Παράγοντες Απόσπασης Προσοχής Οδηγού και Αξιολόγηση Επικινδυνότητας από τους Ίδιους τους Οδηγούς

Transcript

1 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Οδικής Ασφάλειας Παράγοντες Απόσπασης Προσοχής Οδηγού και Αξιολόγηση Επικινδυνότητας από τους Ίδιους τους Οδηγούς Ελένη Μισοκεφάλου 1, Δρ. Πολιτικός Μηχανικός, MSc Παντελής Κοπελιάς 1, Λέκτορας Νικόλαος Ηλιού 1, Καθηγητής 1 Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας emisokef@uth.gr, kopelias@uth.gr, neliou@uth.gr Περίληψη Η απόσπαση προσοχής του οδηγού είτε με συμπεριφορές και ενέργειες εντός οχήματος είτε λόγω έντονων οπτικών ερεθισμάτων από την οδική υποδομή ή άλλο παράπλευρο εξοπλισμό και παντός είδους κτίσματα, αποτελεί μια από τις σημαντικότερες αιτίες ατυχημάτων. Για τη μετρίαση του φαινομένου και κυρίως σε ότι αφορά τη συμπεριφορά του οδηγού είναι απαραίτητες δράσεις που καταρχήν στοχεύουν στην συνειδητοποίηση ότι συμπεριφορές απόσπασης είναι επικίνδυνες από τους ίδιους τους οδηγούς. Στην εργασία αυτή αναλύονται οι απαντήσεις και εξάγονται συμπεράσματα από ερωτηματολόγια σε 60 οδηγούς για το βαθμό που οι ίδιοι αντιλαμβάνονται επικίνδυνες συμπεριφορές απόσπασης κατά την οδήγησή τους. Επιπλέον σταχυολογούνται με βαθμό επικινδυνότητας τα είδη των συμπεριφορών αλλά και των στοιχείων οδού που αποτελούν παράγοντες απόσπασης προσοχής. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα συμπεριφορές όπως η σύνταξη ή ανάγνωση μηνύματος στο κινητό, οι διαφημιστικές πινακίδες, οι προσωπικές σκέψεις, η ανάγνωση χάρτη και η προσπάθεια για εντοπισμό αντικειμένου στο αυτοκίνητο είναι οι πιο επικίνδυνες συμπεριφορές που οδηγούν σε απόσπαση προσοχής. Όταν οι ερωτώμενοι απαντούν για την δική τους συμπεριφορά τότε φαίνεται ότι αξιολογούν τους εαυτούς στους με υψηλό βαθμό προσοχής, αίσθησης ασφάλειας και αποφυγή επικίνδυνων συμπεριφορών. Παρόλα αυτά ένα 50% δηλώνει ότι μιλάει συχνά στο κινητό τηλέφωνο ενώ ένα 67% ότι διαβάζει και προσέχει τις διαφημιστικές πινακίδες. Τέλος σημαντικά συμπεράσματα εξάγονται για τη χρήση συσκευών πλοήγησης ή άλλων συσκευών εντός οχήματος και για το βαθμό ευκολίας ή δυσκολίας της χρήσης και της επικινδυνότητάς, αφού 50% των οδηγών θεωρούν τη χρήση κατά την οδήγηση επικίνδυνη, κυρίως λόγω της συσκευής και του βαθμού ευκολίας χρήσης. Λέξεις κλειδιά: απόσπαση προσοχής οδηγού, ερωτηματολόγιο αυτοαξιολόγησης, επικίνδυνη συμπεριφορά

2 Abstract The distraction of driver s attention is one of the leading causes of accidents either as behaviors and actions within the vehicle or because of intense visual stimuli derived from the road infrastructure, other collateral equipment and all kinds of buildings. To mitigate the phenomenon, especially regarding the driver s behavior, it is necessary to adapt actions that primarily aim at the awareness by drivers themselves that distraction of attention is a dangerous driving behavior. The present paper analyzes the answers and draws conclusions based on questionnaires answered by 60 drivers regarding the degree that they themselves perceive dangerous distraction behaviors in their every day driving. Moreover, different behavior types and road elements that constitute factors that influence driver distraction are gleaned by level of risk. According to the results, specific types of behavior such as texting or reading a