ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Γ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Γ. ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Υπό την επίβλεψη του Αθανάσιου Π. Χασιακού ΠΑΤΡΑ, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2014

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα Διπλωματική Εργασία εκπονήθηκε στον Τομέα Τεχνολογίας του Περιβάλλοντος και Συγκοινωνιών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών υπό την επίβλεψη του καθηγητή κ. Αθανάσιου Χασιακού. Θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον κ. Αθανάσιο Χασιακό για την πολύτιμη καθοδήγησή του στην εκπόνηση αυτής της εργασίας καθώς και για τις γνώσεις που μου μετέδωσε καθ όλη τη διάρκεια της συνεργασίας μας. Ευχαριστώ επίσης τους μεταπτυχιακούς φοιτητές του τομέα Τεχνολογίας του περιβάλλοντος και Συγκοινωνιών για τη βοήθεια και την καθοδήγηση που μου προσέφεραν κατά τη διάρκεια της εργασίας μου, την οικογένειά μου, τους φίλους μου και ειδικότερα την Παρασκευή Δημάκη για την ανεκτίμητη συμπαράσταση και την ανοχή τους. ii

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα τεχνικά έργα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας μας, καθώς εξυπηρετούν τις ανάγκες του συνόλου. Εντούτοις, συχνά λόγω του μεγάλου όγκου πληροφοριών που προκύπτει και του μεγάλου αριθμού των συμμετεχόντων υπάρχει αδυναμία διαχείρισης τους. Υπάρχει λοιπόν επιτακτική ανάγκη εισαγωγής νέων μεθοδολογιών διαχείρισης και μοντελοποίησης της πληροφορίας, καθώς τα έργα στη σύγχρονη εποχή γίνονται όλο και πιο πολύπλοκα. Η μεθοδολογία ΒΙΜ (Building Information Modeling) έχει εφαρμογή σε πολλές κατηγορίες τεχνικών έργων όπως τα κτιριακά και τα έργα υποδομής. Από τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του ΒΙΜ είναι η δυνατότητα δημιουργίας του μοντέλου του έργου που απεικονίζεται σε τρείς διαστάσεις, η διαχείριση των πληροφοριών των αντικειμένων, η συνεργασία μεταξύ των συμμετεχόντων στο έργο και ο χρονικός και οικονομικός προγραμματισμός. Ύστερα από βιβλιογραφική έρευνα σε μελέτες και άρθρα παλαιότερων ετών παρουσιάζεται η μεθοδολογία ΒΙΜ και τα οφέλη εφαρμογής της, ξεκινώντας από τα κτιριακά έργα από όπου άρχισε η εφαρμογή της και συνεχίζεται στα έργα υποδομής. Αντικείμενο της παρούσας εργασίας είναι η προσπάθεια εισαγωγής της μεθοδολογίας ΒΙΜ στα δημόσια έργα, τα οποία όμως διέπονται από νόμους και κανόνες που δεν μπορούν να παραβλεφθούν. Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, παρουσιάζεται η μεθοδολογία ΒΙΜ και η προσπάθεια εισαγωγής της στα στάδια που ορίζει το νομοθετικό πλαίσιο. Επιπλέον, γίνεται μια ποιοτική σύγκριση μεταξύ της καθιερωμένης μεθόδου που εφαρμόζεται στα δημόσια έργα και της μεθοδολογίας ΒΙΜ που τηρεί όμως την ακολουθία που ορίζεται από τους νόμους των δημοσίων έργων. Τα οφέλη που έχει η εισαγωγή της μεθοδολογίας ΒΙΜ στα δημόσια έργα είναι η εξοικονόμηση χρόνου και η τήρηση του χρονοδιαγράμματος μέσα από την πλήρη εποπτεία των εργασιών και του έργου συνολικά από τα προγράμματα ΒΙΜ, η μείωση του κόστους κατασκευής καθώς ο εντοπισμός λαθών και ασυμβατοτήτων γίνεται πιο εύκολος, η καλύτερη οργάνωση των διαδικασιών μέσω της καλύτερης διαχείρισης των πληροφοριών μεταξύ των συμμετεχόντων στο έργο, η δημιουργία ενός περιβάλλοντος φιλικό για το χρήστη μέσα από την ολοκληρωμένη προσομοίωση του έργου και τελικά, συντελεί στην καλύτερη ποιότητα τόσο των υπηρεσιών όσο και του παραγόμενου τελικού έργου. Τα εμπόδια που μπορεί να συναντήσει η εισαγωγή της μοντελοποίησης πληροφοριών στα δημόσια έργα είναι η γραφειοκρατία, που απαιτεί πολλές εγκριτικές αποφάσεις, η απροθυμία εισαγωγής καινούργιων μεθοδολογιών και η επιμονή στις παραδοσιακές μεθόδους, η εκπαίδευση που χρειάζεται το προσωπικό για να χρησιμοποιεί προγράμματα ΒΙΜ και το κόστος απόκτησής τους. Στα πλαίσια της αναβάθμισης των δημοσίων έργων και της οικονομικής κρίσης της Ελλάδας, και όχι μόνο, είναι εύκολα κατανοητό ότι η εισαγωγή νέων μεθοδολογιών μοντελοποίησης πληροφοριών που συμβάλλουν στην πιο αποτελεσματική κατασκευή των έργων είναι απαραίτητη. Για το λόγο αυτό πρέπει να δημιουργηθούν οι υποδομές και να γίνουν βήματα προς την κατεύθυνση εισαγωγής τέτοιων μεθοδολογιών στα δημόσια έργα υποδομής. iii

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... ii ΠΕΡΙΛΗΨΗ... iii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... iv ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΩΝ... viii ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ... ix 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Η ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΕΩΣ ΤΩΡΑ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΥΓΚΡΙΣΗ CAD- BIM D ΚΑΙ 5D ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ (Interoperability) ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ (ΒΙΜ) ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ ΒΙΜ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΒΙΜ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΒΙΜ ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ ΒΙΜ ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ AUTOCAD CIVIL 3D Σχεδίαση οδών iv

5 Σύγκριση απλών σχεδιαστικών προγραμμάτων με το AutoCAD Civil 3D στην κατασκευή της οδού Σύγκριση με προδιαγραφές Εργαλείο για υπερύψωση οδοστρώματος Μηκοτομές και διατομές Κυκλικού κόμβοι (Round Abouts) Σχεδίαση κλειστών και ανοικτών αγωγών Σχεδίαση άλλων τεχνικών έργων Σχεδίαση σιδηροδρομικών τροχιών Σχεδίαση γεφυρών Γεωτεχνική μοντελοποίηση Σχεδίαση γεωτεμαχίων Δεδομένα, συντομεύσεις και παραπομπές Διαμόρφωση μοντέλων επιφανειών εδάφους Ανάλυση δυναμικών μοντέλων εδάφους σε χωματουργικές εργασίες Ανάλυση υδραυλικών και υδρολογικών δεδομένων Φωτορεαλισμός και αναπαράσταση του υπο σχεδιασμού έργου Μοντελοποίηση επιφάνειας εδάφους Τοπογραφική λειτουργία Ρεαλιστικότητα απεικόνισης Δημιουργία σχεδίων και εγγράφων Πρότυπα σχεδιασμού Μεταφορά προδιαγραφών και Styles μεταξύ σχεδίων Εξαγωγή εγγράφων από το πρόγραμμα Χαρτογράφηση Αναφορές και πίνακες AUTODESK NAVISWORKS MANAGE Συντονισμός και ανάλυση ασυμβατοτήτων Διαχείριση αρχείων εισαγωγής και εξαγωγής στο Navisworks Εργαλεία συνεργασίας μεταξύ της ομάδας σχεδιασμού v

6 3.2.4 Προγραμματισμός έργου σε 5D Animation αντικειμένων Φωτορεαλιστικό μοντέλο ΟΔΟΣ 8 ή ΟΔΟΣ 8Χ (περιλαμβάνει κόμβους) Λειτουργίες του ΟΔΟΣ Εργαλεία σχεδιασμού Οδοποιίας Διατομές- Προμετρήσεις Έξυπνη 3D μοντελοποίηση Αυτονομία προγράμματος ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΒΙΜ ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΑΔΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Προσυμβατικό στάδιο Συμβατικό στάδιο ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΒΙΜ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΤΟ ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση Ι Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση ΙΙ Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση ΙΙΙ Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση ΙV Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση V ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ- ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΤΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΧΟΛΙΑ- ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ vi

7 5.7 ΕΜΠΟΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΙΝΌΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ Γραφειοκρατία Αντιμετώπιση γραφειοκρατίας με την εισαγωγή του ΒΙΜ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΕ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ Μ25 ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ Περιγραφή έργου Ιδιαιτερότητες του έργου Αποτέλεσμα με την εφαρμογή προγραμμάτων ΒΙΜ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ IPSWICH ΣΤΟ QUEENSLAND ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ Περιγραφή έργου Ιδιαιτερότητες του έργου Χρήση λογισμικού ΒΙΜ Οφέλη χρήσης ΒΙΜ Αποτέλεσμα ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ U.S. 41 ΣΤΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ Η.Π.Α Περιγραφή έργου Ιδιαιτερότητες του έργου Τροποποίηση μελέτης του έργου Μοντελοποιημένη λύση σχεδιασμού NAVI MUMBAI INTERNATIONAL AIRPORT Περιγραφή του έργου Navi Mumbai International Airport Ιδιαιτερότητες του έργου Χρήση του λογισμικού ΒΙΜ Αποτέλεσμα σχεδιασμού του Navi Mumbai International Airport σε πρόγραμμα ΒΙΜ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΣΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ vii

8 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΙΝΑΚΩΝ ΚΑΙ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Πίνακας 3.1 Τιμές αγοράς λογισμικών ΒΙΜ Πίνακας 4.1 Χρονική διάρκεια εκτέλεσης των αναλυτικών εργασιών Πίνακας 4.2 Διάρκεια εργασιών για τη διαδικασία ανάθεσης προμελέτης Πίνακας 4.3 Προσεγγιστική εκτίμηση του χρόνου για τη διαδικασία ανάθεσης μελέτης Σχήμα 6.1 Τα βασικά εμπόδια που επηρεάζουν τις δραστηριότητες των τεχνικών έργων (Quality management: A new challenge for the Greek construction industry, Stylianos Zantanidis, 1998) viii

9 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικ.2.1 Ροή εργασιών με CAD και ΒΙΜ... 9 Εικ.2.2 Ψηφιακή απεικόνιση/ 4D σχεδίαση Εικ. 2.3 Εντοπισμός λαθών στο χώρο από προγράμματα ΒΙΜ Εικ.2.4 Ψηφιακή απεικόνιση 5D σχεδίαση Εικ.2.5 Διάγραμμα εργασιών σε έργο με ΒΙΜ Εικ.2.6 Η εφαρμογή των ΒΙΜ τεχνολογιών σε όλο τον κύκλο ζωής του έργου Εικ.2.7 Το λογισμικό Archicad Εικ.2.8 Το λογισμικό Autodesk Revit Εικ.2.9 The Dubai Mall Εικ.3.1 Δημιουργία διαδρόμου από επιμέρους στοιχεία Εικ.3.2 Παράθυρο ρύθμισης παραμέτρων των επιμέρους στοιχείων Εικ.3.3 Γραφικές ειδοποιήσεις σε περιπτώσεις παραβίασης των προδιαγραφών Εικ.3.4 Ρυθμίσεις δημιουργίας δικτύων αγωγών Εικ.3.5 Δημιουργία γεωτεμαχίων στο AutoCAD Civil 3D Εικ.3.6 Παράθυρο ρυθμίσεων data shortcuts AutoCAD στο Civil 3D Εικ.3.7 Διαμόρφωση μοντέλου επιφάνειας Εικ.3.8 Διατομές σε διάφορες χιλιομετρικές θέσεις με λίστα ποσοτήτων υλικών Εικ.3.9 Αναφορά εκχωμάτων/επιχωμάτων σε διάφορες περιοχές του έργου και ισοζύγια τμηματικά και συνολικά Εικ.3.10 Αναφορά με χωμάτινους όγκους σε συγκεκριμένες χιλιομετρικές θέσεις του έργου Εικ Σχεδίαση δρόμου στο ΟΔΟΣ 8 σε τρία παράθυρα σχεδιασμού Εικ Τρισδιάστατη εποπτεία ανισόπεδου κόμβου και σηράγγων Εικ. 5.1 (πάνω αριστερά) Μέτρηση με τοπογραφικό όργανο, (πάνω δεξιά) Εισαγωγή σημείων στο AutoCAD Civil 3D, (κάτω δεξιά) Εμφάνιση των τοπογραφικών σημείων από το πρόγραμμα σε ένα σύστημα συντεταγμένων, (κάτω αριστερά) Μοντελοποίηση επιφάνειας με χρήση των σημείων που εισήχθησαν Εικ. 5.2 Χάραξη διαδρόμου στο AutoCAD Civil 3D Εικ. 5.3 Σχεδίαση γεωτεμαχίων στο AutoCAD Civil 3D Εικ. 5.4 Γεωμετρία κυκλικού κόμβου Εικ. 5.5 Δίκτυο σωληνώσεων σε οριζοντιογραφία και μηκοτομή Εικ. 5.6 Μηκοτομή σωληνώσεων Εικ. 5.7 Μοντελοποίηση τεχνικών έργων στο AutoCAD Civil 3D ix

10 Εικ. 5.8 Γεωτεχνική μοντελοποίηση στο AutoCAD Civil 3D Εικ. 5.9 Μοντελοποίηση δρόμου σε τρία παράθυρα προβολής Εικ Σχέδιο οριζοντιογραφίας κόμβου σε AutoCAD Civil 3D Εικ Σχέδιο δύο διαστάσεων οριζοντιογραφίας δρόμου σε AutoCAD Civil 3D Εικ Αναφορά προγράμματος ΒΙΜ με λίστα εργασιών και ποσοτήτων Εικ. 6.1 Περιφερειακός αυτοκινητόδρομος Μ25 του Λονδίνου Εικ. 6.2 Αεροφωτογραφία του αυτοκινητόδρομου Μ Εικ. 6.3 Μοντελοποίηση του Μ 25 στο AutoCAD Civil 3D Εικ. 6.4 Αεροφωτογραφία αυτοκινητόδρομου Ipswich Εικ.6.5 Καταστροφές που προκλήθηκαν στον αυτοκινητόδρομο Ipswich Εικ. 6.6 Animation από την κατασκευή ενός τεχνικού έργου στον αυτοκινητόδρομο Ipswich 113 Εικ 6.7 Αεροφωτογραφία του αυτοκινητόδρομου U.S. 41 πριν την εκτέλεση του έργου Εικ 6.8 Αεροφωτογραφία του αυτοκινητόδρομου U.S. 41 μετά την εκτέλεση του έργου Εικ. 6.9 Μοντέλο κυκλικών κόμβων του αυτοκινητόδρομου U.S Εικ Αεροφωτογραφία αεροδρομίου Navi Mumbai Εικ Σχέδιο κάτοψης του μοντέλου αεροδρομίου Navi Mumbai Εικ Μοντέλο σχεδιασμού αεροδιαδρόμων από το AutoCAD Civil 3D Εικ. Παράρτημα Χρονική διάρκεια και ακολουθία εργασιών όλων των φάσεων του προσυμβατικού σταδίου x

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ Τα έργα υποδομής αποτελούν εδώ και πάρα πολλά χρόνια έναν από τους πιο σημαντικούς πυλώνες της κοινωνίας μας καθώς ωφελούν τεράστιο αριθμό ανθρώπων καθημερινά. Εντούτοις, λόγω του μεγάλου όγκου εργασιών καθώς και της πολυπλοκότητάς τους, οι άνθρωποι έχουν αναπτύξει τρόπους ώστε να συνεργάζονται μεταξύ τους. Σε αυτά τα έργα συμμετέχουν διάφοροι δημόσιοι φορείς καθώς και ιδιώτες. Οι τρόποι συνεργασίας βασίζονται σε νόμους και πρωτόκολλα τα οποία πρέπει να ακολουθούνται πιστά για την επιτυχή έκβαση του έργου. Αυτά τα μεγάλης κλίμακας εγχειρήματα επειδή είναι μεγάλα και σύνθετα, για να προγραμματιστούν, να σχεδιαστούν, να κατασκευαστούν και να συντηρηθούν, απαιτούνται πολλά ειδικευμένα άτομα. Όσο πιο αποδοτικά και προσοδοφόρα γίνονται τα έργα υποδομής για τον κύριο του έργου, τους μελετητές, και τους αναδόχους, τόσο οι διαδικασίες γίνονται όλο και περισσότερο σύνθετες. Ωστόσο, λόγω του κοινωνικού χαρακτήρα των έργων αυτών ο χρόνος αποπεράτωσης τους είναι πολύ σημαντικό να μην ξεπερνάει το αρχικό χρονοδιάγραμμα της αρχικής μελέτης. Και αυτό διότι σε περίπτωση καθυστέρησης αποπεράτωσης του έργου επηρεάζεται σημαντικά η δομή της κοινωνίας δημιουργώντας πολλές δυσχέρειες στον τρόπο ζωής των ατόμων. Η συνεργασία των συμβαλλόμενων δεν είναι πάντα αποδοτική έχοντας αντίκτυπο στο χρόνο, στο κόστος καθώς και στην ποιότητα κατασκευής του έργου υποδομής. Με βάση λοιπόν τις αυξημένες απαιτήσεις των έργων υποδομής, και ειδικά ως προς την ποσότητα των δεδομένων του έργου και τους ενεργούς συμμετέχοντες στο έργο που όλο αυξάνονται, δημιουργούνται πολλά ζητήματα που αφορούν τον κατασκευαστικό κλάδο. Η βελτίωση της επικοινωνίας αποτελεί ένα δύσκολο έργο εξαιτίας του τεράστιου όγκου και της ανομοιότητας των πληροφοριών που εμπλέκονται στη διαδικασία της κατασκευής. Η μεγάλη ποικιλία των ειδικοτήτων, ο μεγάλος αριθμός των συμμετεχόντων, το εκπαιδευτικό υπόβαθρο τους, ο μεγάλος όγκος εργασιών, η ποικιλομορφία και ο όγκος πληροφοριών αποτελούν παράγοντες οι οποίοι δυσχεραίνουν τη διαχείριση της πληροφορίας και της επικοινωνίας μεταξύ των μελών μίας ομάδας. 1

12 1.2 ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Ο κατασκευαστικός τομέας παίζει κυρίαρχο ρόλο στην εθνική οικονομία μιας χώρας καθώς τα τελευταία 10 χρόνια περίπου, η συνεισφορά του κατασκευαστικού κλάδου στο εθνικό ακαθάριστο εθνικό προϊόν κυμαίνεται στα 5,2 % - 5,8 %. Ειδικά, τα χρόνια μεταξύ του 1960 και 1970, οι κατασκευαστικές εταιρίες έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας της Ελλάδας. Το 2010 σχεδόν άτομα απασχολούνταν στον κατασκευαστικό κλάδο δηλαδή το 6,5 % του συνολικού εργατικού δυναμικού της χώρας. Αυτός ο κλάδος αποτελείται από περίπου 2250 εταιρίες στην Ελλάδα. Εντούτοις, τα προβλήματα που δημιουργούνται στα τεχνικά έργα δεν αφορούν μόνο τον κατασκευαστικό κλάδο της Ελλάδας, καθώς πολλές ευρωπαϊκές χώρες με πιο μεγάλες και αναπτυγμένες οικονομίες, που δεν αντιμετωπίζουν την κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, έχουν τέτοια προβλήματα στον κατασκευαστικό τους κλάδο. Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με το Byggkommittén (Σουηδική Επιτροπή Κατασκευών), περίπου το 30 τοις εκατό του συνολικού κόστους παραγωγής στον κατασκευαστικό κλάδο οφείλεται σε λάθη στην κατασκευή και άλλα ελαττώματα (Byggkommittén, 2004). Ο αριθμός αυτός σημαίνει ότι περίπου 50 δισεκατομμύρια SEK (5,7 περίπου δισεκατομμύρια ευρώ) σπαταλούνται ετησίως στην σουηδική κατασκευαστική βιομηχανία. Ένας κύριος λόγος για τη χαμηλή παραγωγικότητα είναι η ποικιλομορφία μεταξύ των ενδιαφερομένων και ότι η διαδικασία κατασκευής είναι κατακερματισμένη με πολλούς φορείς που δραστηριοποιούνται σε διαφορετικές φάσεις. 1.3 Η ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ Παρότι πολλές από τις πληροφορίες παράγονται πλέον ηλεκτρονικά και είναι οπτικές στη φύση τους, οι ομάδες των μηχανικών χρησιμοποιούν κυρίως το χαρτί ως μέσο παρουσίασης των απόψεων τους καθώς και ως μέσο για να μοιράζονται πληροφορίες μεταξύ τους σε meetings που αφορούν το έργο. Εντούτοις, η κατασκευαστική βιομηχανία επιδιώκει συνεχώς να εφαρμόσει μεθόδους με βάση τις νέες τεχνολογίες των πληροφοριών που θα αντικαταστήσουν τις παραδοσιακές μεθόδους διαχείρισης που βασίζονταν στο χαρτί. Και αυτό γιατί υπάρχει η ανάγκη εύκολης πρόσβασης στην πληροφορία, καθώς χρησιμοποιείται καθ όλη τη διάρκεια ζωής του έργου από πολλούς εμπλεκόμενους στο έργο. Η μοντελοποίηση πληροφοριών εφαρμόζεται σε όλα τα θέματα που αφορούν τη διαχείριση των τεχνικών έργων, από τη φάση σχεδιασμού μέχρι και τη συντήρηση του έργου. Πιο συγκεκριμένα αφορά στο χρονικό προγραμματισμό του έργου, στην κοστολόγησή του, και γενικότερα στη διαχείριση και τη λειτουργία του. Με την εφαρμογή της μοντελοποίησης πληροφοριών (Building Information Modelling) σε ένα έργο δημιουργείται το μοντέλο αυτού, 2

13 στο οποίο έχουν πρόσβαση όλοι οι συμμετέχοντες στο έργο. Τέλος, αποτελεί ένα περιβάλλον εύχρηστο, φιλικό για το χρήστη και με πολλές δυνατότητες ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των συμμετεχόντων στο έργο, που βοηθάει στη λήψη αποφάσεων σε όλες τις φάσεις ενός έργου. 1.4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΕΩΣ ΤΩΡΑ Η μεθοδολογία της μοντελοποίησης πληροφοριών στα κτιριακά έργα εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια και έχει αναλυθεί από πολλούς ερευνητές έως τώρα και υπάρχει εκτεταμένη βιβλιογραφία για αυτά και διάφορες αναλύσεις. Όμως, η εισαγωγή της μεθόδου σε έργα υποδομής καθυστέρησε λίγο σε σχέση με την εισαγωγή της στα κτιριακά έργα και για το λόγο αυτό δεν υπάρχει τόσο εκτενής βιβλιογραφία σε σχέση με αυτήν στα κτιριακά. Με την εργασία αυτή γίνεται μια προσπάθεια εισαγωγής της μεθοδολογίας αυτής σε έργα υποδομής και ειδικότερα σε δημόσιο έργο οδοποιίας, περιγράφοντας βήμα-βήμα τη διαδικασία που ακολουθείται τηρουμένου του νομοθετικού πλαισίου που ισχύει για τα δημόσια έργα. 1.5 ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στόχος της εργασίας είναι η κατανόηση της μεθοδολογίας Building Information Modeling, όπου χάριν συντομίας αναφέρεται συνήθως ως ΒΙΜ, έτσι και στην υπόλοιπη εργασία, τόσο στα κτιριακά έργα όπου αποτελούν κλασικό πεδίο εφαρμογής της τα τελευταία χρόνια, όσο και στα έργα υποδομής που αποτελεί νέο πεδίο εφαρμογής της μεθοδολογίας και το κύριο αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Επιπλέον, στόχος της παρούσας εργασίας είναι η εισαγωγή της νέας μεθοδολογίας ΒΙΜ στα έργα υποδομής, ώστε να γίνεται η κατασκευή τους πιο ποιοτική, με μικρότερο κόστος και σε συντομότερο χρόνο. Η πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει ο τεχνικός κόσμος είναι η εισαγωγή και ενσωμάτωση της νέας, για τα έργα υποδομής, μεθοδολογίας ΒΙΜ στην πολύπλοκη και καθορισμένη από νομικό πλαίσιο διαδικασία που ακολουθείται για τη μελέτη και κατασκευή των δημόσιων έργων υποδομής. 1.6 ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στα κεφάλαια που ακολουθούν γίνεται αρχικά μια περιγραφή της μεθοδολογίας Building Information Modeling στα κτηριακά έργα από όπου δηλαδή πρωτοεμφανίστηκε το ΒΙΜ, αναλύονται τα χαρακτηριστικά της και εντοπίζονται τα προτερήματά της εφαρμογής της. Στη 3

14 συνέχεια παρατίθενται μερικά από τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται για τη μεθοδολογία ΒΙΜ αλλά όμως σε έργα υποδομής, και περιγράφονται οι δυνατότητες και τα εργαλεία των τριών αυτών βασικών προγραμμάτων ΒΙΜ για έργα υποδομής. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω τα έργα υποδομής πλαισιώνονται από τις ισχύουσες νομοθεσίες του κράτους και αυτό δε μπορεί να παραβλεφθεί. Επομένως, η μεθοδολογία ΒΙΜ είναι απαραίτητο να υπεισέλθει στις διαδικασίες που ορίζουν οι νόμοι. Για το λόγο αυτό στο τέταρτο κεφάλαιο δίνεται η ορολογία που αφορά στα δημόσια έργα και γίνεται αναλυτική αναφορά στα στάδια ενός δημοσίου έργου, περιγράφονται αναλυτικά οι φάσεις προμελέτης και μελέτης ενός έργου οδοποιίας και τα σημαντικότερα στοιχεία της διαδικασίας κατασκευής του. Στο επόμενο κεφάλαιο, εξετάζεται λεπτομερώς ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να γίνει εισαγωγή των προγραμμάτων στη διαδικασία μελέτης και κατασκευής των δημοσίων έργων και συγκρίνεται ποιοτικά η διαδικασία χωρίς την ενσωμάτωση του ΒΙΜ και η ίδια διαδικασία με την ενσωμάτωσή του στα δημόσια έργα. Τέλος, δίνονται συγκεκριμένα παραδείγματα- έργα που έχει γίνει η εφαρμογή της μεθοδολογίας ΒΙΜ και αναλύονται οι προκλήσεις που τελικά αντιμετωπίστηκαν με την εισαγωγή του ΒΙΜ. 4

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ 2.1 ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Στην κατασκευαστική βιομηχανία, το ευρύ φάσμα των συμμετεχόντων του έργου εξακολουθούν να επιθυμούν να διατηρούν τα δικά τους δεδομένα, δομημένα έτσι ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα τις εξειδικευμένες ανάγκες τους. Όμως, οι διαφορές που υπάρχουν στη σημασία, στη δομή καθώς και στην αποθήκευση των δεδομένων καθιστά πιο δύσκολη την εισαγωγή δεδομένων από διάφορες πηγές στα έργα του μηχανικού. Οι τρέχουσες μέθοδοι διαχείρισης των πληροφοριών βασίζονται στη συλλογή αρχείων, οι οποίες δεν έχουν μεγάλη σχέση μεταξύ τους. Ως εκ τούτου, οι διαχειριστές του έργου δεν μπορούν να λάβουν υπόψη τις διάφορες πληροφορίες και παραμέτρους που αφορούν σύνθετα θέματα του μηχανικού κατά την επίδοση του ελέγχου του έργου. Επομένως, για αυξημένη ακρίβεια και απόλυτο έλεγχο του έργου, οι διαχειριστές του έργου πρέπει να δαπανήσουν χρόνο για τη συλλογή και την κατηγοριοποίηση δεδομένων τα οποία παράγονται από διάφορα συστήματα. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα θα πρέπει να επικοινωνούν και να μεταφέρουν πληροφορίες μεταξύ τους, είτε εντός μιας φάσης ή μεταξύ δύο φάσεων του έργου. Ωστόσο, η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των μερών του έργου είναι περιορισμένη για τα ψηφιακά αρχεία που χρησιμοποιούνται δεν είναι συμβατά από όλα τα προγράμματα που διαθέτουν οι συμμετέχοντες στο έργο. Επομένως, η ανάκτηση και η ανταλλαγή αρχείων και πληροφοριών του έργου είναι άβολη και αναποτελεσματική. Οι συμμετέχοντες στο έργο δεν θα είναι σε θέση να κατανοήσουν την κατάσταση του έργου διεξοδικά και αυτό οφείλεται στην έλλειψη ενός διαισθητικού και φιλικού προς το χρήστη εργαλείο οπτικοποίησης για να εμφανίζει τις σχετικές με το έργο πληροφορίες. Η εισαγωγή του ΒΙΜ στο σχεδιασμό και την κατασκευή των κτηριακών έργων και γενικότερα των τεχνικών έργων, επιτρέπει την εύκολη ανταλλαγή πληροφοριών και αρχείων μεταξύ των συμμετεχόντων (ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ εδάφιο 2.5), οπτικοποιεί τις πληροφορίες του έργου παρέχοντας στους συμμετέχοντες στο έργο ένα πιο φιλικό και εύχρηστο περιβάλλον για λήψη αποφάσεων και δίνει τη δυνατότητα 4D και 5D προγραμματισμού του έργου (εδάφιο 2.4). Μέσα από το ΒΙΜ το κατασκευαστικό έργο μετατρέπεται σε μοντέλο σχεδιασμού δίνοντας σε όλα του τα αντικείμενα- στοιχεία 5

16 χαρακτήρα όλες τις χρήσιμες πληροφορίες για την κατασκευή, το σχεδιασμό και γενικά τη διαχείριση του έργου. 2.2 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΒΙΜ Οι θεωρητικές απαρχές του ΒΙΜ τοποθετούνται γύρω στο 1962 όπου πρώτος ο Engelbart μίλησε για την εισαγωγή επιπλέον πληροφοριών στα αντικείμενα που σχεδιάζονται. Όμως ο όρος ΒΙΜ πρωτοεμφανίστηκε σε δημοσίευση των G.A. van Nederveen και F.P. Tolman. Όμως, ο όρος αυτός δεν χρησιμοποιούταν ευρέως μέχρι που η Autodesk έδωσε σαν τίτλο ενός έγγραφου Building Information Modeling. Εντούτοις, ο Γερμανός Jerry Laiserin διέδωσε και εδραίωσε τον όρο ΒΙΜ ως μια κοινή ονομασία για την ψηφιακή απεικόνιση ενός κτιριακού σχεδιασμού που διευκολύνει την ανταλλαγή και τη διαλειτουργικότητα των πληροφοριών σε ψηφιακές μορφές αρχείων. Υπήρχαν επίσης διάφορες διαφοροποιημένες ορολογίες όπως Εικονικό κτίριο από την Graphisoft, Ολοκληρωμένο Μοντέλο Έργου απο την Bentley Systems. Σύμφωνα όμως με τον Laiserin και με άλλους, η πρώτη εφαρμογή της κτιριακής απεικόνισης κτιριακού σχεδιασμού ήταν κάτω από τη μεθοδολογία Εικονικό Κτίριο (Virtual Building) του ArchiCAD της Graphisoft, στο ντεμπούτο του το Ο όρος Building Information Model (BIM) αναφέρεται στην εξομοίωση ενός έργου, η οποία χρησιμοποιεί τρισδιάστατα μοντέλα των διαφόρων πτυχών του έργου, όπως της στατικής μελέτης, των αρχιτεκτονικών, των ηλεκτρολογικών και μηχανολογικών σχεδίων. Μέσω αυτής της εξομοίωσης δημιουργεί μια σχέση μεταξύ των μοντέλων, η οποία εμπεριέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη διαχείριση του έργου που γίνονται διαθέσιμες στο χρήστη μέσω μιας εκτενούς βάσης δεδομένων. Στην ουσία πρόκειται για τη διαχείριση των πληροφοριών και αφορά όλες τις φάσεις της διάρκειας ζωής ενός έργου, από την προμελέτη έως τη χρήση, τη συντήρηση και λειτουργία του έργου. (Με τη λέξη πληροφορίες εννοούνται όλες οι εισαγωγές δεδομένων που περιέχονται στο σχεδιασμό ενός έργου. Για παράδειγμα σε κτίριο τα παράθυρα, οι τοίχοι, προκατασκευασμένα κομμάτια αν υπάρχουν, τα διάφορα υλικά.) Αυτό επιτυγχάνεται, αποτυπώνοντας σε ψηφιακή μορφή όλα τα φυσικά, τεχνικά, χρονικά, οικονομικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά μιας κατασκευής σε ένα ενιαίο μοντέλο. Τα χαρακτηριστικά αυτά αφορούν τις κάθε φύσεως μελέτες της κατασκευής (στατικές, αρχιτεκτονικές, γεωτεχνικές, οικονομικές κ.τ.λ.) και καταγράφονται σε πραγματικό χρόνο κατά τη διάρκεια της κατασκευής. Παρέχοντας με αυτόν τον τρόπο μια λογική και συνεχή πρόσβαση σε όλα τα αντικείμενα σχεδιασμού που απαρτίζουν το έργο, δίνοντας όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το κάθε στοιχείο από αυτά (ιδιότητες, ποσότητες και ονομασίες) και αναπτύσσοντας σχέσεις μεταξύ τους. 6

17 Αν και το ΒΙΜ βασίζεται σε ένα μεγάλο ποσοστό στη χρήση λογισμικών, τα οποία είναι σχεδιασμένα ειδικά για τη δημιουργία τρισδιάστατων μοντέλων, το κύριο χαρακτηριστικό του δεν είναι αυτό. Το ΒΙΜ δεν είναι ένα σύνολο προγραμμάτων για υπολογιστές αλλά μια διαδικασία, η οποία προσφέρει στα μέλη μιας κατασκευαστικής εταιρείας μια ενιαία βάση δεδομένων αποτελούμενη από ένα σύνολο αλληλένδετων αρχείων, η οποία έχει τη μορφή οργανωμένων εγγράφων. Έτσι, έχοντας πρόσβαση σε αυτή όλοι οι συμμετέχοντες του έργου, τους δίνεται η δυνατότητα πιο εύκολης εισαγωγής και εξαγωγής στοιχείων και τελικά αποτελεσματικής συνεργασίας ώστε να επιτύχουν υψηλά επίπεδα δημιουργικότητας και παραγωγικότητας, μέσω του συνδυασμού ανάλυσης και δοκιμής πρωτότυπων ιδεών και χρήσιμων πληροφοριών πριν από την έναρξη κατασκευής ενός έργου καθώς και κατά τη διάρκεια. Με τον τρόπο αυτό, εντοπίζονται τυχόν λάθη εγκαίρως, διευκολύνονται οι υπολογισμοί, γίνονται οι απαραίτητες τροποποιήσεις, αυξάνεται η ακρίβεια της κατασκευής και μειώνεται ο χρόνος κατασκευής. Αυτές οι τροποποιήσεις γίνονται εφικτές μέσω της χρήσης μιας εκτεταμένης βάσης δεδομένων, που ενσωματώνεται στο εκάστοτε ΒΙΜ λογισμικό που χρησιμοποιείται, τα στοιχεία της οποίας προκαθορίζονται από τον ίδιο το χρήστη πριν από την έναρξη σχεδιασμού του μοντέλου. Το μέγεθος των στοιχείων, τα οποία καταχωρούνται στη βάση δεδομένων, συνήθως εξαρτάται από τις απαιτήσεις και την πολυπλοκότητα του έργου. 2.3 ΣΥΓΚΡΙΣΗ CAD- BIM Αρχικά οι εφαρμογές CAD βασίζονταν στην απεικόνιση της γεωμετρίας 2D (2 διαστάσεων), χρησιμοποιώντας απλές γραφικές οντότητες όπως τόξα, γραμμές, κύκλους και λοιπά, για τη δημιουργία ψηφιακών 2D σχεδίων. Μονάχα τα layers (σχεδιαστικά στρώματα) δίνουν τη δυνατότητα της πολυστρωματικής σχεδίασης στο CAD, δηλαδή μιας ομαδοποίησης ομοειδών στοιχείων. Παραδείγματος χάριν, οι γραμμές που χρησιμοποιούνται για να απεικονίσουν τους τοίχους ή τα κουφώματα, αποδίδονται ως δυο διαφορετικά layers. Στη συνέχεια, εμφανίστηκαν τα νέα προγράμματα CAD που υποστηρίζουν την τρισδιάστατη σχεδίαση, τα οποία μπορούν να αποδώσουν πιο ολοκληρωμένα τη γεωμετρία του αντικειμένου σχεδιασμού σε ένα εικονικό περιβάλλον και στις τρείς του διαστάσεις. Η εξέλιξη στα προγράμματα CAD έγινε με τη δημιουργία ρεαλιστικής απόδοσης και του φωτορεαλισμού. Εντούτοις, οι εφαρμογές CAD στο σύνολό τους δεν μπορούν να απεικονίσουν τις πιο σύνθετες πληροφορίες των στοιχείων ούτε και τις σχέσεις μεταξύ τους. Επίσης, τα αρχεία που δημιουργούνται είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους και χωρίς καμία αλληλεπίδραση. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μια αλλαγή μια διάστασης στην κάτοψη θα πρέπει να συνοδεύεται με αντίστοιχη αλλαγή στην τομή, στις όψεις κ.α. 7

18 Το ΒΙΜ είναι μια νέα τεχνολογία που αποτελεί την εξέλιξη των εφαρμογών CAD καθώς απεικονίζει μια τρισδιάστατη οπτική του μοντέλου του έργου, περικλείοντας όμως και τις πληροφορίες των αντικειμένων σχεδιασμού της κατασκευής. Το ΒΙΜ αποτελεί μια ενιαία βάση δεδομένων που περικλείει την τρισδιάστατη αναπαράσταση της κατασκευής σε ένα εικονικό περιβάλλον, που εκτός από τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά και τις χωρικές σχέσεις των στοιχείων που το απαρτίζουν, περιλαμβάνει όλες τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά καθενός από αυτά καθώς και τις σχέσεις μεταξύ τους. Για παράδειγμα, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω στις εφαρμογές CAD οι τοίχοι και τα κουφώματα δεν απεικονίζονται μόνο με διαφορετικά layers αλλά μπορεί ο χρήστης να αντλήσει πληροφορίες για το ύψος του τοίχου, τα υλικά, το κόστος ή ακόμα και την ημερομηνία τοποθέτησης των κουφωμάτων φυσικά ύστερα από την ημερομηνία κατασκευής των τοίχων. Το ΒΙΜ είναι αντικειμενο-στρεφές (object-oriented) σύστημα όπου σχετίζεται με το λεγόμενο αντικειμενοστραφή προγραμματισμό (object oriented programming OOP) ο οποίος είναι μια προσέγγιση στον προγραμματισμό που εστιάζει στην περιγραφή αντικειμένων. Δημιουργεί επομένως έξυπνα αντικείμενα σχεδιασμού δίνοντάς τους μη-γραφικές ιδιότητες, όπως για παράδειγμα ο δείκτης μόνωσης ή ημερομηνία κατασκευής ή τοποθέτησής του. Επιπλέον, οποιεσδήποτε αλλαγές στη γεωμετρία ή σε οποιοδήποτε άλλο στοιχείο επηρεάζει αυτόματα όλα τα σχέδια της κατασκευής τα οποία ανήκουν στην ενιαία βάση. Με άλλα λόγια, χρησιμοποιώντας το ΒΙΜ είναι ένας τρόπος ώστε να σχεδιάζονται κατασκευές, υπάρχουσες ή μη, με δομική μονάδα το ίδιο το στοιχείο (object-oriented) και όχι τις γραμμές που το ορίζουν, όπως με τα συμβατικά σχέδια CAD, με ταυτόχρονη παραμετρική προσέγγιση. Συμπερασματικά, οι ομοιότητες που έχουν τα προγράμματα CAD με τα προγράμματα ΒΙΜ είναι η σχεδίαση του έργου σε δύο και τρείς διαστάσεις και οι σχεδιαστικές πληροφορίες που δίνουν και οι δυο κατηγορίες προγραμμάτων. Οι διαφορές όμως μεταξύ των προγραμμάτων CAD και ΒΙΜ είναι αρκετές καθώς μπορεί το ΒΙΜ να αποτελεί μετεξέλιξη των προγραμμάτων CAD αλλά κινείται σε διαφορετική λογική. Η κύρια διαφορά τους είναι ότι στο ΒΙΜ δημιουργείται το μοντέλο του έργου που περιέχει όλες τις πληροφορίες των σχεδιασμένων αντικειμένων, όχι μόνο σχεδιαστικές για παράδειγμα ο δείκτης πυρκαγιάς ενός τοίχου ή ο συντελεστής μόνωσής του. Επιπλέον, από αυτό το δυναμικό μοντέλο εξάγονται όλα τα σχέδια που χρειάζονται οι συμμετέχοντες στο έργο και κάθε αλλαγή που γίνεται σε κάποιο στοιχείο ενός σχεδίου επηρεάζει όλα τα σχέδια που αφορούν αυτό το στοιχείο. Για παράδειγμα μια αλλαγή στην τομή επιφέρει αυτόματα την ίδια αλλαγή σε κατόψεις και όψεις. Ενώ στα προγράμματα CAD τα σχέδια είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους καθώς δεν αλληλεπιδρούν στις αλλαγές που γίνονται και χρειάζεται η σχεδίαση της ίδιας πληροφορίας και στοιχείου πολλές φορές. 8

19 Εικ.2.1 Ροή εργασιών με CAD και ΒΙΜ (Graphisoft, 2013) 2.4 4D ΚΑΙ 5D ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗ Κατά τη διάρκεια σχεδιασμού του τρισδιάστατου μοντέλου ο χρήστης έχει την δυνατότητα να αναβαθμίσει το μοντέλο σχεδιασμού σε 4D και 5D, στο οποίο η τέταρτη και πέμπτη διάσταση αντιπροσωπεύουν τη χρονική διάρκεια και το κόστος του έργου αντίστοιχα. Η 4D μοντελοποίηση είναι ο συνδυασμός του χρόνου και της γεωμετρίας, που δημιουργούν τις τέσσερις διαστάσεις (4D) της κατασκευής. Ένα μοντέλο 4D μοιάζει ακριβώς με ένα 3D μοντέλο, άλλα είναι δυναμικό. Πιο αναλυτικά, στη λεγόμενη τέταρτη διάσταση περιλαμβάνεται ο χρονικός προγραμματισμός, η ακολουθία των δραστηριοτήτων καθώς και κάθε εργασία του έργου που έχει ολοκληρωθεί, καθιστώντας δυνατό τον επιτόπου έλεγχο της προόδου του έργου (on-site production control). Πρακτικά αυτό γίνεται όταν επιλέγεται ένα στοιχείο του μοντέλου και φανερώνονται οι ιδιότητές του σε σχέση με το χρονικό προγραμματισμό δηλαδή το χρόνο έναρξής του, τη χρονική του διάρκεια, το χρόνο ολοκλήρωσής του, τη θέση του καθώς και το ρυθμό παραγωγής του. Η χρονική ακολουθία και ο σχεδιασμός της κατασκευής μπορούν να αναπαραχθούν σε μία 4D 9

20 προσομοίωση/αναπαράσταση ανέγερσης. Δηλαδή τα στοιχεία του μοντέλου καθορίζονται σε μία λογική ακολουθία κατασκευής και δημιουργούν μία ηλεκτρονική προσομοίωση που παρουσιάζει στον κύριο του έργου τα χρονικά στάδια κατασκευής του κτιρίου (βλέπε Εικ.2.2). Εικ.2.2 Ψηφιακή απεικόνιση/ 4D σχεδίαση (Vico software) Με την εκτίμηση του χρόνου όλα τα αντικείμενα σχεδιασμού είναι συνδεδεμένα τόσο μεταξύ τους όσο και με το χρονικό προγραμματισμό του έργου. Αυτού του τύπου η μοντελοποίηση δίνει τη δυνατότητα στους κύριους του έργου της πιο ολοκληρωμένης εποπτείας και επιτρέπει τον έγκαιρο εντοπισμό λαθών. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να περιοριστούν κατά πολύ τα λάθη στη φάση σχεδιασμού, από το να εντοπίζονται αργότερα στην φάση της κατασκευής και να πρέπει να λυθούν επί τόπου. Επιπλέον, με την αργοπορημένη επίλυση λαθών υπάρχει περίπτωση να υπάρξουν επιπλέον κόστη λόγω καθυστερημένης αντιμετώπισης τους. 10

