Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1 : Τα γονίδια είναι DNA

Transcript

1 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 1 : Τα γονίδια είναι DNA Genes VIII - Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2004

2 Βασικές αρχές Μοριακής Βιολογίας Jones & Bartlett Learning 2014 Aκαδημαϊκές Εκδόσεις 2015 Burton E. Tropp Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή στη μοριακή βιολογία

3 Το μόριο της ζωής Τρισεκατομμύρια κυττάρων Κάθε ανθρώπινο κύτταρο 46 χρωμοσώματα χρωμοσώματα γονίδιο κύτταρο 2 μέτρα DNA 6 δισ. βάσεις DNA (Α, Τ, G, C) Περίπου γονίδια Κωδικοποιούν πρωτεΐνες που συμμετέχουν στις λειτουργίες της ζωής Πρωτεΐνη

4 ΕΙΚΟΝΑ 1.17 Το «κεντρικό δόγμα» Σύμφωνα με το κεντρικό δόγμα, όπως αρχικά προτάθηκε από τον Francis Crick, η ροή πληροφοριών κατευθύνεται από το DNA στο RNA και από το RNA στην πρωτεΐνη. Το ριβόσωμα είναι το κυτταρικό οργανίδιο στο οποίο επιτελείται η πρωτεϊνοσύνθεση. Μεταγενέστερα πειράματα έδειξαν ότι η πληροφορία μπορεί επίσης να ρέει από RNA σε RNA και από RNA σε DNA (αντίστροφη μεταγραφή).

5 ΕΙΚΟΝΑ 1.18 Απλουστευμένο διάγραμμα του μηχανισμού της πρωτεϊνοσύνθεσης σε κύτταρα ζώων, φυτών ή ζυμομυκήτων Το μεταφορικό RNA (trna) μεταφέρει στο ριβόσωμα το αμινοξύ που πρέπει να συνδεθεί στο άκρο της επιμηκυνόμενης πολυπεπτιδικής αλυσίδας. Το ριβόσωμα αναγνωρίζει τη συμπλη-ρωματική τρινουκλεοδιτική αλληλουχία του trna (το αντικωδικόνιο) που ταιριάζει με το mrna (το κωδικόνιο) και μεταφέρει την επιμηκυνόμενη πολυπεπτιδική αλυσίδα στο εισερ-χόμενο αμινοξύ ενώ αυτό βρίσκεται συνδεδεμένο στο trna.

6 Το πείραμα βακτηριακού μετασχηματισμού του Griffith Αν ένας ποντικός μολυνθεί με το παθογόνο στέλεχος S του Streptococcus pneumoniae, αναπτύσσει πνευμονία και πεθαίνει. Αυτό δε συμβαίνει αν ο ποντικός μολυνθεί με το μη παθογόνο στέλεχος R ή με νεκρά, λόγω έκθεσης σε υψηλή θερμοκρασία, βακτήρια του στελέχους S. Παρουσία νεκρών, λόγω έκθεσης σε υψηλή θερμοκρασία, βακτηρίων S, τα βακτήρια R μετασχηματίζονται σε παθογόνα βακτήρια S και προκαλούν τον θάνατο του ποντικού.

7 Εικόνα 1.5 Το γενετικό υλικό του φάγου Τ2 είναι DNA.

8 ΕΙΚΟΝΑ 1.4 Οι πυριμιδίνες και οι πουρίνες του DNA (α) Πυριμιδίνες και (β) πουρίνες.

9 ΕΙΚΟΝΑ 1.6 Τα δεοξυριβονουκλεοσίδια

10 ΕΙΚΟΝΑ 1.8 Τα νουκλεοτίδια Τα νουκλεοτίδια σχηματίζονται με την προσθήκη φωσφορικών ομάδων στον δακτύλιο της πεντόζης ενός νουκλεοσιδίου. (α) Νουκλεοτίδια που σχηματίζονται με προσθήκη μιας φωσφορικής ομάδας στην 5 - υδροξυλομάδα της ουριδίνης ή της θυμιδίνης. (β) Νουκλεοτίδια που σχηματίζονται με προσθήκη μιας φωσφορικής ομάδας στην 3 - υδροξυλομάδα της ουριδίνης ή της θυμιδίνης.