message on a mobile phone, glances at advertising signs, personal thoughts, reading a map and effort to identify an object in the car are the most dangerous behaviors that lead to distraction. When respondents answered regarding their own behavior it seems that they classify themselves having a high level of attention, sense of security and avoidance of hazardous behaviors. However 50% of the participants admit that they often talk on their mobile phone while 67% of them answered that they read billboards. Finally important conclusions are drawn for the use of navigation devices or other devices within the vehicle. More specifically, the drivers assess not only the level of feasibility of these devices but also their level of dangerousness, since 50% of drivers consider the use of them during the execution of the driving task dangerous, mainly because of the device itself and the ease of use that characterizes the specific devices. Keywords: driver distraction of attention, self- assessment questionnaire, hazardous behavior

3 6ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 1. Εισαγωγή Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζει μεγάλο μέρος των πολιτικών της για την οδική ασφάλεια στο ζήτημα της συμπεριφοράς του οδηγού με ιδιαίτερες δράσεις για την εναρμόνιση των ποινών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τη καθιέρωση διαρκούς επιμόρφωσης για τους ιδιώτες και επαγγελματίες οδηγούς, τη βελτίωση των αστυνομικών ελέγχων και την προώθηση εκστρατειών εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης των χρηστών (Europa, 2014). Κάθε μέτρο, όμως, ιδιαιτέρως όταν αυτό στοχεύει στον οδηγό, χαρακτηρίζεται από ποικίλους παράγοντες μεταξύ των οποίων καίριας σημασίας είναι ο βαθμός αντίληψης των ίδιων των χρηστών οδού για το βαθμό που επιδεικνύουν επικίνδυνες συμπεριφορές. Το θέμα της απόσπασης προσοχής είναι ένα ζήτημα που αφορά διαφορετικές παραμέτρους τόσο σε σχέση με τον οδηγό και τη συμπεριφορά του (πχ χρήση κινητού, γραπτά μηνύματα) όσο και το οδικό περιβάλλον ή τον ευρύτερο της οδού χώρο (πινακίδες, διαφημίσεις κλπ). Οι δράσεις που αφορούν τον οδηγό σχετίζονται κυρίως με εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού (πχ εκστρατεία THINK της βρετανικής κυβέρνησης). Οι εκστρατείες αυτές, όμως για να είναι αποδοτικές θα πρέπει να επικοινωνούν ένα μήνυμα το οποίο θα έχει ως δέκτη ένα κοινό που αποδέχεται την εσφαλμένη συμπεριφορά του έχοντας καταρχάς αναγνωρίσει την συμπεριφορά αυτή (Bjornskau, 1994). Σύμφωνα με τις θεωρίες συμπεριφοράς που ερμηνεύουν την οδική ασφάλεια βασική παράμετρος αποτελεσματικότητας ενός μέτρου είναι η ωφέλεια που πιθανώς θα έχουν οι ίδιοι οι χρήστες από την υιοθέτηση του μέτρου αυτού (Elvik et al., 2004). Στην περίπτωση, όμως, συγκριμένων συμπεριφορών που εκφράζονται ακούσια, τα πιθανά οφέλη, ο βαθμός προσαρμογής αλλά και η αντίληψη για το ποια είναι ή όχι η επικίνδυνη συμπεριφορά είναι αρκετά δύσκολο να προσδιορισθούν. Επικίνδυνες συμπεριφορές με χαρακτηριστικό τις ακούσιες (αυτόματες) ενέργειες, όπως για παράδειγμα η έλλειψη προσοχής κατά την οδήγηση εξαιτίας προσωπικών σκέψεων του οδηγού, είναι δύσκολα εντοπίσιμες ακόμη και κατά τη διενέργεια νατουραλιστικών ερευνών (Regan et al., 2008). Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση τέτοιων αυτόματων ενεργειών αφορά την προσοχή που δίνει ο οδηγός στα στοιχεία της οδού (εξοπλισμός, πινακίδες) που βρίσκονται στο οπτικό του πεδίο και ρυθμίζουν, οριοθετούν, επεξηγούν και γενικώς αποτελούν αναπόσπαστο λειτουργικό τμήμα του οδικού περιβάλλοντος. Οι συνηθέστερες αναφορές αφορούν την απόσπαση από παρόδιο εξοπλισμό ή κυρίως διαφημιστικές πινακίδες. Μελέτη η οποία διεξήχθη με χρήση προσομοιωτή (Young et al., 2009) καταλήγει στο συμπέρασμα ότι περισσότερα ατυχήματα λαμβάνουν χώρα παρουσία διαφημιστικών πινακίδων. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και έρευνα στον ελληνικό χώρο (Μισοκεφαλου κ.α., 2012). Επιπλέον, αντιπαραβάλλοντας βάσεις δεδομένων ατυχημάτων, ο Wallace (2003) έδειξε ότι οι εξωτερικοί παράγοντες απόσπασης της προσοχής ευθύνονται για ατυχήματα σε ποσοστό περίπου 10% Οι Eliou και Misokefalou (2009) συγκεντρώνουν μεθοδολογικά στοιχεία για την μέτρηση της απόσπασης. Για την μέτρηση πιο λεπτομερών στοιχείων πέρα των μακροσκοπικών συσχετίσεων ατυχημάτων και εξωγενών παραγόντων, έχουν πλέον αναπτυχθεί ή εφαρμόζονται μεθοδολογίες που χρησιμοποιούν τεχνολογίες εντός

4 οχήματος (Μισοκεφάλου κ.α., 2012) σε εργαστηριακές-πειραματικές μετρήσεις, ενώ οι έρευνες ερωτηματολογίου χρησιμοποιούνται για την διερεύνηση της άποψης των οδηγών. Συνήθως παρατηρήσεις-μετρήσεις και ερωτηματολόγια διενεργούνται συνδυαστικά Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένα είδη των μεθόδων που δεν περιλαμβάνονται σε καμία από τις προηγούμενες κατηγορίες, όπως Περιφερική Ανίχνευση Αντικειμένου και η μέθοδος Παροδικής Παρεμπόδισης της Όρασης. Τέλος, η μετρήσεις με προσομοιωτές είναι πλέον αρκετά διαδεδομένες και επιτρέπουν εξειδικευμένες καταγραφές όπως πχ μεταβολές ταχύτητας στη διάρκεια ανάγνωσης sms, τις διαφοροποιήσεις μεταξύ συμπεριφορών σε χαμηλό και υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο κλπ (Giannis et al., 2013). Η παρούσα έρευνα αφορά στη διερεύνηση των συμπεριφορών που αποσπούν την προσοχή κατά την οδήγηση αλλά και της αντίληψης από τους ίδιους τους οδηγούς του βαθμού επικινδυνότητάς αυτών των συμπεριφορών. 3. Μεθοδολογία Για την αυτοαξιολόγηση των οδηγών, επιλέχθηκε η μέθοδος των ερωτηματολογίων. Το πρώτο μέρος του ερωτηματολογίου αποτελείται από ερωτήσεις σχετικά με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά, τα χαρακτηριστικά των μετακινήσεων και το ιστορικό της οδήγησης των συμμετεχόντων οδηγών συνδυασμένο με στοιχεία της σχετικής με την οδήγηση εμπειρίας τους. Το δεύτερο μέρος, το οποίο αποτελεί και τον κορμό του ερωτηματολογίου, αφορά στην απόσπαση της προσοχής του οδηγού και δομήθηκε βασιζόμενο στην κατηγοριοποίηση του Regan και της ερευνητικής του ομάδας (Regan et al., 2010) σύμφωνα με την οποία, η έλλειψη προσοχής του οδηγού διακρίνεται σε πέντε κατηγορίες: περιορισμένη προσοχή του οδηγού, μη ορθά ιεραρχημένη του οδηγού, αμελής προσοχή του οδηγού, βεβιασμένη προσοχή του οδηγού και διασπασμένη προσοχή του οδηγού. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία και αντίστοιχα ερωτηματολόγια που παρουσιάζονται σε αυτήν (Glaze et al., 2003 & Tay, 2009) θίχθηκαν τόσο τα θέματα σχετικά με το πρωτεύoν έργο της οδήγησης όσο και τα θέματα που αποτυπώνουν συμπεριφορές σχετικές με δευτερεύοντα οδηγικά θέματα. Όπως είναι φυσικό και επειδή η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της διερεύνησης του φαινομένου της απόσπασης της προσοχής, η έμφαση στις ερωτώμενες συμπεριφορές δόθηκε σε αυτές που αποσπούν την προσοχή. Συνολικά διατυπώθηκαν 66 ερωτήσεις πολλές εκ των οποίων είχαν σημαντικό αριθμό υποερωτήσεων. Όπως ήταν φυσικό ένα τέτοιο μέγεθος ερωτηματολογίου ιδιαίτερα για θέματα συμπεριφοράς χρειαζόταν ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα για να συμπληρωθεί. Χαρακτηριστικό είναι ότι η μέση διάρκεια ολοκλήρωσης του ερωτηματολογίου ήταν 20 λεπτά ενώ 6 συμμετέχοντες χρειάστηκαν άνω των 20 λεπτών. Στην έρευνα συμμετείχαν 60 οδηγοί. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι επικέντρωση της έρευνας σε οδηγούς επιβατικών αυτοκινήτων οφείλεται όχι μόνο στο γεγονός ότι αποτελούν την μεγαλύτερη κατηγορία χρηστών της οδού αλλά και

5 6ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ στην ιδιαίτερα αυξημένη συμμετοχή σε ατυχήματα που έχουν ως αιτία τους την απόσπαση της προσοχής του οδηγού (Klauer et al., 2006 & Ελληνική Αστυνομία, 2014). Σημειώνεται σε αυτό το σημείο ότι οι ερωτώμενοι κατά μεγάλο ποσοστό επιδιώχθηκε να είναι μικρών σχετικά ηλικιών οι οποίες έχουν αυξημένα ποσοστά συμμετοχής στα ατυχήματα και σε επικίνδυνες συμπεριφορές αλλά και διότι η έρευνα έχει δείξει ότι παρά την αίσθηση για κάτι επικίνδυνο δεν αποφεύγουν συμπεριφορές απόσπασης και κυρίως αυτή της χρήσης κινητού και του texting στη συντριπτική τους πλειοψηφία (Atchley et al, 2011). Τέλος σε ότι αφορά στις συγκρίσεις των αποτελεσμάτων μεταξύ των διαφορετικών κατηγοριών των ερωτώμενων σημειώνεται ότι λόγω α) της μικρής συμμετοχής γυναικών και β) της αντίστοιχα μικρής συμμετοχής στο δείγμα των ερωτώμενων των ηλικιών κάτω των 25 και άνω των 45, στατιστικά τεστ σημαντικότητας παρουσιάζονται, πέραν των ποσοστών, σε ρωτήσεις που κρίνεται ότι έχουν ενδιαφέρον ή και διαφοροποίηση μεταξύ των άνω κατηγοριών. 4. Αποτελέσματα 4.1 Προφίλ Συμμετεχόντων Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων ήταν νεαρής ηλικίας (70% έως 35 ετών), άντρες (73%), απόφοιτοι μέσης ή ανώτερης εκπαίδευσης. Το 40% οδηγεί περί τα χλμ το έτος ενώ το 27% οδηγεί άνω χλμ/έτος. Χρησιμοποίει το ΙΧ του κάθε μέρα το 45% ενώ το 50% κάνει περισσότερα από 2 δρομολόγια (2 με 4) με το ΙΧ την ημέρα. Η οδήγηση αυτή είναι τόσο σε κεντρικές αστικές περιοχές όσο και σε περιοχές ημιαστικές ή εθνικές οδούς και αυτοκινητοδρόμους. Από τις απαντήσεις φαίνεται ότι δεν υπάρχει ένας συνήθης σκοπός μετακίνησης αλλά συνδυασμός εργασίας και αναψυχής (67%). Ως εκ της ηλικίας η εμπειρία των συμμετεχόντων, μετρώντας τα έτη κτήσης άδειας οδήγησης, είναι έτη (80%). Το 64% των συμμετεχόντων έχουν συμμετάσχει σε ατύχημα η υπαιτιότητα του οποίου άνηκε στους ίδιους και μάλιστα το 21% εξ αυτών περισσότερες από μία φορές. Εν κατακλείδι, οι ερωτώντες είναι μια δυναμική ηλικιακά- ομάδα, που χρησιμοποιεί αρκετά συχνά για πολλές χρήσεις και όχι μόνο για δουλειά - το ΙΧ, που διανύει λογικό αριθμό χιλιόμετρων κάθε έτος σε ποικίλα είδη οδών και έχει μια μέση (ίσως προς μικρή) εμπειρία οδήγησης. 4.2 Αυτόαξιολόγηση συμπεριφοράς Ως προς την ταχύτητα οι οδηγοί δηλώνουν ότι εντός πόλης συμμορφώνονται σε ποσοστό 70% ενώ εκτός πόλης το ποσοστό πέφτει στο 55%. Σε αυτή την περίπτωση το 45% των οδηγών δηλώνουν ότι οδηγούν πάνω από το όριο ταχύτητας (30% εντός των 20χλμ/ώρα πάνω από το όριο και 15% άνω των 20χλμ/ώρα από το όριο).

