«Εφαρμογή μικροφώνων σε κρουστά όργανα»

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΜΙΚΡΟΦΩΝΑ ΜΕΓΑΦΩΝΑ ΗΧΕΙΑ «Εφαρμογή μικροφώνων σε κρουστά όργανα» Εργασία των φοιτητών: Συσκάκη Αριστείδη (Α.Μ ) Συσκάκη Ειρήνη (Α.Μ ) Καθηγητές : Χαράλαμπος Χ. Σπυρίδης, Ιωάννης Μαλαφής

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΙΚΡΟΦΩΝΩΝ 2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΜΟΥΣΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ 3. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΚΡΟΥΣΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΝ 4. ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΜΙΚΡΟΦΩΝΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΟΡΓΑΝΑ ΜΠΕΝΤΙΡ, ΡΕΚ ΚΑΙ CAJON Σελ

3

4 Εισαγωγή Οι τεχνικές μικροφώνων (επιλογή και τοποθέτηση μικροφώνων) έχουν σημαντική επιρροή στην ακουστική ποιότητα ενός συστήματος ενίσχυσης ήχου. Για την ενίσχυση των μουσικών οργάνων, υπάρχουν διάφοροι αντικειμενικοί στόχοι των μικροφωνικών τεχνικών : η καλύτερη δυνατή λήψη σωστού ήχου από το επιθυμητό όργανο, η ελαχιστοποίηση λήψης ανεπιθύμητων ήχων από άλλα όργανα ή άλλες ηχητικές πηγές και η παροχή ικανοποιητικής ενίσχυσης του επιπέδου του ήχου πριν προκύψει feedback (gain-before-feedback)."κατάλληλος" ήχος από το επιθυμητό όργανο μπορεί να είναι είτε ο φυσικός ήχος του οργάνου είτε κάποια ιδιαίτερη ποιότητα ήχου που είναι κατάλληλη για την εφαρμογή. "Ανεπιθύμητος" ήχος είναι ο άμεσος ή περιβαλλοντικός ήχος από άλλο κοντινό όργανο ή θόρυβος χώρου π.χ. από το κοινό. "Ικανοποιητική" ενίσχυση σημαίνει ότι το επιθυμητό όργανο ενισχύεται στο επίπεδο που χρειάζεται χωρίς να προκύπτει feedback στο σύστημα. Όσο πιο κοντά είναι η πληροφορία του ηλεκτρικού σήματος με αυτήν του ηχητικού σήματος, τόσο πιο «αξιόπιστο» θεωρείται ένα μικρόφωνο. Το ζήτημα,βέβαια, της σωστής επιλογής και τοποθέτησης μικροφώνων είναι κατά ένα ποσοστό υποκειμενική υπόθεση. Αυτό συμβαίνει διότι το ζητούμενο αποτέλεσμα διαφέρει ανάλογα με την κρίση του εκάστοτε ηχολήπτη, την χρήση διαφορετικών μικροφώνων ή τον πειραματισμό με την τοποθέτηση του μικροφώνου. Οι κατασκευάστριες εταιρείες έχουν εξειδικεύσει τη χρήση των μικροφώνων όσο το δυνατόν περισσότερο. Με την σημερινή τεχνολογία, έχουμε μικρόφωνα κατάλληλα για έγχορδα, για κρουστά, για πνευστά, για φωνή κ.τ.λ. με μια ευρεία γκάμα χαρακτηριστικών, που δίνουν την δυνατότητα κάλυψης ακόμα και των πιο απαιτητικών ηχογραφήσεων. Στην πρώτη ενότητα της εργασίας αυτής, γίνεται μια αναλυτική παρουσίαση των χαρακτηριστικών των μικροφώνων, με στόχο την κατανόηση της λειτουργίας τους και των κριτηρίων βάση των οποίων επιλέγουμε ένα μικρόφωνο, ανάλογα και με τις ανάγκες της εφαρμογής. Στη συνέχεια γίνεται μια γενική ανασκόπηση της λειτουργίας των οργάνων και των χαρακτηριστικών τους σαν μηχανές παραγωγής ήχου ενώ το τρίτο μέρος ασχολείται συγκεκριμένα με την περίπτωση των κρουστών οργάνων, την αρχή λειτουργίας τους και τα χαρακτηριστικά τους. Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος της εργασίας αυτής, παρουσιάζονται κάποιοι πιθανοί τρόποι τοποθέτησης μικροφώνων σε τρία συγκεκριμένα κρουστά όργανα: το μπεντιρ, το ρεκ και το cajon. Επιλέξαμε τα συγκεκριμένα αυτά όργανα, καθώς λόγω της ευρείας χρήσης τους στα μουσικά μας πράγματα, ενδιαφέρει να γνωρίζουμε τον τρόπο για σωστή λήψη του ήχου τους.

5 1. Χαρακτηριστικά μικροφώνων. Για την σωστή χρήση μικροφώνων είναι χρήσιμο να γίνουν κατανοητά μερικά από τα σημαντικά χαρακτηριστικά των μικροφώνων και των μουσικών οργάνων. Χαρακτηριστικά μικροφώνων. Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των μικροφώνων είναι η αρχή λειτουργίας, η κατευθυντικότητα και η συχνοτική απόκριση Αρχή λειτουργίας. Ο τρόπος με τον οποίο το μικρόφωνο αντιλαμβάνεται το ηχητικό σήμα και το μετατρέπει σε ηλεκτρικό σήμα. Η αρχή λειτουργίας ενός μικροφώνου, καθορίζει τις βασικές ικανότητες ενός μικροφώνου. Οι πιο κοινοί τύποι μικροφώνων είναι τα δυναμικά, τα πυκνωτικά και τα μικρόφωνα ταινίας (ribbon) Δυναμικά ή ηλεκτροδυναμικά. Τα δυναμικά ή ηλεκτροδυναμικά μικρόφωνα χρησιμοποιούν μια διάταξη διαφράγματος κινητού πηνίου μαγνήτη που συνιστούν μια ηχοδιεγειρόμενη ηλεκτρική γεννήτρια. Στην τυφλή επιφάνεια του διαφράγματος είναι προσαρτημένο ένα πηνίο το οποίο βρίσκεται μέσα σε μαγνητικό πεδίο. Τα ηχητικά κύματα προσπίπτουν στο διάφραγμα και το διεγείρουν ώστε να ταλαντωθεί. Έτσι το πηνίο που βρίσκεται προσαρτημένο στο διάφραγμα κινείται μέσα στο μαγνητικό πεδίο δημιουργώντας διάφορα δυναμικού στα άκρα του. Τα δυναμικά μικρόφωνα είναι σχετικά απλές, γερές και οικονομικές κατασκευές. Μπορούν να δώσουν εξαιρετική ποιότητα ήχου με καλή λεπτομέρεια. Δεν είναι πολύ ευαίσθητα και μπορούν να αντέξουν υψηλά επίπεδα SPL. Έχουν σχετικά αθόρυβη λειτουργία και δεν χρειάζονται εξωτερική τροφοδοσία. Επίσης είναι σχετικά αναίσθητα σε μεταβολές θερμοκρασίας και υγρασίας. Το μειονέκτημα τους είναι ότι δίνουν σχετικά ασθενές σήμα και χρειάζονται αρκετή προενίσχυση.

