Διαχρονική ανασκόπηση των πολιτειακών συστημάτων. μέχρι τη δημιουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας

Transcript

1 Διαχρονική ανασκόπηση των πολιτειακών συστημάτων μέχρι τη δημιουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας

2 Η εμφάνιση των πολιτειακών συστημάτων π.χ. (νεολιθική εποχή): υποτυπώδεις μορφές πολιτειακής οργάνωσης (Κνωσός). Τέλη 7 ης χιλιετίας: εξελίσσονται τα εργαλεία αναπτύσσεται η αγροτική παραγωγή μόνιμη εγκατάσταση Πληθυσμός Κνωσού: 3200 π.χ.: κάτοικοι περίπου 1700 π.χ.: κάτοικοι περίπου π.χ.: Χρυσή εποχή του μινωικού πολιτισμού ( π.χ.: μυκηναϊκός πολιτισμός) 1450 π.χ.: Οριστική καταστροφή της Κνωσού

3 Το πολιτειακό σύστημα της Κνωσού και o μινωικός πολιτισμός Στην πολιτειακή οργάνωση της Κνωσού διακρίνουμε δύο διαστάσεις: Μυθολογική: ύπαρξη του μυθικού (Δίας, Ευρώπη, Μίνωας) Πραγματική: η ύπαρξη της Κνωσού με την κοινωνική οργάνωση, πολιτική διοίκηση και πολιτισμό (γραφή: γραμμική Β). Μίνωας: ισχυρίστηκε ότι οι θεοί του είχαν παραχωρήσει τη θέση του βασιλιά της Κρήτης και ότι για να το αποδείξει οι θεοί θα έστελναν ό,τι τους ζητούσε.

4 Κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις στην αρχαιότητα μέχρι τη δημιουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας

5 Κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις στην αρχαιότητα Θεοκρατία Ανθρωποκεντρισμός

6 Θεοκρατία: Χαρακτηριστικά Η αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στον παντοδύναμο ολιγάρχη θεό. Αναγωγή των μοναρχικών καθεστώτων σε θεία επιταγή. Ο μονάρχης συγκέντρωνε στο πρόσωπό του όλες τις εξουσίες (θρησκευτικές, πολιτικές κ.λπ.) και λατρευόταν σαν θεός. Η εξήγηση των φυσικών φαινομένων μέσω του θείου. Η μυθοποίηση φυσικών φαινομένων. Ο μυστηριακός χαρακτήρας των θεσμών και των ανθρώπινων δημιουργημάτων. Παρέμβαση του θεϊκού στα ανθρώπινα. Η ανάμιξη θρησκευτικών δοξασιών, δεισιδαιμονιών και παραληρημάτων στην καθημερινή ζωή.

7 Ανθρωποκεντρισμός: Χαρακτηριστικά Στροφή από το μεταφυσικό στην παρατήρηση και την κριτική έρευνα των φαινομένων Εφαρμόζονται οι κανόνες της επιχειρηματολογίας, του πειράματος και της απόδειξης Μελέτη φυσικών φαινομένων (σεισμοί, εκλείψεις κ.λπ.) Κριτική στο θρησκευτικό ανθρωπομορφισμό Απόρριψη της θεοκρατίας και υιοθέτηση ανθρωποκεντρικών αντιλήψεων Αναζήτηση της προέλευσης των όντων Όλαταπράγματαδημιουργούνταιαπότονάνθρωποκαιγι αυτό μπορούν να αλλάξουν Η ερμηνεία του κόσμου με το λογικό κι από φυσικά αίτια είναι αχώριστα δεμένα. Η πολιτική αρετή είναι διδακτή και όχι θεϊκής προέλευσης

8 Ηδημιουργία της Δημοκρατίας Γλώσσα Επιστημονική σκέψη Πολιτικοί και νομοθέτες της αρχαίας Ελλάδας

9 Η εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας μέχρι τη δημιουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας

10 Οι απαρχές της ελληνικής γλώσσας Προφορικός λόγος Είναι δεδομένο ότι υπήρχε η ελληνική ως κοινή γλώσσα επικοινωνίας, χωρίς να είμαστε σε θέση σήμερα να γνωρίζουμε: από πότε μιλήθηκε, και ποια ήταν η προφορά της στον προφορικό λόγο. Γραπτός λόγος Μινωική ιερογλυφική γραφή Γραμμική Α (μινωική) Γραμμική Β (μυκηναϊκή) Ελληνικό αλφάβητο

11 Μινωική ιερογλυφική γραφή Η Μινωική ιερογλυφική γραφή εμφανίστηκε περίπου το 2000 π.χ. και αποτελείται από ιδεογράμματα τα οποία είναι παραστάσεις αντικειμένων ή εννοιών. Ο Έβανς κατέγραψε 135 ιερογλυφικά σύμβολα. Η ιερογλυφική γραφή των Μινωιτών δεν έχει ακόμη αποκρυπτογραφηθεί. Χρησιμοποιήθηκε πριν την εφαρμογή της Γραμμικής Α αλλά και για ένα διάστημα ταυτόχρονα με αυτή.

12 Γραμμική Α Μινωική γραφή που ανακαλύφθηκε στην Κρήτη από τον Άρθουρ Έβανς το 1900 Χρονολογείται πριν την έλευση των Μυκηναίων στην Κρήτη, από το 1800 ως το 1450 π.χ. περίπου. Δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί και αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της σύγχρονης αρχαιολογίας. Η αποκρυπτογράφησή της θα αποκαλύψει τη γλώσσα και ενδεχομένως και την καταγωγή των Μινωιτών. Αποτελείται από: περίπου συλλαβογράμματα και 60 ιδεογράμματα Είναι αποτυπωμένη κυρίως σε πήλινες πινακίδες, που έχουν βρεθεί: στην Κνωσό, στη Φαιστό, στην Αγία Τριάδα, στα Μάλλια, στα Χανιά, στις Αρχάνες κ.α. αλλά και εκτός Κρήτης στη Μήλο, στην Κέα, στα Κύθηρα, στη Θήρα, στη Μίλητο και στην Τροία.

13 Γραμμική Β Θεωρείται η πρώτη γραφή της ελληνικής γλώσσας. Χρησιμοποιήθηκε στη Μυκηναϊκή περίοδο (17 ο 13 ο αι. π.χ.) Ανακαλύφθηκε στην Κρήτη από τον Άρθουρ Έβανς στις αρχές του 20 ου αιώνα. Περιλαμβάνει: 89 συλλαβογράμματα περίπου 260 ιδεογράμματα (ή λογογράμματα) σύμβολα για την απόδοση αριθμών Αποκρυπτογραφήθηκε το 1952 από τον αρχιτέκτονα Μάικλ Βέντρις. Σε άρθρο του Βέντρις και του Τσάντγουικ (κλασικού φιλόλογου) ερμηνεύονται 65 από τα 88 τότε γνωστά σύμβολα, φέρνοντας στο φως μια αρχαϊκή ελληνική διάλεκτο πέντε αιώνες παλαιότερη από τα ελληνικά του Ομήρου.

14 Κείμενα της Γραμμικής Β Έχουν βρεθεί περίπου κείμενα: στην Κνωσό στην Πύλο 300 στη Θήβα 90 στις Μυκήνες και μικρότερος αριθμός στα Χανιά, τα Μάλια, την Τίρυνθα, την Ελευσίνα, τον Ορχομενό και αλλού. Το αρχαιότερο κείμενο χρονολογείται γύρω στα 1450 π.χ. Αποτελούν τα πρώτα γραπτά μνημεία της ελληνικής γλώσσας Πρόκειται για την επίσημη γλώσσα των ανακτόρων, η οποία είχε αποκλίσεις από την καθημερινή καθομιλουμένη γλώσσα.

15 Ελληνικό αλφάβητο Το ελληνικό αλφάβητο θεωρείται μετεξέλιξη του φοινικικού. Η εισαγωγή του φοινικικού αλφαβήτου στον ελλαδικό χώρο πρέπει να έγινε μεταξύ 12 ου και 9 ου αι. π.χ. κατά τη διάρκεια της ακμής των σχέσεων Φοινίκων και Ελλήνων. Σημαντικά γεγονότα της ίδιας περιόδου είναι ο Τρωικός πόλεμος και η πτώση του μυκηναϊκού πολιτισμού ( π.χ.). Οι γραπτές μαρτυρίες του ελληνικού αλφαβήτου αρχίζουν από τον 8 ο αι. π.χ. Στον ελλαδικό χώρο διαμορφώθηκαν παραλλαγές του αλφαβήτου Τον 8 ο αι. π.χ. οι Χαλκιδείς μεταφέρουν στη Ν. Ιταλία ανεπτυγμένο τύπο αλφαβήτου, που κατά την κρατούσα άποψη μετεξελίχθηκε στο ετρουσκικό και στη συνέχεια στο γνωστό λατινικό αλφάβητο. Η έρευνα για την προέλευση του ελληνικού αλφαβήτου δεν έχει κλείσει. Προέρχεται όντως από το φοινικικό ή το φοινικικό είναι μετεξέλιξη της Γραμμικής Α;

16 Σύγκριση Γραμμικής Α, Φοινικικού και Ελληνικού Αλφαβήτου

17 Η εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης μέχρι τη δημιουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας

18 Ονόματα που καθορίζουν την εξέλιξη της επιστημονικής σκέψης Θαλής ο Μιλήσιος (γεν. 630/635 π.χ. απεβ. 543 π.χ.) Αναξίμανδρος (γεν. 610 π.χ. απεβ. 547 π.χ.) Αναξιμένης (γεν. 2 ο μισό 6 ου αι. π.χ απεβ π.χ.) Πυθαγόρας ο Σάμιος (γεν π.χ απεβ π.χ.) Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (γεν. 570 απεβ. 480 π.χ.) Ηράκλειτος (γεν. 544 π.χ. απεβ. 484 π.χ.) Παρμενίδης (γεν π.χ. απεβ π.χ.) Φερεκύδης (6 ος αι. π.χ.)

