ατομικής υπόθεσης. 4

5 3.4. Ενόψει των ανωτέρω, η καταγγελία υποβλήθηκε παραδεκτώς και πρέπει να εξεταστεί στην ουσία της. IV. Νομική βάση Η υπόθεση αφορά τις απαγορεύσεις και τις κυρώσεις όσον αφορά την έκθεση εμπορευμάτων, κυρίως με την χρήση κινητών προθηκών και ορθοστατών ( stands ) σε πεζοδρόμια, δηλαδή την χρήση κοινόχρηστου χώρου με μέσα προώθησης πωλήσεων που επιλέγονται κατά κύριο λόγο, αν όχι αποκλειστικά, από την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα, τους αυτοαπασχολούμενους εμπόρους, τις ατομικές ή οικογενειακές επιχειρήσεις του Κέντρου της Αθήνας. Από αυτοψίες του Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης στις επίμαχες περιοχές της Αθήνας, προκύπτει ότι οι μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις, όπως τα πολυκαταστήματα, επιλέγουν διαφορετικές μεθόδους επίδειξης προϊόντων. Προκειμένου, να εξεταστεί η νομιμότητα ή μη αυτής της μορφής χρήσης κοινόχρηστου χώρου, θα πρέπει πρώτα να εκτεθεί το σχετικό θεσμικό πλαίσιο Συνταγματικό πλαίσιο Σύμφωνα με το άρθρο 5 παράγραφος 1 του Συντάγματος, καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. Το άρθρο αυτό θα πρεπει να αναγνωσθεί, εν προκειμένω, σε συνδυασμό με το άρθρο 17 παράγραφος 1 του Συντάγματος, κατά το οποίο, η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτήν δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 24 παράγραφος 1 του Συντάγματος, η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας. Σύμφωνα με την παράγραφο 2, η χωροταξική αναδιάρθρωση της Χώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεωνκαι των οικιστικών γενικά περιοχών υπάγεται στην ρυθμιστική αρμοδιότητα και τον έλεγχο του Κράτους, με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισμών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης. Οι σχετικές τεχνικές επιλογές και σταθμίσεις γίνονται κατά τους κανόνες της επιστήμης. Σύμφωνα με την παράγραφο 6, τα μνημεία, οι παραδοσιακές περιοχές και τα παραδοσιακά στοιχεία προστατεύονται από το Κράτος. Νόμος θα ορίσει τα αναγκαία για την προαγματοποίηση της προστασίας αυτής περιοριστικά μέτρα της ιδιοκτησίας, καθώς και τον τρόπο και το είδος της αποζημίωσης των ιδιοκτητών Τόσο το δικαίωμα συμμετοχής στην οικονομική ζωή της Χώρας, όσο και η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος κατοχυρώνονται στο Μέρος Δεύτερο του Συντάγματος, υπό τον τίτλο Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα. Οι αναγκαίες σταθμίσεις, για τις βιωτικές περιπτώσεις που τα δύο ατομικά δικαιώματα βρίσκονται σε σχέση έντασης, πρέπει να ακολουθούν τους κανόνες του άρθρου 25 του Συντάγματος, το οποίο υποδεικνύει ως λύση την πρακτική εναρμόνιση των συγκρουόμενων δικαιωμάτων κι όχι την κυριαρχική κατίσχυση του ενός εις βάρος του άλλου. Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 25 του Συντάγματος, όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την α ν ε μ π ό δ ι σ τ η και αποτελεσματική άσκηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου. Η διάταξη συνεχίζει, αναφέροντας ότι τα δικαιώματα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών στις οποίες προσιδιάζουν. Τέλος, 5

6 το κριτήριο στάθμισης που καθιερώνει το άρθρου 25 του Συντάγματος περιέχεται στην εξής διατύπωση : Οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα αυτά πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας Σχετικό με την υπόθεση κρίνεται και το άρθρο 102 παράγραφος 1 του Συντάγματος, κατά το οποίο η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δευτέρου βαθμού. Υπέρ των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης συντρέχει τεκμήριο αρμοδιότητας για τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων. Νόμος καθορίζει το εύρος και τις κατηγορίες των τοπικών υποθέσεων, καθώς και την κατανομή τους στους επιμέρους βαθμούς. Με νόμο μπορεί να ανατίθεται στους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης η άσκηση αρμοδιοτήτων που συνιστούν αποστολή του Κράτους Ευρωπαϊκό δίκαιο Η προστασία της ιδιοκτησίας, στην οποία περιλαμβάνονται και οι επιχειρήσεις, κατοχυρώνεται στο άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο μνημονεύει και τους αποδεκτούς περιορισμούς του δικαιώματος. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο δικαιούται σεβασμού της περιουσίας του. Ουδείς δύναται να στερηθεί της ιδιοκτησίας του, παρά μόνο για λόγους δημόσιας ωφέλειας και υπό τους προβλεπόμενους από τον νόμο και τις γενικές αρχές του διεθνούς δικαίου όρους. Οι προαναφερόμενες διατάξεις δεν θίγουν το δικαίωμα κάθε Κράτους να θέτει σε ισχύ νόμους τους οποίους κρίνει αναγκαίους για την ρύθμιση της χρήσης των αγαθών, σύμφωνα με το δημόσιο συμφέρον ή για την εξασφάλιση της καταβολής των φόρων ή άλλων εισφορών ή προστίμων Σύμφωνα με την νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στην έννοια της ιδιοκτησίας περιλαμβάνονται και οι επιχειρήσεις (ως σύνολο δικαιωμάτων, έννομων συμφερόντων και σχέσεων οργανωμένων σε οικονομική ενότητα) 1, ενώ οι νομοθετικά επιβαλλόμενοι περιορισμοί πρέπει να παρουσιάζουν ορισμένα ποιοτικά χαρακτηριστικά προκειμένου να θεωρούνται θεμιτοί. Συγκεκριμένα, όταν ένας νόμος προβλέπει περιορισμούς στα δικαιώματα, προκειμένου να κριθεί κατά πόσον αυτοί οι περιορισμοί είναι θεμιτοί, θα πρέπει να εξετάζεται εάν ο νόμος αυτός είναι προσβάσιμος (accessible) και προβλέψιμων συνεπειών (forseeable), ώστε το άτομο να μπορεί να καθορίζει εκ των προτέρων την συμπεριφορά του. Δεν αρκεί δηλαδή ο περιορισμός να προβλέπεται από μια νομοθετική ρύθμιση, αλλά θα πρέπει η ρύθμιση αυτή να παρουσιάζει και τα ανωτέρω χαρακτηριστικά. Εφόσον ένας νόμος επιβάλλει περιορισμούς στα επιχειρηματικά δικαιώματα χωρίς να παρουσιάζει αυτά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, σύμφωνα με την νομολογία του ΕΔΔΑ, παραβιάζεται το ανθρώπινο δικαίωμα στην ιδιοκτησία Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος δεν προβλέπεται ως αυτοτελές ανθρώπινο δικαίωμα από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση, αλλά ως έκφανση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και της κατοικίας (άρθρο 8 ΕΣΔΑ ), υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Στην προκειμένη υπό κρίση περίπτωση, το πρόβλημα της χρήσης των κοινοχρήστων χώρων δεν προβάλλεται ως επίκληση ατομικού δικαιώματος σεβασμού στο περιβάλλον, όπως θα συνέβαινε εάν υπήρχε μία ατομική καταγγελία πολίτη που τυχόν εθίγη το δικαίωμά του για ελεύθερη διέλευση από κοινόχρηστο χώρο. Αντίθετα, το ζήτημα τίθεται επί τη βάση των απαγορεύσεων κατάληψης και χρήσης κοινόχρηστων χώρων, όπως επιβάλλεται από το 1 Aida Grgiæ, Zvonimir Mataga, Matija Longar and Ana Vilfan, The right to property under the European Convention on Human Rights, A guide to the implementation of the European Convention on Human Rights and its protocols, Human rights handbooks, No. 10, σελ. 8. 6