6 Παρόμοιο ποσοστό παραβατικότητας δηλώνουν και για την οδήγηση σε αυτοκινητόδρομους όπου το 47% δηλώνει ότι υπερβαίνει το όριο ταχύτητας. Ούτε ένας οδηγός δεν δηλώνει ότι δεν έχει εμπιστοσύνη στις οδηγικές του ικανότητες. Το 66,7% δηλώνει μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητές του και το 20% αρκετή εμπιστοσύνη. Το υπόλοιπο 13% απλά δεν συμπλήρωσε την απάντηση από το να δηλώσει, προφανώς, μικρότερη ή καθόλου εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Ειδικά σε ότι αφορά τις ηλικιακές ομάδες, η ομάδα κάτω των 35 ετών έχει μεγαλύτερο ποσοστό στην άποψη «μεγάλη και αρκετή εμπιστοσύνη» με 65% έναντι 35% αυτής άνω των 35. Σε συνέχεια της ίδιας ερώτησης το 96% δηλώνει ότι οδηγεί «ασφαλώς» και το 76% ότι οδηγεί προβλεπτικά και αντιλαμβάνεται με ευκολία τις καταστάσεις κατά την οδήγηση. Ειδικότερα για το θέμα της απόσπασης της προσοχής το 90% δηλώνει ότι αποτελεί σημαντικό υπαρκτό πρόβλημα στους ελληνικούς δρόμους, ότι εμφανίζεται ανεξαρτήτως είδος οδού και ότι η επικινδυνότητα του έγκειται (90% το δηλώνουν) στο γεγονός ότι οι οδηγοί δεν αντιλαμβάνονται ότι η προσοχή τους αποσπάται (σημειώνεται ότι οι ίδιοι φαίνεται να μιλούν για κάποιους άλλους οδηγούς αφού έχουν ήδη απαντήσει ότι οι ίδιοι οδηγούν προβλεπτικά με ασφάλεια και αντιλαμβάνονται τις επικίνδυνες καταστάσεις). Επιπλέον, το 87% επιμένει σε επόμενες ερωτήσεις ότι σχεδόν πάντα είναι συγκεντρωμένοι στην οδήγηση και ότι σπάνια παραβαίνουν τον ΚΟΚ λόγω μη συγκέντρωσης (97%). Η συγκέντρωση δηλώνουν ότι διατηρείται σε μεγάλο βαθμό (πάντα και πολλές φορές το 96%) σε δρόμους που δεν γνωρίζουν παρότι αυτό δεν απαιτεί μεγάλη προσπάθεια (54%) καλά και ότι μειώνεται σε συνθήκες κούρασης σε μεγάλο βαθμό (73%). 4.3 Παράγοντες επικινδυνότητας Αναφορικά με τις ηλεκτρονικές συσκευές που χρησιμοποιούνται κατά την οδήγηση και δεν σχετίζονται με το πρωτεύον έργο αυτής, το 75% των συμμετεχόντων δήλωσε πως χρησιμοποιεί το ηχοσύστημα του οχήματός του συνεχώς κατά την οδήγηση αξιολογώντας το ως ανίσχυρο παράγοντα απόσπασης της προσοχής τους. Επίσης, ποσοστό των συμμετεχόντων το οποίο αγγίζει το 27%, κατά δήλωσή του, χρησιμοποιεί συσκευές πλοήγησης, το ¼ εξ αυτών συχνά και οι υπόλοιποι σπάνια, ενώ θεωρούν ότι οι εν λόγω συσκευές αποσπούν σε μέτριο βαθμό την προσοχή τους από το οδηγικό έργο. Σοβαρή αμφισβήτηση υπάρχει κατά πόσο ο σχεδιασμός των συσκευών αυτών βοηθάει ή όχι τη χρήση τους κατά την οδήγηση (46% ναι, 54% όχι). Ομοίως το 47% πιστεύει ότι η χρήση αυτών των συσκευών αυξάνει τον κίνδυνο ατυχήματος ενώ το 40% όχι. Ως προς τη χρήση κινητού τηλέφωνου το 50% δηλώνει ότι μιλάει συχνά όταν οδηγεί και το 50% ότι μιλάει σπάνια. Κανένας δεν δηλώνει πότε ή πάντα. Η χρήση του κινητού δεν αποτελεί παράβαση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας (Ν. 2696/1999) με τη χρήση ασύρματου ακουστικού. Οι απαντήσεις δείχνουν ότι ενσύρματο ή ασύρματο