11 ΕΙΚΟΝΑ 1.9 Αναπαράσταση τμήματος ενός πολυδεοξυριβονουκλεοτιδίου (α) Εκτενής αναπαράσταση στη μορφή άλατος νατρίου,

12

13 Εικόνα 1.10 Οι δύο αλυσίδες του DNA σχηματίζουν διπλή έλικα. e:adn_animation.gif

14 Η αντιγραφή του DNA PGlCc&feature=related

15 Εικόνα 1.12 Η αντιγραφή του DNA είναι ημισυντηρητική. utube.com/wat ch?v=mfndvv 518es

16 Εικόνα 1.13 Η αντιγραφική διχάλα είναι η περιοχή του DNA στην οποία το αποδιαταγμένο γονικό δίκλωνο μετατρέπεται σε αντιγραμμένα θυγατρικά δίκλωνα.

17 Εικόνα 1.16 Το ζευγάρωμα των βάσεων απαντάται στο δίκλωνο DNA, καθώς και στις ενδο- και διαμοριακές αλληλεπιδράσεις μονόκλωνων RNA (ή DNA).

18

19 Εικόνα 1.17 Οι αποδιαταγμένες αλυσίδες DNA μπορούν να επαναδιαταχθούν και να σχηματίσουν τη δίκλωνη μορφή.

20 Εικόνα 1.18 Με τον υβριδισμό σε φίλτρα μπορεί να ελεγχθεί αν ένα διάλυμα αποδιαταγμένου DNA (ή RNA) περιέχει αλληλουχίες οι οποίες είναι συμπληρωματικές με τις αλυσίδες που είχαν ακινητοποιηθεί στο φίλτρο.

21 Μεταλλάξεις Όλες οι μεταλλάξεις είναι αλλαγές στην αλληλουχία του DNA Συμβαίνουν αυθόρμητα ή επάγονται Χημική μετατροπή Κατά την αντιγραφή

22 Εικόνα 1.19 Ένα ζεύγος βάσεων μεταλλάσσεται με ρυθμό ανά γενιά, ένα γονίδιο bp μεταλλάσσεται με ρυθμό ~10-6 ανά γενιά και ένα βακτηριακό γονιδίωμα με ρυθμό 3 x 10-3 ανά γενιά.

23 Πρόσθιες και ανάστροφες μεταλλάξεις Οι σημειακές μεταλλάξεις και οι προσθήκες μπορεί να αναστραφούν, ενώ τα ελλείμματα δεν αναστρέφονται ποτέ. Αληθινή αναστροφή Ισοδύναμη αναστροφή

24 CpG islands Εικόνα 1.23 Αυθόρμητες μεταλλάξεις συμβαίνουν σε όλο το γονίδιο lacl της E. coli, αλλά η συγκέντρωσή τους αυξάνεται στα θερμά σημεία.

25 Εικόνα 1.24 Η απαμίνωση της κυτοσίνης παράγει ουρακίλη, ενώ η απαμίνωση της 5- μεθυλοκυτοσίνης παράγει θυμίνη.

26 Εικόνα 1.26 Τα γονίδια κωδικοποιούν πρωτεΐνες. Η επικράτηση εξηγείται από τις ιδιότητες των μεταλλαγμένων πρωτεϊνών. Ένα υποτελές αλληλόμορφο δε συνεισφέρει στο φαινότυπο, διότι δεν παράγει πρωτεΐνη (ή παράγει πρωτεΐνη που δεν είναι λειτουργική).

27 Εικόνα 1.28 Οι μεταλλάξεις που δεν επηρεάζουν την πρωτεϊνική αλληλουχία ή λειτουργία ονομάζονται σιωπηλές. Οι μεταλλάξεις που καταργούν εντελώς τη λειτουργία της πρωτεΐνης ονομάζονται εκμηδενιστικές. Οι σημειακές μεταλλάξεις που προκαλούν απώλεια λειτουργίας είναι υποτελείς, ενώ αυτές που προκαλούν απόκτηση λειτουργίας είναι επικρατείς.

28 Πολλαπλά αλληλόμορφα Εικόνα 1.29 Ο γενετικός τόπος w περιλαμβάνει μια εκτεταμένη σειρά αλληλομόρφων των οποίων οι φαινότυποι ποικίλλουν από το κόκκινο χρώμα του άγριου τύπου ως την πλήρη απώλεια χρωστικής.

