Θράκες και Τρώες στα έργα του Αισχύλου και αντίστοιχες απεικονίσεις από τον χώρο της τραγωδίας στην αττική και κατωιταλιωτική αγγειογραφία

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Θράκες και Τρώες στα έργα του Αισχύλου και αντίστοιχες απεικονίσεις από τον χώρο της τραγωδίας στην αττική και κατωιταλιωτική αγγειογραφία"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΉΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΚΑΨΩΜΕΝΟΣ ΘΕΜΑ: Θράκες και Τρώες στα έργα του Αισχύλου και αντίστοιχες απεικονίσεις από τον χώρο της τραγωδίας στην αττική και κατωιταλιωτική αγγειογραφία ILIEVA PETYA Α.Μ. 979 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2009

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Κεφ. 1: Εισαγωγή Στόχοι και σκοποί Τα εποπτικά εργαλεία (όψις) στο δράμα του Αισχύλου Αττική και κατωιταλιωτική αγγειογραφία: σύγκριση των θεατρικών (non) signals Κεφ. 2: Έργα και αγγεία Λυκούργεια Φινεύς Φρύγες ή Έκτορος λύτρα Κεφ. 3: Οι «βάρβαροι» στη σκηνή και στην αγγειογραφία Κεφ 4: Συμπεράσματα Βιβλιογραφία

3 Εισαγωγή ( a meaning which can be seen )1 Στόχοι και σκοποί Η κατεξοχήν έννοια των λέξεων θέατρον, θεάται και θέαμα παραπέμπει κατηγορηματικά στην δυνατή εποπτική εντύπωση της θεατρικής παράστασης στην αρχαία Ελλάδα. Για τους τραγικούς του 5ου αιώνα και για τους θεατές τους, δράμα ταυτιζόταν με τις παραστάσεις κατά την διάρκεια των εορτών της πόλεως, ήταν αυτό το οποίο έβλεπαν και άκουγαν και όχι το γραπτό libretto του κειμένου.2 Ήταν κυρίως γεγονός κατά την διάρκεια του οποίου ο μύθος οπτικοποιείται μέσω της παράστασης. Η οπτικοποίηση του μύθου, που ήταν και βασικός στόχος και εργαλείο του δράματος, το συνδέει με την άλλη τέχνη που θα παρουσιαστεί στην παρούσα μελέτη την αγγειογραφία, η οποία επίσης οπτικοποιεί το μύθο αλλά με τα δικά της μέσα. Ο τίτλος της παρούσας εργασίας δηλώνει τον στόχο της να διερευνηθεί η αλληλεπίδραση ανάμεσα στο αρχαίο θέατρο και την αγγειογραφία ως εικαστική τέχνη. Εφόσον αυτό το φαινόμενο είναι υπόθεση μίας πολύ μεγαλύτερης και γενικότερης μελέτης, η παρούσα εργασία συγκεντρώνεται σε ένα τμήμα αυτού θέματος. Ο στόχος είναι να εξεταστούν παράλληλα τραγωδίες του Αισχύλου στις οποίες ο βασικός χαρακτήρας και το σκηνικό είναι είτε θρακικά ή τρωικά και απεικονίσεις στην αγγειογραφία των αττικών εργαστηρίων του 5ου ή κατωιταλιωτικών του 4ου αιώνα π. Χ. για να εξερευνηθούν οι πιθανοί συσχετισμοί ανάμεσα στις δύο μορφές οπτικοποίησης του μύθου. Η επιλογή θρακικών και τρωικών χαρακτήρων και σκηνικών περιορίζει την μελέτη σε μία τριλογία και δύο τραγωδίες,3 όλα σωζόμενα σε αποσπάσματα. Οι Θράκες όπως και οι Τρώες ανήκουν στη γενικότερη κατηγορία των βαρβάρων οι οποίοι ήταν αντικείμενο ενδιαφέροντος και κατέλαβαν σημαντικό μέρος στην τραγωδία του 5ου αιώνα. Οι εθνικά διάφορες, σύγχρονες ομάδες βαρβάρων διαφοροποιούνταν όμως, και ο σκοπός της εργασίας είναι να εξεταστεί πως ο Αισχύλος παρουσιάζει στους θεατές του μερικούς από αυτούς (Θράκες, Τρώες) και πώς ή κατά πόσον αυτό θα μπορούσε να συσχετιστεί με την αγγειογραφία. Η δημοτικότητα συγκεκριμένων θεμάτων στην αγγειογραφία φαίνεται να εξαρτάται από την επικαιρότητά τους στην σύγχρονη κοινωνία και δεν προκαλεί έκπληξη ο πολύ περιορισμένος αριθμός, σε σύγκριση με τις πολυάριθμες απεικονίσεις που σχετίζονται με την Ορέστεια,4 ή αυτές που συνδέονται με δράματα του Ευριπίδη, απεικονίσεων που θα μπορούσαν να συσχετιστούν με τραγωδίες του Αισχύλου με σκηνικό την Θράκη Taplin 1977, 1. Ο Αριστοφάνης π.χ. αναφέρεται πάντα στην τραγωδία από την άποψη της εντύπωσης που είχε στους θεατές, βλ. Taplin 1977, 16. Η τραγωδία Θρήσσαιη οποία σώζεται επίσης σε αποσπάσματα δεν συμπεριλαμβάνεται στην εργασία. Για την εικονογραφική παράδοση στην απεικόνιση της Ορέστειας, βλ. την λεπτομερής μελέτη του Prag 1985.

4 Η επιλογή αγγείων και απεικονίσεων που συμπεριλήφθηκαν στο Κεφ. ΙΙ ως αντίστοιχα με την συγκεκριμένη τραγωδία υπό συζήτηση, βασίζεται κυρίως στη πιθανή τους σχέση με τη αισχύλεια δραματική παραλλαγή του μύθου, όσο είναι δυνατόν, αφότου το υπάρχον κείμενο είναι αποσπασματικό. Εξωτερικά παράγοντα όπως παραπομπές σε μεταγενέστερα έργα (κωμωδία, σχόλια κλπ.), η χρονολογική σχέση ανάμεσα στη χρονιά που διδάχθηκε το έργο υπό συζήτηση και την περίοδο δημοτικότητας αντίστοιχων απεικονίσεων στην αγγειογραφία, όπως και η ύπαρξη ενδείξεων στην εικονογραφία οι οποίες υπαινίσσονται σχέση με θεατρική παράσταση επίσης θεωρήθηκαν σημαντικά. Η φύση των αποσπασματικά σωζόμενων κειμένων δικαιολογεί την επιλογή να προταθεί πρώτα μία πιθανή αναπαράσταση του έργου. Καθ' αυτόν τον τρόπο θα βοηθήσει τον αναγνώστη να δει την παράσταση νοερά και επομένως να αξιολογήσει την πιθανότητα συσχέτισης συγκεκριμένου επεισοδίου με αντίστοιχη απεικόνιση. Το εισαγωγικό κεφάλαιο Ι περιλαμβάνονται μερικές περιληπτικές παρατηρήσεις σχετικά με τα εποπτικά εργαλεία (όψις) στο δράμα του Αισχύλου, την θεατρική παρουσίαση του μύθου και την σχέση της παράστασης με την σύγχρονη αγγειογραφία των αττικών και κατωιταλιωτικών εργαστηρίων ως ένα απαραίτητο υπόβαθρο για το κύριο κεφάλαιο ΙΙ. Η οργάνωση του φιλολογικού και απεικονιστικού υλικού όπως παρουσιάζεται στο κεφάλαιο ΙΙ θεωρήθηκε πιο χρήσιμη και εύκολη για ανάγνωση από ότι η παραδοσιακή τοποθέτηση του απεικονιστικού υλικού σε κατάλογο ή πίνακες στο τέλος της εργασίας. Τα εποπτικά εργαλεία (όψις) στο δράμα του Αισχύλου Το ότι η θεατρική παράσταση ως οπτική παραγωγή του δραματικού έργου ήταν τόσο σημαντική για τους τραγικούς όσο και η πλοκή υποδεικνύεται από το γεγονός ότι στις φιλολογικές μαρτυρίες η δημιουργία ενός έργου δεν σχετίζεται με το ρήμα γράφειν αλλά με ποιειν και διδάσκειν. Ασχολιόνταν άμεσα με τα πρακτικά ζητήματα της σκηνοθέτησης και δίδασκαν τους υποκριτές.5 Ακριβώς για αυτήν την πλευρά στην δημιουργία ενός θεάματος φαίνεται να ήταν ιδιαίτερα φημισμένος ο Αισχύλος. Όπως και ο Φρύνιχος ήταν πολύ γνωστός για την χορογραφία του. Ο αγώνας μεταξύ Αισχύλου και Ευριπίδη στους Βατράχους του Αριστοφάνη είναι πολύ ενδεικτικός για την σκηνοθέτηση του Αισχύλου ο οποίος παρουσιάζεται υπεύθυνος για τις σκηνές σιωπής και τις εισόδους με άρματα επί σκηνής, όπως και για το ανέβασμα μοιρολογιού στους Πέρσες. Η κωμωδία παρωδεί διάφορα στοιχεία της τραγωδίας, χειρονομίες, στάσεις, ενδυμασίες, μηχανές κλπ. 5 Φαίνεται ότι αυτή η πλευρά της δουλείας του δραματουργού παραμελήθηκε μετά τον 5ο αιώνα εάν κρίνουμε από τα σχόλια σχετικά με την όψις στην Ποιητική του Αριστοτέλη. Μία από τις συνέπειες ήταν το ότι τα ζητήματα της παράστασης ήταν πλέον αρμοδιότητα του θεατρικού μηχανικού και όχι του τραγικού. Για συζήτηση σχετικά με την επιρροή του έργου του Αριστοτέλη στην μεταγενέστερη έρευνα πάνω στην αρχαία τραγωδία, βλ. Taplin 1977,

5 Φαίνεται να υπάρχει μία επιστημονική συμφωνία6 για το ότι ο Αισχύλος ήταν ιδιαίτερα γενναιόδωρος και θεαματικός σε ό,τι αφορά τις οπτικές εντυπώσεις επί σκηνής (όψις). Ο Taplin,7 όμως, τονίζει την ανάγκη επιφύλαξης στις προσπάθειες να ερμηνευθεί το θέαμα του Αισχύλου από πρακτική άποψη. Το εξωτικό και τελετουργικό στοιχείο υπήρξε δυνατό στα δράματα του Αισχύλου και μερικά παραδείγματα είναι πολύ ενδεικτικά για την άριστη του χρήση οπτικών εργαλείων: η σκηνή με το φάντασμα του βασιλιά και τις ανατολίτικες θρηνολογίες στους Πέρσες, το πορφυρένιο ύφασμα στον Αγαμέμνονα, ο κομμός στον τάφο του Αγαμέμνονα στις Χοηφόρες, η ιδέα για τον χορό Ερινύων, ο χορός και η ζύγιση του σώματος και του χρυσού επί σκηνής στους Φρύγες, η είσοδος του Διονύσου με τις βασσάρες στους Εδωνούς. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε, όμως, ότι το αρχαίο ελληνικό δράμα ήταν σχετικά στατικό και δεν εκπλήσσει ότι για τον Αριστοφάνη ο Αισχύλος δεν ήταν αξιοσημείωτος για το υπερβολικό θέαμά του αλλά για την στομφώδη και τερατώδη γλώσσα του. Ο Αισχύλος χαρακτηρίζεται μέσω της χορογραφίας του, της λυρικής, της σιωπής, της παρουσίασης του πολέμου και του θρήνου. Δύο λέξεις σχετίζει ιδιαίτερα με τον Αισχύλο η αρχαία φιλολογία: τέρας και πλήσσειν, αλλά ο Taplin υποστηρίζει8 ότι αφορούν το λεξιλόγιο9 του Αισχύλου και όχι την παράσταση των δραμάτων του. Προφανώς μεγάλη επιρροή στην αντίληψη για το αισχύλειο δράμα ως ασύγκριτα θεαματικό άσκησε ο ανώνυμος Βίος,10 έργο το οποίο μας πληροφορεί ότι (&7): ταις τε γαρ όψεσι και τοις μύθοις προς έκπληξιν τερατώδη μαλλον... Παρακάτω (&14) συνεχίζεται: την όψιν των θεωμένων κατέπληξεν τηι λαμπρότητι γραφαις και μηχαναις, βωμοις τε και τάφοις, σάλπιγξιν, ειδώλος, Ερίνυσι τούς τε υποκριτας χειρισι σκεπασας και τωι συρματι εξογκώσας μείζοσί τε τοις κοθόρνοις μετεωρίσας. Ο Taplin11 εκφράζει επιφυλάξεις προς την σχέση αυτής της πληροφορίας με τις πραγματικές παραστάσεις την εποχή του Αισχύλου υπαινίσσοντας την δυνατότητα ότι μεταγενέστερες, πιο θεαματικές παραστάσεις των δραμάτων του Αισχύλου έχουν επιρρεάσει δευτερεύουσες πηγές όπως ο Βίος και η σχολιαστική παράδοση. Αυτό δε σημαίνει, βέβαια, ότι ο Αισχύλος δεν βασιζόταν στα εποπτικά εργαλεία στις παραστάσεις των έργων του, συμπεριλαμβανομένου μερικά ξενόφερτα και τελετουργικά θεάματα. Τα εποπτικά του εργαλεία, όμως, δεν εξυπηρετούσαν το θέαμα καθεαυτού, αλλά ήταν αναπόσπαστο μέρος της δραματικής παράστασης βασίζονταν συχνά στο λεξιλόγιο του ποιητή και βοηθούσαν την φαντασία του θεατή να οπτικοποιήσει αυτά τα οποία λέγονταν επί σκηνής Για σχετική συζήτηση, βλ. Taplin 1977, Στο ίδιο. Taplin 1977, Στους Βατράχους, με εξαίρεση την αναφορά στα άρματα, ο Αισχύλος θεωρείται τερατώδης σε ότι αφορά το λεξιλόγιό του και όχι την παράσταση. Πιθανώς βασίζεται σε ύστερο περιπατητικό έργο και το μοναδικό όνομα στο οποίο αναφέρεται είναι του Δικαιάρχου,&15. Taplin 1977,