21 Εικ. 2.3 Εντοπισμός λαθών στο χώρο από προγράμματα ΒΙΜ (αριστερά) ( (δεξιά) ( Σε ένα κτιριακό έργο είναι δυνατό να συμβούν πολλά λάθη καθώς το πλήθος των εργασιών, των υλικών και των συμμετεχόντων στο έργο είναι μεγάλος. Λάθη και ασυμβατότητες μπορούν να συμβούν ως προς το χώρο, όταν για παράδειγμα δύο αντικείμενα καταλαμβάνουν τον ίδιο χώρο, όπως οι υδραυλικοί αγωγοί και ηλεκτρολογικά καλώδια ή και στοιχεία του φέροντα οργανισμού εικ. 2.3, και ως προς το χρόνο και τον προγραμματισμό του έργου, όταν για παράδειγμα κάποιες εργασίες γίνονται στην ίδια περιοχή τον ίδιο χρόνο ή όταν δεν έχει τελειώσει κάποια εργασία και έτσι δε μπορεί να αρχίσει η επόμενη. Ένα σύνηθες λάθος που γίνεται κατά την κατασκευή ενός έργου είναι και η περίσσεια των υλικών ή ακόμα και η έλλειψη μερικές φορές σε σημεία όπου για κάποιο λόγο τεχνικό ή μη δεν έχει γίνει τοποθέτηση ή πρέπει να γίνει επανατοποθέτηση ενός στοιχείου. H 4D μοντελοποίηση ενσωματώνει τον υπολογισμό των ποσοτήτων, τις ποσότητες στην κάθε θέση του έργου, τα μέσα παραγωγής, τις αποδόσεις των συνεργείων και την απασχόληση των συντελεστών παραγωγής. Με τα παραπάνω στοιχεία λοιπόν που έχει ο χρήστης στη διάθεσή του μπορεί να αντιληφθεί και να διορθώσει τις παραπάνω ασυμβατότητες εγκαίρως και αποφεύγοντας έτσι καθυστερήσεις και πιθανά κόστη. Η 5D μοντελοποίηση σε σχέση με την 4D έχει μια επιπλέον διάσταση, το κόστος του έργου. Στη λεγόμενη πέμπτη διάσταση περιλαμβάνεται εκτός από τον χρονικό προγραμματισμό και ο οικονομικός προγραμματισμός. Πιο αναλυτικά, όταν ο χρήστης επιλέξει ένα οποιοδήποτε στοιχείο της κατασκευής (βλέπε Εικ.2.3) έχει πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία κοστολόγησής του, στις ποσότητες, στις προδιαγραφές κ.α.. Επίσης, είναι δυνατή η οργάνωση της εσωτερικής βάσης δεδομένων με πληροφορίες για το κόστος και την 11

22 τιμολόγηση, για τα ποσοστά προόδου των εργασιών και για τον αριθμό των ατόμων που συμμετέχουν στα συνεργεία. Τέλος, μπορεί να γίνει σύγκριση του προγραμματισμού για το κόστος με τον αρχικό προϋπολογισμό του έργου οποιαδήποτε χρονική στιγμή και έτσι ο κύριος του έργου μπορεί να κατανοήσει ποιες αλλαγές έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στον προϋπολογισμό. Εικ.2.4 Ψηφιακή απεικόνιση 5D σχεδίαση (Vico Office. 2013) Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο γίνεται δυνατή μια πιο συστηματική παρακολούθηση της διαμόρφωσης του κόστους του έργου κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού καθώς και της κατασκευής, αλλά μπορεί να δημιουργηθεί και μία λεπτομερής απεικόνιση της εξέλιξής του μέσα στο πλαίσιο του χρονοδιαγράμματός του, βοηθώντας σημαντικά στη λήψη αποφάσεων και μειώνοντας τις καθυστερήσεις του έργου. 2.5 ΔΙΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ (Interoperability) Σύμφωνα με το παλαιό μοντέλο σχεδιασμού και μελέτης ενός κτιρίου, τα αρχιτεκτονικά γραφεία, αφού ολοκλήρωναν τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ανέθεταν κατόπιν στα μελετητικά γραφεία την ανάλυση και κατ επέκταση τη σχεδίαση των διαφόρων γεωμετριών στα διάφορα 12

23 στατικά προγράμματα. Ανάλογα με τα ερωτήματα και τις δυσκολίες που προέκυπταν κατά την μελέτη της κατασκευής, οι πολιτικοί μηχανικοί συγκέντρωναν όλες τις κατασκευαστικές αστοχίες και υποδείκνυαν στους αρχιτέκτονες τις αλλαγές που θα έπρεπε να κάνουν. Αυτή η διαδικασία απαιτούσε αρκετό χρόνο, διότι οι αλλαγές εκατέρωθεν γίνονταν σε ανεξάρτητα σχεδιαστικά προγράμματα και κάθε φορά μία αλλαγή σε ένα στατικό πρόγραμμα απαιτούσε ξεχωριστή αλλαγή στο αντίστοιχο αρχιτεκτονικό σχεδιαστικό πρόγραμμα. Τα τελευταία χρόνια τα αρχιτεκτονικά σχέδια αποτελούνται από ολοένα και πιο πολύπλοκες γεωμετρίες με αποτέλεσμα να καθίσταται χρονοβόρα η διαδικασία σχεδιασμού και μελέτης της κατασκευής. Και φυσικά μιλάμε μόνο για δυο κατηγορίες που συμβάλλουν στο έργο, αφού στην πραγματικότητα υπάρχουν πάρα πολλοί (μηχανολόγοι, ηλεκτρολόγοι, κατασκευαστές, υπεργολάβοι, προμηθευτές κ.α.). Έτσι λοιπόν ένας νέος όρος κάνει την εμφάνισή του τα τελευταία χρόνια, που λέγεται διαλειτουργικότητα. Είναι η διαδικασία της επίτευξης ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των λογισμικών εργαλείων σε μια κοινή γλώσσα. Ένα μοντέλο για να είναι συμβατό με άλλα μοντέλα από διαφορετικά λογισμικά, είναι απαραίτητο να μεταφράζεται σε μια ενιαία μορφή αρχείου, έτσι ώστε όλες οι πληροφορίες ενός αντικειμένου να μεταφέρονται αυτούσιες. Δεδομένου ότι το ΒΙΜ είναι βασισμένο σε ένα μεγάλο μέρος του σε οπτικά και πραγματικά στοιχεία ενός έργου, η διαλειτουργικότητα είναι το αρχικό σημείο για την επιτυχία της εφαρμογής του ΒΙΜ σε μια διαδικασία κτιριακού σχεδιασμού. Μέσω του τρισδιάστατου μοντέλου που δημιουργείται με τη βοήθεια του ΒΙΜ λογισμικού γίνεται δυνατή η επιτυχημένη διαλειτουργικότητα μεταξύ των διαφόρων ομάδων που συνεργάζονται για τη σωστή διεξαγωγή του κύκλου εργασιών του έργου. Με άλλα λόγια, προωθείται ένα είδος συνεργασίας και ένα διάγραμμα εργασιών (βλέπε Εικ. 2.4), το οποίο δημιουργεί βελτιωμένο εσωτερικό συντονισμό ως προς τη διαχείριση του έργου και συμβάλλει στη μείωση του κόστους του, στη βελτίωση της ποιότητας της τελικής κατασκευής και στην πιθανή ολοκλήρωσή του σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Μια έρευνα στις Η.Π.Α. έδειξε ότι το έτος 2009 ο κατασκευαστικός τομέας της χώρας είχε απώλειες της τάξης των 15,8 δις. δολαρίων λόγω ανεπαρκούς διαλειτουργικότητας κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής των κατασκευών. (The Business value of BIM: Getting Building Information Modeling to the bottom line, McGraw- Hill Construction 2009, Smart Market Report 2009) 13

24 Εικ.2.5 Διάγραμμα εργασιών σε έργο με ΒΙΜ (Structure magazine, 2009) 2.6 ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ (ΒΙΜ) Η μοντελοποίηση πληροφοριών έχει εφαρμογή σε διάφορους τομείς στον κατασκευαστικό κλάδο. Η πρώτη και ίσως η βασική εφαρμογή του ΒΙΜ έγκειται στην απεικόνιση τρισδιάστατων μοντέλων του έργου και την εύκολη δυνατότητα πρόσβασής τους, η οποία διευκολύνει τη διερεύνηση και αντιμετώπιση οποιουδήποτε σκοτεινού σημείου τόσο κατά την κατασκευή όσο και κατά τη διάρκεια ζωής του έργου. Επίσης, γίνεται ανάλυση του έργου, η παρουσίαση των λεπτομερειών του, η επιλογή και η προμέτρηση των υλικών, όπου χρησιμοποιείται αποτελεσματικά στις παραγγελίες υλικών καθώς και στην τήρηση των προθεσμιών παράδοσης και επομένως μπορεί να γίνει η κοστολόγηση και ο χρονικός προγραμματισμός του έργου. Αυτά τα τρισδιάστατα μοντέλα μπορούν να σχεδιαστούν και να χρησιμοποιηθούν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την αποπεράτωση ενός έργου, ανάλογα με 14

25 τις απαιτήσεις και τις προδιαγραφές του. Με αυτόν τον τρόπο ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να εφαρμόσει τροποποιήσεις στο μοντέλο του καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής της κατασκευής και ειδικότερα να προσομοιώσουν το αποτέλεσμα σε σχετικά πρώιμο στάδιο αποφεύγοντας τυχόν λάθη που θα προκύψουν τα οποία μπορούν να έχουν επίπτωση και στον χρόνο και στο κόστος. Τα ΒΙΜ έχει εφαρμογή και μάλιστα σημαντική και στην ενεργειακή σκοπιά του έργου, καθώς μπορούν να γίνουν διάφοροι υπολογισμοί ενέργειας και της ενεργειακής συμπεριφοράς, τόσο του κτιρίου όσο και των δομικών στοιχείων του, που βοηθούν στη διαχείριση των εγκαταστάσεων γενικά και στην ανάλυση λειτουργίας σύνθετων κτιρίων. Μπορεί να γίνει επομένως σε σχετικά πρώιμο στάδιο μια ενεργειακή αξιολόγηση του κτιρίου για να εξασφαλιστούν οι μετέπειτα ενεργειακές απαιτήσεις του κτιρίου. Εικ.2.6 Η εφαρμογή των ΒΙΜ τεχνολογιών σε όλο τον κύκλο ζωής του έργου (Dispenza K., 2010) Επιπλέον, μεγάλη εφαρμογή έχει το ΒΙΜ στη συντήρηση του έργου και τη λειτουργία του, καθώς και στη διαχείριση οικοδομικών απορριμμάτων και την ανακύκλωση. Τέλος, διευκολύνει την καθολική κατασκευαστική διαδικασία καθώς δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους συμμετέχοντες στο έργο να δημιουργήσουν μοντέλα και να αναπτύξουν συνεργασία μεταξύ τους. 15

26 Πιο αναλυτικά, ο χρήστης με το ΒΙΜ έχει τη δυνατότητα να: Συγκεντρώνει πληροφορίες: σχετικά με το έργο σε διάφορες φάσεις κατά τη διάρκεια ζωής ενός έργου. Αναπαριστά: τη γεωμετρία ενός έργου και παρουσιάζει τα δεδομένα που έχουν σχέση με αυτό. Παρουσιάζει επίσης με λεπτομέρεια όλα τα στοιχεία που αποτελούν το έργο, δείχνοντας και για αυτά πληροφορίες. Ποσοτικοποιεί με: τις συνήθεις πρακτικές προγραμματισμού τις ποσότητες των υλικών και γενικά όλων των στοιχείων που απαρτίζουν το έργο είναι δύσκολο να οριστούν με ακρίβεια από τη φάση σχεδιασμού. Εντούτοις, το ΒΙΜ έχει τη δυνατότητα να συγκεντρώνει τις ποσότητες στοιχείων του έργου σε αρκετά πρώιμο στάδιο. Επιβλέπει: όλου του έργου καθώς και των στοιχείων που το αποτελούν, σε όλες τις φάσεις και σε πραγματικό χρόνο. Ως ανωτέρω διακρίνει: Δίνονται διάφορες ιδιότητες των στοιχείων που αποτελούν το έργο, και με αυτόν τον τρόπο μπορεί ο χρήστης να διακρίνει αν κάποιο στοιχείο έχει παραγγελθεί, έχει τοποθετηθεί, έχει υποστεί ζημιά κ.α. Δημιουργεί: Μέσα στη διάρκεια ζωής ενός έργου κάθε δραστηριότητα που επιδρά στο έργο, δημιουργεί πληροφορίες σχετικά με αυτό. Κατά τη φάση σχεδιασμού, η ομάδα σχεδιασμού είναι οι πρώτοι που παράγουν πληροφορίες και τις χρησιμοποιούν μετέπειτα στη φάση της κατασκευής και στη συνέχεια τις πληροφορίες από την κατασκευή τις χρησιμοποιούν για να παράγουν πληροφορίες για τη συντήρηση του έργου. Ορίζει: Έχει τη δυνατότητα να ορίσει τις ανάγκες που προκύπτουν στο έργο για τα στοιχεία του έργου και εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως η φάση, η δραστηριότητα, το επίπεδο της εξέλιξης του έργου και οι αλληλεπιδράσεις με άλλα αντικείμενα. Διευθετεί: Οι χώροι και οι ακριβείς τοποθεσίες που τοποθετούνται τα στοιχεία του έργου διευθετούνται από το χρήστη. Καθώς επίσης και η σύνθεσή τους μέσα στο έργο κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού και της κατασκευής. Μετράει: Όλες οι διαστάσεις των στοιχείων που απαρτίζουν το έργο είναι διαθέσιμες και άμεσα χρησιμοποιήσιμες για τυχόν αντικατάσταση κάποιου στοιχείου ή για την αποθήκευσή του. Αναλύει: Μπορεί να εξετάσει όλες αυτές τις λεπτομέρειες που του δίνονται και να εξάγει κάποια συμπεράσματα για τη μορφή του έργου και τη διεξαγωγή του. Συντονίζει: Εξασφαλίζει την αποτελεσματικότητα και την αρμονία των σχέσεων μεταξύ και των στοιχείων αλλά και των ατόμων που εργάζονται στο έργο. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγει τα λάθη και τις συγκρούσεις ανάμεσα στις διάφορες διεργασίες του έργου. Και αποφεύγει τη σύγκρουση μεταξύ των συμβαλλόμενων στο έργο και 16

27 ακόμα περισσότερο επιτρέπει τη συνεργασία τους για τη καλύτερη δυνατή διεξαγωγή του έργου. Προβλέπει: Με την λεπτομερή ανάλυση που διεξάγεται με το ΒΙΜ, είναι σε θέση να μπορεί να προβλέψει μια μελλοντική λειτουργία του έργου ή κάποιου στοιχείου του έργου. Σε αυτές τις λειτουργίες περιλαμβάνονται τα οικονομικά, η ενέργεια, η ροή του έργου και διάφορα σενάρια που μπορεί να προκύψουν. Οι οικονομικές προβλέψεις περικλείουν το κόστος που εκτιμάται για την κατασκευή του έργου και καθ όλη τη διάρκεια ζωής του. Επιπλέον, προβλέπει την ενεργειακή απόδοση του κτιρίου σε βάθος χρόνου και μετά την ολοκλήρωση της κατασκευής του. Και πολλά άλλα σενάρια που αφορούν και καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης, όπως πυρκαγιά, πλημύρες, εκκενώσεις κ.α. Επικυρώνει: Μπορεί με τα στοιχεία που του δίνει το ΒΙΜ να επικυρώσει τα απαραίτητα έγγραφα που χρειάζονται για την αποπεράτωση του έργου, καθώς έχει την πλήρη εποπτεία για τη λειτουργία του εργοταξίου, και για το αν τηρούνται οι κανονισμοί για την κατασκευή του έργου. Επικοινωνεί: Μοιράζεται και ανταλλάσει πληροφορίες με όλους τους συμβαλλόμενους του έργου μέσα από το ΒΙΜ. Με αυτόν τον τρόπο μειώνεται ο χρόνος που απαιτείται για την επικοινωνία των διάφορων μερών του έργου. Οπτικοποιεί: Έχει μπροστά του μια ρεαλιστική αναπαράσταση του έργου και των στοιχείων που το αποτελούν. Η εικόνα του έργου που δίνεται στο χρήστη είναι πολύ δυνατή γιατί του δίνεται η ικανότητα να είναι πιο κριτικός και να παίρνει εμπεριστατωμένες αποφάσεις. Μετασχηματίζει: Μερικές φορές υπάρχει η ανάγκη συλλογής πληροφοριών από ένα μέρος (λογισμικό) και μετασχηματισμού σε ένα άλλο. Αυτή είναι και η αρχή της διαλειτουργικότητας και δεν είναι εφικτή μόνο από τους χρήστες αλλά και από τους υπολογιστές. Σχεδιάζει: Εκτός από τις κλασσικές μεθόδους που χρησιμοποιούνταν για το σχεδιασμό μιας κατασκευής, το ΒΙΜ δίνει τη δυνατότητα του παραμετρικού σχεδιασμού και όχι την κλασσική στατική μέθοδο. Δηλαδή, κάθε σύμβολο που σχεδιάζεται αναπτύσσεται από ένα έξυπνο μοντέλο που δίνει τη δυνατότητα παρουσίασης περεταίρω πληροφοριών του, εκτός από την ψηφιακή αναπαράσταση του συμβόλου. Επίσης, για κάθε αλλαγή που γίνεται σε κάποιο σχέδιο ενημερώνεται όλο το μοντέλο και γίνονται αυτόματα οι αλλαγές σε επιμέρους σχέδια. Τεκμηριώνει: Μερικές φορές επειδή είναι απαραίτητο να υπάρχουν κάποια έγγραφα δεδομένα της κατασκευής σε πιο επίσημη μορφή, μπορεί ο χρήστης να αντλήσει τα δεδομένα που χρειάζεται από το ΒΙΜ με ακρίβεια. Συνήθως αυτά χρησιμοποιούνται για τα χρονοδιαγράμματα της κατασκευής, εκθέσεις του έργου κ.α. 17

28 Ελέγχει: Έχει τη πλήρη έλεγχο της κατασκευαστικής διαδικασίας του έργου και μπορεί να κάνει τις καίριες παρεμβάσεις για να αυξήσει την παραγωγικότητα του έργου. 2.7 ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ ΒΙΜ Η υπάρχουσα ποικιλία λογισμικών, τα οποία έχουν σχεδιαστεί για την υλοποίηση ΒΙΜ διαδικασιών μικρού ή μεγάλου βεληνεκούς είναι εκτενείς. Εταιρίες όπως η Autodesk, Bentley Systems, Graphisoft και πολλές άλλες έχουν δημιουργήσει λογισμικά, τα οποία προσφέρουν πολυάριθμες δυνατότητες σχεδιασμού και επεξεργασίας και τα οποία μπορούν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις οποιουδήποτε έργου. Πιο αναλυτικά: ArchiCAD: Η Graphisoft ξεκίνησε την επανάσταση ΒΙΜ με το ArchiCAD, το πρώτο στη βιομηχανία ΒΙΜ λογισμικό για αρχιτέκτονες. Το ArchiCAD δημιουργεί μια κεντρική βάση δεδομένων των τρισδιάτατων στοιχείων του μοντέλου από όπου μπορούν να εξαχθούν όλες οι πληροφορίες για την πλήρη τεκμηρίωση του σχεδίου. Περιλαμβάνει τα πλήρη σχέδια, όψεις, τομές, κατόψεις, αρχιτεκτονικές και κατασκευαστικές λεπτομέρειες, προμετρήσεις υλικών, διάφορους πίνακες υλικών και εξαρτημάτων, πλαισιώνοντας όλα τα παραπάνω με φωτορεαλισμούς και με περιβάλλοντα εικονικής πραγματικότητας. Προσφέρει δηλαδή μια διαφορετική προσέγγιση στη διαδικασία εξέλιξης των εργασιών ενός έργου, σε σχέση με την παραδοσιακή διαδικασία, η οποία δίνει τη δυνατότητα ελέγχου του όλου σχεδιασμού, διατηρώντας όμως την ακρίβεια και την αποτελεσματική τεκμηρίωση. Τον Ιούνιο του 2013 κυκλοφόρησε η νέα έκδοση του λογισμικού ArchiCAD 17 το οποίο περιλαμβάνει διάφορες βελτιώσεις των ήδη υπαρχόντων λογισμικών. Οι συνδέσεις βάσει προτεραιότητας, συνδυαζόμενες με τα Ευφυή Δομικά Υλικά, παρέχουν αυτομάτως δομικά ορθές τομές και λεπτομέρειες. Περαιτέρω βελτιώσεις χρηστικότητας, όπως ο Ευφυής Συσχετισμός Στοιχείου με ύψη ορόφων και ο Ευφυής Χειρισμός της Γραμμής Αναφοράς Στοιχείων. Το νέο αυτό λογισμικό διαθέτει την αυξημένη απόδοση κεντρικής μονάδας γραφικών για να κάνει την 3D πλοήγηση ακόμα ομαλότερη και την ταχύτερη παραγωγή λεπτομερειών μεγάλων και πολύπλοκων μοντέλων. Επίσης περιλαμβάνει διάφορες βελτιώσεις στην ενεργειακή αξιολόγηση υποστηρίζοντας πολλαπλές θερμικές ζώνες, στον ολοκληρωμένο σχεδιασμό, την οπτικοποίηση και την ανάλυση. Η ιστοσελίδα του λογισμικού είναι 18

29 Εικ.2.7 Το λογισμικό Archicad 16 ( Autodesk Revit: Αποτελεί το κύριο προϊόν της Autodesk και παρόλο που είναι από τα νεώτερα λογισμικά είναι αυτό που χρησιμοποιείται περισσότερο. Το Revit είναι ένα εργαλείο ανάπτυξης μοντέλων με μια συγκεντρωτική βάση δεδομένων. Το Revit δε χρησιμοποιεί στρώματα (layers) για να οργανώσει τα στοιχεία του μοντέλου. Αυτό το στοιχείο είναι πλεονέκτημα για ένα έργο που γίνεται αρκετά περίπλοκο. Επίσης, το Revit έχει τη δυνατότητα να διασυνδέεται με το MS Project και να ανταλλάζει αμφίδρομα πληροφορίες για το χρονικό προγραμματισμό. Το Autodesk Revit αυξάνει το εργαλείο ανάπτυξης μοντέλων και εκτός από το Autodesk Revit Architecture συνδυάζει τις δυνατότητές του με το Autodesk Revit Structures (για δομοστατικούς μηχανικούς) και το Autodesk Revit MEP (για τους Η/Μ και τους υδραυλικούς μηχανικούς). Εικ.2.8 Το λογισμικό Autodesk Revit ( 19

30 Και τα δύο αυτά εργαλεία λογισμικού έχουν ως σκοπό τη δημιουργία ειδικών στοιχείων για την παρουσίαση των αντικειμένων που χρησιμοποιούνται στα σχέδιά τους. Όλα αυτά στοχεύουν στην ευκολότερη εξαγωγή των σχεδιαστικών μοντέλων και τη συνεργασία πολλαπλών χρηστών. Η ιστοσελίδα του λογισμικού είναι MicroStation Triforma: Αποτελεί το κύριο προϊόν της Bentley. Είναι μια εξαιρετικά δημιουργική και σταθερή τρισδιάστατη πλατφόρμα και καλύπτει τις ανάγκες όλων των επιστημονικών τομέων στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την ολοκλήρωση των τεχνικών έργων. Το λογισμικό αυτό βέβαια απευθύνεται κυρίως σε μεγάλες εταιρίες όπου κατασκευάζουν πολύπλοκά έργα καθ ότι σε μικρότερες το λογισμικό αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα απαιτητικό. Το 2004 η Bentley εισήγαγε ένα νέο λογισμικό το Bentley Building Architecture το οποίο αποτελεί την εξέλιξη του MicroStation Triforma και ταυτόχρονα ανέπτυξε μια σειρά από βοηθητικά εργαλεία που ενσωματώνονται με το Bentley Building Architecture Bentley Structure Bentley Building Mechanical Systems, Bentley Building Electrical Systems, Bentley Facilities, Bentley Power Civil, Bentley Generative Components. Με αυτό το ευρύ φάσμα εργαλείων η Bentley μελετά όλες τις φάσεις του σχεδιασμού ενός έργου. Η ιστοσελίδα του λογισμικού είναι Tekla Structures: Το λογισμικό αυτό της Tekla δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να δημιουργήσει ένα μοντέλο για την ανάλυση του σχεδιασμού και του στατικού φορέα και έπειτα να χρησιμοποιήσει το μοντέλο στην πραγματοποίηση της κατασκευής του έργου. Καθώς δημιουργεί λεπτομερή κατασκευαστικά μοντέλα, πλούσια σε πληροφορίες, ου είναι έτοιμα προς ανέγερση και μπορεί να διαμορφώσει τα στοιχεία του οπλισμού του σκυροδέματος. Τα μοντέλα της Tekla μπορούν να συνδυαστούν και με άλλα μοντέλα που δημιουργούνται από λογισμικά οπτικοποίησης όπως το NavisWorks έτσι ώστε να παρέχει πληροφορίες για το συντονισμό της κατασκευής και τον χρονικό προγραμματισμό της. Στο λογισμικό αυτό μπορούν να ενσωματωθούν και άλλα εργαλεία όπως οι λεπτομέρειες των μεταλλικών στοιχείων, οι λεπτομέρειες των προκατασκευασμένων στοιχείων και οι λεπτομέρειες του οπλισμού του σκυροδέματος και να σημειωθεί ότι όλα τα σχέδια που παράγονται ενημερώνονται αυτόματα. Η μορφή αρχείου του μοντέλου της Tekla περιλαμβάνει διεπιφάνειες που δίνουν τη δυνατότητα της οπτικής προσομοίωσης της θέσης και του χρόνου κατασκευής των στοιχείων του μοντέλου καθώς και της διασύνδεσης με μερικά από τα εργαλεία ανάπτυξης μοντέλων άλλων εταιριών για τη μεταφορά και την ενσωμάτωση των πληροφοριών. Η ιστοσελίδα του λογισμικού είναι 20

31 Εκτός από τα παραπάνω λογισμικά που περιγράφηκαν αναλυτικά υπάρχουν και πολλά άλα όπως το Allplan BIM 2013, Google- SketchUp, EnergyPlus, NavisWorks, DAYSIM και πολλά άλλα λογισμικά. Φυσικά, η απόκτηση ενός τέτοιου λογισμικού δεν είναι εύκολη, διότι απαιτεί μία χρηματική επένδυση. Επιπλέον χρειάζεται και επένδυση από άποψη χρόνου, ώστε η εταιρία να εκπαιδεύσει το προσωπικό της έως ότου αυτό αποκτήσει την απαραίτητη εξοικείωση που χρειάζεται για τη σωστή εφαρμογή του. Μολονότι στις χώρες του εξωτερικού η χρήση ΒΙΜ αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς, είναι άγνωστο πότε αυτή η διαδικασία θα κάνει την εμφάνισή της στην Ελλάδα λόγω των επενδυτικών απαιτήσεων που προαναφέρθηκαν και της υπάρχουσας στασιμότητας του ελληνικού κατασκευαστικού τομέα. Εντούτοις τα οφέλη που επιφέρει μια τέτοια επένδυση είναι αρκετά όπως αναφέρονται και παρακάτω. Επομένως, όχι μόνο αντισταθμίζεται με τη χρηματική επένδυση και το χρόνο που δαπανάται με την εκπαίδευση του προσωπικού αλλά οι κατασκευαστικές εταιρίες μπορούν να έχουν όφελος διαχρονικά. Τέλος, εάν γίνει το πρώτο βήμα προς την υιοθέτηση του ΒΙΜ από τις μεγάλες ελληνικές κατασκευαστικές εταιρίες, ίσως μέσα στο πλαίσιο του ανταγωνισμού να ακολουθήσουν και άλλες, ώστε σταδιακά ο ελληνικός κατασκευαστικός τομέας να φτάσει σε ένα επίπεδο εφάμιλλο των σύγχρονων παγκόσμιων κατασκευαστικών προτύπων. 2.8 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΧΡΗΣΗΣ ΒΙΜ Στα πρώτα στάδια μιας μελλοντικής κατασκευής είναι γνωστό ότι συγκεντρώνεται ένας αριθμός αρχιτεκτονικών σχεδίων και γίνεται μια σειρά τεχνικών μελετών και υπολογισμός συνολικού κόστους, οι οποίες, ανάλογα με το μέγεθος του έργου, μπορεί να αποδειχθούν πολύ χρονοβόρες. Το ΒΙΜ προσφέρει τη δυνατότητα ενσωμάτωσης όλων των στοιχείων που σχετίζονται με αυτές τις διαδικασίες μέσα στη βάση δεδομένων του λογισμικού του, στην οποία ο χρήστης μπορεί να διεξάγει οποιαδήποτε τεχνικοοικονομική μελέτη και οποιονδήποτε αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Κατά συνέπεια ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει ένα τρισδιάστατο μοντέλο, το οποίο θα αποτελεί πιστό αντίγραφο του κτιρίου που επιθυμεί να κατασκευάσει, πριν από την έναρξη της πραγματικής κατασκευής και ουσιαστικά να εισαγάγει έναν αυξημένο αριθμό ακρίβειας στα τελικά του αποτελέσματα, τα οποία θα χρησιμοποιήσει για την υλοποίηση του έργου. Η διαμόρφωση του τρισδιάστατου μοντέλου γίνεται συνήθως μέσω του συνδυασμού επί μέρους μοντέλων κατασκευής όπως της στατικής της μελέτης, της αρχιτεκτονικής, της ηλεκτρολογικής και του υδραυλικού της δικτύου. Έτσι, δημιουργείται ένα σύνθετο μοντέλο το οποίο προσφέρει μια εμπεριστατωμένη εικόνα του τελικού κτιρίου, που συμβάλλει στην επιτυχημένη και ομαλή συνεργασία μεταξύ μελετητών, μηχανικών, αρχιτεκτόνων και συνεργειών του έργου. 21

32 Μόλις ολοκληρωθεί το σύνθετο μοντέλο, το λογισμικό βάσει όλων των παραμέτρων που έχουν εισαχθεί στη διαθέσιμη βάση δεδομένων διεξάγει ένα λεπτομερειακό έλεγχο, ώστε να γίνει εντοπισμός λαθών όπως για παράδειγμα ασυμβατότητες στο χώρο και στο χρόνο όπως αναφέρθηκαν και στην υποενότητα 2.4, τα οποία πιθανώς να έγιναν κατά τη διάρκεια διαμόρφωσής του. Αυτή η διαδικασία ονομάζεται ανίχνευση σύγκρουσης (clash detection) και αποτελεί ένα από τα κύρια προτερήματα του ΒΙΜ, καθώς επισημαίνει τα σημεία στα οποία υπάρχει ασυμφωνία μεταξύ των διαφόρων στοιχείων του μοντέλου, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη στατικών και μηχανολογικών στοιχείων στις ίδιες συντεταγμένες μέσα στο χώρο. Δίνοντας τη δυνατότητα στο χρήστη της έγκυρης και έγκαιρης παρέμβασης στο σχεδιασμό αποφεύγοντας τον μετέπειτα εντοπισμό του λάθους που θα οδηγούσε σε αύξηση του κόστους και του χρόνου της κατασκευής. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται μια πρωτόγνωρη πρόληψη ενός συνόλου προβλημάτων, τα οποία συνήθως προκύπτουν κατά τη διάρκεια της κατασκευής και οδηγούν σε καθυστερήσεις στο χρονοδιάγραμμα του έργου και το επιβαρύνουν με επιπρόσθετα και αναπόφευκτα κόστη. Σε αντίθεση με τα προβλήματα δισδιάστατου σχεδιασμού, τα οποία περιέχουν πολυάριθμες ατελείς πληροφορίες, που δυσκολεύουν τη σωστή εκτέλεση μιας συγκεκριμένης ακολουθίας εργασιών, στατιστικές έρευνες έχουν δείξει ότι μια ώρα σχολαστικής ανίχνευσης και κατ επέκταση διόρθωσης συγκρούσεων μέσα στο σύνθετο μοντέλο μπορεί να εξοικονομήσει δέκα ώρες επιδιορθωτικών εργασιών κατά τη διάρκεια της κανονικής κατασκευής. Μέσα στο πλαίσιο ελαχιστοποίησης του κόστους του έργου συμβάλλει επίσης και η ποικιλότητα των διαθέσιμων στοιχείων της βάσης δεδομένων. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να δοκιμάσει διάφορους συνδυασμούς υλικών, ώστε το μοντέλο να πληροί τα ποιοτικά κριτήρια της επιθυμητής κατασκευής χωρίς να υπερβαίνει την υπάρχουσα οικονομική διαθεσιμότητα. Επίσης, βάσει του είδους και των απαιτήσεων της τελικής κατασκευής, το λογισμικό μπορεί να προσφέρει επιπρόσθετες μελέτες μέσω μιας ομάδας εργαλείων ενεργειακής ανάλυσης. Αυτά τα εργαλεία προσφέρουν τη δυνατότητα διεξαγωγής μιας σειράς αναλύσεων σχετικά με τη συνολική μόνωση, την εσωτερική ακουστική και τη διαμόρφωση της θερμοκρασίας της κατασκευής κατά τη διάρκεια της ημέρας ως συνάρτησης των προεπιλεγμένων υλικών για την ολοκλήρωσή της. Αυτό αποτελεί ένα μεγάλο πλεονέκτημα ως προς τη βελτιστοποίηση της ποιότητας ενός έργου λόγω της δυνατότητας συνεχούς διαφοροποίησης του εικονικού περιβάλλοντος του τρισδιάστατου μοντέλου. Έτσι, ο χρήστης μπορεί όχι μόνο να μειώσει τις ενεργειακές απαιτήσεις του έργου, συνδυάζοντας τα εργαλεία ενεργειακής ανάλυσης με το εικονικό περιβάλλον του λογισμικού, αλλά και να ακολουθεί τις αλλαγές που γίνονται στο παγκόσμιο κατασκευαστικό δίκαιο, οι οποίες επιδιώκουν κάθε νέα κατασκευή να είναι όσο το δυνατόν πιο φιλική προς το περιβάλλον. 22

33 2.9 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΒΙΜ Το DUBAI MALL (εικ. 2.8) είναι το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο στον κόσμο. Καθώς, προσφέρει έναν τεράστιο αριθμό καταστημάτων και πολλές ανέσεις και δραστηριότητες. Εικ.2.9 The Dubai Mall ( Η συνολική κατασκευή κόστισε 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια και περιλαμβάνει συνολική έκταση πάνω από 12 εκατομμύρια τετραγωνικά πόδια, από τα οποία τα 9 εκατομμύρια ενοικιάζονται σαν εμπορικός χώρος. Το εμπορικό κέντρο προσφέρει μεγάλο πλήθος επιλογών ψυχαγωγίας, συμπεριλαμβανομένου μιας αίθουσας παγοδρομίας ολυμπιακών διαστάσεων και ενός εσωτερικού ενυδρείου 10 εκατομμυρίων λίτρων. Στις ώρες αιχμής πάνω από πελάτες επισκέπτονται το MALL και συνολικά όλο το χρόνο πάνω από 30 εκατομμύρια επισκέπτες. Το DUBAI MALL είναι ένα μέρος του τεράστιου έργου των 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων Downtown Burj Dubai Development, στο οποίο περιλαμβάνεται το πιο ψηλό 23

34 κτίριο στον κόσμο. Το κύριο δομικό υλικό του εμπορικού κέντρου είναι το σκυρόδεμα, που υπολογίζεται περίπου σε κυβικά μέτρα. Ο υπεύθυνος ανάδοχος για τη μελέτη και την κατασκευή του ήταν η Consolidated Contractors Company (CCC) με έδρα την Αθήνα. Η CCC είναι μία από τις πρώτες σύγχρονες αραβικές κατασκευαστικές εταιρίες. Το πρόβλημα όμως που αντιμετώπισαν ήταν ότι λόγω του τεράστιου όγκου εργασιών και της πολυπλοκότητας της κατασκευής, τα πρακτικά προβλήματα των συνηθισμένων διαδικασιών για την προμέτρηση των ποσοτήτων, θα είχαν τεράστιες επιπτώσεις στο κόστος και στο χρόνο παράδοσης του έργου. Χρησιμοποιώντας τις παραδοσιακές μεθόδους ο πραγματικός όγκος υπολογισμών θα ήταν υπερβολικά μεγάλος και δύσκολα διαχειρίσιμος: Το εμπορικό κτίριο περιλάμβανε 32 κτίρια, όπου καθένα από αυτά απαιτούσε κατά μέσο όρο 360 υπολογιστικά φύλλα στο Microsoft Excel. Κάθε ομάδα υπολογιστικών φύλλων απαιτούσε κατά μέσο όρο, ένα τεύχος χιλίων σελίδων με τους υπολογισμούς των ποσοτήτων. Κάθε έγγραφο πρέπει να είναι ακριβές και να είναι διαμορφωμένο αυστηρά σε συγκεκριμένη μορφή. Καινούριες αναθεωρήσεις στο σχεδιασμό ή στο πεδίο αλλαγών θα έπρεπε να παρουσιάζονται σε αναθεωρημένο πακέτο υπολογισμών. Για τις πληρωμές της εργολαβικής εταιρείας, απαιτούσε την σύνταξη μηνιαίου τεύχους με υπολογισμούς καθ όλη τη διάρκεια της τρίχρονης κατασκευής. Υπήρχαν σελίδες υπολογισμών σε λογιστικά φύλλα (spreadsheet) κάθε μήνα δηλαδή κατά τη διάρκεια συνολική κατασκευής του έργου. Έτσι λοιπόν, με μια παραδοσιακή μη αυτοματοποιημένη διαδικασία, ο κίνδυνος των λαθών θα ήταν τεράστια και θα απαιτούνταν πολλά χρόνια για την υλοποίηση του έργου. Προκειμένου η CCC να πετύχει τους στόχους της χρειαζόταν μια καινοτόμα μεθοδολογία για τον τρόπο υπολογισμού των ποσοτήτων και την καλύτερη εποπτεία του σχεδιασμού και της κατασκευής του έργου. Η CCC αποφάσισε να αυτοματοποιήσει την διαδικασία με μια καινοτόμα λύση, εισάγοντας τη μεθοδολογία ΒΙΜ στο έργο κατασκευής. Το πρώτο μέρος της διαδικασίας ήταν να αναπτυχθεί μια ροή εργασιών για να εφαρμοστεί το σύστημα για τον υπολογισμό των ποσοτήτων στους πολλαπλούς κύκλους έγκρισης και αναθεώρησης των σχεδίων. Μια ομάδα οχτώ ατόμων δημιούργησαν 3D ΒΙΜ μοντέλα από τα σχέδια της κατασκευής δυο διαστάσεων που ήδη υπήρχαν. Δεδομένου ότι τα προγράμματα του MS Office χρησιμοποιούνται για να δημιουργηθεί η τεχνική έκθεση της τεκμηρίωσης της κατασκευής, προσελήφθη ένας προγραμματιστής ειδικευμένος σε εικονικές εφαρμογές για να αναπτύξει τα απαραίτητα εργαλεία και 24

35 λειτουργίες για να επικοινωνούν τα προγράμματα αυτά με το σύστημα, ενσωματώνοντας όλους τους επιχειρησιακούς κανόνες και τις μεθόδους για το διαχωρισμό των προμετρήσεων. Στη συνέχεια, μετά την ολοκλήρωση της γεωμετρικής προσωμοίωσης του υπό σχεδιασμού έργου, μια ομάδα δύο ατόμων εξειδικευμένη σε προγράμματα ΒΙΜ εξήγαγε από το δυναμικό μοντέλο που είχε ήδη δημιουργηθεί αναφορές και προμετρήσεις σε κάθε φάση του έργου. Η εξαγωγή των αναφορών και προμετρήσεων γινόταν τόσο κατά το σχεδιασμό όσο και στην κατασκευή του έργου και ήταν συνεχώς και αυτομάτως ενημερωμένες. Δηλαδή, οποιαδήποτε αλλαγή γινόταν στο έργο ενημερώνονταν αυτόματα όλα τα σχέδια του μοντέλου σχεδιασμού αλλά και οι αναφορές και οι προμετρήσεις. Υπολογίζεται ότι με την αυτοματοποιημένη διαδικασία που προσέφεραν τα προγράμματα ΒΙΜ παράγονταν τεύχη σελίδων υπολογισμών ποσοτήτων και εργασιών κάθε μήνα ή όσο συχνά το απαιτούσε το έργο. Επιπλέον, με τη 4D σχεδίαση που παρείχαν τα προγράμματα ΒΙΜ ήταν πιο εύκολος ο εντοπισμός ασυμβατοτήτων στις εργασίες του έργου. Τα οφέλη από την ενσωμάτωση του ΒΙΜ στη διαδικασία του έργου ήταν πάρα πολλά. Μέσα από την αυτοματοποιημένη διαδικασία αυξήθηκε η ποιότητα της συνολικής κατασκευής του έργου καθώς μειώνονται τα λάθη από τον ανθρώπινο παράγοντα. Το ενημερωμένο μοντέλο ΒΙΜ βοήθησε στην οπτικοποίηση πολύπλοκων κομματιών του έργου, συνδυάζοντας εργασίες μεταξύ τους μείωνε τις πιθανότητες λάθους. Μείωσε τις απαιτήσεις σε ανθρώπινο δυναμικό, οι άνθρωποι που θα απαιτούνταν για την υλοποίηση του έργου χωρίς το ΒΙΜ θα ήταν πολύ περισσότεροι Ο χρόνος που εξοικονομήθηκε από την αυτοματοποιημένη αυτή διαδικασία ήταν εργατο- ώρες (700 μήνες εργασίας), το οποίο μεταφράζεται σε μια βελτίωση της απόδοσης κατά 86% και μια γενική εξοικονόμηση 7 εκατομμυρίων δολαρίων. Η προμέτρηση των υλικών ολοκληρώθηκε με απόλυτη ακρίβεια επιτρέποντας στην κατασκευαστική ομάδα να αγοράσει τις απαιτούμενες ποσότητες υλικών. Αυτό περιόρισε τις απώλειες υλικού λόγω απρόβλεπτων της κατασκευής κατά 5% και εξοικονομήθηκαν 3 εκατομμύρια δολάρια από τη σωστή διαχείριση της ποσότητας του σκυροδέματος. Συνολικά η CCC εξοικονόμησε 10 εκατομμύρια δολάρια, υιοθετώντας την ενοποιημένη και αυτοματοποιημένη διαδικασία του ΒΙΜ για τον υπολογισμό των ποσοτήτων. Και από περιβαλλοντικής σκοπιάς, εξοικονομήθηκαν 5% σε κυβικά μέτρα σκυροδέματος ισοδυναμούν με κυβικά μέτρα. Τα οποία σε κάθε περίπτωση απαιτείται μεγάλη ποσότητα CO2 για να παραχθεί ένα κυβικό μέτρο σκυροδέματος και ακόμα περισσότερο να μεταφερθεί. Εξοικονομήθηκαν λοιπόν περίπου γαλόνια βενζίνης, που ισοδυναμούν περίπου με 1000 λιγότερα αυτοκίνητα στους δρόμους του Ντουμπάι για ένα έτος. 25