6 Ribbon. Τα μικρόφωνα ταινίας (ribbon) μοιάζουν ως προς τον τρόπο λειτουργίας με τα δυναμικά μικρόφωνα. Ένα μικρόφωνο ribbon αποτελείται από μια λεπτή και ελαφριά, πτυχωμένη μεταλλική ταινία η οποία διαρρέετε από ηλεκτρικό ρεύμα και αιωρείται μέσα σε μόνιμο μαγνητικό πεδίο. Η ταινία αυτή παίζει τον ρόλο του διαφράγματος. Όταν διεγείρεται από κάποιο ηχητικό κύμα, τίθεται σε ταλάντωση και η κίνησή της αυτή μέσα στο μαγνητικό πεδίο όπου βρίσκεται, προκαλεί την δημιουργία τάσης στα άκρα της. Σχεδιαγραμμα μικροφωνου ribbon. Τα μικρόφωνα ταινίας είναι πολύ ευαίσθητα στις μεταβολές της ηχητικής πίεσης, αλλά δίνουν πολύ αδύναμο σήμα, ώστε είναι απαραίτητη η χρήση ισχυρής προενίσχυσης. Λόγω τις μικρής μάζας της ταινίας, παρουσιάζουν καλή απόκριση στις υψηλές συχνότητες και τα μεταβατικά σήματα (transients) ενώ έχουν σχετικά αθόρυβη λειτουργία. Παρά την πολύ καλή απόδοσή τους, δεν χρησιμοποιούνται πολύ συχνά καθώς είναι πολύ ευαίσθητα σε κραδασμούς και φυσήματα και απαιτούν υψηλής ποιότητας προενισχυση.

7 Πυκνωτικά. Τα πυκνωτικά μικρόφωνα βασίζονται σε μια διάταξη ηχοευαίσθητου πυκνωτή. Πυκνωτής είναι μια διάταξη αποτελούμενη από δυο παράλληλες ισομεγέθεις μεταλλικές πλάκες που έχει την ικανότητα να αποθηκεύει ηλεκτρικό φορτίο και χαρακτηρίζεται από την χωρητικότητά του. Όταν ο πυκνωτής είναι φορτισμένος, ανάμεσα στις πλάκες δημιουργείται ηλεκτρικό πεδίο, το οποίο είναι αντιστρόφως ανάλογο της απόστασης μεταξύ των πλακών 1. Μεταβολή της απόστασης των πλακών του πυκνωτή, μεταβάλει την χωρητικότητα του πυκνωτή, και κατ επέκταση τη διάφορα δυναμικού στα άκρα του. Η μια πλάκα του πυκνωτή αποτελεί το διάφραγμα του μικρόφωνου, που μπορεί να είναι μεταλλικό ή επικαλυμμένο με μέταλλο πλαστικό πολύ μικρού πάχους. Καθώς τα ηχητικά κύματα προσπίπτουν στο διάφραγμα, το θέτουν σε ταλάντωση, μεταβάλλοντας έτσι τη χωρητικότητα του πυκνωτή. Μ αυτό τον τρόπο και βάση της αρχής λειτουργίας του πυκνωτή, η ηχητική ενέργεια ηχητικό σήμα μεταβάλλεται σε ηλεκτρική ενέργεια ηλεκτρικό σήμα. Για την διατήρηση της τάσης πόλωσης του πυκνωτή, απαιτείται σταθερή τροφοδοσία ρεύματος. Επίσης επειδή τα πυκνωτικά μικρόφωνα παρουσιάζουν υψηλή εσωτερική αντίσταση, διαθέτουν ενσωματωμένο κάποιο προενισχυτή. Για αυτούς τους λόγους είναι απαραίτητη κάποια τροφοδοσία εσωτερική (μπαταρία) ή εξωτερική (phantom power + 48vdc). Υπάρχουν και τα πυκνωτικά μικρόφωνα τύπου ηλεκτρίτη 2 τα οποία διαθέτουν μόνιμο φορτίο πόλωσης του πυκνωτή, χρησιμοποιώντας κάποια ειδικά υλικά, ώστε χρειάζονται τροφοδοσία μόνο για την λειτουργία του προενισχυτή. Τα επιπλέον ηλεκτρονικά κυκλώματα του προενισχυτη ή τροφοδοσίας συνεπάγονται κάποια μειονεκτήματα του μικροφώνου: πρώτων τα κυκλώματα παράγουν ένα μικρό ποσό ηλεκτρονικού θορύβου και δεύτερον τίθεται όριο στο επίπεδο του σήματος που τα ηλεκτρονικά μπορούν να αντέξουν. Για αυτό το λόγο τα συνοδευτικά έντυπα s Q 1 0 Η χωρητικότητα ηρεμίας ενός πυκνωτή δίνεται από τη σχέση C 0 = ε = d V0 όπου ε - η διηλεκτρική σταθερά του αέρα, s - η ενεργή επιφάνεια των οπλισμών, d - η απόσταση μεταξύ των οπλισμών, Q 0 - το ηλεκτρικό φορτίο ηρεμίας των οπλισμών και V 0 - η ηλεκτρική τάση ηρεμίας (πόλωσης) μεταξύ των οπλισμών. 2 Οι ηλεκτρίτες είναι οργανικά διηλεκτρικά υλικά τα οποία μετά από προσωρινή έκθεση σε ηλεκτρικό πεδίο διατηρούν μόνιμα ηλεκτρικά φορτία. Αποτελούν ηλεκτρικό ανάλογο των μόνιμων μαγνητών. Το φορτίο τους διαρρέει παρά πολύ αργά ώστε να μην δημιουργείτε πρόβλημα στη λειτουργία του μικροφώνου.