19 Θαλής ο Μιλήσιος (γεν γεν.. 630/635 π.χ. απεβ π.χ.).) Ιδρυτής και διευθυντής της Σχολής της Μιλήτου (Ιωνική Σχολή) (περ. 600 π.χ.), που θεωρείται το πρώτο πανεπιστήμιο του κόσμου Μαθητές: Αναξίμανδρος (διάδοχος του Θαλή στη Σχολή της Μιλήτου). Υπήρξε ο πρώτος που προσπάθησε να εξηγήσει τα φυσικά φαινόμενα με βάση φυσικές διαδικασίες. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, ο Θαλής παραδεχόταν για αρχική ύλη το ύδωρ και πως από την υγρά ύλη γεννήθηκαν όλα τα όντα κι από αυτήν αποτελούνται, ό,τι δηλαδή διδάσκει κι η σύγχρονη επιστήμη για την προέλευση της ζωής στη Γη. Ανακάλυψε τις τροπές (ηλιοστάσια), το ετερόφωτο της Σελήνης, καθώς και τον ηλεκτρισμό και τον μαγνητισμό, από τις ελκτικές ιδιότητες του ορυκτού μαγνητίτη και του ήλεκτρου (κεχριμπάρι). Κατείχε πολλές γνώσεις μηχανικής, τεχνολογίας και αστρονομίας.

20 Αναξίμανδρος (γεν γεν π.χ. απεβ. 547 π.χ.).) Μαθητής, σύντροφος και διάδοχος του Θαλή στη Σχολή της Μιλήτου. Μαθητές: Αναξιμένης (διάδοχός του στη Σχολή της Μιλήτου) Οι πηγές τον αναφέρουν ενίοτε ως επιτυχημένο σπουδαστή της Αστρονομίας και της Γεωγραφίας και πρώιμο υπέρμαχο της ακριβούς επιστήμης. Εισήγαγε τη χρήση του γνώμονα στην αρχαία Ελλάδα και κατασκεύασε χάρτη του γνωστού τότε κόσμου. Επίκεντρο της φιλοσοφίας του είναι το άπειρον.

21 Πυθαγόρας ο Σάμιος (γεν γεν π.χ απεβ π.χ.).) Φιλόσοφος, μαθηματικός, γεωμέτρης και θεωρητικός της μουσικής. θεμελιωτής των ελληνικών μαθηματικών δημιούργησε ένα άρτιο σύστημα για την επιστήμη των ουρανίων σωμάτων, που κατοχύρωσε με όλες τις σχετικές αριθμητικές και γεωμετρικές αποδείξεις Μαθητές του μέχρι τον 500 π.χ.: Ίππασος (Μεταπόντιο Σικελίας) Πέτρων (Ελλάδα) Ίππων (Σάμος) Γνωστός και από το πυθαγόρειο θεώρημα που διατύπωσε (α 2 = β 2 + γ 2 )

22 Οι επτά σοφοί της Αρχαίας Ελλάδας Ιστορικά πρόσωπα που έζησαν από τον 7 ο αι. π.χ. και νεότερα, που διέπρεψαν ως νομοθέτες, άρχοντες ή πολιτικοί Θαλής ο Μιλήσιος (630/ π.χ.) Πιττακός ο Μυτιληναίος (περ π.χ.) Βίας ο Πριηνεύς (6ος αι. π.χ.) Κλεόβουλος ο Ρόδιος (6ος αι. π.χ.) Σόλων ο Αθηναίος (περ π.χ.) Περίανδρος ο Κορίνθιος ( π.χ.), και Χίλων ο Λακεδαιμόνιος (6ος αι. π.χ.)

23 Πολιτικοί και νομοθέτες της αρχαίας Ελλάδας μέχρι τη δημιουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας

24 Πολιτικοί της αρχαίας Ελλάδας Αριστείδης (περίπου 550 π.χ. 467 π.χ.) Ισαγόρας (τέλη του 6ου αι. π.χ.) Κλεισθένης (τέλη του 6ου αι. π.χ.) Πιττακός ο Μυτιληναίος (περ π.χ.) Χίλων ο Λακεδαιμόνιος (6ος αι. π.χ.) Λυκούργος της Σπάρτης: (περ. 800 π.χ.)

25 Νομοθέτες της Αρχαίας Αθήνας Θεσμοθέτες: μετά το 683 π.χ. 6 άρχοντες θεσμοθετούσαν άγραφους νόμους της αρχαίας αθηναϊκής ζωής Δράκων: το 624 π.χ. οι Αθηναίοι του ανέθεσαν να γράψει τους νόμους των Αθηνών, το οποίο πραγματοποίησε το 621 π.χ. Οι νόμοι γράφτηκαν σε μαρμάρινες πλάκες και τοποθετήθηκαν στην αγορά (δρακόντειοι νόμοι). Σόλων: κλήθηκε το 594 π.χ. να νομοθετήσει για να αντιμετωπίσει την κοινωνικοοικονομική κρίση της εποχής. Το νομοθετικό έργο του Σόλωνα βασιζόταν στην αρχή της δίκαιης ανισότητας και όχι της απόλυτης ισότητας.

26 Νομοθέτες της Αρχαίας Σπάρτης Λυκούργος: Έζησε περίπου το 800 π.χ. Ταξίδεψε σε πολλά μέρη της γης, επισκέφτηκε την Κρήτη και, πολύ πιθανό, την Αίγυπτο, τη Λιβύη και την Ιβηρία. Μεταρρύθμισε το σπαρτιατικό πολίτευμα. Οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις του Λυκούργου ήταν: H σιδερένια πειθαρχία των πολιτών κι η κοινή μόρφωση των αγοριών και των κοριτσιών καθώς κι η σκληραγώγησή τους από την παιδική ηλικία. Η απαγόρευση της χρήσης ασημένιων και χρυσών νομισμάτων. Η υποχρέωση της υποταγής των νεότερων στους γεροντότερους. Χίλων o Λακεδαιμόνιος: έζησε τον 6 ο αι. π.χ. νομοθέτης, πολιτικός και ελεγειακός ποιητής Διετέλεσε έφορος της Σπάρτης Σε αυτόν αποδίδονται τα δύο αρχαία γνωμικά «Μηδέν άγαν» και «Γνώθι σαυτόν» αναφέρεται ως ένας από τους Επτά Σοφούς της Aρχαίας Ελλάδας

27 Η εμφάνιση του δημοκρατικού πολιτεύματος στην ιστορία της ανθρωπότητας

28 Η δημιουργία της Αθηναϊκής Δημοκρατίας Τέλη 6 ου αι. π.χ.: η αθηναϊκή κοινωνία ταλανίζεται από κοινωνική κρίση Καλείται ο Σόλων να δώσει διέξοδο νομοθετώντας. Ο Σόλων εισάγει μέτρα και διαμορφώνονται βάση του πλούτου οι τάξεις των 500μέδιμων, 300μέδιμνων, 200μέδιμνων και των Θητών (επέκταση του πλούτου στο κοινωνικό σύνολο) Απονομή ανώτερων αξιωμάτων: όχι μόνο στους αριστοκράτες, αλλά και σε πολίτες που δεν είχαν τίτλους εκ γενετής. Το πολίτευμα του Σόλωνα παραβιάζεται επανειλημμένα και τελικά εγκαθιδρύεται τυραννίδα. Μετά την τυραννίδα διαμορφώνονται δύο πολιτικά ρεύματα: Του Ισαγόρα Του Κλεισθένη

29 Ισαγόρας και Κλεισθένης Ισαγόρας: προτείνει αριστοκρατικό καθεστώς πλειοψηφεί στις εκλογές του 508/7 π.χ. μαζί του συντάσσονται σχεδόν όλοι οι ευπατρίδες Κλεισθένης: προτείνειαπευθείαςστοδήμοτοπολιτικόσύστηματηςισονομίας και ισοπολιτείας: διεύρυνση πολιτικού σώματος ενίσχυση αρμοδιοτήτων δήμου και Βουλής περιοριστικάμέτρατηςπολιτικήςκαικοινωνικήςεπιρροήςτων ευπατρίδων η πρότασή του για ισονομία και ισοπολιτεία υπερψηφίζεται από τους θήτες, τους εμπορεύομενους και τους αγροτικούς ιδιοκτήτες το μεταρρυθμιστικό έργο του ολοκληρώνεται το 501/0 π.χ. Με την πρόταση του Κλεισθένη εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας το δημοκρατικό πολίτευμα

30 Οι μεταρρυθμίσεις του Περικλή Με τον Περικλή ( π.χ. ) εδραιώνεται το δημοκρατικό πολίτευμα στην αρχαία Αθήνα Ο Περικλής προχωρεί σε μεταρρυθμίσεις συνταγματικού χαρακτήρα, που ψηφίζονται από το δήμο: αφαιρούνται πολλές δικαιοδοσίες από τον Άρειο Πάγο περιορίζεται ο ρόλος των ολιγαρχικών στη διακυβέρνηση της πόλης Το δικαίωμα ανάδειξης σε ανώτερα αξιώματα επεκτείνεται και σε άλλες κατηγορίες πολιτών πέραν αυτών που είχε θεσπίσει ο Σόλων. Καθιερώνονται νέα συστήματα επιλογής αρχόντων: αρχικά συνδυασμός εκλογής και κλήρωσης μετέπειτα σύστημα διπλής κλήρωσης Ενισχύεται η προσωπική πρωτοβουλία και ο ανταγωνισμός. Ο Περικλής προσδιόριζε το πολίτευμα με κριτήριο το ενδιαφέρον της πόλης για τους πολλούς και όχι για τους λίγους.