7 γενικό δημόσιο συμφέρον, κατά την εξειδίκευσή του από κανονιστικό πλαίσιο που ισχύει για τις περιοχές του Κέντρου του Δήμου Αθηναίων Η ρητή κατοχύρωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τόσο στο Σύνταγμα όσο και στο Ευρωπαϊκό δίκαιο επιβάλλει την συναρμογή των διατάξεων της συνταγματικής με την ευρωπαϊκή έννομη τάξη, ακριβώς λόγω της αυξημένης τυπικής ισχύος που αναγνωρίζεται και για τα δύο αυτά κανονιστικά σύνολα Γενικές αρχές Από τις παραπάνω διατάξεις προκύπτει ότι η συμμετοχή στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Χώρας, έκφανση της οποίας είναι η άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, αποτελεί ατομικό δικαίωμα που προστατεύεται, εφόσον ασκείται χωρίς να προσβάλλονται τα δικαιώματα των άλλων, το Σύνταγμα και τα χρηστά ήθη. Το ατομικό δικαίωμα της ιδιοκτησίας προστατεύεται επίσης, ενώ τα επιμέρους ιδιοκτησιακά δικαιώματα δεν επιτρέπεται να ασκούνται σε βάρος του γενικότερου συμφέροντος. Για τη διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, το Κράτος μπορεί να λαμβάνει μέτρα που περιορίζουν την επιχειρηματική δραστηριότητα και τα ιδιοκτησιακά δικαιώματα, αλλά τέτοια μέτρα, ως περιορισμοί ατομικών δικαιωμάτων, είναι συνταγματικώς ανεκτά, μόνον εφόσον προβλέπονται από νομοθετική ρύθμιση που παρουσιάζει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της προσβασιμότητας και της προβλεψιμότητας κι εφόσον σέβονται την αρχή της αναλογικότητας και την αρχή της αειφορίας. Η απόλυτη απαγόρευση, χωρίς πρόβλεψη σταθμιστικών εξαιρέσεων, δεν είναι ρύθμιση αποδεκτή υπό το φως της αρχής της αναλογικότητας. Αντιθέτως, συνιστά παραβίαση του θεμελιώδους δικαιώματος στην επιχειρηματική δραστηριότητα. Σε κάθε περίπτωση, όλα τα κρατικά όργανα οφείλουν να διασφαλίζουν την ανεμπόδιστη και αποτελεσματική άσκηση των συνταγματικών δικαιωμάτων, προβαίνοντας στις σχετικές σταθμίσεις με γνώμονα τις ισχύουσες διατάξεις. Οι γενικές αυτές αρχές ισχύουν και για την διοίκηση των τοπικών υποθέσεων, επομένως διέπουν και την δράση των οργανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως είναι οι δήμοι και οι περιφέρειες Εφαρμογή στην υπόθεση Προκειμένου να κριθεί εάν οι ανωτέρω αρχές έχουν τύχει εφαρμογής στην προκειμένη υπό κρίση υπόθεση, θα πρέπει να εξεταστεί, κατά πόσον οι περιορισμοί ( απαγορεύσεις, έλεγχοι και κυρώσεις ) που επιβλήθηκαν στην επιχειρηματική δραστηριότητα των καταγγελλόντων παρουσιάζουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Αρχικά, θα εξεταστεί κατά πόσον οι περιορισμοί διαθέτουν νόμιμη βάση και, στη συνέχεια, θα εκτιμηθεί κατά πόσον η νόμιμη βάση συγκεντρώνει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της προσβασιμότητας και της προβλεψιμότητας, καθώς και εάν τηρείται η αρχή της της αναλογικότητας. Ως προς την αρχή της αναλογικότητας, είναι εξεταστέο κατά πόσον το κανονιστικό πλαίσιο προβλέπει επαρκείς σταθμιστικές εξαιρέσεις σε περιπτώσεις απαγορεύσεων, ενόψει του ότι οι απόλυτες απαγορεύσεις στην άσκηση της επιχειρηματικής ελευθερίας δεν είναι ανεκτές από το συνταγματικό δίκαιο. 4.5.Νομοθεσία Σύμφωνα με το άρθρο 3 του Ν.1080/1980 ( ΦΕΚ Α '/ Περί τροποποιήσεως και συμπληρώσεως διατάξεων τινών της περί των προσόδων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοικήσεως Νομοθεσίας και άλλων συναφών διατάξεων ), τα τμήματα των κοινοχρήστων χώρων, των οποίων επιτρέπεται η παρχώρηση της χρήσης καθορίζονται με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου, η οποία δημοσιεύεται άπαξ σε μία ή δύο εφημερίδες της πόλης. Ως κοινόχρηστος χώρος, για την εφαρμογή των διατάξεων αυτού του νόμου, 7

8 νοείται και το δάπεδο χώρων μεταξύ της θέσεως των προσόψεων και των ισογείων των οικοδομών και των εγκεκριμένων οικοδομικών γραμμών (στοές και το υπέδαφος αυτών ως και αποτμήσεις γωνιών οικοδομικών τετραγώνων ) που αποτελούν προεκτάσεις πεζοδρομίων και έχουν αφεθεί στην κοινή χρήση. Επιτρέπεται η επιβολή τέλους υπέρ του δήμου εις βάρος των χρησιμοποιούντων διαρκώς ή προσκαίρως πεζοδρόμια, οδούς, πλατείες και εν γένει κοινόχρηστους χώρους και το υπέδαφος αυτών. Το τέλος ορίζεται για ένα έτος με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου κατά τετραγωνικό μέτρο, ανεξαρτήτως χρόνου χρήσεως και αναλόγως της περιοχής της πόλεως στην οποία κείται ο χρησιμοποιουμενος χώρος. Για την χρησιμοποίηση των ανωτέρω χώρων ως προθήκης καταστήματος, το τέλος ορίζεται στο διπλάσιο. Με την παράγραφο 8 ορίζονται οι προϋποθέσεις επιβολής κύρωσης, σε περίπτωση που παραβιαστούν αυτές οι διατάξεις Σύμφωνα με το άρθρο 2 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, ως οδός ορίζεται ολόκληρη η επιφάνεια που προορίζεται για τη δημόσια κυκλοφορία, ως οδόστρωμα το τμήμα της οδού που προορίζεται για την κυκλοφορία των οχημάτων, ως πεζοδρόμιο το υπερυψωμένο ή άλλως διαχωριζόμενο τμήμα της οδού που προορίζεται για πεζούς, ως πεζόδρομος η οδός, η οποία χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τους πεζούς και για είσοδο έξοδο οχημάτων προς και από ιδιωτικούς χώρους στάθμεσης, παροδίων ιδιοκτησιών ως και για οχήματα εφοδιασμού ή έκτακτης ανάγκης. Σχετικό με την υπόθεση είναι το άρθρο 48 του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας, κατά την παράγραφο 1 του οποίου ορίζεται ότι η προσωρινή ή διαρκής κατάληψη τμήματος του ο δ ο σ τ ρ ώ μ α τ ο ς με εγκαταστάσεις ή εμπόδια απαγορεύεται, ιδιαίτερα αν με αυτά παρεμποδίζεται η κυκλοφορία, η επιτρεπόμενη στάση ή στάθμευση οχημάτων ή περιορίζεται η ορατότητα αυτών που χρησιμοποιούν τις οδούς. Σύμφωνα με την παράγραφο 2, κατ ' εξαίρεση της διάταξης της προηγούμενης παραγράφου, μπορεί να επιτραπεί σε έκτακτες περιπτώσεις ή ζώνες μικρής κυκλοφορίας εντός κατοικημένων περιοχών, αν υπάρχει αρκετός χώρος γι ' αυτό, η κατάληψη τμήματος οδού με προσωρινές εγκαταστάσεις ή εμπόδια ύστερα από άδεια των Δημοτικών ή Κοινοτικών Αρχών μετά γνώμη των αρμόδιων Αστυνομικών Αρχών. Σύμφωνα με την παράγραφο 5, η κατάληψη επιφάνειας π ε ζ ό δ ρ ο μ ο υ για οποιαδήποτε άλλη χρήση, εκτός γι ' αυτήν που έχει κατασκευαστεί, απαγορεύεται, εφόσον παρεμποδίζεται η κυκλοφορία των πεζών, ως και η είσοδος - έξοδος οχημάτων άμεσης ανάγκης ή εξυπηρέτησης των παροδίων. Κατά την παράγραφο 6, Αυτός που παραβαίνει τις διατάξεις του άρθρου αυτού τιμωρείται με διοικητικό πρόστιμο τετρακοσίων (400,00) ευρώ Από τη διάταξη του άρθρου 57 του Αστικού Κώδικα προκύπτει ότι ο προσβαλλόμενος στο δικαίωμά του στη χρήση κοινόχρηστου πράγματος δικαιούται να αξιώσει κατά του προσβολέα την άρση της προσβολής και την παράλειψη αυτής στο μέλλον. Κοινής χρήσεως πράγματα, κατά την έννοια των άρθρων 966,967 και 968 ΑΚ είναι αυτά που λαμβάνουν τον προορισμό τους τούτο από το νόμο ή τη βούληση του ιδιοκτήτη τους 2. Κατά την έννοια της ως άνω διάταξης του Αστικού Κώδικα, η κοινή χρήση του πράγματος αφορά την απόλαυσή του από όλες και όλους, εφόσον είναι σύμφωνη με τον προορισμό του, όπως αυτός ορίζεται από κανόνες δικαίου. Προκειμένου περί πεζοδρομίων, η χρήση τους ορίζεται από τους ρυθμιστικούς της κυκλοφορίας πεζών και οχημάτων κανόνες του Κ. Ο. Κ. Με την καθιέρωση του πράγματος ως κοινόχρηστου δημιουργείται αφ' ενός σχέση της Πολιτείας ή άλλου φορέα δημόσιας εξουσίας, όπως ο Δήμος, προς το πράγμα και αφ' ετέρου σχέση του πολίτη προς αυτό, που συνίσταται στην εξουσία να το χρησιμοποιεί ελευθερα, μέσα στα όρια του προορισμού του Άρειος Πάγος 1775/2005, 1745/2005 ΧρΙΔ 2006, Πολυµελές Πρωτοδικείο Αθηνών 5969/2006 (κατ' έφεση), µε την οποία επιδικάστηκε, µεταξύ άλλων, χρηµατική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης για την τοποθέτηση ορθοστατών µε εµπορεύµατα που καταλάµβαναν σχεδόν όλο το πλάτος του επίµαχου τµήµατος του πεζόδροµου της οδού Αιόλου, παρεµποδίζοντας την ελεύθερη διέλευση των περαστικών και υποβαθµίζοντας την εµπορική αξία του δρόµου. 8