8 πυκνωτικών μικροφώνων, περιλαμβάνουν τιμή ηλεκτρονικού θορύβου και ανώτατου ορίου σήματος. Ωστόσο οι καλές κατασκευές έχουν πολύ χαμηλά επίπεδα θορύβου και μεγάλη αντοχή. Όλοι οι τύποι πυκνωτικών μικροφώνων επηρεάζονται αρνητικά από τις μεταβολές υγρασίας και θερμοκρασίας. Προς αντιμετώπιση αυτών των συνεπειών, ορισμένα ακριβά μοντέλα διαθέτουν ειδικό σύστημα που διατηρεί σταθερή τη θερμοκρασία του διαφράγματος, εξασφαλίζοντας έτσι την καλή λειτουργία του μικροφώνου σε άσχημες συνθήκες. Τα πυκνωτικά μικρόφωνα είναι πιο πολύπλοκα, κατασκευαστικά, από τα δυναμικά και συνεπώς πιο ακριβά. Παρουσιάζουν υψηλή ευαισθησία, δίνουν δυνατό και καθαρό σήμα ενώ παρουσιάζουν την καλύτερη απόκριση συχνοτήτων και ιδιαίτερα στις υψηλές συχνότητες, σε σχέση με κάθε άλλο τύπο μικροφώνου. Επίσης μπορούν να κατασκευαστούν πυκνωτικά μικρόφωνα πολύ μικρού μεγέθους, χωρίς σημαντικές απώλειες στην απόδοσης τους.

9 1.2. Κατευθυντικότητα. Η κατευθυντικότητα ή πολική απόκριση ενός μικροφώνου, εκφράζει την ευαισθησία τού σε σχέση με την διεύθυνση του προσπίπτοντος ηχητικού κύματος. Η πολική απόκριση των μικροφώνων αποτυπώνεται στα πολικά διαγράμματα, τα οποία στην πλήρη τους μορφή αποτελούν τρισδιάστατες απεικονίσεις. Σε ένα πολικό διάγραμμα μικροφώνου, το πολικό κέντρο αντιπροσωπεύει το κέντρο του διαφράγματος και η διεύθυνση αναφοράς, την ευθεία που διέρχεται από το κέντρο του διαφράγματος, κάθετα προς αυτό. Η κατευθυντικότητα ενός μικροφώνου εξαρτάται σημαντικά από τα κατασκευαστικά του χαρακτηριστικά. Οι τρεις βασικές κατηγορίες μικροφώνων, με βάση την κατευθυντικότητά τους είναι τα ισοκατευθυντικά ή παντοκατευθυντικά (omni directional, omni), τα μονοκατευθυντικά (unidirectional) και τα δικατευθυντικά δίλοβα ή οκτοειδή (bidirectional) Ισοκατευθυντικά ή παντοκατευθυντικά μικρόφωνα (omni directional, omni). Ένα omni μικρόφωνο, παρουσιάζει την ίδια πολική απόκριση ανεξάρτητα της γωνίας πρόσπτωσης του ήχου. Στην πράξη αυτό ισχύει για της συχνότητες για τις οποίες το λ/2 είναι μεγαλύτερο από τη διάμετρο του διαφράγματος. Για τις πολύ υψηλές συχνότητες, παρουσιάζουν ελαττωμένη ευαισθησία στην πίσω πλευρά του διαφράγματος (σε γωνία 180 ο ) καθώς γι αυτές τις συχνότητες η πίσω επιφάνεια βρίσκεται υπό «σκιά». Θεωρητικά παρουσιάζουν λόγο εμπρόσθιας προς οπίσθιας απόκρισης, μονάδα. Γενικώς παρουσιάζουν αυξημένη ευαισθησία. Χρησιμοποιούνται κυρίως σε studio καταστάσεις, και σε live για να αποτυπώσουν τον «χώρο». Σε καταστάσεις live, το omni μικρόφωνο θα πρέπει να τοποθετηθεί κοντά στην ηχητική πηγή, για να υπάρχει καλή ισορροπία μεταξύ του απευθείας ήχου και του ήχου από ανακλάσεις ή ήχου περιβάλλοντος (ambient sound). Σε μη ελεγχόμενους ακουστικά χώρους, ένα omni μικρόφωνο, δεν μπορεί να αποφύγει ανεπιθύμητους ήχους όπως για παράδειγμα τον ήχο μεγαφώνων σε PA εφαρμογές, που μπορεί να προκαλέσει feedback. Ισοκατευθυντικό omni πολικό διάγραμμα.

10 Μονοκατευθυντικά μικρόφωνα (unidirectional). Ένα μονοκατευθυντικό μικρόφωνο, παρουσιάζει μεγαλύτερη ευαισθησία σε μια συγκεκριμένη διεύθυνση η οποία ονομάζεται on-axis. Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές πολικού διαγράμματος των μονοκατευθυντικών μικροφώνων. Τα πιο κοινά είναι τα καρδιοειδή (cardioids) και τα υπερκαρδιοειδή ή υπερκατευθυντικά (supercardioid, hypercardioid, ultracardioid). Τα καρδιοειδή μικρόφωνα, που είναι και τα πιο συνήθη, παρουσιάζουν πολική απόκριση σε σχήμα καρδιάς. Παρουσιάζουν μέγιστη απόκριση στις 0 ο (on-axis τιμή) και την ελάχιστη στις 180 ο (off-axis). Η ενεργός γωνία λήψης των καρδιοειδών μικροφώνων, είναι περίπου 130 ο. Τα καρδιοειδή μικρόφωνα, μπορούν να απομονώσουν τον επιθυμητό ήχο από ανεπιθύμητους και θόρυβο περιβάλλοντος, γεγονός που τα καθιστά πολύ εύχρηστα και κατάλληλα για εφαρμογές σε μη ελεγχόμενους ακουστικά χώρους. Τα υπερκαρδιοειδή ή υπερκατευθυντικά (supercardioid, hypercardioid) μικρόφωνα είναι ένας άλλος τύπος μονοκατευθυντικών μικροφώνων. Σε σχέση με τα καρδιοειδή, διαθέτουν μικρότερο εύρος γωνίας λήψης (115 ο για τα supercardioid και 105 ο για τα hypercardioid) και δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην on-axis τιμή. Επίσης εμφανίζουν ελαφρώς αυξημένη ευαισθησία στην πίσω πλευρά (180 ο ), ενώ η ελάχιστη απόκριση εμφανίζεται στις 126 ο off-axis για τα supercardioid και στις 110 ο off-axis για τα hypercardioid. Καρδιοειδές πολικό διάγραμμα. Υπερκαρδιοειδες supercardioid πολικο διαγραμμα