7 6ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ακουστικό χρησιμοποιούν πάντα το 36,7%, συχνά το 13,3%, σπάνια το 26,7% και ποτέ το 23,3%. Τέλος, το 17% δηλώνει ότι στέλνει και λαμβάνει μηνύματα συχνά ενώ οδηγεί. Σε ότι αφορά τις ηλικιακές ομάδες, η ομάδα κάτω των 35 ετών έχει μεγαλύτερο ποσοστό στην άποψη «μεγάλη και αρκετή εμπιστοσύνη» με 67% έναντι 33% αυτής άνω των 35. Αντίστοιχα ως προς τη χρήση εξοπλισμού ανοικτής συνομιλίας το 54% των απαντήσεων «πάντα και συχνά» είναι ηλικίας κάτω από 35 ετών έναντι 46% αυτών άνω των 35. Οι συνήθειες ασχολίες κατά την οδήγηση είναι η ακρόαση μουσικής (πάντα το 93%), συνομιλία με τους επιβάτες (99%) όταν υπάρχουν. Το 37% τρώει ή πίνει όταν οδηγεί πάντα ή πολύ συχνά, το 90% των καπνιστών δηλώνει ότι καπνίζει συχνά ή πάντα. Επίσης: - Το 93% δηλώνει ότι φοράει ζώνη πάντα. - Το 87-97% ότι δεν ξεχνάει ποτέ (δεν αφαιρείται) να κοιτάει συχνά τους καθρέφτες (κεντρικό, πλαϊνό). - Το 90% ότι χρησιμοποιεί την κόρνα σπάνια. - Το 80% συχνά ή πάντα σταματάει στην πορτοκαλί ένδειξη. Και από αυτές τις απαντήσεις δημιουργείται η αίσθηση οδηγών με ασφαλή συμπεριφορά, κατά δήλωσή τους βέβαια. Στη συνέχεια αξιολογούνται κάποιες συγκεκριμένες πράξεις συνήθειες κατά την οδήγηση κυρίως σε σχέση με την απόσπαση της προσοχής από την οδήγησης και την απασχόληση του οπτικής διαδικασίας με εξωγενή της οδήγησης ερεθίσματα. Από τις απαντήσεις του Πίνακα 1 φαίνεται ότι υπάρχει μια κλιμάκωση στην άρνηση ότι ακολουθούν ριψοκίνδυνες συμπεριφορές από το 33.3% που δηλώνει ότι δεν διαβάζει τις διαφημιστικές πινακίδες, στο 50% που δηλώνει ότι δεν παίρνει τα μάτια του από την οδήγηση για να ασχοληθεί με κάτι άλλο μέσα στο αυτοκίνητο. Στη συνέχεια το 60% δηλώνει ότι δεν αφήνει ποτέ το τιμόνι, το 70% δεν κοιτάει ποτέ ή κοιτάει σπάνια τις βιτρίνες και τέλος το 76,6% το οποίο δηλώνει ότι δεν αφαιρείται πνευματικώς - ποτέ όταν οδηγεί. Σημειώνεται ότι οι ερωτήσεις δε δόθηκαν με αυτή τη σειρά αλλά είναι σημαντικό να φανεί ότι από όλους τους παράγοντες απόσπασης αυτός που συγκεντρώνει τη μεγαλύτερη πιθανότητα να εξελιχθεί σε πραγματική απόσπαση είναι οι διαφημιστικές πινακίδες. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο ότι το μεγαλύτερο ποσοστό άρνησης λαμβάνει παράγοντας που σχετίζονται μόνο με τον ίδιο τον οδηγό (δεν αφαιρούμαι) ενώ το μικρότερο με παράγοντα εξωτερικού περιβάλλοντος ή οδικού περιβάλλοντος όπως οι πινακίδες διαφήμισης, συμπεράσματα που επαναλαμβάνεται σε όλες τις απαντήσεις όταν οι συμμετέχοντες θωρούν ότι έχουν υψηλό βαθμό ικανότητας οδήγησης εν γένει.