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3. ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ ΒΙΜ ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Η εφαρμογή της τεχνολογίας ΒΙΜ ξεκίνησε από τα κτηριακά έργα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει και γίνονται σημαντικά βήματα για την εφαρμογή του ΒΙΜ σε έργα υποδομής. Οι μηχανικοί που ασχολούνται με τα έργα υποδομής αντιμετωπίζουν πολύ υψηλή πίεση για να ολοκληρώνουν τα έργα όσο πιο γρήγορα και με χαμηλό κόστος επιτυγχάνοντας παράλληλα την υψηλή ποιότητα που απαιτείται. Οι αρχές του ΒΙΜ όπως περιγράφηκαν στο προηγούμενο κεφάλαιο, εφαρμόζονται σε κάθε κατασκευή, όπως και στους δρόμους. Οι εταιρίες που έχουν αναπτύξει λογισμικά ΒΙΜ για κτιριακά έργα, τα τελευταία χρόνια προσθέτουν στη γκάμα προϊόντων τους και λογισμικά ΒΙΜ για έργα υποδομής. Η Autodesk με το πακέτο Infrastructure Design Suite Premium που περιλαμβάνει το λογισμικό AutoCAD Civil 3D, AutoCAD MAP 3D, Autodesk Storm and Sanitary Analysis, Autodesk 3ds Max Design, Autodesk Navisworks Manage, AutoCAD. Στην παρούσα εργασία θα αναλύσουμε τα λογισμικά AutoCAD Civil 3D, το οποίο αποτελεί πολύ σημαντικό εργαλείο παραμετρικού σχεδιασμού ενός έργου υποδομής και το Autodesk Navisworks Simulate το οποίο αποτελεί ένα εργαλείο οπτικοποίησης μοντέλων όπου σε συνδυασμό με το προαναφερθέν πρόγραμμα δημιουργούν ένα αρκετά χρήσιμο εργαλείο ΒΙΜ σχεδιασμού για έναν μηχανικό ή και ολόκληρη την ομάδα σχεδιασμού ενός έργου υποδομής. Εντούτοις, εκτός από την Autodesk και μια ελληνική εταιρία, η ΟΔΟΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΗ έχει αναπτύξει παρόμοιο λογισμικό με αυτό του AutoCAD Civil 3D, και ονομάζεται ΟΔΟΣ AutoCAD Civil 3D Το AutoCAD Civil 3D είναι ένα λογισμικό παραμετρικού σχεδιασμού ενός έργου υποδομής καθώς παρέχει στο χρήστη ευρεία γκάμα εργαλείων που του επιτρέπουν ολοκληρωμένο σχεδιασμό. Μέσα από το πρόγραμμα αυτό ο χρήστης πρώτα από όλα έχει στη διάθεσή του πληθώρα σχεδιαστικών εργαλείων και πολλούς αυτοματισμούς και πλαίσια κανονισμών που οδηγούν σε ταχύτερη και πιο ολοκληρωμένη σχεδίαση ενός έργου, σε σύγκριση με ένα απλό σχεδιαστικό πρόγραμμα CAD όπου και σε αυτό βέβαια υπάρχουν σχεδιαστικά εργαλεία αλλά πολύ πιο απλοϊκά και επιπροσθέτως, η μόνη πληροφορία που δίνεται σε αυτά τα προγράμματα είναι η σχεδιαστική σε αντίθεση με το AutoCAD Civil 3D όπως θα αναλυθεί και παρακάτω. Το πρόγραμμα αυτό δίνει επίσης τη δυνατότητα στο χρήστη 26

37 να κάνει δυναμική ανάλυση των δεδομένων που αφορούν το έργο και να προσαρμόζει και να αλλάζει το σχεδιασμό σύμφωνα με αυτές τις αναλύσεις. Μια άλλη ενότητα του AutoCAD Civil 3D αρκετά σημαντική είναι η εύκολη επεξεργασία τοπογραφικών δεδομένων και χρήση τους στο σχεδιασμό του έργου καθώς και η χαρτογράφηση που έχει τη δυνατότητα να κάνει ο χρήστης. Μέσα από το πρόγραμμα αυτό ο μηχανικός και όλη η ομάδα σχεδιασμού έχει τη δυνατότητα να εξάγει σχέδια και έγγραφα και αναφορές του έργου που αποτελούν αναπόσπαστα στοιχεία για τον προγραμματισμό του έργου και για τις απαραίτητες εγκρίσεις από τις αρμόδιες υπηρεσίες Σχεδίαση οδών Οι οδοί (corridors) είναι το κύριο αντικείμενο σχεδιασμού στη μοντελοποίηση και την γραφική προσομοίωση στο Civil 3D. Βασίζονται στη δυναμική αλληλεπίδραση με άλλα αντικείμενα του μοντέλου και βοηθούν στην προσομοίωση της συμπεριφοράς που προβλέπεται από τις προκαθορισμένες αλλά και προσαρμόσιμες παραμέτρους, όπως το φωτισμό, τα πάχη λωρίδων, την υπερύψωση της ασφάλτου. Ένας διάδρομος (corridor) ή μια οδός δημιουργείται αυτόματα, αρκεί ο χρήστης να ορίσει την πολυγωνική του δρόμου και τις διατομές του (assembly) κατά μήκος της οριζόντιας και κάθετης διαδρομής συνδυάζοντας ταυτόχρονα και τις πληροφορίες για τις ευθυγραμμίες (feature lines), τα τόξα (curves), το προφίλ του δρόμου (profile) κ.α. (βλέπε εικ.3.1) Ο τύπος του διαδρόμου, όπως μια τάφρος, ένα κανάλι, ένα μονοπάτι, ένας δρόμος, ή μια γέφυρα, καθορίζεται από τη διαμόρφωση των διατομών που εφαρμόζονται πάνω στον άξονα του διαδρόμου (baseline) στο επιθυμητό κομμάτι αυτού. Οι διατομές που χρησιμοποιούνται για να δημιουργήσουν τον δρόμο περιλαμβάνουν στοιχεία που μπορούν να δημιουργήσουν διάφορες συμπεριφορές όπως διάνοιξη ή υπερύψωση του δρόμου και ο χρήστης μπορεί να επιλέξει διάφορους τύπους διατομών default που διαθέτει το πρόγραμμα ή και να δημιουργήσει μια καινούργια από την αρχή. Ο χρήστης επίσης έχει τη δυνατότητα να τοποθετήσει τις διατομές σε όποιο σημείο του διαδρόμου επιθυμεί καθώς και να ορίσει σταθερό βήμα για την απόσταση μεταξύ τους. Το αποτέλεσμα είναι ένα 3D μοντέλο που δημιουργείται από τις διατομές κατά μήκος της επιθυμητής διαδρομής. Οι γραμμές (feature lines) συνδέουν όμοια σημεία από διατομή σε διατομή. Αυτές οι γραμμές καθορίζουν τις διαμήκεις ακμές του 3D μοντέλου. Επίσης, ανεξάρτητα σημεία των διατομών μπορούν να ορίσουν αυτόματα στόχους (targets), όπως να προσαρμόσουν τις ευθυγραμμίες σε τόξα συναρμογής (curve return target) ή να διευρύνουν τα πάχη των λωρίδων (lane widening target). 27

38 Εικ.3.1 Δημιουργία διαδρόμου από επιμέρους στοιχεία (Autodesk, AutoCad Civil 3D 2013) Το τελικό μοντέλο του δρόμου μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια για τη δημιουργία κόμβων, χωματουργικών, όγκων υλικών και επιφανειών. Οι επιφάνειες που προκύπτουν από τους δρόμους μπορούν να αντιπροσωπεύσουν τους τελικούς χωμάτινους αναβαθμούς και να χρησιμοποιηθούν για την οπτικοποίηση, την ποσότητα των υλικών και για διάφορους κατασκευαστικούς σκοπούς. Τα συστατικά στοιχεία μιας διαδρομής είναι: Άξονας (Baseline) Ορίζει την οριζόντια και κάθετη διαδρομή. Προκύπτει από το συνδυασμό των ευθυγραμμιών και της σχεδίασης του προφίλ. Διατομή (Assembly) Αναπαριστά την κάθετη στο δρόμο τομή. Προφίλ (Profile) Τα προφίλ ορίζουν το ύψος της επιφάνειας σε σχέση με μια ευθυγραμμία του δρόμου. Επιπλέον, η διαμόρφωση του μοντέλου του δρόμου στο AutoCAD Civil 3D, μπορεί να πραγματοποιηθεί με ταυτόχρονη επεξεργασία της οριζοντιογραφίας, της μηκοτομής και της τυπικής διατομής του δρόμου σε τρία διαφορετικά παράθυρα προβολής. Επιπρόσθετα, υπάρχει ευελιξία στη δημιουργία σύνθετων διατομών όπου υπάρχουν πολλαπλοί άξονες, όπως συνηθίζεται δηλαδή στην περίπτωση των αυτοκινητοδρόμων με τους παράπλευρους παραδρόμους τους. Η ειδοποιός διαφορά του Civil 3D με τα άλλα σχεδιαστικά προγράμματα που χρησιμοποιούνται έως τώρα είναι ότι σε κάθε αλλαγή που γίνεται σε ένα στοιχείο ενημερώνονται αυτόματα και τα υπόλοιπα μέρη του οδικού έργου που περιέχονται στο δυναμικό μοντέλο. Επίσης, ο χρήστης δημιουργεί το τελικό μοντέλο της οδού με πολλά εργαλεία στη διάθεσή του και πολλούς αυτοματισμούς που του παρέχει το πρόγραμμα. 28

39 Σύγκριση απλών σχεδιαστικών προγραμμάτων με το AutoCAD Civil 3D στην κατασκευή της οδού Στα ήδη χρησιμοποιούμενα σχεδιαστικά προγράμματα είναι δυνατό ένας μηχανικός να σχεδιάσει έναν άξονα δρόμου και όλα τα υπόλοιπα στοιχεία του. Εντούτοις, όλα τα προηγούμενα για να τα σχεδιάσει πρέπει να έχει κάνει όλους τους απαραίτητους υπολογισμούς. Επίσης, τα στοιχεία που σχεδιάζονται στα παραπάνω προγράμματα δεν φέρουν καμία ιδιότητα και καμία διαφοροποίηση μεταξύ τους εκτός από τη σχεδίασή τους, που και αυτήν πρέπει να την ορίσει ο χρήστης. Για παράδειγμα ο άξονας του δρόμου απεικονίζεται με μία γραμμή όπως και το φρύδι του πρανούς, το πρόγραμμα εκτός από τις σχεδιαστικές διαφοροποιήσεις μεταξύ τους και τους τίτλους που ο χρήστης πρέπει να δώσει, δεν δίνει άλλες δυνατότητες τροποποίησης και ομαδοποίησης στο χρήστη. Επίσης, εάν ο άξονας του δρόμου χρειαστεί να τροποποιηθεί, τότε θα πρέπει και όλα επίσης τα συνοδευτικά κείμενα-αναγραφές να επανασχεδιαστούν. Στο AutoCAD Civil 3D όμως, σχεδιάζεται η πολυγωνική και ο άξονας του δρόμου, χρησιμοποιώντας ειδικά επιπρόσθετα εργαλεία. Τα παρακείμενα στοιχεία του δρόμου τοποθετούνται αυτόματα στο σχέδιο και αν η κλίμακα ή ο προσανατολισμός του σχεδίου αλλάξει, τότε αυτά αναπροσαρμόζονται ανάλογα. Επίσης, οι επιγραφές των στοιχείων τοποθετούνται αυτόματα μέσω του προγράμματος με δυνατότητα τροποποίησης από το χρήστη (Εικ.3.3). Το AutoCAD Civil 3D βελτιστοποιεί τη διαδικασία μελέτης της χάραξης ενός άξονα, συνδέοντας τα προϋπάρχοντα σχέδια με τη μελέτη μίας νέας χάραξης. Αναλυτικότερα στην εικόνα 3.3 απεικονίζεται ένα παράθυρο προβολής που περιέχει μια λίστα με όλα τα στοιχεία του υπό μελέτη διαδρόμου και μαζί όλες οι παράμετροί τους τις οποίες ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να προσαρμόσει όπως θέλει εκείνος. Οι παράμετροι αυτές αφορούν τόσο τη γραφική τους απεικόνιση στο μοντέλο όσο και τις μονάδες μέτρησής τους και άλλες ιδιότητες σχεδιασμού τους. Επιπλέον, απεικονίζεται και μια διατομή του εν λόγω διαδρόμου όπου εμφανίζονται αυτόματα και με μεγάλη λεπτομέρεια όλες οι ιδιότητές της, όπως αυτές έχουν ρυθμιστεί από τα παράθυρα ρύθμισης παραμέτρων του προγράμματος. Τα βασικά χαρακτηριστικά του Civil 3D που το διαφοροποιεί από ένα απλό σχεδιαστικό πρόγραμμα είναι: Αυτόματος υπολογισμός και σχεδίαση διασταυρώσεων μέσω Wizard. Δημιουργία δυναμικών αξόνων με αναλυτική παραμετροποίηση. Επεξεργασία αξόνων γραφικά αλλά και με τροποποίηση των στοιχείων τους από πίνακα. Κατά την μελέτη της χάραξης ενός άξονα, κάποια από τα τμήματα της μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως σταθερά, κάποια ως μεταβαλλόμενα και κάποια ως ελεύθερα, βάσει των περιορισμών της μελέτης. 29

40 Προσθήκη προδιαγραφών και κριτηρίων για τον έλεγχο του άξονα βάσει της ταχύτητας μελέτης του δρόμου. Προσθήκη προδιαγραφών και αναλυτικός προσδιορισμός των επικλήσεων του άξονα. Αυτόματη ενημέρωση γεωμετρίας, αναγραφών και πινάκων κάθε φορά που αλλάζει κάποιο στοιχείο της μελέτης. Περιήγηση κατά μήκος του δρόμου που σχεδιάστηκε, βάσει καθοριζόμενης ταχύτητας και με την δυνατότητα τοποθέτησης εμποδίου μπροστά μας σε συγκεκριμένη απόσταση για έλεγχο της ορατότητας. Εικ.3.2 Παράθυρο ρύθμισης παραμέτρων των επιμέρους στοιχείων (Autodesk, AutoCad Civil 3D 2013) 30

41 Σύγκριση με προδιαγραφές Το Civil 3D δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να συγκρίνει τη σχεδίαση των στοιχείων του δρόμου με τις προδιαγραφές που ισχύουν. Καθώς ο χρήστης δημιουργεί το μοντέλο, το λογισμικό παρέχει γραφικές ειδοποιήσεις (βλέπε εικ.3.2) εάν ξεπεραστούν τα κριτήρια σχεδιασμού που έχουν οριστεί ή οι προδιαγραφές καθώς επίσης και συμβουλές που βοηθούν το χρήστη να εντοπίσει τα σημεία της σχεδίασής του που δε συμφωνούν με τις προδιαγραφές. Εικ.3.3 Γραφικές ειδοποιήσεις σε περιπτώσεις παραβίασης των προδιαγραφών (Autodesk, AutoCad Civil 3D 2013) Εργαλείο για υπερύψωση οδοστρώματος Το Civil 3D περιλαμβάνει στην εργαλειοθήκη του ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο που χρησιμοποιείται για τον υπολογισμό των κλίσεων για όλα τα τόξα ή για επιλεγμένα και για την αποθήκευση των κριτηρίων σχεδιασμού των κλίσεων για μετέπειτα αναφορές ή υπολογισμό άλλων στοιχείων. 31

42 Το εργαλείο για τις υπερυψώσεις απαιτεί μια διαδικασία που αποτελείται από τέσσερα βήματα με γραφικές αναπαραστάσεις σε κάθε βήμα που βοηθούν το χρήστη να κάνει τις απαραίτητες ρυθμίσεις Μηκοτομές και διατομές Το AutoCAD Civil 3D χρησιμοποιεί τον άξονα που χαράχθηκε για τον δρόμο και την επιφάνεια του φυσικού εδάφους, για να δημιουργήσει την μηκοτομή και να πραγματοποιήσει αυτόματα την σχεδίασή της. Εάν ο άξονας του δρόμου ή η επιφάνεια του εδάφους αλλάξουν, αυτές οι αλλαγές εμφανίζονται σε πραγματικό χρόνο στην σχεδιασμένη μηκοτομή. Δηλαδή η μηκοτομή και όλα της τα στοιχεία ενημερώνονται δυναμικά. Βασικά χαρακτηριστικά μηκοτομών: Υπέρθεση μηκοτομών μεταξύ διαφορετικών χαράξεων. Δημιουργία και επεξεργασία μηκοτομών γραφικά, αλλά και με εισαγωγή στοιχείων σε πίνακες. Δημιουργία τελικής διαμόρφωσης με δυναμική απεικόνιση αναγραφών και έλεγχο βάσει παραμετρικών προδιαγραφών. Προσθήκη προδιαγραφών και κριτηρίων για τον έλεγχο ορθότητας της σχεδιαζόμενης ερυθράς. Ενημέρωση αναγραφών βάσει κλίμακας ή αλλαγών στη χάραξη ή τις επιφάνειες. Βασικά χαρακτηριστικά διατομών: Δειγματοληψία διατομών μπορεί να πραγματοποιηθεί σε οποιοδήποτε σημείο του άξονα, γιατί τόσο το μοντέλο του δρόμου όσο και του φυσικού εδάφους είναι ενιαία. Αλλαγή μίας διατομής συνεπάγεται ακαριαία ενημέρωση όλων των αναγραφών, των πινάκων αλλά και της ίδιας της οριζοντιογραφίας. Δημιουργία δυναμικών διατομών από πολλαπλές επιφάνειες. Κάθε αλλαγή στην επιφάνεια του εδάφους, τον άξονα και την μηκοτομή ενημερώνει τις σχεδιασμένες διατομές. Ομαδοποίηση σειράς διατομών. Επιλογή διατομών σε συγκεκριμένες θέσεις που επιλέγει ο μελετητής, ή και αυτόματα βάσει μίας καθοριζόμενης από τον μελετητή απόστασης κατά μήκος του άξονα της χάραξης ( π.χ. ανά 20m ) Δημιουργία μεμονωμένων εκτυπώσεων διατομών ή αυτοματοποιημένων πινακίδων. Εμφάνιση πινάκων υπολογισμού χωματισμών ανά διατομή. Ενσωμάτωση δυναμικών στοιχείων του σχεδιασμού από το παραγόμενο μοντέλο. 32

43 Κυκλικού κόμβοι (Round Abouts) Το AutoCAD Civil 3D έχει ένα πλήρες και αυτοματοποιημένο Wizard για τον σχεδιασμό και την τελική μορφοποίηση των κυκλικών κόμβων (Round Abouts). Δημιουργεί όλη την οριζοντιογραφική απεικόνιση του Round About πολύ λεπτομερώς, μέχρι ακόμα και την σήμανση που απαιτείται Σχεδίαση κλειστών και ανοικτών αγωγών Με το Civil 3D είναι δυνατή η μελέτη και η δυναμική σχεδίαση δικτύων κλειστών αγωγών (υπό πίεση) και ανοικτών αγωγών (βαρύτητας), καθώς το σύστημα των σωληνώσεων βρίσκεται σε αλληλεπίδραση με το υπόλοιπο σύστημα (επιφάνεια χάραξη). Οι αλλαγές γίνονται τόσο γραφικά όσο και με πληκτρολόγηση των παραμέτρων σχεδιασμού. Όλοι οι αγωγοί που σχεδιάζονται είναι πλήρως συνυφασμένοι με τα υπόλοιπα δεδομένα του μοντέλου που έχουν δημιουργηθεί στο AutoCAD Civil 3D. Για παράδειγμα, το δίκτυο ομβρίων είναι άμεσα συνδεδεμένο με την χάραξη του άξονα ενός δρόμου. Με το AutoCAD Civil 3D παρέχεται η δυνατότητα στο χρήστη να εμφανίζονται αυτόματα οι αγωγοί στην μηκοτομή και στις διατομές ενός δρόμου. Οποιαδήποτε αλλαγή στο δίκτυο των αγωγών έχει σαν αποτέλεσμα την αυτόματη και δυναμική ενημέρωση των σχεδίων της μηκοτομής και των διατομών του δρόμου. Είναι μία εύχρηστη διαδικασία καλά ενσωματωμένη μέσα στο περιβάλλον του AutoCAD Civil 3D που βοηθάει τον χρήστη να επικεντρώνεται στην μελέτη και να μην χάνει χρήσιμο χρόνο στη σχεδίαση των ίδιων στοιχείων σε διαφορετικά σχέδια. Επιπλέον, παρέχει πρότυπους καταλόγους αγωγών και εξαρτημάτων σύνδεσής τους (βλέπε εικ.3.4). Η σχεδίασή τους μπορεί να γίνει σε διάφορα layers για τη διαφοροποίηση των δικτύων (ύδρευσης, αποχέτευσης κ.α). Το Civil 3D δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να επιλέγει σωλήνες και με βάση τους κανονισμούς που ισχύουν ανάλογα με τις παραμέτρους, όπως το ελάχιστο και μέγιστο πάχος σωλήνων, το μέγιστο μήκος τους ή και τις κλίσεις που πρέπει να έχουν. 33

44 Εικ.3.4 Ρυθμίσεις δημιουργίας δικτύων αγωγών (ideatesolutions.blogspot.com) Το Civil 3D περιλαμβάνει πρότυπους καταλόγους σε μονάδες τόσο αγγλοσαξονικού συστήματος όσο και μετρικού συστήματος. Οι προδιαγραφές που περιλαμβάνονται στον κατάλογο ορίζουν το μέγεθος και το σχήμα των υπόγειων κατασκευών και των σωλήνων πίεσης ή βαρύτητας. Επίσης, περιλαμβάνει πολλά πρόσθετα εργαλεία που διευκολύνουν τη σχεδίαση του δικτύου σωληνώσεων καθώς είναι δυνατή η δημιουργία έξυπνων 3D δικτύων σωλήνων από δεδομένα που βρίσκονται σε αρχεία μορφής GIS. Επίσης, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα εγκαθιστώντας τις εφαρμογές Hydraflow Express Extension, Hydraflow Hydrographs Extension, Hydraflow Storm Sewers Extension να υλοποιεί υδρολογικούς και υδραυλικούς υπολογισμούς με ευκολία. Τέλος,, υπάρχει η δυνατότητα εισαγωγής και εξαγωγής δεδομένων από το AutoCAD Civil 3D σε HEC RAS (βλέπε παράρτημα) Σχεδίαση άλλων τεχνικών έργων Σχεδίαση σιδηροδρομικών τροχιών Η σχεδίαση σιδηροδρομικών τροχιών επιτρέπει την τοποθέτηση και επεξεργασία της γεωμετρίας κομματιών σιδηροδρομικών τροχιών από την βιβλιοθήκη του προγράμματος. Πιο συγκεκριμένα, διαθέτει ένα σύνολο χαρακτηριστικών που συμβάλλουν στη βελτιστοποίηση της διάταξης των σιδηροδρομικών γραμμών και επιτρέπουν την δημιουργία νέων ευθυγραμμίσεων, καθώς και την αλλαγή διευθύνσεων με βάση τους καταλόγους πρότυπων σιδηροδρόμων. 34

45 Σχεδίαση γεφυρών Η σχεδίαση γεφυρών στο AutoCAD Civil 3D επιτρέπει στους χρήστες την δημιουργία μοντέλων γεφυρών βασιζόμενοι στην κρίσιμη γεωμετρία του οδοστρώματος στο Civil 3D, καθώς και στην υπάρχουσα επιφάνεια του εδάφους. Επίσης, επιτρέπει την δημιουργία μοντέλων των εξαρτημάτων των γεφυρών όπως το κατάστρωμα της γέφυρας, τις προβλήτες, τα βάθρα, τα ρουλεμάν και τα όρια της γέφυρας. Τέλος, δίνει στους χρήστες την δυνατότητα να εξάγουν διάφορα στοιχεία, όπως τις δοκούς και τα όρια της γέφυρας, για την δημιουργία AutoCAD Civil 3D προφίλ Γεωτεχνική μοντελοποίηση Η γεωτεχνική μοντελοποίηση απλοποιεί την εισαγωγή και τη χρήση των δεδομένων από τις γεωτρήσεις. Πιο συγκεκριμένα, επιτρέπει την εισαγωγή των στοιχείων των γεωτρήσεων στο περιβάλλον του AutoCAD Civil 3D, τη δημιουργία επιφανειών που απεικονίζουν τα στρώματα του εδάφους με βάση τις γεωτρήσεις και τη δημιουργία σχεδίων με τις λωρίδες των γεωτρήσεων. Η ιστοσελίδα ( περιέχει ένα πολύ χρήσιμο βίντεο που περιγράφει τη γεωτεχνική μοντελοποίηση στο AutoCAD Civil 3D Σχεδίαση γεωτεμαχίων Το AutoCAD Civil 3D δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη: Δημιουργίας γεωτεμαχίων από αντικείμενα του AutoCAD. Χρήσης εργαλείων για την αυτόματη διανομή γεωτεμαχίων τηρώντας εμβαδόν, πρόσωπο ή καθετότητα. Δυναμικής αναγραφής αριθμού γεωτεμαχίου, εμβαδού, μηκών και αζιμούθιων των πλευρών, συντεταγμένων των κορυφών και διαφόρων συμβόλων, ανάλογα με την επιλεγμένη κλίμακα του σχεδίου. Συνδυάζει τα αυτοματοποιημένα εργαλεία διάταξης αγροτεμαχίων με κτηματογραφικά και τοπογραφικά δεδομένα επιτρέποντας στους χρήστες να εργαστούν μέσω εναλλακτικών λύσεων πιο γρήγορα. Όταν συνδυάζονται με κτηματογραφικές πληροφορίες και τοπογραφία, τα αυτοματοποιημένα εργαλεία διάταξης γεωτεμαχίων δίνουν στους χρήστες την δυνατότητα να βρουν μια ισορροπία μεταξύ του χώρου διάταξης, του προβληματισμού για την διαχείριση των όμβριων, των τοπικών κανονισμών και των περιβαλλοντικών ανησυχιών. Όταν 35

46 εντοπιστούν οι καλύτερες εναλλακτικές λύσεις, οι χρήστες μπορούν να δημιουργήσουν γρήγορα τα έγγραφα που είναι απαραίτητα για τις δημόσιες υπηρεσίες. Εικ.3.5 Δημιουργία γεωτεμαχίων στο AutoCAD Civil 3D ( ) Στην εικόνα 3.5 απεικονίζονται στο σχέδιο του AutoCAD Civil 3D τα γεωτεμάχια που έχει σχεδιάσει ο χρήστης και δίπλα το παράθυρο διαλόγου από όπου μπορεί να κάνει ο χρήστης τις απαραίτητες ρυθμίσεις για αυτά και να παίρνει τις πληροφορίες που χρειάζεται κάθε φορά Δεδομένα, συντομεύσεις και παραπομπές Το AutoCAD Civil 3D επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ των ομάδων των μηχανικών του έργου που δουλεύουν με την ίδια συνέπεια πάνω στο μοντέλο του έργου, από την έρευνα 36

47 μέχρι την δημιουργία των εγγράφων της κατασκευής. Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα, τις συντομεύσεις και τις παραπομπές (data shortcuts) του AutoCAD Civil 3D τα μέλη της ομάδας μπορούν να μοιραστούν μοντέλα δεδομένων, όπως επιφάνειες, ευθυγραμμίσεις και σωλήνες, και να χρησιμοποιήσουν ένα αντικείμενο σχεδιασμού για πολλαπλά καθήκοντα σχεδιασμού. Για παράδειγμα, εάν ένας τοπογράφος δημιουργεί την υπάρχουσα επιφάνεια του εδάφους, οι σχεδιαστές μπορούν να συνδεθούν με αυτά τα δεδομένα και να σχεδιάσουν παράλληλα την χάραξη του δρόμου ή του αγροτεμαχίου. Οι συντάκτες επιμετρήσεων μπορούν να δημιουργήσουν σχολιασμούς από τις συντομεύσεις δεδομένων ή απευθείας μέσω των παραπομπών που δημιουργεί το πρόγραμμα καθώς και να διατηρήσουν τη σύνταξη επιμετρήσεων σε συγχρονισμό μεταξύ τους. Εικ.3.6 Παράθυρο ρυθμίσεων data shortcuts AutoCAD στο Civil 3D ( Διαμόρφωση μοντέλων επιφανειών εδάφους Τα μοντέλα επιφανειών (βλέπε εικ.3.7) που ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει μέσω του προγράμματος AutoCAD Civil 3D, διατηρούν δυναμικές σχέσεις με συναφή στοιχεία του έργου, όπως τα μοντέλα της οδού και τα διάφορα άλλα αντικείμενα που έχουν δημιουργηθεί στο πρόγραμμα. Οι αυτόματες ενημερώσεις που πραγματοποιεί το πρόγραμμα εφαρμόζοντας τυχόν αλλαγές, βοηθούν τους χρήστες να εξοικονομήσουν χρόνο και να ελαχιστοποιήσουν τα λάθη. Για παράδειγμα, αν επέλθει κάποια αλλαγή για οποιοδήποτε λόγο στο μοντέλο επιφάνειας, τότε αυτόματα ενημερώνεται και γίνεται η αντίστοιχη αλλαγή και στην οδό που εδράζεται πάνω στην εν λόγω επιφάνεια. Επίσης, τα μοντέλα επιφανειών επιτρέπουν τη χρήση αυτών ως αναφορές για την δημιουργία προφίλ (βλέπε εικ.3.7 κάτω αριστερά), σε σχέση με άλλες επιφάνειες καθώς και με τις οδούς. Δηλαδή δημιουργούνται οι λεγόμενες μηκοτομές που παρατίθενται τα υψόμετρα του φυσικού εδάφους και του άξονα της οδού καθώς και πολλές άλλες χρήσιμες πληροφορίες όπως οι χιλιομετρικές θέσεις, οι κλίσεις του δρόμου κ.α.. Υπάρχουν επίσης και εργαλεία που ρυθμίζουν την ποιότητα προβολής με στόχο την δημιουργία μοντέλων επιφάνειας για διάφορους τύπους 37

48 προβολών ταξινόμησης καθώς επίσης ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει επιφάνειες με εύκολα στη χρήση γραφικά και εργαλεία χειρισμού ταξινόμησης. Τέλος, βοηθάει στην επίλυση προβλημάτων σχεδιασμού χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες ταξινόμησης του Civil 3D που παραμένουν δυναμικά συνδεδεμένα με τα μοντέλα διαδρόμου και ευθυγραμμίσεων ή προφίλ. Εικ.3.7 Διαμόρφωση μοντέλου επιφάνειας ( ) Βασικά χαρακτηριστικά επιφανειών: Δημιουργία επιφανειών από πολλά και διαφορετικά δεδομένα (Ψηφιοποιημένες ισοϋψείς καμπύλες, γραμμές, σημεία, 3D faces, polyface, blocks, αρχεία ASCII με σημεία, breaklines, boundaries). Δημιουργία απεικονίσεων ( δισδιάστατων και τρισδιάστατων ), ισοϋψών καμπυλών, διαγράμματος κλίσεων, διευθύνσεων κλίσεως, λεκανών απορροής και πολλά άλλα, με παραμετρικά σύμβολα και αναγραφές. Δυναμική επεξεργασία επιφανειών. Σύνθεση-ενοποίηση δύο διαφορετικών επιφανειών σε μία επιφάνεια. Υπερύψωση ή υποβιβασμός μίας επιφάνειας. Εξομάλυνση επιφάνειας. Υπολογισμός και σχεδίαση υδροκριτών. Υπολογισμός όγκου χωματουργικών μεταξύ δύο επιφανειών. 38

49 Αναλυτικά στατιστικά στοιχεία για κάθε επιφάνεια, καθώς και δισδιάστατο ή τρισδιάστατο εμβαδόν. Δημιουργία διαγράμματος κίνησης γαιών και μεθοδολογίες για βελτιστοποίηση του Ανάλυση δυναμικών μοντέλων εδάφους σε χωματουργικές εργασίες Το AutoCAD Civil 3D ελαχιστοποιεί τις περιττές εργασίες που ο χρήστης θα έκανε με ένα απλό πρόγραμμα CAD, αναλύοντας το μοντέλο που έχει ήδη κατασκευάσει ο χρήστης και εξάγοντας χρήσιμες για την ομάδα του έργου πληροφορίες. Πιο συγκεκριμένα, το μοντέλο ανάλυσης δίνει στοιχεία σχετικά με τα χωματουργικά και την ανάσυρση μαζών βοηθώντας τους εργολάβους και τους μηχανικούς να σχεδιάζουν τις μετακινήσεις των χωμάτινων όγκων, τα ποσά και τις τοποθετήσεις του υλικού κατά την διάρκεια της κατασκευής του έργου. Επίσης, με το πρόγραμμα αυτό ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει ανατροφοδότηση σε πραγματικό χρόνο, καθώς βελτιώνει το σχέδιο. Δηλαδή, καθώς τα σχέδια αλλάζουν, το πρόγραμμα δημιουργεί γρήγορα διαγράμματα με τις αποστάσεις των μαζών, ώστε να μπορεί μετά ο χρήστης να: Αναλύει τους χωμάτινους όγκους που προκύπτουν από τα εκχώματα και να γεμίζει τις τοποθεσίες όπου χρειάζεται υλικό από αυτούς τους όγκους για να υπάρξει ισορροπία (εικ. 3.8 πάνω αριστερά). Δημιουργεί διατομές (εικ. 3.8 κάτω αριστερά) κατά μήκος του δρόμου σε συγκεκριμένες χιλιομετρικές θέσεις (εικ. 3.8 δεξιά) οπου μπορεί να ορίσει ο χρήστης, είτε εισάγοντας μια συγκεκριμένη χ.θ. που επιθυμεί ή βάζοντας σταθερό βήμα για όλο το δρόμο και με αυτόν τον τρόπο εξάγει διατομές ανά διαστήματα σε όλο το μήκος του δρόμου. Καθορίσει τη ποσότητα και την κατεύθυνση του υλικού που πρόκειται να μετακινηθεί. Προσδιορίσει τους θαλάμους δανεισμού και τους χώρους αποθήκευσης. Επιπλέον στις χωματουργικές εργασίες, μπορούν να εισαχθούν προσαρμόσιμες λίστες που περιέχουν τις τιμές των αντικειμένων οι οποίες θα χρησιμοποιηθούν στην καταβολή των αμοιβών για τα στοιχεία του έργου (βλέπε εικ.3.8). Τέλος, γίνεται αυτόματος υπολογισμός των ποσοτήτων και μπορεί ο χρήστης να δημιουργήσει αναφορές που βασίζονται στις πραγματικές ποσότητες και τιμές όλων των στοιχείων του έργου. Οι όγκοι χωματισμών περιλαμβάνουν τα εκχώματα (ο χωμάτινος όγκος που πρέπει να αφαιρεθεί) και τα επιχώματα (ο χωμάτινος όγκος που πρέπει να προστεθεί σε μια κοιλότητα). Οι ποσότητες υλικών περιλαμβάνουν το ασφαλτικό οδόστρωμα, το σκυρόδεμα, υλικά υπόβασης και διάφορα άλλα υλικά. Το Civil 3D παρέχει άμεσα υπολογισμούς των υλικών που πρέπει να χρησιμοποιηθούν είτε συγκεντρωτικά για ολόκληρο το τεχνικό έργο είτε σε ένα κομμάτι του. 39

50 Εικ.3.8 Διατομές σε διάφορες χιλιομετρικές θέσεις με λίστα ποσοτήτων υλικών ( ) Όλοι οι σχεδιαστές επιδιώκουν να εξισώσουν τους όγκους που προκύπτουν από τα εκχώματα με τους όγκους επιχωμάτων. Οι υπολογισμοί αυτών προκύπτουν από τις διατομές και υπολογίζεται το υλικό ανάμεσα από το υπάρχον έδαφος και τη δεδομένη επιφάνεια. Η δεδομένη επιφάνεια αναπαριστά την επιφάνεια που θα εδρασθεί ο δρόμος. Ένα από τα ισχυρότερα σημεία του AutoCAD Civil 3D είναι η δημιουργία και επεξεργασία ψηφιακών μοντέλων εδάφους, το οποίο συνδυαζόμενο με το ειδικό εργαλείο για μελέτη και διαμόρφωση σύνθετων πρανών, το καθιστά πολύ χρήσιμο για όσους μηχανικούς ασχολούνται με έργα και μελέτες που αφορούν φράγματα, λιμνοδεξαμενές, αναχώματα, ράμπες και γενικότερα έργα που αφορούν χωματουργικές εργασίες και διαμορφώσεις. Διαμορφώσεις εδάφους: Ομαδοποίηση διαφορετικών χωματουργικών έργων στα διάφορα σημεία του έργου για ενιαία διαχείριση και δυναμικό υπολογισμό του συνόλου των χωματισμών που προκύπτουν σε σχέση με το υφιστάμενο έδαφος (βλέπε εικ.3.9), για επίλυση σύνθετων προβλημάτων διαμόρφωσης. Αυτόματη και δυναμική εύρεση πρανών που σχεδιάζονται για τον υπολογισμό και την υλοποίηση σύνθετων χωματουργικών έργων. 40

51 Ισοζύγιο επιχωμάτων εκχωμάτων ανά περιοχή ή για το σύνολο του έργου με αναλυτικές ποσότητες σε μορφή αναφορών (βλέπε εικ.3.9). Εργαλεία διαμόρφωσης του εδάφους και δημιουργίες κατασκευών για μελέτες που αφορούν την διαμόρφωση μεγάλων εκτάσεων, τον σχεδιασμό φραγμάτων κτλ. Εικ.3.9 Αναφορά εκχωμάτων/επιχωμάτων σε διάφορες περιοχές του έργου και ισοζύγια τμηματικά και συνολικά ( civil3dplus.wordpress.com ) Το Civil 3D δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να εξάγει αναφορές με τους χωμάτινους όγκους (βλέπε εικ.3.10) που έχει να διαχειριστεί, τις οποίες δημιουργεί άμεσα το πρόγραμμα σε αρχεία HTML και περιέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζονται οι μηχανικοί του έργου ή οι εργολάβοι. Επίσης μπορεί να εξάγει διάφορους πίνακες και να τους χρησιμοποιήσει για άλλες εργασίες. 41

52 Εικ.3.10 Αναφορά με χωμάτινους όγκους σε συγκεκριμένες χιλιομετρικές θέσεις του έργου ( ) Ανάλυση υδραυλικών και υδρολογικών δεδομένων Υπάρχουν πλέον δυναμικά στοιχεία στο AutoCAD Civil 3D που δεν περιορίζονται μόνο στο σχεδιασμό και τη δημιουργία εγγράφων της κατασκευής. Ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα σενάρια σχεδιασμού χρησιμοποιώντας αυτά τα δυναμικά στοιχεία που του επιτρέπουν να σχεδιάζει υδραυλικά δίκτυα, διατηρώντας παράλληλα το μοντέλο ενημερωμένο με τις πληροφορίες αυτών. Η ανάλυση των υδραυλικών και υδρολογικών δεδομένων μπορεί να εκτελεστεί πολύ νωρίτερα στη διαδικασία σχεδιασμού για διάφορους τύπους έργων, όπως: Αστικό δίκτυο όμβριων υδάτων και αποχέτευσης. Φρεάτια οδών και οχετούς. Αειφόρος διαχείριση όμβριων υδάτων, συμπεριλαμβανομένης της ποιότητας του νερού. Υγειονομικά συστήματα αποχέτευσης, σταθμοί ανύψωσης μέσω αντλίας, αγωγοί. 42

53 Φωτορεαλισμός και αναπαράσταση του υπο σχεδιασμού έργου Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να οπτικοποιήσει πιο εύκολα και αποτελεσματικά τα 3D μοντέλα που δημιουργούνται στο AutoCAD Civil 3D καθώς και να τα μεταφέρει στο Google Earth, δημιουργώντας αρχεία 3D DWF, έτσι ώστε να βοηθήσουν στην επικοινωνία μεταξύ των τεχνικών της μελέτης καθώς επίσης και ατόμων που δεν είναι τεχνικοί. Επίσης, έχει τη δυνατότητα να αναπαράγει με μεγάλη ταχύτητα και ευκολία τα μοντέλα των δρόμων, χρησιμοποιώντας υλικά που αναφέρονται σε συγκεκριμένα στοιχεία του δρόμου, όπως άσφαλτος, τσιμέντο, χαλίκι κτλ. Επιπλέον, μπορεί να μετατρέψει σύνθετα γεωμετρικά μοντέλα οδικού σχεδιασμού σε εντυπωσιακά τρισδιάστατα φωτορεαλιστικά μοντέλα γρήγορα και αποτελεσματικά με το set εργαλείων Autodesk 3ds Max Design Civil View. Το Civil View συνδέεται δυναμικά με τα δεδομένα του AutoCAD Civil 3D και με μερικές άλλες εφαρμογές όπως το Bentley MXROAD. Επομένως, όταν γίνονται αλλαγές στην μελέτη, ενημερώνεται ταυτόχρονα και το σχέδιο του φωτορεαλισμού, βοηθώντας την παράλληλη ολοκλήρωση και των δύο διαδικασιών, χωρίς να απαιτείται να ολοκληρωθεί η μία για να αρχίσει η άλλη Μοντελοποίηση επιφάνειας εδάφους Τα εργαλεία δημιουργίας εδάφους στο AutoCAD Civil 3D υποστηρίζουν μια ευρεία ποικιλία δεδομένων επιφάνειας που μπορεί να εισάγει ο χρήστης συμπεριλαμβανομένων των DEM (Digital Elevation Model), LIDAR (LIght Detection And Ranging) και SHP (Shapefile) (Οι όροι αυτοί περιγράφονται στο παράρτημα Α). Ο χρήστης έχει την δυνατότητα με αυτόν τον εύκολο τρόπο εισαγωγής δεδομένων να χειρίζεται μεγάλες επιφάνειες καθώς και να αναπτύσσει βαθύτερη κατανόηση της επιφάνειας του εδάφους. Παράλληλα δημιουργεί μια δυναμική ανάλυση που επιτρέπει να γίνονται αλλαγές και να επηρεάζουν ολόκληρο το μοντέλο σχεδιασμού, τα έγγραφα και τις αναφορές που προκύπτουν από αυτά τα στοιχεία που αλλάζουν. Τέλος, μπορεί να βλέπει σε πραγματικό χρόνο επισημάνσεις στο σχέδιο σχετικά με τις ποσότητες των χωματουργικών εργασιών, τις απότομες πλαγιές και τα σχέδια αποχέτευσης Τοπογραφική λειτουργία Η τοπογραφική λειτουργία του έργου είναι πλήρως ενσωματωμένη με την ροή των εργασιών του AutoCAD Civil 3D. Η λειτουργικότητα του τοπογραφικού εργαλείου GPS περιλαμβάνει: 43

54 Άμεση εισαγωγή των πρώτων στοιχείων της έρευνας. Προσαρμογές ελαχίστων τετραγώνων. Ρυθμίσεις του συστήματος συντεταγμένων και μετασχηματισμούς. Επεξεργασία των τοπογραφικών παρατηρήσεων. Αυτοματοποιημένη δημιουργία των τοπογραφικών σχημάτων. Δημιουργία επιφάνειας. Αυτή η λειτουργία του προγράμματος παρέχει ένα πιο συνεκτικό περιβάλλον σχεδιασμού στο οποίο υπάρχει η δυνατότητα χρήσης σημείων, τοπογραφικών σχημάτων, καθώς και επιφανειών σε όλη τη διαδικασία του σχεδιασμού, χωρίς να χρειάζεται να γίνει χειροκίνητα η μετάφραση των συστημάτων συντεταγμένων ή η μεταφορά δεδομένων από ένα πακέτο τοπογραφικών δεδομένων στο λογισμικό σχεδιασμού. Καθώς, το AutoCAD Civil 3D έχει την δυνατότητα απευθείας εισαγωγής στοιχείων από τοπογραφικά όργανα και καταγραφικά, μέσω της εφαρμογής Survey Data Collection Link, τα οποία αξιοποιεί για να υπολογίσει οδεύσεις με την μέθοδο των ελαχίστων τετραγώνων και να υλοποιήσει την τελική σχεδίαση των σημείων μέσα στο σχέδιο. Διαθέτει επίσης ειδικά εργαλεία απόδοσης, έτσι ώστε μία αλλαγή στις στάσεις μίας όδευσης, να έχει σαν αποτέλεσμα και την αυτόματη προσαρμογή του σχεδίου που σχετίζεται με τα σημεία που έχουν αποτυπωθεί από τις στάσεις αυτές. Αυτό σημαίνει ότι η απόδοση μπορεί να ξεκινήσει από την πρώτη στιγμή χωρίς απαραίτητα να έχει γίνει η τελική επίλυση του δικτύου ή της όδευσης. Όταν αυτή ολοκληρωθεί, τότε αυτόματα το σχέδιο που θα έχει δημιουργηθεί θα προσαρμοστεί ανάλογα. Τέλος, αν εισαχθούν τα τοπογραφικά στοιχεία σε ένα σχέδιο, τότε τα αντικείμενα σχεδιασμού ενημερώνονται αυτόματα. Η τροποποίηση των στοιχείων των μετρήσεων (γωνίες, αποστάσεις, ύψη στόχων, κτλ) γίνεται δυναμικά μέσα στο περιβάλλον του AutoCAD Civil 3D Ρεαλιστικότητα απεικόνισης Το πρόγραμμα παρέχει τη δυνατότητα δημιουργίας point clouds (βλέπε παράρτημα Α) χρησιμοποιώντας δεδομένα από το LIDAR. Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εργαλεία του προγράμματος ο χρήστης μπορεί να: Εισάγει και να απεικονίσει point cloud πληροφορίες. Διαμορφώσει σημεία δεδομένων με βάση τις LAS ταξινομήσεις (classifications), το πρότυπο χρώματος RGB, το υψόμετρο και την ένταση. Χρησιμοποιήσει τα στοιχεία δεδομένων για να δημιουργήσει επιφάνειες. 44