31 Η άμεση δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας Βασικά σημεία της άμεσης δημοκρατίας της αρχαίας Αθήνας: Πολιτικά σώματα Δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά Εκλογή βουλευτών Τρόπος λειτουργίας του πολιτεύματος Ταύτιση κυβερνώντων και κυβερνώμενων

32 Πολιτικά σώματα της αθηναϊκής δημοκρατίας Εκκλησία του Δήμου Βουλή των 500 Λαϊκά Δικαστήρια Δέκα Στρατηγοί (στρατιωτικό σώμα)

33 Η εκκλησία του δήμου Νομοθετούσε, κυβερνούσε και λειτουργούσε ως ανώτατο δικαστήριο Οι αποφάσεις της ήταν νόμιμες ανεξαρτήτως αριθμού συμμετεχόντων Για συγκεκριμένες περιπτώσεις ο ελάχιστος αριθμός συμμετεχόντων ανερχόταν σε (π.χ. κήρυξη πολέμου, εξοστρακισμός κ.λπ.) Η ψηφοφορία ήταν μυστική, εκτός της περίπτωσης κήρυξης πολέμου Οι αποφάσεις της ήταν δεσμευτικές για όλους τους πολίτες

34 Η βουλή των 500 Αντιπροσωπευτικό σώμα των πολιτών Αποτελούνταν από 500 μέλη, 50 για κάθε φυλή, που επιλέγονταν με κλήρωση από κάθε φυλή Οργανωτική επιτροπή της εκκλησίας του δήμου, που επεξεργαζόταν τα νομοσχέδια της εκκλησίας Η Βουλή των 500 δεν μπορούσε να αλλάξει ή να απορρίψει νομοσχέδια της εκκλησίας του δήμου Δεν είχε δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας Κύριος σκοπός της ήταν η εποπτεία των αρχόντων και του ναυτικού εξοπλισμού. Οι κληρωθέντες βουλευτές είχαν δικαίωμα συμμετοχής στη Βουλή μόνο μία φορά ακόμη και όχι πριν μεσολαβήσει ένα έτος από την πρώτη κλήρωσή τους. Τα μέλη της ελέγχονταν ακατάπαυστα και απειλούνταν συνεχώς με καθαίρεση

35 Τα λαϊκά δικαστήρια Το πολιτικό σύστημα της ισονομίας αποδέχτηκε την Ηλιαία που είχε θεσπίσει ο Σόλων με την ονομασία «λαϊκά δικαστήρια» Αποτελούνταν από Αθηναίους πολίτες άνω των 30 ετών Η επιλογή των μελών γινόταν με κλήρωση στην αρχή κάθε χρονιάς. Χωριζόταν σε δέκα τμήματα των 500 μελών. Τα υπόλοιπα μέλη ήταν αναπληρωματικά. Έδιναν όρκο ως προς την τήρηση των δικαστικών αρμοδιοτήτων τους Στα λαϊκά δικαστήρια μπορούσε να καταγγείλει κανείς ακόμα και τις αποφάσεις των αρχόντων, αν τις θεωρούσε άδικες και επιζήμιες για την πόλη.

36 Οι Δέκα Στρατηγοί Στρατιωτικό σώμα, ο τελευταίος μοχλός του αθηναϊκού πολιτεύματος Εκλέγονταν για ένα χρόνο από την εκκλησία του δήμου, ένας από κάθε φυλή Αρμοδιότητά τους ήταν η διοίκηση των στρατευμάτων Δικαίωμα εκλογής είχαν μόνο οι εύποροι πολίτες (αριστοκράτες, 500μέδιμνοι, 300μέδιμνοι) Λογοδοτούσαν μόνο ενώπιον του λαού

37 Δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά στην αθηναϊκή δημοκρατία Δικαίωμα συμμετοχής στην εκκλησία του δήμου είχαν μόνο άνδρες Αθηναίοι πολίτες, άνω των 20 ετών, νόμιμα τέκνα πολιτών και από τους δύο γονείς, χωρίς να έχουν στερηθεί τα πολιτικά τους δικαιώματα Κάθε πολίτης μπορούσε και όφειλε να συμμετάσχει στα κοινά και επιλεγόταν: είτε με κλήρωση είτε με ψηφοφορία Προσέλευση στην εκκλησία του δήμου: Ως επί το πλείστον συμμετείχαν όσοι κατοικούσαν στο άστυ και τον Πειραιά (κυρίως ευκατάστατοι και ηλικιωμένοι) οι αρχές έλαβαν μέτρα για να διασφαλίσουν την προσέλευση των πολιτών στην εκκλησία αρχές του 4 ου αι. π.χ.: καθιερώνεται εκκλησιαστικός μισθός

38 Εκλογή βουλευτών στην αθηναϊκή δημοκρατία Προηγούνταν προκριματική εκλογή που έδινε συγκεκριμένο αριθμό υποψηφίων και ακολουθούσε κλήρωση Η επιλογή γινόταν έτσι ώστε όλοι οι δήμοι να εκπροσωπούνται ισότιμα στη Βουλή. Δικαίωμα υποψηφιότητας για βουλευτές είχαν οι πολίτες που: ήταν άνω των 30 ετών δεν είχαν διατελέσει δεύτερη φορά βουλευτές δεν ήταν μέλη της απερχόμενης βουλής Για κάθε βουλευτή κληρωνόταν και ένας αναπληρωτής Πριν την ανάληψη των καθηκόντων τους οι βουλευτές έπρεπε να παρουσιαστούν στην απερχόμενη Βουλή και υποβληθούν σε «δοκιμασία», δηλαδή εικονική δίκη, η οποία μπορούσε να εξελιχθεί σε πραγματική δίκη Η Βουλή είχε το δικαίωμα να αποβάλει βουλευτή και να τον οδηγήσει σε δίκη για αδικήματα του κοινού ποινικού δικαίου Μετά τη λήξη της θητείας τους οι βουλευτές έκαναν απολογισμό και απέδιδαν ευθύνες

39 Τρόπος λειτουργίας της αθηναϊκής δημοκρατίας Κάθε πολίτης είχε δικαίωμα υποβολής πρότασης ψηφίσματος στην εκκλησία του δήμου Διαδικασία υποβολής προτάσεων: ο πολίτης κατέθετε την πρότασή του η εκκλησία του δήμου ενέκρινε την πρόταση και την προωθούσε στη Βουλή υπό μορφή σχεδίου η Βουλή εξέταζε τη νομιμότητα της πρότασης και την επέστρεφε στην εκκλησία προς ψηφοφορία Διαδικασία λήψης αποφάσεων: οι ομιλητές εκφωνούσαν λόγους υπέρ ή κατά μιας πρότασης, προσπαθώντας να πείσουν τους παρευρισκόμενους ακολουθούσε ψηφοφορία, συνήθως με ανάταση χεριών Δεν υπήρχαν οργανωμένα κόμματα ή κυβέρνηση και αντιπολίτευση με τη σημερινή έννοια.

40 Η ταύτιση κυβερνώντων και κυβερνώμενων Το πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας ήταν άμεση δημοκρατία στην θεωρία και στην πράξη. Δυνητικά όλοι οι πολίτες είχαν το δικαίωμα συμμετοχής, άρα δυνητικά υπήρχε ταύτιση κυβερνώντων και κυβερνώμενων Οι αποφάσεις που λαμβάνονταν στην εκκλησία του δήμου ήταν νόμιμες ανεξάρτητα από τον αριθμό συμμετεχόντων και ίσχυαν για όλους τους πολίτες αλλά και όσους δεν είχαν δικαίωμα ψήφου Στην άμεση δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας υπάρχει ο διαχωρισμός των εξουσιών.

41 Χαρακτηριστικά της δημοκρατίας των κυβερνώντων και κυβερνώμενων Απόρριψη κάθε αυθεντίας Μεταφορά της εξουσίας από θεϊκά πρόσωπα και θεούς στους πολίτες Συμμετοχή στο πολιτικό σύστημα όλων των πολιτών Αναζήτηση της αλήθειας μέσω της επιστήμης, της επιστημονικής κριτικής και της έρευνας Απομυθοποίηση φυσικών και κοινωνικών φαινομένων Απόρριψη των θρησκευτικών δοξασιών, δεισιδαιμονιών και προλήψεων Ο άνθρωπος είναι δημιουργός της προόδου και του πολιτισμού κ.λπ.

42 Από την κατάλυση της δημοκρατίας της Αρχαίας Ελλάδας στο νεοφιλελευθερισμό

43 Κατάλυση της δημοκρατίας της αρχαίας Αθήνας 337 π.χ.: Ο Φίλιππος αναγορεύεται «στρατηγός αυτοκράτορας» στο συνέδριο της Κορίνθου για την εκστρατεία κατά των Περσών. Η δημοκρατία κλονίζεται. 323 π.χ.: Θάνατος του Μ. Αλέξανδρου. Ξεσπά απελευθερωτικός πόλεμοςμεταξύαθηναίωνκαιτωνσυμμάχωντουςεναντίοντων Μακεδόνων. 322 π.χ.: Υπερισχύουν οι Μακεδόνες. Το δημοκρατικό πολίτευμα αντικαθίσταται από ολιγαρχικό και εγκαθίσταται μακεδονική φρουρά στον Πειραιά. Μετά το 280 π.χ. οι Αθηναίοι επωφελούνται από τις συγκρούσεις των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου. Αποκομίζουν υλικά οφέλη, αλλά η πολιτική ζωή παραμένει μια σκιά αυτού που ήταν στην ακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας. Η εκκλησία του δήμου και η Βουλή εξακολουθούν να λειτουργούν, όμως οι αποφάσεις τους ήταν άνευ μεγάλης σημασίας

44 Ελληνιστικά χρόνια Γιαταελληνιστικάχρόνιαμπορούμεναεστιάσουμεσταεξής: τέλη 4 ου αι. π.χ.: ο Αλέξανδρος κατακτά την Περσία οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας τον λατρεύουν ως θείο μονάρχη. αρχές 3 ου αι. π.χ.: οι διάδοχοι του Αλέξανδρου υιοθετούν την πρακτική της λατρείας του θείου μονάρχη: δέχονται ισόθεες θυσίες επιβάλλουν δυναστικές λατρείες επικυρώνουν καθεστώς απόλυτης μοναρχίας Γίνεται μετάβαση από τον ανθρωποκεντρισμό στη θεοκρατία Η δημοκρατία καταλύεται σταδιακά Παρ όλα αυτά, εξακολουθούν να λειτουργούν δημοκρατικοί θεσμοί στον ελλαδικό χώρο, όπως στη Ρόδο και άλλες πόλεις του Αιγαίου, όπου το πολίτευμα παραμένει τύποις δημοκρατικό.