6 Αττική και κατωιταλιωτική αγγειογραφία: σύγκριση των θεατρικών (μη) ενδείξεών Παρά το γεγονός ότι ο πέμπτος αιώνας στην Αθήνα ήταν η μεγάλη εποχή της αρχαίας τραγωδίας και της ερυθρόμορφης αγγειογραφίας ακόμη αποτελεί έκπληξη ο περιορισμένος αριθμός απεικονίσεων που θα μπορούσαν να συσχετιστούν με το θέατρο και ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις η σχέση είναι σπάνια άμεση. Αντίθετα, οι απεικονίσεις με πιθανούς τραγικούς υπαινιγμούς φαίνεται να φωτίζουν τη σχέση τους με το δράμα μέσω ενός συστήματος αντιληπτικών φίλτρων. Από την άλλη πλευρά η κατωιταλιωτική ερυθρόμορφη αγγειογραφία του επόμενου 4ου αιώνα αναπτύχθηκε ένα σύστημα εικονογραφικών ενδείξεων με πολύ πιο δυνατούς θεατρικούς συσχετισμούς. Παρ όλο που μία άμεση εξήγηση αυτού του φαινομένου είναι δύσκολο να προταθεί, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο παραδόσεων (μη)απεικόνισης της σχέσης του δράματος με την αγγειογραφία έχει τις ρίζες της στο κοινωνική λειτουργία και στον τρόπο αντίληψης της τραγωδίας σε αυτές τις δύο κοινωνίες. Θα πρέπει να έχει υπόψιν κανείς ότι η τραγωδία έχει την αρχή της στις θρησκευτικές εορτές της Αθήνας,12 οι παραστάσεις δίνονταν μόνο κατά την διάρκεια των εορτών και ήταν πρωταρχικό τμήμα της δημόσιας και της θρησκευτικής ζωής των Αθηναίων πολιτών.13 Η τραγωδία ήταν ένας, και από τον 5ο αιώνα, ο βασικός τρόπος παρουσίασης του μύθου στο κοινό μέσω της παράστασης. Η τραγική αφήγηση βασιζόταν συνήθως σε μύθους οι οποίοι ήταν γνωστοί στους θεατές14 από την ακρόαση της προτραγικής, κυκλικής ποίησης. Οι μύθοι δεν χαρακτηρίζονται από σταθερή οριστική μορφή αλλά ήταν σε συνεχή ροή ανάλογα με τις αντιλήψεις μίας κοινωνίας μίας εποχής (οι λεγόμενες παραλλαγές του μύθου) και αυτό που οι θεατές παρακολουθούσαν κατά την διάρκεια της παράστασης ήταν η παραλλαγή του μύθου όπως το παραδίδει ο τραγικός. Οι μύθοι ήταν πραγματικοί για τον Αθηναίο πολίτη του 5ου αιώνα επειδή σχετίζονταν με τους δικούς του προγόνους και ιστορία. Ήταν το πολιτιστικό υπόβαθρο της πραγματικότητας εδώ και τώρα μέσω του ηρωικού παρελθόντος που σώζεται στην αφήγηση του μύθου και παρουσιάζεται μέσω της παράστασης. Ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο οι τρεις μεγάλοι τραγικοί άσκησαν σημαντική επιρροή στη διήγηση του μύθου. Παρουσίασαν στο κοινό το παρόν συνυφασμένο με το λόγο του μυθικού παρελθόντος κατορθώνοντας την μεταφορά του ηρωικού μύθου μέσω του πρίσματος της ιδεολογίας της πόλεως και του πολιτικού κλήματος της Αθήνας του 5ου αιώνα.15 Η σχέση ανάμεσα στη μυθική/ τραγική αφήγηση και την αττική ερυθρόμορφη αγγειογραφία θα μπορούσε να ζητηθεί σε αυτά τα συμφραζόμενα. Η τραγωδία παρουσιάζει και ιστορεί το ηρωικό παρελθόν των θεατών Για λεπτομερή συζήτηση της σχέσης της τραγωδίας με την θρησκεία, βλ. Sourvinou-Inwood Βλ. την συζήτηση με πρωιμότερη βιβλιογραφία στο Green, Handley 1995, 12, Cartledge 1997, Ιστορικά δράματα όπως οι Πέρσες αποτελούν διαφορετική περίπτωση αλλά βασίζονται επίσης σε γνωστά γεγονότα μέσω των οποίων συνδέονται άμεσα με το παρελθόν των θεατών, αν και πρόκειται για ιστορικό και όχι μυθικό παρελθόν. Βλ. Hall 1989, 48, 160. Βλ. Sourvinou-Inwood 2003, 45: tragedy would have...articulated a story that was relevant to the audience s present, which was shaped by the past represented in the tragedy, and in certain places zoomed the world of the play to the audience s reality, especially its cultic reality.

7 και ο Green έχει υποστηρίξει ότι: For a serious drama to work, it has to be taken seriously. The audience has to be persuaded to forget about the artificiality of the creation and to accept the conventions of the performance. 16 Η τραγωδία δεν παραβιάζει την δραματική μεταφορά 17 και αυτό το γεγονός συμβάλλει στις αιτίες γιατί οι απεικονίσεις που δείχνουν σχέσεις με την τραγωδία παρουσιάζουν την πραγματικότητα την οποία δημιουργούν οι υποκριτές και όχι την άμεση παράσταση επί σκηνής. Στην αγγειογραφία του 5ου όπως και του επόμενου 4ου αιώνα δύσκολα θα βρει κανείς απεικόνιση ενός υποκριτή κατά την διάρκεια της παράστασης. Απεικονίζονται στην πραγματικότητα του μύθου που αποτελεί την υπόθεση του δράματος18 και στην ουσία πρόκειται για απεικονίσεις του μύθου και όχι της παράστασης. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε, επίσης, ότι η παραγωγή του αγγειογράφου απευθύνεται στην αγορά και απεικονίζει θέματα τα οποία η πελατεία ζητούσε. Η αττική αγγειογραφία, επίσης, δεν είναι φωτογράφηση με σκοπό την τεκμηρίωση της πραγματικότητας. Από αυτή την άποψη οι προσπάθειες να γίνει μία διάκριση πότε ο αγγειογράφος απεικονίζει την παράσταση που είδε στη σκηνή και πότε τον μύθο, γίνονται συχνά αναπόδεικτες και χρειάζονται εξωτερικά επιχειρήματα όπως πολυάριθμες απεικονίσεις του ίδιου θέματος το ίδιο χρονικό διάστημα, διασταυρώσεις με διάφορες παραλλαγές του μύθου και με επιπρόσθετες πηγές. Το ότι οι απεικονίσεις δεν είναι απλές εικόνες της τραγικής παράστασης θα μπορούσε να υποστηριχθεί και με το γεγονός ότι συχνά παρουσιάζουν επεισόδια του δράματος τα οποία οι θεατές δεν βλέπουν στη σκηνή, όπως η τιμωρία, η δολοφονία και βάσανα εφόσον ήταν κανόνας της τραγωδίας να μην προβάλλει βία επί σκηνής.19 Θα μπορούσε να υποτεθεί ότι μέσω της απεικόνισης σκηνών που μένουν αόρατα για τον θεατή, ο αγγειογράφος παίζει με την ιδέα της όρασης και της ακρόασης ως βασικά εργαλεία στα οποία βασίζεται η θεατρική παράσταση. Έχοντας υπόψιν ότι στο αρχαίο θέατρο η παράσταση ήταν υπαίθρια με περιορισμένες ενέργειες επί σκηνής, ο προφορικός λόγος είχε την δύναμη να οπτικοποιήσει μερικά επεισόδια της τραγωδίας in the mind s eyes of those who heard them. 20 Με την επιλογή τους να απεικονίσουν σκηνές οι οποίες επικαλούνται στην φαντασία του θεατή μέσω της αφήγησης, οι αγγειογράφοι δημιουργούν επιπρόσθετα εποπτικά φίλτρα στην αντίληψη της τραγωδίας. Το ότι οι αγγειογραφίες δεν αποτελούν πίνακες της τραγικής παράστασης δεν σημαίνει ότι δεν συνδέονται με την τραγική αφήγηση. Η σχέση μεταξύ των τραγωδιών γνωστών μέσω της Green 1994, 27. Η αρχαία κωμωδία και οι σχετικές απεικονίσεις παρουσιάζουν το αντίθετο φαινόμενο. Η κωμωδία είναι μεταθεατρική και παίζει με το γεγονός το ότι είναι παράσταση, βλ Taplin 2007, 27. Η φύση της κωμωδίας σχετίζεται άμεσα και ασκεί επιρροή στις αντίστοιχες απεικονίσεις στις οποίες τονίζεται η θεατρικότητα οι μορφές απεικονίζονται ως υποκριτές και οι σκηνές - κατά την διάρκεια της παράστασης. Παρά την έμφαση στις μελέτες στην έλλειψη άμεσης αλληλεπίδρασης ανάμεσα στις δύο μορφές παρουσίασης του μύθου, υπάρχουν αττικά αγγεία με απεικονίσεις του χορού επί σκηνής (χορεύουν) και θιάσων κατά/ μετά την παράσταση με πολυτελές ενδυμασίες να κρατούν ή να φορούν μάσκες και ο αυλωτής είναι πάντα παρών. Για συζήτηση βλ. τελευταία Taplin 2007, Από την άποψη της παρούσας εργασίας θα μπορούσε να έχει υπόψιν κανείς τα παραδείγματα του Λυκούργου, του Ορφέα και του Φινέα, βλ. Κεφ. ΙΙ. Green, Handley 1995, 12.

8 παράστασης και των απεικονίσεων φαίνεται να είναι πιο δυνατή και δυναμική στη Μεγάλη Ελλάδα του 4ου αιώνα. Επαναλημμένη έμφαση στη λειτουργία των θεατρικών παραστάσεων στην κοινωνική ζωή των Ελλήνων στη Κάτω Ιταλία και την Σικελία κάνει σχεδόν κάθε μελέτη του αρχαίου θεάτρου. Πολυάριθμες μαρτυρίες επιβεβαιώνουν ότι οι δραματικές παραστάσεις απέκτησαν δημοτικότητα εκεί πολύ σύντομα μετά την εμφάνιση της τραγωδίας στη κλασική της μορφή στην Αθήνα του 5ου αιώνα. Ο Αισχύλος δίδαξε τραγωδία για μία συγκεκριμένη περίσταση στη Σικελία στα μέσα της δεκαετίας του 70,21 σύντομα μετά την παράσταση των Περσών στις Συρακούσες είναι γνωστό επίσης ότι πέθανε στη Γέλα το 456 π. Χ. και εισ το μνημα δε φοιτωντεσ όσοισ εν τραγωιδίαισ ην ο βίοσ ενήγιζόν τε καιτα δράματα υπεκρίνοντο.22 Φαίνεται ότι η τραγωδία έγινε δεκτή με ιδιαίτερο ενθουσιασμό στη Σικελία όπου χτίστηκαν μεγάλα θέατρα δύο απεικονίσεις τραγικών παραστάσεων επί σκηνής μας είναι γνωστές επίσης από σικελικό εργαστήριο. Το θέατρο γνώρισε διάδοση στο υπόλοιπο χώρο της Μεγάλης Ελλάδας όπως μαρτυρεί η ερυθρόμορφη αγγειογραφία του 4ου αιώνα23 και πιθανός απέκτησε δημοτικότητα ανάμεσα στους ντόπιους μη Έλληνες.24 Ο Taplin25 υποστηρίζει, σχετικά με απεικονίσεις σε απουλικά αγγεία, οι οποίες συνδέονται με θεατρικές παραστάσεις, ότι κατά την διάρκεια του 4ου αιώνα οι τραγικές παραστάσεις είχαν ακόμα το σημαντικό ρόλο να παρουσιάζουν του μύθου στους θεατές. Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να τονιστεί το ότι για τους θεατές της Κάτω Ιταλίας και της Σικελίας του 4ου αιώνα οι μύθοι, οι οποίοι γνώρισαν δημοτικότητα στο θέατρο της Αθήνας του 5ου αιώνα, δεν θα είχαν το ίδιο κοινωνικό, ιστορικό και πολιτιστικό ρόλο. Η μυθική αφήγηση πίσω από τις δραματικές παραστάσεις που γεφύρωνε το μυθικό παρελθόν με το ιστορικό παρόν των Αθηναίων, είχε απομακρυνθεί τώρα από την πραγματικότητα του Κατωιταλιώτη μέσα από τα φίλτρα του χρόνου, της απόστασης, του ιστορικού και πολιτικού υποβάθρου δημιουργώντας διαφορετικές αντιλήψεις. Αντίθετα με το θρησκευτικό πνεύμα των έργων του Αισχύλου το θέατρο του 4ου αιώνα στην Κάτω Ιταλία και Σικελία must have been the major source of popular culture, a source of poetry, music, dance and enjoyment as well as emotional escape that was not restricted to the aristocratic or wealthy segment of the Πρόκειται για την αποσπασματικά σωζόμενη Αιτν(αι)αι, βλ. TrGF iii, fr.6. Διδάχθηκε επί τη ευκαιρία της ίδρυσης μίας νέας πόλης από τον Ιέρωνα, τον τύραννο των Συρακουσών, κάτω από την Αίτνα. Ανώνυμος Αισχύλου Βίος, Page 1972, 332. Ως βασική μελέτη παραπομπής βλ. RVSIS; βλ. επίσης πρόσφατα Taplin 2007, Το ζήτημα περί του ενδιαφέροντος των ντόπιων κατοίκων της Κάτω Ιταλίας, ιδιαίτερα της Απουλίας από όπου προέρχονται τα περισσότερα αγγεία με απεικονίσεις που σχετίζονται με το θέατρο, στις δραματικές παραστάσεις οι οποίες ήταν μία από τις ενδείξεις του ελληνικού τρόπου ζωής, δεν αφορά άμεσα την παρούσα εργασία. Αξιοσημείωτο είναι όμως, ότι για τους μικτούς θεατές στα θέατρα της Κάτω Ιταλίας η μυθική αφήγηση η οποία παρουσιαζόταν μέσω της παράστασης δεν θα είχε το ίδιο κοινωνικό, ιστορικό και θρησκευτικό νόημα το οποίο είχε για τον Αθηναίο πολίτη του 5ου αιώνα. Taplin 2007, contra Giuliani 2003 ο οποίος υποστηρίζει την άποψη ότι η τραγωδία στην Απουλία του 4ου αιώνα ήταν αποκλειστικά η γνώση των κειμένων περιορισμένη για τον κύκλο των ευγενών. Σύμφωνα με τον Giuliani ομάδα μορφωμένων εξηγούσε στο κοινό την εικονογραφία των απεικονίσεων που σχετίζονται με θεατρικές παραστάσεις κατά την διάρκεια της ταφής (εφόσον προέρχονται κυρίως από τάφους) στο φως των γνώσεών τους των κειμένων.