11 Δικατευθυντικά δίλοβα ή οκτοειδή μικρόφωνα (bidirectional). Τα μικρόφωνα με δικατευθυντικό οκτοειδές πολικό διάγραμμα, παρουσιάζουν μέγιστη ευαισθησία on-axis τιμή στις 0 και στις 180 μοίρες και ελάχιστη στις 90 ο εκατέρωθεν της διεύθυνσης αναφοράς. Παρουσιάζουν δηλαδή δυο ισοδύναμους λοβούς εκατέρωθεν του διαφράγματος. Η ενεργός γωνία λήψης, είναι περίπου 90 ο για κάθε λοβό. Οκτοειδές πολικό διάγραμμα παρουσιάζουν όλα τα ribbon μικρόφωνα. Τέτοιου τύπου μικρόφωνα, χρησιμοποιούνται για να «πιάσουν» δυο διαφορετικές πήγες που βρίσκονται απέναντι η μια στην άλλη ή σε ηχογράφησης, για να πιάσουν και «χώρο» μαζί με τον απευθείας ήχο. Αν και η χρήση τους δεν είναι πολύ συχνή, χρησιμοποιούνται σε συγκεκριμένες στερεοφωνικές τεχνικές, όπως η τεχνική M S. Οκτοειδες δικατευθυντικο πολικο διαγραμμα. Υπάρχουν και κάποια άλλα χαρακτηριστικά των μικροφώνων, που σχετίζονται με την κατευθυντικοτητα και χρήζουν προσοχής, όπως είναι το λεγόμενο proximityeffect. Αυτό το φαινόμενο προκύπτει στα μονοκατευθυντικά κυρίως μικρόφωνα (cardioids, super cardioids) και σχετίζεται με την απόσταση του μικροφώνου από την ηχητική πηγή. Όσο πλησιάζουμε το μικρόφωνο στην πηγή, αυξάνεται η ευαισθησία στις μπάσες συχνότητες. Proximity-effect δεν προκύπτει στα omni μικρόφωνα.

12 1.3. Συχνοτική απόκριση (frequency response). Η απόκριση ακουστικών συχνοτήτων ενός μικροφώνου, εκφράζει την ευαισθησία του μέσα στο φάσμα των συχνοτήτων για τις οποίες το μικρόφωνο ενεργοποιείται το οποίο κυμαίνεται από Hz έως khz. Συνήθως λόγο τις κατασκευής τους τα μικρόφωνα παρουσιάζουν αυξομειώσεις της ευαισθησίας τους σε συγκεκριμένες περιοχές του ηχητικού φάσματος. Ένα διάγραμμα συχνοτικής απόκρισης, που συνοδεύει κάθε ποιοτικό μικρόφωνο, είναι μια γραφική παράσταση, που προσδιορίζει το πόσο ένα μικρόφωνο επηρεάζει διαμορφώνει ένα ηχητικό σήμα ή όχι. Το διάγραμμα έχει στο άξονα-χ τη σχετική απόκριση σε db και στον άξονα-ψ τη ισχνότητα σε Hz. Όσο πιο επίπεδη (flat) είναι η καμπύλη απόκρισης ενός διαγράμματος, τόσο καλύτερο είναι το μικρόφωνο. Τα μικρόφωνα με επίπεδη καμπύλη απόκρισης, καλύπτουν πιο ευρύ συχνοτικό φάσμα, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν γι διάφορες ηχητικές πηγές, χωρίς να χρωματίζουν των φυσικό ήχο. Μικρόφωνα με μη-επίπεδη καμπύλη απόκρισης, παρουσιάζουν εσκεμμένα αυξημένη απόκριση στις υψηλές συχνότητες, ώστε να αντισταθμίζουν τις απώλειες όταν τοποθετούνται μακριά από την ηχητική πηγή ή για να ενισχύουν κάποιες συχνότητες ανάλογα με το ηχόχρωμα που θέλουμε να διαμορφώσουμε. Μπορεί επίσης να είναι σχεδιασμένα, ώστε να παρουσιάζουν μειωμένη ευαισθησία σε χαμηλές συχνότητες (low end roll-off) ώστε να αποφεύγονται ανεπιθύμητοι βόμβοι και τα φαινόμενα που ενδέχεται να προκαλέσουν. Αυτά τα μικρόφωνα λέμε ότι έχουν shaped διαμορφωμένη συχνοτική απόκριση. Την καλύτερη συχνοτική απόκριση, την πιο ευρεία και πιο επίπεδη, διαθέτουν τα πυκνωτικά μικρόφωνα, τα οποία μπορούν να υπερβούν κατά πολύ τα 20kHz. Διαμορφωμενη (shaped) και επιπεδη καμπυλη συχνοτικης αποκρισης μικροφωνου.

13 2. Χαρακτηριστικά μουσικών οργάνων. Κατά την χρήση μικροφώνων για την λήψη ήχου από κάποιο μουσικό όργανο, είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε κάποια βασικά ακουστικά χαρακτηριστικά των οργάνων. Παρακάτω θα δούμε κάποια γενικά χαρακτηριστικά για τα μουσικά όργανα και ειδικότερα και πιο αναλυτικά για την κατηγορία των κρουστών που αποτελεί το αντικείμενο αυτής της εργασίας. Τα μουσικά όργανα είναι στην ουσία μηχανές παραγωγής ήχου και μάλιστα αρκετά πολύπλοκες. Όταν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε μικρόφωνο για ηχογράφηση ή για ενίσχυση του ήχου κάποιου οργάνου καλό είναι να γνωρίζουμε τα βασικά του ακουστικά χαρακτηριστικά, ώστε να επιτύχουμε ένα «καλό» αποτέλεσμα. Αυτά ειναι το συχνοτικό φάσμα των ήχων που παράγει ένα όργανο, η κατευθυντικότητα εκπομπής του ήχου και η δυναμική του έκταση Συχνοτικό φάσμα Το εύρος των θεμέλιων και αρμονικών συχνοτήτων που παράγονται από ένα μουσικό όργανο και η σχετική τους ισορροπία. Η θεμέλια συχνότητα δίνει το τονικό ύψος του ήχου, ενώ οι αρμονικές διαμορφώνουν την ηχητική χροιά, το ηχόχρωμα, που διακρίνει τον ήχο ενός οργάνου από ένα άλλο. Ένα μικρόφωνο που αποκρίνεται εξίσου σε όλο το συχνοτικό φάσμα του οργάνου, θα αναπαραγάγει τον ήχο με περισσότερη φυσικότητα. Αν το μικρόφωνο αποκρίνεται διαφορετικά σε διαφορετικές συχνοτικές ζώνες, θα διαφοροποιήσει τον φυσικό ήχο του οργάνου, αν και αυτό μπορεί να αποτελεί ζητούμενο σε ορισμένες περιπτώσεις Κατευθυντικοτητα εκπομπής. Ο τρόπος με τον οποίο ένα όργανο εκπέμπει ηχητικά κύματα στις τρεις διαστάσεις. Ένα όργανο εκπέμπει διαφορετικής ποιότητας ήχο σε κάθε κατεύθυνση και παράγει διαφορετικό ηχόχρωμα από διαφορετικά μέρη της επιφάνειάς του. Τα περισσότερα όργανα, είναι σχεδιασμένα να ηχούν καλά σε μια απόσταση, όπου τα διαφορετικά ηχοχρώματα συγχωνεύονται, διαμορφώνοντας τον ήχο του οργάνου. Επίσης ορισμένα όργανα εκπέμπουν τον ήχο αυτό σε μια συγκεκριμένη διεύθυνση. Αυτή η απόσταση και η διεύθυνση, ορίζουν την «ιδανική» θέση όπου θα έπρεπε να τοποθετήσουμε ένα μικρόφωνο για να πάρουμε φυσικό και ισορροπημένο ήχο. Αν το μικρόφωνο τοποθετηθεί πολύ κοντά όργανο, θα εστίαση σε κάποιο από τα επί μέρους ηχοχρώματα που παράγονται από την επιφάνεια του οργάνου και το αποτέλεσμα ενδέχεται να μην είναι αντιπροσωπευτικό του πλήρους ηχοχρώματος.