55 Ψηφιοποιήσει αντικείμενα όπως θα είναι κατά την κατασκευή τους Διαχείριση σχεδίων και εγγράφων Το εργαλείο Vault του AutoCAD Civil 3D δίνει τη δυνατότητα της διαχείρισης δεδομένων και εγγράφων καθώς συνδέεται με SQL Server και χρησιμοποιείται τόσο σε μεσαίου όσο και σε μεγάλου μεγέθους έργα. Επιπλέον, ορίζονται επίπεδα πρόσβασης στους διάφορους χρήστες και τους αναθέτονται συγκεκριμένες αρμοδιότητες/ δικαιώματα. Υπάρχει η δυνατότητα παρακολούθησης των αναθεωρήσεων ενός αρχείου (Reviosioning) και δίνεται η επιλογή κλειδώματος αντικειμένων ώστε να μην είναι δυνατή η τροποποίησή τους από συγκεκριμένους χρήστες. Επίσης, τα σχέδια και τα αντικείμενα του εκάστοτε μοντέλου ακολουθούν τη διαδικασία check- in & check- out από την κεντρική βάση του vault (SQL Server). Τέλος, σε περίπτωση μεγάλων έργων ή/ και πολλαπλών εργοταξίων, υπάρχει η δυνατότητα εγκατάστασης και σύνδεσης πολλαπλών Server με το Vault, μέσω Web- Server Πρότυπα σχεδιασμού Υπάρχει διαθέσιμη μία εκτεταμένη βιβλιοθήκη με συγκεκριμένα στυλ CAD στο AutoCAD Civil 3D χρήσιμη για τις ανάγκες σύνταξης αναφορών και τεκμηρίωσης του έργου. Στα εργαλεία αυτά συμπεριλαμβάνονται: Χρώματα ελέγχου, τύποι γραμμών, προσαυξήσεις περιγραμμάτων και επισημάνσεις. Χρήση πλαισίου για την προσαρμογή του στυλ και των προτύπων των διάφορων αρμόδιων οργανισμών ελέγχου του έργου. Δυνατότητα κοινής χρήσης των σχεδίων και των προτύπων σχεδιασμού με οργανισμούς με εργαλεία διαχείρισης Μεταφορά προδιαγραφών και Styles μεταξύ σχεδίων Το AutoCAD Civil 3D παρέχει λειτουργίες στο χρήστη με τις οποίες μπορεί να απλοποιήσει την κοινή χρήση σχεδίων και προδιαγραφών και να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ της ομάδας σχεδιασμού σε έναν οργανισμό ή και μία εταιρία. Οι λειτουργίες αυτές περιλαμβάνουν: 45

56 Την δυνατότητα αντιγραφής των Styles και ρυθμίσεων από επιλεγμένα σχέδια ή πρότυπα σχεδίων. Καλύτερο έλεγχο επί των Styles που αντιγράφονται. Την δυνατότητα εκκαθάρισης ανεπιθύμητων Styles ενός σχεδίου. Την δυνατότητα αντικατάστασης των Styles αντικειμένων. Πιο απλά, οι παραπάνω λειτουργίες είναι πολύ χρήσιμες καθώς ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να ξεκινάει ένα καινούργιο έργο με έτοιμα Styles των στοιχείων του έργου. Επομένως, παραλείπεται η λίγο επίπονη εργασία της ρύθμισης των Styles όλων των στοιχείων του σχεδίου Εξαγωγή εγγράφων από το πρόγραμμα Ο χρήστης δύναται να δημιουργήσει και να εξάγει τα σχέδια του έργου, συμπεριλαμβανομένων των φύλλων εργασιών, μηκοτομών, των τοπογραφικών σχεδίων κ.α. Το βασισμένο σε στυλ περιβάλλον σχεδίασης του AutoCAD Civil 3D βοηθάει στην αυτοματοποίηση της τυπικής σύνταξης, διατηρώντας παράλληλα τα πρότυπα που καθορίζονται από τις ισχύουσες νομοθεσίες. Η χρήση των data shortcuts και xrefs (δεδομένων συντομεύσεων και παραπομπών) για την δημιουργία σύνταξης σε πολλαπλά σχέδια, έχει ως αποτέλεσμα μία ροή εργασιών που επιτρέπει στα φύλλα παραγωγής να χρησιμοποιούν ένα μόνο παράδειγμα του μοντέλου. Επιπλέον, τα φύλλα παραγωγής συγχρονίζονται ώστε να αντικατοπτρίζουν τις αλλαγές που γίνονται στο μοντέλο διότι αντλούν σχολιασμό απευθείας από αντικείμενα σχεδιασμού και ενημερώνουν αυτόματα το σχολιασμό, όταν γίνονται αλλαγές στο σχέδιο. Τέλος το Civil 3D ανταποκρίνεται στις αλλαγές της κλίμακας σχεδιασμού και του προσανατολισμού και ενημερώνει τις ετικέτες όταν η κλίμακα του σχεδίου περιστρέφεται ή αλλάζει σε διάφορα παράθυρα προβολής Χαρτογράφηση Μπορούν να χρησιμοποιηθούν χαρτογραφικές λειτουργίες για τη δημιουργία χαρτών που δίνουν έμφαση σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά ή πληροφορίες του έργου. Οι πληροφορίες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν: Όρια υγροτόπων. Καθορισμό ζωνών των διαφόρων περιοχών. Κτηματική ανάπτυξη. 46

57 Τύπους εδαφών. Μεγέθη σωλήνων. Επίσης, μπορούν χρησιμοποιηθούν λεζάντες και να επαναχρησιμοποιηθούν στυλ χαρτογράφησης βελτιστοποιώντας με αυτό τον τρόπο την δημιουργία χαρτών Αναφορές και πίνακες Ο χρήστης μπορεί να χρησιμοποιήσει σε πραγματικό χρόνο ποσοτικά στοιχεία από το μοντέλο που έχει δημιυργήσει χρησιμοποιώντας δυναμικούς πίνακες για εργασίες που απαιτούν πολύ λεπτομέρεια, μεγάλο όγκο πληροφοριών και πολλά άλλα. Οι ποσότητες που συλλέγονται, οι χωματουργικές εργασίες και οι πληροφορίες χάραξης χρησιμοποιούν μία ευρεία συλλογή τυποποιημένων εκθέσεων ή δημιουργούν τη δική τους προσαρμοσμένη αναφορά ώστε να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του αρμόδιου οργανισμού ή προσώπου που υποβάλλεται. 3.2 AUTODESK NAVISWORKS MANAGE Το λογισμικό αυτό αποτελεί ένα εργαλείο οπτικοποίησης μοντέλων και έχει εφαρμογές που είναι αρκετά χρήσιμες για μια ομάδα σχεδιασμού, καθ όλη τη διάρκεια κατασκευής ενός έργου όπου χρησιμοποιείται η μέθοδος ΒΙΜ. Οι βασικότερες λειτουργίες του λογισμικού αυτού είναι όπως περιγράφονται και αναλυτικότερα παρακάτω είναι: Συντονισμός και ανάλυση ασυμβατοτήτων Διαχείριση αρχείων εισαγωγής και εξαγωγής Εργαλεία συνεργασίας μεταξύ της ομάδας σχεδιασμού Προγραμματισμός έργου σε 5D Animation αντικειμένων Φωτορεαλιστικό μοντέλο Συντονισμός και ανάλυση ασυμβατοτήτων Το εργαλείο clash detection διαχειρίζεται και παρακολουθεί τυχόν συγκρούσεις και παρεμβολές που προκύπτουν από την ανάλυση του υπο μελέτη έργου σε κλάσεις και ομάδες που δημιουργούνται από το Navisworks είτε αυτόματα ή μη αυτόματα από το χρήστη. 47

58 Δηλαδή, βρίσκει και προσδιορίζει τις περιοχές όπου τα μέρη του μοντέλου αλληλεπικαλύπτονται είτε χωρικά είτε χρονικά. Δίνοντας με αυτόν τον τρόπο τη δυνατότητα στο χρήστη να ελέγχει τις διάφορες συγκρούσεις σε 5D σχεδιασμό, που προκύπτουν μεταξύ των στοιχείων του έργου και να τις επιλύει σε πρώιμη φάση, πριν την κατασκευή του έργου, ελαχιστοποιώντας το κόστος που μπορεί να προκαλούσαν οι καθυστερημένες διαπιστώσεις αυτών και οι μετέπειτα επεμβάσεις. Επιπλέον, εξάγει αναφορές με τα αποτελέσματα των ελέγχων συγκρούσεων, συνοδευόμενες με σχόλια και εικόνες του έργου για να κάνει γνωστά τα θέματα του έργου που προκύπτουν σε όλη την ομάδα σχεδιασμού. Τέλος, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να πραγματοποιεί κοινή χρήση των σεναρίων συγκρούσεων με άλλους χρήστες του λογισμικού με εισαγωγή και εξαγωγή σε αρχεία XML Διαχείριση αρχείων εισαγωγής και εξαγωγής στο Navisworks Το Navisworks διαθέτει χρήσιμα εργαλεία για τον χρήστη που επιτρέπουν την ομαδοποίηση και συνάθροιση δεδομένων και δίνουν τη δυνατότητα εισαγωγής των δεδομένων αυτών σε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο. Πιο απλά, υποστηρίζει διαφορετικές μορφές αρχείων από διαφορετικά λογισμικά και έχει τη δυνατότητα να εισάγει και να χειρίζεται πολύ μεγάλα αρχεία. Υποστηρίζει αρχεία τόσο 2D όσο και 3D σχεδίασης και τα προβάλλει στο μοντέλο που δημιουργεί, καθώς επίσης, δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη να εξάγει αρχεία από το πρόγραμμα σε μορφή DWF ή NWD. Τέλος, έχει τη δυνατότητα να συμπιέζει το μέγεθος των αρχείων πάνω από 90 % σε σχέση με το αρχικό μέγεθός τους και παρέχει στο χρήστη ασφάλεια των αρχείων του με κρυπτογράφηση κωδικού, λήξη χρονικού περιθωρίου και μορφών που δίνουν τη δυνατότητα, μόνο να διαβάζεται το αρχείο και να μην μεταβάλλεται. Περιλαμβάνει επίσης σε αρχεία όλα τα δικαιώματα του εκδότη και τις λεπτομέρειες για τα copyright Εργαλεία συνεργασίας μεταξύ της ομάδας σχεδιασμού Το Navisworks είναι ένα πρόγραμμα που ενθαρρύνει τη συνεργασία και την ομαδική δουλεία καθώς με τα εργαλεία που διαθέτει, μπορεί ο καθένας από την ομάδα σχεδιασμού να εισάγει σημειώσεις και απόψεις σχετικά με τα διάφορα στοιχεία του έργου. Επιπλέον, δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να κάνουν εγγραφή σε αρχεία AVI την προσομοίωση της κατασκευής του έργου σε πραγματικό χρόνο δίνοντας στο υπό μελέτη έργο μια αρκετά ρεαλιστική διάσταση στα μέλη της ομάδας σχεδιασμού και μια πιο ολοκληρωμένη οπτική αντίληψη των στοιχείων του έργου. Τέλος, η πρόσβαση σε όλα τα μέλη της ομάδας στα μοντέλα σχεδιασμού του έργου δίνεται είτε χρησιμοποιώντας κάποιο σκληρό δίσκο ή το διαδίκτυο. 48

59 3.2.4 Προγραμματισμός έργου σε 5D Το συγκεκριμένο πρόγραμμα προσομοιώνει τον προγραμματισμό της κατασκευής του έργου σε 5D καθώς επιτρέπει τη λεπτομερή ανάλυση των εργασιών του έργου και την ελαχιστοποίηση των καθυστερήσεων όπως επίσης και τα προβλήματα ακολουθίας μεταξύ των εργασιών. Με το Navisworks ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να εισάγει χρόνους, ημερομηνίες, κόστη και άλλα δεδομένα των εργασιών είτε από άλλα λογισμικά project management, συνδέοντας δυναμικά τα χρονοδιαγράμματα με το μοντέλο του έργου είτε από το ίδιο το πρόγραμμα με τα διάφορα εργαλεία που διαθέτει όπως το Time Liner. Πιο αναλυτικά, με το Time Liner τα στοιχεία του τρισδιάστατου μοντέλου μπορούν να διασυνδεθούν με μια προγραμματισμένη δραστηριότητα, και με αυτόν τον τρόπο τα στοιχεία εμφανίζονται ή εξαφανίζονται κατά τη διάρκεια μιας ηλεκτρονικής προσομοίωσης (σε 5D και σε μορφή αρχείου AVI) της χρονικής σειράς της κατασκευής. Τέλος, το εργαλείο αυτό του Navisworks ρυθμίζει μελλοντικούς και ενεργούς χρόνους για να εντοπίσει παρεκκλίσεις από το χρονοδιάγραμμα του έργου Animation αντικειμένων Το Navisworks δημιουργεί animations με την κίνηση των αντικειμένων του έργου, τη λειτουργία τους, τη συναρμολόγησή τους καθώς και την αποσυναρμολόγησή τους. Επιπλέον, συνδέει τα animations των αντικειμένων με εργασίες του έργου σε 5D προγραμματισμό. Περιλαμβάνει στην ανίχνευση συγκρούσεων και animations αντικειμένων Φωτορεαλιστικό μοντέλο Ο χρήστης μέσα από το Navisworks έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει φωτορεαλιστικά μοντέλα για τα υλικά, το φωτισμό, τα υπόβαθρα, και προσθέτει σκηνικά, ανθρώπους, δέντρα και πληθώρα άλλων στοιχείων από τον πραγματικό κόσμο. Επιπλέον, ο χρήστης μπορεί να επιλέξει πάνω από 1000 φωτορεαλιστικές μορφές για να δώσει στα υλικά του έργου καθώς επίσης, χρησιμοποιεί φωτισμούς και σκιές σε πραγματικό χρόνο. Με τα εργαλεία αυτά του φωτορεαλισμού που έχει στη διάθεσή του, ο χρήστης και όλη η ομάδα σχεδιασμού έχει τη δυνατότητα να αντιληφθεί την πραγματική υπόσταση του έργου και των στοιχείων που το απαρτίζουν. 49

60 3.3 ΟΔΟΣ 8 ή ΟΔΟΣ 8Χ (περιλαμβάνει κόμβους) Το λογισμικό ΟΔΟΣ 8Χ είναι της ελληνικής εταιρίας ΟΔΟΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΗ και έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλές μελέτες οδοποιίας ανα την επικράτεια. Αποτελεί το πρότυπο πρόγραμμα οδοποιίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ και έχει χρησιμοποιηθεί σε έργα όπως η ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ και το ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ. Είναι πρόγραμμα σχεδιασμού οδικών έργων, αλλά υπάρχει δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί και για την υποβοήθηση της μελέτης έργων «διαδρόμου» με την ευρύτερη έννοια (σιδηροδρομικών έργων, τροχοδρόμων αεροδρομίων, τάφρων, κλπ.) Λειτουργίες του ΟΔΟΣ 8 Οι λειτουργίες του ΟΔΟΣ 8 είναι αρκετά αυτοματοποιημένες και προσομοιώνουν την πραγματική πρακτική σχεδιασμού μέσα από απλές και εύχρηστες για τη χρήστη διαδικασίες. Μερικές από αυτές τις λειτουργίες είναι: Ανάγνωση οποιουδήποτε αρχείου DWG ως τοπογραφικό υπόβαθρο για τη μελέτη οδοποιίας και αξιοποίηση της περιεχόμενης γεωμετρικής πληροφορίας του DWG (άμεση λήψη διατομών από τρισδιάστατα στοιχεία γραμμών, πολυ-γραμμών, κλπ.). Πλήρης σειρά εργαλείων σχεδιασμού για την αντιμετώπιση όλων των επιπέδων της μελέτης οδών και κυκλοφοριακών κόμβων (οριζοντιογραφίας, μηκοτομής, διαγραμμάτων επικλίσεων, διαπλατύνσεων και διατομών). Πληθώρα δυνατοτήτων ελεύθερου σχεδιασμού τυπικής διατομής οποιασδήποτε μορφής, σχήματος, διαστάσεων και εξαρτήσεων από τα στοιχεία της μελέτης, ή από τρισδιάστατες γραμμές (strings). Αυτόματος υπολογισμός των διατομών των οδών του έργου μαζί με πολλά εργαλεία διαμόρφωσης. Αυτόματη ενημέρωση και σε πραγματικό χρόνο όλων των επηρεαζόμενων στοιχείων της μελέτης και το τρισδιάστατο μοντέλο του έργου από κάθε αλλαγή που συμβαίνει. Δυνατότητα φωτορεαλιστικής εποπτείας του έργου, καθώς και προσομοίωσης οδήγησης, ταυτόχρονα με την υλοποίηση της μελέτης. Έλεγχος με βάση τις ελληνικές οδηγίες ΟΜΟΕ-ΛΚΟΔ, ΟΜΟΕ-Χ, ΟΜΟΕ-Δ 2001, στα πρότυπα ΠΚΕ της ΕΓΝΑΤΙΑ ΟΔΟΣ ΑΕ και τις γερμανικές οδηγίες σχεδιασμού αυτοκινητοδρόμων RAA 2008 και ισόπεδων κόμβων RAL-K-1. Αυτόματη εξαγωγή πινάκων προμέτρησης / υπολογισμών σε αρχεία Excel, καθώς και σχεδίων της μελέτης σε αρχεία DWG, αυτόνομα, χωρίς παρεμβολή άλλου CAD προγράμματος και με πλήρη δυνατότητα παραμετροποίησης από το χρήστη. 50

61 3.3.2 Εργαλεία σχεδιασμού Οδοποιίας Με το ΟΔΟΣ8 η μελέτη μιας οδού γίνεται ταυτόχρονα και στις τρείς διαστάσεις σχεδιασμού της, σε μια οθόνη εργασίας. Όλα τα επίπεδα της μελέτης, η οριζοντιογραφία, η μηκοτομή, το διάγραμμα ταχυτήτων, επικλίσεων, διαπλατύνσεων, οι διατομές κ.α., μπορούν να απεικονίζονται ταυτόχρονα σε αντίστοιχα παράθυρα του προγράμματος (Εικ. 3.11). Μετά την ελεύθερη γραφική χάραξη της πολυγωνικής το λογισμικό δημιουργεί το λεπτομερή γεωμετρικό σχεδιασμό του άξονα, με απόλυτο έλεγχο στην επηρεαζόμενη γεωμετρία της οδού. Εικ Σχεδίαση δρόμου στο ΟΔΟΣ 8 σε τρία παράθυρα σχεδιασμού ( Διατομές- Προμετρήσεις Ο σχεδιασμός των διατομών γίνεται εντελώς αυτόματα από το λογισμικό καθώς επίσης και οι θέσεις των διατομών μπορούν να επιλεχθούν αυτόματα σε χαρακτηριστικές θέσεις (Α, Ω, Δ, Ώ, Ά κ.α.) αλλά και γραφικά από το χρήστη. Η λήψη των διατομών εδάφους γίνεται με παρεμβολή σε πραγματικό χρόνο του ψηφιακού μοντέλου εδάφους. Το ΟΔΟΣ υπολογίζει αυτόματα και σε οποιαδήποτε φάση της επεξεργασίας της μελέτης, όλα τα προμετρητικά στοιχεία των διατομών ((επιφάνειες βασικών χωματισμών, υλικών οδοστρωσίας/στρώσεων έδρασης, ΙΒΟ, καθορισμένων από το χρήστη υλικών). Βάσει των 51

62 προμετρητικών στοιχείων, υπολογίζονται και εξάγονται αυτόματα σε μορφή αρχείων Excel, πλήρεις καθοριζόμενοι από το χρήστη πίνακες προμέτρησης (πίνακας χωματισμών, πίνακες προμέτρησης υλικών και εργασιών) Έξυπνη 3D μοντελοποίηση Κύριο χαρακτηριστικό του λογισμικού ΟΔΟΣ είναι η αυτόματη ενημέρωση όλων των στοιχείων της μελέτης μιας οδού σε πραγματικό χρόνο. Το λογισμικό δημιουργεί αυτόματα το τρισδιάστατο μοντέλο του έργου, λαμβάνοντας υπόψη το φυσικό έδαφος, τα μοντέλα όλων των οδών του έργου και την προκαθορισμένη σειρά κατασκευής των επιμέρους οδικών τμημάτων. Εικ Τρισδιάστατη εποπτεία ανισόπεδου κόμβου και σηράγγων ( Η λειτουργία αυτή του ΟΔΟΣ 8, βελτιώνει ουσιαστικά την ποιότητα εργασίας του μελετητή και επιταχύνει τις λήψεις αποφάσεών του κατά το σχεδιασμό, καθώς του επιτρέπει να επικεντρωθεί στην ουσία του σχεδιασμού του έργου και όχι στη διαδικασία εκτέλεσής του. Οι αυτοματισμοί του προγράμματος είναι ελεγχόμενοι από το χρήστη, μέσω κατάλληλης παραμετροποίησης. 52

63 3.3.5 Αυτονομία προγράμματος Μέσω της τεχνολογίας OpenDesign που ενσωματώνεται στο ΟΔΟΣ 8, η παραγωγή όλων των σχεδίων της μελέτης, γίνεται αυτόνομα σε αρχεία DWG. Τα παραγόμενα από το ΟΔΟΣ σχέδια είναι πλήρη, όσον αφορά τη σχεδίαση και τους συμβολισμούς, τα υπομνήματα κειμένου και τη δομή τους. Η αυτόνομη παραγωγή σχεδίων από το ΟΔΟΣ : Περιορίζει τις απαιτήσεις CAD συστήματος, σε απλές σχεδιαστικές και εκτυπωτικές λειτουργίες, εκτελέσιμες από απλά χαμηλού κόστους CAD προγράμματα (π.χ. AutoCAD LT, IntelliCAD). Απαλλάσσει το χρήστη από την υποχρέωση αγοράς προγραμματιζόμενων CAD συστημάτων, περιττών για τις ανάγκες της μελέτης οδοποιίας. Δίνει τη δυνατότητα επιλογής από το χρήστη οποιασδήποτε σχεδιαστικής πλατφόρμας διαβάζει απ ευθείας αρχεία DWG (π.χ. Microstation). Με τον τρόπο αυτό ανεξαρτητοποιεί τη χρήση του ΟΔΟΣ από οποιοδήποτε CAD σύστημα. 3.4 ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΒΙΜ ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Στο παρών κεφάλαιο έγινε ανασκόπηση μερικών από τα προγράμματα ΒΙΜ σε έργα υποδομής. Βέβαια, υπάρχουν και άλλα προγράμματα που χρησιμοποιούνται από εταιρίες σχεδιασμού έργων υποδομής, όπως το Primavera της Oracle που χρησιμοποιείται από εταιρίες τόσο στο εξωτερικό όσο και στην Ελλάδα. Όσον αφορά στα προγράμματα που αναπτύχθηκαν παραπάνω θα μπορούσαμε να πούμε ότι το AutoCAD Civil 3D κατέχει περίοπτη θέση στα προγράμματα αυτού του είδους καθώς είναι ένα πολύ χρήσιμο και ολοκληρωμένο εργαλείο για έναν μηχανικό ή μια ομάδα σχεδιασμού, δίνοντάς τους πληθώρα δυνατοτήτων που μπορούν να υλοποιηθούν μόνο από ένα πρόγραμμα. Επιπλέον, η εταιρία παραγωγής του, η Autodesk είναι πολύ αξιόπιστη και κατέχει πολύ υψηλή θέση στον τομέα παραγωγής προγραμμάτων σχεδιασμού κ.α. και το όνομά της είναι συνυφασμένο με τα προγράμματα CAD γενικότερα. Η χρήση του προγράμματος αυτού λόγω του πολύ μεγάλου εύρους λειτουργιών που καλύπτει απαιτεί άρτια εκπαίδευση όλης της ομάδας σχεδιασμού. Το AutoCAD Civil 3D δίνει τη δυνατότητα στο χρήστη απόλυτης συνεργασίας του προγράμματος με το Autodesk Navisworks Manage έχοντας στα χέρια του ένα πολύ δυνατό εργαλείο σχεδιασμού έργων υποδομής με εφαρμαγή της τεχνολογίας ΒΙΜ. Η ιστοσελίδα του λογισμικού είναι ( 53

64 Το Autodesk Navisworks Manage δεν είναι εργαλείο σχεδιασμού αλλά πλοήγησης μέσα στο υπό σχεδιασμό έργο. Δηλαδή, δίνει έναν πιο εποπτικό χαρακτήρα εισάγοντας εργαλεία διαχείρισης του έργου και οπτικοποίησής του. Τα στοιχεία που κάνουν το Navisworks αρκετά ανταγωνιστικό στο είδος του είναι ότι διαχειρίζεται πολύ μεγάλα αρχεία, διαβάζει διαφορετικές μορφές αρχείων από άλλα λογισμικά, συνδυάζει διαφορετικούς τύπους αρχείων σε ένα αρχείο μαζί και διευκολύνει τις γραφικές ανταλλαγές πληροφοριών μεταξύ ολόκληρης της ομάδας σχεδιασμού. Η ιστοσελίδα του λογισμικού είναι ( Το ΟΔΟΣ 8 είναι ένα πρόγραμμα ελληνικής εταιρίας της ΟΔΟΣ ΛΟΓΙΣΜΙΚΗ, καλύπτει και αυτό θα λέγαμε ένα ευρύ φάσμα λειτουργιών παρέχοντας στο χρήστη αρκετές ευκολίες και αυτοματισμούς στη σχεδίαση ενός έργου. Η ιστοσελίδα του λογισμικού είναι ( 3.5 ΚΟΣΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Το κόστος απόκτησης των προγραμμάτων όπως φαίνεται και από τον πίνακα είναι αρκετά υψηλό. Εντούτοις, η συνεχής χρήση τους σε πολύπλοκα έργα από μια εταιρία μπορεί να επιφέρει οφέλη, σε σχέση με τη μη χρήση τους, πολύ μεγαλύτερα του κόστους των προγραμμάτων. Με την έννοια αυτή, μια εταιρία που επενδύει στην εισαγωγή νέων τέτοιου είδους τεχνολογιών αποσβένει τα κόστη απόκτησης των προγραμμάτων και έχει και επιπλέον όφελος. Πίνακας. 3.1 Τιμές αγοράς λογισμικών ΒΙΜ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ AutoCAD Civil 3D Autodesk Navisworks Manage ΟΔΟΣ 8Χ ΤΙΜΗ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΑΣ ΑΔΕΙΑΣ (χωρίς Φ.Π.Α.) / (με Φ.Π.Α.) (χωρίς Φ.Π.Α.) / (με Φ.Π.Α.) (χωρίς Φ.Π.Α.) / (με Φ.Π.Α.) 54

65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4. ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα δημόσια έργα είναι μεγάλα εγχειρήματα καθώς απαιτούν πολυάριθμους συμμετέχοντες, μεγάλη χρονική διάρκεια αποπεράτωσής τους και υψηλά κόστη. Επιπλέον, κατά τη μελέτη και την εκτέλεσή τους είναι απαραίτητο να ακολουθούνται πολυδαίδαλες διαδικασίες καθώς ρυθμίζονται από ένα αυστηρό νομικό πλαίσιο. Η εισαγωγή της μεθοδολογίας ΒΙΜ στα δημόσια έργα πρέπει να είναι απόλυτα συνυφασμένη με τις διαδικασίες που περιγράφονται στο παρών κεφάλαιο για να είναι εφαρμόσιμη σε αυτά. Στο παρών κεφάλαιο δίνονται κάποιοι βασικοί ορισμοί που αφορούν τα δημόσια έργα, περιγράφονται βασικές έννοιές τους και οι διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται τόσο κατά το σχεδιασμό τους, όσο και κατά την κατασκευή τους. Η κατανόησή τους θεωρείται απαραίτητη, καθώς οι παρακάτω έννοιες χρησιμοποιούνται τόσο στα επόμενα κεφάλαια που περιγράφεται πως ακριβώς γίνεται η εισαγωγή του ΒΙΜ στις διαδικασίες των δημοσίων έργων, όσο και σε προηγούμενα κεφάλαια. 4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Έργο Έργο είναι μία ακολουθία δραστηριοτήτων που με την χρήση των απαραίτητων πόρων ολοκληρώνουν κάποιο συγκεκριμένο σκοπό. Οι δραστηριότητες ενός έργου πρέπει να ολοκληρώνονται μέσα σε περιορισμένο χρόνο, με συγκεκριμένο κόστος και με καθορισμένες προδιαγραφές ποιότητας. Τεχνικό έργο Ως τεχνικό έργο νοείται το αποτέλεσμα ενός συνόλου οικοδομικών εργασιών ή εργασιών πολιτικού μηχανικού που προορίζεται να πληροί αυτό καθεαυτό μια οικονομική ή τεχνική λειτουργία. Πιο συγκεκριμένα, ως τεχνικό έργο νοείται κάθε κατασκευή δομική και ηλεκτρομηχανολογική ή άλλης φύσεως κατασκευή που συνδέεται με οποιονδήποτε τρόπο με το έδαφος ήτοι κάθε ανέγερση και συναρμολόγηση νέου έργου και κάθε επέκταση, ανακαίνιση, επισκευή, διαρρύθμιση, συντήρηση και λειτουργία υφισταμένου ή νέου έργου 55

66 καθώς και κάθε άλλη εργασία τεχνικής ή ερευνητικής φύσεως και κάθε συναφής δραστηριότητα που απαιτεί τεχνική γνώση, μελέτη και επέμβαση. (Άρθρο 2 παρ. 1 της Υ.Α /1040 (ΦΕΚ. Β -1171/ ) Δημόσιο έργο Δημόσιο έργο είναι κάθε έργο υποδομής της χώρας που καλύπτει βασικές ανάγκες του κοινωνικού συνόλου, συμβάλλει στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνατοτήτων, στην αύξηση του εθνικού προϊόντος, στην ασφάλεια της χώρας και γενικά αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του λαού. Από τεχνική άποψη, δημόσιο έργο είναι κάθε έργο που εκτελείται από φορέα του δημοσίου τομέα και συνδέεται με οποιοδήποτε τρόπο με το έδαφος, το υπέδαφος ή τον υποθαλάσσιο χώρο, όπως και τα πλωτά τμήματα των τεχνικών έργων.(νόμος 1418/1984, άρθρο 1, ΦΕΚ ' 23/ ) Εργοδότης - Κύριος του έργου Είναι το Δημόσιο ή άλλο Νομικό Πρόσωπο του δημοσίου τομέα για λογαριασμό του οποίου καταρτίζεται η σύμβαση ή κατασκευάζεται το έργο.(νόμος 1418/1984, άρθρο 3, ΦΕΚ ' 23/ ) Φορέας κατασκευής του έργου Είναι η αρμόδια Αρχή ή Υπηρεσία που έχει την ευθύνη παραγωγής του έργου. (Νόμος 1418/1984, άρθρο 3, ΦΕΚ ' 23/ ) Ανάδοχος εργολήπτης Είναι η εργοληπτική επιχείρηση στην οποία έχει ανατεθεί με σύμβαση η κατασκευή του έργου.(νόμος 1418/1984, άρθρο 3, ΦΕΚ ' 23/ ) Σύμβαση Είναι η γραπτή συμφωνία μεταξύ του εργοδότη ή του φορέα κατασκευής του έργου και του ανάδοχου για την κατασκευή του έργου, καθώς και όλα τα σχετικά τεύχη, σχέδια και προδιαγραφές.(νόμος 1418/1984, άρθρο 3, ΦΕΚ ' 23/ ) Διευθύνουσα Υπηρεσία Επιβλέπουσα Υπηρεσία Είναι τεχνική υπηρεσία του φορέα κατασκευής του έργου που είναι αρμόδια για την παρακολούθηση, έλεγχο και διοίκηση της κατασκευής του έργου. (Νόμος 1418/1984, άρθρο 3, ΦΕΚ ' 23/ ) 56

67 Προϊσταμένη Αρχή Εποπτεύουσα Αρχή Είναι η Αρχή ή Υπηρεσία ή Όργανο του φορέα κατασκευής του έργου που εποπτεύει την κατασκευή του και ιδίως αποφασίζει για κάθε μεταβολή των όρων της σύμβασης ή άλλων στοιχείων αυτής όπου αυτό ορίζεται από το νόμο αυτόν και τα Π.Δ/τα που εκδίδονται με εξουσιοδότηση του. (Νόμος 1418/1984, άρθρο 3, ΦΕΚ ' 23/ ) Τεχνικό συμβούλιο Είναι το συλλογικό όργανο του φορέα κατασκευής του έργου το οποίο γνωμοδοτεί στα θέματα που ορίζει ο νόμος αυτός και τα Π.Δ/τα που εκδίδονται με εξουσιοδότηση του. (Νόμος 1418/1984, άρθρο 3, ΦΕΚ ' 23/ ) Κόστος κατασκευής του έργου Το κόστος κατασκευής ενός έργου περιλαμβάνει τις δαπάνες μελέτης, επίβλεψης και ελέγχου του έργου, τις δαπάνες εξοπλισμού του έργου, τις δαπάνες πληρωμής των κατασκευαστών, τις δαπάνες διοίκησης κατά τη διάρκεια κατασκευής του έργου, τις δαπάνες αποζημιώσεων για την εξασφάλιση της δυνατότητας εκτέλεσης του έργου και για την όχληση που προκαλεί και οποιαδήποτε άλλη δαπάνη απαιτείται για την εκτέλεση του έργου.(μάρκος Μποναζούντας, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Οικονομικά στοιχεία ανάλυσης έργων) Το κόστος κατασκευής του έργου διακρίνεται στις παρακάτω κατηγορίες: Άμεσο κόστος Είναι το κόστος που συνδέεται άμεσα με τις δραστηριότητες του έργου και περιλαμβάνει το κόστος εργασίας, το κόστος χρησιμοποιούμενων υλικών, το κόστος χρήσης εξοπλισμού και το κόστος υπεργολάβων. Οι παράγοντες που διαμορφώνουν το άμεσο κόστος είναι οι τιμές προμήθειας των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν, η δαπάνη απασχόλησης του απαιτούμενου μηχανικού εξοπλισμού για την υλοποίηση του έργου εντός του προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος, καθώς και η δαπάνη του απαιτούμενου εργατοτεχνικού προσωπικού. Έμμεσο κόστος Το έμμεσο κόστος δεν συνδέεται άμεσα με κάποια δραστηριότητα του έργου, ωστόσο είναι απαραίτητο για την υποστήριξη της κατασκευής του έργου. Το έμμεσο κόστος περιλαμβάνει τα: i. Γενικά Έξοδα Εργοταξίου Στα γενικά έξοδα εργοταξίου συμπεριλαμβάνονται οι δαπάνες εγκατάστασης του εργοταξίου, οι δαπάνες διάνοιξης οδών προσπέλασης προς το έργο και προς διάφορα σημεία του σε περίπτωση που δεν υπάρχουν, οι αμοιβές του εργοταξιάρχη, του τεχνικού, του οικονομικού και διοικητικού προσωπικού, οι δαπάνες ασφάλισης του 57

68 έργου, του προσωπικού και των μηχανημάτων, οι δαπάνες απόθεσης, διακίνησης εντός εργοταξίου και στοίβαξης υλικών, οι δαπάνες εγκατάστασης μηχανικού εξοπλισμού, τυχόν έξοδα για ποινικές ρήτρες, κλπ. ii. Γενικά έξοδα εργολαβικής επιχείρησης Πρόκειται για τα έξοδα της εργολαβικής επιχείρησης που δημιουργούνται από την λειτουργία της και τα οποία είναι απαραίτητα για την υποστήριξη όλων των έργων που πραγματοποιούνται κατά την διάρκεια της διαχειριστικής περιόδου σε διαφορετικά εργοτάξια. Τα γενικά έξοδα εργολαβικής επιχείρησης περιλαμβάνουν τα έξοδα που σχετίζονται με τις δημοπρασίες, τις δαπάνες για την λειτουργία των κεντρικών γραφείων της επιχείρησης, τα έξοδα χρηματοδοτήσεων, τις δαπάνες για την λειτουργία της κεντρικής αποθήκης υλικών και ανταλλακτικών, του χώρου φύλαξης των μηχανημάτων και του κεντρικού συνεργείου επισκευών και συντήρησης του μηχανικού εξοπλισμού, έξοδα οχημάτων που δεν αφορούν συγκεκριμένο έργο, κλπ. Προϋπολογισμός του έργου κατά την μελέτη Είναι ο υπολογισμός, κατά το στάδιο της μελέτης, των συνολικών δαπανών για την υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου και αυτοτελούς τεχνικού έργου, το οποίο μπορεί και να αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου επενδυτικού προγράμματος ή μιας ευρύτερης μελέτης. Τα οικονομικά τεύχη μίας οριστικής μελέτης, στα οποία παρουσιάζεται λεπτομερώς ο προϋπολογισμός του έργου, θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα εξής: Αναλυτικό τιμολόγιο μελέτης Στο αναλυτικό τιμολόγιο μελέτης αναφέρονται όλες οι αναλύσεις των τιμών μονάδος των εργασιών-άρθρων που περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του έργου. Στις αναλύσεις των τιμών μονάδος αποτυπώνονται, σε ποσότητα και αξία, τα στοιχεία άμεσου κόστους (εργατικά, υλικά, μηχανικός εξοπλισμός, υπηρεσίες τρίτων) που αναλώνονται άμεσα ανά μονάδα κατά την εκτέλεση της αντίστοιχης εργασίας. Το αναλυτικό τιμολόγιο συνοδεύεται από τις βασικές τιμές υλικών, προσωπικού και μισθωμάτων μηχανημάτων που λαμβάνονται υπόψη για τον υπολογισμό των τιμών μονάδος, με αναφορά της χρονικής περιόδου (τριμήνου) για την οποία αυτές οι τιμές ισχύουν. Περιγραφικό τιμολόγιο μελέτης Στο περιγραφικό τιμολόγιο μελέτης αναφέρονται αναλυτικά οι εργασίες-άρθρα, που περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του έργου, καθώς και οι τιμές μονάδος που προκύπτουν από το αναλυτικό τιμολόγιο μελέτης, με αναφορά του τριμήνου για το οποίο αυτέ οι τιμές προσδιορίστηκαν. 58

69 Προϋπολογισμός συνολικής δαπάνης κατασκευής Στον προϋπολογισμό της συνολικής δαπάνης κατασκευής παρουσιάζονται σε μορφή πίνακα μια συνοπτική περιγραφή των εργασιών, η ποσότητα, η τιμή μονάδος και η μερική δαπάνη κάθε εργασίας, καθώς και τα ποσά των υπολοίπων δαπανών που περιλαμβάνονται στη συνολική δαπάνη κατασκευής. Συνολική δαπάνη κατασκευής Πρόκειται για την οικονομική εκτίμηση της κατασκευής ενός τεχνικά και λειτουργικά ολοκληρωμένου και αυτοτελούς τεχνικού έργου. Η συνολική δαπάνη κατασκευής περιλαμβάνει το άμεσο κόστος των εργασιών για την κατασκευή του έργου και την εγκατάσταση και λειτουργία του εργοταξίου (ΑΚΕ), τα γενικά έξοδα, το όφελος και το ποσοστό ασφαλείας του αναδόχου (ΓΕ&ΟΕ) ως ποσοστό επί του ΑΚΕ, την δαπάνη απρόβλεπτων εργασιών, την δαπάνη απολογιστικών εργασιών, την δαπάνη συμπληρωματικών μελετών, των οποίων η εκπόνηση περιλαμβάνεται στις υποχρεώσεις του αναδόχου κατασκευής, την δαπάνη ερευνών και δοκιμών, των οποίων η εκτέλεση περιλαμβάνεται στις υποχρεώσεις του αναδόχου κατασκευής, την δαπάνη λόγω αναθεώρησης των συμβατικών τιμών μονάδος και την δαπάνη λόγω ΦΠΑ. Προϋπολογισμός του έργου κατά την προσφορά Πρόκειται για το ποσό που προτείνεται από τη διαγωνιζόμενη εργοληπτική εταιρία, ως αντάλλαγμα, για την κατασκευή του δημοπρατούμενου έργου. Με το ποσό αυτό καλύπτεται το σύνολο των υποχρεώσεων του υποψήφιου αναδόχου, όπως αυτές έχουν προκύψει από τον προϋπολογισμό του έργου κατά τη μελέτη. Ο προϋπολογισμός του έργου κατά την προφορά μπορεί να διαμορφώνεται με τιμές μονάδος κατ άρθρο εργασιών ή με κατ αποκοπή τιμή ή τιμές για το συνολικό έργο ή τμήματά του, ή να είναι συνδυασμός τιμών μονάδος κατ άρθρο εργασιών και κατ αποκοπή τιμής ή τιμών, ανάλογα με το σύστημα υποβολής προσφοράς που προβλέπεται στη διακήρυξη. Προϋπολογισμός του έργου κατά την σύμβαση ή Αρχική συμβατική αξία του έργου ή Αρχικός συμβατικός προϋπολογισμός Είναι η χρηματική αξία του έργου, την κατασκευή του οποίου διαπραγματεύεται η σύμβαση, όπως αυτή προέκυψε με βάση την οικονομική προσφορά του αναδόχου, τα ποσοτικά στοιχεία της μελέτης και τα αποτελέσματα ενδεχομένων διαπραγματεύσεων που έγιναν κατά την υπογραφή της σύμβασης. Δεν περιλαμβάνονται αναθεωρήσεις, νέες τιμές, νέες ποσότητες και απολογιστικές εργασίες. Κατά την διάρκεια εκτέλεσης των εργασιών η αρχική συμβατική αξία του έργου τροποποιείται και διαμορφώνεται η Τρέχουσα συμβατική 59

70 αξία του έργου, η οποία περιλαμβάνει αναθεωρήσεις, νέες τιμές, νέες ποσότητες και κάθε οικονομική μεταβολή που προέρχεται από τροποποίηση της μελέτης. Εργολαβικό αντάλλαγμα Είναι το σύνολο των πληρωμών που εισέπραξε ο ανάδοχος σαν αποζημίωση για τις εργασίες που εκτέλεσε στα πλαίσια της σύμβασης. Πιο συγκεκριμένα, είναι το άθροισμα συμβατικού προϋπολογισμού, αναθεωρήσεων, νέων τιμών, νέων ποσοτήτων και οικονομικών κινήτρων (κρατήσεις,εργασίες που δεν εκτελέστηκαν, ποινικές ρήτρες). Όφελος εργολάβου Είναι το οικονομικό όφελος της εργοληπτικής εταιρίας. Υπάρχει βέβαια και το ενδεχόμενο η εργοληπτική εταιρία να μην έχει κέρδος, αλλά ζημία. Ωστόσο, μία υγιής επιχείρηση είναι εύλογο να εμφανίζει κερδοφορία, αν όχι για μία εκάστη, αλλά για το σύνολο των δραστηριοτήτων της σε ετήσια βάση. 4.2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Τα δημόσια έργα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, οι οποίες με την σειρά τους χωρίζονται σε επιμέρους υποκατηγορίες, όπως αυτές παρουσιάζονται παρακάτω: ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ ΒΑΣΙΚΑ Οδοποιίας Οικοδομικά Υδραυλικά Ηλεκτρομηχανολογικά Λιμενικά Βιομηχανικά Ενεργειακά ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΑ Γεωτρήσεων Πρασίνου Ειδικών μονώσεων Ανελκυστήρων Ηλεκτρονικού εξοπλισμού Πλωτών έργων & εγκαταστάσεων ναυπηγείων Αποκαλύψεων μεταλλείων Καθαρισμού & επεξεργασίας νερού και υγρών, στερεών και αερίων αποβλήτων 60