45 Ο όρκος του Μ. Αλεξάνδρου στην Ώπιδα «Σας εύχομαι, τώρα που τελειώνουν οι πόλεμοι, να ευτυχήσετε με την ειρήνη. Όλοι οι θνητοί από δω και πέρα να ζήσουν σαν ένας λαός, μονοιασμένοι, για την κοινή προκοπή. Θεωρήστε την οικουμένη πατρίδα σας, με κοινούς τους νόμους, όπου θα κυβερνούν οι άριστοι, ανεξαρτήτως φυλής. Δεν ξεχωρίζω τους ανθρώπους, όπως κάνουν οι στενοκέφαλοι, σε Έλληνες και βαρβάρους. Δεν με ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών, ούτε η φυλή που γεννήθηκαν. Τους καταμερίζω με ένα μόνο κριτήριο, την αρετή. Για μένα κάθε καλός ξένος είναι Έλληνας και κάθε κακός Έλληνας είναι χειρότερος από βάρβαρο. Αν ποτέ σας παρουσιαστούν διαφορές, δεθακαταφύγετεποτέσταόπλα, παρά θα τις λύνετε ειρηνικά. Στην ανάγκη θα σταθώ εγώ διαιτητής σας. Το Θεό δεν πρέπει να τον νομίζετε σαν αυταρχικό Κυβερνήτη, αλλά σαν κοινό Πατέρα όλων, ώστε η διαγωγή σας να μοιάζει με τη ζωή που κάνουν τα αδέλφια στην οικογένεια. Από μέρους μου θα θεωρώ όλους ίσους, λευκούς η μελαψούς και θα ήθελα να μην είστε μόνον υπήκοοι της Κοινοπολιτείας μου, αλλά μέτοχοι, όλοι συνέταιροι. Όσο περνάει από το χέρι μου, θα προσπαθήσω να συντελεστούν αυτά που υπόσχομαι. Τον όρκο που δώσαμε με την σπονδή απόψε κρατείστε τον σαν συμβόλαιο αγάπης». Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Κεφ. «Μ. Αλέξανδρος»

46 Αμφισβήτηση της αυθεντικότητας του όρκου Ο όρκος δεν αναφέρεται στον Πλούταρχο όπου παραπέμπεται. Ούτε στον Αρριανό στο έργο του «Αλεξάνδρου Ανάβασις» αναφέρεται κάτι σχετικό. Η αμφισβήτηση του όρκου ενισχύεται από το γεγονός ότι στην αρχαία Ελλάδα δεν υφίστατο χρωματικός ρατσισμός. Ο όρκος εμφανίζεται το 1951 μ.χ. στο έργο του Χρήστου Ζαλοκώστα «Μέγας Αλέξανδρος: ο πρόδρομος του Ιησού» Σύμφωνα με τον Ερατοσθένη, όπως αναφέρεται στα «Γεωγραφικά» του Στράβωνα (παρ ), ο Αλέξανδρος δε χώριζε τους ανθρώπους σε Έλληνες και βάρβαρους αλλά σε καλούς και σε κακούς, διότι πολλοί από τους Έλληνες είναι κακοί ενώ πολλοί από τους βαρβάρους είναι πολιτισμένοι, όπως οι Ινδοί και οι Αριανοί.

47 Το ρωμαϊκό κράτος 753 π.χ. 509 π.χ.: Οι πρώτοι αιώνες βασιλεία 509 π.χ. : Εγκαθίδρυση της res publica Η res publica έχει τρία πολιτικά σώματα: Τη σύγκλητο, η οποία αποτελούνταν από πατρίκιους (αριστοκράτες) και λάμβανε τις σημαντικές αποφάσεις του κράτους Τους ύπατους (2), οι οποίοι ορίζονταν από τη σύγκλητο κυβερνούσαν το στρατό και το κράτος φρόντιζαν για την εφαρμογή των νόμων Έφερναν προτάσεις στις λαϊκές συνελεύσεις για συζήτηση και ψηφοφορία Το λαό (πληβείους), που συμμετείχαν στις λαϊκές συνελεύσεις (μετά το 490 π.χ.)

48 Η εξάπλωση των Ρωμαίων 280 π.χ.: Έχουν κυριαρχήσει στην κεντρική Ιταλία 272 π.χ.: Καταλαμβάνουν την ελληνική πόλη του Τάραντα, αφού κατάφεραν να νικήσουν τον Πύρρο 264 π.χ. 241 π.χ.: Απόβαση στη Β. Αφρική 220 π.χ.: Καταλαμβάνουν την κοιλάδα του Πάδου (Β. Ιταλία) 197 π.χ.: Νίκησαν το Φίλιππο Ε της Μακεδονίας Το 189 π.χ. νικούν το Σελευκίδη βασιλιά Αντίοχο Γ' στην Μικρά Ασία Συγκροτούν στη Μακεδονία την πρώτη τους επαρχία εκτός ρωμαϊκού εδάφους το 148 π.χ. 146 π.χ. νικούν την Αχαϊκή Συμπολιτεία Το 133 π.χ., ο βασιλιάς της Περγάμου, ο Άτταλος Γ' κληροδοτεί το βασίλειό του στη Ρώμη.

49 Ρωμαϊκή εποχή Η ελληνική παράδοση γίνεται το θεμέλιο πάνω στο οποίο αναπτύσσεται ο ρωμαϊκός πολιτισμός Η θεοκρατία των ελληνιστικών χρόνων του Μ. Αλεξάνδρου υιοθετήθηκε και από το ρωμαϊκό κράτος Από τον Αύγουστο Καίσαρα (63 14 μ.χ.) και μετά η ρωμαϊκή εξουσία προβάλλεται ως επέκταση της θεϊκής Ο αυτοκράτορας έχει αρχιερατικό ρόλο και λατρεύεται ως θεός (pontifex maximus) Η σύγκλητος τελεί θρησκευτικά καθήκοντα (εκτελεί και καθήκοντα αρχιερέων)

50 Ο μισελληνισμός των Ρωμαίων (Σιμόπουλος, Κ.. (1994), Ξενοκρατία, μισελληνισμός και υποτέλεια. Αθήνα: Πιρόγα) Η αντίφαση του ρωμαϊκού πολιτισμού έναντι του ελληνικού: ηπνευματικήπαράδοσηκαιοπολιτισμόςτωνελλήνων γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τους Ρωμαίους επιχειρείται η «απελευθέρωση» τηςρωμαϊκήςκοινωνίας απότηγοητείατουελληνικούβίου οι Έλληνες ως άνθρωποι δεν γίνονται δεκτοί και δυσφημίζονται ως διεστραμμένοι και δυσάγωγοι Εμφανίζονται οι πρώτοι «ελληνολάτρες» «μισέλληνες»: άρπαγες ελληνικών καλλιτεχνικών θησαυρών Εμπνευστές του ρωμαϊκού μισελληνισμού: Κάτωνας Κικέρωνας

51 Η διαθήκη του Κάτωνα Στη διαθήκη του προς το γιο του Μάρκο, ο Κάτωνας γράφει: «Θα σου μιλήσω τώρα για τους Έλληνες, παιδί μου Μάρκο. Καλή είναι μια γεύση από τα ελληνικά γράμματα, αλλά δεν χρειάζεται να εμβαθύνεις. Οι Έλληνες είναι φυλή διεστραμμένη και δυσάγωγη. Αυτό που θα σου πω να το δεχτείς σαν χρησμό. Κάθε φορά που αυτό το έθνος προσφέρει τα φώτα του διαφθείρει τα πάντα».