14 Διαγραμμα συχνοτητων οργανων και φωνων. Οι αρμονικοι φτανουν ως τα 15kHz κοντα στο ακουστικο οριο του ανθρωπου 20kHz. Στην πράξη είναι δύσκολο να τοποθετηθεί το μικρόφωνο στο «ιδανικό» σημείο ή την απαραίτητη απόσταση, καθώς μπορεί να παρεισφρήσουν ανεπιθύμητοι ήχοι ή να προκληθεί ανάδραση. Η κοντινή τοποθέτηση είναι συνήθως ο μόνος τρόπος να επιτευχθεί απομόνωση του επιθυμητού ήχου και ικανοποιητική ενίσχυση. Ωστόσο το ηχητικό αποτέλεσμα μπορεί να διαφέρει σημαντικά με μικρές αλλαγές στην τοποθέτηση του μικροφώνου ώστε υπάρχει περιθώριο για πειραματισμό. Σε κάποιες περιπτώσεις ίσως είναι απαραίτητο παραπάνω από ένα μικρόφωνα για ένα «καλό» αποτέλεσμα.

15 2.3. Δυναμική έκταση. Η έκταση της δυναμικής ενός μουσικού οργάνου από το πιο «απαλό» ως το πιο δυνατό επίπεδο έντασης. Το στοιχείο αυτό ορίζει την ευαισθησία και την αντοχή του μικρόφωνου σε ηχητικές πιέσεις (SPL). Για δυνατά όργανα, όπως drums ή βαρύτονα πνευστά, είναι πιο κατάλληλα δυναμικά μικρόφωνα που διαθέτουν μεγάλη αντοχή σε ηχητικές πιέσεις και σχετικά καλή ευαισθησία. Όργανα πιο μέτριας δυναμικής όπως το φλάουτο ή τα έγχορδα ωφελούνται από την υψηλότερη ευαισθησία των πυκνωτικών μικροφώνων. Επίσης η δυναμική των οργάνων καθορίζει το επίπεδο ενίσχυσης που χρειάζεται, ανάλογα και με την κατάσταση (live, ανοικτός ή κλειστός χώρος κλπ.). Επίπεδα έντασης σε db σε απόσταση 10 πόδων. Παρακάτω θα δούμε κάποια στοιχεία για τα κρουστά όργανα, τον τρόπο με τον οποίο παράγεται ήχος σ αυτά και κάποιες πληροφορίες για τα όργανα μπεντιρ, ρεκ και cajon για τα οποία και θα δούμε τρόπους τοποθέτησης μικροφώνων για ηχογράφηση ή ενίσχυση ήχου.

16 3. Χαρακτηριστικά των κρουστών οργάνων Γενικά για τα κρουστά όργανα. Για την κατασκευή κρουστών οργάνων χρησιμοποιούνται κυρίως οι ράβδοι, οι μεμβράνες και οι δίσκοι. Πρόκειται για τρία είδη αρκετά πολύπλοκων δονητών, με κοινό χαρακτηριστικό το ότι οι τρόποι δόνησης τους δεν συνδέονται αρμονικά. Έτσι ο ήχος που παράγουν δεν αποτελείται από έναν βασικό τόνο και την αρμονική του σειρά, όπως συμβαίνει με άλλα είδη δονητών π.χ. στη χορδή, αλλά πέρα από το βασικό τόνο υπάρχουν μη-αρμονικοί υπέρτονοι (overtones). Συνέπεια αυτής της χαρακτηριστικής ιδιότητας είναι η ιδιαίτερη χροιά των μουσικών οργάνων, που στηρίζονται στα παραπάνω είδη δονητών. Υπάρχουν, βέβαια, ορισμένες περιπτώσεις που το όργανο δίνει μια αρμονική σειρά υπερτόνων. Εκτός από τα τρία παραπάνω είδη δονητών, που δεν παράγουν αρμονικούς, χρησιμοποιούνται για την κατασκευή κρουστών χορδές, αέρινες στήλες ή αέρινοι όγκοι. Σύμφωνα με ένα σύστημα ταξινόμησης, τα κρουστά όργανα κατανέμονται σε τέσσερις κατηγορίες: 1. ιδιόφωνα(ξυλόφωνο, marimba, cymbals, gongs, ζίλια) 2. μεμβρανόφωνα(μπεντίρ, ρέκ, νταούλι, τουμπελέκι) 3. αερόφωνα(σφυρίχτρα, σειρήνα) 4. χορδόφωνα(πιάνο, harpsichord) Με τους προαναφερθέντες δονητές σχετίζονται κυρίως τα ιδιόφωνα και τα μεμβρανόφωνα κρουστά. Στην εργασία αυτή θα ασχοληθούμε κυρίως με τα όργανα μπεντίρ, ρέκ, udu(στάμνα) και cajon, όργανα που χρησιμοποιούνται στη μουσική παράδοση της Ελλάδας αλλά και άλλων χωρών (Τουρκία, Ισπανία, Ινδία). Τα όργανα αυτά κατατάσσονται στις κύριες ομάδες των μεμβρανόφωνων και ιδιόφωνων κρουστών, ωστόσο κάποια από αυτά φέρουν κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Παρακάτω θα δούμε τα χαρακτηριστικά του τρόπου παραγωγής ήχου στα όργανα αυτά, τα χαρακτηριστικά δηλαδή των δονητών που χρησιμοποιούν, καθώς και μια περιγραφή του κάθε οργάνου Τρόπος παραγωγής ήχου. Μεμβράνες και δίσκοι Μεμβράνες. Μια μεμβράνη είναι ένας δονητής, όπως μια χορδή ή μια στήλη αέρα, αλλά πολύ πιο πολύπλοκος. Αυτό συμβαίνει γιατί μια διαταραχή στη χορδή διαδίδεται μόνο σε μια διάσταση, ενώ στη μεμβράνη διαδίδεται σε δύο. Στη δόνηση της χορδής διακρίνουμε ακίνητα σημεία, τους δεσμούς. Στη μεμβράνη λόγω της πρόσθετης διάστασης οι δεσμοί γίνονται από σημεία δεσμικές γραμμές. Έστω μεμβράνη σταθερής πυκνότητας, τεντωμένη πάνω σε κυκλικό στεφάνι ακτίνας R, στην οποία εφαρμόζεται τάση σταθερή σ' όλη την έκταση της μεμβράνης. Η τάση αυτή προκαλεί