9 population (as was symposion poetry). 26 Έχει υποστηριχθεί ότι η παράσταση καθεαυτήν ήταν πλέον πιο σημαντική από την πλοκή της τραγωδίας.27 Το κεντρικό ρόλο το οποίο είχε ο χορός έχει περάσει στους υποκριτές οι οποίοι άρχισαν να αποκτούν κοινωνική θέση μέσω της δημοτικότητας.28 Το θέαμα ως κυριάρχον στοιχείο της δραματικής παράστασης απομάκρυνε την τραγωδία από την πρωταρχική της σημασία να παρουσιάζει το μύθο κατά τη διάρκεια των θρησκευτικών εορτών και ίσως συνέβαλλε στην εμφάνιση των στοιχειών που ο Taplin ονομάζει index of dramatic signals 29 στην αγγειογραφία της εποχής. Ενώ, όπως και στην αντίστοιχη αττική αγγειογραφία, οι απεικονίσεις στα αγγεία κατωιταλιωτικών εργαστηρίων δεν αποτελούν φωτογραφίες των παραστάσεων και οι μορφές δεν παρουσιάζονται ως υποκριτές επί σκηνής, παρατηρείται ότι έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα θεατρικών ενδείξεων. Ένα από τα ισχυρότερα επιχειρήματα κατά της άμεσης συσχέτισης της τραγωδίας με την αγγειογραφία είναι η ύπαρξη περίπλοκων, πολύμορφων συνθέσεων οι οποίες συνδυάζουν διάφορα επεισόδια (από άποψη τόπου και χρόνου) του μύθου/ της τραγωδίας τα οποία οι θεατές σίγουρα δεν έβλεπαν ταυτόχρονα επί σκηνής. Η σχέση ανάμεσα στην τραγωδία και την αγγειογραφία είναι πολύ ευκολότερη εάν μεσολαβούσε η γνώση του θεατή. Εφόσον η δραματική παράσταση ήταν ακόμη ανάμεσα στις βασικές πηγές γνώσεων του μύθου, η εξοικείωση με την τραγωδία θα βοηθούσε και την αντίληψη της απεικόνισης. Από αυτή την άποψη ο Taplin υποστηρίζει ότι η ανάγνωση των απεικονίσεων που σχετίζονται με τραγωδίες πληροφορείται από το δράμα.30 Το σύστημα θεατρικών ενδείξεων το οποίο προτείνει, αποτελεί μία βάση αξιολόγησης της σχέσης μίας συγκεκριμένης απεικόνισης με την αντίστοιχη θεατρική παράσταση και θα παρουσιαστεί σύντομα εδώ εφόσον χρησιμοποιήθηκε για την επιλογή αγγείων που συμπεριλήφθηκαν στο κεφάλαιο ΙΙ. Ωστόσο, δεν βρίσκει κανείς στις απεικονίσεις, που επιλέχθηκαν στο κεφάλαιο ΙΙ, όλες τις ενδείξεις που υπάρχουν στο σύστημα του Taplin και για αυτό το λόγο θα συζητηθούν μόνο αυτές που αφορούν την παρούσα εργασία. Θα πρέπει, επίσης, να υπενθυμιστεί ότι ο συνδυασμός ενδείξεων και ο τρόπος εντάξεων τους σε κάθε απεικόνιση έχουν σημασία για την ανάγνωση. Ενδυμασία Πολυάριθμες μαρτυρίες δείχνουν ότι η ενδυμασία των τραγικών υποκριτών ήταν λαμπρή και διαφερόταν από την καθημερινή. Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά της ήταν τα πλούσια διακοσμημένα υφάσματα τα οποία συναντάει κανείς και σε προγενέστερες των κατωιταλιωτικών Green 1994, 56. Υποστηρίζει επίσης την άποψη ότι οι απεικονίσεις που χρονολογούνται στον 4ο αιώνα και σχετίζονται με τραγωδίες δεν παρουσιάζουν τόσες πολλές λεπτομέρειες σχετικά με την παράσταση επί σκηνής αλλά αποτελούν περισσότερα ένδειξη δημοτικότητας συγκεκριμένων θεμάτων στην τραγωδία της εποχής. Πιστεύει ότι η φύση του άφθονου εποπτικού υλικού δείχνει μία εξάντληση του τραγικού θεάτρου της εποχής. Green 1994, 62. Βλ. Taplin 1977, 23: the tragic theater of the fourth century was, it seems, dominated by the virtuoso actor. Taplin 2007, Taplin 2007, 25.

10 απεικονίσεις, σε μερικά αττικά αγγεία του όψιμου 5ου αιώνα31 και μακρές, στενές επιχειρίδες. Ωστόσο οι αγγειογράφοι χρησιμοποιούν παρόμοιες ενδυμασίες στις απεικονίσεων ανατολίτικων μορφών, βασιλέων (συχνά με επιπρόσθετη τιάρα ή πολύπλοκο κάλυμμα κεφαλιού) και ηρωίδων ακόμα και σε παραστάσεις που δεν σχετίζονται άμεσα με το θέατρο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η πλούσια ενδυμασία δεν αποκτά ιδιαίτερη σημασία στις απεικονίσεις με θεατρικούς υπαινιγμούς. Οι νέοι, από την άλλη πλευρά, απεικονίζονται συνήθως γυμνοί, σε ηρωική στάση και η μορφή του Δρύαντα στα αγγεία αρ είναι σχετικό παράδειγμα. Κόθορνος Ο κόθορνος, υψηλό υπόδημα με λεπτή, μαλακή σόλα, το οποίου φορούσαν οι ανδρικές χαρακτήρες του δράματος, είχε γίνει σύμβολο της τραγωδίας, μετά την μάσκα. Απεικονίζονται συχνά δεμένα με κορδόνια μπροστά μπορεί να έχουν διακοσμημένο το πάνω φτεροκόπημα. Όπως και οι ενδυμασίες, δεν σχετίζονται αποκλειστικά με το θέατρο εφόσον υπάρχουν και σε πολύ πρωιμότερα αγγεία έχει σημασία όμως η πολύ συχνή τους εμφάνιση σε απεικονίσεις που συνδέονται με παραστάσεις.33 Αρχιτεκτονικά στοιχεία Η σκηνή, η οποία αποτελούσε το συνηθισμένο φόντο της παράστασης, παρουσίαζε συχνά ανάκτορο,34 ιερό η σε ορισμένες περιπτώσεις, στρατιωτική σκηνή. Αυτά τα στοιχεία της αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης του χώρου δεν απεικονίζονται κατά κανόνα στην αγγειογραφία συναντάμε συχνά, όμως, απεικονίσεις ενός είδους να ισκου που συνήθως στηρίζεται σε λεπτούς κίονες. Σε ορισμένες περιπτώσεις η ιδέα για την αρχιτεκτονικό σκηνικό της παράστασης παρουσιάζεται με την απεικόνιση ενός κίονα.35 Ερινύες και συγγενικές μορφές Η Ερινύες ήταν θεότητες της εκδίκησης και της ανταπόδοσης και η εμφάνιση τους στην αγγειογραφία θεωρείται ένδειξη δραματικής σχέσης από τον.36 Η παρουσία τους σε συγκεκριμένη απεικόνιση δεν μαρτυρεί την εμφάνιση τους επί σκηνής ή το ότι είχαν ρόλο στην αντίστοιχη τραγωδία. Αυτό το οποίο οι Ερινύες δηλώνουν είναι η ύπαρξη εκδίκησης ή ψυχικής αναταραχής στη πλοκή του δράματος. Στην ίδια ομάδα προσωποποιήσεων περιλαμβάνονται και οι σποραδικές Βλ. υπ. 7. Βλ. κεφάλαιο ΙΙ, Ηδωνοί. Αγγεία. Βλ. π.χ. Τον Λυκούργο και τον Δρύα στην απεικόνιση αρ. 4, δύο από τις μορφές στην απεικόνιση αρ.5 η οποία σχετίζεται με τον Φινέα. Για το ανάκτορο ως συνηθισμένο σκηνικό στην κλασική τραγωδία, βλ. Green, Handley 1995, 36. Για απεικόνιση αρχιτεκτονικών μελών και κίονα, βλ. κεφάλαιο ΙΙ, Ηδωνοί, αγγεία αρ. 3-4 και Φρύγες, αγγείο αρ. 2. Taplin 2007, 41.

11 απεικονίσεις μορφών όπως η Λύσσα 37 και η Τιμωρία. Ικετευτικές σκηνές Σκηνές βίας, κινδύνου, βιασμού και προδοσία χαρακτηρίζουν της τραγωδία (μέσω της μυθικής αφήγησης) και δεν αποτελεί έκπληξη η ύπαρξή τους και στην αγγειογραφία. Όπως τονίζει ο Taplin δύο τύποι αφηγήσεων χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη τραγικότητα. 38 Η μία περιλαμβάνει πλοκή με ενδοοικογενειακής φόνους, χαρακτηρίζεται από όπλα και μαρτυρείται σε σκηνές που σχετίζονται με τον Λυκούργο. Η δεύτερη, η οποία φαίνεται να είναι πιο συχνή, βασίζεται σε ικετευτικές σκηνές στις οποίες οι άνθρωποι βρίσκονται στο έλεος άλλων ανθρώπων ή των θεών στην δεύτερη περίπτωση συμπεριλαμβάνονται και σκηνές ασύλου σε βωμό. Οι απεικονίσεις του Δρύαντα στο βωμό και του Πρίαμου ικετεύοντας για το σώμα του Έκτορα οι οποίες θα συζητηθούν στο κεφάλαιο ΙΙ, ανήκουν σε αυτή την ομάδα μοτίβων που δείχνουν σχέση με τραγική παράσταση Βλ. την γυναικεία προτομή στη στέγη του ναισκου πρόκειται για προσωποποιήση της Λύσσας. Taplin 2007, 41. στο αγγείο κεφ. ΙΙ, Ηδωνοί, αρ. 3. Έχει προταθεί ότι

12 Έργα και αγγεία Λυκούργεια Ο Αισχύλος έγραψε μια τετραλογία, γνωστή σε μας ως Λυκούργεια από την τετραλογία αυτή σώζονται μόνο σπαράγματα.39 Η αφηγηματική σύνδεση ανάμεσα στις τρεις τραγωδίες Ηδωνοί, Βασσαραί (Βασσαρίδες), Νεανίσκοι και το σατυρικό δρόμα Λυκούργος δεν είναι σαφής 40 οι μελέτες, ωστόσο, του West πάνω στην τετραλογία και την αποκατάσταση του περιεχομένου της υποδηλώνουν ότι τουλάχιστον κάποια, αν όχι όλα τα έργα, συνδέονται θεματικά. 41 Πολύ πριν ο West προτείνει την αποκατάσταση που ακολουθείται στην παρούσα μελέτη, είχε γίνει ευρέως αποδεκτό ότι η τετραλογία ασχολούνταν με την ιστορία του Θράκα Λυκούργου, την αντίστασή του στο νεοαφιχθένα θεό Διόνυσο και τους θιασώτες του, και την επακόλουθη τιμωρία του. Η πλοκή του έργου εκμεταλλεύεται μια εκδοχή του μύθου για την αντίσταση στο Διόνυσο και την άρνηση της λατρείας του που δεν διαφέρει από την ιστορία του Πενθέα, όπως εκτυλίσσεται στις Βάκχες του Ευριπίδη. Φαίνεται να ακολουθεί το μύθο που εμπλέκεται στην αιτιολογία της γιορτής των Μεγάλων (εν άστει) Διονυσίων42 (αντίσταση τιμωρία εγκαθίδρυση της νέας λατρείας). Δεν υπάρχουν πληροφορίες που να προσφέρουν μια ακριβή χρονολόγηση παράστασης της Λυκούργειας. Με βάση αρκετές παρατηρήσεις στο κείμενο, ο M. West επιχειρηματολογεί πως η τετραλογία είναι έργο της ύστερης σταδιοδρομίας του Αισχύλου, πιθανότατα μεταγενέστερο ακόμα κι από την Ορέστεια.43 Μια σύντομη επανάληψη των στοιχείων που δίνουν έδαφος για τη σχετική χρονολόγηση περιλαμβάνει: 1. Η αναφορά στέγης στους Ηδωνούς (απ.58) θεωρείται ως ένδειξη παρουσίας μιας (προφανώς ξύλινης) σκηνής44 (προφανώς απούσας στις Βασσαρές), ένα στοιχείο που υπάρχει στην Ορέστεια αλλά λείπει στα πρωιμότερα έργα του Αισχύλου. 2. Σύμφωνα με την αποκατάσταση που προτείνει ο West, οι Ηδωνοί απαιτούσαν τρεις ηθοποιούς αυτό είναι ένα ακόμα χαρακτηριστικό που, από όλα τα σωζόμενα έργα, TrGFr III, Aeschylus. Ηδωνοί - F 57, 58, 59, 60, 61-61a, 62, 63, 64, 65, 66, 67, Λυκούργος Σατιρικός F 123b, 124, 125, 126, Νεανίσκοι F 146, 146a, 146b (147). Taplin 2007, 68 West 1990, η οποία είναι αναθεωρημένη και διευρυμένη έκδοση της προγενέστερης μελέτης του που είχε δημοσιευτεί στο BICS 30, 1983, Στο παρελθόν έχουν προταθεί διάφορες αποκαταστάσεις των τριών τραγωδιών και της διασύνδεσης μεταξύ τους, για τη σύνοψη των οποίων και τη βιβλιογραφική αναφορά βλ. West 1990, 27, n.4. Τα τελετουργικά συμφραζόμενα των Εν άστει Διονυσίων και η σύνδεσή τους με την εμφάνιση της τραγωδίας βρίσκονται έξω από τα όρια αυτής της εργασίας. Για λεπτομερή μελέτη με σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές, βλ. Sourvinou-Inwood 2003, West 1990, Για τα σκηνικά μέσα του πρώιμου θεάτρου (5ος αιώνας) βλ. Taplin 1977, Θεωρεί ότι οι θεϊκές εμφανίσεις γίνονταν στη στέγη και ερμηνεύει το αισχυλικό απόσπασμα των Ηδωνών ως μια προηγούμενη πρακτική. Η Sourvinou-Inwood 2003, 462 διαφωνεί, καθώς αντιλαμβάνεται την εμφάνιση του θεού στο παραπάνω απόσπασμα ως μεταφορά. Αυτό, ωστόσο, αφορά τον τρόπο της θείας εμφάνισης και δεν αναιρεί αυτόματα την ύπαρξη ενός πραγματικού σκηνικού κτιρίου.