29 Πολλαπλά αλληλόμορφα ομάδων αίματος

30 Εικόνα 1.31 Ο σχηματισμός χιασμάτων δημιουργεί ανασυνδυασμένα προϊόντα. h?v=ztlgi1nzuhs ch?v=bhjf9mhhmc4

31 Εικόνα 1.32 Ο ανασυνδυασμός στηρίζεται στο ζευγάρωμα συμπληρωματικών αλυσίδων ανάμεσα στα δύο γονικά δίκλωνα μόρια DNA.

32 Γενετικός κώδικας

33 Εικόνα 1.33 Οι μεταλλάξεις μετατόπισης αναγνωστικού πλαισίου δείχνουν ότι η ανάγνωση του γενετικού κώδικα γίνεται σε τριπλέτες από ένα καθορισμένο σημείο έναρξης.

34 Εικόνα 1.34 Ένα ανοικτό αναγνωστικό πλαίσιο ξεκινάει με AUG και συνεχίζει με τριπλέτες μέχρι ένα κωδικόνιο τερματισμού. Ένα κλειστό αναγνωστικό πλαίσιο διακόπτεται συχνά από κωδικόνια τερματισμού.

35 Εικόνα 1.36 Για τη σύνθεση RNA χρησιμοποιείται ως μήτρα η μία αλυσίδα του DNA, με την οποία ζευγαρώνουν οι συμπληρωματικές βάσεις των ριβονουκλεοτιδίων του νεοσυντιθέμενου RNA.

36 Εικόνα 1.46 Το μέγεθος των γονιδιωμάτων ποικίλλει ευρέως.

37 Εικόνα 1.47 Το RNA του PSTV είναι ένα κυκλικό μόριο με εκτεταμένη δευτεροταγή δομή, η οποία διακόπτεται από πολλούς εσωτερικούς βρόχους. Η οξεία μολυσματική μορφή διαφέρει από την ήπια σε τρία σημεία.

38 Κ Ε Φ Α Λ Α Ι Ο 2: Το διακοπτόμενο γονίδιο Genes VIII - Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2004

39 Εικόνα 2.1 Τα διακοπτόμενα γονίδια εκφράζονται μέσω ενός πρόδρομου RNA. Τα ιντρόνια αφαιρούνται κατά το μάτισμα. Το mrna φέρει μόνο τις αλληλουχίες των εξονίων.

40 Εικόνα 2.2 Τα εξόνια διατηρούν την ίδια σειρά στο mrna όπως και στο DNA, αλλά οι αποστάσεις κατά μήκος του γονιδίου δεν αντιστοιχούν στις αποστάσεις κατά μήκος του mrna ή των πρωτεϊνικών προϊόντων. Έτσι, ενώ στο γονίδιο η απόσταση Α-Β είναι μικρότερη από την απόσταση B-C, στο mrna (και στην πρωτεΐνη) η απόσταση Α-Β είναι μεγαλύτερη από την B-C.

41 Η δομή ενός γονιδίου

42 ΕΙΚΟΝΑ 14.7 Ένα γονίδιο του αδενοϊού το οποίο κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη του περιβλήματος του ιού διακόπτεται από τμήματα νουκλεοτιδικών αλληλουχιών τα οποία δεν εμφανίζονται στο mrna (γ) Χάρτης του διακοπτόμενου ιικού γονιδίου που κωδικοποιεί μια πρωτεΐνη του ιικού περιβλήματος. Τα εξόνια είναι μπλε και τα ιντρόνια κόκκινα.

43 ΕΙΚΟΝΑ 14.9 Η οργάνωση του γονιδίου της ωοαλβουμίνης όπως παρατηρήθηκε με ηλεκτρονική μικροσκοπία (α) Φωτογραφία ηλεκτρονικού μικροσκοπίου που δείχνει το mrna της ωοαλβουμίνης υβριδισμένο με μονόκλωνο DNA το οποίο περιέχει το γονίδιο της ωοαλβουμίνης.