52 Η εμφάνιση του χριστιανισμού πρεσβεύει ισότητα των ανθρώπων και μη αποδοχή της θεϊκής υπόστασης του αυτοκράτορα Τέλη 4 ου αι. μ.χ.: ο χριστιανισμός γίνεται η επίσημη θρησκεία του Βυζαντίου η ελληνική γλώσσα χρησιμοποιείται για τη διάδοση της νέας θρησκείας

53 Η βυζαντινή αντίφαση μ.χ.: Βυζαντινή Αυτοκρατορία Ιουλιανός ( μ.χ.): προσπαθεί να αναβιώσει τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και να προφυλάξει τον κόσμο από τον κατήφορο του σκοταδισμού και της θεοκρατίας 27/2/380 μ.χ.: ο Θεοδόσιος απαγόρευσε σε όλη τη βυζαντινή αυτοκρατορία όλες τις θρησκείες πλην της Χριστιανικής. Όλοι οι μη χριστιανοί χαρακτηρίζονται στο εξής «σιχαμεροί, αιρετικοί, μωροί και τυφλοί». Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 390 μ.χ.: εξέγερση του λαού κατά του αναγκαστικού εκχριστιανισμού. Ο Θεοδόσιος καλεί το λαό στον Ιππόδρομο και ακολουθεί μαζική σφαγή ( πολίτες) ο «Έλλην» ταυτίζεται με τον ειδωλολάτρη, τον άνθρωπο που διώκει ο νόμος, το κράτος και η νέα κοινωνία* * Γλύκατζη-Αρβελέρ, Ε. (1978), Γενική Εισαγωγή Ελληνισμός και Βυζάντιο. Στο: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. Ζ, Αθήνα:Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., σ. 8

54 Βυζαντινά χρόνια Με το διάταγμα του Καρακάλλα (212 μ.χ.) παρέχεται η ιδιότητα του ρωμαίου πολίτη στους ελεύθερους πολίτες όλης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Συνέπεια αυτού του γεγονότος ήταν να ονομάζονται Ρωμαίοι όλοι οι ελεύθεροι κάτοικοι και της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Οι Έλληνες υιοθετούν το προσωνύμιο «Ρωμαίος» για να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους. Το προσωνύμιο «Ρωμαίος» διατηρήθηκε μέχρι την κατάλυση του Βυζαντίου από τους Τούρκους. Έφθασε ως τις μέρες μας ως «Ρωμιός», ως συνώνυμο πλέον του «Έλληνας». Η χριστολογική κρίση του Βυζαντίου ήταν αποτέλεσμα της σύγκρουσης των ανθρωποκεντρικών και θεοκρατικών αντιλήψεων, δηλαδή των αρχαιοπρεπών, ελληνοπρεπών ορθολογιστών και των ανατολικών μυστικιστών

55 Η περίπτωση της Μαριούπολης Στην Ουκρανία και τα περίχωρα της Μαριούπολης διαβιούν πληθυσμοί ελληνικής καταγωγής Φέρουν ακόμη και σήμερα το προσωνύμιο «Ρωμαίος» Προέρχονται από ελληνικές αποικίες της Κριμαίας του 8 ου αι. π.χ. Αναγκάστηκαν σε μετακίνηση τον 13 ο αι. μ.χ. προς την περιοχή της σημερινής Μαριούπολης με την εμφάνιση των Τάταρων. Εκτοπίστηκαν εκ νέου κατά τη σταλινική περίοδο στα περίχωρα της Μαριούπολης. Ακόμη και σήμερα διατηρούν γλωσσικό ιδίωμα συναφές με την αρχαία ελληνική γλώσσα.

56 Μεσαίωνας Αρχίζει το 476 μ.χ. με την κατάλυση δυτικού ρωμαϊκού κράτους και τελειώνει το 1453 μ.χ. με την πτώση του Βυζαντίου Οι κυβερνήτες του Βυζαντίου δρουν ως εκπρόσωποι πολιτικών και θρησκευτικών αρχηγών (αυτοκράτορα πατριάρχη) Τόσο ο αυτοκράτορας όσο και ο πατριάρχης εκπροσωπούν, ο καθένας στη σφαίρα του, το Θεό. Αποτέλεσμα της συνεργασίας πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας, είναι το βυζαντινό πολίτευμα να θεμελιωθεί ως ριζικά θεοκρατικό, συγκεντρωτικό και μοναρχικό. Οι φορείς του ανθρωποκεντρικού τρόπου σκέψης αναγκάζονται να προσαρμοστούν. Οι ελληνοτραφείς λόγιοι παίζουν σημαντικό ρόλο στη διοίκηση του Βυζαντίου, καθώςηελληνικήείναιηεπίσημηγλώσσατουκράτους. Παρά την αναγκαστική προσαρμογή στις νέες συνθήκες, η ελληνική σκέψη διατηρείται και στο Μεσαίωνα.

57 Αναγέννηση 1453 μ.χ.: Πτώση Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Οι ελληνοτραφείς λόγιοι αναγκάζονται να καταφύγουν στη Δύση και μεταφέρουν εκεί τους θησαυρούς της αρχαιοελληνικής γραμματείας, οι οποίοι διαδίδονται μέσω της Ιταλίας στην Εσπερία. Παρατηρείται στροφή προς την αρχαιότητα και ανάπτυξη της αρχαιογνωσίας και άλλων συναφών επιστημονικών κλάδων. Γίνονται σταδιακές αλλαγές στη δομή και λειτουργία των πόλεων κρατιδίων και τη συμμετοχή των πολιτών σε αυτές. Αναπτύσσεται το εμπόριο και η συσσώρευση υλικών αγαθών Οι ευνοϊκές πολιτικοοικονομικές συνθήκες οδηγούν στην ανάδειξη της προσωπικότητας του ατόμου και την αναζήτηση νέων προτύπων θεώρησης του βίου. Ως τα μέσα του 19 ου αι. μ.χ. επικρατεί η άποψη ότι η Αναγέννηση οφείλεται αποκλειστικά στους βυζαντινούς λόγιους.

58 Καπιταλισμός και βιομηχανική επανάσταση Καθιερώθηκε στα τέλη του Μεσαίωνα με την ανάπτυξη της εκβιομηχάνισης της παραγωγής, αναπτύσσεται δηλαδή παράλληλα με την Αναγέννηση. Προκλήθηκε από το αίτημα των μεγαλογαιοκτημόνων για συμμετοχή στην πολιτική διακυβέρνηση Βασικό χαρακτηριστικό του ο διαχωρισμός των τάξεων σε: μισθωτούς χωρίς περιουσιακά στοιχεία ιδιοκτήτες του κεφαλαίου Περιουσιακό στοιχείο στη Δύση αποτελεί η ιδιοκτησία γης και όχι με χρήμα, ενώ στο Βυζάντιο ο πλούτος μετριέται με χρυσά νομίσματα, όπως στην αρχαία Ελλάδα (από το 560 π.χ. η οικονομία ήταν νομισματική). Ο Μαρξ υποστηρίζει ότι: ο καπιταλισμός αφορά τον τρόπο παραγωγής υλικού πλούτου το εμπόριο αν και προκαλεί συσσώρευση πλούτου δεν είναι ικανό να μετασχηματίσει τη φεουδαρχική κοινωνία Καθοριστικό ρόλο στη μετάβαση από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό έπαιξε η μπουρζουαζία (αστοί και έμποροι) με τη συγκέντρωση μεγάλων οικονομικών ποσών συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της βιομηχανικής επανάστασης η βιομηχανική επανάσταση οδήγησε σε περαιτέρω αύξηση της παραγωγής και δημιούργησε τις βασικές προϋποθέσεις για την εδραίωση του ώριμου καπιταλισμού.

59 Στάδια ανάπτυξης του καπιταλισμού 1. Εμπορικός και βιοτεχνικός καπιταλισμός (την Αναγέννηση έως 1760) στηρίχθηκε στην πρωταρχική συσσώρευση και την ελεύθερη (μισθωτή) εργασία εδραιώνεται η σχέση κεφαλαίου εργασίας η κοινωνία διαχωρίζεται σε αστική και εργατική τάξη 2. Βιομηχανικός ανταγωνιστικός καπιταλισμός ( ) 1 η περίοδος: περίοδος της ατμομηχανής 2 η περίοδος: περίοδος της ηλεκτρικής μηχανής 3. Μονοπωλιακός καπιταλισμός (αρχίζει το 1880) 1 η περίοδος: ευρεία διάδοση της μηχανής 2 η περίοδος: επιστημοτεχνική επανάσταση αναζήτηση νέων τρόπων οργάνωσης της παραγωγής και της εργασίας με την εισαγωγή της αυτοματοποίησης 4. Κρατικομονοπωλιακός καπιταλισμός σύγχρονη μορφή του καπιταλισμού συνίσταται στη συνένωση της δύναμης των μονοπωλίων με τη δύναμη του αστικού κράτους 5. Παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός

60 Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός (Ευρωπαϊκός ανθρωποκεντρισμός;) Εμφανίστηκε στην Αγγλία στο τέλος του 17 ου αι., κορυφώθηκε στη Γαλλία το 18 ο αι. και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Βασικές επιδιώξεις: απόρριψη κάθε αυθεντίας κριτική κάθε υφιστάμενης γνώσης επικράτηση του ορθού λόγου, της πνευματικής ελευθερίας, της ανεξιθρησκίας λύτρωση του ανθρώπινου πνεύματος από προλήψεις και δεισιδαιμονίες πίστη στη δυνατότητα προόδου του ανθρώπου και του πολιτισμού Μεγάλη επίδραση άσκησαν οι φιλοσοφικές ιδέες της ελληνικής αρχαιότητας: η πολιτική θεωρία των κλασικών χρόνων, ιδιαίτερα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη οι θεωρίες του Δημόκριτου και του Επίκουρου για τους νόμους που διέπουν το φυσικό κόσμο Σηματοδοτεί τις απαρχές της ανάπτυξης της πολιτικής ιδεολογίας του φιλελευθερισμού, που καθιερώνει την πολιτική ελευθερία και την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου Οι ριζοσπαστικές ιδέες του Διαφωτισμού έγιναν πράξη στην ελληνική αρχαιότητα με τη δράση του Εφιάλτη, του Κλεισθένη και του Περικλή, που οδήγησαν στην εδραίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος της αρχαίας Αθήνας Ο Διαφωτισμός, δηλαδή, προσπάθησε να επανανακαλύψει αυτό που δημιούργησε ο ανθρωποκεντρισμός της ελληνικής αρχαιότητας