9 4.6. Κανονιστικό πλαίσιο Τα δικαιώματα χρήσης κοινόχρηστων χώρων στις κεντρικές περιοχές του Δήμου Αθηναίων διέπονται από όρους που προβλέπονται από προεδρικά διατάγματα, καθώς και από ρυθμίσεις από της κανονιστικής πράξης 2056/2007 του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Αθηναίων. Παρακάτω εκτίθενται οι κρίσιμες διατάξεις του ισχύοντος κανονιστικού πλαισίου και υποβάλλονται σε αξιολόγηση ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά που οφείλουν να παρουσιάζουν οι γενικές ρυθμίσεις που επιβάλλουν περιορισμούς στην επιχειρηματική ελευθερία Με το άρθρο 1 του Προεδρικού Διατάγματος της , με τίτλο Περί χαρακτηρισμού ως παραδοσιακού τμήματος της πόλεως των Αθηνών (Ιστορικόν Κέντρον ) (ΦΕΚ Δ ' 567/ ), οριοθετήθηκε και χαρακτηρίσθηκε ως παραδοσιακόν τμήμα της πόλεως των Αθηνών η περιοχή που σχεδόν ταυτίζεται με την σημερινή πρώτη Δημοτική Κοινότητα του Δ. Αθηναίων. Οι μόνοι ρητοί περιορισμοί που προβλέπονται για τα καταστήματα της περιοχής αυτής, αναφέρονται στο άρθρο 3 παράγραφος 1 του Προεδρικού Διατάγματος, σύμφωνα με την οποία: Η ανάρτησις και η εγκατάστασις φωτεινών ή μη διαφημίσεων, εντός του κατά το άρθρον 1 τμήματος αι διαστάσεις, η μορφή, το περιεχόμενον και η θέσις αυτών επιτρέπονται υπό της Ε. Ε. Α. Ε. [ Επιτροπή Ενασκήσεως Αρχιτεκτονικού Ελέγχου] μόνον εάν εξ εαυτών δεν επηρεάζεται ο χαρακτήρ των κτιρίων και του αμέσου περιβάλλοντός των. Ως εκ τούτου, το ίδιο το Προεδρικό Διάταγμα δεν απαγορεύει την χρήση κοινόχρηστων χώρων από καταστήματα για έκθεση εμπορευμάτων με την τοποθέτηση κινητών προθηκών στο Ιστορικό Κέντρο Με το Προεδρικό Διάταγμα της , με τίτλο Καθορισμός ειδικών χρήσεων γης στην περιοχή της Πλάκας του ρυμοτομικού σχεδίου Αθηνών (ΦΕΚ Δ ' 1329/ ), ορίστηκαν, μεταξύ άλλων, απαγορεύσεις για την χρήση και κατάληψη κοινόχρηστων χώρων. Συγκεκριμένα, με το άρθρο 8 παρ. 7 απαγορεύθηκε: η χρήση και η κατάληψη ( τραπέζια, καρέκλες, προθήκες ) πεζοδρόμων και των δρόμων 4 για την εξυπηρέτηση και υπαίθρια επέκταση των καταστημάτων της περιοχής, για να μην εμποδίζεται η κυκλοφορία των οχημάτων έκτακτης ανάγκης, καθώς και των υπολοίπων οχημάτων στις ώρες που επιτρέπεται η κυκλοφορία τους. Κατ ' εξαίρεση επιτρέπεται η τοποθέτηση τραπεζιών σε περιορισμένα τμήματα πλατειών, πλατωμάτων και πεζοδρομίων, με άδεια του Δήμου Αθηναίων και ύστερα από σύμφωνη γνώμη το Γραφείου Περιοχής Πλάκας, σε καμία όμως περίπτωση δεν επιτρέπεται στις ταράτσες των ακινήτων ουτε σε αυλές άλλων ακινήτων. Ποιοτική αξιολόγηση της ρύθμισης Σημειώνεται ότι η απαγόρευση τοποθέτησης προθηκών αφορά πεζοδρόμους και δρόμους, όχι όμως και π ε ζ ο δ ρ ό μ ι α. Η διάταξη περιέχει ρητώς τον νομοθετικό στόχο, ο οποίος αφορά την ελεύθερη διέλευση οχημάτων. Συνεπώς, η εφαρμογή της, όσον αφορά τους δρόμους και τους πεζοδρόμους προϋποθέτει την αξιολόγηση του εάν η τυχόν χρήση κοινοχρήστου χώρου εμποδίζει την ελεύθερη διέλευση. Δεν πρόκειται λοιπόν για μια απόλυτη απαγόρευση, αλλά για έναν περιορισμό που επιβάλλει στον εφαρμοστή του δικαίου να εξετάσει κατά πόσον όντως εμποδίζεται η ελεύθερη διέλευση και, μόνον εάν διαπιστώσει τέτοια παρεμπόδιση, να βεβαιώσει την ύπαρξη παράβασης για κατάληψη δρόμων και πεζοδρόμων ( βλ. και άρθρο 48 παρ. 5 Κ. Ο. Κ.). Σε κάθε άλλη περίπτωση, η 4 Ο όρος δρόµος χρησιµοποιείται στο σύνολο αυτών των προεδρικών διαταγµάτων ως συνώνυµο του όρου οδόστρωµα κατά το άρθρο 2 του Κ.Ο.Κ. 9

10 βεβαίωση παράβασης, χωρίς την ταυτόχρονη διαπίστωση της παρεμπόδισης της ελεύθερης διέλευσης, στερείται νόμιμης βάσης και γι ' αυτό, τυχόν τέτοιες περιπτώσεις δεν θα πρέπει να οδηγούν σε επιβολή κύρωσης Η διάταξη προβλέπει εξαίρεση για την τοποθέτηση τραπεζιών, όχι όμως σε δρόμους και πεζοδρόμους, αλλά σε περιορισμένα τμήματα πλατειών, πλατωμάτων και πεζοδρομίων. Η εξαίρεση αυτή δεν είναι αποκλειστικής απαρίθμησης, κρίση που ενισχύεται και από την διαπίστωση ότι στην απαγορευτική διάταξη υπάρχουν οι μετριαστικές ρήτρες του σκοπού της απαγόρευσης οι οποίες, λαμβανομένης υπόψη της αρχής της αναλογικότητας, επιβάλλουν την ανοχή σε περιπτώσεις χρήσης κοινόχρηστου χώρου που δεν εμποδίζουν την ελεύθερη διέλευση. Προϋπόθεση εφαρμογής της εξαιρετικής διάταξης ειδικά για τα τραπέζια ειναι η σχετική άδεια του Δήμου Αθηναίων. Συνεπώς, ειδικά για αυτές τις χρήσεις, επιβάλλεται ο εξοπλισμός με άδεια του Δήμου Αθηναίων κι ως εκ τούτου οι τυχόν κυρώσεις για τέτοιες παραβάσεις είναι νόμιμες Το άρθρο συμπληρώθηκε με το Προεδρικό Διάταγμα της με τίτλο Συμπλήρωση του από Π. Δ/ τος Καθορισμός ειδικών χρήσεων γης στην περιοχή της Πλάκας του ρυμοτομικού σχεδίου Αθηνών ( Δ ' 1329) (ΦΕΚ Δ ' 11/ ), με την εξής παράγραφο : Για την περιοχή που οριοθετείται από την πλατεία Μοναστηριακίου και τις οδούς Ερμού, Αγίων Ασωμάτων, Αδριανού, Άρεως καθώς και τα μέτωπα της οδού Πανδρόσου, που περιλαμβάνονται μεταξύ της πλατείας Μοναστηρακίου και της οδού Αιόλου συμπεριλαμβανομένων και των μετώπων του τμήματος της οδού Κηρυκείου μεταξύ Πανδρόσου και πλατείας Δημοπρατηρίου, είναι δυνατή η τοποθέτηση κινητών προθηκών επι του κοινοχρήστου χώρου σε λωρίδα πλάτους το πολύ σαράντα εκατοστών (0,40) και σε επαφή με την πρόσοψη του καταστήματος εφόσον εξασφαλίζεται λωρίδα κυκλοφορίας οχημάτων εύρους τουλάχιστον τριών (3,00) μέτρων. για την πλατεία Αβησσυνίας η παραπάνω λωρίδα πλάτους σαράντα εκατοστών (0,40) είναι δυνατόν να εκτείνεται μέχρι και ένα (1,00) μέτρο. Της παραπάνω ρύθμισης εξαιρούνται τα καταστήματα με πρόσωπα επί των οδών Ερμού, Αγίων Ασωμάτων και Αδριανού. 2. α. Φορέας ελέγχου τηρήσεως των παραπάνω διατάξεων ορίζεται ο δήμος Αθηναίων δια των αρμοδίων οργάνων του. β. Για την εφαρμογή των ως άνω διατάξεων απαιτείται η τήρηση της διαδικασίας που καθορίζεται με το άρθρο 13 του από 24.9/ Β. Δ/ τος, όπως αυτό αντικαταστάθηκε με το άρθρο 3 του Ν.1080/1980 ( Α ' 246) Πρόκειται για την μοναδική περίπτωση ρητά οριοθετημένης τοποθέτησης κινητών προθηκών επί οδών του κέντρου. Η εξαίρεση αναγράφεται και σε ενημερωτικό σημείωμα, το οποίο είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Δήμου Αθηναίων 5. Γι ' αυτό το λόγο, οι τυχόν επιβαλλόμενες κυρώσεις για τοποθέτηση προθηκών στο συγκεκριμένο αυτό τμήμα βασίζονται σε κανονιστική πράξη που προβλέπει απολύτως συγκεκριμένες εξαιρέσεις, ενώ υπάρχει προσβασιμότητα στις ρυθμίσεις, καθώς και προβλεψιμότητα των συνεπειών. Οι τυχόν παραβάτες είχαν την δυνατότητα με τις διατάξεις αυτές να χρησιμοποιήσουν νόμιμα κοινόχρηστο χώρο, εντός απολύτως προκαθορισμένων πλαισίων Με το Προεδρικό Διάταγμα της με τίτλο Καθορισμός ειδικών χρήσεων γης και όρων περιορισμών δόμησης στην περιοχή του Εμπορικού Τριγώνου του ρυμοτομικού σχεδίου Αθηνών (ΦΕΚ Δ ' 704/ ) οριστηκε ως Εμπορικό Τρίγωνο η περιοχή που περικλείεται από την οδό Σταδίου, την πλατεία Συντάγματος, την οδό Μητροπόλεως, την πλατεία Ομονοίας και την οδό Σταδίου. Σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 9 του προεδρικού διατάγματος,