17 την απαιτούμενη δύναμη επαναφοράς, ώστε να είναι δυνατή η δόνηση. Η δερμάτινη ή πλαστική μεμβράνη των τυμπάνων, πάλλεται ως σύνολο και οι επί μέρους ταλαντώσεις διαδίδονται έτσι ώστε οι κόμβοι να κινούνται πάνω σε κυκλικές γραμμές ή ακτινικές διευθύνσεις. Οι μεμβράνες παρουσιάζουν δύο είδη δεσμών: ευθείες γραμμές, που είναι διάμετροι της εξωτερικής περιφέρειας και κύκλους ομόκεντρους με την εξωτερική περιφέρεια η οποία είναι πάντα δεσμός. Οι δεσμικές γραμμές χωρίζουν τη μεμβράνη σε συμμετρικά μέρη, που το καθένα κινείται σε αντίθετη κατεύθυνση με τα γειτονικά του. Ανάλογα με το είδος και τον αριθμό των δεσμών, που παρουσιάζονται στη μεμβράνη, έχουμε και διαφορετικό τρόπο δόνησης. Όταν η ταλάντωση της μεμβράνης δεν παρουσιάζει κανένα δεσμό εκτός απ' αυτόν στην περιφέρεια, θεωρούμε ότι έχουμε τον βασικό τρόπο δόνησης (0,1) όπου η μεμβράνη κινείται όλη πάνω-κάτω σε φάση, με μέγιστο πλάτος ταλάντωσης στο κέντρο. Τρόποι δόνησης μιας άκαμπτα τεντωμένης μεμβράνης. Οι συχνοτικές σχέσεις προκύπτουν με βάση τη συχνότητα του πρώτου τρόπου δόνησης.

18 Από τον βασικό τρόπο δόνησης, παράγεται και η βασική συχνότητα της μεμβράνης, η οποία δίδεται από τη σχέση: f 1 = R T d Όπου R = η ακτίνα της μεμβράνης (m) T = η δύναμη της τάσης της μεμβράνης (N) d = η επιφανειακή πυκνότητα της μεμβράνης (kgr/m 2 ) Αναλόγως για τους διάφορους τρόπους δόνησης, οι συχνότητες δίδονται από τη σχέση: f 1 = 2 R T d mn B mn Όπου R = η ακτίνα της μεμβράνης (m) T = η δύναμη της τάσης της μεμβράνης (N) d = η επιφανειακή πυκνότητα της μεμβράνης (kgr/m 2 ) Β mn = τιμές για τις οποίες η μαθηματική συνάρτηση Bessel μηδενίζεται. Από τις παραπάνω σχέσεις, φαίνεται ότι η θεμελιώδης συχνότητα μιας μεμβράνης είναι αντιστρόφως ανάλογη της διαμέτρου της μεμβράνης και ευθέως ανάλογη της τετραγωνικής ρίζας της τάσης. Η βασική διαφορά της μεμβράνης σε σχέση με άλλους δονητές όπως η χορδή, είναι ότι η μεμβράνη δεν παρουσιάζει αρμονικούς. Αυτό σημαίνει ότι οι διαφορετικές συχνότητες ταλάντωσης μιας μεμβράνης δεν βρίσκονται σε αναλογία. Έτσι όταν μια μεμβράνη ταλαντώνεται, ηχούν ταυτόχρονα ο θεμέλιος και οι μη αρμονικοί επί μέρους τόνοι, με αποτέλεσμα να παράγεται θόρυβος. Αυτό φαίνεται καθαρά από τη συχνοτική σχέση των πρώτων τρόπων δόνησης μιας μεμβράνης: 1,00 : 1,59 : 2,14 : 2,30 : 2,65 : 2,92 Το χαρακτηριστικό αυτό μιας ιδανικής μεμβράνης να μην παράγει αρμονικούς έχει σα συνέπεια ο ήχος της να μην έχει συγκεκριμένο μουσικό ύψος Δίσκοι. Οι δίσκοι έχουν ανάλογο τρόπο δόνησης με τις μεμβράνες. Εδώ η επαναφέρουσα δύναμη δεν προκύπτει από την τάση, αλλά από την σκληρότητα του υλικού. Οι υπέρτονοι τείνουν να είναι πολύ υψηλότεροι από τον βασικό. Οι τρόποι δόνησης μπορεί να αναφέρονται σε διάφορες συνθήκες στα άκρα των δίσκων (π.χ. σφιγμένες άκρες ή ελεύθερες άκρες). Οι δίσκοι μπορούν να δονούνται με διάφορους τρόπους. Για την αναφορά μας σε έναν κυκλικό δίσκο μπορούμε να υιοθετήσουμε ονομασία ανάλογη μ' αυτήν των τρόπων δόνησης μιας μεμβράνης.

19 Στους δίσκους καταλέγονται τα μουσικά όργανα gongs, tamtams, cymbals, ζιλια, καμπάνες κ.α.. Συμβολογραφήματα των τεσσάρων τρόπων δόνησης του προηγούμενου σχήματος (α) 30, (β) 50, (γ) 60, (δ) 13, Τρόποι δόνησης ενός κυμβάλου 38 cm. Οι πρώτοι έξι τρόποι δόνησης ομοιάζουν μ' εκείνους του επίπεδου δίσκου, αλλά στη συνέχεια οι συντονισμοί τείνουν να είναι συνδυασμοί δύο ή περισσοτέρων τρόπων δόνησης.