61 Σημαντικοί εκπρόσωποι του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού Τζον Λοκ ( ) Θεμελιωτής του Διαφωτισμού, θεωρεί ότι οι άνθρωποι έχουν απαράγραπτα φυσικά δικαιώματα και καθήκον των ηγετών είναι η διαφύλαξή τους με την παροχή ασφάλειας υπάρχει ένα είδος συμφωνίας μεταξύ αρχόντων και αρχόμενων, ένα «κοινωνικό συμβόλαιο» Βαρόνος ντε Μοντεσκιέ ( ) ασκεί συστηματική κριτική στους θεσμούς της εποχής και απορρίπτει την «ελέω θεού μοναρχία», δηλαδήτηθεοκρατία θέτει τις βασικές αρχές για διάκριση των εξουσιών σε Νομοθετική, Εκτελεστική, Δικαστική εκφράζει το συντηρητικό ρεύμα, υποστηρίζοντας ότι η αριστοκρατία πρέπει να κατέχει μεγαλύτερο ρόλο στη διακυβέρνηση Ντενί Ντιντερό ( ) με την Εγκυκλοπαίδειά του εκφράζει την πίστη στη γνώση, στη λογική και στην πρόοδο του ανθρώπου, δηλαδή στροφή από τη θεοκρατία στον ορθολογισμό, όπως οι Ίωνες φιλόσοφοι του 6 ου αι. π.χ. Βολταίρος ( ) υποστηρικτής και θεμελιωτής της «φωτισμένης δεσποτείας», η οποία βασίζεται στον ορθό λόγο και όχι στο θείο δίκαιο, που οδηγεί στη σωστή διακυβέρνηση αγωνίστηκε ενάντια στις αυθαίρετες συλλήψεις, τα βασανιστήρια, την ποινή του θανάτου, την πολιτική και θρησκευτική μισαλλοδοξία Ζαν Ζακ Ρουσό ( ) Κοινωνικό συμβόλαιο (1762): η ανώτατη αρχή πρέπει να είναι προϊόν της «γενικής βούλησης» του λαού, μέσα από την οποία εκφράζεται το δημόσιο συμφέρον Η πολιτική εξουσία πηγάζει από το λαό και είναι υποταγμένη στην κυρίαρχη βούλησή του

62 Νεοελληνικός Διαφωτισμός και η διακοπή της συνέχειας του ελληνισμού από την αρχαιότητα αρχές 18 ου αι.: η εξουσία των παραδουνάβιων ηγεμονιών ανατίθεται σε Έλληνες ηγεμόνες και ο υπόδουλος ελληνισμός επηρεάζεται άμεσα από το κίνημα του Διαφωτισμού Κύριοι φορείς του νεοελληνικού Διαφωτισμού είναι οι Έλληνες αστοί που κατοικούν στη Δύση και έχουν αποκτήσει πρόσβαση στις ιδέες του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού Στρέφεται προς τη γαλλική παιδεία σε τρεις φάσεις: 1. Προδρομική περίοδος ( ): προβάλλεται κυρίως ο Βολταίρος. Κύριοι εκφραστές ο Ευγένιος Βούλγαρης και ο Ιώσηπος Μοισιόδακας. Μετέφρασαν έργα της ευρωπαϊκής φιλοσοφίας, συνέγραψαν πρωτότυπα έργα, δίδαξαν φιλοσοφία και φυσικές επιστήμες 2. Περίοδος «Ανακαίνισης» ( ), που κυριαρχείται από τη Γαλλική Επανάσταση, τις ιδέες της και τον αντίκτυπο της στον υπόδουλο Ελληνισμό 3. Τρίτη περίοδος ( ): προωθούνται νέες δυνάμεις στη ηγεσία του γένους. Κυριότερες μορφές ο Δημήτριος Καταρτζής και ο Αδαμάντιος Κοραής. Κύριο αίτημα του νεοελληνικού Διαφωτισμού είναι απελευθέρωση του Έθνους. Στην παιδεία εναπόθεσαν οι Έλληνες ιδιαίτεραοκοραής έναμεγάλομέροςτωνελπίδων τους για απελευθέρωση. Ο νεοελληνικός διαφωτισμός υπήρξε έργο μεμονωμένων προσωπικοτήτων, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στην υπόλοιπη Ευρώπη Οι ιδέες του διαφωτισμού ξεκινούν από την αρχαία Ελλάδα, βρίσκουν εφαρμογή στην Ευρώπη μέσω των διαφωτιστών και επιστρέφουν στην Ελλάδα

63 Γαλλική Επανάσταση (1789) Είναιβαθιάδιαποτισμένηαπότοεπιστημονικόπνεύμακαιτηδημοκρατική πολιτειολογία των Ελλήνων της κλασικής αρχαιότητας και του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού Βασικά αιτήματα: ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη, δημοκρατία Εισάγεται εκ νέου το δίπολο ανθρωποκεντρισμός θεοκρατία Διαμορφώνει την πολιτική και την ιδεολογία του κόσμου. Η εφαρμογή του οικονομικού φιλελευθερισμού οδηγεί στη σταδιακή διαμόρφωση του σημερινού καπιταλιστικού συστήματος. Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου αποτελεί σταθερό σημείο αναφοράς όλων των επαναστάσεων και απελευθερωτικών αγώνων Η Γαλλική Επανάσταση καταλύει το θεσμό της μοναρχίας και εγκαθιδρύει τη συντακτική εξουσία και την πολιτική δημοκρατία Κινητοποιεί τις λαϊκές μάζες και έφερε τους αστούς στο προσκήνιο, οι οποίοι απόκτησαν δικαίωμα πολιτικής εκπροσώπησης και συμμετοχής στη διακυβέρνηση του κράτους Υποθάλπει ιδεολογίες όπως ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός και ο σοσιαλισμός Μετουσιώνει σε πράξη τα κηρύγματα του Διαφωτισμού για ισονομία, ισοπολιτεία, ελευθερία, ανεξιθρησκία, επικράτηση του ορθού λόγου και του φυσικού δικαίου

64 Σοσιαλισμός Εμφανίστηκε στις αρχές της βιομηχανικής επανάστασης (19 ος αι.) στην Ευρώπη Αποβλέπει σε κοινωνική οργάνωση που θα δίνει το προβάδισμα στο κοινό και όχι στοιδιωτικόσυμφέρον Ο έλεγχος των μέσων παραγωγής και της παραγωγικότητας ανήκει σε μια κεντρική αρχή Επαγγελόταν ανατροπή καπιταλιστικών σχέσεων: με επαναστατικές μεθόδους με συνεχείς και σωρευτικές μεταρρυθμίσεις με την ενεργό παρέμβαση του κράτους για άρση ή άμβλυνση των κοινωνικών ανισοτήτων και αδικιών Είναι η αντιφατική μετάβαση της κοινωνίας στην αταξική κοινωνία, δηλαδή τον κομμουνισμό Μαρξ και Ένγκελς: συνδέουν το σοσιαλισμό με την πρόγνωση της επερχόμενης κοινωνικής ανάπτυξης προς την αταξική κοινωνία. Λένιν: ο σοσιαλισμός είναι η πρώτη ή κατώτερη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, όπως την ονομάζει ο Μαρξ Βασική αντίφαση του σοσιαλισμού: αντίφαση μεταξύ κοινωνικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής και ανωριμότητας του κοινωνικού χαρακτήρα παραγωγής

65 Φιλελευθερισμός Εμφανίστηκε στην Ευρώπη του 17 ου αι. ως φιλοσοφική θεωρία Υπερασπίζεται τις αρχές της ελεύθερης οικονομίας και της μη επέμβασης του κράτους στην οικονομική ζωή της κοινωνίας Αποτέλεσε αντίδραση στους αιματηρούς εμφύλιους που προκλήθηκαν από θρησκευτικές και κοινωνικές διαμάχες. Κύριος στόχος: η θρησκευτική, πολιτική ή οικονομική ελευθερία του ατόμου Βασική θέση: η οργάνωση των κοινωνιών σε κράτη πρέπει να βασίζεται στην ελευθερία και την ισότητα όλων των πολιτών 19 ος αι.: το περιεχόμενο της θεωρίας του φιλελευθερισμού συρρικνώνεται και παίρνειτη μορφή οικονομικής και πολιτικής κομματικής ιδεολογίας. Παραμονές Α Παγκόσμιου Πολέμου: ιδεολογική έκφραση της αστικής τάξης Μεσοπόλεμος (μεταξύ Α και Β Π.Π.): Ως πολιτικό σύστημα πλέον επιβιώνει μόνο στις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες της Ευρώπης Β Παγκόσμιος Πόλεμος: ο φιλελευθερισμός περιορίζεται στις ευημερούσες χώρες Τέλη 20 ου αι.: παρουσιάζει εντυπωσιακή άνθηση και επιχειρείται αναβίωση των αρχών του υπό νέες ιστορικές προϋποθέσεις Εμφανίζονται δύο τύποι φιλελευθερισμού: 1 ος τύπος: εμμένει στην ενότητα ελευθερίας και ισότητας, υποστηρίζοντας το κράτος πρόνοιας 2 ος τύπος (δεκαετία 1990 πτώση υπαρκτού σοσιαλισμού): επιμένει μονόπλευρα στην ατομική, ιδίως οικονομική, ελευθερία ως απουσία κρατικών παρεμβάσεων

66 Νεοφιλελευθερισμός (από το 1970 περίπου) Η συναλλαγή της αγοράς αποτελεί ένα σύστημα ηθικών αρχών που μπορεί να χρησιμεύσει ως οδηγός της ανθρώπινης δραστηριότητας Στόχοι: για τους φίλους του: πλήρης απελευθέρωση της αγοράς και της κοινωνίας από την κρατική παρέμβαση για τους εχθρούς του: πλήρης κυριαρχία της αγοράς και των συμφερόντων των πολυεθνικών εταιριών Στη δεκαετία του 1980 οι κυβερνήσεις στρέφονται στην οικονομία της αγοράς, την απορρύθμιση και τις ιδιωτικοποιήσεις Η επιστροφή στην αγορά δεν βασίζεται σε φιλελεύθερες αρχές αλλά στην τήρηση των όρων που θέτει η παντοδύναμη και ανεξέλεγκτη παγκόσμια αγορά Η ελεύθερη αγορά και κάθε οικονομική δραστηριότητα στηρίζεται σε ένα ισχυρό κράτος με περιορισμένο ρόλο, που συνίσταται στην: εξασφάλιση εσωτερικής ασφάλειας και αποτροπή εξωτερικών απειλών παροχή θεσμικού πλαισίου και απαραίτητων υποδομών για οικονομική ανάπτυξη δημιουργία δικτύου ασφαλείας και προστασίας για τους πραγματικά αδύναμους να ανταποκριθούν στις συνθήκες της ελεύθερης αγοράς Το κράτος δεν μπορεί να ασκεί τον έλεγχο στη διακίνηση του κεφαλαίου, και όταν γίνεται προσπάθεια ελέγχου του μεταφέρεται σε χώρες με φτηνά εργατικά χέρια, εκχωρώντας έτσι την εξουσία στις χρηματοοικονομικές δυνάμεις και οδηγώντας στην αποδυνάμωση της πολιτικής