11 Δεν επιτρέπεται η χρήση και η κατάληψη ( τραπέζια, τέντες, καρέκλες, προθήκες καταστημάτων, πάγκοι πλανοδίων πωλητών ) πεζοδρόμων και των δρόμων για την εξυπηρέτηση και υπαίθρια επέκταση των καταστημάτων της περιοχής. Κατ ' εξαίρεση επιτρέπεται η τοποθέτηση τραπεζιών, τεντών, πάγκων πλανοδίων πωλητών, σε περιορισμένα τμήματα πλατειών, πλατωμάτων, πεζοδρομίων και πεζοδρόμων, με άδεια σχετική που δίνει ο Δήμος Αθηναίων και ύστερα από τη σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας για τον έλεγχο του Εμπορικού Τριγώνου Υπηρεσίας, που θα καθορίζει τη θέση τους και την επιφάνεια που θα καταλαμβάνουν. Η άδεια χορηγείται υπό τις εξής προϋποθέσεις: α ) η ιδιαίτερη χρήση παρέχεται όλως κατ ' εξαίρεση και είναι συμβατή προς την χρήση του κοινοχρήστου χώρου. β ) δεν εμποδίζεται οπωσδήποτε η κοινή χρήση. γ ) δεν συνεπάγεται μονίμους ή μη μονίμους εγκαταστάσεις επί του εδάφους και δ ) περιορίζεται εις το ελάχιστο ποσοστό εν σχέσει προς την συνολική έκταση του κοινοχρήστου χώρου. Ποιοτική αξιολόγηση της ρύθμισης Το πρώτο εδάφιο καθιερώνει πλήρη απαγόρευση χρήσης και κατάληψης για τους πεζοδρόμους και τους δρόμους. Παρατηρείται ότι η γραμματική διατύπωση της απαγόρευσης δεν περιλαμβάνει τα π ε ζ ο δ ρ ό μ ι α. Στο δεύτερο εδάφιο εισάγεται εξαίρεση, η οποία αφορά περιορισμένα τμήματα πλατειών, πλατωμάτων, πεζοδρόμια και πεζοδρόμους. Επομένως, η απαγόρευση παραμένει απόλυτη και ανεξαίρετη μόνο για τους δρόμους, ενώ για τις υπόλοιπες κατηγορίες κοινοχρήστων χώρων εισάγονται εξαιρέσεις. Η απαγόρευση κατάληψης δρόμων φαίνεται κατ ' αρχήν εύλογη και δικαιολογημένη, ενόψει του κινδύνου που θα ενείχε μια τέτοια επιβάρυνση του οδικού δικτύου ( βλ. άρθρο 48 Κ. Ο. Κ. Πρβλ. όμως και άρθρο 8 παρ. 5 του π. δ ). Από την άλλη πλευρά, η εξαίρεση αναφέρεται και σε πεζοδρόμια, περιορισμένα τμήματα πλατειών, πλατώματα, μολονότι ο απαγορευτικός κανόνας του πρώτου εδαφίου δεν τα μνημονεύει ρητώς. Έτσι, για τα πεζοδρόμια, τα περιορισμένα τμήματα πλατειών και τα πλατώματα, αφενός μεν δεν υπάρχει ρητή απαγόρευση τοποθέτησης προθηκών, αφετέρου όμως υπάρχει ρητή εξαίρεση τοποθέτησης άλλων αντικειμένων, πιο επιβαρυντικών ( πάγκων, τραπεζιών, τεντών ), γεγονός που καταδεικνύει μια σοβαρή νομοτεχνική αστοχία, η οποία επιβάλλει την ερμηνευτική αποκατάσταση της διάταξης Η ερμηνευτική αποκατάσταση της διάταξης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τόσο το συνολικό πλέγμα ρυθμίσεων του Προεδρικού Δ ιατάγματος, όσο την αρχή της αναλογικότητας. Καθώς οι απαγορεύσεις χρήσης κοινοχρήστων χώρων που εφάπτονται επί των καταστημάτων συνιστούν περιορισμούς στο δικαίωμα ελεύθερης συμμετοχής στην οικονομική ζωή της Χώρας (άρθρο 5 παράγραφος 1 του Συντάγματος ), η νομιμότητά τους θα πρέπει να κριθεί με βάση την σαφήνεια της νομοθετικής διατύπωσής και την προβλεψιμότητα των συνεπειών που επισείρει η τυχόν παράβαση. Όπως προαναφέρθηκε, οι περιορισμοί θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι δικαιολογημένοι μόνον εφόσον πληρούν το κριτήριο της σαφήνειας και της προβλεψιμότητας των συνεπειών από την παράβασή τους, όπως παγίως κρίνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η έλλειψη ρητής απαγόρευσης για τα πεζοδρόμια δεν πληροί κατ αρχήν το κριτήριο της σαφήνειας, αλλά ούτε και της προβλεψιμότητας των συνεπειών σε περίπτωση χρήσης πεζοδρομίου. Κατά συνεπαγωγή μόνο, οδηγούμαστε στον εμπλουτισμό του απαγορευτικού κανόνα με στοιχεία από την διατύπωση της εξαίρεσης, έτσι ώστε να λογίζεται ότι η απαγόρευση αφορά και τα πεζοδρόμια. Μια τέτοια εκδοχή όμως, συγκρούεται με το στενό 11

12 εύρος των εξαιρέσεων που αφορά μόνον τραπέζια, τέντες και πάγκους πλανωδίων, καθώς η διάταξη αποφεύγει την αναφορά στην πιο διαδεδομένη μορφή υπαίθριας επέκτασης μικρών καταστημάτων, δηλαδή σε κινητές προθήκες / ορθοστάτες ( stands ). Η απαγορευτική διάταξη αφορά τις προθήκες καταστημάτων και την τοποθέτησή τους σε δρόμους και πεζοδρόμους, ενώ η διάταξη της εξαίρεσης δεν τις αναφέρει στις περιπτώσεις των επιτρεπόμενων χρήσεων. Ωστόσο, η λελογισμένη τοποθέτηση κινητών προθηκών θα πληρούσε τα κριτήρια σεβασμού του κοινόχρηστου χώρου που απαριθμούνται στα στοιχεία α)- δ ). Συνεπώς, η ορθή εφαρμογή της διάταξης δεν πρέπει να οδηγήσει σε επιβολή κυρώσεων για την περίπτωση της τοποθέτησης κινητών προθηκών ορθοστατών ειδικά στα πεζοδρόμια του Εμπορικού Τριγώνου, στις περιπτώσεις που δεν παρεμποδίζουν την ελεύθερη διέλευση των πεζών, καθώς ελλείπει ρητή απαγόρευση για αυτή την χρήση Με το Προεδρικό Διάταγμα της με τίτλο Καθορισμός χρήσεων γης και ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης στην περιοχή Ψυρρή Κέντρου ( Ομόνοιας ) του ρυμοτομικού σχεδίου Αθηνων ( Φ. Ε. Κ. Δ ' 233/ ) προσδιορίστηκαν οι σχετικοί περιορισμοί στην περιοχή Ψυρρή Κέντρου ( Ομόνοιας ), που περικλείεται από τις οδούς : Πειραιώς, Αγίων Ασωμάτων, Ερμού, Αθηνάς και πλατεία Ομονοίας. Σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 9 του προεδρικού διατάγματος : Δεν επιτρέπεται η χρήση και η κατάληψη (με τραπέζια, τέντες, καρέκλες, προθήκες καταστημάτων, πάγκους πλανοδίων πωλητών ) των πεζοδρόμων και των δρόμων για την εξυπηρέτηση και υπαίθρια επέκταση των καταστημάτων της περιοχής. Κατ ' εξαιρεση επιτρέπεται μόνο η τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων, τεντών, πάγκων πλανοδίων πωλητών, σε περιορισμένα τμήματα πλατειών, πλατωμάτων, πεζοδρομίων και πεζοδρόμων, με άδεια σχετική που δίνει ο Δήμος Αθηναίων και ύστερα από τη σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας για τον έλεγχο της περιοχής Υπηρεσίας που καθορίζει τη θέση τους και την επιφάνεια που καταλαμβάνουν. Η άδεια χορηγείται υπό τις εξής προϋποθέσεις: α ) Η ιδιαίτερη χρήση παρέχεται όλως κατ ' εξαίρεση και είναι συμβατή με τη χρήση του κοινόχρηστου χώρου. β ) Δεν εμποδίζεται οπωσδήποτε η κοινή χρήση. γ ) Δεν συνεπάγεται μονίμους ή μη μονίμους εγκαταστάσεις επί του εδάφους και δ ) Περιορίζεται στο ελάχιστο ποσοστό σε σχέση με την συνολική έκταση του κοινόχρηστου χώρου. Ποιοτική αξιολόγηση της ρύθμισης Σχετικά με την διάταξη αυτή, ισχύουν οι ίδιες παρατηρήσεις που αφορούν την αντίστοιχη διάταξη για το Εμπορικό Τρίγωνο : προβλέπεται απόλυτη απαγόρευση τοποθέτησης προθηκών σε πεζοδρόμους και δρόμους/ πεζοδρόμους, ενώ η εξαίρεση που αφορά τα πεζοδρόμια κ. τ. λ. δεν αναφέρει την δυνατότητα τοποθέτησης προθηκών καταστημάτων Ενόψει των ανωτέρω, η τοποθέτηση κινητών προθηκών σε πεζοδρόμια, πλατώματα, περιορισμένα μέρη πλατειών (όχι όμως σε δρόμους ) στην περιοχή Ψυρρή Κέντρο ( Ομόνοια ) δεν απαγορεύεται ρητώς από τη διάταξη και, ως εκ τούτου, για αυτήν την χρήση δεν θα πρέπει να επιβληθεί κύρωση, εκτός εάν εμποδίζεται η ελεύθερη διεύλευση Mε το Προεδρικό Διάταγμα της , με τίτλο Καθορισμός χρήσεων της γης και ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης στην περιοχή του Μεταξουργείου, του ρυμοτομικού σχεδίου Αθηνών, επιβλήθηκαν περιορισμοί στην χρήση κοινόχρηστων χώρων στην περιοχή Μεταξουργείου, πο υπερικλείεται από τις οδούς Πειραιώς, Ιερά οδό, Κωνσταντινουπόλεως, Ανδρομάχης, Δεληγιάννη, Πλατεία Καραϊσκάκη, Αγίου Κωνσταντίνου και πλατεία Ομονοίας. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 9 προβλέπονται τα εξής : 12