20 3.3. Τα όργανα μπεντιρ, ρέκ, cajon, στάμνα(udu) Μπεντιρ. Το μπεντιρ είναι όργανο ανατολικής προέλευσης με ευρεία χρήση στην ελληνική και σε άλλες μουσικές παραδόσεις. Πρόκειται για ένα τύμπανο με ρηχό κυκλικό πλαίσιο, πάνω στο οποίο είναι εφαρμοσμένη, είτε με καρφιά, είτε με κόλλα, είτε με τη χρήση μεταλλικής στεφάνης και σφικτήρων, μια μεμβράνη. Η μεμβράνη μπορεί να είναι δερμάτινη ή πλαστική-συνθετική. Συναντώνται όργανα διαφόρων διαμέτρων, χαρακτηριστικό που επηρεάζει το τονικό ύψος του οργάνου. Ο δονητής που χρησιμοποιείτε εδώ είναι η μεμβράνη και όπως εξηγείται παραπάνω, όσο μεγαλύτερη η διάμετρος της μεμβράνης, τόσο χαμηλότερη είναι η θεμελιώδεις συχνότητα ταλάντωσής της. Κάποιες παραλλαγές οργάνων, φέρουν πίσω από τη μεμβράνη, εφαρμοσμένα στο πλαίσιο μεταλλικά δακτυλίδια, χορδές κ.α. που εμπλουτίζουν το γενικό ηχόχρωμα. Γενικά ο ήχος του οργάνου είναι βαθύς και ογκώδης με χαμηλούς και μεσαίους αρμονικούς. Ανάλογα με το σημείο κρούσης στην επιφάνεια της μεμβράνης, έχουμε διαφορετικό ηχόχρωμα. Όσο προχωράμε προς το στεφάνι, παράγονται ήχοι υψηλότερου τονικού ύψους Ρέκ. Το ρεκ(riqq) είναι μεμβρανόφωνο κρουστό όργανο αραβικής προέλευσης. Όπως και το μπεντιρ είναι ρηχό τύμπανο με στρογγυλό πλαίσιο από ξύλο ή αλουμίνιο, πάνω στο οποίο τεντώνεται η μεμβράνη με τη χρήση στεφάνης και σφικτήρων. Η διάμετρος του οργάνου είναι μικρή και η μεμβράνη κουρδίζεται αρκετά σφικτά, με αποτέλεσμα ο ήχος της να είναι σχετικά ξερός. Χαρακτηριστικό του ρεκ είναι τα ζίλια που φέρει γύρω-γύρω στο στεφάνι, που του προσδίδουν επιπλέον τον χαρακτήρα ιδιόφωνου κρουστού. Τα ζιλια αποτελούν σημαντικό κομμάτι της τεχνικής και του χαρακτήρα του οργάνου, καθώς δίνουν ιδιαίτερο, χαρακτηριστικό ηχόχρωμα με τον οξύ και διαπεραστικό τους ήχο Cajon. Η λέξη cajon, σημαίνει στα ισπανικά κουτί. Το όργανο έλκει την καταγωγή του από τις ισπανικές αποικίες του Περού και τους σκλάβους αφρικανικής καταγωγής. Καθώς τους είχαν απαγορευτεί τα παραδοσιακά αφρικάνικα κρουστά, οι σκλάβοι χρησιμοποιούσαν σαν υποκατάστατο, κουτιά και διάφορων ειδών πλαίσια (π.χ. συρτάρια γυρισμένα ανάποδα) για να παίξουν τους ρυθμούς τους. Με την πάροδο των χρόνων διαμορφώθηκε ένα πραγματικό μουσικό όργανο που έχει εξαπλωθεί παγκοσμίως και χρησιμοποιείτε σε διάφορα μουσικά στυλ όπως το flamenco και η latin.

21 Το cajon είναι συνήθως ένα ξύλινο παραλληλεπίπεδο πλαίσιο με διαστάσεις περίπου 50cm ύψος και 30,5cm πλάτος και βάθος. Η εμπρός και η πίσω επιφάνειες είναι διαφορετικές από τις πλευρικές. Η εμπρός επιφάνεια είναι πιο λεπτή και είναι η επιφάνεια στην οποία παίζει ο μουσικός, ενώ η πίσω φέρει μια τρύπα εκτόνωσης, απ όπου βγαίνει ο ήχος. ~30.5 cm ~30.5 cm ~50 cm Σχ. 1 Cajon Τα ξύλα που χρησιμοποιούνται ποικίλουν ανάλογα με την προέλευση. Στην Ευρώπη χρησιμοποιείτε κυρίως κόντρα-πλακέ από σημύδα που δίνει λαμπερό, πλούσιο σε μεσαίες και υψηλές συχνότητες, καθαρό και ευκρινή ήχο. Για τον εμπλουτισμό του ήχου του οργάνου, χρησιμοποιούνται μεταλλικά αντικείμενα όπως χορδές, σπιράλ τσάμπουρου κ.α., τα οποία εφάπτονται πίσω από την εμπρός επιφάνεια. Ο ήχος του cajon θα λέγαμε ότι προσομοιάζει ταυτόχρονα αυτόν ενός bass drum και ενός ταμπούρου. Δίνει, ανάλογα με την τεχνική, δυνατούς και γεμάτους μπάσους, καθώς και οξύς και ευκρινείς υψηλούς ήχους. Cajon, μπορεί να φέρει την τρυπά εκτόνωσης στην πίσω ή σε μια από τις πλαϊνές επιφάνειες.