13 συναντάται μόνο στην Ορέστεια. 3. Η μαρτυρία του Δημητρίου Λάκωνα στο De poematibus (=Αισχ. Test.69) που συσχετίζει μια πράξη του κωμικού ποιητή Κράτη με τη νίκη που κέρδισε ο Αισχύλος, όταν παραστάθηκε η Λυκούργεια: ο γ[α]ρ δη Κράτης, κατα [τ]ον αυ[τον] χρόνον γε[γο]νως [Αις]χύλωι, τούτου δια τ[ω]ν Ηδωνων [ευ]δοκιμηθέν[τος... Το απόσπασμα αυτό έχει χρησιμοποιηθεί ως στοιχείο διασταύρωσης της χρονολόγησης της ακμής του Κράτη (ή της πρώτης νίκης;) στα 451/0 με την χρονολογία των Ηδωνών. Η σύγχρονη εξωτερική πολιτική της Αθήνας στο δεύτερο τέταρτο του 5ου αι.π.χ., το ζωντανό ενδιαφέρον της στην περιοχή γύρω από το όρος Παγγαίο με την εκστρατεία στην Ηιώνα το 476/5 και την αθηναϊκή καταστροφή στο Δραβήσκο το 465/4 (και οι δύο στην περιοχή των ιστορικών Ηδωνών) αποτελούσαν με βεβαιότητα μια πηγή πληροφοριών για την αρχαία Θράκη, καθώς και, πιο συγκεκριμένα, για τους Ηδωνούς. Από αυτήν την άποψη, φαίνεται πιθανότερο η τετραλογία να συγγράφηκε μετά από αυτά τα γεγονότα παρά πριν από αυτά.45 Από την άλλη μεριά, η παράσταση μιας τετραλογίας που θύμιζε στο αθηναϊκό κοινό την πρόσφατη ήττα από τους Ηδωνούς θα έβρισκε μάλλον χλιαρή υποδοχή την εποχή αμέσως μετά τα γεγονότα αυτό υποδηλώνει ότι μια μεταγενέστερη χρονολόγηση φαίνεται ακόμα πιθανότερη.46 Πολλοί μελετητές έχουν αποδεχτεί μια γενικότερη χρονολόγηση της παράστασης της Λυκούργειας ανάμεσα στα χρόνια ,47 κάτι που σημαίνει ότι η συγγραφή της τοποθετείται μετά το ομώνυμο έργο του Πολυφράσμονα Για την επιλογή του θρακικού σκηνικού, και, ειδικότερα, του βασιλείου των Ηδωνών για τη Λυκούργεια ως αναφορά στα σύγχρονα ιστορικά γεγονότα βλ. επίσης Hall 1989, 107. Ο West 1990, 49 συμπεραίνει ότι All this points to a date not more than a few years earlier if not actually later than Oresteia. Sutton 1971, ; Τσιαφάκη 1998, 183, παρ Μια τριλογία με τον τίτλο Λυκούργεια αποδίδεται και σε άλλον τραγικό του 5ου αι., τον Πολυφράσμονα. Για την χρονολόγηση αυτής της τριλογίας στα 467 π. Χ., βλ. Green 1982, 242; West 1990, 49; Carpenter 1993, 202; Τσιαφάκη 1998, 183, παρ. 839.

14 Ηδωνοί Το έργο Η πρώτη τραγωδία της τετραλογίας ονομαζόταν Ηδωνοί και ο χορός της αποτελούνταν από (Θράκες) Ηδωνούς, μιας φυλής που είχε βασιλιά49 τον Λυκούργο.50 Τα σωζόμενα αποσπάσματα που αποδίδονται σε αυτό το έργο, σε συνδυασμό με πληροφορίες από μεταγενέστερους συγγραφείς51 αποκαθιστούν την υπόθεση της τραγωδίας ως εξής. Στην αρχή, η αναπαιστική πάροδος του χορού περιγράφει την άφιξη του Διονύσου με τους λατρευτές του και την άγρια μουσική τους.52 Ο συντονισμός των εξωτικών οργάνων τους αυλοί από καλάμια, κύμβαλα και κρόταλα (απόσπ. 57) φαινομενικά παρήγαν ακουστικά τεχνάσματα που λειτουργούσαν ως ένα από τα μέσα που χρησιμοποιούσε ο ποιητής για να τονίσει την εντύπωση του «βαρβαρικού» σκηνικού του έργου.53 Στη συνέχεια, οι οπαδοί του θεού συλλαμβάνονται κατόπιν διαταγής του Λυκούργου. Σύμφωνα με την αποκατάσταση του West, ο Διόνυσος και ο Λυκούργος εμφανίζονταν στη σκηνή ταυτόχρονα, ίσως κάπου στην αρχή του έργου, και ο θεός δεχόταν χλευασμούς για την εξωτική και θυληπρεπή εμφάνισή του: Η Hall 1989, 107 αναφέρεται στην «εθνικότητα» του Λυκούργου αμφιβάλλει αν τον αντιλαμβάνονταν ως Θράκα πριν από τον Αισχύλο και υποθέτει ότι πρόκειται για επινόηση του ποιητή. Ο μύθος του Λυκούργου είναι γνωστός στην Ιλιάδα (Ζ, ) αλλά σε αντίθεση με άλλους ομηρικούς Θράκες (Ρήσος, Θάμυρις) δεν προσδιορίζεται ειδικότερα ως τέτοιος, ούτε το νύσειον του Διονύσου σχετίζεται με την περιοχή του Παγγαίου. Αυτή η σύνδεση έχει προταθεί από τον von Wilamowitz-Moellendorf , ii, 60. Δεν είναι σαφές, επομένως, εάν ο Όμηρος γνώριζε τη σχέση του Λυκούργου με την Θράκη, βλ. Τσιαφάκη 1998, 183. Η ιστορίας της αντίστασης στην εγκαθίδρυση της λατρείας του Διονύσου σχετίζεται με διάφορα μέρη και η ανάμειξη των Ηδωνών θεωρείται ως αποτέλεσμα των σύγχρονων ιστορικών γεγονότων, see n.7. Για μια σύνοψη του μύθου του Λυκούργου και σχετικές αναπαραστάσεις στις εικονιστικές τέχνες see LIMC VI (1992) λ. Lycourgos I, (A. Farnoux). Η παλιότερη αναφορά στην ιστορία του Λυκούργου είναι στην Ιλιάδα, Ζ οπού αναφέρεται ως γιος του Δρύαντα χωρίς να συσχετίζεται με την Θράκη. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή του μύθου ο Λυκούργος τιμωρήθηκε με τύφλωση από τον Δία εξαιτίας της έχθρας του προς τον Διόνυσο. Την ίδια τιμωρία αναφέρει πολύ αργότερα και ο Διόδωρος ΙΙΙ ο οποίος διαφοροποιείται από τον Όμηρο παραδίδοντας ότι η τιμωρία επιβλήθηκε από τον Διόνυσο. Είναι γνωστό επίσης, ότι με την ιστορία του Λυκούργου πριν από τον Αισχύλο ασχολήθηκε και ο ποιητής της Μεγάλης Ελλάδας ο Στησίχορος. Ο μύθος του Λυκούργου, όπως ήταν ήδη διαμορφωμένος τον 5ο αι. π.χ., συμπεριλαμβάνει την έχθρα του βασιλιά προς την εισαγωγή της λατρείας του Διονύσου στη χώρα του εξαιτίας του οποίου τιμωρήθηκε από τον θεό. Ο Λυκούργος καταλήφθηκε από μανία και σκότωσε με πέλεκυ τον γιο του, Δρύαντα, νομίζοντας ότι είναι κληματαριά, βλ. Απολλόδωρος Η παλιότερη γνωστή γραπτή πηγή που προφανώς βασίζεται σε αυτή την εκδοχή του μύθου είναι οι «Ηδωνοί» του Αισχύλου. Δεν είναι γνωστό, βεβαίως, κατά πόσον οι ίδιοι οι Θράκες αυτής της εποχής γνώριζαν τον μύθο και εάν θεωρούσαν οι ίδιοι τον Λυκούργο δικό τους ήρωα. Βλέπε για παράδειγμα Αριστ. Θεσμοφ.136, που περιέχει το απ..61, και τους ακόλουθους στίχους του Αριστοφάνη που πιθανότατα αντικατοπτρίζουν κάποιο απόσπασμα των Ηδωνών επίσης τα κατάλοιπα του Λυκούργου του Naevius, για τον οποίο ο Deichgräber 1938/9, I (3), δείχνει ότι αποφέρει μια εικόνα παρόμοια με την αισχυλική εκδοχή. Ο Απολλόδωρος δίνει μια από τις διαφορετικές εκδοχές της ιστορίας στην οποία αναγνωρίστηκαν τραγικά μοτίβα που πιθανότατα σχετίζονται με την αισχυλική εκδοχή,βλ. West 1990, Ο Deichgräber 1938/9, I (3), πιστεύει ότι δεν υπήρχε πρόλογος. Ο West 1990, 27 αναλύει τα στοιχεία και συμπεραίνει ότι έχει πιθανότατα δίκιο. Για ένα σύντομο σχολιασμό των ακουστικών τεχνασμάτων που παρήγαν επί σκηνής συνειδητά οι δραματουργοί, και ιδιαίτερα ο Αισχύλος, με σκοπό να ενισχύσουν την εντύπωση του ξένου (βαρβαρικού) σκηνικού του έργου και να τονίσουν τα μη ελληνικά χαρακτηριστικά του χορού ή του μεμονωμένου χαρακτήρα, βλ. Hall 1989, 119 and n. 58. Βλ. επίσης West 1990, 27 που σχολιάζει ότι The Dionysiac music was not entirely strange to the Edonians: they liken it to what they know in the worship of Kotys, cf. F 57 σεμνας Κοτυτουσ όργι έχοντεσ.

15 59 όστις χιτώνας βασσάρας τε Λυδίας έχει ποδήρεις 61 ποδαπος ο γύννις; τίς πάτρα; τίς η στολή; 62 μακροσκελής μέν αρα μη χλούνης τις ηι; Ο στίχος 144 τι φήις; τί σιγαις; της παρωδίας στις Θεσμοφ. του Αριστοφάνη έχουν ερμηνευτεί54 ως απήχηση του αποσπάσματος των Ηδωνών αυτό υπαινίσσεται την πιθανότητα μιας σιωπηλής παρουσίας του Διονύσου στη σκηνή55 παρόμοια με αυτήν της Κασσάνδρας και της Κλυταιμνήστρας στον Αγαμέμνονα και τη διάσημη σιωπηλή παρουσία του Αχιλλέα στους Μυρμιδόνες και στους Φρύγες. Στο τέλος της σκηνής ο Διόνυσος οδηγείται μέσα, αν και η αποκατάσταση του West υποθέτει ότι κάποιοι από τους ακόλουθούς του παρέμειναν στη σκηνή, κι ότι ανάμεσα σε αυτούς ήταν κι ο Ορφέας. Ο Ορφέας ήταν ο κεντρικός χαρακτήρας του δεύτερου έργου, των Βασσαρών, και ο West συμπεραίνει ότι δύσκολα θα μπορούσε να απουσιάζει από την ακολουθία του Διονύσου στους Ηδωνούς. Επιπρόσθετα, υπάρχει ένα απόσπασμα που πιθανότατα αναφέρεται σε εκείνον: 60 τίς ποτ έσθ ο μουσόμαντις αλ(α)λος56 αβρατευς ον σθένει; Η λέξη μουσόμαντις δύσκολα μπορεί να αποδοθεί στο Διόνυσο.57 Η σκηνή έχει αποκατασταθεί ως ένας διάλογος ανάμεσα στον προφητεύοντα Ορφέα και τον κορυφαίο του χορού, που του απαντά με ιαμβικά τρίμετρα η εικόνα αυτή θυμίζει άλλη μια φορά τη σκηνή της Κασσάνδρας μετά την αποχώρηση της Κλυταιμνήστρας στον Αγαμέμνονα. Είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι η προφητεία του Ορφέα αφορούσε πιθανότατα την επερχόμενη συμφορά. Προς το τέλος το ανάκτορο τραντάζεται ως σημάδι της παρουσίας του Διονύσου58 και ο θεός απελευθερώνεται μαζί με τους βακχευτές ενθουσιαι δη δωμα, βακχεύει στέγη59 West 1990, 29. Για τη σιωπηλή παρουσία επί σκηνής στη Νιόβη και τους Μυρμιδόνες και τη σιωπή ως ένα από τα χαρακτηριστικά του θεάματος του Αισχύλου, βλ. Taplin 1972, 57-97; 1977, 42, 423, 424. Βλ. TrGF iii F 60 άλλος με αναφορές στη χειρόγραφη παράδοση που διατηρεί και τις δύο εκδοχές. Η Hall 1989, 127 παρόλα αυτά θεωρεί ότι η λέξη μουσόμαντις αναφέρεται στο Διόνυσο. Για τους διαφορετικούς τρόπους θεϊκής εμφάνισης που χρησιμοποιούνταν στην τραγωδία του πέμπτου αιώνα βλ. Sourvinou-Inwood 2003, Στις σωζόμενες αισχυλικές τραγωδίες, στις οποίες εμφανίζονται θεοί, και στα αποσπάσματα των έργων, που παρέχουν ενδείξεις, φαίνεται ότι η διαδραστική σχέση ανάμεσα στους θνητούς και τους θεϊκούς χαρακτήρες είναι πάντοτε άμεση: οι θεοί περπατούσαν ανάμεσα στους θνητούς και επικοινωνούσαν μαζί τους στο ίδιο επίπεδο. Η δήλωση αυτή λαμβάνει στηρίζεται επιπρόσθετα από το πρώτο επεισόδιο των Βασσαρών, όπου ο Διόνυσος, σύμφωνα με την αποκατάσταση του West, διενεργεί διάλογο με το χορό, βλ. West 1990, Ο West προτείνει επίσης την εμφάνιση του Απόλλωνα επί σκηνής ως δεύτερου υποκριτή σε διαμάχη με το Διόνυσο, παρόμοια με την εμφάνιση του Απόλλωνα με τις Ερινύες στην Ορέστεια. Ο Ψευδολογγίνος αναφέρει ότι το χωρίο ήλθε κατα την επιφάνειαν του Διονύσου, βλ. West 1990, 30. Παρόμοια σκηνή υπάρχει και στις Βάκχες του Ευριπίδη: ιω, κλύετ εμας κλύετ αυδας,/ ιω βάκχαι, ιω βάκχαι (576) και κατόπιν στο 595: σύμφλεγε σύμφλεγε δώματα Πενθέος ο θεός εμφανίζεται λίγο αργότερα.