13 Δεν επιτρέπεται η χρήση και η κατάληψη (με τραπέζια, τέντες, καρέκλες, προθήκες καταστημάτων, πάγκους πλανοδίων πωλητών ) των πεζοδρόμων και των δρόμων για την εξυπηρέτηση και υπαίθρια επέκταση των καταστημάτων της περιοχής. Κατ ' εξαιρεση επιτρέπεται μόνο η τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων, τεντών, πάγκων πλανοδίων πωλητών, σε περιορισμένα τμήματα πλατειών, πλατωμάτων, πεζοδρομίων και πεζοδρόμων, με άδεια σχετική που δίνει ο Δήμος Αθηναίων και ύστερα από τη σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας για τον έλεγχο της περιοχής Υπηρεσίας που καθορίζει τη θέση τους και την επιφάνεια που καταλαμβάνουν. Η άδεια χορηγείται υπό τις εξής προϋποθέσεις: α ) Η ιδιαίτερη χρήση παρέχεται όλως κατ ' εξαίρεση και είναι συμβατή με τη χρήση του κοινόχρηστου χώρου. β ) Δεν εμποδίζεται οπωσδήποτε η κοινή χρήση. γ ) Δεν συνεπάγεται μονίμους ή μη μονίμους εγκαταστάσεις επί του εδάφους και δ ) Περιορίζεται στο ελάχιστο ποσοστό σε σχέση με την συνολική έκταση του κοινόχρηστου χώρου. Συνεπώς και για αυτή την περίπτωση ισχύουν οι παρατηρήσεις που αφορούν τους περιορισμούς του Εμπορικού Κέντρου και της περιοχής Ψυρρή Κέντρο ( Ομόνοια ) (παράγραφοι και , ) Με το Προεδρικό Διάταγμα της , με τίτλο Καθορισμός ειδικών χρήσεων γης στις περιοχές Εξαρχείων, Μουσείου και Λόφου του Στρέφη του Δήμου Αθηναίων ( Φ. Ε. Κ. Δ ' 1075/ ), επιβλήθηκαν περιορισμοί στην χρήση κοινόχρηστων χώρων στα καταστήματα της περιοχής. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 2 περίπτωση ( δ ): Απαγορεύεται η χρήση και η κατάληψη ( τραπέζια, καρέκλες, προθήκες ) των πεζοδρόμων πεζοδρομίων και των δρόμων για την υπαίθρια επέκταση των καταστημάτων της περιοχής, για την απρόσκοπτη κυκλοφορία των οχημάτων και πεζών. Επιτρέπεται η τοποθέτηση τραπεζιών σε περιορισμένα τμήματα πλατειών, πεζοδρόμων, ύστερα από σύμφωνη γνώμη του Δήμου και της ΕΠΑΕ 6. Ποιοτική αξιολόγηση της διάταξης Σημειώνεται ότι η απαγορευτική διάταξη για πεζοδρόμους, πεζοδρόμια και δρόμους συνδέει την απαγόρευση με τον σκοπό της απρόσκοπτης κυκλοφορίας κυκλοφορίας οχημάτων και πεζών. Συνεπώς, σε αυτή την περίπτωση, η αρχή της αναλογικότητας έχει ληφθεί υπόψη από τον κανονιστικό νομοθέτη και επιβάλλει στον εφαρμοστή του δικαίου να εξετάσει κατά πόσον η εκάστοτε χρήση παρεμποδίζει την απρόσκοπτη κυκλοφορία οχημάτων και πεζών. Μόνο σε περίπτωση που η χρήση κοινόχρηστου χώρου επιφέρει το συγκεκριμένο επιβαρυντικό αποτέλεσμα είναι νόμιμη η επιβολή κύρωσης Η διάταξη προβλέπει ρητή εξαίρεση μόνο για τα τραπέζια σε περιορισμένα τμήματα πλατειών και πεζόδρομους, με αποτέλεσμα, ειδικά για αυτές τις χρήσεις, η προηγούμενη αδειοδότηση του Δήμου να αποτελεί προϋπόθεση που πρέπει να τηρείται απαρέγκλιτα Με το Προεδρικό Διάταγμα της , με τίτλο Καθορισμός χρήσεως γης στην περιοχή Θησείου του ρυμοτομικού σχεδίου Αθηνών ' ( Φ. Ε. Κ. Δ ' 60/ ), επιβλήθηκαν περιορισμοί στην χρήση κοινόχρηστων χώρων στα καταστήματα της περιοχής. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 3: 6 Επιτροπή Πολεοδοµικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου. 13

14 Δεν επιτρέπεται η χρήση και η κατάληψη των πεζοδρομίων πεζοδρόμων και των δρόμων για την εξυπηρέτηση των καταστημάτων της περιοχής παρά μόνο ύστερα από σύμφωνη γνώμη του δήμου και της Επιτροπής Πολεοδομικού και Αρχιτεκτονικού Ελέγχου. Ποιοτική αξιολόγηση της διάταξης Σημειώνεται ότι η διάταξη παρέχει τη διακριτική ευχέρια στα όργανα του Δήμου να αποφασίσουν σχετικά με την κατάληψη ή μη των αναφερόμενων κοινόχρηστων χώρων. Επομένως, εναπόκειται στην κανονιστική αρμοδιότητα του Δήμου να λάβει υπόψη την αρχή της αναλογικότητας στο πλαίσιο της ρύθμισης των χρήσεων αυτής της περιοχής Σχετική με το θέμα είναι και η πράξη με αριθμό 2056/ του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Αθηναίων, που αφορά τον καθορισμό όρων και προϋποθέσεων παραχώρησης Κοινοχρήστων Χώρων για τοποθέτηση Εμπορευμάτων για το έτος 2008 και μετά και τελών χρήσεων Κοινοχρήστων Χώρων έτους 2008 και μετά για έκθεση Εμπορευμάτων, Οικοδομικών υλικών, Τοποθέτηση προθηκών βιτρινών κ. λ. π. Σχετικό κεφάλαιο της απόφασης έχει ως εξής : ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β : Όροι και προϋποθέσεις παραχώρησης κοινόχρηστων χώρων για την τοποθέτηση εμπορευμάτων για το έτος 2008 και μετά, και καθορισμός των αντίστοιχων τελών. 1. Μη παραχώρηση κατάληψης κοινοχρήστου χώρου στις κάτωθι περιπτώσεις: α ) Εντός των ορίων του Ιστορικού Κέντρου, όπως αυτό ορίζεται από το Π. Δ/ γμα ΦΕΚ 567/ και περικλείεται από τους δρόμους : Λεωφ. Κωνσταντινουπόλεως και των οδών Ελευσινίων, Δεληγιάννη, Αγ. Κωνσταντίνου, Κινηφόρου, Σατωβριάνδου, 28ης Οκτωβρίου, Μετσόβου, Καλλιδρομίου, Ασκληπιού, Χερσώνος, Σίνα, Ακαδημίας, Κανάρη, Πλ. Φιλικής Εταιρείας, Καψάλη, Ηροδότου, Ρηγίλλης, Ησιόδου, Λ. Βασ. Κωνσταντίνου, οδός Ευφορίωνος, Θράσωνος, Αρχιμήδους, Δικαιάρχου, Τριβωνιανού, Μάρκου Μπότσαρη, Αρδηττού, Aθανασίου Διάκου, Λεωφ. Συγγρού, οδών Χατζηχρήστου, Καβαλλότι, Προπυλαίων, Θηραμένους, Μουσσών, Παναιτωλίου, Πινότση, Φιλοπάππου, Αρακύνθου, Απόλλωνος, Μελιταίων, Παλλιναίων, Δημοφώντος, Θριασίων, Τριών Ιεραρχών, Πλ. Αφαίας, οδών Περσεφόνης και Δεκελέων. β ) Στις περιοχές, όπου έχουν εκδοθεί ειδικά Προεδρικά Διατάγματα χρήσεως γης και απαγορεύουν την επέκταση των καταστημάτων δια της τοποθετήσεως εμπορευμάτων, Θησείο, Πλάκα, Εξάρχεια, Λόφο Στρέφη, Μουσείο, Εμπορικό Τρίγωνο, Ψυρρή, Μεταξουργείο ( Π. Δ/ γμα 60/89, 1329/93, 1075/93, 704/94, 233/98 616/98). γ ) Κατά μήκος των παρακάτω οδικών αξόνων και μέχρι βάθους ενός οικοδομικού τετραγώνου ως αυτοί αναφέρονται στην με αριθμό 31827/2003 απόφαση Υφυπουργού ΠΕΧΩΔΕ και είναι οι κάτωθι: - 28ης Οκτωβρίου ( Πατησίων ) από την αρχή με τη Λ. Αλεξάνδρας - Βασ. Ηρακλείου (από Πατησίων μέχρι Μπουμπουλίνας) - Ακαδημίας (περιοχή αφετηριών) - Καρόλου - Μάρνη - Κοραή ( πεζόδρομος) - Πλ. Βάθης - Πλ. Καραϊσκάκη και ΟΤ 12 - Πλ. Εξαρχείων - Πλ. Φιλικής Εταιρείας 14