71 4.3 ΣΤΑΔΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ (N. 3669/08 (ΦΕΚ 116 Α/ )) Τα δημόσια έργα εκτελούνται σε δύο στάδια: το πρώτο στάδιο ονομάζεται προσυμβατικό και το δεύτερο στάδιο συμβατικό. Το προσυμβατικό στάδιο ενός έργου θεωρείται όλη η περίοδος προπαρασκευής, η οποία καλύπτει χρονικά όλο το φάσμα σχεδιασμού, μελετών, ερευνών και αδειοδοτήσεων. Το προσυμβατικό στάδιο ξεκινάει από το γενικό προγραμματισμό και τελικά καταλήγει στη διακήρυξη της δημοπρασίας, ενώ το συμβατικό στάδιο αφορά την διοίκηση και εκτέλεση των συμβάσεων Προσυμβατικό στάδιο Παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικά το πρώτο στάδιο κατασκευής, το προσυμβατικό στάδιο για ένα έργο οδοποιίας με ανάθεση προκαταρκτικής μελέτης και προμελέτης με την ίδια προκήρυξη που αποτελείται από πέντε Φάσεις: Φάση Ι: Προγραμματισμός και Προετοιμασία του Έργου Κατά την πρώτη Φάση εκπόνησης μελετών έργων οδοποιίας, δημιουργείται ο Φάκελος του Έργου, ο οποίος είναι απαραίτητος για τη διαδικασία σύναψης σύμβασης της μελέτης. Ο Φάκελος του Έργου δημιουργείται με μέριμνα της Υπηρεσίας που έχει την ευθύνη της διεξαγωγής του διαγωνισμού και έγκριση του οργάνου που έχει την αρμοδιότητα για την ανάθεση της σύμβασης και το οποίο εντάσσει τις προς ανάθεση συμβάσεις σε πρόγραμμα χρηματοδότησης. Πιο συγκεκριμένα, η Φάση Ι αποτελείται από τις εξής δραστηριότητες: 1. Σύνταξη Τεύχους Τεχνικών Δεδομένων- Το Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων αποτελείται κυρίως από την τεχνική περιγραφή του προς μελέτη έργου με τα κύρια λειτουργικά του χαρακτηριστικά και περιλαμβάνει επίσης στοιχεία που αφορούν στις τοπικές συνθήκες και ιδιαιτερότητες του έργου, καθώς και της ευρύτερης περιοχής. Στο Τεύχος αυτό περιλαμβάνονται κάποια πολύ γενικά στοιχεία του έργου οδοποιίας που περιγράφουν τεχνικά το έργο. Όπως η κατηγορία της οδού και ο (κατ αρχήν) προτεινόμενος αριθμός λωρίδων κυκλοφορίας, το μήκος της οδού και το μήκος της επιλεγείσας ζώνης διέλευσης, τις θέσεις και τον τύπο των κόμβων και των μεγάλων τεχνικών έργων, τις λοιπές απαιτήσεις από το έργο κατά το στάδιο κατασκευής και λειτουργίας του, τις διαθέσιμες υποστηρικτικές μελέτες και τα ποσοτικά στοιχεία του φυσικού αντικειμένου που θα χρησιμοποιηθούν για τον υπολογισμό των προεκτιμώμενων αμοιβών. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 2. Τεκμηρίωση της σκοπιμότητας του έργου- Βασίζεται σε χρηματοοικονομικές και τεχνικοοικινομικές αναλύσεις και αποτελεί στην ουσία την ανάλυση των λειτουργικών, 61

72 οικονομικών και τεχνικών πτυχών του έργου, ώστε να διαπιστωθεί το κατά πόσο είναι εφικτή και αποτελεσματική η υλοποίησή του. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 3. Σύνταξη του καταλόγου των απαιτούμενων μελετών- Ο κύριος του έργου θα πρέπει να συντάσσει έναν αναλυτικό κατάλογο των απαιτούμενων μελετών για την υλοποίηση του έργου και ιδιαίτερη αναφορά δίνεται σε επιμέρους στάδια του έργου, στις κλίμακες και στις προδιαγραφές. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 2 μήνες 4. Εκτίμηση δαπάνης: για αμοιβές μελετών και τυχόν ερευνών ή υπηρεσιών- Υπολογίζεται με βάση τις τιμές αμοιβών ανά κατηγορία έργου και μονάδα φυσικού αντικειμένου, που ορίζονται με σχετική υπουργική απόφαση και τα ποσοτικά στοιχεία του προς ανάθεση έργου, όπως αυτά περιλαμβάνονται στο Τεύχος Τεχνικών Δεδομένων του έργου. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 2 μήνες για την κατασκευή του έργου 5. Έγκριση των Τευχών Προκήρυξη μελέτης- Με την ολοκλήρωση των παραπάνω δραστηριοτήτων, ο Κύριος του έργου εκδίδει σχετική εγκριτική απόφαση για τα Τεύχη Δημοπράτησης και δίνει εντολή για την προκήρυξη της μελέτης. Όπου στην προκήρυξη ορίζονται ο Κύριος του έργου, η αναθέτουσα Αρχή, το αντικείμενο της μελέτης, η κατηγορία του πτυχίου, η προεκτιμώμενη από την υπηρεσία αμοιβή της προμελέτης, ο αριθμός των υποψηφίων στους οποίους θα ανατεθούν οι προκαταρκτικές μελέτες, η κατ αποκοπή αμοιβή της προκαταρκτικής μελέτης, ο πίνακας περιεχομένων του φακέλου του έργου, η προθεσμία και ο τρόπος υποβολής αιτήσεων εκδήλωσης ενδιαφέροντος, τα απαιτούμενα δικαιολογητικά συμμετοχής στη διαδικασία ανάθεσης της μελέτης, η προθεσμία παράδοσης της μελάτης κ.α. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1,5 μήνες 6. Επιλογή αναδόχων - Αφού προκηρυχθεί η μελέτη, ξεκινάει η διαδικασία επιλογής των αναδόχων (3 έως 5 αναδόχων ανάλογα με την πολυπλοκότητα του έργου) Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες Η εκτίμηση του χρόνου για τη διαδικασία ανάθεσης μελέτης αναλύεται κατά προσέγγιση σύμφωνα με τον πίνακα 4.1 Πίνακας 4.1 Χρονική διάρκεια εκτέλεσης των αναλυτικών εργασιών Σύνταξη της εκδήλωσης Αποστολή Δημοσίευση Προθεσμία εκδήλωσης Ανοχή για ταχυδρομική λήψη 3 ημέρες 3 ημέρες 15 ημέρες 5 ημέρες 62

73 Συλλογή Αξιολόγηση από Επιτροπή Έκδοση απόφασης από Εργοδότη / Συμβούλιο Αποστολή απόφασης (με απόδειξη) Διάρκεια υποβολής ενστάσεων Ανοχή λήψης ενστάσεων Συνολική διάρκεια χωρίς ενστάσεις Κοινοποίηση ένστασης στη ΓΕΜ Εκδίκαση ένστασης (ελάχιστος χρόνος εάν υπάρξει πίεση) Κοινοποίηση ένστασης Ανοχή για λήψη πιθανών νέων ενστάσεων Συνολικός χρόνος με μία ομάδα ενστάσεων 15 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 60 ημέρες 5 ημέρες 10 ημέρες 5 ημέρες 10 ημέρες 90 ημέρες 7. Υπογραφή σύμβασης με 3 έως 5 αναδόχους- Μετά την έκδοση της απόφασης ανάθεσης, η Προϊστάμενη αρχή εξετάζει την καταλληλότητα των υποψηφίων και γίνεται ο έλεγχος της ποιοτικής επιλογής τους και συνάπτεται η σχετική σύμβαση ανάθεσης της προκαταρκτικής μελέτης του έργου. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1 μήνες Φάση ΙΙ: Λειτουργικός Σχεδιασμός του Έργου Η δεύτερη Φάση εκπόνησης μελετών έργων οδοποιίας, περιλαμβάνει τις εξής κύριες και υποστηρικτικές δραστηριότητες / μελέτες με αντίστοιχα στάδιά τους και διαδικασίες: 1. Ενημέρωση και συμπλήρωση των τοπογραφικών υποβάθρων- Ο μελετητής συγκεντρώνει όλα τα σχετικά στοιχεία που αφορούν στα τοπογραφικά χαρακτηριστικά του έργου. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1,5 μήνες 2. Σύνταξη αναγνωριστικής προκαταρκτικής μελέτης του συστήματος των οδικών έργων.- Περιλαμβάνει την κυκλοφοριακή μελέτη/ θέση κόμβων, αναγνώριση οδών, αναγνώριση κύριων αξόνων, επισήμανση των και των κατά προσέγγιση ανοιγμάτων των μεγάλων τεχνικών έργων και στοιχεία περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 3. Γεωλογική αναγνώριση (ή «στοιχεία» αυτής σύμφωνα με τους όρους της προκήρυξης)- Αφού επιλεγεί η γενική πορεία της χάραξης γίνεται η γεωλογική αναγνώριση της περιοχής από τον ειδικό γεωλόγο συνεργάτη. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 4. Επιλογή αναδόχου για την εκπόνηση της προμελέτης- Αφού κατατεθεί η τεχνική προσφορά για τη διεξαγωγή της διαδικασίας ανάθεσης της προμελέτης από τους Μελετητές που επιλέχθηκαν από την προηγούμενη φάση, ξεκινάει η διαδικασία επιλογής αναδόχου. Η τεχνική προσφορά θα πρέπει να περιλαμβάνει την προκαταρκτική μελέτη, καθώς και τεκμηριωμένο προϋπολογισμό της τεχνικής λύσης που τελικά προτείνει ο μελετητής, καθώς και της εναλλακτικής λύσης. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3μήνες 63

74 Η εκτίμηση του χρόνου για τη διαδικασία ανάθεσης της προμελέτης αναλύεται κατά προσέγγιση: Πίνακας 4.2 Διάρκεια εργασιών για τη διαδικασία ανάθεσης προμελέτης Συλλογή Αξιολόγηση από Επιτροπή Έκδοση απόφασης από Εργοδότη / Συμβούλιο Αποστολή απόφασης (με απόδειξη) Διάρκεια υποβολής ενστάσεων Συλλογή Αξιολόγηση από Επιτροπή Ανοχή λήψης ενστάσεων Συνολική διάρκεια χωρίς ενστάσεις 15 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 35 ημέρες Κοινοποίηση ένστασης στη ΓΕΜ Εκδίκαση ένστασης (ελάχιστος χρόνος εάν υπάρξει πίεση) Κοινοποίηση ένστασης Ανοχή για λήψη πιθανών νέων ενστάσεων Συνολικός χρόνος με μία ομάδα ενστάσεων 5 ημέρες 20 ημέρες 5 ημέρες 10 ημέρες 75 ημέρες 5. Γνωμοδότηση και έγκριση των δραστηριοτήτων / μελετών 1-3- Ταυτόχρονα με τη διαδικασία ανάθεσης το Τεχνικό Συμβούλιο γνωμοδοτεί και εγκρίνει τις μελέτες που προηγήθηκαν στη φάση ΙΙ. Εκδίδεται λοιπόν εγκριτική απόφαση και δίνεται εντολή για τη συνέχιση της φάσης ΙΙ. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1,5 μήνες 6. Υπογραφή της σύμβασης εκπόνησης της προμελέτης- Υπογράφεται η σύμβαση ανάθεσης της προμελέτης του έργου μεταξύ του Κύριου του έργου και του Ανάδοχου μελετητή. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1,5 μήνες 7. Εκπόνηση Προμελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΠΠΕ)- Η ΠΠΕ περιλαμβάνει τη θέση και το μέγεθος του έργου, τις συνθήκες της περιοχής που θα πραγματοποιηθεί το έργο, την προκαλούμενη ρύπανση και τις οχλήσεις, τη χρήση φυσικών πόρων κ.α. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 2μήνες 8. Έγκριση της ΠΠΕ- Η Διευθύνουσα Αρχή προχωράει στην διαδικασία έγκρισης της ΠΠΕ. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 3 μήνες 9. Σύνταξη μελέτης οικονομικής σκοπιμότητας- Η οικονομική σκοπιμότητα του υπό εξέταση έργου θα εκτιμηθεί μέσω μιας ανάλυσης Κόστους- Οφέλους και τα βασικότερα βήματα για την εκπόνηση της μελέτης οικονομικής σκοπιμότητας είναι: ο καθορισμός της διάρκειας ζωής του έργου, ο προσδιορισμός όλων των σχετικών οικονομικών μεγεθών του έργου, η εκτίμηση όλων των σχετικών οικονομικών μεγεθών του έργου, η σύνταξη των ταμειακών ροών για την προεπιλεγμένη περίοδο ανάλυσης, η αναγωγή των ταμειακών ροών 64

75 σε παρούσες αξίες, υπολογισμός της καθαρής παρούσας αξίας και αξιολόγηση της προτεινόμενης λύσης για το έργο. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 10. Έγκριση μελέτης οικονομικής σκοπιμότητας- Η Διευθύνουσα Αρχή εκδίδει εγκριτική απόφαση και στη συνέχεια δίνεται εντολή για τη συνέχιση της μελέτης του έργου. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1,5 μήνες Φάση ΙΙΙ: Γεωμετρικός Σχεδιασμός του Έργου Η τρίτη Φάση εκπόνησης μελετών έργων οδοποιίας,, περιλαμβάνει τις εξής κύριες και υποστηρικτικές δραστηριότητες / μελέτες με αντίστοιχα στάδιά τους και διαδικασίες: 1. Εκπόνηση τοπογραφικής και κτηματογραφικής αποτύπωσης των ζωνών του Έργου- Μετά την έγκριση της Φάσης ΙΙ, ο αρμόδιος μελετητής- τοπογράφος εκτελεί τις απαραίτητες τοπογραφικές και κτηματογραφικές αποτυπώσεις, σύμφωνα με τις προδιαγραφές εκτελέσεως μελετών που αναφέρονται στο Π.Δ. 696/1974. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 2. Εκπόνηση προμελέτης του συστήματος οδικών έργων- Η δραστηριότητα αυτή αφορά στη σύνδεση της υπό μελέτης οδού με το υπάρχον δίκτυο (κόμβοι), καθώς και την αποκατάσταση της επικοινωνίας εκατέρωθεν της οδού (παράπλευροι οδοί, κάθετοι οδοί, αποκατάσταση επηρεαζόμενων οδών). Η εκπόνηση προμελέτης του συστήματος των οδικών έργων αποτελεί μία από τις σημαντικότερες δραστηριότητες της παρούσας Φάσης, αφού δεν είναι ασύνηθες το φαινόμενο η αποκατάσταση των συνθηκών της περιοχής να αποτελεί έργο ίσης ή και μεγαλύτερης δαπάνης από το βασικό έργο. Γι αυτό και πρέπει να εκπονείται σε αυτό το στάδιο μελέτης, έτσι ώστε να προσδιορίζεται το μέγεθος των επεμβάσεων. Να σημειωθεί ότι ο ακριβής καθορισμός των πρόσφορων κλιμάκων θα πρέπει να αναφέρεται στην προκύρηξη, ενδεικτικά για υπεραστικές οδούς 1:5.000 και για κόμβους/ αστικές οδούς 1:1.000 ή 1: Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 3. Εκπόνηση οριστικής γεωλογικής μελέτης- Η οριστική γεωλογική μελέτη συντάσσεται για τη ζώνη διέλευσης της οδού, στην έκταση που επηρεάζεται από τα έργα που πρόκειται να κατασκευασθούν και αποτελεί τη βάση για τη σύνταξη του προγράμματος των απαιτούμενων γεωτεχνικών ερευνών. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 4. Εκπόνηση προμελέτης των αποχετευτικών έργων- Αφορά στην αποχέτευση εγκάρσια της οδού και στην αποχέτευση / αποστράγγιση παράλληλα της οδού( τάφροι, φρεάτια, υπόνομοι). Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 5. Εκπόνηση προκαταρκτικής μελέτης τεχνικών έργων και σύνταξη προγράμματος των απαραίτητων γεωτεχνικών ερευνών- Αφορά στην προκαταρκτική εκτίμηση του τύπου, μεγέθους και κόστους των μεγάλων τεχνικών έργων και την οικονομοτεχνική ανάλυσή τους. 65

76 Η προκαταρκτική μελέτη τεχνικών έργων είναι ιδιαίτερα σημαντική για να διαπιστωθεί κατά πόσο μικρές μεταβολές του γεωμετρικού σχεδιασμού επηρεάζουν το κόστος των τεχνικών έργων κ.α. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1,5 έως 3 μήνες 6. Εκπόνηση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων- Αφορά στην περιγραφή του έργου με πληροφορίες για το χώρο εγκατάστασης, το σχεδιασμό και το μέγεθός του, περιγραφή των στοιχείων του περιβάλλοντος που ενδέχεται να θιγούν σημαντικά από το προτεινόμενο έργο. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 7. Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων- Η ΜΠΕ υποβάλλεται από τον μελετητή στη Διευθύνουσα Υπηρεσία, όπου ελέγχεται και στη συνέχεια υποβάλλεται στην αρμόδια Υπηρεσία για να εκδώσει τους περιβαλλοντικούς όρους. Πριν από αυτό η αρμόδια Υπηρεσία διαβιβάζει τη ΜΠΕ στο οικείο Νομαρχιακό Συμβούλιο το οποίο τη δημοσιεύει στον τοπικό τύπο για να λάβουν οι πολίτες γνώση ης ΜΠΕ και να διατυπώσουν τις απόψεις τους. Η διαδικασία και ο τρόπος ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού καθορίζεται απόφαση των Υπουργών ΠΕΧΩΔΕ και Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Μετά τη γνωμοδότηση των συναρμόδιων Υπηρεσιών και του οικείου Νομαρχιακού Συμβουλίου, ξεκινάει η διαδικασία έκδοσης απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων με κοινή απόφαση των παραπάνω. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 3 έως 6 μήνες 8. Έγκριση του μελετών 1-6- Μετά το πέρας των προαναφερθέντων μελετών της Φάσης ΙΙΙ ο Κύριος του έργου εγκρίνει την τοπογραφική και κτηματολογική αποτύπωση των ζωνών του έργου, την προμελέτη του συστήματος οδικών έργων, την οριστική γεωλογική μελέτη, την προμελέτη των αποχετευτικών έργων, την προκαταρκτική μελέτη τεχνικών έργων και το πρόγραμμα των απαραίτητων γεωτεχνικών ερευνών. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 9. Εκτέλεση προγράμματος γεωτεχνικών ερευνών για την οδό και τα τεχνικά έργα- Μετά την έγκριση των προαναφερθέντων μελετών, ακολουθεί η εκπόνηση σχετικών εργασιών που περιλαμβάνει: εργασίες υπαίθρου( γεωτρήσεις, φρεάτια), εργαστηριακές αναλύσεις, τεχνική έκθεση, αξιολόγηση αποτελεσμάτων. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 10. Αξιολόγηση γεωτεχνικών ερευνών για την οδό και τα τεχνικά έργα- Μετά το πέρας των γεωτεχνικών ερευνών για την οδό και για τα τεχνικά έργα της οδού, γίνεται η αξιολόγηση των αποτελεσμάτων από τη Διευθύνουσα Αρχή. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 2 μήνες 11. Εκπόνηση προμελέτης τεχνικών έργων και προκαταρτικής μελέτης υπόγειων έργων- Αφορά στις προμελέτες μεγάλων τεχνικών έργων καθώς και προκαταρκτική μελέτη υπόγειων έργων για την κατασκευή της οδού. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 6 μήνες 66

77 12. Εκπόνηση προμελέτης Η/Μ εγκαταστάσεων- Αφορά στην προμελέτη των Η/Μ εγκαταστάσεων αναγκαίων για την κατασκευή της οδού. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 13. Έγκριση μελετών Μετά το πέρας των προαναφερθέντων μελετών ο Κύριος του έργου τις εγκρίνει. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 14. Διαδικασίες ένταξης σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα κατασκευής συγχρηματοδότησης για το Έργο- Βάσει του Ν. 3316/2005, άρθρο 4, παρ. 3, βασική προϋπόθεση για την έναρξη της διαδικασίας ανάθεσης οριστικής μελέτης έργου, είτε μεμονωμένα είτε με άλλα στάδια μελετών, είναι η ένταξη του Έργου στον προγραμματικό σχεδιασμό του φορέα. Επομένως, μετά το πέρας έγκρισης των μελετών της Φάσης ΙΙΙ, ξεκινάει η διαδικασία ένταξης του Έργου σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα κατασκευής συγχρηματοδότησης. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 2 μήνες 15. Διαδικασίες επικαιροποίησης του Φακέλου Τεχνικών Δεδομένων- Με βάση τα νέα στοιχεία που έχουν προκύψει από τις μελέτες, προμελέτες και προκαταρκτικές μελέτες που έχουν προκύψει από τις μελέτες, προμελέτες και προκαταρκτικές μελέτες που έχουν εκπονηθεί κατά τη διάρκεια των Φάσεων ΙΙ και ΙΙ του Έργου, επικαιροποιείται ο Φάκελος Τεχνικών Δεδομένων, ο οποίος συντάχθηκε στην αρχή της Φάσης Ι. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 2 μήνες 16. Διαδικασίες προκήρυξης και ανάθεσης των μελετών του σταδίου οριστικής μελέτης- Με την ολοκλήρωση των παραπάνω δραστηριοτήτων της τρίτης Φάσης, ο Κύριος του έργου συντάσσει την προκήρυξη της οριστικής μελέτης και ξεκινάει τη διαδικασία ανάθεσης. Η ανάθεση της σύμβασης γίνεται στον υποψήφιο που υποβάλλει την πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη προσφορά. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες Πίνακας 4.3 Προσεγγιστική εκτίμηση του χρόνου για τη διαδικασία ανάθεσης μελέτης Σύνταξη της εκδήλωσης Αποστολή Δημοσίευση Προθεσμία εκδήλωσης Ανοχή για ταχυδρομική λήψη Συλλογή Αξιολόγηση από Επιτροπή Έκδοση απόφασης από Εργοδότη / Συμβούλιο Αποστολή απόφασης (με απόδειξη) Διάρκεια υποβολής ενστάσεων Ανοχή λήψης ενστάσεων Συνολική διάρκεια χωρίς ενστάσεις 3 ημέρες 3 ημέρες 15 ημέρες 5 ημέρες 15 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 5 ημέρες 60 ημέρες 67

78 Κοινοποίηση ένστασης στη ΓΕΜ Εκδίκαση ένστασης (ελάχιστος χρόνος εάν υπάρξει πίεση Κοινοποίηση ένστασης Ανοχή για λήψη πιθανών νέων ενστάσεων Συνολικός χρόνος με μία ομάδα ενστάσεων 10 ημέρες 20 ημέρες 10 ημέρες 20 ημέρες 120 ημέρες 17. Υπογραφή της σύμβασης εκπόνησης οριστικής μελέτης- Μετά την έκδοση της απόφασης ανάθεσης της οριστικής μελέτης του έργου, συνάπτεται η σχετική σύμβαση ανάθεσής της, η οποία υπογράφεται μεταξύ του Κύριου του έργου και του Αναδόχου Μελετητή. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1 μήνες Φάση ΙV: Κατασκευαστικός Σχεδιασμός του Έργου Η τέταρτη Φάση εκπόνησης μελετών έργων οδοποιίας, που εμπίπτουν στην πρώτη περίπτωση έργων περιλαμβάνει τις εξής κύριες και υποστηρικτικές δραστηριότητες / μελέτες με αντίστοιχα στάδιά τους και διαδικασίες: 1. Εκπόνηση οριστικής μελέτης οδοποιίας του συστήματος των οδικών έργων- Η δραστηριότητα αυτή αφορά στο συνολικό σύστημα των οδικών έργων, δηλαδή, τόσο στους κύριους άξονες και δευτερεύουσες οδούς, όσο και στους κόμβους της οδού. Είναι μία δραστηριότητα ιδιαίτερα σημαντική, αφού είναι απαραίτητη για να ολοκληρωθεί ο γεωμετρικός σχεδιασμός του Έργου και να μπορέσει να συνταχθεί το κτηματολόγιο και να συντελεσθούν οι απαλλοτριώσεις. Σημειώνεται ότι στην οριστική μελέτη οδοποιίας ενσωματώνονται οι τροποποιήσεις που πιθανά προκύψουν από τις ήδη εκπονημένες λοιπές υποστηρικτικές μελέτες. Σε ότι αφορά στις χρησιμοποιούμενες κλίμακες, αυτές κατά κανόνα είναι 1: Ωστόσο, σε εξαιρετικές περιπτώσεις είναι δυνατό να ορίζονται διαφορετικές κλίμακες στην προκήρυξη του έργου. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 2. Εκπόνηση της οριστικής μελέτης έργων αποχέτευσης αποστράγγισης ομβρίων- Εκπονείται παράλληλα με τη οριστική μελέτη οδοποιίας του συστήματος των οδικών έργων και αφορά στην αποχέτευση εγκάρσια της οδού και την αποχέτευση- αποστράγγιση παράλληλα της οδού (τάφροι, φρεάτια, υπόνομοι). Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 3. Εκπόνηση μελετών ΣΑΥ και ΦΑΥ- Η παρούσα δραστηριότητα αφορά στην εκπόνηση Σχεδίου Ασφάλειας και Υγείας (ΣΑΥ), το οποίο αποσκοπεί στο να προσδιορίσει, προλάβει και περιορίσει τους κινδύνους για όλους τους εργαζομένους που θα απασχοληθούν κατά την κατασκευή του υπό μελέτη Έργου. Μία τυπική μελέτη ΣΑΥ περιλαμβάνει όλα τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν στο υπό μελέτη Έργο, καθώς και όλα όσα πρέπει να εφαρμόζονται στο 68

79 εργοτάξιο, ώστε να εξασφαλισθούν οι καλές συνθήκες εργασίας και να αποφευχθούν τα εργατικά ατυχήματα και οι επαγγελματικές ασθένειες. Παράλληλα με την εκπόνηση της μελέτης ΣΑΥ, καταρτίζεται και ο Φάκελος Ασφάλειας και Υγείας (ΦΑΥ), ο οποίος αποσκοπεί στην πρόληψη των κινδύνων κατά τις ενδεχόμενες μεταγενέστερες εργασίες καθ όλη τη διάρκεια του Έργου. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 3 μήνες 4. Σύνταξη κτηματολογίου και πράξεων αναλογισμού- Η παρούσα δραστηριότητα αφορά στη σύνταξη κτηματολογίου και πράξεων αναλογισμού αποτελεί μία από τις σημαντικότερες δραστηριότητες για την προώθηση των απαλλοτριώσεων και γενικότερα την κατασκευή του Έργου. Στην μόνη περίπτωση που η συγκεκριμένη δραστηριότητα δεν αποτελεί κρίσιμο στάδιο της μελέτης είναι όταν η οδός διέρχεται αποκλειστικά από δημόσιες εκτάσεις. Η σύνταξη του κτηματολογίου και πράξεων αναλογισμού στην ουσία ξεκινάει από το στάδιο συλλογής των στοιχείων υπαίθρου, που μπορεί να γίνει παράλληλα με την εκπόνηση των τοπογραφικών υποβάθρων. Θεωρητικά, ολοκληρώνεται μετά την έγκριση των οριστικών μελετών του γεωμετρικού σχεδιασμού, αλλά μπορεί να γίνει και νωρίτερα, εάν στο υπό μελέτη έργο μπορεί να γίνει δέσμευση της ζώνης διέλευσης (εύρος κατάληψης οδού) από το στάδιο προμελέτης. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 5. Έγκριση των μελετών 1-4- Μετά το πέρας των προαναφερθέντων μελετών ο Κύριος του έργου τις εγκρίνει εκδίδοντας σχετική εγκριτική απόφαση και δίνεται εντολή για τη συνέχιση της Φάσης ΙV. Σημειώνεται ότι για τις οριστικές μελέτες οδοποιίας του συστήματος των οδικών έργων μπορεί να ζητηθεί η επιστημονική βοήθεια της αρμόδιας Κεντρικής Υπηρεσίας (Διεύθυνση ΔΜΕΟ του ΥΠΕΧΩΔΕ). Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1,5μήνες 6. Εκπόνηση οριστικής μελέτης τεχνικών έργων- Η δραστηριότητα αυτή αφορά στην οριστική μελέτη μεγάλων τεχνικών έργων (γέφυρες ανοίγματος μεγαλύτερου των 6 μέτρων, σήραγγες και υψηλοί τοίχοι αντιστήριξης). Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1έως 3 μήνες 7. Έγκριση μελέτης 6- Έγκριση της οριστικής μελέτης τεχνικών έργων από τον Κύριο του έργου που γνωμοδοτεί και εκδίδει τη σχετική εγκριτική απόφαση. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 1,5μήνες 8. Διαδικασίες απόκτησης ζώνης κατάληψης έργων (απαλλοτριώσεις)- Οι διαδικασίες απόκτησης ζώνης κατάληψης του Έργου (απαλλοτριώσεις) ακολουθούν την έγκριση του κτηματολογίου και είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα δραστηριότητα. 9. Διαδικασίες σύνταξης τευχών δημοπράτησης για την υλοποίηση των έργων- Η σύνταξη των Τευχών Δημοπράτησης του Έργου μπορεί να ακολουθεί την εκπόνηση των οριστικών μελετών, ώστε να είναι εφικτή η συνεχής επίβλεψη του Μελετητή από τη Διευθύνουσα 69

80 Υπηρεσία, να εγκριθούν μαζί με την μελέτη και το Έργο να μπορεί να δημοπρατηθεί άμεσα. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 1 έως 2 μήνες Φάση V: Κατασκευαστικός Σχεδιασμός Εφαρμογής του Έργου Η πέμπτη Φάση εκπόνησης μελετών έργων οδοποιίας, περιλαμβάνει τις εξής κύριες και υποστηρικτικές δραστηριότητες / μελέτες με αντίστοιχα στάδιά τους και διαδικασίες: 1. Εκπόνηση οριστικής μελέτης Η/Μ εγκαταστάσεων- Η παρούσα δραστηριότητα αφορά στην οριστική μελέτη των Η/Μ εγκαταστάσεων αναγκαίων για την κατασκευή της οδού. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 2. Εκπόνηση μελετών εγκαταστάσεων- Η παρούσα δραστηριότητα αφορά στις μελέτες εγκαταστάσεων της οδού, όπως οι σταθμοί διοδίων και οι ΣΕΑ. Επιπλέον, σε αυτή την κατηγορία έργων εντάσσονται και όλα τα ειδικά έργα που αφορούν κυρίως στην καλύτερη εξυπηρέτηση των χρηστών της οδού. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 3. Εκπόνηση μελέτης σήμανσης ασφάλισης φωτεινής σηματοδότησης- Η δραστηριότητα αυτή αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό στάδιο της οριστικής μελέτης της οδού και αφορά στην μελέτη της σήμανσης, ασφάλισης και φωτεινής σηματοδότησης, όπου αυτή κρίνεται απαραίτητη. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 4. Εκπόνηση μελέτης περιβαλλοντικής αποκατάστασης- Η συγκεκριμένη δραστηριότητα αφορά στην περιβαλλοντική αποκατάσταση της περιοχής του Έργου (στο ευρύτερο και στο μικροτοπίο της περιοχής), η οποία περιλαμβάνει εργασίες, όπως η φύτευση της περιοχής, η άρδευση και η προστασία από επικίνδυνα απόβλητα. Σημειώνεται ότι η μελέτη περιβαλλοντικής αποκατάστασης εκπονείται εφόσον αυτή απαιτείται από τη σημαντικότητα του Έργου και σύμφωνα με την προκήρυξη. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 5. Εκπόνηση μελέτης των φάσεων κατασκευής και αποκατάστασης των υφιστάμενων λειτουργιών- Η δραστηριότητα αυτή αποτελεί τη μελέτη των διαφόρων φάσεων που θα υλοποιηθεί το υπό μελέτη έργο, καθώς και των υφιστάμενων λειτουργιών. Η συγκεκριμένη μελέτη περιλαμβάνει και την εξέταση των προσβάσεων των παρόδιων. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 6. Εκπόνηση μελετών εφαρμογής- Η δραστηριότητα αυτή αφορά στις πάσης φύσεως μελέτες εφαρμογής, όπως προβλέπονται από την ισχύουσα Νομοθεσία. Κατά κανόνα συντάσσονται από τον Ανάδοχο του έργου, καθότι δεν επηρεάζουν το οικονομικό αντικείμενο της Εργολαβίας (εκτός εάν διαφοροποιηθούν οι συνθήκες του Έργου), ωστόσο είναι δυνατό να συνταχθούν και από τον Μελετητή. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 2 έως 4 μήνες 70

81 7. Έγκριση μελετών Φάσης V- Μετά το πέρας των προαναφερθέντων μελετών της Φάσης V, ο Κύριος του Έργου (Εργοδότης) εγκρίνει τα εξής: οριστική μελέτη Η/Μ εγκαταστάσεων μελέτες εγκαταστάσεων, μελέτη σήμανσης ασφάλισης φωτεινής σηματοδότησης, μελέτη περιβαλλοντικής αποκατάστασης, μελέτη των φάσεων κατασκευής και αποκατάστασης των υφιστάμενων λειτουργιών, μελέτες εφαρμογής. Εκτιμώμενη διάρκεια δραστηριότητας: 0,5 έως 2 μήνες Συμβατικό στάδιο Στο συμβατικό στάδιο εκτέλεσης ενός τεχνικού έργου που αφορά στην κατασκευή κυρίως του έργου σημαντικό ρόλο παίζουν: Συμβατικά τεύχη Τα τεχνικά συμβατικά τεύχη είναι σχέδια και κείμενα που δίνουν εικόνα του έργου που πρόκειται να κατασκευαστεί και των υποχρεώσεων που αναλαμβάνει ο ανάδοχος με τη σύμβαση (τεχνική περιγραφή, συγγραφές υποχρεώσεων κ.λπ.). Είναι εκείνα που μαζί με τη διακήρυξη της δημοπρασίας αποτελούν τη βάση της εργολαβικής σύμβασης. Ο προϋπολογισμός της υπηρεσίας αποτελεί ένδειξη του κόστους του έργου και ανώτατο όριο προσφοράς. Στις τιμές του προϋπολογισμού και του τιμολογίου τόσο της υπηρεσίας όσο και της προσφοράς περιλαμβάνεται κάθε σχετική δαπάνη, καθώς και τα γενικά έξοδα και όφελος της εργοληπτικής επιχείρησης. Ο προϋπολογισμός της υπηρεσίας όταν είναι αναλυτικός ομαδοποιεί τις ομοειδείς εργασίες με ένδειξη του αθροίσματος της δαπάνης κάθε ομάδας. Αν δεν υπάρχει τέτοια ομαδοποίηση νοείται ότι το σύνολο των εργασιών είναι μία ομάδα. Σε έργα που η προμέτρηση των εργασιών είναι δύσκολη ή αδύνατη, όπως σε περιπτώσεις έργων συντήρησης, μπορεί ο προϋπολογισμός να μην περιλαμβάνει ποσότητες των επιμέρους εργασιών αλλά μόνο την κατ εκτίμηση δαπάνη του συνόλου κάθε ομάδας ομοειδών εργασιών και το γενικό σύνολο. Οι προσφορές των διαγωνιζομένων ανάλογα με το σύστημα υποβολής προσφοράς συντάσσονται είτε σε έντυπα της υπηρεσίας είτε βάσει υποδειγμάτων της υπηρεσίας, όπως ορίζεται στη διακήρυξη. Χρονοδιάγραμμα κατασκευής Σε κάθε σύμβαση κατασκευής έργου ορίζεται προθεσμία για την περάτωση στο σύνολό του και κατά τμήματα. Μέσα σε προθεσμία δεκαπέντε (15) ημερών από την υπογραφή της σύμβασης ο ανάδοχος με βάση την ολική και τις τμηματικές προθεσμίες συντάσσει και υποβάλλει στην διευθύνουσα υπηρεσία χρονοδιάγραμμα κατασκευής έργου. Η διευθύνουσα υπηρεσία εγκρίνει μέσα σε δέκα (10) ημέρες το χρονοδιάγραμμα και μπορεί να τροποποιήσει 71

82 τις προτάσεις του αναδόχου σχετικά με σειρά και τη διάρκεια κατασκευής των έργων, ανάλογα με τις δυνατότητες χρονικής κλιμάκωσης των πιστώσεων, μέσα στα όρια των συμβατικών προθεσμιών. Το εγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα αποτελεί συμβατικό στοιχείο του έργου. Αν η έγκριση δεν γίνει μέσα στην πιο πάνω προθεσμία, ή αν μέσα στην προθεσμία αυτή δεν ζητήσει γραπτά η διευθύνουσα υπηρεσία διευκρινήσεις ή αναμορφώσεις ή συμπληρώσεις, το χρονοδιάγραμμα θεωρείται ότι έχει εγκριθεί. Αναπροσαρμογές του χρονοδιαγράμματος εγκρίνονται όταν μεταβληθούν οι προθεσμίες, το αντικείμενο ή οι ποσότητες των εργασιών. Η έναρξη των εργασιών του έργου από μέρους του αναδόχου δεν μπορεί να καθυστερήσει πέρα των τριάντα (30) ημερών από την υπογραφή της σύμβασης. Η μη τήρηση των ανωτέρω προθεσμιών με υπαιτιότητα του αναδόχου συνεπάγεται την επιβολή των διοικητικών και παρεπόμενων χρηματικών κυρώσεων, αποτελεί λόγω έκπτωσης του αναδόχου και για τα αρμόδια όργανα του φορέα κατασκευής αποτελεί πειθαρχικό αδίκημα. Ημερολόγιο του έργου Για κάθε εργολαβία, με μέριμνα του αναδόχου τηρείται ημερολόγιο σε βιβλιοδετημένα διπλότυπα αριθμημένα φύλλα. Το ημερολόγιο συμπληρώνεται καθημερινά και αναγράφονται σε αυτό με συνοπτικό τρόπο, στοιχεία για τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, αριθμητικά στοιχεία για το απασχολούμενο προσωπικό κατά κατηγορίες, τα χρησιμοποιούμενα μηχανήματα, τα προσκομιζόμενα υλικά, τις εκτελούμενες εργασίες, τις εργαστηριακές εξετάσεις, τις εντολές και παρατηρήσεις των οργάνων επίβλεψης, τυχόν έκτακτα περιστατικά και κάθε άλλο σημαντικό για το έργο πληροφοριακό στοιχείο. Προθεσμίες Κάθε σύμβαση εκτός από την προθεσμία για την περάτωση του συνολικού έργου (συνολική προθεσμία), περιλαμβάνει και προθεσμίες για την ολοκλήρωση συγκεκριμένων τμημάτων αυτού (τμηματικές προθεσμίες). Σε περιπτώσεις μικρών έργων ή έργων που δεν επιδέχονται από την φύση τους προσδιορισμό τμημάτων ή χαρακτηριστικών επιμέρους δραστηριοτήτων μπορεί η σύμβαση να μην προβλέπει τμηματικές προθεσμίες. Η παράταση της συνολικής ή των τμηματικών προθεσμιών εγκρίνεται είτε: Με αναθεώρηση, όταν η καθυστέρηση του συνόλου των εργασιών του έργου ή του αντίστοιχου τμήματος δεν οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου, είτε χωρίς αναθεώρηση, όταν η παράταση κρίνεται σκόπιμη για το συμφέρον του έργου, έστω και αν η καθυστέρηση του συνόλου ή μέρους των υπολειπόμενων εργασιών οφείλεται σε αποκλειστική υπαιτιότητα του αναδόχου. Η έγκριση των παρατάσεων προθεσμιών γίνεται από την προϊσταμένη αρχή, ύστερα από αίτηση του αναδόχου. Παράταση μπορεί να εγκριθεί και χωρίς αίτηση του αναδόχου, αν αυτή δεν υπερβαίνει την οριακή προθεσμία. 72

83 Ποινικές ρήτρες Με τη σύμβαση ορίζονται οι ποινικές ρήτρες, οι οποίες καταπίπτουν υπέρ του κυρίου του έργου σε περίπτωση που ο ανάδοχος υπερβεί, με υπαιτιότητα του την συνολική και τις τυχόν τεθείσες τμηματικές προθεσμίες κατασκευής του έργου. Οι ποινικές ρήτρες καταπίπτουν με αιτιολογημένη απόφαση της διευθύνουσας υπηρεσίας και παρακρατούνται από τον αμέσως επόμενο λογαριασμό του έργου. Η κατάπτωση των ποινικών ρητρών για υπέρβαση της συνολικής και των αποκλειστικών τμηματικών προθεσμιών δεν ανακαλείται. Οι ποινικές ρήτρες για υπέρβαση των ενδεικτικών τμηματικών προθεσμιών ανακαλούνται υποχρεωτικά, αν το έργο περατωθεί μέσα στην συνολική προθεσμία και τις εγκεκριμένες παρατάσεις της. Η ποινική ρήτρα που επιβάλλεται στον ανάδοχο για κάθε μέρα υπέρβασης της συνολικής προθεσμίας ορίζεται 15% της μέσης ημερήσιας αξίας του έργου και επιβάλλεται για αριθμό ίσο με το 20% της προβλεπόμενης από την σύμβαση αρχικής συνολικής προθεσμίας. Για τις επόμενες ημέρες μέχρι ακόμα 15% της αρχικής συνολικής προθεσμίας, η ποινική ρήτρα για κάθε ημέρα ορίζεται σε 20% της μέσης ημερήσιας αξίας του έργου. Ως μέση ημερήσια αξία νοείται το πηλίκο του συνολικού χρηματικού ποσού της σύμβασης, μαζί με το ποσό των τυχόν συμπληρωματικών συμβάσεων και χωρίς την αναθεώρηση και τον φόρο προστιθέμενης αξίας (Φ.Π.Α.), προς την συνολική προθεσμία του έργου. Επιμετρήσεις Κατά την διάρκεια κατασκευής του έργου λαμβάνονται όλα τα αναγκαία στοιχεία για την επιμέτρηση των ποσοτήτων των εκτελούμενων εργασιών. Τα επιμετρητικά στοιχεία λαμβάνονται από κοινού από τον επιβλέποντα και τον εκπρόσωπο του αναδόχου, καταχωρούνται σε επιμετρητικά φύλλα εις διπλούν, που υπογράφονται από τα δύο μέρη και το καθένα παίρνει ένα αντίγραφο. Στο τέλος κάθε μήνα ο ανάδοχος συντάσσει επιμετρήσεις κατά διακριτά μέρη του έργου για τις εργασίες που εκτελέστηκαν τον προηγούμενο μήνα. Η επιμέτρηση περιλαμβάνει για κάθε εργασία συνοπτική περιγραφή της με ένδειξη του αντίστοιχου άρθρου του τιμολογίου ή των πρωτοκόλλων κανονισμού τιμών μονάδας νέων εργασιών, που εκτελέσθηκαν και τα αναγκαία γι αυτό επιμετρητικά σχέδια και διαγράμματα, με βάση τα στοιχεία απευθείας καταμέτρησης των εργασιών ή των πρωτοκόλλων της επόμενης παραγράφου. Οι επιμετρήσεις, συνοδευόμενες από τα αναγκαία επιμετρητικά σχέδια, υποβάλλονται από τον ανάδοχο στη διευθύνουσα υπηρεσία για έλεγχο, αφού υπογραφούν από αυτόν με την ένδειξη «όπως συντάχθηκαν από τον ανάδοχο» και το αργότερο είκοσι (20) ημέρες μετά το τέλος κάθε ημερολογιακού τριμήνου. Συντάσσονται με μέριμνα και δαπάνη του αναδόχου και υπόκεινται στον έλεγχο της διευθύνουσας υπηρεσίας. Μέσα σε τρείς (3) μήνες οφείλει η διευθύνουσα υπηρεσία να προβεί στον έλεγχο και στην τυχόν διόρθωση των υπολογισμών, αν χρειάζεται. Αν υπάρχουν ελλείψεις, η διευθύνουσα υπηρεσία επιστρέφει τις επιμετρήσεις στον ανάδοχο εντός τρίμηνης προθεσμίας και τον καλεί 73

84 για την διόρθωση των ελλείψεων. Σε περίπτωση που η υπηρεσία δεν λειτουργήσει εντός του ως άνω χρονικού πλαισίου, ήτοι του τριμήνου, οι επιμετρήσεις εγκρίνονται αυτοδικαίως και δεν είναι δυνατή η εκ των υστέρων τροποποίηση του περιεχομένου αυτών, ούτε κατά τον έλεγχο της τελικής επιμέτρησης, ούτε κατά την προσωρινή ή οριστική παραλαβή του έργου. Λογαριασμοί Πιστοποιήσεις Η πληρωμή στον ανάδοχο του εργολαβικού ανταλλάγματος γίνεται τμηματικά, με βάση τις πιστοποιήσεις των εργασιών που έχουν εκτελεσθεί μέσα στα όρια του χρονοδιαγράμματος εργασιών. Αν από τον ανάδοχο κατασκευασθούν εργασίες πέρα από τις προβλεπόμενες στο χρονοδιάγραμμα, ο κύριος του έργου έχει το δικαίωμα να αναβάλει την πληρωμή των επιπλέον εργασιών, ώστε να συμπέσει με τα προβλεπόμενα στο χρονοδιάγραμμα. Αν δεν προβλέπεται διαφορετικά στη σύμβαση, ημιτελείς εργασίες μπορούν να περιληφθούν στον λογαριασμό με έγκριση της υπηρεσίας, αν η φύση τους είναι τέτοια που τυχόν διακοπή του έργου δεν θα κατέστρεφε την ημιτελή εργασία. Στο λογαριασμό, μπορεί να περιληφθούν και τα υλικά που εισκομίσθηκαν με έγκριση της υπηρεσίας στα εργοτάξια ή σε αποθήκες που δηλώθηκαν και εγκρίθηκαν. Οι ποσότητες δεν μπορούν να υπερβαίνουν αυτές που απαιτούνται για την εκτέλεση των προσεχώς εργασιών του εγκεκριμένου προγράμματος, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στη σύμβαση. Στους λογαριασμούς περιλαμβάνονται επίσης η αναθεώρηση τιμών, οι αποζημιώσεις κάθε είδους που έχουν εγκριθεί, αντίτιμο απολογιστικών διαδικασιών που εκτελέσθηκαν μέσω της εργολαβίας και κάθε άλλη εγκεκριμένη δαπάνη που καταβάλλεται στον ανάδοχο. Οι λογαριασμοί συντάσσονται πάντοτε ανακεφαλαιωτικοί και υποβάλλονται στη διευθύνουσα υπηρεσία που τους ελέγχει και τους διορθώνει, αν είναι ανάγκη, μέσα σε ένα (1) μήνα και η όποια μετά την έγκρισή τους οφείλει να τους πληρώσει εντός ενός ετέρου μηνός. Σε περίπτωση που η πρώτη μηνιαία προθεσμία παρέρθει άπρακτη, τεκμαίρεται η σχετική έγκριση και ο λογαριασμός θεωρείται αυτοδικαίως εγκεκριμένος. Εφόσον η υπηρεσία δεν προβεί στην καταβολή του εργολαβικού ανταλλάγματος που πιστοποιείται με τον συγκεκριμένο λογαριασμό, αυτή καθίσταται υπερήμερη και οφείλει και τόκους υπερημερίας. Αναθεώρηση τιμών Οι συμβατικές τιμές κάθε σύμβασης δημοσίου έργου αναθεωρούνται ενιαία για όλη την χώρα κατά ημερολογιακό τρίμηνο (αναθεωρητική περίοδος) και με βάση τα στοιχεία και δεδομένα της εικοστής ημέρας του πρώτου μήνα της περιόδου αυτής. Σε όλη τη διάρκεια της κάθε αναθεωρητικής περιόδου οι αναθεωρημένες συμβατικές τιμές παραμένουν σταθερές. Η αναθεώρηση υπολογίζεται για τις εργασίες που πραγματικά εκτελέστηκαν μέσα στο προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα. Εργασίες που, για οποιονδήποτε λόγο, εκτελέστηκαν σε αναθεωρητική περίοδο μεταγενέστερη της προβλεπόμενης από το χρονοδιάγραμμα, 74