16 Σε αυτόν τον στίχο ο West αναγνωρίζει σχόλιο του κορυφαίου του χορού. Η τιμωρία του Λυκούργου για την υβριστική συμπεριφορά του και το τέλος του έργου 60 δεν έχουν σωθεί στα σωζόμενα αποσπάσματα ωστόσο, έχει γίνει αποδεκτό ότι κάποια από τα στοιχεία της διήγησης του Απολλοδώρου αντικατοπτρίζουν τη δραματική εκδοχή 61 και παρέχουν μια αφετηρία αποκατάστασης. Ο Λυκούργος καταλήφθηκε από μανία και σκότωσε με τσεκούρι το γιο του, Δρύα, πιστεύοντας ότι έκοβε ένα κλήμα. Αυτό το συμβάν ήταν πιθανότατα η αποκορύφωση της τραγωδίας. Με βεβαιότητα αυτό δεν έλαβε χώρα στη σκηνή. Ο West συμπεραίνει ότι οι θεατές πληροφορήθηκαν το γεγονός με κραυγές από το εσωτερικό του σπιτιού, δίνοντας ως παράλληλο τον τρόπο που παρουσίασε ο Ευριπίδης το περιστατικό του Ηρακλή που σκοτώνει τα παιδιά του. Η τεχνική, ωστόσο, είναι αισχυλική και αρκετά γνωστή από την Ορέστεια. Πιθανότατα ένας άγγελος ήρθε στη σκηνή και εξήγησε στο χορό και στους θεατές τι είχε συμβεί. Σύμφωνα με τη διήγηση του Απολλοδώρου η γη υπέφερε για μήνες από ακαρπία και οι Ηδωνοί έλαβαν με χρησμό τη συμβουλή να οδηγήσουν τον άρχοντά τους στο Παγγαίο. Η δομή της τραγωδίας, φυσικά, απαιτεί μια άμεση λύση σε σχέση με την τελική πίστη του Λυκούργου ο West πρότεινε μια ιαμβική σκηνή πριν από την έξοδο,62 στην οποία κάποιος (ο Διόνυσος ή ο Ορφέας) πληροφορεί τους Ηδωνούς (το χορό) την προσταγή σύμφωνα με την οποία ο βασιλιάς πρέπει να μείνει υπό κράτηση στο Παγγαίο ως έξοδος του έργου. Ωστόσο, σύμφωνα με αυτήν την αποκατάσταση του έργου, ο Ηδωνός βασιλιάς δεν σκοτώνεται με άλογα, όπως στη διήγηση του Απολλοδώρου. Στην περίληψη της ιστορίας του Λυκούργου που παρατίθεται στην Αντιγόνη ,63 ο Σοφοκλής αναφέρεται στην υβριστική συμπεριφορά του βασιλιά προς το θεό, στη μανία του, στη βραχώδη φυλακή του και στην διορθωτική πτυχή της φυλάκισης: ούτω τας μανίας δεινον αποστάζει ανθηρόν τε μένος. Ο West το συσχετίζει αυτό με το περίφημο μαντείο του Διονύσου, που ο συγγραφέας του Ρήσου τοποθετεί στο Παγγαίο, απόσπ.972. Βάκχου προφήτης ώστε Παγγαίου πέτραν Έχει υποστηριχτεί ότι η τιμωρία του Λυκούργου έρχεται στο δεύτερο έργο της τετραλογίας από τους F.G. Welcker, Nachtrag su der Schrift über die äschylische Trilogie, 1826, ; G. Hermann, De Aeschyli Lycourgia Dissertatio, 1831; K. Deichgräber, Gött. Nachr. 1938/9, I (3), Άλλοι μελετητές πιστεύουν ότι η τιμωρία του βασιλιά περιλαμβανόταν στο πρώτο έργο αλλά δεν αναφέρονται στην μορφή της τιμωρίας, βλ. G. Murray, Aeschylus, 1940, 155; H.-J. Mette, Der verlorene Aischylos, 1963, 138. Η τιμωρία του Πενθέα στις Βάκχες και η μανία του Ηρακλή, που τον έκανε να σκοτώσει τα παιδιά του στον Ηρακλή, γεγονός που επίσης έλαβε χώρα μετά από θεϊκή επιφάνεια, παρέχουν ένα πιθανό παράλληλο για το τέλος της τραγωδίας. Ως τραγικά μοτίβα έχουν αναγνωριστεί η αιχμαλωσία και η θαυμαστή απελευθέρωση των βακχευτών, η μανία του βασιλιά και η σφαγή του γιου του. Οι Ικέτιδες, οι Χοηφόροι και οι Ευμενίδες περιέχουν και οι τρεις ανάλογες ιαμβικές σκηνές προς το τέλος in which the question of the destinations is dealt with and in Hiketides and Eumenides it comes before the exodos-song, West 1990, 32. Θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως απήχηση της αισχυλικής εκδοχής.

17 ώικησε, σεμνος τοισιν ειδόσιν θεός.64 Ο προφήτης που αναφέρεται έχει ταυτιστεί από τον Musgrave με το Λυκούργο,65 για τον οποίο ο Στράβωνας αναφέρει ότι ήταν κατά κάποιο τρόπο συγκερασμένος με το Διόνυσο.66 Μέσα από τον εγκλεισμό του σε ένα θάλαμο του βουνού ο Ηδωνός βασιλιάς έγινε υπηρέτης και μάντης του Διονύσου. Τα αγγεία Αν και ο μύθος του Λυκούργου φαίνεται να ήταν αγαπητός στους ποιητές του 5 ου αιώνα η αγγειογραφία δε σώζει πολλές απεικονίσεις του67 και ακόμη λιγότερες είναι αυτές που θα μπορούσαν να συσχετιστούν με την τραγωδία του Αισχύλου.68 Οι πρωιμότερες σωζόμενες απεικονίσεις του μύθου χρονολογούνται γύρω στα μέσα του 5ου αι. π. Χ. Παρά τις πολλαπλές απεικονίσεις, οι οποίες σχετίζονται με θεατρικές παραστάσεις στην αγγειογραφία της Μεγάλης Ελλάδας, αυτές στις οποίες αναγνωρίζεται η δραματική εκδοχή του μύθου του Λυκούργου και ιδιαίτερα αυτή του Αισχύλου είναι επίσης ελάχιστες. Η απόδοση του θέματος στα κατωιταλιωτικά αγγεία δεν διαφέρει ουσιαστικά από αυτήν της αττικής αγγειογραφίας. Ο Λυκούργος παριστάνεται κρατώντας διπλό πέλεκυ ή ξίφος τη στιγμή πριν σκοτώσει των Δρύαντα. Η εμφάνιση του μύθου στην Μεγάλη Ελλάδα έχει συσχετιστεί με την ίδρυση των Θουρίων από τους Αθηναίους γύρω στο 444 π.χ. Το ότι ο Στησίχορος έχει ασχοληθεί με την ιστορία του Λυκούργου69 δείχνει ότι ο μύθος δεν ήταν άγνωστος εκεί και πριν την ίδρυση της αποικίας. Δεν θεωρούνται σχετικά με το έργο του Αισχύλου στην παρούσα μελέτη, επειδή στην εκδοχή του Απολλοδώρου δεν υπάρχει αναφορά του φόνου της γυναίκας του από τον Λυκούργο.70 Αν δεχτούμε ότι η διήγηση του Απολλοδώρου Βλ. sch. Eur. Hec οι μεν περι το Πάγγαιον είναι το μαντειόν φασι του Διονυσου. Έχει επίσης ταυτιστεί με τον Ορφέα, ο οποίος, ωστόσο, δεν πήγε να ζήσει στο βράχο του Παγγαίου, ούτε θεωρείται θεός από τους μύστες του, βλ. West 1990, (λίγο μετά την αναφορά στους Ηδωνούς) και τον Διόνυσον δε και τον Ηδωνον Λυκουργον συνάγοντες εις εν την ομοιοτροπίαν των ιερων αινίττονται. Για τη θεϊκή υπόσταση του Λυκούργου βλ. επίσης Νόννος. Διον Η φράση Βάκχου προφήτης έχει ερμηνευτεί ως αναφορά στον ίδιο το Ρήσο από τον J. Diggle 1987, Για τις απεικονίσεις του Λυκούργου στην τέχνη βλ. Brommer 1973, , Schefold 1981, , Griffith 1981, , LIMC VI (1992) λ. Lykourgos I, (A. Farnoux), Carpenter 1993, 198 κ.ε. Το άρθρο του LIMC συγκεντρώνει εννέα βέβαια παραδείγματα, που απεικονίζουν το Λυκούργο να σκοτώνει την οικογένειά του, καθώς και οχτώ επιπλέον παραδείγματα, που είναι αμφίβολα. Δυο από τις αγγειογραφίες είναι αττικές του ύστερου πέμπτου αιώνα και όλες οι υπόλοιπες προέρχονται από εργαστήρια της Κάτω Ιταλίας των μέσων του τέταρτου αιώνα. Για πιο πρόσφατη μελέτη των διαφόρων εκδοχών του μύθου και τις αντίστοιχες απεικονίσεις στην αττική αγγειογραφία του 5ου αι. π. Χ βλ. Τσιαφάκη 1998 (με βιβλιογραφία), (Λυκούργος). Βασική μελέτη αναφοράς για απεικονίσεις οι οποίες σχετίζονται με θεατρικές παραστάσεις είναι οι Trendall, Webster 1971, βλ για αγγεία τα οποία σχετίζονται με τους Ηδωνούς του Αισχύλου. Για αντίστοιχες απεικονίσεις στην κατωιταλιώτικη αγγειογραφία του 4ου αιώνα, βλ. πρόσφατα Taplin 2007, συγκεκριμένα για αγγεία όπου απεικονίζεται δραματική παραλλαγή του μύθου του Λυκούργου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η KossatzDeismann 1978 δεν συμπεριλαμβάνει καθόλου τη Λυκούργεια στη μελέτη της των κατωιταλιωτικών αγγειογραφιών που απηχούν τα έργα του Αισχύλου. Shapiro 1989, 88. Βλ. π.χ. Trendall, Webster 1971, III , n.iii.1.15 = Taplin 2007, 70-71, 2.13

18 συμπεριλαμβάνει την δραματική εκδοχή, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν βάσιμα στοιχεία για να υποθέσουμε ότι ο φόνος της αποτελούσε μέρος της υπόθεσης του αισχυλικού έργου. Αυτές οι αναπαραστάσεις πιθανότατα αντικατοπτρίζουν είτε άλλη εκδοχή του μύθου71 είτε κάποιο άλλο έργο που ήταν γνωστό στους κατωιταλιώτες ζωγράφους είτε τη δημιουργικότητα των τελευταίων.72 Ο παρακάτω κατάλογος συμπεριλαμβάνει μόνο αγγεία με απεικονίσεις οι οποίες θεωρήθηκαν ότι θα μπορούσαν να δείχνουν σχέση με το έργο του Αισχύλου. 1. Αττική ερυθρόμορφη υδρία του Ζ. της Ναυσικάς (τρίτο τέταρτο του 5 ου αι. π. Χ.), στο Cracovie University Museum XI Στα αριστερά απεικονίζεται ο Λυκούργος με κοντό χιτώνα, θρακική ζείρα και εμβάδες να επιτίθεται με πέλεκυ σε ένα γυμνό έφηβο ο οποίος είναι καθισμένος σε βωμό και πρέπει να είναι ο γιος του, Δρύας. Ο Δρύας απλώνει ικετευτικά τα χέρια του στον κατειλημμένο από μανία πατέρα του. Ανάμεσά τους απεικονίζεται μια τρέχουσα γυναικεία μορφή, πιθανώς η μητέρα του Δρύαντα, η οποία τραβάει τα μαλλιά της σε απόγνωση. Δεξιά του βωμού με τον Δρύαντα είναι ο Διόνυσος με μακρύ χιτώνα και ιμάτιο. Ο θεός κρατάει ένα θυρσό στο αριστερό του χέρι και κλήμα στο δεξί, το οποίο απλώνει πάνω από τον Δρύαντα. Σύμφωνα με τον μύθο, όπως τον παραδίδει ο Απολλόδωρος 3.5.1: Λυκούργωι δε μανίαν ενεποίησε Διόνυσος ο δε μεμηνως Δρύαντα τον παιδα, αμπέλου νομίζων κλημα κόπτειν, πελέκειμπλήξας απέκτεινε, και ακρωτηριάσας αυτον εσωφρόνησε.. Στην υδρία απεικονίζεται ακριβώς η στιγμή που ο Λυκούργος έβλεπε μόνο το κλήμα εξαιτίας της μανίας του. Όπως αναφέρεται παραπάνω, από τα σωζόμενα αποσπάσματα της τραγωδίας φαίνεται ότι ο Λυκούργος περιγέλασε τον θεό για τη γυναικεία του ενδυμασία και οι Trendall,Webster 1971, 49 προτείνουν την υπόθεση για ένα πλούσιο σκηνικό ένδυμα του υποκριτή παρόμοιο με αυτό του θεού στην συγκεκριμένη απεικόνιση. Δεξιά του θεού απεικονίζονται μια μαινάδα η οποία χορεύει και ένας σάτυρας καθισμένος σε βράχο, παίζοντας αυλό Αν αναλογιστούμε ότι υπήρχε και ένα έργο του Στησίχορου που ήταν εμπνευσμένο από την ιστορία του Λυκούργου, συμπεραίνουμε ότι ήταν αρκετά πιθανό να υπήρχε και η τοπική, κατωιταλιωτική εκδοχή του μύθου. Για τον περίπλοκο τρόπο που οι κατωιταλιώτικες αγγειογραφίες απηχούν τις αναγνωρίσιμες δραματικές εκδοχές του μύθου, βλ. κεφ. Ι. ARV2, 1121, 17; CVA Cracovie πιν.12.1; Trendall, Webster 1971, III.13; LIMC VI (1992) λ. Lykourgos I, 311, αρ. 26 (A. Farnoux), Τσιαφάκη 1998, 184 και παρ Η απεικόνιση του σάτυρου, που παίζει αυλό, και της μαινάδας αναγνωρίζεται ως υπαινιγμός θεατρικής παραστάσεως από τον West 1990, 31, αν και, έχοντας υπόψη την εικονογραφία του θιάσου του Διονύσου, δεν είναι απαραίτητο να συνδεθεί με το θέατρο.