15 δ ) - Στην οδό Πατησίων από αριθμό 2 έως αριθμό 56 και από αριθμο 1 έως αριθμό 71 - Στην οδό 3ης Σεπτεμβρίου από αριθμό 1 έως αιρθμό 57 και από αριθμό 2 έως αριθμό 62 - Στην οδό Αχαρνών από αριθμό 2 έως αριθμό 24 και από αριθμό 1 έως αριθμό 17 - Στην οδό Λ. Συγγρού από αριθμό 1 έως αριθμό 19 και από αριθμό 2 έως αριθμό 24 Η παρούσα απόφαση θα αναπροσαρμόζεται σύμφωνα με τα εκάστοτε εκδιδόμενα Διατάγματα χρήσεων γης. ε ) Στους πεζοδρόμους της πόλης στ ) Στις νησίδες των οδών ζ ) Σε πεζοδρόμια πλάτους κάτω των τριών (3) μέτρων πλην των περιπτώσεων καταστημάτων πώλησης οπωρικών ( οπωροπωλεία, οπωρολαχανοπωλεία ) και μικτών καταστημάτων (παντοπωλεία οπωροπωλεία, κρεοπωλεία οπωροπωλεία κλπ) η ) Σε καταστήματα εμπορίας αυτοκινήτων και εξοπλισμού βαρέως τύπου θ ) Δεν παραχωρείται κοινόχρηστος χώρος για τοποθέτηση ψυγείων, ανθρωποζυγών και ψυχόμενων πάγκων ι ) Στα καταστήματα τροφίμων όπως αυτά αναφέρονται στα άρθρα 43 (εκτός των οπωροπωλείων και μικτών καταστημάτων ), 44, 45 και 48 της ΑΙΒ /8577/ υγειονομικής διάταξης ια ) Στις περιπτώσεις όπου η παραχώρηση κοινοχρήστου χώρου εμποδίζει την ελεύθερη ζώνη όδευσης ΑΜΕΑ και οδηγού τυφλών. 2. Παραχώρηση κατάληψης κοινοχρήστου χώρου στις κάτωθι περιπτώσεις : α ) για την τοποθέτηση εμπορευμάτων αποκλειστικά και μόνο σε καταστήματα πώλησης οπωρικών και μικτών καταστημάτων ως προς την δυνατότητα έκθεσης προϊόντων που προβλέπεται από την ΑΙΒ /8577/83 υγειονομική διάταξη (κηπευτικά και φρούτα που τρώγονται κατόπιν αποφλοιώσεώς τους ) υπό την προϋπόθεση ότι το πλάτος του πεζοδρομίου δεν είναι κάτω του 1,5 μέτρου εκτός εάν ενοποιείται με υφιστάμενο ευρύτερο κοινόχρηστο χώρο που επιτρέπει την ομαλή διέλευση των πεζών και σε καταστήματα που λειτουργούν σε χώρους οργανωμένων Δημοτικών Αγορών. β ) Σε όλα τα εμπορικά καταστήματα εκεί όπου επιτρέπεται η παραχώρηση του κοινόχρηστου χώρου με την προϋπόθεση ότι το πλάτος του πεζοδρομίου είναι άνω των τριών (3) μέτρων γ ) Η τοποθέτηση εμπορεύμάτων σε όλο το μήκος των κεντρικώνοδών και από τις δύο πλευρές τους Λ. Αλεξάνδρας, Κηφησίας, Μιχαλακοπούλου, Λεωφ. Βουλιαγμένης και Ηλιουπόλεως - επί της Λεωφ. Συγγρού από τη μία πλευρά από την οδό Βούρβαχη ( Λ. Συγγρού 21) μέχρι τέλους και από την άλλη πλευρά από την οδό Χατζηχρήστου ( Λ. Συγγρου 26) μέχρι τέλους - επί της οδού Πατησίων από τη μία πλευρά από την οδό Αλεξάνδρας (Πατησίων 56) μέχρι τέλους και από την άλλη πλευρά από την οδό Φερρών (Πατησίων 71) μέχρι τέλους - επί της οδού 3ης Σεπτεμβρίου και από τις δύο πλευρές της από την οδό Ηπείρου (3ης Σεπτεμβρίου αρ. 57 και αρ. 62) μέχρι τέλους - επί της οδού Αχαρνών από τη μία πλευρά από την οδό Αβέρωφ (Αχαρνών 24) μέχρι τέλους και από την άλλη πλευρά από την οδό Σουρμελή (Αχαρνών 17) μέχρι τέλους. δ ) Αποκλειστικά και μόνο σε καταστήματα εμπορίας μοτοποδηλάτων 15

16 Εκεί όπου επιτρέπεται η χρήση για την τοποθέτηση εμπορευμάτων θα παραχωρείται κοινόχρηστος χώρος εμβαδού: - Προκειμένου περί πεζοδρομίων πλάτους μεχρι 0.40 μέτρα και μήκος όσο η πρόσοψη του καταστήματος αφαιρουμένης της εισόδου - Προκειμένου περί εξωτικών στοών κτιρίων (παρόδιες στοές ) πλάτους μέχρι 1 μέτρο και μήκος όσο η πρόσοψη του καταστήματος αφαιρουμένης της εισόδου ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ : Χρήση κοινοχρήστου χώρου για την τοποθέτηση προθηκών ( βιτρινών): Εκεί όπου επιτρέπεται η παραχώρηση της χρήσης το τέλος θα είναι το ίδιο με το αντίστοιχο τέλος κατά οδό, πλατεία της χρήσης των εμπορευμάτων. Ο καθορισμός των τελών των κατηγοριών Β και Γ ανά τετραγωνικό μέτρο κατά δρόμο ή πλατεία θα είναι σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα που εμφανίζει στην πρώτη στήλη του τον βασικό σηυντελεστή που εμφανίζεται και στην δεύτερη στήλη τον πριμοδοτούμενο στυντελεστή που θα ισχύει ως κίντρο για τις νόμιμες καταλήψεις και βάσει αυτών θα εκδίδεται η σχετική άδεια της υπηρεσίας. Ακολουθεί πίνακας με τις 4767 οδούς και το καθεστώς επιτρεπόμενης ή μη παραχώρησης. Στη συνέχεια, ακολουθεί καθορισμός τέλους για την κατηγορία Δ (Κρεοπωλεία Κεντρικής Δημοτικής Αγοράς επί των οδών Αθηνάς Φιλοποίμενος Αριστογείτονος ), αναφορά των απαιτούμενων δικαιολογητικών για την υποβολή αίτησης επιτρεπόμενης χρήσης και ο καθορισμός τέλους για την κατηγορία Ε (χρήση κοινοχρήστου χώρου για τις εγκαταστάσεις επιχειρήσεων παροχής υπηρεσιών ενέργειας, επικοινωνιών, συγκοινωνιών, αποχέτευσης ). Η απόφαση ολοκληρώνεται με τις εξής αναφορές: Σε περίπτωση αυθαίρετης χρήσης κοινοχρήστων χώρων που έχει επιτραπεί η χρήση καταλογίζεται εις βάρος του υπόχρεου εκτός του αναλογούντος τέλους και χρηματικό πρόστιμο διπλάσιο του αναλογούντος τέλους ( Ν. 1878/89, 1900/90). Ομοίως, επιβάλλεται πρόστιμο εις βάρος εκείνου που χρησιμοποιεί κοινόχρηστους χώρους που δεν επιτρέπεται η χρήση ίσο με το τριπλάσιο του μεγαλύτερου τέλους που έχει καθορίσει το Δημοτικό Συμβούλιο για χώρους που έχει επιτραπεί η χρήση ( Ν. 1828/89, 1900/90) Σημειώνεται ότι η κύρια αποστολή των κοινοχρήστων χώρων είναι η εξυπηρέτηση του κοινού και η απρόσκοπη χρήση των από τους κατοίκους και επισκέπτες της πόλης. Η λελογισμένη χρήση τμημάτων των κοινοχρήστων χώρων για την άσκηση επιχειρηματικών δραστηριοτήτων εξυπηρετεί τόσο τις ανάγκες του κοινού όσο και τους επαγγελματίες που αναπτύσσονται εντός της πόλης. Επομένως, σαν κριτήρια προσδιορισμού των τελών, ελήφθησαν υπόψη μεταξύ άλλων, οι αντικειμενικές αξίες των περιοχών, η εμπορικότητα των οδών, πλατειών, πεζοδρομίων και εν γένει κοινοχρήστων χώρων καθώς και τα σημεία της πόλης όπου παρατηρείται μεγάλη εμπορική κίνηση αλλά και το γεγονός ότι τα εμπορικά κέντρο παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή της περιοχής και την πολιτιστική ανάπτυξη. Ομοίως ελήφθησαν υπόψη και οι ιδιάζουσες κλιματολογικές συνθήκες της πόλης των Αθηνών που επιτρέπουν για μεγάλο χρονικό διάστημα την έκθεση εμπορευμάτων στον κοινόχρηστο χώρο με αποτέλεσμα την υπαίθρια επέκταση των καταστημάτων και την εκ του λόγου αυτού προκύπτουσα μεγαλύτερη επιχειρησιακή απόδοση. Έτερος προσδιοριστικός παράγοντας είναι η ύπαρξη πολλών συγκοινωνιακών μέσων μαζικής μεταφοράς που σε συνδυασμό με τις πολεοδομικές παρεμβάσεις της πολιτείας και του Δήμου (έργα συντήρησης και ανάπλασης κοινοχρήστων χώρων ) προσδίδουν ιδιαίτερο όφελος στις εμπορικές δραστηριότητες των επιχειρήσεων. 16