8 Πίνακας 1. Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης συμπεριφοράς απόσπασης της προσοχής Α/Α/ Ερώτηση Απαντήσεις: Σπάνια-Ποτέ 1 Διαβάζετε τις διαφημιστικές αφίσες καθώς οδηγείτε; 33,3% 2 Πόσο συχνά παίρνετε τα μάτια σας από την πορεία μπροστά σας για να ασχοληθείτε με κάτι εντός του οχήματος που δεν σχετίζεται 3 με Πόσο την συχνά οδήγηση; αφήνετε τα χέρια σας από το τιμόνι για να ασχοληθείτε με κάτι; 4 Κοιτάτε τις βιτρίνες των καταστημάτων όταν διασχίζετε έναν εμπορικό δρόμο οδηγώντας; 5 Πόσο συχνά αισθάνεστε ότι είσθε αφηρημένος-η/ονειροπολείτε καθώς οδηγείτε το αυτοκίνητό σας; 50% 60% 70% 76,6% Πίνακας 2: Ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης συμπεριφοράς απόσπασης της προσοχής Ποσοστό (%) Σύνταξη και ανάγνωση μηνύματος στο κινητό τηλέφωνο Απαντήσεις: 100 Συμπεριφορά Διαφημιστικές πινακίδες - Ασχολία πολύ/πάρα 88 πολύ Έλλειψη συγκέντρωσης-προσωπικές σκέψεις 87 Ανάγνωση χάρτη και προσπάθεια εντοπισμού διαδρομής 87 Προσπάθεια για εντοπισμό αντικειμένων εντός του οχήματος 80 Κάνετε/Λαμβάνετε κάποια κλήση και συνομιλείτε στο κινητό σας 77 τηλέφωνο Προσωπική φροντίδα 76 Αναζήτηση πινακίδων κατεύθυνσης 66 Φαγητό, ποτό 46 Ηλεκτρονικές πληροφοριακές πινακίδες (VMS) 20 Συνομιλία με συνεπιβάτες 16 Ρυθμίσεις στο ραδιόφωνο 13 Ρυθμίσεις στον κλιματισμό 13 Κάπνισμα 13 Τέλος ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να συνδέσουν ευθέως την πιθανότητακίνδυνο ατυχήματος με κάποια συμπεριφορά ή ασχολία κατά την οδήγηση. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 2 στον οποίο παρουσιάζονται με φθίνουσα σειρά οι απαντήσεις πολύ και πάρα πολύ πιθανόν/επικίνδυνο να γίνει ατύχημα, η σύνταξη και ανάγνωση μηνύματος συγκεντρώνει το 100%. Ως πιο επικίνδυνη κατάσταση ακολουθεί η ανάγνωση διαφημιστικών πινακίδων (88%), οι προσωπικές σκέψεις (87%), η ανάγνωση χάρτη για εντοπισμό της διαδρομής (87%), η κλήση στο κινητό (77%). Λιγότερο επισφαλείς χαρακτηρίζονται το κάπνισμα, οι ρυθμίσεις σε ραδιόφωνο και κλιματισμό και η συνομιλία με τους επιβάτες.

9 6ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΟΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ 5. Συμπεράσματα Μέσω της παρούσας έρευνας μελετήθηκε η αντίληψη που οι ίδιοι οι οδηγοί έχουν για την απόσπαση της προσοχής είτε σαν γενικότερο φαινόμενο είτε σαν ένα στοιχείο της δικής τους οδικής συμπεριφοράς. Σημειώνεται ότι η παρούσα εργασία αποτελεί ένα από τα αρχικά στάδια διερεύνησης των απόψεων των οδηγών για θέματα ασφάλειας και εντάσσεται σε μία συνεχιζόμενη έρευνα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας η οποία περιλαμβάνει εμπλουτισμό των αποτελεσμάτων με επιπλέον ερωτηματολόγια τα οποία αφορούν επαγγελματίες οδηγούς αλλά και το γενικό πληθυσμό. Επιπλέον σημειώνεται ότι με τον εμπλουτισμό των ερωτηματολογίων θα καθίσταται δυνατή η περεταίρω αξιολόγηση της αξιοπιστίας των επιμέρους απαντήσεων η οποία επιτυγχάνεται είτε με την επανάληψη του ερωτηματολογίου στα ίδια άτομα είτε με τη διαμόρφωση κατάλληλων ερωτήσεων ελέγχου εντός του ερωτηματολογίου. Το μεθοδολογικό αυτό ζήτημα δεν αντιμετωπίζεται στην παρούσα εργασία η οποία δίνει μια καταρχήν αίσθηση της άποψης των οδηγών. Σε ότι αφορά τα αποτελέσματα, η αξιολόγηση της συμπεριφοράς από τους ίδιους τους οδηγούς οδηγεί σε σημαντικά αποτελέσματα, στο βαθμό μάλιστα που είναι εφικτή η σύγκριση των απαντήσεων με τις πραγματικές συμπεριφορές βάσει γνωστών ερευνών στη βιβλιογραφία. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα οι οδηγοί θεωρούν τους αυτούς τους αρκετά συνετούς, ικανούς και με ασφαλή οδηγική συμπεριφορά. Επιπλέον θεωρούν ότι δύσκολα αποσπάται η προσοχή τους αλλά αυτό γίνεται κυρίως λόγω εξωγενών παραγόντων όπως π.χ. οι διαφημιστικές πινακίδες και όχι λόγω δικής τους συμπεριφοράς. Επιπλέον, αξιολογούν ως πολύ επικίνδυνες ενέργειες όπως λήψη ή σύνταξη μηνύματος, αφηρημάδα από προσωπικές σκέψεις, ανάγνωση χαρτών και χρήση κινητού για ομιλία Τέλος, αμφισβητούν την ασφάλεια εξοπλισμού που σχετίζεται με τη ανεύρεση διαδρομών και θεωρούν συνήθειες όπως το κάπνισμα μη επικίνδυνες. 6. Βιβλιογραφία Atchley, P., Atwood, S., Boulton, A. (2011) The choice to text and drive in younger drivers: behavior may shape attitude. Accident Analysis and Prevention, Vol 43, pp Bjørnskau, T. (1994) Spillteori, trafikk og ulykker - en teori om interaksjon i trafikken (287/1994). Transportøkonomisk. Oslo. Eliou, Ν., Misokefalou, E. (2009) Comparative analysis of drivers distraction assessment methods. 22nd ICTCT Workshop, Towards and Beyond the 2010 Road Safety TargetsIdentifying the Stubborn Issues and their Solutions, Leeds, UK. Elvik R. and Vaa T. (2004) The handbook of road safety measures. Pergamon Press, Amsterdam.

10 Glaze, A. L. & Ellis, J. M. (2003) Pilot study of distracted drivers. Virginia Commonwealth University, Transportation and Safety Training Centre, Virginia. Klauer, S. G., Dingus, T. A., Neale, V. L., Sudweeks, J., Ramsey, D. (2006) The impact of driver inattention on near-crash/crash risk: An analysis using the 100-car naturalistic driving study data (Technical Report No. DOT HS ), NHTSA, Washington. Regan, A. M., Hallet, C. & Gordon, P. C. (2010) Driver distraction and driver inattention: Definition, relationship and taxonomy. Accident Analysis and Prevention, 43, pp Regan, M. A., Lee, J. D. & Young, K. L. (2008) Driver Distraction: Theory, Effects and Mitigation. Boca Raton, FL, CRC Press Taylor & Francis Group, USA. Tay, R. (2009) Drivers' perceptions and reactions to roadside memorials. Accident Analysis and Prevention, 419(4), pp Yannis G, Laiou A, Papantoniou P, Gkartzonikas P (2013) Impact of Texting on Young Drivers Behaviour and Safety on Motorways by the Use of a Driving Simulator, Proceedings of the 3rd International Conference on Driver Distraction and Inattention, September 4-6, 2013, Gothenburg, Sweden (No. 56-P). Young, K., Mahfoud, J.M., Stanton, N. A., Salmon, P.M., Jenkins, D.P., Walker, G.H. (2009) Conflicts of interest: The implications of roadside advertising for driver attention. While driving: Skill and awareness during inspection of the scene. Transportation Research, Part F 12, Wallace, B. (2003) Driver distraction by advertising: Genuine risk or urban myth? Municipal Engineer, 156, Μισοκεφάλου E., Ηλιού N., Βαρδάκη Σ., Κοπελιάς Π., Παπαδημητρίου Φ. (2012) Απόσπαση της Προσοχής των Οδηγών σε Τυπικές Αστικές Αρτηρίες Υψηλών Ταχυτήτων, Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Οδικής Ασφάλειας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος. Ελληνική αστυνομία (2013) Ελληνική αστυνομία Προσπελάστηκε Σεπτέμβριο 12, 2014, διαθέσιμο στο: Οδική ασφάλεια: πρόγραμμα δράσης για την οδική ασφάλεια ( ) (2005, Ιανουαρίου 21). Προσπελάστηκε Σεπτέμβριο 12, 2014, διαθέσιμο στο or_vehicles/technical_implications_road_safety/l24257_el.htm.