44 ΕΙΚΟΝΑ 14.9 Η οργάνωση του γονιδίου της ωοαλβουμίνης όπως παρατηρήθηκε με ηλεκτρονική μικροσκοπία (β) Σχηματική αναπαράσταση της φωτογραφίας από το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Τμήματα του DNA (μπλε καμπύλη) ζευγαρώνουν με συμπληρωματικές αλληλουχίες του mrna (κόκκινη καμπύλη) και σχηματίζουν δίκλωνες περιοχές υβριδίου DNA:RNA. Τα οκτώ τμήματα του γονιδίου (L και 1-7) που εκφράζονται, δηλαδή εμφανίζονται και στο mrna, ονομάζονται εξόνια. Τα επτά τμήματα του DNA, τα οποία σχηματίζουν βρόχους που προεκβάλλουν από το υβρίδιο (A-G) επειδή το mrna δε διαθέτει συμπληρωματικές αλληλουχίες με τις οποίες να μπορούσαν να υβριδιστούν, ονομάζονται παρεμ-βαλλόμενες αλληλουχίες ή ιντρόνια. Δε φαίνεται η 5 καλύπτρα m7g, αλλά μπορούμε να παρατη-ρήσουμε την 3 ουρά πολυ(a).

45 Εικόνα 2.6 Ιντρόνιο είναι μια αλληλουχία του γονιδίου η οποία απουσιάζει από το mrna (η αλληλουχία του mrna αντιστοιχεί στην αλληλουχία του cdna). Η εναλλαγή ανοικτών και σκιασμένων τριπλετών δηλώνει το πλαίσιο ανάγνωσης. Στο ιντρόνιο υπάρχουν κωδικόνια τερματισμού και στα τρία πιθανά πλαίσια ανάγνωσης.

46 F--lKI (γ) Χάρτης του γονιδίου που δείχνει τα επτά ιντρόνια (γκρι) και τα οκτώ εξόνια (κόκκινα), καθώς και τον αριθμό των ζευγών βάσεων σε κάθε εξόνιο. Τα μεγέθη των ιντρονίων ποικίλλουν από 251 bp μέχρι και περίπου bp.

47 ΕΙΚΟΝΑ Κατανομή μεγεθών των εξονίων τριών γονιδιωμάτων που έχουν αλληλουχηθεί πλήρως

48 ΕΙΚΟΝΑ Κατανομή μεγεθών των ιντρονίων τριών γονιδιωμάτων που έχουν αλληλουχηθεί πλήρως (α) Ιντρόνια και (β) ιντρόνια μικρού μεγέθους (μεγέθυνση από α).

49 QpYNE&list=PLlmkXNgGPqOQNhp9Sf4T5 s6kvog7uek3u&index=2 Εικόνα 2.7 Όλα τα λειτουργικά γονίδια σφαιρίνης έχουν διακοπτόμενη δομή με τρία εξόνια. Τα μήκη που επισημαίνονται αφορούν τα γονίδια β-σφαιρίνης των θηλαστικών.

50 Εικόνα 2.8 Στα θηλαστικά, τα γονίδια της DHFR έχουν την ίδια σχετική οργάνωση, με σχετικά μικρά εξόνια και πολύ μεγάλα ιντρόνια, αλλά το μήκος των αντίστοιχων ιντρονίων ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό.

51 Εικόνα 2.9 Οι αλληλουχίες των γονιδίων β maj - και β min - σφαιρίνης του ποντικού εμφανίζουν μεγάλη ομοιότητα στις κωδικές περιοχές, αλλά διαφέρουν στις γύρω περιοχές και στο μεγάλο ιντρόνιο. Τα δεδομένα είναι ευγενική προσφορά του Philip Leder.

52 Ταυτοποίηση γονιδίων Ανοικτό πλαίσιο ανάγνωσης Συγγενική αλληλουχία σε άλλο είδος Πχ γνωρίζουμε γονιδιακή περιοχή υπεύθυνη για νόσο αλλά δεν γνωρίζουμε το γονίδιο Στύπωμα βιοποικιλότητας

53 Εικόνα 2.13 Στη ζύμη, τα περισσότερα γονίδια δεν είναι διακοπτόμενα. Αντίθετα, στις μύγες και στα θηλαστικά, τα περισσότερα γονίδια είναι διακοπτόμενα. Τα μη διακοπτόμενα γονίδια έχουν μόνο ένα εξόνιο και το ποσοστό τους σε κάθε οργανισμό αντιστοιχεί στο ύψος της κόκκινης ράβδου.