17 Ποιοτική αξιολόγηση των ρυθμίσεων Σημειώνεται πρώτα ότι οι παραπάνω περιορισμοί διατηρούνται σε ισχύ με τη πρόσφατη απόφαση 1381/ του Δημοτικού Συμβουλίου, όσον αφορά την τοποθέτηση προθηκών ( βιτρινών), πράξη με την οποία καθορίζονται τα τέλη ( μηδενική αύξηση ) προκειμένου να συμβάλει στον περιορισμό και τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. Επομένως, και η πρόσφατη κανονιστική πράξη ακολουθεί τους περιορισμούς χρήσεων της επίμαχης πράξης του έτους Σχετικά με την πράξη αυτή, πρέπει να σημειωθεί ότι θεσπίστηκε το έτος 2007, λαμβάνοντας υπόψη τα οικονομικά δεδομένα και την γενικότερη κοινωνική συγκυρία που ίσχυε πριν την εξάπλωση της οικονομικής ύφεσης και τις ευρείες νομοθετικές παρεμβάσεις στην οικονομία που επήλθαν από το έτος 2010, όπως λ. χ. η αύξηση του Φ. Π. Α., οι έκτακτες εισφορές, η επιβολή Έκτακτου Ειδικού Τέλους Ηλεκτροδοτούμενων Δομημένων Επιφανειών κλπ. Είναι χαρακτηριστικό ότι η πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου αναπαράγει τις απαγορεύσεις χρήσεως κοινόχρηστου χώρου σε απαριθμούμενες οδούς ( βλ. Β' περ. ( γ) και ( δ) περιπτώσεις) που περιλαμβάνονται στην Απόφαση αρ. 3187/ της Υφυπουργού ΠΕ. ΧΩ. ΔΕ, με τίτλο Καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών σε κοινόχρηστους χώρους που βρίσκονται επί οδικών αξόνων, οι οποίοι έχουν καθοριστεί ως περιοχές πολεοδομικών και αρχιτεκτονικών παρεμβάσεων ενόψει της τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 ( Φ. Ε. Κ. Δ ' 904/ ). Οι ρυθμίσεις της πράξης του έτους 2007 ανάγονται, λοιπόν, σε διατάξεις της προ- ολυμπιακής περιόδου, δηλαδή σε μια εποχή με εντελώς διαφορετικά συμφραζόμενα ως προς το μικρο- εμπόριο και τους αυταπασχολούμενους επιχειρηματίες στο κέντρο της πόλης. Συνεπώς, η απόφαση αυτή αφορά δεδομένα που έχουν μεταβληθεί και γι ' αυτό θα πρέπει να αντικατασταθεί μέ νέα πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου, η οποία θα πρέπει να συνεκτιμά τις νέες συνθήκες που επιβαρύνουν τους αυτοαπασχολούμενους επιχειρηματίες και εμπόρους που δραστηριοποιούνται στον Δήμο Αθηναίων, όχι μόνο ως προς τα τέλη, αλλά και ως προς τις χρήσεις των κοινόχρηστων χώρων που περιορίζονται με αποφάσεις της δημοτικής αρχής Η πράξη αυτή θεσπίστηκε το έτος 2007 και δημοσιεύθηκε τότε σε μια εφημερίδα (Αδέσμευτος Τύπος, ), όπως ορίζει το άρθρο 3 του Ν.1080/1980. Ωστόσο, οι προϋποθέσεις δημοσιότητας και διαφάνειας των διοικητικών πράξεων έχουν ήδη ενισχυθεί με τον Ν.3861/2010 ( Φ. Ε. Κ. Α ' 112/ , Ενίσχυση της διαφανειας με την υποχρεωτική ανάρτηση νόμων και πράξεων των κυβερνητικών, διοικητικών και αυτοδιοικητικών οργάνων στο διαδίκτυο Πρόγραμμα Διαύγεια και άλλες διατάξεις ), καθώς και με τον Ν. 3979/2011 ( Φ. Ε. Κ. Α ' 138/ Για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση και άλλες διατάξεις ). Ειδικότερα, με το άρθρο 6 παρ. 1 του Ν.3979/2011, ορίζεται η υποχρέωση των φορέων του δημόσιου τομέα ( δηλ. και των Ο. Τ. Α.) να καθιστούν με εύληπτο τρόπο προσιτά σε κάθε ενδιαφερόμενο τη βασική νομοθεσία που αναφέρεται στα εκάστοτε πεδία αρμοδιότητας ή δραστηριότητάς τους, πληροφορίες για τις υπηρεσίες και συναλλαγές, οι οποίες παρέχονται από αυτούς ιδίως με χρήση ΤΠΕ, καθώς και κάθε άλλη πληροφορία, η πρόσβαση στην οποία διευκολύνει την άσκηση δικαιωμάτων ή την εκπλήρωση υποχρεώσεων που προβλέπει ο νόμος. Παράλληλα, σύμφωνα με το άρθρο 79 παρ. 4 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων ( Ν.3463/2006), που ήδη ίσχυε το έτος 2007, τέτοιες αποφάσεις, με φροντίδα του προέδρου του δημοτικού συμβουλίου, μπορεί να καταχωρούνται στην ιστοσελίδα του Δήμου. Στην προκειμένη περίπτωση, ο μόνος τρόπος για να πληροφορηθεί ο ενδιαφερόμενος το περιεχόμενο της εν λόγω κανονιστικής πράξης είναι να την αναζητήσει από το Τμήμα Δημοτικού Συμβουλίου της Διεύθυνσης Διοίκησης και Αποκέντρωσης του Δήμου Αθηναίων. Η πράξη δεν έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Δήμου, όπου υπάρχει μόνο ένα ενημερωτικό σημείωμα με τίτλο Απαιτούμενα δικαιολογητικά για την κατάληψη κοινοχρήσου χώρου με εμπορεύματα βιτρίνα, το οποίο περιλαμβάνει συνοπτικά τις απαγορεύσεις της πράξης, χωρίς όμως αναφορά στον αριθμό της και στα ειδικότερα στοιχεία της, όπως τα ποσά των τελών ανά τετραγωνικό και τον αναλυτικό πίνακα των οδών που επιτρέπεται η χρήση. Υπό τις παραπάνω συνθήκες, οι 17

18 περιορισμοί που προβλέπονται από αυτή την πράξη δεν είναι επαρκώς προσβάσιμοι για τους ενδιαφερόμενους, καθώς δεν έχουν τηρηθεί τα τρέχοντα πρότυπα διαδικτυακής δημοσιότητας. Για τον λόγο αυτόν, προτείνεται η ανάρτηση της πράξης του 2007 στην οικεία θέση της ιστοσελίδας του Δήμου Αθηναίων και η εφεξής εκτίμηση της τήρησής της, με την επιφύλαξη των παρακάτων παρατηρήσεων Επί της ουσίας, η πράξη διευρύνει τους υπάρχοντες περιορισμούς που προβλέπονται από το κανονιστικό πλαίσιο. Πρόκειται για πρακτική που είχε εφαρμοστεί και σε προηγούμενες αντίστοιχες πράξεις του Δημοτικού Συμβουλίου ( λ. χ. στην υπ' αρ. 2170/ ). Πέραν των παραπομπών στο υφιστάμενο κανονιστικό πλαίσιο ( με την αναφορά στα ειδικά προεδρικά διατάγαγματα χρήσεων γης), η πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου θέτει πρωτογενώς νέους κανόνες. Συγκεκριμένα, η πράξη απαγορεύει απολύτως την χρήση κοινοχρήστων χώρων στο σύνολο του Ιστορικού Κέντρου, καθώς και σε όλους τους πεζοδρόμους, εκμηδενίζοντας έτσι τις εξισορροπητικές δικλείδες του άρθρου 48 του Κ. Ο. Κ., καθώς και τους ρητούς νομοθετικούς στόχους των προεδρικών διαταγμάτων και παρακάμπτοντας εν τέλει την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας. Με τα χαρακτηριστικά αυτά, ιδίως υπό τις τρέχουσες συνθήκες που διαμορφώθηκαν μετά την εξάπλωση της οικονομικής ύφεσης και την ευρεία νομοθετική παρέμβαση στην οικονομία από το έτος 2010, η απόλυτη απαγόρευση δεν μπορεί να κριθεί πλέον εφαρμόσιμη για ήπιες και συνήθεις επιχειρηματικές δράσεις, όπως εν προκειμένω η τοποθέτηση κινητών προθηκών/ ορθοστατών σε πεζοδρόμια, όταν από αυτή δεν θίγεται η απρόσκοπτη κι ελεύθερη διέλευση πεζών και οχημάτων. Για τον λόγο αυτόν, προτείνεται η αποφυγή επιβολής για παραβάσεις της απόλυτης απαγόρευσης χρήσης ειδικά στα πεζοδρόμια του Ιστορικού Κέντρου, για την τοποθέτηση κινητών προθηκών/ ορθοστατών, με την εξαίρεση των περιπτώσεων παρεμπόδισης της ελεύθερης και άνετης διέλευσης των πεζών. 4.7 Επιβολή κυρώσεων H επιβολή προστίμου από τις δημοτικές αρχές για την κατάληψη κοινόχρηστων χώρων προβλέπεται από το άρθρο 3 παράγραφος 8 του Ν.1080/1980 (όπως τροποποιήθηκε και ισχύει ). Συγκεκριμένα, η διάταξη έχει ως εξής : Σε περίπτωση αυθαίρετης χρήσης κοινόχρηστων χώρων, των οποίων έχει επιτραπεί η παραχώρηση της χρήσης, καταλογίζεται σε βάρος του υπόχρεου με απόφαση του δημάρχου ή προέδρου της κοινότητος, εκτός από το αναλογούν τέλος και χρηματικό πρόστιμο διπλάσιο προς το αναλογούν τέλος, ανεξάρτητα από το διάστημα της αυθαίρετης χρήσης. Με όμοια απόφαση επιβάλλεται πρόστιμο, σε βάρος εκείνου που κάνει αυθαίρετη χρήση του χώρου του οποίου η παραχώρηση της χρήσης δεν έχει επιτραπεί, ίσο με το τριπλάσιο του μεγαλύτερου κατά τετραγωνικό μέτρο ποσού που καθορίστηκε με απόφαση του οικείου συμβουλίου, για τους χώρους για τους οποίους έχει επιτραπεί η παραχώρηση της χρήσης. Η διαπίστωση της αυθαίρετης χρήσης ενεργείται από το δήμο ή την κοινότητα ή την αστυνομική αρχή. Σε περίπτωση που γίνεται αυθαίρετη χρήση του χώρου καθ ' υποτροπήν επιβάλλονται, κάθε φορά, και μέχρι δύο φορές τα ως άνω πρόστιμα και αν εξακολουθεί η παράβαση οι δήμοι ή οι κοινότητες με συνεργεί τους προέρχονται στην αφαίρεση κάθε είδους αντικειμενων, με τη συνδρομή της δημοτικής αστυνομίας ή της οικείας αστυνομικής αρχής και επιβάλλουν ειδικό πρόστιμο για τα έξοδα μεταφοράς και αποθήκευσης, ίσο με το διπλάσιο του μεγαλύτερου κατά τετραγωνικό μέτρο ποσού που καθορίστηκε με απόφαση του οικείου συμβουλίου για τους χώρους για τους οποίους έχει επιτραπεί η παραχώρηση της χρήσης Προϋπόθεση για την επιβολή της κύρωσης αποτελεί η αυθαίρετη χρήση κοινόχρηστου χώρου, του οποίου η παραχώρηση έχει επιτραπεί ή δεν έχει επιτραπεί. Η εφαρμογή αυτής της κυρωτικής διάταξης προϋποθέτει, λοιπόν, μιαν άλλη διάταξη, δυνάμει 18