85 θεωρούνται για τον υπολογισμό της αναθεώρησης ότι εκτελέστηκαν στην αναθεωρητική περίοδο κατά την οποία έπρεπε να εκτελεστούν. Για τις εργασίες που εκτελέστηκαν πριν από την προβλεπόμενη από το χρονοδιάγραμμα αναθεωρητική περίοδο, η αναθεώρηση υπολογίζεται με βάση το χρόνο της πραγματικής εκτέλεσης τους. Για τις εργασίες που εκτελέστηκαν μετά την πάροδο της αρχικής συμβατικής προθεσμίας, η αναθεώρηση υπολογίζεται με βάση τους συντελεστές που ίσχυαν κατά την τελευταία αναθεωρητική περίοδο του αρχικού χρονοδιαγράμματος κατασκευής του έργου, εφόσον η καθυστέρηση οφείλεται σε υπαιτιότητα του αναδόχου. Πρόγραμμα ποιότητας έργου Το πρόγραμμα ποιότητας έργου (Π.Π.Ε.) ενσωματώνει και κωδικοποιεί όλες τις απαιτήσεις των συμβατικών τευχών, περιγράφει τις φάσεις ανάπτυξης του έργου και τις αντίστοιχες δραστηριότητες, περιλαμβάνει το χρονοδιάγραμμα του έργου, καθορίζει τον τρόπο οργάνωσης και διοίκησης του έργου και τον τρόπο και τις λεπτομέρειες συγκέντρωσης και αρχειοθέτησης των στοιχείων κατά την κατασκευή, ώστε να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις ιχνηλασιμότητας. Το Π.Π.Ε. αποτελεί το εσωτερικό κανονιστικό έγγραφο του έργου και παρέχει όλα τα εργαλεία παρακολούθησης του έργου, συγκέντρωσης των στοιχείων, τεκμηρίωσης των εργασιών που έχουν εκτελεστεί και αρχειοθέτησης τους. Έκπτωση αναδόχου Αν ο ανάδοχος δεν εκπληρώνει τις συμβατικές του υποχρεώσεις ή δεν συμμορφώνεται με τις γραπτές εντολές της υπηρεσίας, που είναι σύμφωνες με τη σύμβαση ή το νόμο, κηρύσσεσαι έκπτωτος από την εργολαβία. Η διαδικασία έκπτωσης κινείται υποχρεωτικά κατά του αναδόχου, αν συντρέχει μία από τις παρακάτω περιπτώσεις: Καθυστερήσει υπαίτια, πέραν του μηνός από της υπογραφής της συμβάσεως την έναρξη των εργασιών ή την υποβολή του αναλυτικού χρονοδιαγράμματος, σύμφωνα και με τα προβλεπόμενα στη σύμβαση. Υπερβεί με υπαιτιότητα του, για χρόνο περισσότερο του μηνός, τον προβλεπόμενο στη σύμβαση χρόνο για την ολοκλήρωση της εργοταξιακής του ανάπτυξης. Υπερβεί με υπαιτιότητα του, κατά δύο (2) τουλάχιστον μήνες, έστω και μία αποκλειστική προθεσμία του εγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος. Οι εργασίες του είναι κατά σύστημα κακότεχνες ή τα υλικά που χρησιμοποιεί δεν ανταποκρίνονται στις προδιαγραφές. Παρεκκλίνει επανειλημμένα από τα εγκεκριμένα σχέδια ή παραλείπει συστηματικά την τήρηση των κανόνων ασφαλείας των εργαζομένων ή προστασίας του περιβάλλοντος. 75

86 Αν υφίσταται λόγος έκπτωσης κοινοποιείται στον ανάδοχο ειδική πρόσκληση της διευθύνουσας υπηρεσίας που περιλαμβάνει συγκεκριμένη περιγραφή ενεργειών ή εργασιών που πρέπει να εκτελέσει ο ανάδοχος μέσα στην τασσόμενη προθεσμία. Η τασσόμενη προθεσμία πρέπει να είναι εύλογη, δηλαδή ανάλογη του χρόνου που απαιτείται κατά την κοινή αντίληψη για την εκτέλεση των εργασιών ή των ενεργειών. Δεν μπορεί να είναι μικρότερη από δέκα (10) ημέρες ούτε μεγαλύτερη από τριάντα (30). Αν κατά της απόφασης έκπτωσης δεν ασκηθεί εμπρόθεσμα ένσταση ή αν απορριφθεί η ένσταση από την αρμόδια προς τούτο προϊσταμένη αρχή, η έκπτωση καθίσταται οριστική. Βεβαίωση περάτωσης εργασιών Όταν λήξει η προθεσμία περάτωσης του συνόλου ή τμημάτων του έργου, ο επιβλέπων αναφέρει στη διευθύνουσα υπηρεσία, εντός δέκα (10) ημερών από την λήξη του εγκεκριμένου χρόνου περαίωσης, αν τα έργα έχουν περατωθεί και έχουν υποστεί ικανοποιητικά τις διαδικασίες που προβλέπονται στη σύμβαση ή αν τα έργα δεν έχουν περατωθεί, οπότε αναφέρει συγκεκριμένα τις εργασίες που απομένουν για εκτέλεση. Αν οι εργασίες έχουν περατωθεί, ο προϊστάμενος της διευθύνουσας υπηρεσίας, εντός δέκα (10) ημερών από την παραλαβή της ως άνω αναφοράς, εκδίδει βεβαίωση για τον χρόνο περάτωσης των εργασιών (βεβαίωση περάτωσης εργασιών). Εάν η βεβαίωση δεν εκδοθεί μέσα στην πιο πάνω προθεσμία, τότε θεωρείται ότι έχει εκδοθεί αυτοδίκαια τριάντα (30) ημέρες μετά την υποβολή από τον ανάδοχο σχετικής έγγραφης όχλησης και επιβάλλονται στα υπαίτια όργανα του φορέα κατασκευής του έργου πειθαρχικές ποινές. Την έκδοση της βεβαίωσης μπορεί να ζητήσει ο ανάδοχος και πριν από την λήξη των προθεσμιών αν έχει περατώσει τα έργα. Παραλαβή του έργου Διοικητική παραλαβή για χρήση Οποτεδήποτε και πριν από την προσωρινή παραλαβή, το έργο ή αυτοτελή του τμήματα που έχουν περατωθεί μπορεί να δοθούν σε χρήση, ύστερα από την διενέργεια σχετικής διοικητικής παραλαβής. Η διοικητική παραλαβή γίνεται με πρωτόκολλο μεταξύ του προϊσταμένου της διευθύνουσας υπηρεσίας, του επιβλέποντος και του αναδόχου. Η διοικητική παραλαβή για χρήση γίνεται αμέσως μετά την περάτωση των εργασιών του έργου ή αυτοτελών τμημάτων του, αν αυτό προβλέπεται από τα συμβατικά τεύχη. Αν δεν υπάρχει τέτοια πρόβλεψη, μπορεί η διοικητική παραλαβή να γίνει ύστερα από απόφαση της διευθύνουσας υπηρεσίας. Αν από την σύμβαση προβλέπεται η εκτέλεση των εργασιών παράλληλα προς τη χρήση του έργου, δεν απαιτείται η διενέργεια διοικητικής παραλαβής. Το ίδιο ισχύει αν η παράλληλη χρήση προκύπτει από την φύση των εργασιών. Η διοικητική 76

87 παραλαβή για χρήση δεν αναπληρώνει τη διενέργεια της προσωρινής και οριστικής παραλαβής του έργου. Προσωρινή παραλαβή Μετά τη βεβαίωση περάτωσης των εργασιών το έργο παραλαμβάνεται προσωρινά. Με την προσωρινή παραλαβή ελέγχονται οι εργασίες ποσοτικά και ποιοτικά. Οι εργασίες συμπληρωματικών συμβάσεων παραλαμβάνονται μαζί με τις εργασίες της αρχικής σύμβασης. Η προσωρινή παραλαβή διενεργείται μέσα σε έξη (6) μήνες από την βεβαιωμένη περάτωση του έργου, εφόσον υποβληθεί από τον ανάδοχο η τελική επιμέτρηση του έργου μέσα σε δύο (2) μήνες από την πιο πάνω περάτωση. Για την διενέργεια της προσωρινής παραλαβής η προϊσταμένη αρχή ορίζει την επιτροπή παραλαβής, αφού προηγουμένως η διευθύνουσα υπηρεσία της ανακοινώσει την περάτωση των εργασιών και την σύνταξη της τελικής επιμέτρησης. Στην παραλαβή καλείται να παραστεί ο ανάδοχος. Οριστική παραλαβή Η οριστική παραλαβή γίνεται μετά την προσωρινή και την πάροδο του χρόνου υποχρεωτικής από τον ανάδοχο συντήρησης. Πρέπει να διενεργηθεί μέσα σε δύο (2) μήνες από τότε που λήγει ο χρόνος εγγύησης. Αν η οριστική παραλαβή δεν διενεργηθεί μέσα σε αυτήν την προθεσμία, θεωρείται ότι έχει συντελεσθεί αυτοδίκαια εξήντα ημέρες μετά την υποβολή από τον ανάδοχο σχετικής όχλησης για τη διενέργεια της και επιβάλλονται στα υπαίτια όργανα του φορέα κατασκευής του έργου πειθαρχικές ποινές. Αν η προσωρινή παραλαβή δεν έχει διενεργηθεί μέχρι την οριστική παραλαβή, διενεργείται ταυτόχρονα προσωρινή και οριστική παραλαβή. Κατά την οριστική παραλαβή ελέγχεται πάλι η καλή κατάσταση των εργασιών. Μετά την οριστική παραλαβή του έργου ο ανάδοχος ευθύνεται κατά τις διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Σε περιπτώσεις ειδικών έργων, με τα συμβατικά τεύχη μπορεί να ορίζονται πρόσθετες ευθύνες ή υποχρεώσεις του αναδόχου και μετά την οριστική παραλαβή. Η συντέλεση της οριστικής παραλαβής αποτελεί την αφετηρία της παραγραφής των απαιτήσεων του αναδόχου από την εργολαβική σύμβαση. Αν η παραλαβή συντελεσθεί αυτοδίκαια και διαπιστωθούν εκ των υστέρων διαφορές στις ποσότητες των εργασιών που εκτελέσθηκαν, ο ανάδοχος έχει υποχρέωση να επιστρέψει το εργολαβικό αντάλλαγμα που τυχόν έχει καταβληθεί για τις εργασίες αυτές. 77

88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 5. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΒΙΜ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια που η Ελλάδα αντιμετωπίζει προβλήματα στην οικονομία της, η Ευρωπαϊκή Ένωση τη χρηματοδοτεί όπως άλλωστε και άλλες χώρες-μέλη της με κονδύλια τα οποία χρησιμοποιούνται σε διάφορους τομείς. Τα χρήματα αυτά χρησιμοποιούνται και στην αποκατάσταση και την ανάπτυξη των έργων υποδομής. Η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι η αποτελεσματική χρήση αυτών των χρημάτων στις υποδομές, απαιτούν και δίνουν και την ευκαιρία για νέες βελτιωμένες μεθόδους διαχείρισης του κατασκευαστικού τομέα και την εισαγωγή νέων τεχνολογιών που διευκολύνουν και δίνουν πιο ομαλή ροή δραστηριοτήτων. Η μεθοδολογία ΒΙΜ είναι μια νέα πραγματικότητα για τα δημόσια έργα που εξετάζουμε και στο παρών κεφάλαιο θα γίνει η προσπάθεια εισαγωγής της στις πολυδαίδαλες διαδικασίες των δημοσίων έργων που περιγράφηκαν στο κεφάλαιο 4. Καθώς όπως έχει προαναφερθεί η εισαγωγή της μεθοδολογίας ΒΙΜ είναι απαραίτητο να ακολουθεί τις διαδικασίες που διέπει το νομοθετικό πλαίσιο των δημοσίων έργων. Πιο αναλυτικά, στο παρών κεφάλαιο καταγράφεται με λεπτομέρεια ολόκληρη η διαδικασία που ακολουθείται στα δημόσια έργα με την εισαγωγή της μεθοδολογίας ΒΙΜ τόσο στο προσυμβατικό όσο και στο συμβατικό στάδιο ενός έργου οδοποιίας. Όσον αφορά στο προσυμβατικό στάδιο η εισαγωγή του ΒΙΜ γίνεται σε κάθε φάση του σταδίου αυτού και σε κάθε βήμα όπου είναι δυνατό να εισαχθεί η μεθοδολογία αυτή με ένα πρόγραμμα ΒΙΜ όπως περιγράφηκαν αναλυτικά στο κεφάλαιο 4. Στην ακολουθία που τηρείται αυτή των βημάτων των πέντε φάσεων του προσυμβατικού σταδίου παρατίθενται η υλοποίηση του βήματος με την έως τώρα πρακτική και με την εισαγωγή ενός προγράμματος ΒΙΜ. Γίνεται μια ποιοτική σύγκριση ως προς το χρόνο μεταξύ των δύο τρόπων υλοποίησης του κάθε βήματος και αξιολογείται το αν υπάρχει δυνατότητα να είναι χρήσιμη και για επόμενα βήματα. Όσον αφορά στο συμβατικό στάδιο, παρατίθενται και εκεί η έως τώρα πρακτική που χρησιμοποιούσαν οι συμμετέχοντες στο έργο και συγκρίνεται ποιοτικά με την εισαγωγή ενός προγράμματος ΒΙΜ στα βασικά στοιχεία του συμβατικού σταδίου που περιγράφηκαν με λεπτομέρεια στο κεφάλαιο 4. Στόχος του κεφαλαίου είναι αρχικά η ενσωμάτωση και η εισαγωγή της μεθοδολογίας ΒΙΜ στις διαδικασίες ενός έργου οδοποιίας, η ποιοτική σύγκριση των έως τώρα πρακτικών και 78

89 μεθοδολογιών που ακολουθούνται με την εισαγωγή ενός προγράμματος ΒΙΜ ως προς το χρόνο και την αποτελεσματικότητα σε κάθε βήμα και η ποιοτική σύγκριση στο σύνολο των διαδικασιών σε κόστος. Επίσης, είναι αρκετά σημαντικές οι παρατηρήσεις που γίνονται στο τέλος κάθε σταδίου, καθώς θέτονται τα δεδομένα και οι προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για την ενσωμάτωση του ΒΙΜ στις διαδικασίες που διέπουν τα δημόσια έργα και γίνεται απολογισμός της όλης διαδικασίας. Στο τέλος του κεφαλαίου περιγράφονται και τα εμπόδια που ενδέχεται να αντιμετωπίσει η εισαγωγή των προγραμμάτων ΒΙΜ στο σύστημα των δημοσίων έργων και περιγράφεται πως μπορούν να αντιμετωπιστούν. 5.2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΤΟ ΠΡΟΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Η βελτίωση της ποιότητας και της πληρότητας των μελετών Δημοσίων 'Έργων είναι απαραίτητη προϋπόθεση, προκειμένου να αποδώσουν οι προσπάθειες και να επιτευχθεί ο συνολικός στόχος για τον εκσυγχρονισμό και την εξυγίανση του συστήματος παραγωγής των Δημοσίων έργων. Ο στόχος αυτός προωθείται συστηματικά με θεσμικά και οργανωτικά μέτρα για όλα τα στάδια εκτέλεσης των έργων (σχεδιασμός - μελέτη - δημοπράτηση - κατασκευή - επίβλεψη - έλεγχος - παραλαβή). 'Έχει διαπιστωθεί ότι οι σοβαρές ελλείψεις και ατέλειες των μελετών των προς κατασκευή έργων οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στο γεγονός, ότι κατά την εκπόνηση των μελετών δεν διερευνάται επαρκώς η τεχνικοοικονομική βέλτιστη λύση στα πλαίσια ενός γενικότερου σχεδιασμού. Τα προβλήματα επιτείνονται από την ανεπαρκή χρήση υποστηρικτικών μελετών κατά τη διάρκεια του σχεδιασμού, καθώς και από την συχνή ανατροπή της σωστής αλληλουχίας μεταξύ των σταδίων της μελέτης και των υποστηρικτικών μελετών. Αποτέλεσμα των παραπάνω προβλημάτων είναι να καθίστανται πολλές από τις μελέτες ανεπίκαιρες, ή και ακατάλληλες προς εφαρμογή, γεγονός το οποίο είτε οδηγεί σε επανεκπόνηση των μελετών, είτε σε προώθηση τους, προς υλοποίηση, με σοβαρές συνέπειες κατά την κατασκευή των έργων (ανατροπή προϋπολογισμού, χρονοδιαγράμματος, τροποποίηση και υποβάθμιση των προδιαγραφών του έργου). Οι σοβαρές ελλείψεις και ατέλειες των μελετών οδηγούν, όχι μόνο σε ποιοτικά υποβαθμισμένα έργα, αλλά, και μέσα από τις αναγκαίες τροποποιήσεις τους, στην ανατροπή κατά την κατασκευή του συμβατικού τεχνικού και οικονομικού αντικειμένου, καθώς και των προθεσμιών του έργου, με αποτέλεσμα την αλλοίωση της ταυτότητας του έργου. Είναι επίσης κύρια αιτία εκδήλωσης αθέμιτου ανταγωνισμού κατά την δημοπρασία, με την εμφάνιση μεγάλων εκπτώσεων, αφού υπάρχει στους μελλοντικούς αναδόχους η βέβαιη προσδοκία αποκόμισης αφανούς κέρδους, μέσα από την τροποποίηση των δεδομένων του έργου κατά τη διάρκεια της κατασκευής του. Με την εισαγωγή του ΒΙΜ στην εκπόνηση της μελέτης δημιουργείται ένα πιο ολοκληρωμένο μοντέλο σχεδιασμού χωρίς ατέλειες και ελλείψεις στο σχεδιασμό του έργου και στον καθορισμό των απαιτούμενων εργασιών. Εντούτοις, το ΒΙΜ δεν μπορεί να αλλάξει 79

90 την καθολική διαδικασία αλλά μπορεί να εισαχθεί σε μεμονωμένα βήματα των Φάσεων του προσυμβατικού σταδίου, αφού η διαδικασία διέπεται από τον Κώδικα Δημοσίων Έργων ο οποίος δεν μπορεί να αλλαχθεί ή να τροποποιηθεί χωρίς την ψήφιση από τη Βουλή. Γενικά, μπορεί να εισαχθεί σε βήματα που αφορούν στο σχεδιασμό του έργου, στην τεχνικοοικονομική ανάλυση του έργου, στη μελέτη των τεχνικών έργων που απαιτεί το έργο και διάφορα άλλα και όχι σε αυτά τα βήματα που αφορούν στις εκδόσεις εγκριτικών αποφάσεων και ότι έχει σχέση με αποφάσεις αρμόδιων φορέων Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση Ι Κατά τη Φάση Ι στα δημόσια έργα θέτονται οι ανάγκες που θα εξυπηρετήσει το έργο που πρόκειται να κατασκευαστεί και δημιουργείται ένα αρχικό προσχέδιο που δεν περιλαμβάνει τη γεωμετρία του έργου και άλλες λεπτομέρειές του. Είναι δηλαδή οι βασικές αρχές που θέτονται για το μετέπειτα σχεδιασμό του έργου που αναπροσαρμόζονται καθώς περνάει από το ένα στάδιο στο άλλο. Σε αυτή τη φάση καθίσταται σαφές το αν και κατά πόσο συμφέρει η κατασκευή του εν λόγω έργου. Όλα τα παραπάνω γίνονται με βάση κάποια εμπειρικά στοιχεία και με τη χρήση διάφορων συντελεστών για τον υπολογισμό των γενικών ποσοτικών στοιχείων. Ωστόσο, η αρχική αυτή εκτίμηση μπορεί να διαφέρει κατά πολύ σε σχέση με την οριστική μελέτη κατασκευής και τα τελικά τεχνικά χαρακτηριστικά του τελικού έργου οδοποιίας. Στη φάση αυτή δεν μπορεί να εισαχθεί το ΒΙΜ καθώς πρόκειται για τη φάση έναρξης ενός έργου. Δηλαδή, ακόμη και σε έργα που πρόκειται να χρησιμοποιηθούν προγράμματα ΒΙΜ, πρέπει να γίνει στην αρχική φάση ο καθορισμός των αναγκών που θα ικανοποιεί το έργο και με βάση αυτές καθορίζονται οι βασικές αρχές του υπό μελέτη έργου Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση ΙΙ Στη Φάση ΙΙ πλέον έχουν καθοριστεί οι ανάγκες του έργου και ο μελετητής αρχίζει να συγκεντρώνει όλα τα απαραίτητα στοιχεία που χρειάζονται για το σχεδιασμό του έργου. Φάση ΙΙ. 1. Ενημέρωση και Συμπλήρωση των τοπογραφικών υποβάθρων 80

91 Εικ. 5.1 (πάνω αριστερά) Μέτρηση με τοπογραφικό όργανο ( (πάνω δεξιά) Εισαγωγή σημείων στο AutoCAD Civil 3D ( (κάτω δεξιά) Εμφάνιση των τοπογραφικών σημείων από το πρόγραμμα σε ένα σύστημα συντεταγμένων ( (κάτω αριστερά), Μοντελοποίηση επιφάνειας με χρήση των σημείων που εισήχθησαν ( 81

92 Με την χρήση ενός προγράμματος ΒΙΜ σε αυτό το στάδιο ο μελετητής είναι σε θέση να εισάγει τα τοπογραφικά δεδομένα που του δίνονται, συνήθως σε εξαρτημένο σύστημα συντεταγμένων. Έχει επίσης τη δυνατότητα να εισάγει στο πρόγραμμα σημεία από το Microsoft Excell, να εισάγει απευθείας ένα αρχείο DWG, να εισάγει τοπογραφικά δεδομένα και επιφάνειες απευθείας από το Google Earth, να εισάγει αρχείο LandXML για να δημιουργήσει επιφάνεια ή επίσης να δημιουργήσει επιφάνεια από GIS δεδομένα που παρέχει το πρόγραμμα. Με τον τρόπο αυτό ο μελετητής δημιουργεί την επιφάνεια πάνω στην οποία θα εδρασθεί το έργο οδοποιίας. Η επιφάνεια αυτή περιέχει και τις ισοϋψείς καμπύλες του εδάφους και παρουσιάζεται στο μελετητή σε 3D διάσταση. Η διαδικασία αυτή με τη χρήση ενός προγράμματος ΒΙΜ είναι εύκολη, άμεση και γρήγορη όπως παρατηρούμε και στην Εικ Ο μηχανικός συλλέγει τα τοπογραφικά δεδομένα από το πεδίο με τοπογραφικό όργανο, στη συνέχεια εισάγει στο πρόγραμμα λίστα των σημείων που πάρθηκαν από το πεδίο, είτε από αρχείο Excel ή από άλλα αρχεία που υποστηρίζουν τα προγράμματα ΒΙΜ. Στη συνέχεια, απεικονίζονται αυτά τα σημεία στο περιβάλλον του προγράμματος δίνοντας στο χρήστη οποιαδήποτε στιγμή όλες τους τις πληροφορίες, όπως για παράδειγμα το υψόμετρο, το αν είναι σημείο από το φρύδι ή από το πρανές κ.α. Τέλος, ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει την επιφάνεια σε τρείς διαστάσεις, δίνοντας μια πολύ ολοκληρωμένη εικόνα της μορφολογίας της περιοχής όπου πρόκειται να γίνει το έργο και διευκολύνοντάς τον επόμενα βήματα σχεδιασμού του εν λόγω έργου οδοποιίας. Η διάρκεια της παραπάνω εργασίας κατά τον παραδοσιακό τρόπο, που ο μελετητής μπορεί να χρησιμοποιούσε προγράμματα CAD ή άλλα προγράμματα που απεικονίζουν την επιφάνεια σε δύο διαστάσεις και τα αρχεία αυτά δεν είχαν καμία επιπλέον χρησιμότητα, εκτιμάται από 0,5 μήνες έως 1,5 μήνες. Με τη χρήση του ΒΙΜ η εισαγωγή των τοπογραφικών δεδομένων στο πρόγραμμα και η δημιουργία της επιφάνειας μπορεί να διαρκέσει λίγες ώρες και το αρχείο αυτό που δημιουργείται αναμένεται να χρησιμοποιηθεί και σε πολλά επόμενα στάδια σχεδιασμού και κατασκευής του έργου. Φάση ΙΙ. 2. Σύνταξη αναγνωριστικής προκαταρκτικής μελέτης του συστήματος των οδικών έργων Σε αυτό το στάδιο ο μελετητής κάνει τη γενική χάραξη πορείας του δρόμου όπου γίνεται πολύ εύκολα με τα προγράμματα ΒΙΜ παρέχοντας στο μελετητή πληθώρα σχεδιαστικών εντολών. Σε αυτό το στάδιο ο μελετητής πρέπει κάνει τη χάραξη του δρόμου επιλέγοντας την οικονομικά βέλτιστη λύση. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να φροντίσει να υπάρχουν όσο το δυνατόν λιγότερες εκσκαφές, λιγότερα τεχνικά έργα, αλλά γενικά να υπάρχει η σχετική ισορροπία μεταξύ ορυγμάτων και επιχωμάτων. 82

93 Εικ. 5.2 Χάραξη διαδρόμου στο AutoCAD Civil 3D ( Τα προγράμματα ΒΙΜ του δίνουν τη δυνατότητα να χαράσσει τον άξονα του δρόμου Εικ. 5.2 με ευκολία και ταυτόχρονα να εμφανίζεται σε παράθυρο το προφίλ του δρόμου με την επιφάνεια βλέποντας έτσι τα ορύγματα και τα επιχώματα που θα δημιουργήσει η συγκεκριμένη χάραξη της πορείας του δρόμου. Επίσης μπορεί εύκολα να δημιουργήσει διάφορες εναλλακτικές λύσεις χάραξης του δρόμου. Η διάρκεια της παραπάνω εργασίας κατά τον παραδοσιακό τρόπο είναι ιδιαίτερα χρονοβόρα, καθώς ο μελετητής χρησιμοποιεί προγράμματα CAD ή ακόμα και το χέρι για να χαράξει τον άξονα του δρόμου και στη συνέχεια πρέπει να κάνει περεταίρω υπολογισμούς και ξανά την ίδια διαδικασία αν θέλει να αλλάξει τη χάραξη που έχει κάνει, εκτιμάται από 1 μήνες έως 3 μήνες. Με τη χρήση του ΒΙΜ αυτή η διαδικασία γίνεται πολύ πιο εύκολα καθώς οι αλλαγές στη χάραξη γίνονται πολύ πιο γρήγορα. Η λειτουργία αυτή των προγραμμάτων βοηθάει και στο επόμενο καθοριστικό για τη μελέτη βήμα 3. Γεωλογική Αναγνώριση όπου μπορεί να αποκλείσει πλήρως ορισμένες από τις εναλλακτικές λύσεις. Φάση ΙΙ. 4. Επιλογή Αναδόχου 83

94 Σε αυτό το βήμα οι μελετητές καταθέτουν την τεχνική προσφορά του έργου που περιλαμβάνει και τεκμηριωμένο προϋπολογισμό της τεχνικής λύσης που προτείνουν καθώς και της εναλλακτικής λύσης. Μέσω του ΒΙΜ δίνεται η δυνατότητα στους μελετητές να εξάγουν αυτόματα από το πρόγραμμα τις ποσότητες των υλικών που χρειάζονται, τους χωμάτινους όγκους που πρέπει να διαχειριστούν και διάφορα άλλα δεδομένα που τους επιτρέπουν να υπολογίσουν τον προϋπολογισμό του έργου κατά τη μελέτη (βλέπε ορολογία 12). Με τον τρόπο αυτό ο μελετητής έχει μια πιο εποπτική εικόνα του κόστους καθώς ο προϋπολογισμός συντάσσεται με πιο ακριβή στοιχεία και λιγότερους υπολογισμούς Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση ΙΙΙ Φάση ΙΙΙ. 1. Εκπόνηση τοπογραφικής και κτηματογραφικής αποτύπωσης των ζωνών του Έργου Σε αυτό το βήμα ο μελετητής εκτελεί τις απαραίτητες τοπογραφικές και κτηματογραφικές αποτυπώσεις. Το ΒΙΜ παρέχει την εισαγωγή των δεδομένων με μεγάλη ευκολία όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, δίνοντας ακόμη τη δυνατότητα μέσω διάφορων λειτουργιών να αποτυπώνει τα γεωτεμάχια και τις ιδιοκτησίες (Εικ.5.3) και γίνεται μια δυναμική απογραφή του αριθμού γεωτεμαχίων, του εμβαδού, των μηκών, κ.α. που υπάρχουν στην περιοχή όπου θα γίνει το έργο. Εικ. 5.3 Σχεδίαση γεωτεμαχίων στο AutoCAD Civil 3D ( 84

95 Το βήμα αυτό μπορεί να βοηθήσει και στα μετέπειτα πολύπλοκα και χρονοβόρα στάδια απαλλοτρίωσης δίνοντας μια αρχική εικόνα για τις απαλλοτριώσεις που θα χρειαστούν. Η εκτιμώμενη διάρκεια της παραπάνω εργασίας με τον παραδοσιακό τρόπο υπολογίζεται στους 1 έως 3 μήνες καθώς είναι ιδιαίτερα επίπονη η αποτύπωση των αγροτεμαχίων και ο υπολογισμός των διάφορων μεγεθών τους, ενώ με το ΒΙΜ οι υπολογισμοί αυτοί γίνονται αυτόματα. Φάση ΙΙΙ. 2. Εκπόνηση προμελέτης του συστήματος οδικών έργων Η δραστηριότητα αφορά στη σύνδεση της υπό μελέτης οδού με τον υπάρχον οδικό δίκτυο και την αποκατάσταση της επικοινωνίας εκατέρωθεν της οδού, πρακτικά δηλαδή ο μελετητής θα πρέπει να απεικονίσει τους κόμβους που δημιουργούνται και να καθορίσει τα οδικά έργα που θα χρειαστούν. Σε αυτό το στάδιο δεν απαιτείται ιδιαίτερη λεπτομέρεια ως προς τη γεωμετρία της οδού αλλά ούτως ή αλλιώς εισάγοντας κάποια δεδομένα στο πρόγραμμα και αφού σε προηγούμενο στάδιο έχει γίνει η ελεύθερη εισαγωγή της πολυγωνικής από το μελετητή, το πρόγραμμα αυτόματα εξάγει τη γεωμετρία της οδού (Εικ. 5.4) που είναι φυσικά απόλυτα ελεγχόμενη από το μελετητή και μπορεί να υποβληθεί σε οποιεσδήποτε αλλαγές. Όσον αφορά στους κόμβους που δημιουργούνται με το υπάρχον δίκτυο αποτελεί για το πρόγραμμα μια εντελώς αυτοματοποιημένη διαδικασία, καθώς αρκεί μόνο να καθοριστεί από το μελετητή, ποια είναι η κύρια και η δευτερεύουσα οδός και να καθοριστεί ο τύπος του κόμβου που επιθυμεί. Εικ. 5.4 Γεωμετρία κυκλικού κόμβου ( 85

96 Να σημειωθεί επίσης ότι το πρόγραμμα φτιάχνει την ακριβή γεωμετρία του κόμβου και την προσαρμόζει απόλυτα στις οδούς που συνδέει με βάση τους κανονισμούς που επικρατούν. Δίνοντας πάλι τον απόλυτο έλεγχο στο μελετητή για οποιεσδήποτε αλλαγές θελήσει να κάνει, καθώς οποιαδήποτε αλλαγή γίνει επηρεάζει αυτόματα η γεωμετρία της οδού και του κόμβου, όπως απαιτείται από τους κανονισμούς. Η παραπάνω διαδικασία είναι ιδιαίτερα επίπονη με τον παραδοσιακό τρόπο καθώς ο μελετητής πρέπει να κατασκευάσει τους κόμβους και να τους σχεδιάσει σε προγράμματα CAD με βάσει τους κανονισμούς, να προσαρμόσει τα τόξα και τις ευθυγραμμίες που δημιουργούνται και αν θελήσει να κάνει αλλαγές πρέπει να αλλάξει πάλι τη γεωμετρία μόνος του με δικούς του υπολογισμούς. Με το ΒΙΜ η διαδικασία αυτή γίνεται πολύ εύκολα αφού όλα σχεδόν γίνονται αυτόματα, έτσι οι οποιεσδήποτε αλλαγές που μπορεί να προκύψουν δεν επιβαρύνον σε χρόνο το μελετητή. Φάση ΙΙΙ. 4. Εκπόνηση προμελέτης των αποχετευτικών έργων Η προμελέτη αυτή γίνεται σε ξεχωριστό αρχείο CAD όπου σχεδιάζονται τα δίκτυα σύμφωνα με το μελετητή με διάφορα layers για να ξεχωρίζουν οι διαφορετικοί τύποι αγωγών και συνοδεύεται με υπόμνημα όπου καθορίζει τους τύπους των αγωγών, το μέγεθός τους, το μήκος τους, τις συνδέσεις με άλλους αγωγούς, τις κλίσεις που πρέπει να πάρουν. Όλα αυτά μετά από έρευνα που κάνει ο μελετητής και πολύπλοκους υπολογισμούς του για να ικανοποιούν τους κανονισμούς και να προσαρμόζονται όμως και στο οδικό δίκτυο που μελετάει. Εικ. 5.5 Δίκτυο σωληνώσεων σε οριζοντιογραφία και μηκοτομή ( blogspot.gr/) 86

97 Τα προγράμματα ΒΙΜ δίνουν τη δυνατότητα σχεδιασμού του δικτύου σωληνώσεων από το μελετητή πολύ πιο εύκολα, καθώς έχει διάφορα εργαλεία και καταλόγους σωληνώσεων στη διάθεσή του σύμφωνα με πρότυπους κανονισμούς, που μπορεί να τοποθετήσει κάτω από το οδικό δίκτυο. Επίσης μπορεί να εισάγει σημειακά δεδομένα και να δημιουργήσει 3D δίκτυα σωληνώσεων από δεδομένα που βρίσκονται σε αρχεία μορφής GIS. Επιπλέον μπορούν αυτόματα να εμφανιστούν οι αγωγοί στη μηκοτομή και στις διατομές του δρόμου και οποιαδήποτε αλλαγή στο δίκτυο των αγωγών θα έχει σαν αποτέλεσμα την αυτόματη και δυναμική ενημέρωση των υπόλοιπων σχεδίων. Εικ. 5.6 Μηκοτομή σωληνώσεων ( Η παραπάνω διαδικασία που με τον παραδοσιακό τρόπο εκτιμάται ότι διαρκεί από δύο έως τέσσερις μήνες, με την εισαγωγή του ΒΙΜ ο χρόνος αυτός ελαχιστοποιείται καθώς παρέχει πολύ μεγάλη ευκολία και αποτελεσματικότητα στο μελετητή. Φάση ΙΙΙ. 5. Εκπόνηση προκαταρκτικής μελέτης τεχνικών έργων και σύνταξη προγράμματος των απαραίτητων γεωτεχνικών ερευνών Σε αυτό το στάδιο ο μελετητής πρέπει να κάνει μια ολοκληρωμένη μελέτη των τεχνικών έργων που απαιτούνται για το οδικό έργο. Δηλαδή εκτός από την προκαταρκτική εκτίμηση των χαρακτηριστικών των έργων απαιτείται και η οικονομοτεχνική μελέτη τους. Με τον παραδοσιακό τρόπο πρέπει να σχεδιαστούν σε πρόγραμμα CAD όλες οι σχεδιαστικές λεπτομέρειες των τεχνικών έργων ή να χρησιμοποιηθούν άλλα προγράμματα για την τεχνική τους μελέτη και να συνταχθεί ξεχωριστό τεύχος με την οικονομοτεχνική μελέτη που θα 87

98 περιγράφει όλες τις εργασίες που απαιτούνται και το κόστος τους, συνήθως σε λογιστικά φύλλα. Με το ΒΙΜ δίνεται η δυνατότητα στο μελετητή να αναπτύξει τα απαραίτητα τεχνικά έργα που απαιτούνται για το οδικό δίκτυο σε ένα ενιαίο μοντέλο τρισδιάστατο και δυναμικό και να συνδέσει την κατασκευή τους με την κατασκευή του δρόμου, τόσο τεχνικά (με τυχόν αλλαγές στις καμπυλότητες του δρόμου, διαπλατύνσεις κ.α.) όσο και οικονομοτεχνικά (να λαμβάνει υπόψη διάφορα κόστη που μπορεί να επιφέρουν τυχόν αλλαγές). Εικ. 5.7 Μοντελοποίηση τεχνικών έργων στο AutoCAD Civil 3D ( typepad.com) Η παραπάνω εργασία είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς καθορίζονται οι γεωτεχνικές έρευνες που απαιτούνται και σε αυτό συντελούν και οι εργασίες των τεχνικών έργων που καθορίζονται από αυτό το στάδιο. Επομένως όσο πιο ολοκληρωμένες και σωστά δομημένες είναι οι εργασίες των τεχνικών έργων τόσο πιο ακριβείς θα είναι οι απαιτήσεις για τις γεωτεχνικές έρευνες. Η παραπάνω εργασία εκτιμάται ότι διαρκεί από δύο έως τέσσερις μήνες, ενώ με την εισαγωγή του ΒΙΜ ο χρόνος περιορίζεται κατά πολύ αφού σχεδόν όλα γίνονται σε ένα πρόγραμμα που δίνει τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. 88

99 Φάση ΙΙΙ. 9. Εκτέλεση προγράμματος γεωτεχνικών ερευνών για την οδό και τα τεχνικά έργα Κατά το βήμα αυτό εκπονούνται οι γεωτεχνικές μελέτες του έργου. Οι εργασίες που γίνονται περιλαμβάνουν εργασίες υπαίθρου, εργαστηριακές αναλύσεις, τεχνική έκθεση και αξιολόγηση αποτελεσμάτων. Σημειώνεται επίσης ότι οι εργασίες αυτές θα πρέπει να ξεκινήσουν έγκαιρα, ώστε τα αποτελέσματα να γίνονται σταδιακά διαθέσιμα στους μελετητές. Σε αυτό το βήμα το ΒΙΜ δεν μπορεί να εισαχθεί σε κάποια από τις παραπάνω εργασίες. Εντούτοις θα ήταν πολύ χρήσιμο για τη μελέτη να εισαχθούν τα γεωτεχνικά δεδομένα στο μοντέλο που έχουν ήδη δημιουργήσει οι μελετητές χρησιμοποιώντας τα δεδομένα των γεωτρήσεων, για να δημιουργήσει το πρόγραμμα τελικά τις γεωλογικές επιφάνειες από τα στρώματα των γεωτρήσεων. Αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο να ανατρέχει ο μελετητής στη γεωτεχνική μελέτη που βρίσκεται σε ξεχωριστό τεύχος και να κάνει τους υπολογισμούς του πιο σύνθετους. Εικ. 5.8 Γεωτεχνική μοντελοποίηση στο AutoCAD Civil 3D ( Η εισαγωγή των γεωτεχνικών δεδομένων στο μοντέλο σχεδιασμού μπορεί να διαρκέσει λίγο χρόνο και η χρησιμότητα που μπορεί να έχει σε επόμενα στάδια είναι πολύ μεγάλη. 89

100 Καθώς πέρα από το οπτικό πλεονέκτημα που δίνει είναι ιδιαίτερα χρήσιμο στον υπολογισμό των όγκων χωματισμών και στη κατάταξη κάποιων ιδιαίτερων εδαφών. Φάση ΙΙΙ. 11. Εκπόνηση προμελέτης τεχνικών έργων και προκαταρτικής μελέτης υπόγειων έργων Αυτό το βήμα έχει ήδη προετοιμαστεί από το βήμα 5, απλώς σε αυτό το βήμα γίνεται η αναλυτική μελέτη των μεγάλων τεχνικών έργων (γέφυρες ανοίγματος μεγαλύτερου των 6 μέτρων, σήραγγες και υψηλοί τοίχοι αντιστήριξης). Το ΒΙΜ μπορεί να εισαχθεί δίνοντας ένα δυναμικό μοντέλο των τεχνικών έργων με αναλυτικούς οπλισμούς, ποσότητες υλικών, αναλυτική καταγραφή των εργασιών και με την κατάλληλη σύνδεση μεταξύ τους. Επιπλέον, τα προγράμματα ΒΙΜ δίνουν και φωτορεαλιστική οπτική του τεχνικού έργου, κάτι που ζητείται στη μελέτη Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση ΙV Φάση IV. 1. Εκπόνηση οριστικής μελέτης οδοποιίας του συστήματος των οδικών έργων Σε αυτό το βήμα κατατίθεται η οριστική μελέτη του οδικού έργου που περιλαμβάνει όλες τις οδούς, κύριες και δευτερεύουσες, και τους κόμβους. Ο μελετητής έχει ήδη το μοντέλο της οδού ολοκληρωμένο και μπορεί να ενσωματώσει τυχόν αλλαγές που μπορεί να ζητηθούν σε αυτό χωρίς ιδιαίτερο κόπο. Αφού οποιαδήποτε αλλαγή γίνεται, επηρεάζεται αυτόματα τόσο η οριζοντιογραφία όσο και η μηκοτομή και οι διατομές που εξάγει το πρόγραμμα αλλά επίσης και η γεωμετρία του υπόλοιπου δρόμου που μπορεί να επηρεάζεται λόγω της αλλαγής σύμφωνα με τους κανονισμούς για τους δρόμους. Χωρίς το ΒΙΜ ο μελετητής είναι αναγκασμένος να φτιάξει εκ νέου την οριζοντιογραφία, μηκοτομή και τις διατομές και να κάνει ο ίδιος τους απαραίτητους υπολογισμούς για την οδό. Αυτή η εργασία μπορεί να διαρκέσει από δύο έως και τέσσερις μήνες και είναι απαραίτητη καθώς μετά από αυτό θα μπορέσει να συνταχθεί το κτηματολόγιο και να συντελεσθούν οι απαλλοτριώσεις. Είναι φανερό επομένως ότι η οριστική μελέτη οδοποιίας πρέπει να συνταχθεί ολοκληρωμένα και σε σύντομο χρόνο. Η εισαγωγή του ΒΙΜ δίνει αυτό το πλεονέκτημα και ελαχιστοποιεί το χρόνο που απαιτείται για την εκπόνησή της. 90