54 Εικόνα 2.14 Τα γονίδια της ζύμης είναι μικρά, ενώ στις μύγες και στα θηλαστικά το μέγεθός τους ποικίλλει και μπορεί να έχουν πολύ μεγάλο μήκος.

55 Εικόνα 2.15 Τα εξόνια που κωδικοποιούν πρωτεΐνες συνήθως είναι μικρά.

56 Εικόνα 2.16 Το μήκος των ιντρονίων μπορεί να κυμαίνεται από πολύ μικρό έως πολύ μεγάλο. Κατά μέσο όρο στα θηλαστικά το μήκος ενός γονίδιου είναι πενταπλάσιο από το mrna του

57 Μια αλληλουχία DNA μπορεί να κωδικοποιεί διαφορετικές πρωτεΐνες 1. Εναλλακτικά κωδικόνια έναρξης και λήξης 2. Επικαλυπτόμενα γονίδια με διαφορετικό πλαίσιο ανάγνωσης 3. Εναλλακτικό μάτισμα

58 Εικόνα 2.17 Από την έκφραση ενός γονιδίου μπορεί να παράγονται δύο πρωτεΐνες που έχουν διαφορετικά Ν- τελικά (ή C- τελικά) άκρα.

59 Εικόνα 2.18 Το ίδιο τμήμα DNA μπορεί να φέρει δύο γονίδια στα οποία η γενετική πληροφορία κωδικοποιείται σε διαφορετικά πλαίσια ανάγνωσης.

60 Εικόνα 2.19 Οι παραλλαγές α και β της τροπονίνης Τ δημιουργούνται με εναλλακτικό μάτισμα.

61 ΕΙΚΟΝΑ Πρότυπα εναλλακτικού ματίσματος που βρίσκουμε στη φύση (α-ε) Τα κόκκινα πλαίσια αντιστοιχούν σε ιδιοστατικά εξόνια, τα μπλε και πράσινα πλαίσια σε εξονικές κασέτες (ή προαιρετικά εξόνια), τα γαλάζια πλαίσια σε τμήματα στο εσωτερικό ιδιοστατικών εξονίων και οι γκρι περιοχές σε ιντρόνια. Το κίτρινο πλαίσιο είναι ένα ιντρόνιο που κάποιες φορές είναι δυνατόν να μην απομακρύνεται. Οι λεπτές γραμμές πάνω και κάτω από το pre-mrna δείχνουν τους εναλλακτικούς τρόπους συρραφής εξονίων στα διάφορα πρότυπα ματίσματος.

62 ΕΙΚΟΝΑ Εναλλακτικό μάτισμα του γονιδίου WT1 Από το γονίδιο WT1 παράγονται μέχρι και 24 διαφορετικές πρωτεϊνικές ισομορφές ως αποτέλεσμα της ύπαρξης τριών εναλλακτικών κωδικονίων έναρξης της μετάφρασης στο εξόνιο 1 (κωδικόνια CUG, AUG και AUG), του εναλλακτικού ματίσματος της εξονικής κασέτας 5 (κόκκινο πλαίσιο), των εναλλακτικών θέσεων ματίσματος στο εξόνιο 9 και άλλων μεταμεταγραφικών τροποποιήσεων. Κάθε ισομορφή διαθέτει μία επικράτεια πλούσια σε προλίνη και γλουταμίνη στο αμινοτελικό της άκρο και μία επικράτεια πρόσδεσης στο DNA η οποία αποτελείται από τέσσερα μοτίβα δακτύλου ψευδαργύρου (ZF, Zinc Finger) στο καρβοξυτελικό της άκρο. Σε ορισμένες ισομορφές, κατά το εναλλακτικό μάτισμα εισάγονται τρία αμινοξέα (KTS) μεταξύ των δακτύλων ψευδαργύρου 3 και 4. Οι πρωτεϊνικές ισομορφές WT1 που δε διαθέτουν την αλληλουχία KTS φαίνεται να λειτουργούν ως μεταγραφικοί παράγοντες, ενώ οι ισομορφές με την KTS φαίνεται να αλληλεπιδρούν με παράγοντες ματίσματος.