19 της οποίας έχει επιτραπεί ή δεν έχει επιτραπεί η επίμαχη χρήση. Στην προκειμένη υπό κρίση υπόθεση, το ζήτημα αφορά την τοποθέτηση κινητών προθηκών επί των πεζοδρομίων των καταστημάτων. Με βάση την παραπάνω διάταξη διακρίνονται τρεις διαφορετικές περιπτώσεις: α ) Όταν η τοποθέτηση κινητής προθήκης στον κοινόχρηστο χώρο έχει επιτραπεί και έχουν προσδιοριστεί συγκεκριμένα οι όροι για την εν λόγω χρήση, στις επιχειρήσεις που δεν έχουν τηρήσει τους όρους αυτούς επιβάλλεται η κύρωση του εδαφίου α ' της διάταξης του άρθρου 3 παράγραφος 8 του Ν.1080/1980. Αυτή ειναι η περίπτωση των οδών του Μοναστηρακίου που έχει ρυθμιστεί ειδικά και συγκεκριμένα από το π. δ Όταν ο κανονιστικός νομοθέτης έχει καθορίσει ρητώς συγκεκριμένες διαστάσεις επιτρεπόμενων χρήσεων, κάθε υπέρβαση πρέπει να τιμωρείται. β ) Όταν η τοποθέτηση κινητής προθήκης έχει απαγορευθεί από το κανονιστικό πλαίσιο ρητώς για την συγκεκριμένη κατηγορία κοινόχρηστου χώρου, δηλαδή για τα πεζοδρόμια, στις επιχειρήσεις που παραβιάζουν την απαγόρευση επιβάλλονται οι κυρώσεις του εδαφίου β ' της διάταξης του άρθρου 3 παράγραφος 8 του Ν.1080/1980, εφόσον εμποδίζεται η ελεύθερη διέλευση πεζών. Αυτή είναι η περίπτωση των περιοχών Εξάρχεια-Στρέφη- Μουσείου και του Θησείου. γ ) Όταν όμως η απαγορευτική διάταξη δεν αφορά τη χρήση πεζοδρομίων, αλλά τους δρόμους και τους πεζοδρόμους, ενώ ταυτόχρονα η εξαίρεση από την απαγόρευση επιτρέπει την χρήση πεζοδρομίων, αλλά όχι για την τοποθέτηση κινητών προθηκών, τότε δεν υπάρχει σαφής απαγόρευση. Πρόκειται για τις περιπτώσεις, στις οποίες υπάρχει κενό δικαίου, καθώς η τοποθέτηση ούτε επιτρέπεται, ούτε απαγορεύεται ρητώς. Το κενό δικαίου δεν επιτρέπεται να καλυφθεί με αναλογική επέκταση της απαγόρευσης και διασταλτική ερμηνεία της κυρωτικής διάταξης, καθόσον μια τέτοια εκδοχή θα ήταν αντίθετη στην αρχή της χρηστής διοίκησης, της επιείκιας και της ασφάλειας δικαίου. Αυτή είναι η περίπτωση του Εμπορικού Τριγώνου, της Πλάκας και του Μεταξουργείου. Σε αυτές τις τρεις περιοχές, δεν πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις για την τοποθέτηση κινητών προθηκών στα πεζοδρόμια, με την εξαίρεση των περιπτώσεων εφαρμογής του άρθρου 48 παρ. 5 του Κ. Ο. Κ., όταν δηλαδή η χρήση παρεμποδίζει ταυτόχρονα και την ελεύθερη διέλευση Όσον αφορά το ύψος των προστίμων, η διάταξη δεν καταλείπει στην δημοτική αρχή την διακριτική ευχέρεια του καθορισμού του. Ορίζοντας όμως, δεσμευτικά, το πρόστιμο ως τιμή συναρτώμενη προς το δημοτικό τέλος κατάληψης του κοινόχρηστου χώρου, ουσιαστικά μεταθέτει και πάλι στην δημοτική αρχή την ευθύνη για το ύψος του. Όταν η δημοτική αρχή έχει αποφασίσει ένα αυξημένο τέλος κατάληψης, αντίστοιχα υψηλό θα είναι και το ποσό του προστίμου. Συνεπώς, το ύψος των εν δυνάμει προστίμων θα πρέπει να αποτελεί ένα κριτήριο που οφείλει να λαμβάνει υπόψη η δημοτική αρχή κατά το στάδιο του καθορισμού του τέλους κατάληψης κοινόχρηστου χώρου, σε μια ενδεχόμενη νέα κανονιστική πράξη Για τις περιπτώσεις που έχουν ήδη επιβληθεί πρόστιμα για παραβάσεις αμφισβητήσιμης νομικής σαφήνειας, είναι ενδεδειγμένη η ανάκλησή τους από το όργανο που την εξέδωσε ή που είναι αρμόδιο για την έκδοσή της, σύμφωνα με το άρθρο 21 του Ν.2690/1999 ( Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας). Συνεπώς, οι αρμόδιες υπηρεσίες θα πρέπει να επανεξετάσουν την νομική βασιμότητα των φερόμενων παραβάσεων, υπό το φως των ερμηνευτικών πορισμάτων που ενσωματώνονται στην παρούσα πρόταση και, ανάλογα με το κατά πόσον η εκάστοτε πράξη παραβιάζει ρητούς απαγορευτικούς κανόνες ή όχι, να προβούν σε ανάκληση τυχόν πράξεων επιβολής προστίμων που δεν έχουν νόμιμο έρεισμα. 19

20 V. Οι ειδικές προτάσεις Έχοντας υπόψη τα ανωτέρω, ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης, προβαίνει στην διατύπωση των εξής προτάσεων: - Η επιβολή κυρώσεων για παραβάσεις που αφορούν τοποθέτηση κινητών προθηκών ή ορθοστατών σε πεζοδρόμια, επιβάλλεται να βασίζεται σε διατάξεις, οι οποίες περιέχουν ρητή απαγόρευση τέτοιας χρήσης πεζοδρομίων, γιατί διαφορετικά οι κυρώσεις θα είναι νόμω αβάσιμες. ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ η αποφυγή/ ανάκληση επιβολής προστίμων όσον αφορά τις τοποθετήσεις κινητών προθηκών και ορθοστατών επί π ε ζ ο δ ρ ο μ ί ω ν στις περιοχές του Εμπορικού Τριγώνου, του Μεταξουργείου και της Πλάκας (εκτός από την περιοχή της αγοράς Μοναστηρακίου, για τις περιπτώσεις που δεν τηρούνται οι όροι του π. δ. της ), καθώς και του Ιστορικού Κέντρου και των τμημάτων οδών που ορίζονται στην πράξη του Δημοτικού Συμβουλίου 2056/2007, εκτός από τις περιπτώσεις που η χρήση προκαλεί παρεμπόδιση διέλευσης των πεζών. - Οι απόλυτες κανονιστικές απαγορεύσεις τοποθέτησης κινητών προθηκών θα πρέπει να μετριαστούν, ώστε να επιτυγχάνεται η σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας πρακτική εναρμόνιση των δικαιωμάτων των επιχειρήσεων με το δημόσιο συμφέρον της προστασίας των κοινόχρηστων χώρων. ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ η έκδοση νέας κανονιστικής πράξης, σε αντικατάσταση των διατηρούμενων ρυθμίσεων της απόφασης 2056/2007, ώστε να ληφθούν υπόψη τα νέα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα, καθώς και η αρχή της αναλογικότητας. Ταυτόχρονα, προτείνεται διατύπωση των αναγκαίων τροποποιήσεων σε γνωμοδότηση του Δημοτικού Συμβουλίου και σχετική εισήγηση της Δημοτικής Αρχής προς τα αρμόδια Υπουργεία, στην κατεύθυνση της ενιαίας αποκατάστασης των κανονιστικών ρυθμίσεων, ώστε να μην δημιουργούνται συνειρμοί άνισης μεταχείρισης των επιχειρήσεων των διαφόρων περιοχών της Αθήνας. Μέχρι τότε, η απόφαση 2056/2007, καθώς και τα σχετικά προεδρικά διατάγματα που συγκροτούν το κανονιστικό πλαίσιο, θα πρέπει να αναρτηθούν στην ιστοσελίδα του Δήμου Αθηναίων, κατ' εφαρμογή του Νόμου για την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση ( Ν.3979/2011). - Η κυρωτική αρμοδιότητα, στο πλαίσιο αυτεπάγγελτων ελέγχων, θα πρέπει να ασκείται λαμβανομένων υπόψη όλων των στοιχείων που πλαισιώνουν την τέλεση μιας φερόμενης παράβασης. Η επιβολή προστίμων σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις για μια ήπια και συνήθη πρακτική προσέλκυσης πελατών -όπως είναι η τοποθέτηση ορθοστατών και κινητών προθηκών- προκαλεί την εντύπωση ότι ο Δήμος στοχοποιεί μια χειμαζόμενη τάξη επαγγελματιών, διαταράσσοντας τη σχέση της δημοτικής διοίκησης με το κοινό. ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ ο έλεγχος εκ μέρους της Δημοτικής Αστυνομίας, όσον αφορά την τοποθέτηση προθηκών και ορθοστατών σε πεζοδρόμια στο Εμπορικό Τρίγωνο, στην Πλάκα (εκτός από την αγορά του Μοναστηρακίου που οριοθετείται από το π. δ. της ), στο Μεταξουργείο και το Ιστορικό Κέντρο, μέχρι την, κατά τα ανωτέρω, αποκατάσταση του κανονιστικού πλαισίου σχετικά με το θέμα αυτό, να επικεντρωθεί στις περιπτώσεις που όντως παρεμποδίζεται η ελεύθερη διέλευση πεζών. - Η επιχειρηματική δραστηριότητα επ ' ουδενί επιτρέπεται να επιβαρύνει την ποιότητα ζωής στο αστικό περιβάλλον. Οι επιχειρηματίες οφείλουν να διευκολύνουν την Δημοτική Αρχή, μεριμνώντας για την τήρηση της ουσιαστικής νομιμότητας, αποφεύγοντας την ιδιοκτησιακή 20