101 Εικ. 5.9 Μοντελοποίηση δρόμου σε τρία παράθυρα προβολής ( Φάση IV. 2. Εκπόνηση της οριστικής μελέτης έργων αποχέτευσης αποστράγγισης ομβρίων Παράλληλα με την οριστική μελέτη οδοποιίας εκπονείται και η οριστική μελέτη αποχέτευσης- αποστράγγισης ομβρίων η οποία όμως εμπεριέχεται στο μοντέλο που έχει ο μελετητής στη διάθεσή του. Επομένως, είναι σε θέση να ενσωματώσει τις απαραίτητες αλλαγές που έχουν προκύψει χωρίς να υποβάλλεται σε μεγάλη διαδικασία. Με τον παραδοσιακό τρόπο ο μελετητής πρέπει να κάνει τα σχέδια με τα δίκτυα των σωλήνων εκ νέου και να υπολογίσει τα στοιχεία και τις ιδιότητές τους από την αρχή. Η διάρκεια αυτής της εργασίας ήταν από δύο έως τέσσερις μήνες, ενώ με το ΒΙΜ η διάρκεια αυτή ελαχιστοποιείται. Φάση IV. 6. Εκπόνηση οριστικής μελέτης τεχνικών έργων Όπως και με τις παραπάνω οριστικές μελέτες το μόνο που έχει να κάνει ο μελετητής είναι να ενσωματώσει στο ήδη υπάρχον, ενιαίο και ολοκληρωμένο μοντέλο τυχόν αλλαγές που έχουν προκύψει. Το μοντέλο όντας δυναμικό ενημερώνει αυτόματα όλα τα μέρη του για τις αλλαγές που διενεργούνται. Αυτή η δραστηριότητα διαρκεί πού λίγο χρόνο εν αντιθέσει με την παραδοσιακή πρακτική που αν γίνει μια αλλαγή σε ένα σημείο θα πρέπει να 91

102 δημιουργηθούν εκ νέου τα υπόλοιπα μέρη που απαιτούνται για τη μελέτη, όπου εκτιμώμενη διάρκεια εκτέλεσης της παραπάνω είναι από ένας έως τρείς μήνες Εισαγωγή του ΒΙΜ στη Φάση V Φάση V. 5. Εκπόνηση μελέτης των φάσεων κατασκευής και αποκατάστασης των υφιστάμενων λειτουργιών Σε αυτό το βήμα ο μελετητής πρέπει να εξετάσει και να καθορίσει τις διάφορες φάσεις κατασκευής του έργου λαμβάνοντας υπόψη τις υφιστάμενες λειτουργίες της περιοχής όπου θα κατασκευαστεί το υπό μελέτη έργο. Πρακτικά σημαίνει ότι πρέπει να κάνει έναν πολύ λεπτομερή προγραμματισμό των εργασιών που πρέπει να γίνουν για την κατασκευή του έργου και να εξετάσει τις προσβάσεις των παρόδιων χώρων στον υπό μελέτη δρόμο. Είναι ένα βήμα πολύ σημαντικό για το έργο οδοποιίας καθώς καθορίζοντας τις φάσεις κατασκευής δίνεται ένα οργανόγραμμα που είναι απαραίτητο για το επόμενο στάδιο, αυτό της κατασκευής όπου ο ανάδοχος με βάσει το οργανόγραμμα αυτό των εργασιών θα καθορίσει το χρονοδιάγραμμα του έργου, τόσο στο σύνολό του όσο και κατά τμήματα. Σε αυτή τη διαδικασία ο μελετητής πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός καθώς έχει να διαχειριστεί ένα πολύ μεγάλο όγκο εργασιών και ένα πολύπλοκο έργο που συνδυάζει την κατασκευή οδών αλλά και διάφορων τεχνικών έργων. Χωρίς το ΒΙΜ η παραπάνω διαδικασία γίνεται πολύ επίπονη καθώς ο μελετητής έχει να διαχειριστεί όλον αυτόν τον όγκο εργασιών και να κάνει σε χαρτί υπολογισμούς που απαιτεί ο προγραμματισμός έργων. Η διάρκεια της διαδικασίας αυτής υπολογίζεται από δύο έως τέσσερις μήνες, ενώ με το ΒΙΜ η διάρκεια αυτή μπορεί να είναι πολύ μικρότερη και πολύ πιο αποτελεσματική. Με τα προγράμματα ΒΙΜ ο προγραμματισμός αυτός είναι πιο εύκολος καθώς μπορεί να παρακολουθεί τη ροή εργασιών και οπτικά μέσω της αναπαράστασης της κατασκευής του έργου σε 3D διάσταση, να εξετάζει αν υπάρχουν συγκρούσεις μεταξύ εργασιών, να επιλέγει συγκεκριμένα κομμάτια δρόμου και να βλέπει τις εργασίες που απαιτούν, να εντοπίζει τα λάθη που πιθανόν υπάρχουν κ.α. Τα προγράμματα ΒΙΜ δίνουν πληθώρα εργαλείων για τη διαχείριση του έργου που είναι στη διάθεση του μελετητή. 5.3 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ- ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Το αποτέλεσμα όλης της παραπάνω διαδικασίας με την εισαγωγή του ΒΙΜ είναι ένα ολοκληρωμένο, δυναμικό και τρισδιάστατο μοντέλο όπου εντάσσονται σε αυτό όλα τα 92

103 απαραίτητα μέρη που χρειάζονται για την κατασκευή του έργου οδοποιίας, με όλα τους τα χαρακτηριστικά και τις ιδιότητες σε ένα μόνο αρχείο. Με τις δυνατότητες φωτορεαλισμού που διαθέτουν τα προγράμματα ΒΙΜ μπορούν όλοι οι συμμετέχοντες στο έργο να έχουν μπροστά τους μια αναπαράσταση του έργου τόσο στη φυσική του υπόσταση όσο και στον προγραμματισμό του, χρονικό και οικονομικό. Αυτό ακριβώς δίνει τη δυνατότητα στους μελετητές να είναι πιο ακριβείς και να εκπονούν κατ επέκταση πιο ακριβείς και χωρίς λάθη μελέτες, κάτι το οποίο είναι πολύ σύνηθες στα δημόσια έργα. Η εισαγωγή του ΒΙΜ στο προσυμβατικό στάδιο έχει ως αποτέλεσμα την ελαχιστοποίηση του χρόνου της εκπόνησης τελικής μελέτης και της συντόμευσης των διαδικασιών. Ο χρόνος όμως που εξοικονομείται λόγω της εισαγωγής του ΒΙΜ δεν είναι μετρήσιμος καθώς υπάρχουν πολλοί άλλοι εξωτερικοί παράγοντες που παρεμβάλλονται. Το χρονοδιάγραμμα της διαδικασίας που εκτελείται κατά το προσυμβατικό στάδιο (παράρτημα) μπορεί να δείξει αναλυτικά και πιο εποπτικά το χρόνο που απαιτείται για την ολοκλήρωσή της. Στα δημόσια έργα η φάση του σχεδιασμού διαχωρίζεται από τη φάση κατασκευής, κάτι που αφαιρεί τη δυνατότητα επικοινωνίας της ομάδας σχεδιασμού με την ομάδα κατασκευής. Κάτω από αυτή τη συνθήκη, η μελέτη σχεδιασμού πρέπει να ολοκληρωθεί και να δημοσιευθεί πριν τη δημοπρασία, έτσι ώστε να υπολογιστεί ο προϋπολογισμός του έργου και οι εργασίες που πρέπει να εκτελεστούν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι στο παραπάνω στάδιο εμπλέκονται δημόσιοι φορείς όπως διάφορες τεχνικές υπηρεσίες, Υπουργεία, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης οι οποίοι πρέπει να εγκρίνουν σε διάφορες φάσεις του προσυμβατικού σταδίου τις μελέτες που εκπονούνται και πολλά άλλα ζητήματα. Οι εγκρίσεις και οι αξιολογήσεις που γίνονται εμπίπτουν σε νόμους και κώδικες του κράτους που καθορίζουν σαφή κριτήρια με βάση τα οποία δρουν οι αρμόδιοι σε κάθε περίπτωση. Οι νόμοι επίσης καθορίζουν τη μορφή και τα πρότυπα που πρέπει να ακολουθούν οι μελέτες που υποβάλλονται και είναι προς υπογραφή και έγκριση από τη δημόσια Αρχή. Για παράδειγμα, υπάρχει καθορισμένη μορφή για τη σύνταξη της οριζοντιογραφίας, της μηκοτομής, των διατομών που καθορίζει τις κλίμακες, τα στοιχεία που πρέπει να περιέχουν και φυσικά να είναι σε έντυπη μορφή. Ένα στοιχείο λοιπόν που πρέπει να καταγραφεί στα θετικά των προγραμμάτων ΒΙΜ, είναι η δυνατότητα που έχει ο κάθε χρήστης να εξάγει αρχεία δύο διαστάσεων (Εικ και Εικ. 5.11) προσαρμοσμένα στα πρότυπα που υπαγορεύουν οι νόμοι, τα οποία μπορούν κατ επέκταση να εκτυπωθούν και να σταλούν σε δημόσιους φορείς για την υπογραφή και την έγκρισή τους. Τα έγγραφα αυτά μπορούν να απεικονίζουν τόσο τα σχέδια όσο και πίνακες εργασιών, χρονοδιαγράμματα και προϋπολογισμούς. Επομένως, είναι δυνατό για οποιαδήποτε Αρχή να εκδώσει εγκριτική απόφαση, έχοντας στη διάθεσή της ένα έγγραφο το οποίο έχει δημιουργηθεί από το ψηφιακό αρχείο του προγράμματος ΒΙΜ. Το αν είναι 93

104 δυνατό να εκδίδονται εγκριτικές αποφάσεις άμεσα χωρίς τη μεσολάβηση της αποστολής εγγράφων απαντάται σε επόμενο εδάφιο. Εικ Σχέδιο δύο διαστάσεων οριζοντιογραφίας κόμβου σε AutoCAD Civil 3D ( autodesk.com) 94

105 Εικ Σχέδιο δύο διαστάσεων οριζοντιογραφίας δρόμου σε AutoCAD Civil 3D ( 5.4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΤΟ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ Συμβατικά τεύχη Το συμβατικό στάδιο αφορά στην κατασκευή του έργου, και ξεκινάει από τη δημοπρασία του έργου και τελειώνει με την οριστική παραλαβή του. Όμως, για να συμμετέχουν οι υποψήφιες ανάδοχες εργοληπτικές εταιρίες στη δημοπρασία και να καταθέσουν την προσφορά τους, πρέπει να προμηθευτούν, συνήθως από κάποιο κατάστημα αναπαραγωγής αντιγράφων που ορίζεται από τη διακήρυξη, τα συμβατικά τεύχη. Αυτή η ενέργεια είναι απαραίτητη καθώς μόνον με αυτόν τον τρόπο οι εργοληπτικές εταιρίες μπορούν να έχουν πληροφορίες για το έργο και να υπολογίσουν την έκπτωση που δύνανται να κάνουν. Τα συμβατικά τεύχη είναι έγγραφα και σχέδια του έργου όπως αναφέρθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Σε αυτό το σημείο πρέπει να σημειωθεί ότι το μοντέλο ΒΙΜ είναι ήδη ολοκληρωμένο από το προσυμβατικό στάδιο και θα μπορούσε να διατεθεί σε όσες εργοληπτικές εταιρίες επιθυμούν να συμμετάσχουν στο διαγωνισμό, αποφεύγοντας τα έξοδα των φωτοαντιγράφων των συμβατικών τευχών που σε μεγάλα και πολύπλοκα έργα μπορεί να είναι σημαντικό. Επίσης, με τον τρόπο αυτό δίνεται η δυνατότητα στις εργοληπτικές εταιρίες να αποκτήσουν 95

106 μια πιο εποπτική εικόνα του υπό κατασκευή έργου και να συμπεριλάβουν στην υπολογισμούς που θα κάνουν για να καταθέσουν την προσφορά τους πρόσθετες πληροφορίες για τα στοιχεία του έργου που με τα έγγραφα δύο διαστάσεων δε θα ήταν εύκολα αντιληπτά. Χρονοδιάγραμμα κατασκευής Μέσα σε δεκαπέντε μέρες από την υπογραφή της σύμβασης ο ανάδοχος συντάσσει το χρονοδιάγραμμα κατασκευής του έργου με βάση την ολική και τις τμηματικές προθεσμίες. Αυτό το χρονοδιάγραμμα το εγκρίνει η διευθύνουσα Αρχή μέσα σε δέκα μέρες και μετά την έγκρισή του θεωρείται συμβατικό. Ωστόσο, το χρονοδιάγραμμα αυτό μπορεί να τροποποιηθεί όπως θα δούμε και στη συνέχεια για διάφορους λόγους. Το χρονοδιάγραμμα είναι συνήθως κάποιο έγγραφο Excel που περιγράφει τις εργασίες του έργου και τη διάρκειά τους. Το χρονοδιάγραμμα είναι άμεσα δυνατό να γίνει με τη βοήθεια ενός προγράμματος ΒΙΜ που άλλωστε αν έχει γίνει ήδη η εισαγωγή ενός τέτοιου προγράμματος στο προσυμβατικό στάδιο, υπάρχει το μοντέλο του έργου ολοκληρωμένο και μπορεί η ανάδοχη εργοληπτική εταιρία να συντάξει χρονοδιάγραμμα με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια και να το καταθέσει στη διευθύνουσα Αρχή. Στο χρονοδιάγραμμα αυτό ο ανάδοχος λαμβάνει υπόψη όλες τις εργασίες του έργου οδοποιίας, τα τεχνικά έργα που πρέπει να υλοποιηθούν και πολλές άλλες παραμέτρους και ιδιαιτερότητες του έργου που έχουν ήδη εισαχθεί στο μοντέλο. Επίσης, τα προγράμματα ΒΙΜ δίνουν τη δυνατότητα στον ανάδοχο να παρακολουθήσει σε 3D φωτορεαλιστική αναπαράσταση όλες τις φάσεις κατασκευής του έργου. Φυσικά υπάρχουν πολλές απρόβλεπτες καταστάσεις που μπορεί να προκύψουν κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου αλλά τουλάχιστον το αρχικό χρονοδιάγραμμα που θα κατατεθεί με την εισαγωγή του ΒΙΜ θα είναι πιο ακριβές και ολοκληρωμένο και σε καμία περίπτωση ενδεικτικό, όπως συνήθως γίνεται. Οι συμμετέχοντες στο έργο Η ομαλή και σωστή διαδικασία κατασκευής απαιτεί τη συνεργασία των συμμετεχόντων στο έργο. Στην κατασκευή ενός έργου συμμετέχουν: Η διευθύνουσα Αρχή Ο χρηματοδοτικός οργανισμός (π.χ. ΕΣΠΑ) Η ανάδοχος εργοληπτική εταιρία Οι επιβλέποντες μηχανικοί της υπηρεσίας Οι επιβλέποντες μηχανικοί της εταιρίας Το τεχνικό προσωπικό Προμηθευτές υλικών 96

107 Κατά τη φάση κατασκευής οι παραπάνω αναπτύσσουν σχέσεις μεταξύ τους, όπως για παράδειγμα: Διευθύνουσα Αρχή, Χρηματοδοτικός οργανισμός- Ανάδοχος εργοληπτική εταιρία Η διευθύνουσα αρχή ελέγχει τη διαδικασία κατασκευής ώστε να πληροί τις προδιαγραφές που έχουν υπογραφεί στη σύμβαση. Για το λόγο αυτόν, η ανάδοχος εργοληπτική εταιρία αποστέλλει ανά τακτά χρονικά διαστήματα ανακεφαλαιωτικούς πίνακες εργασιών που έχουν εκτελεστεί και τις ποσότητες που έχουν χρησιμοποιηθεί. Επίσης, η ανάδοχος εργοληπτική εταιρία αποστέλλει οποιοδήποτε αίτημα που προκύπτει στη διευθύνουσα αρχή είτε για τροποποίηση του χρονοδιαγράμματος ή για επιπλέον εργασίες που έχουν προκύψει. Στη συνέχεια, η διευθύνουσα Αρχή ελέγχει τα αιτήματα του ανάδοχου και δίνει απάντηση θετική ή αρνητική. Η διαδικασία αυτή γίνεται με αποστολή εγγράφων ή απευθείας μεταφορά τους από έναν υπάλληλο της εταιρίας στην υπηρεσία, από και προς τη διευθύνουσα Αρχή και μπορεί να διαρκεί κάθε φορά από δέκα ημέρες έως και πολύ παραπάνω αναλόγως με τα ζητήματα που προκύπτουν. Με την εισαγωγή του ΒΙΜ στην παραπάνω διαδικασία η ανάδοχος εργοληπτική εταιρία λειτουργεί το μοντέλο ΒΙΜ και έτσι η κατασκευή του έργου υπάρχει και μέσα στο μοντέλο σε πραγματικό χρόνο. Επομένως, όποιες αλλαγές και παρεκκλίσεις από το συμφωνηθέν χρονοδιάγραμμα και τις συμφωνηθέντες εργασίες και ποσότητες είναι αιτιολογημένες μέσα από ένα ολοκληρωμένο χρονοδιάγραμμα εκτελεσθέντων εργασιών και τη φωτορεαλιστική αναπαράσταση της κατασκευής του έργου. Με τον τρόπο αυτό η διευθύνουσα Αρχή έχοντας πρόσβαση στο μοντέλο ΒΙΜ μπορεί να ελέγξει οποιαδήποτε αλλαγή συμβεί και να εγκρίνει την όποια αναπροσαρμογή ζητάει ο ανάδοχος. Μια πιθανή καθυστέρηση έγκρισης της διευθύνουσας Αρχής σε αίτημα του ανάδοχου μπορεί να προκαλέσει μέχρι και στάση εργασιών. Καθώς από τις εγκρίσεις αυτές κρίνονται συνήθως και οι λογαριασμοί, δηλαδή οι πληρωμές του ανάδοχου, όπου σε περίπτωση μακρόχρονης καθυστέρησης της πληρωμής του ο ανάδοχος μπορεί να αντιμετωπίσει αδυναμία μίσθωσης των μηχανημάτων και πληρωμής του προσωπικού και να τελικά σταματήσει της εργασίες. Η εισαγωγή του ΒΙΜ μπορεί να περιορίσει αυτά τα προβλήματα δίνοντας τη δυνατότητα στην διευθύνουσα Αρχή να διαχειρίζεται τέτοια ζητήματα σε λιγότερο χρόνο. Επιβλέποντες μηχανικοί της υπηρεσίας- Επιβλέποντες μηχανικοί της εταιρίας, Ανάδοχος εργοληπτική εταιρία Οι επιβλέποντες μηχανικοί της υπηρεσίας αναπτύσσουν σχέσεις συνεργασίας αλλά και ελέγχου τόσο με τους μηχανικούς της εταιρίας όσο και με την ανάδοχο εργοληπτική εταιρία. Ο τρόπος για να ελέγξουν οι μηχανικοί της υπηρεσίας τις εκτελεσθέντες εργασίες και την τήρηση των προδιαγραφών είναι η επί το έργο επίβλεψη. Εντούτοις, σε πολύπλοκα και μεγάλα έργα ενέχεται ο κίνδυνος παραλήψεων λόγω αδυναμίας επίβλεψης 97

108 όλου του όγκου εργασιών που έχουν εκτελεστεί, των ποσοτήτων που έχουν χρησιμοποιηθεί και της τήρησης των προδιαγραφών που υπαγορεύει η σύμβαση. Προσθέτοντας λοιπόν οι επιβλέποντες τις εταιρίας καθημερινά τα απαραίτητα στοιχεία για την εξέλιξη της κατασκευής στο μοντέλο ΒΙΜ, οι επιβλέποντες μηχανικοί έχουν τη δυνατότητα να έχουν πλήρη εποπτεία του έργου έχοντας πρόσβαση στην ενιαία βάση δεδομένων που έχει δημιουργηθεί σε πρόγραμμα ΒΙΜ. Επιπλέον, έχουν τη δυνατότητα να κάνουν όποιες παρεμβάσεις κρίνουν στο μοντέλο κατασκευής σε πραγματικό χρόνο και αυτές να έχουν άμεσο αντίκτυπο στην κατασκευή του έργου. Ανάδοχος εργοληπτική εταιρία- Επιβλέποντες μηχανικοί της εταιρίας- Προμηθευτές υλικών- Τεχνικό προσωπικό Όλοι τους είναι οι βασικοί συντελεστές της ομαλής και σωστής κατασκευής του έργου. Η συνεργασία μεταξύ τους είναι πρωταρχικός παράγοντας που επηρεάζει την ομαλή ροή εργασιών στο εργοτάξιο και στις τυπικές διαδικασίες που απαιτούνται για τη διεξαγωγή της κατασκευής του έργου. Η επικοινωνία έως και τώρα μεταξύ αυτών των συντελεστών γίνεται με κινητά τηλέφωνα, και fax. Είναι ένας τρόπος ο οποίος απαιτεί και χρήματα και αποκλείει το συγχρονισμό πάνω από δύο συντελεστών τη φορά. Παραδείγματος χάριν, αν ο εργάτης εντοπίσει κατά την εργασία του μια βλάβη που μπορεί να προκλήθηκε από διάφορους παράγοντες, τηλεφωνεί στον προϊστάμενό του, στην προκειμένη στον επιβλέποντα μηχανικό της εταιρίας, και τον ενημερώνει για τη βλάβη που έχει προκληθεί. Αυτός με τη σειρά του αναλόγως τη βλάβη κρίνει τα εξαρτήματα, τις εργασίες, τα μηχανήματα και το τεχνικό προσωπικό που χρειάζεται για την αποκατάσταση της βλάβης και τηλεφωνεί στην εταιρία για τη δήλωση της βλάβης και τη διάθεση των παραπάνω. Η εταιρία πρέπει να λάβει γνώση της διαθεσιμότητας των παραπάνω και επικοινωνεί με τις αποθήκες, τους υπεύθυνους προμηθειών, τους υπεύθυνους προσωπικού κ.α. Αν ωστόσο δεν είναι διαθέσιμο κάποιο εξάρτημα, ο υπεύθυνος προμηθειών είναι υποχρεωμένος να το παραγγείλει επί τόπου από κάποιον προμηθευτή. Επίσης, αν δεν υπάρχει άλλο διαθέσιμο προσωπικό μετακινείται προσωπικό στην τοποθεσία της βλάβης από κάποια άλλη δραστηριότητα που συμμετείχε το εν λόγω προσωπικό. Με την εισαγωγή του ΒΙΜ η επικοινωνία των συντελεστών γίνεται πολύ πιο απλή, αφού σε παρόμοια περίπτωση βλάβης, ο επιβλέπων μηχανικός της εταιρίας, αν όχι ο εργάτης, έχοντας πρόσβαση στο μοντέλο ΒΙΜ λαμβάνει γνώση της διαθεσιμότητας των αποθηκευμένων εξαρτημάτων, των μηχανημάτων που είναι διαθέσιμων εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή, του ανθρώπινου δυναμικού που είναι διαθέσιμο εκείνη την ώρα ή που μπορεί να μεταφερθεί από ένα άλλο μέτωπο εργασίας που ο ίδιος θεωρεί ότι δεν είναι άμεσης προτεραιότητας εκείνη τη στιγμή. Επίσης, δηλώνει αμέσως τη βλάβη που προέκυψε στο μοντέλο και επομένως λαμβάνει γνώση και η εταιρία έχοντας πρόσβαση στο μοντέλο. Με τον τρόπο αυτό ελαχιστοποιείται ο χρόνος της επέμβασης και αποκατάστασης της βλάβης που είναι πολύ σημαντικός, καθώς η καθυστερημένη αποκατάσταση μιας βλάβης μπορεί να επιφέρει τελικά μεγαλύτερη ζημιά. 98

109 Από τα παραπάνω, είναι φανερό ότι ένα ολοκληρωμένο και ακριβές μοντέλο ΒΙΜ μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τους συντελεστές του έργου, συμβάλλοντας στην ομαλή και οργανωμένη διαδικασία κατασκευής. Επίσης, απλοποιεί διαδικασίες, εξοικονομεί χρόνο και πολλές φορές χρήμα και δίνει τη δυνατότητα της εποπτείας σε έργα πολύπλοκα και μεγάλα. Ημερολόγιο του έργου Κάθε εργοληπτική εταιρία έχει υποχρέωση να συμπληρώνει στο ημερολόγιο του έργου όλα τα πληροφοριακά στοιχεία του έργου. Το ημερολόγιο του έργου τηρείται σε βιβλιοδετημένα διπλότυπα αριθμημένα φύλλα, υπογράφεται σε τακτά διαστήματα από τον επιβλέποντα μηχανικό της υπηρεσίας και κατατίθεται στη διευθύνουσα Αρχή μετά το πέρας τον εργασιών. Σε αυτό το σημείο θα μπορούσαμε να κάνουμε μια παρατήρηση, η συνεισφορά του ημερολογίου στο έργο είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς μέσα από το ημερολόγιο εξάγονται στοιχεία για εργασίες που δεν έχουν προβλεφτεί, για ιδιαίτερες συνθήκες του έργου, για τα μηχανήματα και το ανθρώπινο δυναμικό που απασχολείται κ.α.. Εντούτοις, ο μόνος τρόπος για να αποκτήσει κάποιος πρόσβαση σε αυτά τα στοιχεία είναι να προμηθευτεί το βιβλιοδετημένο ημερολόγιο. Από την έναρξη κιόλας των εργασιών κατασκευής του έργου, μπορεί η ανάδοχος εργοληπτική εταιρία να εισάγει το ΒΙΜ μοντέλο καταγράφοντας τις εργασίες που γίνονται καθημερινά, τα υλικά που παραλαμβάνει, το προσωπικό, τα μηχανήματα που απασχολεί και άλλα πληροφοριακά στοιχεία. Εισάγοντας αυτά τα στοιχεία στο πρόγραμμα ΒΙΜ δημιουργείται ένα δυναμικό μοντέλο που δίνει σε όλους τους συντελεστές του έργου καθώς και στη διευθύνουσα Αρχή την εξέλιξη της κατασκευής του σε πραγματικό χρόνο και έχει πρόσβαση σε κάθε πληροφορία που αφορά το έργο μέσω της ενιαίας βάσης δεδομένων. Προθεσμίες Ποινικές ρήτρες Εκτός από την προθεσμία για την περάτωση του συνολικού έργου που ορίζεται από τη σύμβαση που έχει υπογραφεί, υπάρχουν και οι τμηματικές προθεσμίες, όπου μέσα σε αυτές θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί κάποια τμήματα του έργου. Τηρώντας αυστηρά το χρονοδιάγραμμα του έργου οι προθεσμίες αυτές είναι απίθανο να ξεπεραστούν, όμως υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προκύψουν εργασίες που δε είχαν προβλεφτεί από τη μελέτη. Σε αυτήν την περίπτωση δίνονται παρατάσεις της συνολικής και των τμηματικών προθεσμιών από τη διευθύνουσα Αρχή είτε λόγω υπαιτιότητας του ανάδοχου ή λόγω απρόβλεπτων εξωτερικών παραγόντων. Οι παρατάσεις αυτές δίνονται μέσα από μια διαδικασία όπου η ανάδοχος εργοληπτική εταιρία συντάσσει καινούργιο χρονοδιάγραμμα (συνήθως έγγραφο Excel) και το αποστέλλει είτε ταχυδρομικώς ή το προσκομίζει απευθείας στη διευθύνουσα Αρχή ένας 99

110 υπάλληλος, αναλύοντας και τους λόγους που συντρέχουν για το αίτημα παράτασης της προθεσμίας. Στη συνέχεια η υπηρεσία αξιολογώντας τους λόγους που αναφέρει ο ανάδοχος για την παράταση της προθεσμίας, αναθεωρεί το καινούργιο χρονοδιάγραμμα που έχει αποστείλει ο ανάδοχος. Η διαδικασία αυτή διαρκεί αρκετές ημέρες μέχρι να εγκριθεί τελικά το αναθεωρημένο χρονοδιάγραμμα. Με την εισαγωγή του ΒΙΜ είναι δυνατή κάθε αναπροσαρμογή στο χρονοδιάγραμμα των εργασιών. Πιο συγκεκριμένα, σε περίπτωση που προκύψουν απρόβλεπτες από τη μελέτη εργασίες ή άλλες ιδιαίτερες συνθήκες κατά τη διάρκεια της κατασκευής του έργου, οι συντελεστές που έχουν πρόσβαση στο μοντέλο ΒΙΜ έχουν τη δυνατότητα μέσα από ένα πιο φιλικό 3D περιβάλλον και πιο πολλά στοιχεία συγκεντρωμένα και ομαδοποιημένα, να λάβουν αποφάσεις που θα επηρεάζουν το χρόνο κατασκευής είτε τμήματος ή συνόλου του έργου. Φυσικά σε κάθε περίπτωση είναι δυνατό να μην μπορεί να τηρηθεί κάποια προθεσμία. Σε αυτήν την περίπτωση η διευθύνουσα Αρχή έχοντας πρόσβαση στο μοντέλο ΒΙΜ μπορεί να εξετάσει λεπτομερώς τους λόγους για τους οποίους δεν μπορεί να τηρηθεί η προθεσμία και να εγκρίνει άμεσα το αναθεωρημένο χρονοδιάγραμμα. Επιμετρήσεις Οι επιμετρήσεις είναι ένα πολύ σημαντικό μέρος της κατασκευής του έργου καθώς από αυτές κρίνονται οι πληρωμές του ανάδοχου και αποτελούν το βασικό στοιχείο ελέγχου από τη διευθύνουσα Αρχή. Ιδιαίτερα σε έργα πολύπλοκα και μεγάλου όγκου εργασιών και ποσοτήτων, η επιμέτρηση αυτών των στοιχείων είναι δύσκολη. Τα επιμετρητικά στοιχεία λαμβάνονται από το έργο σε πρόχειρο συνήθως και στη συνέχεια εισάγονται σε λογιστικά φύλλα Excel από τον επιβλέποντα μηχανικό της εταιρίας αλλά και από τον επιβλέποντα μηχανικό της υπηρεσίας. Στη συνέχεια, ο ανάδοχος αποστέλλει ή προσκομίζει τα επιμετρητικά στοιχεία σε μορφή εγγράφων μαζί με τα απαραίτητα σχέδια στη διευθύνουσα Αρχή και τα ελέγχει ο επιβλέπων μηχανικός της υπηρεσίας. Ο έλεγχος που κάνει ο επιβλέπων βασίζεται σε σύγκριση με τα επιμετρητικά στοιχεία που έχει συλλέξει ο ίδιος από το έργο. Η δυσκολία που έχει να αντιμετωπίσει σε αυτή τη διαδικασία τόσο ο συντάξας για λογαριασμό της ανάδοχου εργοληπτικής εταιρίας όσο και ο επιβλέπων μηχανικός της υπηρεσίας είναι ο μεγάλος αριθμός χαρτιών λόγω του όγκου των επιμετρητικών στοιχείων που έχει να διαχειριστεί και να ελέγξει. Ο επιβλέπων μηχανικός πρέπει να προβεί σε έλεγχο των στοιχείων μέσα σε τρείς μήνες και αν υπάρχουν ελλείψεις επιστρέφει τα στοιχεία στην ανάδοχο εργοληπτική εταιρία για τις απαραίτητες διορθώσεις. Με την εισαγωγή του ΒΙΜ η παραπάνω διαδικασία απλοποιείται αρκετά καθώς το πρόγραμμα μπορεί να εξάγει αυτόματα συγκεντρωτικές ποσότητες υλικών που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά την κατασκευή του έργου σε συγκεντρωτικούς πίνακες ποσοτήτων. 100

111 Εικ Αναφορά προγράμματος ΒΙΜ με λίστα εργασιών και ποσοτήτων ( Στις αναφορές που εξάγει αυτόματα το πρόγραμμα ΒΙΜ εκτός από συγκεντρωτικές ποσότητες δίνονται πληροφορίες και λεπτομέρειες για την ακριβή τοποθεσία του έργου και τις αντίστοιχες ποσότητες που χρησιμοποιήθηκαν σε εκείνο το σημείο. Με τον τρόπο αυτό γίνεται πιο εύκολος ο έλεγχός τους από τον επιβλέποντα μηχανικό της υπηρεσίας καθώς και από τους μηχανικούς του έργου. 5.5 ΣΧΟΛΙΑ- ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Όπως και στο προσυμβατικό στάδιο έτσι και στο συμβατικό δεν είναι δυνατή η αλλαγή της διαδικασίας που εκτελούνται και κατασκευάζονται τα δημόσια έργα, καθώς οι διαδικασίες αυτές υπαγορεύονται από νόμους. Η ακολουθία των βημάτων που ακολουθήθηκε στο προσυμβατικό στάδιο δεν είναι δυνατό να τηρηθεί και στο συμβατικό καθώς κατά την εκτέλεση του έργου πρέπει να συμπεριληφθούν πολλοί παράγοντες υπόψη και κάτι τέτοιο ξεφεύγει από τα όρια της παρούσας εργασίας. 101

112 Στο δημόσιο τομέα ένα μεγάλο ζήτημα είναι ότι οι δημοπρασίες των τεχνικών έργων διεξάγονται έχοντας ένα και μόνο κριτήριο, την τιμή. Η πιο χαμηλή προσφορά «χτυπάει» όλες τις άλλες, μη λαμβάνοντας υπόψη οποιουσδήποτε άλλους παράγοντες της διαχείρισης του έργου. Με αυτόν τον τρόπο επιλογής των εργοληπτικών εταιριών που βασίζεται μόνο στην τιμή δεν αξιολογούνται άλλα σημαντικά κριτήρια, όπως ο χρόνος αποπεράτωσης του έργου και η ποιότητα του έργου. Ο καλύτερος τρόπος για τη σύναψη σύμβασης ενός δημόσιου έργου είναι η επιλογή μιας ευέλικτης και συμβατής προσφοράς, που η εργοληπτική επιχείρηση που την έκανε είναι πρόθυμη να εκπληρώσει τους όρους της σύμβασης για την χαμηλότερη τιμή με καινοτόμες ιδέες. Αποτέλεσμα της εισαγωγής του ΒΙΜ τόσο στο προσυμβατικό όσο και στο συμβατικό στάδιο είναι η μείωση του κόστους, του χρόνου και η καλύτερη οργάνωση των διαδικασιών. Όλα αυτά συντελούν στην αναβάθμιση της ποιότητας του έργου. Όπου και εξετάζεται από το Π.Π.Ε το οποίο εισάγει πρότυπα κατά ΕΛΟΤ στα δημόσια έργα. Ωστόσο, το Π.Π.Ε εισήχθη πρόσφατα στα δημόσια έργα. Και όπως έχει διαπιστωθεί δεν έχουν όλοι οι συμμετέχοντες σαφή εικόνα της ποιότητας. 5.7 ΕΜΠΟΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΙΝΌΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ Η εισαγωγή του ΒΙΜ στις διαδικασίες των δημοσίων έργων μπορεί να αντιμετωπίσει διάφορα εμπόδια και παθογένειες του συστήματος με το οποίο λειτουργούν τα δημόσια έργα. Τα εμπόδια αυτά είναι κυρίως και οι λόγοι που παρουσιάζονται και οι διάφορες δυσκολίες στα δημόσια έργα τόσο στο προσυμβατικό όσο και στο συμβατικό στάδιο. Στο βιβλίο Quality management: A new challenge for Greek construction industry (Stylianos Zanatanidis & George Tsiotras, 1998) περιγράφεται η έννοια της ποιότητας στα τεχνικά έργα και παρουσιάζεται μέσα από έρευνες η αντίληψη της έννοιας της ποιότητας από τους συμμετέχοντες στα τεχνικά έργα και τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν για τη βελτίωση των δραστηριοτήτων τους. Τα πιο σημαντικά εμπόδια στην παραγωγή των δραστηριοτήτων των κατασκευαστικών εταιριών στο σύστημα με το οποίο λειτουργούν τα τεχνικά έργα είναι: Προβλήματα στις τηλεπικοινωνίες και στη μεταφορά Υψηλά επιτόκια δανεισμού Αθέμιτος και παράνομος ανταγωνισμός Υψηλό κόστος παραγωγής Γραφειοκρατία Αναποτελεσματική αποκέντρωση Αόριστος και ασαφής κυβερνητικός σχεδιασμός Έντονος ανταγωνισμός από το εξωτερικό 102

113 Στο Σχήμα 5.1 δίνονται τα ποσοστά των στοιχείων που εμποδίζουν την ομαλή διεξαγωγή των τεχνικών έργων όπως αυτά έχουν καταγραφεί από την έρευνα που διεξήχθη στο παραπάνω βιβλίο. Όπως παρατηρούμε η γραφειοκρατία κατέχει το μεγαλύτερο ποσοστό από όλα τα στοιχεία, καθώς είναι αυτή που εμποδίζει τη βελτίωση των δραστηριοτήτων των τεχνικών έργων. Επιπλέον, η γραφειοκρατία είναι βασικό εμπόδιο της εφαρμογής και εισαγωγής της μεθοδολογίας ΒΙΜ στα δημόσια έργα για τους ίδιους λόγους που αναφέρονται και αναλυτικά σε επόμενα εδάφια. Στην παρούσα εργασία αναλύεται μόνον το βασικό εμπόδιο, η γραφειοκρατία, και δίνονται λύσεις αντιμετώπισής της καθώς τα υπόλοιπα αφορούν μεν τα τεχνικά έργα αλλά ξεφεύγουν από το όρια της εργασίας. Σχήμα 6.1 Τα βασικά εμπόδια που επηρεάζουν τις δραστηριότητες των τεχνικών έργων (Quality management: A new challenge for the Greek construction industry, Stylianos Zantanidis, 1998) Γραφειοκρατία Η γραφειοκρατία είναι ένα εμπόδιο που αντιμετωπίζεται ευρέως στα περισσότερα κράτη, ωστόσο στην Ελλάδα το πρόβλημα αυτό είναι αρκετά μεγάλο και το συναντάει κανείς σε πολλούς τομείς όπου έχουν να κάνουν με το δημόσιο τομέα. Αυτό διότι σε κάθε ενέργεια και 103

114 βήμα, στα δημόσια έργα εν προκειμένου, χρειάζεται η έγκριση κάποιας δημόσιας Αρχής. Η έγκριση έρχεται με την υπογραφή ενός εγγράφου από τον αρμόδιο της υπηρεσίας. Η έγκριση από την εκάστοτε δημόσια υπηρεσία είναι πολύ σημαντική ενέργεια και δεν μπορεί να παρακαμφθεί, καθώς από αυτήν εξαρτάται το αν θα προχωρήσει η διαδικασία σε επόμενο βήμα ή αν θα συνεχίσουν οι εργασίες του έργου και πολλά άλλα. Αξίζει να αναφερθεί σε αυτό σημείο ότι προκειμένου να περιοριστεί η γραφειοκρατία γίνονται κάποια βήματα με το Προεδρικό Διάταγμα Ψηφιοποίηση εγγράφων και Ηλεκτρονικό Αρχείο όπου εντάσσεται στο πλαίσιο της προσπάθειας για την αποκλειστική ηλεκτρονική διακίνηση εγγράφων στο δημόσιο, ορίζοντας μια σειρά θεσμικών ρυθμίσεων που απαιτούνται για την μετάβαση στην Ηλεκτρονική Δημόσια Διοίκηση. Τα βασικά σημεία αφορούν θέματα σχετικά με την αρχειοθέτηση ηλεκτρονικών εγγράφων και δεδομένων, τη διαδικασία ψηφιοποίησης των έντυπων αρχείων της δημόσιας διοίκησης. Το Προεδρικό διάταγμα βρίσκεται ακόμα στο στάδιο του σχεδίου Αντιμετώπιση γραφειοκρατίας με την εισαγωγή του ΒΙΜ Μια καινοτόμα ιδέα στα πλαίσια και του παραπάνω διατάγματος θα ήταν να εισαχθεί το ΒΙΜ και σε βήματα που αφορούν εγκριτικές αποφάσεις από δημόσιους φορείς με την πληθώρα εργαλείων που διαθέτουν τα προγράμματα ΒΙΜ. Τέτοια εργαλεία διαχείρισης δεδομένων και εγγράφων είναι το Vault που περιγράφηκε στο κεφάλαιο 3 στην υποενότητα , όπου διαθέτει και πολλές παραμέτρους ασφάλειας που είναι απαραίτητες για τη διενέργεια τέτοιων πράξεων. Με την εισαγωγή των προγραμμάτων ΒΙΜ σε αυτά τα βήματα θα περιοριζόταν κατά πολύ ο χρόνος ολοκλήρωσής τους όπως έχει περιγραφεί στους πίνακες του κεφαλαίου 4. Κατά συνέπεια θα επιταχυνόντουσαν και οι υπόλοιπες διαδικασίες που αφορούν το έργο τόσο κατά το προσυμβατικό όσο και στο συμβατικό στάδιο, καθώς για ένα σημαντικό μέρος του κολλήματος των δημοσίων έργων ευθύνονται και οι καθυστερήσεις έκδοσης εγκριτικών αποφάσεων. Ωστόσο, για να γίνει κάτι τέτοιο είναι απαραίτητη η εκπαίδευση του προσωπικού των δημόσιων υπηρεσιών σε προγράμματα ΒΙΜ και η απόκτηση και εγκατάσταση των προγραμμάτων στον ηλεκτρονικό εξοπλισμό των υπηρεσιών. 104

115 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 6. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΟΥ ΒΙΜ ΣΕ ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ 6.1 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ Μ25 ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ Περιγραφή έργου Ο αυτοκινητόδρομος Μ25 είναι ένας από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους στην Ευρώπη. Εικ. 6.1 Περιφερειακός αυτοκινητόδρομος Μ25 του Λονδίνου ( 105

116 Μερικοί τομείς του δρόμου χρησιμοποιούνται από πάνω οχήματα την ημέρα. Όταν το Λονδίνο φιλοξένησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2012, οι διοργανωτές είχαν προβλέψει ότι ο αριθμός των οχημάτων που θα χρησιμοποιήσουν τον αυτοκινητόδρομο για να ταξιδέψουν στους αγώνες, θα αυξηθεί κατά ένα εκατομμύριο. Για να μειώσουν τα επίπεδα της κυκλοφοριακής συμφόρησης του δρόμου, να βελτιώσουν τους χρόνους ταξιδιού και την ασφάλεια του δρόμου, ο οργανισμός αυτοκινητοδρόμων της Αγγλίας δημοπράτησε ένα έργο 6,2 δισεκατομμυρίων λυρών Αγγλίας για το σχεδιασμό, την κατασκευή και τη λειτουργία του Μ-25, το οποίο ανέλαβε κοινοπραξία εταιριών το Μέρος αυτού του έργου είναι η διάνοιξη του δρόμου από τρεις λωρίδες σε τέσσερις, σε τμήμα δρόμου 23 μιλίων του αυτοκινητόδρομου βορειοδυτικά και 17 μιλίων βορειοανατολικά. Ο οργανισμός αυτοκινητοδρόμων είναι ένας εκτελεστικός οργανισμός του Υπουργείου Μεταφορών της Αγγλίας, και είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία, τη συντήρηση και τη βελτίωση του στρατηγικού οδικού δικτύου στην Αγγλία. Η κοινοπραξία των εταιριών που ανέλαβε το έργο αποτελείται από την Atkins, Skanska, Balfour Beatty, και τηνegis Road Operation UΚ. Η Atkins είναι η μεγαλύτερη κατασκευαστική εταιρία στην Αγγλία και η ενδέκατη μεγαλύτερη στον κόσμο. Η Skanska είναι μια από τους μεγαλύτερους κατασκευαστικούς ομίλους στον κόσμο, με εμπειρία στην κατασκευή, την ανάπτυξη εμπορικών και οικιστικών έργων, στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Η Balfour Beatty παρέχει παγκόσμιας κλάσης υποδομές και επιχειρηματικές υπηρεσίες που λειτουργούν καθ όλη τη διάρκεια ζωής του έργου Ιδιαιτερότητες του έργου Η πρωταρχική απαίτηση ήταν η ολοκλήρωση του έργου πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες 2012 του Λονδίνου. Για την τήρηση αυτής της διορίας, ο σχεδιασμός και η κατασκευή έπρεπε να γίνει δυο φορές πιο γρήγορα σε σύγκριση με άλλα παρόμοια έργα. Η προσπάθεια αυτή περιοριζόταν από τα όρια του ήδη υπάρχοντος δρόμου. Η μελέτη εκτός από τη διάνοιξη μιας επιπλέον λωρίδας, περιελάμβανε νέα κεντρική νησίδα, επιπλέον φωτισμό κατά μήκος του δρόμου και ατσάλινους σκελετούς για τοποθέτηση πινακίδων. Η κατασκευή τους μέσα στα υπάρχοντα όρια του δρόμου απαιτούσε ακρίβεια στο σχεδιασμό και το συντονισμό της κατασκευής. Ταυτόχρονα με την κατασκευή, τρεις λωρίδες σε κάθε κατεύθυνση έπρεπε να είναι ελεύθερες για την κυκλοφορία των οχημάτων. Ήταν κάτι που απαιτούσε προσεκτικούς χειρισμούς τόσο κατά τον σχεδιασμό όσο και κατά την κατασκευή. 106