63 Εικόνα 2.20 Στο εναλλακτικό μάτισμα χρησιμοποιείται το ίδιο προ-mrna, αλλά δημιουργούνται μόρια mrna με διαφορετικούς συνδυασμούς εξονίων.

64 Τα εξόνια ως πρωτεϊνικές επικράτειες 1. Συντηρημένη οργάνωση ομόλογων γονιδίων ανάμεσα στα είδη 2. Εξόνια αντιστοιχούν σε πρωτεϊνικές επικράτειες με συγκεκριμένη λειτουργία 3. Συγγενικά εξόνια απαντώνται σε διαφορετικά γονίδια

65 Εικόνα 2.22 Τα εξόνια που συγκροτούν τα γονίδια των ελαφριών και βαριών αλυσίδων των ανοσοσφαιρινών αντιστοιχούν στις διακριτές επικράτειες των πρωτεϊνών. Κάθε επικράτεια πρωτεΐνης αντιστοιχεί σε ένα εξόνιο. Τα ιντρόνια αριθμούνται από 1 έως 5.

66 Εικόνα 2.23 Το γονίδιο του υποδοχέα της LDL αποτελείται από 18 εξόνια, κάποια από τα οποία είναι ομόλογα με εξόνια του πρόδρομου EGF και κάποια με εξόνια του παράγοντα συμπληρωματικότητας C9. Τα τρίγωνα επισημαίνουν τις θέσεις των ιντρονίων. Μόνο ορισμένα από τα ιντρόνια της περιοχής του υποδοχέα της LDL, που είναι ομόλογη με τον πρόδρομο EGF, έχουν την ίδια θέση και στο γονίδιο του EGF.

67 Οικογένειες γονίδιων Εικόνα 2.24 Στα γονίδια σφαιρίνης η δομή των εξονίων αντιστοιχεί στην πρωτεϊνική λειτουργία, ενώ στο γονίδιο της λεγκαιμοσφαιρίνης υπάρχει ένα επιπρόσθετο ιντρόνιο στην κεντρική επικράτεια.

68 Εικόνα 2.25 Το γονίδιο ινσουλίνης του αρουραίου, που περιέχει ένα ιντρόνιο, προέρχεται από ένα προγονικό γονίδιο που διέθετε δύο ιντρόνια, ένα από τα οποία χάθηκε στην πορεία της εξέλιξης.

69 Εικόνα 2.26 Τα γονίδια ακτίνης ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό ως προς την οργάνωσή τους. Οι θέσεις ιντρονίων επισημαίνονται με μοβ.

70 ΕΙΚΟΝΑ Συντηρημένες αλληλουχίες στο pre-mrna του ζυμομύκητα οι οποίες ενέχονται στον καθορισμό των 5 και 3 θέσεων ματίσματος Το γράμμα Y αντιπροσωπεύει ένα πυριμιδινικό νουκλεοτίδιο. Η αδενοσίνη (Α) στη θέση διακλάδωσης σημειώνεται με κόκκινο χρώμα. Το δινουκλεοτίδιο GU στο 5 άκρο του ιντρονίου και το δινουκλεοτίδιο AG στο 3 άκρο του ιντρονίου σημειώνονται με πράσινο χρώμα.

71 ΕΙΚΟΝΑ Συντηρημένες αλληλουχίες που ενέχονται στον καθορισμό των ιντρονίων του ανθρώπου Δύο τύποι συντηρημένων αλληλουχιών βρίσκονται στα άκρα των ιντρονίων του ανθρώπου (α) GU-AG και (β) AU-AC. Όπου Y είναι οποιοδήποτε πυριμιδινικό νουκλεοτίδιο, όπου R είναι οποιοδήποτε πουρινικό νουκλεοτίδιο και όπου N είναι οποιοδήποτε νουκλεοτίδιο. Η αδενοσίνη (Α) στη θέση διακλάδωσης σημειώνεται με κόκκινο χρώμα και τα συντηρημένα δινουκλεοτίδια στα άκρα του ιντρονίου σημειώνονται

72 Γενετική πληροφορία Πληροφορία DNA Πληροφορία θέσης σε γονιμοποιημένο ωάριο Πληροφορία θέσης στο DNA επιγενετική