22 4. Επιλογή και τοποθέτηση μικροφώνων για τα οργανα μπεντιρ, ρεκ και cajon. Όπως έχουμε δει παραπάνω, τα περισσότερα κρουστά όργανα δεν παράγουν έναν βασικό τόνο με συγκεκριμένο τονικό ύψος, αλλά μια σειρά υπερτόνων οι οποίοι δεν βρίσκονται σε αναλογία. Από την άλλη, όργανα όπως η μπότα της drums, το ταμπούρο, το cajon και άλλα ανάλογα όργανα, παράγουν υψηλές τιμές ηχητικής πίεσης. Αυτό λοιπόν που μας ενδιαφέρει σε ένα μικρόφωνο, όταν πρόκειται να το χρησιμοποιήσουμε για κρουστά, είναι να αντέχει σε υψηλές τιμές SPL και να καλύπτει ικανοποιητικά το φάσμα των θεμέλιων και υπέρτονων αρμονικών συχνοτήτων. Για κρουστά χρησιμοποιούνται κυρίως δυναμικά μικρόφωνα. Διαθέτουν αρκετά μεγάλη αντοχή σε υψηλές τιμές ηχητικής πίεσης, μεγαλύτερη από ότι τα πυκνωτικά η τα ribbon, ώστε να μπορούν να αντέξουν τον δυνατό ήχο ενός κρουστού, καθώς και αρκετά ικανοποιητική απόκριση στο συχνοτικο φάσμα. Επίσης συνήθως χρησιμοποιούνται μονοκατευθυντικά μικρόφωνα. Ορισμένα standard of the industry μικρόφωνα για κρουστά, προτάσεις δηλαδή των εταιρειών για μικρόφωνα κατάλληλα για κρουστά, είναι τα παρακάτω, όπως δίνονται στις ιστοσελίδες τον αντίστοιχων εταιρειών: SHURE Kick drum Beta52A Beta91 PG52 Beta57A Sm57 Snare drum Beta57A Beta56A Sm57 PG566 PG57 Congas Beta98D\S Beta56A Beta57A SM57 PG56 PG57 Cymbals KSM141 KSM137 KSM109 KSM44 KSM32 KSM27 SM81 SM94 PG81 (PERCUSSION) KSM141 KSM137 KSM109 KSM44 KSM32 KSM27 SM81 SM57 BETA57a PG57

23 BEYERDYNAMIC OPUS53 OPUS62 OPUS65 OPUS66 OPUS67 OPUS82 OPUS83 OPUS86 OPUS87 OPUS88 OPUS99 M88TG M201TG Για το μπεντιρ και το ρεκ κατάλληλα είναι μικρόφωνα όπως το SHURE SM57 ή γενικώς τα standard of the industry για congas ή bongos, ενώ για το cajon πιο κατάλληλο είναι ένα kick drum μικρόφωνο. SHURE SM57 και BEYERDYNAMIC OPUS99 μικροφωνο για kick drum. Όπως έχουμε αναφέρει και παραπάνω πολύ μεγάλη σημασία για την ποιότητα του αποτελέσματος έχει η τοποθέτηση του μικροφώνου. Για το μπεντιρ και το ρεκ που είναι περίπου όμοια όργανα, το μικρόφωνο τοποθετείτε να στοχεύει περίπου στο μέσο της ακτίνας το οργάνου. από το κέντρο μέχρι εκεί που βρίσκονται τα χέρια του μουσικού, ώστε να παίρνουμε και «όγκο» αλλά και ατάκα από τα δάκτυλα. Το διάφραγμα δεν πρέπει να είναι παράλληλα με την μεμβράνη. Η απόσταση του μικροφώνου από το όργανο, μπορεί να διαφέρει ανάλογα και με την κατάσταση. Συνήθως, σε live τοποθετούνται κοντά στο όργανο, αλλά σε πιο ελεγχόμενες καταστάσεις, π.χ. ηχογράφηση σε studio όπου συνήθως τα

24 κρουστά ηχογραφούνται μεμονωμένα, μπορούμε να τοποθετήσουμε το μικρόφωνο λίγο πιο μακριά ώστε να πιάσουμε και «χώρο». Σε κάθε περίπτωση, όταν χρησιμοποιούμε μονοκατευθυντικα μικρόφωνα πρέπει να έχουμε υπ όψιν το proximity effect. Για το μπεντιρ, που δίνει γεμάτες και ογκώδης μπάσες, θα μπορούσε, σε ηχογράφηση να χρησιμοποιηθεί επιπλέον ένα omni μικρόφωνο, πιο μακριά και ψηλά, ώστε να εκμεταλλευθούμε αυτόν τον όγκο του οργάνου. Όσον αφορά το ρεκ, όπου μεγάλο ρόλο παίζουν τα ζιλια που παίζει ο μουσικός με τα δάκτυλα του, προσέχουμε αυτή η περιοχή να βρίσκεται στο on-axis πεδίο του μικροφώνου. Σχηματική παράσταση τοποθέτησης μικροφώνου για μπεντιρ και ρεκ. Όψη από το πλάι και κάτοψη Το Cajon όπως έχουμε προαναφέρει, συνδυάζει κατά κάποιο τρόπο, τον ήχο της μπότας και του ταμπούρου μιας drums. Η τοποθέτηση μικροφώνου για αυτό το όργανο, είναι ανάλογη με της μπότας της drums. Συνήθως τοποθετείτε ένα μικρόφωνο στην τρύπα εκτόνωσης της πίσω επιφάνειας του οργάνου στοχεύοντας την τρύπα όχι ευθεία αλλά λίγο λοξά. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και δεύτερο μικρόφωνο στην εμπρός επιφάνεια, στοχεύοντας την περιοχή που χρησιμοποιεί ο μουσικός στο παίξιμο του, για καλύτερη αποτύπωση της ατάκας. Σ αυτή την περίπτωση, το ένα από τα δυο μικρόφωνα πρέπει να έχει αντεστραμμένη φάση.

25 Βέβαια δεν υπάρχει «ιδανική» τοποθέτηση ή «ιδανικό» μικρόφωνο για οποιαδήποτε περίπτωση, καθώς αυτό είναι υποκειμενικό θέμα και υπάρχει χώρος για πειραματισμό. Τα μικρόφωνα, η χρήση τους, τα συστήματα ηχοληψίας και γενικά η τεχνολογία του ήχου, παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη δουλειά ενός μουσικού σήμερα. Συνεπώς το να γνωρίζει κανείς κάποιες βασικές αρχές είναι κάτι παραπάνω από απαραίτητο όχι για τίποτα άλλο, αλλά για να έχει κανείς τη δυνατότητα να διαμόρφωση τον ήχο που επιθυμεί και να «κάνει μουσική», χωρίς να εξαρτάται ή σε πολλές περιπτώσεις να «απειλείται» από τρίτους.

26 ΠΗΓΕΣ ΕΝΤΥΠΕΣ ΣΠΥΡΙΔΗΣ Χ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΑΛΑΦΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, Φάκελος μαθήματος «ΜΙΚΡΟΦΩΝΑ ΜΕΓΑΦΩΝΑ ΗΧΕΙΑ». ΣΑΓΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Εφαρμογές ηλεκτροακουστικής στο Hi-Fi, τόμος Β. εκδόσεις ΙΩΝ. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