19 2. Αττική ερυθρόμορφη υδρία, σχετίζεται με τον Ζ. του Λούβρου G 433 (τέλη του 5ου αι. π. Χ.), στη Ρώμη, Museo Nazionale Etrusco di Villa Giulia.75 Η μία όψη αυτής της μεταγενέστερης υδρίας απεικονίζει μια χρονικά επόμενη στιγμή του επεισοδίου ο Λυκούργος έχει ήδη αποκεφαλίσει τον Δρύαντα αλλά η μανία του δεν έχει περάσει, όπως φαίνεται από τον ψηλά σηκωμένο πέλεκυ στα χέρια του. Ο βασιλιάς, όπως και ο γιος του, απεικονίζονται γυμνοί, αλλά ο Δρύας φοράει εμβάδες. Ο ζωγράφος αποδίδει τα μαλλιά του 75 ARV2, 1343a, LIMC VI (1992) λ. Lykourgos I, 311, αρ. 12 (A. Farnoux), Τσιαφάκη 1998, και παρ. 852.

20 Λυκούργου μαζεμένα ψηλά στη κεφαλή του, το οποίο θα μπορούσε να ερμηνευθεί ως τρόπος να τονιστεί η αγριότητά του.76 Ο υπόλοιπος χώρος γεμίζει από εκστασιασμένες μαινάδες οι οποίες χορεύουν μετά τον θάνατο του Δρύαντα. Σχεδόν όλες κρατούν σπαθιά ενώ αυτή που βρίσκεται πίσω από τον Δρύαντα απεικονίζεται σε στάση επίθεσης εναντίον του. Άλλη μαινάδα κρατά το κεφάλι του στο αριστερό της χέρι, ενώ στο δεξί έχει ξίφος. Ο τρόπος απεικόνισης των μαινάδων και η απόδοση του κεφαλιού του Δρύαντα, το οποίο θυμίζει θεατρική μάσκα, χαρακτηρίζονται από έντονη θεατρικότητα.77 Το μοτίβο με το κεφάλι θυμίζει επίσης τον φόνο τον Πενθέα, στον οποίο απεικονίζεται μαινάδα με ξίφος κρατώντας το κεφάλι του ήρωα78 όπως και αυτό του Ορφέα. Το κοινό σημείο αυτών των τριών μύθων είναι ότι αποτελούν επεισόδια του μύθου για την εισαγωγή της λατρείας του Διονύσου. Η σχέση με την λατρεία του Διονύσου στην εξεταζόμενη υδρία υποβάλλεται αφενός από την παρουσία των δύο ξοάνων79 που απεικονίζονται πίσω από τον Δρύαντα και δηλώνουν ότι ο χώρος στον οποίο διαδραματίζεται το γεγονός είναι κάποιο ιερό, αφετέρου με τα κλαδιά κισσού τα οποία τα περιβάλλουν. Στην προηγούμενη υδρία (βλ. αρ. 1 παραπάνω) ανάλογη ιδέα αποδίδεται με την απεικόνιση του Δρύαντα σε βωμό δίπλα στον οποίο στέκεται ο Διόνυσος. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εικονογραφικά «σύμβολα» και των δύο παραπάνω αγγείων, που υποδεικνύουν χαρακτηριστικά του χώρου της διαδραματιζόμενης δράσης, παραπέμπουν σε χώρο λατρείας το ιερό του Διονύσου. Σε αντίθεση, το σχετικό απόσπασμα (απ. 58) και τα συνολικά συμφραζόμενα της τραγωδίας υποδεικνύουν ότι λαμβάνει χώρα στο ανάκτορο/ σπίτι του Λυκούργου.80 Είναι λογικό ότι ο Αισχύλος θα τοποθετούσε την τραγωδία του «Λυκούργου» στο χώρο του βασιλιά, καθώς ασχολείται με την άφιξη του θεού, όταν η λατρεία του Διονύσου δεν είχε ακόμα καθιερωθεί ένας χώρος λατρείας για τη νεοαφιχθείσα θεότητα θα ήταν εξωπραγματικός. Επιτρέπει επίσης στον Ηδωνό βασιλιά να συλλάβει το θεό και τους οπαδούς του σκηνικά, αυτό αποδιδόταν οδηγώντας τα παραπάνω πρόσωπα μέσα στο ανάκτορο. Παρόλα αυτά, οι αγγειογράφοι της Αττικής αναπαριστούν τη μανία του Λουκούργου και το φόνο του γιου του ως γεγονότα που συνέβησαν στο ιερό που σχετίζεται με το Διόνυσο Βλ. Τσιαφάκη 1998, 185. Βλ. Τσιαφάκη 1998, Όπως επισημάνει ο Taplin 2007, παρ. 63: Farnoux in LIMC Lykourgos I, p. 319, is studiously noncommittal on the relation of text and images Βλ. αναλυτικότερα Τσιαφάκη 1998, 186 και παρ. 853 με βιβλιογραφία. Ο μύθος του Πενθέα όμως, απεικονίζεται πιο συχνά από τους Αθηναίους αγγειογράφους και εμφανίζεται νωρίτερα, ήδη στον 6 ο αι.π.χ., ενώ ο Λυκούργος πρωτοεμφανίζεται, μαζί με τους άλλους Θράκες ήρωες, από το τέλος των περσικών πολέμων. Για διπλά ξόανα σε ιερό βλ. Τιβέριος 1988, βλ. West 1990, 30 - palace, Sourvinou-Inwood 2003, 462 house. Ο Taplin 1977, 455 προτείνει ότι though it does not prove, that the palace of Lycurgus formed the background υποδηλώνοντας ότι υπήρχε μια οπτική δήλωση της σκηνής που συμβόλιζε το ανάκτορο του βασιλιά.

Από τον Όμηρο στον Αισχύλο: Η Τριλογία του Αχιλλέα

Από τον Όμηρο στον Αισχύλο: Η Τριλογία του Αχιλλέα Από τον Όμηρο στον Αισχύλο: Η Τριλογία του Αχιλλέα Ερευνητικό έργο με συνεργαζόμενους φορείς το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας της Ακαδημίας Αθηνών & τη Δραματική Σχολή του Εθνικού

Διαβάστε περισσότερα

«ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ «ΕΛΕΝΗ» ΕΥΡΙΠΙΔΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΕΠΟΣ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΔΡΑΜΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ Συνδέεται με θρησκευτικές τελετές Λατρεία Διονύσου (πανελλήνιο χαρακτήρα) Έκσταση (=ο πιστός έφευγε από την πραγματικότητα)

Διαβάστε περισσότερα

Οι ρίζες του δράματος

Οι ρίζες του δράματος Οι ρίζες του δράματος Σύνθετη ποιητική δημιουργία Το δράμα, το έπος και η λυρική ποίηση = αρχαίος ελληνικός ποιητικός λόγος. ράμα: θεατρικό είδος. Περιλάμβανε το λόγο, τη μουσική και την όρχηση (κίνηση).

Διαβάστε περισσότερα

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494

Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 Α' ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ 1 η σκηνή: στίχοι 437-494 1.α. Από τον Πρόλογο στο Επεισόδιο: Η Ελένη, μαζί με τις γυναίκες που αποτελούν το Χορό του δράματος, μπαίνουν μέσα στο παλάτι προκειμένου να ζητήσουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα ΙΙ. Η τραγωδία

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα ΙΙ. Η τραγωδία ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ι. Το δράμα 1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του δράματος και τι νέο προσέφερε στο κοινό σε σχέση με το έπος και τη λυρική ποίηση; 2. Ποια είναι η προσέλευση του δράματος και με ποια γιορτή συνδέθηκε;

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82

ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 ΠΡΟΛΟΓΟΣ: 1 η σκηνή: στίχοι 1-82 1.Α. Ο ρόλος και η λειτουργία του Προλόγου ως δομικό στοιχείο της τραγωδίας: Ο πρόλογος μιας τραγωδίας αποτελεί τα πρώτο από τα απαγγελλόμενα μέρη και εκτελείται από τους

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. Επιµέλεια: Μαρία Γραφιαδέλλη

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. Επιµέλεια: Μαρία Γραφιαδέλλη ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Επιµέλεια: Μαρία Γραφιαδέλλη ΡΑΜΑ σύνθετη ποιητική δηµιουργία στοιχεία από το Έπος και τη Λυρική Ποίηση µουσική όρχηση Προέλευση του δράµατος θρησκευτικά δρώµενα παραστάσεις µε δραµατικό

Διαβάστε περισσότερα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Πρόγραμμα. Πρόγραμμα. Διά Βίου Μάθησης. Μάθησης. Ποίηση και Θέατρο. Ποίηση και Θέατρο. στην Αρχαία Ελλάδα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Πρόγραμμα. Πρόγραμμα. Διά Βίου Μάθησης. Μάθησης. Ποίηση και Θέατρο. Ποίηση και Θέατρο. στην Αρχαία Ελλάδα Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Πρόγραμμα Πρόγραμμα Διά Βίου Μάθησης Μάθησης Ποίηση και Θέατρο Ποίηση και Θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα στην Αρχαία Ελλάδα Στόχος του προγράμματος Το πρόγραμμα επιμόρφωσης Ποίηση και Θέατρο στην

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι σε θέση να:

ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ. Οι μαθητές και οι μαθήτριες να είναι σε θέση να: ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΟΙΔΙΠΟΥΣ ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΙΔΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑ

Διαβάστε περισσότερα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Διά Βίου Μάθησης. Μάθησης. Ποίηση και Θέατρο Αρχαία Ελλάδα

Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Διά Βίου Μάθησης. Μάθησης. Ποίηση και Θέατρο Αρχαία Ελλάδα Α.Π.Θ. Α.Π.Θ. Πρόγραµµα Πρόγραµµα Διά Βίου Μάθησης Μάθησης Ποίηση και Θέατρο στην Ποίηση και Θέατρο στην Αρχαία Ελλάδα Αρχαία Ελλάδα + Στόχος του προγράμματος Το πρόγραμμα επιμόρφωσης Ποίηση και Θέατρο

Διαβάστε περισσότερα

Ευρυδίκη Κεφαλίδου ΣΑ 26 ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΣΤΗΝ ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ. Προδραματικά και παραδραματικά δρώμενα

Ευρυδίκη Κεφαλίδου ΣΑ 26 ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΣΤΗΝ ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ. Προδραματικά και παραδραματικά δρώμενα Ευρυδίκη Κεφαλίδου ΣΑ 26 ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΣΤΗΝ ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ Α Προδραματικά και παραδραματικά δρώμενα Μια πρώιμη «θεατρική» απεικόνιση ιππέων σε αμφορέα του Zωγράφου του Βερολίνου 1686 (περ. 540-530 π.χ.)

Διαβάστε περισσότερα

Γέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίας και στα λατομεία της Σικελίας. Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσας.

Γέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίας και στα λατομεία της Σικελίας. Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσας. Γέρασε ανάμεσα στη φωτιά της Tροίας και στα λατομεία της Σικελίας. Tου άρεσαν οι σπηλιές στην αμμουδιά κι οι ζωγραφιές της θάλασσας. Eίδε τις φλέβες των ανθρώπων σαν ένα δίχτυ των θεών, όπου μας πιάνουν

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 01: Οι αρχές του δράματος

Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 01: Οι αρχές του δράματος Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 01: Οι αρχές του δράματος Ευφημία Καρακάντζα Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Παρουσίαση των διαθέσιμων στοιχείων

Διαβάστε περισσότερα

Ο Ευριπίδης παρωδεί την Ηλέκτρα του Αισχύλου

Ο Ευριπίδης παρωδεί την Ηλέκτρα του Αισχύλου Ευριπίδης Ο Ευριπίδης είναι ο νεότερος από τους σημαντικότερους τραγικούς ποιητές μετά τον Αισχύλο και τον Σοφοκλή. Είναι ρεαλιστής. Φέρνει τη τραγωδία κοντά στην πραγματικότητα. Παρουσιάζει τους μυθικούς

Διαβάστε περισσότερα

Ευρυδίκη Κεφαλίδου ΣΑ 26 2015-2016 ΘΕΑΤΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΣΤΘΝ ΑΓΓΕΙΟΓΑΦΙΑ. * Τραγωδία (1-8)

Ευρυδίκη Κεφαλίδου ΣΑ 26 2015-2016 ΘΕΑΤΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΣΤΘΝ ΑΓΓΕΙΟΓΑΦΙΑ. * Τραγωδία (1-8) Ευρυδίκη Κεφαλίδου ΣΑ 26 2015-2016 ΘΕΑΤΙΚΑ ΜΟΤΙΒΑ ΣΤΘΝ ΑΓΓΕΙΟΓΑΦΙΑ Α * Τραγωδία (1-8) Μια ματιά ςτα παραςκήνια: απεικονίςεισ τραγικών υποκριτών εκτόσ ςκηνήσ, ςε δφο αττικά ερυθρόμορφα αγγεία τησ κλαςικήσ

Διαβάστε περισσότερα

Απαγορεύεται η οποιαδήποτε μερική ή ολική ανατύπωση χωρίς την άδεια του εκδότη

Απαγορεύεται η οποιαδήποτε μερική ή ολική ανατύπωση χωρίς την άδεια του εκδότη Συντονισμός έργου: Μαρία Λαγογιάννη, Δρ Αρχαιολόγος Σουζάνα Χούλια-Καπελώνη, Αρχαιολόγος Γενική επιμέλεια: Έλενα Μπαζίνη, Αρχαιολόγος Επιστημονική τεκμηρίωση-αρχική ιδέα σεναρίου: Έλενα Μπαζίνη, Αρχαιολόγος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΠΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Θα διδαχτούν η Ομήρου Οδύσσεια και οι Ηροδότου Ιστορίες σύμφωνα με το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών. Α) ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικοί Στόχοι. Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος.