117 Συνολικά από τα 188 χιλιόμετρα του δρόμου, στα 101 χιλιόμετρα έγινε διάνοιξη μιας ακόμα λωρίδας. Το κόστος του έργου συνολικά ήταν 6,2 δισεκατομμύρια λύρες (ή 7,6 δισεκατομμύρια ευρώ) και η κατασκευή στοίχιζε κατά μέσο όρο περίπου 1 εκατομμύριο λύρες την ημέρα (ή 1,2 εκατομμύρια ευρώ / ημέρα) και διευρύνοντας τον αυτοκινητόδρομο σε ποσοστό 1,6 χμ/ μήνα. Λόγω των φυσικών ορίων του δρόμου και της διορίας εκτέλεσης του έργου μέχρι τους Ολυμπιακούς Αγώνες, οι μέθοδοι σχεδιασμού και κατασκευής έπρεπε να είναι γρήγορες και σωστές. Το επίκεντρο του προβλήματος ήταν στα όρια του δρόμου τα οποία ήταν περιορισμένα όχι μόνο από την καινούργια λωρίδα κυκλοφορίας, αλλά και από τη διάταξη που έπρεπε να γίνει για την τοποθέτηση των ατσάλινων σκελετών, του εξοπλισμού επικοινωνίας, της σήμανσης, των φρεατίων αποχέτευσης και άλλων εγκαταστάσεων. Εικ. 6.2 Αεροφωτογραφία του αυτοκινητόδρομου Μ 25 ( Οι εταιρίες της κοινοπραξίας που ανέλαβαν το έργο αναγνώρισαν ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος του σχεδιασμού ήταν η ποικιλία των επιστημονικών τομέων που έπρεπε να διαχειριστούν, μέσα στα περιορισμένα φυσικά όρια του δρόμου. Οι διάφορες ομάδες που θα αναλάμβαναν την κατασκευή των υποδομών αυτών δε θα μπορούσαν να δουλέψουν μεμονωμένα, καθώς θα υπήρχαν συγκρούσεις ανάμεσά στις εργασίες που θα πραγματοποιούσαν. Έπρεπε λοιπόν να συνεργαστούν και να αναπτύξουν ένα διαδραστικό 3D 107

118 μοντέλο του δρόμου, που θα περιέκλειε όλες τις απαραίτητες λεπτομέρειες του έργου σε υψηλό επίπεδο ανάλυσης. Βέβαια, μέχρι τότε δεν υπήρχαν παγκόσμια ή διεθνή standards για το ΒΙΜ όσον αφορά τη γεωμετρία και τα επαρκή στοιχεία που χρειάζονται για τέτοιες υποδομές. Επομένως οι εταιρίες χρησιμοποιώντας διάφορα λογισμικά, όρισαν τα δικά τους standards για κάθε δραστηριότητα. Η εταιρία Atkins χρησιμοποίησε το λογισμικό Navisworks Manage της Autodesk για να συναθροίσει τις πολυπληθείς πληροφορίες σχεδιασμού και η εταιρία Skanska και Balfour Beatty χρησιμοποίησαν το λογισμικό Autocad Civil 3D για τον σχεδιασμό του έργου. Εικ. 6.3 Μοντελοποίηση του Μ 25 στο AutoCAD Civil 3D ( Το μοντέλο ΒΙΜ ήταν προσβάσιμο από όλη την ομάδα του έργου και περίπου το 90 % της ομάδας σχεδίασης που απαρτιζόταν από 120 άτομα, ήταν συχνοί χρήστες του λογισμικού. 108

119 Η αλλαγή του παραδοσιακού τρόπου συλλογής τοπογραφικών δεδομένων με νέες τεχνικές όπως η εξάρτιση σε παγκόσμιο σύστημα συντεταγμένων και η μοντελοποίηση της επιφάνειας με σάρωση με λέιζερ, έκανε ακόμα πιο εύκολη την εισαγωγή τοπογραφικών στοιχείων στο Civil3D. Επομένως, η ομάδα του έργου είχε στη διάθεσή της ένα μοντέλο με τα ακριβή τοπογραφικά δεδομένα του έργου, κάτι το οποίο βοήθησε πολύ στην αποφυγή των αποκλίσεων. Η χρήση των προγραμμάτων ΒΙΜ στον αυτοκινητόδρομο Μ25 παρείχε αποτελεσματικότητα στο σχεδιασμό και στην κατασκευή, καθώς ήταν απαραίτητη η τήρηση του αυστηρού προγράμματος και η μείωση των κινδύνων στο έργο. Οι ομάδες του έργου, του σχεδιασμού και της κατασκευής, δημιούργησαν ένα συγχρονισμένο, ακριβές και ολοκληρωμένο 3D μοντέλο για να απεικονίσουν ολόκληρο το έργο στην επιφάνεια του εδάφους καθώς και κάτω από αυτή. Εκτός από τα φυσικά στοιχεία του έργου οι ομάδες εισήγαγαν και άλλες παραμέτρους και σημαντικά ζητήματα του έργου όπως τα μέτρα ασφαλείας και οι ζώνες πρόσβασης. Η μοντελοποίηση του αυτοκινητοδρόμου έδωσε τη δυνατότητα στις ομάδες του έργου να αναγνωρίσουν και να επιλύσουν τυχόν σφάλματα ή συγκρούσεις κατά τη διαδικασία κατασκευής του έργου. Οφέλη από τη χρήση του ΒΙΜ στον Μ25: Η χρησιμοποίηση του ΒΙΜ λογισμικού σε πρώιμο στάδιο σχεδιασμού επέτρεψε στις ομάδες του έργου να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους με αυτοπεποίθηση, ελαχιστοποίησε τις περιττές εργασίες. Το Navisworks βοήθησε στην αναγνώριση και επίλυση των συγκρούσεων μεταξύ ταυτόχρονων εργασιών, κάτι που θα ήταν πολύ δύσκολο να εξεταστεί με τη χρήση εγγράφων και σχεδίων 2D. Το Navisworks επέτρεψε την αναπαράσταση της παραγωγικής διαδικασίας και βοήθησε τόσο στην εντατικοποίηση του προγράμματος της κατασκευής του έργου, όσο και στη διατήρηση της κυκλοφορίας των οχημάτων στις υπόλοιπες λωρίδες του δρόμου, χωρίς προβλήματα και καθυστερήσεις Αποτέλεσμα Το έργο ολοκληρώθηκε πριν από το καλοκαίρι του 2012 και πριν τους Ολυμπιακούς Αγώνες φυσικά που ήταν και το ζητούμενο. Παράλληλα, όχι μόνο το συνολικό κόστος του έργου ήταν μέσα στον προϋπολογισμό αλλά και η πρώιμη προσέγγιση του σχεδιασμού του έργου με το ΒΙΜ εξοικονόμησε εκατομμύρια ευρώ στην αποτελεσματικότητα του προγράμματος εκτέλεσης του έργου. Οι εταιρίες Atkins, Skanska, Balfour Beatty, και Egis Road Operation UΚ υιοθέτησαν τη μεθοδολογία του ΒΙΜ και στη μετέπειτα αναβάθμιση τομέων του δρόμου. 109

120 6.2 ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ IPSWICH ΣΤΟ QUEENSLAND ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ Περιγραφή έργου Ο αυτοκινητόδρομος Ipswich βρίσκεται δυτικά του Brisbane στην Queensland και είναι η κύρια οδική αρτηρία που συνδέει το Brisbane και το Ipswich. Εικ. 6.4 Αεροφωτογραφία αυτοκινητόδρομου Ipswich ( Το έργο που αφορούσε την αναβάθμιση του δρόμου από το Dinmore έως την Goodna περιελάμβανε: την αύξηση της χωρητικότητας δρόμου με διάνοιξη του υπάρχοντος δρόμου, από δύο σε τρείς λωρίδες και στις δύο κατευθύνσεις επτά χιλιόμετρα καινούργιου δρόμου έκτακτης ανάγκης παράλληλα στον αυτοκινητόδρομο τη βελτίωση της γεωμετρίας του και τη σύνδεσή του με τους τοπικούς δρόμους 110

121 είκοσι έξι καινούργιες γέφυρες δύο ανισόπεδους κόμβους για την ασφαλέστερη πρόσβαση των αυτό κινήτων σε τοπικούς δρόμους εικοσιτέσσερα χιλιόμετρα πεζοδρομίων και ποδηλατοδρόμου την εγκατάσταση ενός εξελιγμένου συστήματος μεταφοράς για τη βελτίωση της διαχείρισης του δρόμου Το συνολικό κόστος για την κατασκευή του έργου ήταν 1,95 δισεκατομμύρια δολάρια, καθώς ήταν ένα από τα πιο πολύπλοκα έργα που είχαν γίνει στη νότιο-δυτική Queensland. Το έργο άρχισε τον Ιούνιο του 2008 και παραδόθηκε το Μάιο του Ιδιαιτερότητες του έργου Στον αυτοκινητόδρομο υπήρχαν ήδη δέκα πέντε γέφυρες που έπρεπε να κατεδαφιστούν και έπρεπε να κατασκευαστούν άλλες είκοσι έξι. Κάτι το οποίο απαιτούσε περισσότερους από 40 διακόπτες κυκλοφορίας και πολλές τροποποιήσεις στις διαδρομές της κυκλοφορίας των οχημάτων αλλά και των πεζών και των μέσων μαζικής μεταφοράς. Η κυκλοφορία του δρόμου έπρεπε να διατηρηθεί σε κανονικές συνθήκες, περίπου οχήματα την ημέρα παράλληλα με την κατασκευή του δρόμου. Κάτω από την επιφάνεια του δρόμου υπήρχαν τρία ορυχεία από το 1860 τα οποία έπρεπε να αποκατασταθούν. Ανακαλύφθηκαν κάτω από την επιφάνεια του δρόμου περισσότερα από 200 πυρομαχικά όπλα και κανόνια. Οι μεγάλες καταστροφές που προκάλεσαν οι πλημμύρες τον Ιανουάριο του 2011 (Εικ. 6.5), το 40 % του αυτοκινητοδρόμου ήταν κάτω από το νερό για τέσσερις μέρες και τα γραφεία των ομάδων εργασιών είχαν πλημμυρίσει και ήταν ακατάλληλα για χρήση για τέσσερις εβδομάδες. 111

122 Εικ.6.5 Καταστροφές που προκλήθηκαν στον αυτοκινητόδρομο Ipswich ( Χρήση λογισμικού ΒΙΜ Κατά το σχεδιασμό του έργου χρησιμοποιήθηκαν τα προγράμματα Asta και Primavera 3, τα οποία έδωσαν τη δυνατότητα στις ομάδες του έργου να υπολογίζουν με ακρίβεια τις ποσότητες των υλικών που απαιτούνται, να ενημερώνονται για τις τυχόν αλλαγές που γίνονται στο έργο κ.α. Η χρήση των λογισμικών επέτρεψαν σε όλες τις ομάδες του έργου την πρόσβασή σε αυτά, καθώς επίσης και την επικοινωνία μεταξύ της ομάδας σχεδιασμού με την ομάδα της κατασκευής του έργου. Στα προγράμματα απαριθμήθηκαν πάνω από εργασίες και ταυτόχρονα με αυτές ρυθμιζόταν και η κυκλοφορία στον αυτοκινητόδρομο Οφέλη χρήσης ΒΙΜ Εξοικονομήθηκαν 200 εκατομμύρια δολάρια Το έργο ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε 6 μήνες νωρίτερα από την προγραμματισμένη ημερομηνία παράδοσης Παρείχε ένα 3D μοντέλο βοηθώντας στην επίλυση συγκρούσεων μεταξύ εργασιών και παρέχοντας καλύτερη διαχείριση των πληροφοριών Παρείχε στο σύνολο του προσωπικού ένα δυναμικό, ευέλικτο, online εργαλείο χαρτογράφησης του έργου με δεδομένα από όλες τις ομάδες του έργου Όλα τα δεδομένα διατηρούνταν στο σύστημα ακριβή και ανά πάσα στιγμή 112

123 Παρέχονταν φωτογραφίες και animation για την ομάδα διαβούλευσης της κοινότητας (Εικ. 6.6) Εικ. 6.6 Animation από την κατασκευή ενός τεχνικού έργου στον αυτοκινητόδρομο Ipswich ( Αποτέλεσμα Το έργο κόστισε συνολικά 1,95 δισεκατομμύρια δολάρια και η κατασκευή του διήρκησε 51 μήνες. Το έργο τελικά παραδόθηκε έξι μήνες νωρίτερα και με τελικό προϋπολογισμό 10 % πιο μικρό από τον αρχικό προϋπολογισμό, παρά τις προκλήσεις που αντιμετώπισαν οι ομάδες που εργάστηκαν στο έργο. 6.3 ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟΔΡΟΜΟΣ U.S. 41 ΣΤΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΕΣ Η.Π.Α Περιγραφή έργου Ο αυτοκινητόδρομος U.S. 41 βρίσκεται στις Η.Π.Α., εκτείνεται από το Miami, της Florida μέχρι το Michigan και καλύπτει απόσταση μιλίων (3.219 χμ.). Στο κομμάτι του U.S. 41 από το νότιο- ανατολικό Wisconsin μέχρι το Fox Valley, ο δρόμος αυτός αποτελεί έναν σημαντικό οδικό άξονα 200 μιλίων που συνδέει αυτές τις δυο κρίσιμες οικονομικές περιφέρειες. Το τεχνικό έργο που ανέθεσε η πολιτεία του Wisconsin στις εταιρίες Gremmer & Associates Inc., CH2M HILL, Ourston Roundabout Engineering ήταν η αναβάθμιση του 113

124 δρόμου αυτού, για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής κατοίκων που ζουν εκεί. Περιελάμβανε πρόσθετες λωρίδες κυκλοφορίας, ανακατασκευή 16 κόμβων, εγκατάσταση έξυπνου συστήματος μεταφοράς και την κατασκευή 40 κυκλικών κόμβων Ιδιαιτερότητες του έργου Σε ένα συγκεκριμένο κομμάτι του δρόμου 1,75 μιλίων που ενώνεται με σημαντικές οδικές αρτηρίες, συμπεριλαμβάνονταν η κατασκευή δύο κυκλικών κόμβων, τριών γεφυρών και τριών τοίχων αντιστήριξης. Αν και είναι ένα μικρό κομμάτι του δρόμου έχει μεγάλο κυκλοφοριακό φόρτο (πάνω από οχήματα ανά ημέρα) καθώς συνδέει περιοχές που είναι ραγδαία αναπτυσσόμενες εμπορικά. Το έργο άνηκε στη δικαιοδοσία του τμήματος Μεταφορών του Wisconsin (WisDOT) και το συνολικό κόστος κατασκευής του ήταν 8,25 εκατομμύρια δολάρια το οποίο ανέλαβε η αρχή American Recovery and Reinvestment Act Τροποποίηση μελέτης του έργου Όλες οι εταιρίες μαζί συνεργάστηκαν για τη σχεδίαση του έργου περιελάμβανε τη μελέτη, τις απαλλοτριώσεις, το σχεδιασμό αποστράγγισης, τα τελικά σχέδια, τις προδιαγραφές κ.α. Καθώς η ομάδα μηχανικών της εταιρίας Gremmer & Associates Inc. είχε ολοκληρώσει το σχεδιασμό του έργου κατά 60 %, η WisDOT επέβαλλε μια σημαντική αλλαγή στο σχεδιασμό του έργου. Ως αποτέλεσμα των κατευθύνσεων της WisDOT, συντάχθηκε καινούργια μελέτη που περιελάμβανε κυκλικούς κόμβους, αλλάζοντας τον αρχικό σχεδιασμό όπου είχαν επιλεγεί οι φωτεινοί σηματοδότες για τη διασταύρωση των δρόμων U.S. 41 και της λεωφόρου Witzel. Οι κυκλικοί κόμβοι κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος τόσο στην Αμερική όσο και στον υπόλοιπο κόσμο, καθώς παρέχουν πιο ασφαλή και αποτελεσματική ροή της κυκλοφορίας. Μελέτες του Ινστιτούτου ασφάλειας των αυτοκινητοδρόμων έχουν δείξει ότι οι κυκλικοί κόμβοι έχουν κατά 90 % λιγότερα τροχαία ατυχήματα, 76 % λιγότερους τραυματισμούς λόγω τροχαίων ατυχημάτων, 30 έως 40 % μείωση ατυχημάτων με πεζούς και 10 % λιγότερα ατυχήματα με ποδηλάτες. Τελικά οι κυκλικοί κόμβοι που θα φέρουν την κυκλοφορία μεταξύ της λεωφόρου Witzel και των δρόμων Oshkosh, Washburn, και Koeller έπρεπε να ενσωματωθούν με την ανισόπεδη κατασκευή χωρίς να διακόψει την πρόσβαση από τους δρόμους κατά τη διάρκεια των εργασιών. Εκτός από την προστιθέμενη αλλαγή του σχεδιασμού με προσθήκη κυκλικών κόμβων των οποίων η κατασκευή είναι πιο πολύπλοκη, οι κυκλικοί κόμβοι έπρεπε να 114

125 κατασκευαστούν πριν την αναβάθμιση του U.S. 41. Ως εκ τούτου, ο σχεδιασμός τους έπρεπε να πληροί τους περιορισμούς που επιβάλλονται από τον παρακείμενο αυτοκινητόδρομο, τόσο πριν εικ. 6.7 όσο και μετά εικ. 6.8 την επέκταση του δρόμου U.S. 41. Εικ 6.7 Αεροφωτογραφία του αυτοκινητόδρομου U.S. 41 πριν την εκτέλεση του έργου ( Εικ 6.8 Αεροφωτογραφία του αυτοκινητόδρομου U.S. 41 μετά την εκτέλεση του έργου ( 115

126 Προκειμένου να τηρηθούν οι προθεσμίες του έργου και ενσωματωθούν οι απαραίτητες αλλαγές που προέκυψαν, η ομάδα των μηχανικών της Gremmer & Associates Inc. αποφάσισαν τη χρήση του λογισμικού AutoCad Civil 3D ώστε να εισάγουν μια έξυπνη και μοντελοποιημένη διαδικασία σχεδιασμού μια ΒΙΜ ροή εργασιών Μοντελοποιημένη λύση σχεδιασμού Η ομάδα σχεδιασμού της της Gremmer & Associates Inc. άρχισε να σχεδιάζει ένα πιο ρεαλιστικό μοντέλο των καινούργιων κόμβων. Όμως, η προσθήκη των κυκλικών κόμβων είχε ως συνέπεια την αλλαγή των ευθυγραμμίσεων των δρόμων, κάτι που θα επέβαλλε τον σχεδιασμό ολόκληρο από την αρχή. Ωστόσο, το Civil 3D έδωσε τη δυνατότητα στην ομάδα σχεδιασμού μιας πιο εύκολης λύσης αυτού του προβλήματος, καθώς μπόρεσαν και ταίριαξαν τις παλιές ευθυγραμμίσεις και προφίλ των δρόμων με τα καινούργια που περιελάμβαναν τη συμμόρφωσή τους με τους κυκλικούς κόμβους. Εικ. 6.9 Μοντέλο κυκλικών κόμβων του αυτοκινητόδρομου U.S. 41 ( com/) 116

127 Επιπλέον, εκτός από τον ευκολότερο σχεδιασμό της γεωμετρίας του έργου το Civil 3D έκανε ευκολότερο το σχεδιασμό των σωληνωτών δικτύων. Επίσης, έδωσε τη δυνατότητα της ενσωμάτωσης πληροφοριών από τις υπόλοιπες εταιρίες που είχαν αναλάβει την κατασκευή του τεχνικού αυτού έργου, έχοντας με αυτόν τον τρόπο καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη εποπτεία του σχεδιασμού και βελτίωσε κατά πολύ τη συνεργασία μεταξύ τους. Καθώς ο σχεδιασμός προχωρούσε η ομάδα σχεδιασμού έπρεπε να κάνει διάφορες αλλαγές που επέβαλλαν οι εκάστοτε περιστάσεις στους κυκλικούς κόμβους. Με το μοντέλο του σχεδιασμού που είχαν στη διάθεσή τους, η ομάδα σχεδιασμού ήταν σε θέση να κάνουν τις απαραίτητες αλλαγές πιο εύκολα και να δουν την επίδρασή τους στον καθολικό σχεδιασμό. Με το Civil 3D μπορούσαν να αξιολογήσουν κάθε σενάριο που μπορούσε να συμβεί μέσα σε λίγες ώρες. Χωρίς το λογισμικό αυτό μπορεί να τους έπαιρνε και μέρες για να εφαρμόσουν την αλλαγή και να την αξιολογήσουν Αποτελέσματα εφαρμογής προγράμματος ΒΙΜ Η εταιρία Gremmer & Associates παρέδωσε ένα μεγάλο μέρος τον Ιανουάριο του 2009 και η κατασκευή έλαβε μέρος το 2009 και το Το κύριο στοιχείο του έργου ήταν οι δυο αυτοί κυκλικοί κόμβοι με τις πολλές λωρίδες όπου ενώνονταν με την ανισόπεδη κατασκευή. Ο στόχος του σχεδιασμού ενός τεχνικού έργου υψηλής ποιότητας, με την ακρίβεια που χρειάζονταν οι συνεχής αλλαγές και η πολυπλοκότητά του, επετεύχθη με τη χρήση του λογισμικού Civil 3D. Καθώς, ήταν καταλυτικός ο ρόλος της απεικόνισης των επιδράσεων των αλλαγών σχεδιασμού. Μετά από αυτό το έργο η εταιρία Gremmer & Association άρχισε να χρησιμοποιεί το AutoCad Civil 3D για τα τεχνικά έργα που αναλάμβανε. Ο ΒΙΜ σχεδιασμός για τις υποδομές εξασφάλισε στην εταιρία καλύτερη και πιο αποτελεσματική παραγωγικότητα στα τεχνικά έργα που αναλάμβανε. 6.4 NAVI MUMBAI INTERNATIONAL AIRPORT Περιγραφή του έργου Navi Mumbai International Airport Το Navi Mumbai International Airport είναι ένα προτεινόμενο εθνικό αεροδρόμιο προς κατασκευή στην περιοχή Kopra-Panvel της περιφέρειας Mumbai Metropolitan στην Ινδία. Το αεροδρόμιο είναι υπό κατασκευή μέσω των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. Ο 117

128 ιδιωτικός τομέας θα κατέχει το 74 % του μετοχικού κεφαλαίου, ενώ η Αρχή Αεροδρομίων Ινδίας και η κυβέρνηση της Maharashtra θα κατέχουν από 13 %. Το έργο του αεροδρομίου στοχεύει στην διευκόλυνση της συμφόρησης της εναέριας κυκλοφορίας της Mumbai και έχει καθυστερήσει λόγω διαφορών ως προς την έκταση που θα κατασκευαστεί το αεροδρόμιο. Το κόστος για την κατασκευή του αεροδρομίου αναμένεται στα 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια. Η έκταση που απαιτείται για την κατασκευή του είναι περίπου m 2. Εικ Αεροφωτογραφία αεροδρομίου Navi Mumbai ( Ιδιαιτερότητες του έργου Η κυβέρνηση της Ινδίας επικεντρώνεται στην ανάπτυξη της φυσικής υποδομής της χώρας. Ο όμιλος Louis Berger Asia Pacific υπέβαλε προσφορά για ένα επιβλητικό έργο υποδομής που τράβηξε την προσοχή ολόκληρου του έθνους, το νέο Navi Mumbai International Airport. Με μια πιεστική ανάγκη για ένα επιπλέον διεθνές αεροδρόμιο για την εξυπηρέτηση της Mumbai, η Ινδική κυβέρνηση ζητά την υποβολή μελετών του έργου. Το πρόγραμμα είναι φιλόδοξο και πολύπλοκο. Η πρώτη φάση του νέου αεροδρομίου αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία από το 2015, και η ολοκλήρωση όλων των τεσσάρων φάσεων του αεροδρομίου αναμένεται το Στον όμιλο Louis Berger δόθηκε το χρονικό περιθώριο των μόλις τριών μηνών για την υποβολή της προσφοράς-πρότασής του, η οποία περιελάμβανε την οριστικοποίηση του 118

129 σχεδίου για το νέο αεροδρόμιο, με λεπτομερείς υπολογισμούς ποσότητων που υποστηρίζονται από λεπτομερή 3D μοντέλα των κτιρίων. Εικ Σχέδιο κάτοψης του μοντέλου αεροδρομίου Navi Mumbai ( Οι διαγωνιζόμενοι έπρεπε να αποκτήσουν πρόσβαση σε μεγάλο όγκο δεδομένων έρευνας που παρέχονταν από την πόλη της Mumbai και την Industrial Development Corporation της Maharastra (CIDCO). Έπρεπε να τηρούν τα αυστηρά διεθνή πρότυπα της πολιτικής αεροπορίας και να υποστηρίζουν με τις ρυθμιστικές απαιτήσεις τόσο τις πολιτικές όσο και τις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Συχνά η κατάσταση είχε διακυμάνσεις, καθώς οι διαπραγματεύσεις γύρω από εξαγορές γης ήταν ακόμα σε εξέλιξη και η θέση που προοριζόταν να γίνει το αεροδρόμιο είναι σε πεδινές περιοχές, σε μια οικολογικά ευαίσθητη ζώνη. Οι διαγωνιζόμενοι έπρεπε να βρουν μια λύση για τον σχεδιασμό που να είναι ευέλικτη στις διάφορες αλλαγές που θα μπορούσαν να επιφέρουν αυτές οι διακυμάνσεις. Αυτή η λύση ήταν το ΒΙΜ καθώς δούλευαν με πολλές παραμέτρους που συνεχώς άλλαζαν. Επίσης, το ΒΙΜ παρείχε πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο καθώς και λεπτομερή ανάλυση που βασιζόταν στις 119

130 εκάστοτε αλλαγές. Χρειάζονταν δηλαδή αυτό το εργαλείο για να έχουν άμεσα τις λύσεις σχεδιασμού που θα απαιτούνταν Χρήση του λογισμικού ΒΙΜ Χρησιμοποιώντας το Civil 3D ο όμιλος Louis Berger εισήγαγε και έβαλε σε σειρά όλα τα δεδομένα που παρείχε η CIDCO σε ένα ολοκληρωμένο μοντέλο. Δουλεύοντας με διάφορες πηγές δεδομένων, η ομάδα εισήγαγε τοπογραφικά δεδομένα και αεροφωτογραφίες. Το Civil 3D με την ολοκληρωμένη λειτουργία του σε γεωγραφικές αναλύσεις έπαιξε ζωτικό ρόλο στο σχεδιασμό.. Εικ Μοντέλο σχεδιασμού αεροδιαδρόμων από το AutoCAD Civil 3D ( Η ομάδα σχεδιασμού βασίστηκε στο Google Earth για την ανάλυση της τοπογραφίας του έργου. Όμως με τη σύνδεση που μπορεί να έχει το Civil 3D με το Google Earth, δεν χρειάστηκε να προσθέσουν κάτι στη διαδικασία που είχαν ήδη ξεκινήσει. Αντίθετα, με λιγότερη προσπάθεια είχαν διάθεσή τους τα δεδομένα που είχαν αντλήσει από το Google Earth. 120

131 Το Civil 3D εκτός από τη βοήθεια που προσέφερε στη διαχείριση των τοπογραφικών στοιχείων του έργου και στην αποτελεσματική παρουσίασή τους, σημαντική ήταν η συμβολή του στο σχεδιασμό των πολυάριθμων κόμβων που περιλαμβάνει το αεροδρόμιο. Συγκεκριμένα, περισσότερους από 40 κόμβους έχουν υπολογιστεί στο σχεδιασμό, όπου ο σχεδιασμός των κόμβων είναι ιδιαίτερα πολύπλοκος. Η λειτουργία του Civil 3D για το σχεδιασμό κόμβων έδωσε στην ομάδα σχεδιασμού τη δυνατότητα να αναπτύξουν εύκολα και αποτελεσματικά τα μοντέλα των κόμβων. Ο όμιλος Louis Berger ήταν σε θέση να παρουσιάσει όλες τις δυνατές λύσεις για όλο το τεχνικό έργο στην αρμόδια αρχή. Στο τεχνικό έργο συμπεριλαμβάνονται κτίρια, διάδρομοι αεροπλάνων όρμους επιβατών, υπόστεγα κ.α Αποτέλεσμα σχεδιασμού του Navi Mumbai International Airport σε πρόγραμμα ΒΙΜ Το Μάιο του 2010, ο όμιλος Louis Berger είχε κάνει σχεδιασμό για το προσωπικό και το χρόνο που θα χρειαζόταν για να αναπτύξει την προσφορά- πρότασή του. Είχαν υπολογιστεί αρχικά ότι θα χρειαστεί μια ομάδα 10 ατόμων που θα εργαστούν για έξι μήνες για την ολοκλήρωση της πρότασης. Τελικά όμως, με τη χρήση του ΒΙΜ λογισμικού η πρόταση ολοκληρώθηκε σε τρείς μήνες, ακριβώς στα μισά του χρόνου που είχε αρχικά υπολογιστεί, και με ομάδα μόνο 4 ατόμων. Τέλος, ο όμιλος Louis Berger κέρδισε το διαγωνισμό και ανέλαβε το τεχνικό έργο, και τώρα διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στην κατασκευή του Navi Mumbai International Airport. 121

132 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η οικονομία, τις κατασκευαστικές εταιρίες που αντιμετωπίζουν αυστηρά χρονοδιαγράμματα και ακόμη αυστηρότερους προϋπολογισμούς, τώρα περισσότερο από ποτέ, είναι απαραίτητο να ολοκληρώνονται τα έργα υποδομής και μεταφορών μέσα στο προκαθορισμένο χρονοδιάγραμμα, προϋπολογισμό και στις συμφωνηθέντες και προκαθορισμένες προδιαγραφές που ορίζει ο κύριος του έργου. Υπάρχει γενικότερα μια έκκληση για διαφάνεια και υπευθυνότητα σε όλους τους τομείς και πόσο μάλλον στα έργα υποδομής των μεταφορών. Στη διάρκεια σχεδιασμού και κατασκευής ενός έργου υπάρχει ένας μεγάλος όγκος πληροφοριών του οποίου πρέπει να έχουν γνώση όλα τα συμμετέχοντα μέρη στην κατασκευαστική διαδικασία. Επιπλέον, οι εργαζόμενοι μεταξύ τους πρέπει να επικοινωνούν άμεσα και αποτελεσματικά προκειμένου το έργο να υλοποιηθεί με επιτυχία. Ωστόσο, οι ανομοιότητες μεταξύ των πληροφοριών, ο μεγάλος αριθμός τους, η δυσκολία επικοινωνίας μεταξύ του γραφείου και του χώρου κατασκευής του έργου, η πολυπλοκότητα που έχουν σήμερα τα έργα, είναι όλοι τους παράγοντες που δυσχεραίνουν το έργο των κατασκευαστικών εταιρειών. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η εισαγωγή και ενσωμάτωση μιας νέας τεχνολογίας που θα περιορίσει σε σημαντικό βαθμό τα παραπάνω προβλήματα και θα επηρεάσει θετικά την ποιότητα του έργου, τον χρόνο και το κόστος. Η τεχνολογία αυτή είναι το ΒΙΜ όπως περιγράφηκε στα προηγούμενα κεφάλαια. Η έννοια της μεθόδου και το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι στην πραγματικότητα είναι μια διαδικασία που προσφέρει μια ενιαία βάση δεδομένων για όλους τους συμμετέχοντες στο έργο δίνοντας τους πρόσβαση στο ψηφιακό μοντέλο του έργου που δημιουργείται, τις πληροφορίες όλων των στοιχείων και τα αρχεία του, με ταυτόχρονη παραμετροποίηση του χρόνου και του κόστους. Η τεχνολογία ή μεθοδολογία ΒΙΜ (Building Information Modeling) εφαρμόζεται τόσο στα κτηριακά έργα όσο και στα έργα υποδομής. Τα έργα υποδομής που συνήθως στο σύνολό τους είναι δημόσια καθορίζονται από πολυδαίδαλες διαδικασίες και πολλούς παράγοντες. Ωστόσο, η πραγμάτωσή τους ωφελεί το κοινωνικό σύνολο και για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να είναι ποιοτικά. Για τους κατασκευαστές η έννοια της ποιότητας βασίζεται στο κόστος και στον χρόνο όπως επίσης και η επιλογή τους ως ανάδοχοι της κατασκευής των έργων γίνεται με βάση τα δύο αυτά μόνο κριτήρια. Η βελτίωση της ποιότητας ενός έργου βασίζεται και στον τρόπο οργάνωσης και διοίκησης του έργου και τον 122

133 τρόπο και τις λεπτομέρειες συγκέντρωσης και αρχειοθέτησης των στοιχείων κατά την κατασκευή. Αυτό γινόταν έως τώρα με σχέδια CAD δύο διευθύνσεων και έγγραφα. Συμπερασματικά λοιπόν, φαίνεται ότι υπάρχει μεγάλη ανάγκη εισαγωγής νέων τεχνολογιών στα δημόσια έργα υποδομής, έτσι ώστε: να βελτιωθεί η ποιότητα της κατασκευής τους και της διαδικασίας ολοκλήρωσής τους, να μειωθεί το κόστος που απαιτείται ελαχιστοποιώντας τα λάθη που οφείλονται σε ελλιπή οργάνωση ή εκ των πραγμάτων αδυναμία διαχείρισης του μεγάλου όγκου εργασιών και πρόληψης και επίλυσής τους σε πρώιμο στάδιο, να τηρείται το χρονοδιάγραμμα του έργου προβλέποντας κάποια προβλήματα που μπορούν να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις, να τηρούνται η διαδικασίες των δημοσίων έργων που διέπονται από το νομοθετικό πλαίσιο για τα δημόσια έργα. Στόχος αυτής της διπλωματικής εργασίας είναι η παρουσίαση και αξιολόγηση της εισαγωγής και ενσωμάτωσης της τεχνολογίας ΒΙΜ στη διαδικασία που ακολουθούν τα δημόσια έργα. Η μεθοδολογία της εργασίας περιλαμβάνει: την περιγραφή αρχικά της τεχνολογίας ΒΙΜ στα κτηριακά έργα την ανασκόπηση των προγραμμάτων ΒΙΜ που χρησιμοποιούνται για τα έργα υποδομής τη λεπτομερή περιγραφή της διαδικασίας που ακολουθείται για τη μελέτη και την κατασκευή των δημόσιων έργων την σύγκριση της διαδικασίας όπως αυτή μετασχηματίζεται με την εισαγωγή της τεχνολογίας ΒΙΜ και της διαδικασίας με τις παραδοσιακές έως τώρα τεχνικές. την παρουσίαση εφαρμογών της τεχνολογίας ΒΙΜ σε έργα υποδομής του εξωτερικού Η μοντελοποίηση πληροφοριών αποτελεί μια καινοτόμα λύση που έχει εφαρμοστεί έως τώρα ευρέως στα κτηριακά έργα. Εντούτοις, οι εταιρίες λογισμικών έχουν κάνει πολύ μεγάλα βήματα δημιουργώντας λογισμικά που χρησιμοποιούνται και για τα έργα υποδομής, τόσο στο σχεδιασμό τους (γεωμετρικό) όσο και στον χρονικό και οικονομικό προγραμματισμό τους. Επομένως, με τη δημιουργία ενός τέτοιου μοντέλου προκύπτει ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός του έργου σε πέντε διαστάσεις που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλες τις φάσεις μελέτης και κατασκευής ενός έργου υποδομής και μάλιστα δημόσιου έργου, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις δυνατές παραμέτρους που μπορούν να επηρεάσουν το έργο και ταυτόχρονα το νομοθετικό πλαίσιο που διέπουν τα δημόσια έργα. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια εμπόδια στην εφαρμογή της μεθόδου όπως η γραφειοκρατία, η εκπαίδευση του προσωπικού σε προγράμματα ΒΙΜ και το κόστος απόκτησής τους που όμως σε σχέση με τα οφέλη που έχει η εισαγωγή της μεθόδου 123

134 στα δημόσια έργα αντισταθμίζονται πλήρως και είναι τελικά περισσότερο θετικά τα αποτελέσματα της εισαγωγής του ΒΙΜ. Η εισαγωγή αυτών των προγραμμάτων στα δημόσια έργα υποδομής έχει ως αποτέλεσμα: την καλύτερη οργάνωση στις διαδικασίες που απαιτούνται, καθώς έχει τη δυνατότητα να συγκεντρώνει όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται για το σχεδιασμό και την κατασκευή του έργου. Επίσης, όλοι οι συμμετέχοντες στο έργο έχουν πρόσβαση σε αυτές μέσω του μοντέλου ΒΙΜ και χρησιμοποιούν τις πληροφορίες αυτές για να παράγουν άλλες. Επομένως, η πληροφορία δημιουργείται μια φορά και χρησιμοποιείται είτε στην ίδια φάση ή σε διαφορετικές και δεν αναπαράγεται πολλές φορές όπως με τα κλασσικά ψηφιακά αρχεία CAD και τα λογιστικά φύλλα. την εξοικονόμηση χρόνου, προλαμβάνοντας καθυστερήσεις που προκαλούν τα διάφορα προβλήματα διαχείρισης του μεγάλου όγκου εργασιών, θέτοντας ένα πιο ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους που μπορούν να επηρεάσουν το έργο κατά τη διάρκεια όλων των φάσεων μελέτης και κατασκευής. Τέλος, προλαμβάνονται τα λάθη σε αρχικό στάδιο και με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται οι καθυστερήσεις που θα προκαλούσαν τα λάθη αυτά σε πιο προχωρημένο στάδιο. την εξοικονόμηση κόστους, καθώς μέσα από τα συστήματα υπολογισμού ποσοτήτων και εργασιών γίνεται καλύτερη εκτίμηση. Επίσης, αποφεύγονται τα κόστη που προκαλούν οι διάφορες καθυστερήσεις που οφείλονται σε λάθη, καθώς αυτά εντοπίζονται και επιλύονται σε πρώιμο στάδιο. τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος πιο φιλικό για το χρήστη για τη λήψη αποφάσεων, καθώς έχει μπροστά του μια ολοκληρωμένη προσομοίωση του έργου που πρόκειται να κατασκευαστεί. Με τα διάφορα φωτορεαλιστικά εργαλεία που διαθέτουν τα προγράμματα δίνουν στο χρήστη πτυχές του έργου που θα ήταν δύσκολο να εντοπίσει με τα σχέδια δύο διαστάσεων. την αναβάθμιση της ποιότητας των δημοσίων έργων, καθώς όλα τα παραπάνω αποτελέσματα που φέρνει η εισαγωγή των προγραμμάτων ΒΙΜ στα δημόσια έργα συντελούν στην καλύτερη ποιότητα τόσο κατά τη διάρκεια των εργασιών όσο και στο τελικό αποτέλεσμα. Δηλαδή έχει ως αποτέλεσμα την πιο ομαλή και οργανωμένη ροή και διαχείριση εργασιών κατά τη μελέτη και κατασκευή του έργου. Επίσης, το τελικό έργο που παραλαμβάνεται πληροί όλες τις προϋποθέσεις που απαιτούνται και εκπληρώνει όλες τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου. Τα αποτελέσματα που εξήγαγε η παρούσα διπλωματική εργασία είναι ποιοτικά. Τα αποτελέσματα αυτά δεν είναι ποσοτικά, καθώς υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες στη μελέτη και κατασκευή των δημοσίων έργων που δεν έχουν ληφθεί υπόψη διότι δεν αποτελούν αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Επίσης, θα έπρεπε να γίνει μια εκτεταμένη και ολοκληρωμένη εφαρμογή για να ποσοτικοποιηθούν τα παραπάνω αποτελέσματα, που 124

135 όμως ξεφεύγει από τους στόχους της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Τέλος, η τεχνολογία ΒΙΜ έχει πολλές εφαρμογές και στη συντήρηση του έργου που δεν αναφέρθηκε καθόλου καθώς δεν αποτελεί αντικείμενο της παρούσας εργασίας. Τα στοιχεία που προκύπτουν από την ανάλυση και την εισαγωγή της μεθοδολογίας ΒΙΜ στα δημόσια έργα υποδομής είναι ότι αποτελεί ένα πολύ ισχυρό εργαλείο που βοηθάει στη λήψη αποφάσεων, συμβάλλει ουσιαστικά στην εξοικονόμηση του χρόνου και του κόστους του έργου και συντελεί στην αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών και του τελικού έργου που κατασκευάζεται. Εντούτοις, είναι σημαντικό να καταγραφεί ότι δε λαμβάνει το πρόγραμμα ΒΙΜ τις αποφάσεις για το χρήστη, διαθέτει όμως ένα πολύ φιλικό περιβάλλον που βοηθά στη λήψη των αποφάσεων από το χρήστη. Τα εμπόδια που ενδέχεται να συναντήσει η εισαγωγή και εφαρμογή του ΒΙΜ είναι η εκπαίδευση του προσωπικού, το κόστος απόκτησής τους, η απροθυμία εισαγωγής νέων μεθοδολογιών και η γραφειοκρατία. Ωστόσο, τα εμπόδια αυτά δεν είναι ανυπέρβλητα, καθώς με τις σωστές υποδομές και τη βούληση τόσο του κράτους όσο και όλων των συμμετεχόντων στα δημόσια έργα μπορούν να γίνουν εφικτές οι καινούργιες τεχνικές και μεθοδολογίες. Οι προοπτικές για την Ελληνική κατασκευαστική βιομηχανία είναι θετικές παρότι αντιμετωπίζει πολύ μεγάλο πρόβλημα, η χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης βοηθάει στην ανάπτυξή τους. Έτσι λοιπόν, τώρα περισσότερο από ποτέ, οι εργολαβικές κατασκευαστικές εταιρίες πρέπει να κάνουν προσπάθειες ανασυγκρότησης. Σε αυτές τις προσπάθειες περιλαμβάνονται: η βελτίωση παραγωγικής διαδικασίας με τη χρήση νέου εξοπλισμού και νέων τεχνολογιών και διαδικασιών, εισαγωγή νέων τεχνικών και μεθόδων κατασκευής και διαχείρισης, εκπαιδεύοντας το προσωπικό και εισάγοντας νέες μοντέρνες τεχνικές με σκοπό την αναβάθμιση ποιότητας, κόστους και χρόνου. 125

136 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ HEC- RAS: Είναι ένα πρόγραμμα υπολογιστή το οποίο αναπτύχθηκε από το US Department of Defense, Army Corps of Engineers το 1995 και χρησιμοποιείται για τη μοντελοποίηση των υδραυλικών υπολογισμών της ροής των υδάτων σε φυσικά ποτάμια ή άλλα κανάλια. Το πρόγραμμα είναι μιας διάστασης, δηλαδή δεν είναι εφικτή η μοντελοποίση της επίδρασης της κάθετης διατομής των πατάμιων ροών. DEM: Το Digital Elevation Model είναι ένα ψηφιακό μοντέλο ή τρισδιάστατη αναπαράσταση του ανάγλυφου μιας επιφάνειας. Η αναπαράσταση του μοντέλου μπορεί να γίνει είτε με κάναβο ή με δίκτυο τριγωνομετρικών στοιχείων. LiDAR: H τεχνική LiDAR (Light Detection And Ranging) είναι μια τεχνολογία που μετράει την απόσταση από έναν φωτιζόμενο στόχο με λέιζερ και αναλύοντας το ανακλόμενο φώς. Η τεχνική LiDAR χρησιμοποιείται ευρέως για τη δημιουργία χαρτών υψηλής ανάλυσης σε πολλούς τομείς. LAS Classifications: Είναι πρότυπες βιομηχανοποιημένες μορφές αρχείων που χρησιμοποιείται για την αποθήκευση δεδομένων LiDAR και μπορούν να περιέχουν δεδομένα επιφανειών. SHP: Το Shapefile είναι μορφή δεδομένων γεωχωρικού διανύσματος και χρησιμοποιείται για λογισμικά συστήματα γεωγραφικών πληροφοριών (GIS). Το όνομα των αρχείων είναι.shp,.shx,.dbf και περιγράφουν χαρακτηριστικά διανυσμάτων όπως σημεία, γραμμές, και πολύγωνα και αναπαριστούν γεωτρήσεις νερού, ποτάμια, λίμνες. Point cloud: Είναι ένα σύνολο από σημεία δεδομένων σε ένα σύστημα συντεταγμένων και ορίζονται από συντεταγμένες Χ, Υ, Ζ και αναπαριστούν συνήθως την εξωτερική επιφάνεια ενός αντικειμένου. RGB color: Το πρότυπο χρώματος RGB είναι ένα προσθετικό πρότυπο στο οποίο τα χρώματα κόκκινο, πράσινο και μπλε συνδυάζονται με διάφορους τρόπους για να αναπαραχθούν τα άλλα χρώματα. Το όνομά του προέρχεται από τα τρία βασικά χρώματα που αποτελείται. 126

137 Εικ. Παράρτημα Χρονική διάρκεια και ακολουθία εργασιών όλων των φάσεων του προσυμβατικού σταδίου (Οδηγός διαδιακσιών ωρίμανσης έργων οδοποιίας, Χανδάνος Ι, 2009) 127