67 Αντιπροσωπευτική (φιλελεύθερη) δημοκρατία Γαλλία 1879: Αναλαμβάνουν την εξουσία οι δημοκράτες και εγκαθιδρύουν αντιπροσωπευτικό και κοινοβουλευτικό πολίτευμα, βασισμένοι στις ιδέες των Χομπς, Λοκ και Ρουσό. Το πολίτευμα βασίζεται στις θεωρίες περί «Κοινωνικού Συμβολαίου» και όχι στη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας. Βασικά χαρακτηριστικά του πολιτεύματος: διατηρείται η καθολική ψηφοφορία δεν αποδέχεται τον κρατικό παρεμβατισμό στις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις διατηρεί το δικαίωμα της απεργίας επιτρέπει επίσημα τα συνδικάτα με νόμο το 1884 Αρχές 20 ου αι.: Εξαπλώνεται σε Γαλλία, Μ. Βρετανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Ελβετία και σκανδιναβικές χώρες καθώς και στις ΗΠΑ και τις χώρες υπό την επιρροή της Μ. Βρετανίας (Καναδά, Ν. Αφρική, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία) Στα κράτη αυτά, που συμμετείχαν στη βιομηχανική επανάσταση και είχαν σημαντική οικονομική ανάπτυξη, αναπτύχθηκαν αστικές τάξεις και πολλαπλασιάστηκαν οι μεσαίες τάξεις Μεταπολεμική εποχή: η φιλελεύθερη δημοκρατία παρουσιάζεται ως φορέας του κράτους πρόνοιας Εδραιώνεται μετά το 1950 στις χώρες που πρωτοστάτησαν στη δημιουργία της και δημιουργεί δημοκρατικές απαιτήσεις σε χώρες που παρέμειναν ή έγιναν αυταρχικές.

68 Τύποι της αντιπροσωπευτικής (φιλελεύθερης) δημοκρατίας Κοινοβουλευτική δημοκρατία Προεδρική δημοκρατία Ημιπροεδρική δημοκρατία Λαϊκή δημοκρατία Συμμετοχική δημοκρατία

69 Θρησκεία και πολιτική Ιερός και όσιος: σήμερα και οι δύο έννοιες σχετίζονται με το θείο Στην Αρχαία Αθήνα υπήρχε διαχωρισμός ιερών και οσίων: Ως ιερά ορίζονταν τα θέματα που αφορούσαν τη θρησκευτική λατρεία Ως όσια ορίζονταν τα θέματα που αφορούσαν την πόλη και τους θεσμούς της Όσον αφορά τα οικονομικά, ιερά ήταν τα χρήματα που αφορούσαν τους θεούς, ενώ όσια εκείνα που αφορούσαν την πόλη Ο ελληνικός ανθρωποκεντρισμός δεν είχε απορρίψει τις θεότητες, αλλά τις είχε περιορίσει στο ρόλο τους, απορρίπτοντας το θεοκρατισμό ως μοντέλο ζωής και λειτουργίας της πολιτείας Προϋπόθεση της θρησκείας είναι η πίστη Προϋπόθεση της δημοκρατίας είναι ο ορθολογισμός και ο ανθρωποκεντρισμός Θρησκεία και πολιτεία έχουν εντελώς διαφορετικούς ρόλους. Ηθρησκείαψάχνει για πιστούς και δεν έχει σύνορα, ενώ η πολιτεία (κράτος) έχει πολίτες ανεξαρτήτως θρησκευτικών πεποιθήσεων και λειτουργεί εντός συγκεκριμένων συνόρων Οι θρησκείες διαχρονικά έκαναν χρήση κρατικής εξουσίας για την αύξηση των πιστών τους και την καλύτερη εδραίωσή τους. Η θρησκεία εθνικοποιήθηκε για να αυξήσει την επιρροή της στην κρατική εξουσία. Κράτος και θρησκεία πρέπει να διαχωρίζονται αλλά να συνυπάρχουν αρμονικά και να περιορίζονται στην επίτευξη των στόχων και την εκπλήρωση των ρόλων τους.

70 Τι υιοθέτησε ο χριστιανισμός από τον ελληνισμό Ανθρωπομορφισμός του Ιησού Ιδέα του μονοθεϊσμού Εξοστρακισμός αφορισμός Ναοί εκκλησίες Ελάσσονες θεότητες Άγιοι Ορφική λατρεία ύμνοι εκκλησιαστικοί ύμνοι Γλώσσα γλωσσικοί όροι Ο χριστιανισμός ουσιαστικά ενσωμάτωσε στη διδασκαλία και το τελετουργικό του στοιχεία από τη θρησκεία του Δωδεκάθεου και του Ορφισμού καθώς και άλλες αρχαίες θρησκείες (π.χ. αιγυπτιακές ινδοπερσική του Μίθρα)

71 Ευρωπαϊκή ταυτότητα και παγκοσμιοποίηση Θετικά χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης: ελευθερία διακίνησης των πληροφοριών, της γνώσης και του παραγωγικού πλούτου ελευθερία διακίνησης των πολιτών Αρνητικά χαρακτηριστικά της παγκοσμιοποίησης: άμβλυνση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των κοινωνιών και των πολιτών αποξένωση, απομόνωση και αποδυνάμωση κοινωνικής συνοχής με αποτέλεσμα την εύκολη χειραγώγηση των πολιτών από ελεγχόμενα ΜΜΕ και ολιγαρχικά φεουδαρχικά συμφέροντα Ευρωπαϊκή ταυτότητα: τέθηκε ως ζήτημα και άρχισε να διαμορφώνεται από το Μεσαίωνα (16 ο 17 ο αι.). Οι λαοί στράφηκαν στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, καθώς επιζητούσαν την απεξάρτηση από το θεοκρατικό μοντέλο διαβίωσης και διακυβέρνησης Παρόλο που έγινε στροφή προς τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, στην ουσία δεν υιοθετήθηκε το πολίτευμα της αρχαίας Αθήνας. Ενώ επιδίωξη ήταν η δημιουργία κάτι μοναδικού με βάση τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, μετά τη Γαλλική Επανάσταση υπερίσχυσε η κομματοκρατία και ο κομματικός ολιγαρχισμός. Το πολιτικό σύστημα που προέκυψε από τη Γαλλική Επανάσταση και επικράτησε στην Ευρώπη και στην Ελλάδα μετά την Απελευθέρωση δεν έχει απαλλαγεί από το θεοκρατισμό. Η δημιουργία της ευρωπαϊκής ταυτότητας πρέπει να στηριχθεί σε συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά και διαχρονικές αξίες των λαών της Ευρώπης, που έχουν τις ρίζες τους στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, δηλαδή αξίες όπως η δημοκρατία, η πολιτική, η επιστήμη, το λατινικό και το κυριλλικό αλφάβητο.

72 Η εξέλιξη του πολιτικού συστήματος και της διοικητικής δομής της Ελλάδας από την Τουρκοκρατία μέχρι το 1997

73 Τουρκοκρατία Οι Έλληνες ως λαός κατά τη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας διατήρησαν την εσωτερική συνοχή τους και την πολιτισμική τους ταυτότητα. Απολάμβαναν ανεξιθρησκεία εφόσον η θρησκεία δε δημιουργούσε προβλήματα στο οθωμανικό καθεστώς. Συμμετείχαν με διάφορους τρόπους στα κοινωνικά τεκταινόμενα, διαιωνίζοντας μια άτυπη θεσμοθετημένη συμπεριφορά συμμετοχής τους. Οι κοινότητες των Ελλήνων, με την έγκριση των Οθωμανών αρχόντων, οργανώθηκαν και λειτούργησαν στη βάση των τοπικών συνηθειών και εξέλεγαν δια βοής τον κοινοτικό άρχοντα του χωριού, τον πρωτόγερο (κοτσάμπαση). Οι συντεχνίες αυτοδιοικούνταν με πνεύμα δημοκρατικό και στήριζαν τη συνοχή των τοπικών κοινωνιών. Οι λόγιοι και οι μορφωμένοι Έλληνες εισχώρησαν σε καίριες θέσεις της οθωμανικής αυτοκρατορίας ως γραμματείς, μεταφραστές κ.λπ., βοηθώντας έτσι στη λειτουργία εστιών γραμμάτων και τεχνών. Η πολιτική συμπεριφορά των Ελλήνων για περισσότερο από 23 αιώνες φαίνεται να ακολουθούσε τις ίδιες αρχές με εκείνη της αρχαιότητας, αφού οι Έλληνες λειτουργούσαν ως εθνικά ομοιογενής ομάδα με ατομική συμμετοχή στα κοινά της τοπικής κοινωνίας.