Διδακτικοί Στόχοι. Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος. Eυριπίδη «Ελένη» Α επεισόδιο Α σκηνή στιχ.437-494494 καθηγήτρια:τσούτσα Σταυρούλα Διδακτικοί Στόχοι Να διαµορφώσουµε µια πρώτη εικόνα για τον Μενέλαο, τον άλλο βασικό ήρωα του δράµατος. Να εµβαθύνουµε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ» ΥΠΟΘΕΜΑ: ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ» ΥΠΟΘΕΜΑ: ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΕΝ ΑΡΧΗ ΗΝ Ο ΛΟΓΟΣ» ΥΠΟΘΕΜΑ: ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ Το θέατρο είναι ο κλάδος της τέχνης που αναφέρεται στην απόδοση ιστοριών μπροστά σε κοινό, με τη χρήση κυρίως του λόγου, αλλά και της μουσικής

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε Σάββατο και διαφορετική εμπειρία στο Μουσείο Ακρόπολης

Κάθε Σάββατο και διαφορετική εμπειρία στο Μουσείο Ακρόπολης Κάθε Σάββατο και διαφορετική εμπειρία στο Μουσείο Ακρόπολης Εναλλασσόμενες θεματικές παρουσιάσεις Κάθε Σάββατο και διαφορετική εμπειρία στο Μουσείο Ακρόπολης Εναλλασσόμενες θεματικές παρουσιάσεις Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

ΣΟΦΟΚΛΗΣ. Επιμέλεια: Αγκιλάρ Νίκη - Γλάρου Αναστασία. 2 ο Γυμνάσιο Μελισσίων. Σχολικό Έτος Τμήμα Γ1, Α Τετράμηνο ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΣΟΦΟΚΛΗΣ. Επιμέλεια: Αγκιλάρ Νίκη - Γλάρου Αναστασία. 2 ο Γυμνάσιο Μελισσίων. Σχολικό Έτος Τμήμα Γ1, Α Τετράμηνο ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ 2 ο Γυμνάσιο Μελισσίων Σχολικό Έτος 2017-2018 Τμήμα Γ1, Α Τετράμηνο ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΣΟΦΟΚΛΗΣ Επιμέλεια: Αγκιλάρ Νίκη - Γλάρου Αναστασία Υπεύθυνη καθηγήτρια: Ηλιοπούλου Φωτεινή ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Κορυφαίος

Διαβάστε περισσότερα

ραµατική Ποίηση Το δράµα - Η τραγωδία - Το αρχαίο θέατρο Ερωτήσεις κλειστού τύπου ή συνδυασµός κλειστού και ανοικτού τύπου 1. Αφού λάβετε υπόψη σας τι

ραµατική Ποίηση Το δράµα - Η τραγωδία - Το αρχαίο θέατρο Ερωτήσεις κλειστού τύπου ή συνδυασµός κλειστού και ανοικτού τύπου 1. Αφού λάβετε υπόψη σας τι ραµατική Ποίηση Το δράµα - Η τραγωδία - Το αρχαίο θέατρο Ερωτήσεις κλειστού τύπου ή συνδυασµός κλειστού και ανοικτού τύπου 1. φού λάβετε υπόψη σας τις σκηνοθετικές συνήθειες που είχαν επικρατήσει στην

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΕΥΕΞΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΕΥΕΞΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ: ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΟΧΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΕΥΕΞΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ Οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες σχετικά με το άθλημα της αρεσκείας τους (ποδόσφαιρο, τένις, βόλεϋ, κολύμβηση,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ Η Ιλιάδα μαζί με την Οδύσσεια αποτελούν τα αρχαιότερα έπη, όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που μας

Διαβάστε περισσότερα

Η Νίκη ήταν κόρη της Στύγας και του Πάλλαντα. Είχε αδέρφια της το Κράτος, το Ζήλο και τη Βία.

Η Νίκη ήταν κόρη της Στύγας και του Πάλλαντα. Είχε αδέρφια της το Κράτος, το Ζήλο και τη Βία. Η Νίκη σε νομίσματα Νίκη: θεά της ελληνικής μυθολογίας προσωποποιούσε τη δόξα του ελληνικού πολιτισμού. Η Νίκη στέλνονταν από το Δία για να εξυμνήσει μία νίκη, να προσφέρει σπονδές ή να στεφανώσει ένα

Διαβάστε περισσότερα

Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς. Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς. Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1 Σχολική Χρονιά 2012-2013 Κ ε ί μ ε ν α Ν ε ο ε λ λ η ν ι κ ή ς Λ ο γ ο τ ε χ ν ί α ς Θεματική ενότητα: «Οικουμενικές αξίες και Λογοτεχνία» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κείμενα προς συνανάγνωση συνεξέταση Έριχ Μαρία

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα Εξετάσεων Τελικής Εξεταστικής ΕΛΠ 31 Ακαδ. Έτος

Θέματα Εξετάσεων Τελικής Εξεταστικής ΕΛΠ 31 Ακαδ. Έτος Θέματα Εξετάσεων Τελικής Εξεταστικής ΕΛΠ 31 Ακαδ. Έτος 2011-2012 1. (Κείμενο Ι) Να εντοπίσετε τις ανακρίβειες που υπάρχουν στο κείμενο, διευκρινίζοντας συγχρόνως ποιο είναι το σωστό. 2. (Κείμενο ΙΙ Αισχύλου

Διαβάστε περισσότερα

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με προβληματισμούς για την αλήθεια και τη γνώση. Απηχεί τις

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟ ΒΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Μόνο με το αίσθημα μπορείς να διδάξεις. Αν καθήσεις στην έδρα η ποίηση θα φύγει από το παράθυρο. «Κώστας Μόντης» Βασικές αρχές: 1) Το λογοτεχνικό

Διαβάστε περισσότερα

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον τῶν ἐχθρῶν κακά; Μονάδες 30

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον τῶν ἐχθρῶν κακά; Μονάδες 30 ΘΕΜΑ ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. -9 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ 0 οὔθ ἡδὺς οὔτ ἀλγεινὸς ἵκετ ἐξ ὅτου Ηιδη καλῶς, καί σ ἐκτὸς αὐλείων πυλῶν. Να μεταφραστεί το τμήμα: Ὦ κοινὸν αὐτάδελφον τῶν ἐχθρῶν κακά; 2. Τι είναι το δράμα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ:ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ

ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ:ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ:ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ ΛΟΓΟΣ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ PROJECT HTAN H ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΔΡΑΜΑ 1.ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΓΙΝΟΝΤΑΝ

Διαβάστε περισσότερα

Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου

Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου Το Σενάριο Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου... 2-10 Σενάριο Ντοκιμαντέρ Σημειώσεις της Μαριάννας Κουτάλου. 11 12 Σημειώσεις για ένα Σενάριο Ντοκιμαντέρ Σημειώσεις του Άγγελου Κοβότσου... 13-19 Το σενάριο

Διαβάστε περισσότερα

1 Αρχαία γενικής παιδείας ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ «ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ»

1 Αρχαία γενικής παιδείας ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ «ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ» 1 Β Λυκείου: 1 Αρχαία γενικής παιδείας ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ «ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ» ( σύμφωνα με τις ερωτήσεις αξιολόγησης του υπουργείου Παιδείας) α ) Tο δράμα 1) Ποια είναι τα χαρακτηριστικά

Διαβάστε περισσότερα

ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΙΟΝΥΣΟΥ ΑΡΧΑΙΟ ΙΚΑΡΙΟΝ

ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΙΟΝΥΣΟΥ ΑΡΧΑΙΟ ΙΚΑΡΙΟΝ ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΙΟΝΥΣΟΥ ΑΡΧΑΙΟ ΙΚΑΡΙΟΝ Ἐριχθονίου δὲ ἀποθανόντος καὶ ταφέντος ἐν τῷ αὐτῷ τεµένει τῆς Ἀθηνᾶς Πανδίων ἐβασίλευσεν, ἐφ οὗ ηµήτηρ καὶ ιόνυσος εἰς τὴν Ἀττικὴν ἦλθον. ἀλλὰ ήµητρα µὲν Κελεὸς [εἰς τὴν

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Πράξη «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ, στους Άξονες Προτεραιότητας 1,2,3, -Οριζόντια Πράξη», ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δρ. Χαρά Κοσεγιάν Οκτώβρης 2011 Βασική

Διαβάστε περισσότερα

Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών

Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών Π.3.1.4 Ολοκληρωμένα παραδείγματα εκπαιδευτικών σεναρίων ανά γνωστικό αντικείμενο με εφαρμογή των αρχών σχεδίασης Παραδειγματικό σενάριο στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών Πάμε θέατρο: Εισαγωγή στη δραματική

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήρια: Απουλικό, Λευκανικό (Λουκανικό), Καμπανικό, της Ποσειδωνίας (Paestum) και Σικελικό

Εργαστήρια: Απουλικό, Λευκανικό (Λουκανικό), Καμπανικό, της Ποσειδωνίας (Paestum) και Σικελικό ΑΓΓΕΙΑ ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΣΙΚΕΛΙΑΣ Εργαστήρια: Απουλικό, Λευκανικό (Λουκανικό), Καμπανικό, της Ποσειδωνίας (Paestum) και Σικελικό ΑΓΓΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΟΧΗΣ Μελαμβαφή Δυτικής Κλιτύος «Γνάθια» Ομηρικοί και

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 02: Ο Αισχύλος και το έργο του

Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 02: Ο Αισχύλος και το έργο του Αρχαίο Ελληνικό Δράμα: Αισχύλος - Σοφοκλής Ενότητα 02: Ο Αισχύλος και το έργο του Ευφημία Καρακάντζα Σχολή Ανθρωπιστικών & Κοινωνικών Επιστημών Τμήμα Φιλολογίας Σκοποί ενότητας Παρουσίαση των βιογραφικών

Διαβάστε περισσότερα

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Καὶ νιν καλεῖτ τοῦτ ἔχων ἅπαντ ἔχω. Μονάδες 30

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Καὶ νιν καλεῖτ τοῦτ ἔχων ἅπαντ ἔχω. Μονάδες 30 ΘΕΜΑ 201 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 491-507 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Καὶ νιν καλεῖτ τοῦτ ἔχων ἅπαντ ἔχω. 2. Ποια ήταν η κατάρα του Οιδίποδα για τους δύο γιους του και ποια η αιτία της; 3. εἶδον, φιλεῖ,

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα Η γυναίκα ως πολεμικό λάφυρο Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων Η τύχη του γυναικείου πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης

Διαβάστε περισσότερα

Η µουσική και ο χορός στην αρχαία Ελλάδα

Η µουσική και ο χορός στην αρχαία Ελλάδα ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ TMHMA ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η µουσική και ο χορός στην

Διαβάστε περισσότερα

κάθε μήνα έχουμε... θέμα!

κάθε μήνα έχουμε... θέμα! Στο αρχαίο θέατρο οι υποκριτές και τα μέλη του χορού έπαιζαν φορώντας προσωπεία, δηλαδή θεατρικές μάσκες. Το προσωπείο δημιουργούσε ένα πρόσωπο χωρίς ατομικά χαρακτηριστικά περισσότερο απέδιδε ένα χαρακτήρα.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑΥΛΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑΥΛΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑΥΛΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 2017 2018 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑΑ ΛΥΚΕΙΟΥ 1. Οι αντιλήψεις για το Θεό Σ.15 2. Επί του Όρους ομιλία Σ.37-38 3. Χωρία της Καινής Διαθήκης Σ. 46 4. Άσκηση συμπλήρωσης κενών από το βιβλίο. Σ.50

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης γύρω από μια κυκλική πλατεία

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ. υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης γύρω από μια κυκλική πλατεία ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ υπαίθρια αμφιθεατρική κατασκευή ημικυκλικής κάτοψης γύρω από μια κυκλική πλατεία Μέρη αρχαίου θεάτρου σκηνή: ορθογώνιο, μακρόστενο κτίριο προσκήνιο: στοά με κίονες μπροστά από τη

Διαβάστε περισσότερα

Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας. (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη

Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας. (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη Από το 0 μέχρι τη συγγραφή ενός σεναρίου μυθοπλασίας (βιωματικό εργαστήρι) Βασισμένο σε μια ιδέα του Γιώργου Αποστολίδη Περιγραφή εργαστηρίου Οι ιστορίες είναι γεγονότα ζωής ή του μυαλού ή μήπως απλώς

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ. Συντροφιά με την Κιθάρα ΕΚΔΟΣΗ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ. Συντροφιά με την Κιθάρα ΕΚΔΟΣΗ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ Συντροφιά με την Κιθάρα ΕΚΔΟΣΗ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Συντροφιά με την Κιθάρα ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΠΑΓΚΑΛΟΣ Συντροφιά με την Κιθάρα ΑΘΗΝΑ 2011 Έκδοση: c Πνευματικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης:

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης: 1 ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΣΤΟΝ ΟΜΗΡΟ Ο χρόνος σε μια λογοτεχνική αφήγηση μπορεί να διακριθεί στο χρόνο της ιστορίας και στο χρόνο της αφήγησης: ο χρόνος της ιστορίας ο χρόνος της αφήγησης είναι ο φυσικός

Διαβάστε περισσότερα

Αντιγόνη Σοφοκλέους. Στ

Αντιγόνη Σοφοκλέους. Στ «5η Διημερίδα (αλληλο-)διδακτικής. Διδάσκοντας με λογισμό και με όνειρο. Έμπνευση και Δημιουργία στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Σχολικό έτος 2016-17.» Διοργάνωση:

Διαβάστε περισσότερα

«Εμείς και το θέατρο»

«Εμείς και το θέατρο» «Εμείς και το θέατρο» Υπεύθυνες καθηγήτριες: Καλαμαρά Μαριέττα Πρεβενιού Κυριακή Ομάδα σεναρίου: Βλασταρά Αθανασία, Δημοπούλου Τζένη, Κουτσόγιωργα Κατερίνα, Χαροκοπάκη Τζωρτζίνα Λίγα λόγια για το Σοφοκλή...