74 Η «παραστατική» πολιτεία του Καποδίστρια Πριν και μετά την επανάσταση το κοινωνικό και διοικητικό κατεστημένο στον ελλαδικό χώρο αποτελούνταν από τους πρόκριτους, τους αρχιερείς και τους καπετάνιους, οι οποίοι αναγκάστηκαν να στηρίξουν την ελληνική επανάσταση εξαιτίας των θετικών εξελίξεών της. Στο πρώτο μετεπαναστατικό πολίτευμα δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο όσοι βοήθησαν την πατρίδα με ανδραγαθίες, οικονομική ενίσχυση και συμβουλές. 1828: ο Καποδίστριας που εξελέγη πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας το 1827, προχωρά σε πρωτοπόρες και ρηξικέλευθες αλλαγές πετυχαίνοντας: αναστολή του συντάγματος της Τροιζήνας αυτοδιάλυση της Βουλής συγκέντρωση όλης της εξουσίας στο πρόσωπο του Κυβερνήτη Προχώρησε σε ευρεία διοικητική ανασυγκρότηση θέτοντας την επαρχιακή διοίκηση υπό τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού, βάζοντας έτσι τις βάσεις για τη συγκρότηση ενός ισχυρού συγκεντρωτικού μηχανισμού στα πρότυπα των σύγχρονων δυτικών κρατών. Ο Καποδίστριας κληρονόμησε μια ήδη διαμορφωμένη κατάσταση (παραστατική πολιτεία) και ένα λαό δουλικό. Δικαίωμα ψήφου στο νεοσύστατο κράτος είχαν μόνο οι αυτόχθονες και οι κτηματίες. Επιδίωξε, χωρίς επιτυχία, να επεκτείνει το δικαίωμα ψήφου σε όλους τους Έλληνες με τη δημιουργία μιας τάξης αγροτών οι οποία θα αποτελούνταν από ακτήμονες γεωργούς που θα αποκτούσαν κτηματική περιουσία. Προσπάθησε να πλήξει τη νομεκλατούρα της εποχής χωρίς να το καταφέρει, χάνοντας τελικά τη ζωή του, γεγονός που οδήγησε στη δραματική καθυστέρηση των δημοκρατικών διαδικασιών της χώρας από την Απελευθέρωση μέχρι σήμερα.

75 Η «δημοκρατία» της λογοκρισίας και της συν αλλαγής Οι νεοέλληνες βρίσκονται για πρώτη φορά στα όρια ενός εθνικού κράτους με τη δική τους κεντρική εξουσία μετά την Απελευθέρωση και την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους. Μέχρι το 1974 στην εξουσία εναλλάσσονται ολιγαρχικά, βασιλικά και δικτακτορικά καθεστώτα με κύρια χαρακτηριστικά τη λογοκρισία και τη λαϊκή καταπίεση. Η εξουσία εκπορεύεται από την εκάστοτε κεντρική εξουσία και ο Έλληνας χάνει τη δυνατότητα της άμεσης συμμετοχής του στα κοινά. Στη Δυτική Ευρώπη το πολιτικό αυτό μοντέλο δεν έχει τον ίδιο αντίκτυπο στους πολίτες, καθώς ποτέ δεν είχαν αποκτήσει το αισθητήριο της άμεσης συμμετοχής στα κοινά. Στην Ελλάδα η απουσία δυνατότητας των πολιτών για συμμετοχή στα κοινά και ο ορισμός των υποψήφιων βουλευτών από το εκάστοτε κόμμα, μετατρέπει τη σχέση πολίτη εξουσίας σε πελατειακή. Ο βουλευτής βλέπει το αξίωμά του ως σκαλοπάτι για την υπουργοποίησή του και όχι ως αυτόνομη πολιτική αποστολή. Αυτή η πελατειακή σχέση προκαλεί δυσπιστία μεταξύ πολίτη και εξουσίας και το αντίστροφο. ΗεπιθυμίατουΈλληναγιασυμμετοχήστακοινάβρίσκειεφαρμογήστη δημιουργία συλλόγων, τόσο εντός του ελλαδικού χώρου όσο και σε συνθήκες μετανάστευσης.

76 Η δημοκρατία της Μεταπολίτευσης και της χρεοκοπίας 1974: Πτώση δικτατορίας και εγκαθίδρυση προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας Οι ελπίδες των πολιτών για καλύτερη ποιότητα ζωής αναπτερώνονται. Ο όρος «μεταρρύθμιση» κατέχει πρωτεύοντα ρόλο στον πολιτικό λόγο, χωρίς όμως να πραγματοποιούνται πραγματικές μεταρρυθμίσεις, ή όσες πραγματοποιούνται να είναι ελάχιστες. Σαράντα και πλέον χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση βασικά προβλήματα της χώρας, όπως το φορολογικό, το ασφαλιστικό, το μισθολογικό κ.λπ. παραμένουν άλυτα. Εξακολουθεί να υπάρχει δυσπιστία στις σχέσεις πολίτη εξουσίας Το πολίτευμα παραμένει δημοκρατικά ελλειμματικό, αφού ο πολίτης δεν συμμετέχει στα τεκταινόμενα της χώρας Το κράτος παραμένει συγκεντρωτικό και οι αποφάσεις λαμβάνονται από την κυβέρνηση Δεν υπάρχει πραγματική αποκέντρωση, καθώς αποκεντρώνονται αρμοδιότητες αλλά όχι καιτααπαραίτητακονδύλιακαιεξουσίες Η αυτοδιοίκηση δεν είναι αυτοδιοίκηση, καθώς δεν έχει διοικητική και οικονομική αυτονομία. Η δημοκρατία παραμένει δημοκρατία «συναλλαγής» καθώς εξακολουθούν να υφίστανται οι πελατειακές σχέσεις. Η εξουσία είναι μια πολιτική «ελίτ» που προσπαθεί να διατηρηθεί στη θέση της, έχοντας έτσι απομακρυνθεί από τον πολίτη, ο οποίος δε βλέπει διεξόδους στα προβλήματά του. Αν και υποστηρίζεται ότι με τη Μεταπολίτευση εδραιώθηκε το δημοκρατικό πολίτευμα, εντούτοις οι πολίτες σήμερα αμφιβάλλουν για τη δημοκρατικότητά του.

77 Το πολιτικό και αυτοδιοικητικό σύστημα της χώρας από το 1997 μέχρι σήμερα

78 Σχέδιο «Καποδίστριας Ι» Στόχοι του σχεδίου «Καποδίστριας Ι»: Η παροχή υπηρεσιών ισοδύναμης αποτελεσματικότητας στους κατοίκους των πόλεων και των χωριών και επομένως ο εκσυγχρονισμός του διοικητικού μας συστήματος. Η ουσιαστικοποίηση του ρόλου των ΟΤΑ και η αναβάθμιση των αιρετών και επομένως ο εκσυγχρονισμός του τοπικού πολιτικού συστήματος στη χώρα μας και η διεύρυνση της πολιτικής βαρύτητας της Πρωτοβάθμιας Τ.Α. Η δημιουργία ουσιαστικών προϋποθέσεων για τη διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των ΟΤΑ Ο συντονισμός των τοπικών δημόσιων επενδύσεων για έργα τεχνικής υποδομής και κοινωνικού εξοπλισμού. Η ενίσχυση του ενδογενούς δυναμικού της ελληνικής περιφέρειας, που είναι αναγκαία προϋπόθεση για μια διαρκή και βιώσιμη περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη. Η διαφάνεια στη διαχείριση των πόρων και ο κοινωνικός έλεγχος της τοπικής εξουσίας, που οδηγούν στην εξασφάλιση της νομιμότητας και της προστασίας των πολιτών. Οικονομίες κλίμακας στις λειτουργικές δαπάνες και αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού Η δομή της ελληνικής επικράτειας μετά τον «Καποδίστρια Ι»: 54 νομαρχίες 914 δήμοι 120 κοινότητες

79 Η διοικητική δομή της Ελλάδας μετά τον «Καποδίστρια Ι» Περιφέρεια Νομαρχίες Δήμοι Κοινότητες Πληθυσμός Δήμων Πληθυσμός Κοινοτήτων 1. Αν. Μακεδονίας & Θράκης Αττικής Βορείου Αιγαίου Δυτικής Ελλάδας Δυτικής Μακεδονίας Ηπείρου Θεσσαλίας Ιονίων Νήσων Κεντρικής Μακεδονίας Κρήτης Νοτίου Αιγαίου Πελοποννήσου Στερεάς Ελλάδας Σύνολα

80 Επιτεύχθηκαν οι στόχοι του «Καποδίστρια Ι»; Μπορούμε να πούμε ότι ο «Καποδίστριας Ι» δεν πέτυχε τους στόχους για τους οποίους δημιουργήθηκε, μεταξύ άλλων, γιατί: Τα πληθυσμιακά κριτήρια δεν εξασφάλιζαν τη λειτουργικότητα των νεοϊδρυθέντων δήμων. Οι κυβερνήσεις δεν έδωσαν τα αντίστοιχα κονδύλια για τη λειτουργία τους, επομένως δε διέθεταν οικονομική αυτονομία. Για τον παραπάνω λόγο οι δήμοι δεν είχαν ούτε διοικητική αυτονομία και απλώς αποτελούσαν αποκεντρωμένες διοικήσεις της κεντρικής εξουσίας. Δε χορηγήθηκαν οι σχετικοί μηχανισμοί υποστήριξης για να μπορούν οι δήμοι να είναι αποτελεσματικοί στη λειτουργία τους. Έγινε πλημμελής εκτίμηση των αναγκών και όχι σε βάθος ανάλυση των εξελίξεων στο εσωτερικό της χώρας, βάσει των οποίων θα αποφασίζονταν οι επιλογές που έπρεπε να γίνουν, έτσι ώστε η αυτοδιοίκηση να ανταποκρίνεται στα σημερινά και μελλοντικά δεδομένα. Δεν κατάφερε να ανακόψει αλλά αντίθετα επέτεινε το ρεύμα της εσωτερικής μετανάστευσης από την περιφέρεια προς τα μεγάλα αστικά κέντρα