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ»

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Περιληπτική Απόδοση Κειμένων ΑΣΚΗΣΗ: Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου που ακολουθεί σε μία παράγραφο 100 έως 120 λέξεων. (Πανελλαδικές Εξετάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Επιµορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιµορφωτών στα Πανεπιστηµιακά Κέντρα

Επιµορφωτικό υλικό για την εκπαίδευση των επιµορφωτών στα Πανεπιστηµιακά Κέντρα Φιλοθέη Κολίτση ραστηριότητα για την ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ΠΑΚΕ Κεντρικής Μακεδονίας 2011-2012 «Λογισµικό ηµόδωρος: Μια µέρα στο Αρχαίο Θέατρο» Ι. Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Λογισµικού: «ηµόδωρος» Υλικο-τεχνική υποδοµή

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ

Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ 1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΛΑΤΥΚΑΜΠΟΥ ΛΑΡΙΣΑΣ Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ, ΒΑΣΙΛΙΑ ΤΩΝ ΜΥΡΜΙΔΟΝΩΝ σε βιβλίο με εικόνες. LET S SHARE OUR CULTURE (ΑΣ ΜΟΙΡΑΣΤΟΥΜΕ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΜΑΣ) Αυτό το πρόγραμμα πραγματοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

Ταξιθετικό Σύστημα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής (ΚΒΦΣ)

Ταξιθετικό Σύστημα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής (ΚΒΦΣ) Ταξιθετικό Σύστημα της Κεντρικής Βιβλιοθήκης της Φιλοσοφικής Σχολής (ΚΒΦΣ) 1. Το ταξιθετικό σύστημα της ΚΒΦΣ σχεδιάσθηκε με βασικό σκοπό να συνενώσει στο ράφι τα έργα ενός (αρχαίου) συγγραφέα καθώς και

Διαβάστε περισσότερα

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες 30

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. Μονάδες 30 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ΘΕΜΑ 2 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. -38. Να μεταφραστεί το τμήμα: Οὐ γὰρ τάφου νῷν εἰσορῶσι πρὸς χάριν βορᾶς. 2. Πώς προέκυψε η αρχιτεκτονική μορφή του αρχαίου θεάτρου και ποια είναι τα βασικά

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ Αρχαία Ελληνική θρησκεία ως "εθνική θρησκεία". Παράδοση +Συλλογική µνήµη. Ποικιλία παραδόσεων (ύθοι) + δυνατότητα πολλαπλής προσέγγισής τους Η ΦΩΩΝΗ ΤΩΩΝ ΠΟΙΗΤΩΩΝ Διάσωση

Διαβάστε περισσότερα

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΥΚΛΑΔΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Το υλικό που χρησιμοποιήθηκε για τα φύλλα εργασίας προέρχεται εξολοκλήρου από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Διαβάζουμε: Οι Κυκλάδες οφείλουν το όνομά τους στη γεωγραφική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ ΘΕΜΑ: ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΘΕΑΤΡΩΝ_ ΘΕΑΤΡΟ ΟΙΝΙΑΔΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ: Οι μαθητές να είναι σε θέση: να αναγνωρίζουν τα µέρη του Αρχαίου Θεάτρου µε τις αντίστοιχες ονοµασίες τους

Διαβάστε περισσότερα

Η πρόσληψη της Καινής Διαθήκης στη λογοτεχνία και την τέχνη

Η πρόσληψη της Καινής Διαθήκης στη λογοτεχνία και την τέχνη ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Η πρόσληψη της Καινής Διαθήκης στη λογοτεχνία και την τέχνη Όγδοη Ενότητα: H πρόσληψη της ιστορίας του Ιησού στον κινηματογράφο (Ι) Αικατερίνη

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΤΡΕΣ Le parole sono pietre

ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΤΡΕΣ Le parole sono pietre Archaeoschool for the Future: a Sustainability Approach ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Unità 2 ΟΙ ΛΕΞΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΠΕΤΡΕΣ Le parole sono pietre Ελένη Γαλάνη Πάμε ξανά! 1. Πώς χαιρετάμε στα ελληνικά 2. Ρωτάμε πώς είμαστε στα ελληνικά

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης

Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Αρχαίο ελληνικό δράμα: Ευριπίδης Ενότητα: 13. Ερμηνευτικές παρατηρήσεις στίχων 663-718 της Μήδειας Μενέλαος Χριστόπουλος Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

Θέατρο ιονύσου Ελευθερέως. Λίλιαν Παπαγιαννίδη Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο

Θέατρο ιονύσου Ελευθερέως. Λίλιαν Παπαγιαννίδη Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο Θέατρο ιονύσου Ελευθερέως Λίλιαν Παπαγιαννίδη Βαρβάκειο Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο 2013-2014 Λίγα λόγια για τον ιόνυσο Ήταν ο πιο πρόσχαρος από τους θεούς και από τους πιο αγαπητούς στους ανθρώπους,

Διαβάστε περισσότερα

Ο Μικρός Βορράς σε συνεργασία µε το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Διοργανώνουν επιµορφωτικό-βιωµατικό Σεµινάριο. Εισήγηση: Τάσος Ράτζος

Ο Μικρός Βορράς σε συνεργασία µε το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Διοργανώνουν επιµορφωτικό-βιωµατικό Σεµινάριο. Εισήγηση: Τάσος Ράτζος Ο Μικρός Βορράς σε συνεργασία µε το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Διοργανώνουν επιµορφωτικό-βιωµατικό Σεµινάριο µε θέµα «ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΡΑΣΗ» «όλη η Ελένη σε µία ώρα» Εισήγηση: Τάσος

Διαβάστε περισσότερα

ΟΔΥΣΣΕΙΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ

ΟΔΥΣΣΕΙΑ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ Â Αφηγηματική τεχνική είναι η προοικονομία. Με όσα αναφέρει ο ποιητής σε κάποιους στίχ ους, μας προϊδεάζει (μας δίνει μια ιδέα) τα γεγονότα που θα ακολουθήσουν, ώστε να είμαστε λίγο πολύ προετοιμασμένοι

Διαβάστε περισσότερα

Ορτυγία. Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος

Ορτυγία. Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος Ορτυγία Κάντε κλικ για να επεξεργαστείτε τον υπότιτλο του υποδείγματος Τοποθεσία Πού βρίσκεται; Το νησί της Ορτυγίας βρίσκεται στην κάτω Ιταλία στις Συρακούσες. Τα αξιοθέατα: Ο ναός του Απόλλωνα üη πλατεία

Διαβάστε περισσότερα

Εξεταστέα ύλη στο μάθημα «Βιολογία» Α τάξης : Εξεταστέα ύλη στο μάθημα «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» Α τάξης

Εξεταστέα ύλη στο μάθημα «Βιολογία» Α τάξης : Εξεταστέα ύλη στο μάθημα «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» Α τάξης 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΣΧ. ΕΤΟΣ 2015-16 ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Α ΤΑΞΗΣ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΕΤΟΥΣ 2015-2016 Εξεταστέα ύλη στο μάθημα «Βιολογία» Α τάξης : Κεφάλαιο 1 Κεφάλαιο 3 Κεφάλαιο 9 (εκτός Δυναμικό ηρεμίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ. Κουσερή Γεωργία ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑς ΤΟΥς ΕΦΗΒΟΥΣ ΙΣΤΟΡΙΑ: ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Κουσερή Γεωργία Φιλόλογος Δρ. Πανεπιστημίου Θεσσαλίας ΚΕΡΚΥΡΑ ΜΑΙΟΣ 2017 Περιεχόμενα της παρουσίασης Το ιστορικό ερώτημα Το

Διαβάστε περισσότερα

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ «ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ»

Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ «ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ» Η ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ «ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΥΣΑ ΜΑΘΗΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ» Ειρηάννα Δραγώνα Θεατροπαιδαγωγός- Εμψυχώτρια Θεάτρου [ Το κείμενο βασίστηκε στις

Διαβάστε περισσότερα

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε

Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε ΔΙΑΘΕΣΙΜΟ ΣΤΗ: http //blgs.sch.gr/anianiuris ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Νιανιούρης Αντώνης (email: anianiuris@sch.gr) Πώς Διηγούμαστε ή Αφηγούμαστε ένα γεγονός που ζήσαμε Διηγούμαστε ή αφηγούμαστε ένα γεγονότος, πραγματικό

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 6a: ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Αισχύλος (68Θ200) Oρέστεια Χοηφόροι: Ο νόστος του διαδόχου και η µητροκτονία

Ενότητα 6a: ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Αισχύλος (68Θ200) Oρέστεια Χοηφόροι: Ο νόστος του διαδόχου και η µητροκτονία Ενότητα 6a: ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ Α Αισχύλος (68Θ200) Oρέστεια Χοηφόροι: Ο νόστος του διαδόχου και η µητροκτονία Αικατερίνη (Καίτη) Διαµαντάκου Φιλοσοφική Σχολή Τµήµα Θεατρικών Σπουδών Εικόνα 1: Ακαδηµαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. (Δημιουργικές συναντήσεις και αμφίδρομες σχέσεις με αφορμή ένα διήγημα)

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. (Δημιουργικές συναντήσεις και αμφίδρομες σχέσεις με αφορμή ένα διήγημα) ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ (Δημιουργικές συναντήσεις και αμφίδρομες σχέσεις με αφορμή ένα διήγημα) Αλεξάνδρα Μυλωνά, φιλόλογος-σκηνοθέτις-συγγραφέας Ελένη Παπαδοπούλου, φιλόλογος ΜΑ-εκπαιδευτικός

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες:

Πρόταση Διδασκαλίας. Ενότητα: Γ Γυμνασίου. Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος. Α: Στόχοι. Οι μαθητές/ τριες: Πρόταση Διδασκαλίας Ενότητα: Τάξη: 7 η - Τέχνη: Μια γλώσσα για όλους, σε όλες τις εποχές Γ Γυμνασίου Θέμα: Δραστηριότητες Παραγωγής Λόγου Διάρκεια: Μία διδακτική περίοδος Α: Στόχοι Οι μαθητές/ τριες: Να

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ Ι. Το δράμα 1. Τι είναι το δράμα και ποια στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό από προγενέστερες μορφές ποίησης; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σχολικό βιβλίο σελίδα 9: «Το δράμα είναι μια σύνθετη στους θεατές». 2. Από πού προήλθε

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ -Ποικίλες αφορμές οδήγησαν μαθητές και εκπαιδευτικό να ασχοληθούν με την επεξεργασία του συγκεκριμένου θέματος: Τα μαθήματα της Ιστορίας και των Αρχαίων Ελληνικών,

Διαβάστε περισσότερα

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων

1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1. το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 1 το αρχαιολογικό μουσείο ιωαννίνων 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 2 1:Layout 1 10/2/2009 11:00 μ Page 3 ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΠΥΡΡΟΣ αντίγραφο από πρωτότυπο του 3ου π.χ. αι. της

Διαβάστε περισσότερα

Μια επανάληψη στην Εισαγωγή του αρχαίου δράματος με ερωτήσεις. (παρά μίαν τεσσαράκοντα)

Μια επανάληψη στην Εισαγωγή του αρχαίου δράματος με ερωτήσεις. (παρά μίαν τεσσαράκοντα) Μια επανάληψη στην Εισαγωγή του αρχαίου δράματος με ερωτήσεις (παρά μίαν τεσσαράκοντα) 1.Κυκλώστε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. Α. Το αρχαίο δράμα έχει τις ρίζες του στη λατρεία α. του

Διαβάστε περισσότερα

Γνωστικό αντικείμενο του σεναρίου διδασκαλίας: Σύνδεση με ενότητες του Σχολικού Εγχειριδίου: Σύνδεση με άλλες γνωστικές περιοχές:

Γνωστικό αντικείμενο του σεναρίου διδασκαλίας: Σύνδεση με ενότητες του Σχολικού Εγχειριδίου: Σύνδεση με άλλες γνωστικές περιοχές: Αναζητώντας τεκμήρια μινωικού πολιτισμού στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου: Μια γέφυρα δημιουργίας ανάμεσα στο σχολικό εγχειρίδιο και στο έκθεμα (Ιστορία Α Γυμνασίου) Μαράκη Διονυσία Φιλόλογος Πειραματικού

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη

ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη ΓΕΛ ΑΛΙΑΡΤΟΥ Σχ. Έτος 2015-2016 ΟΜΑΔΑ: Κατερίνα Αραπίτσα Κατερίνα Βίτση Ειρήνη Γκραμόζι Σοφία Ντασιώτη Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΒΑΦΗ Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΒΑΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2013

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2013 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2013 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ ΜΑΘΗΜΑ ΑΙΘΟΥΣΑ ΕΞ/ΝΟ Υπ./ Επ. 14/1 11.00-14.00 Χορολογία στον χορό και στο θέατρο με έμφαση στην παιδαγωγική 3 ο (επιλ) διάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ 2016 2017 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ Α ΤΑΞΗΣ 1. πίστη και αγάπη, έννοια και περιεχόμενο της χριστιανικής. 2.Συνολική θεώρηση της διδασκαλίας του Αγίου Κοσμά για την

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Θ.Ε. Ε.Λ.Π. 31 «ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ» ΘΕΜΑ 2 ης ΕΡΓΑΣΙΑΣ 2007-2008 «Αφού μελετήσετε προσεκτικά τις ενότητες 3.2. και 3.3 του διδακτικού εγχειριδίου σας Ο Δραματικός Λόγος

Διαβάστε περισσότερα

Η Ακουστική Λειτουργία της Σκηνογραφίας σε Σύγχρονες Παραστάσεις Αρχαίου Δράματος

Η Ακουστική Λειτουργία της Σκηνογραφίας σε Σύγχρονες Παραστάσεις Αρχαίου Δράματος 5ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΑΚΟΥΣΤΙΚΗ 2010 - Αθήνα, 4 έως 6 Οκτωβρίου 2010 Η Ακουστική Λειτουργία της Σκηνογραφίας σε Σύγχρονες Παραστάσεις Αρχαίου Δράματος 1950 1975 Μαρία Αγγελική Ζάννη mazanni@teemail.gr

Διαβάστε περισσότερα

H IONIKH ENOTHTA σας πάει... Αρχαίο Θέατρο : «Πλούτος» (13/7) και «Ηλέκτρα» (21/7) στην Επίδαυρο

H IONIKH ENOTHTA σας πάει... Αρχαίο Θέατρο : «Πλούτος» (13/7) και «Ηλέκτρα» (21/7) στην Επίδαυρο H IONIKH ENOTHTA σας πάει Αρχαίο Θέατρο : «Πλούτος» (13/7) και «Ηλέκτρα» (21/7) στην Επίδαυρο Σίγουρα πλέον έχετε συνηθίσει η ΙΟΝΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ να σας πηγαίνει στις καλύτερες θεατρικές παραστάσεις, αλλά η

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την 1 ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΓΝΩΣΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ Δρ. Ζαφειριάδης Κυριάκος Οι ικανοί αναγνώστες χρησιμοποιούν πολλές στρατηγικές (συνδυάζουν την παλαιότερη γνώση τους, σημειώνουν λεπτομέρειες, παρακολουθούν

Διαβάστε περισσότερα

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Εἰ καὶ δυνήσῃ γ τοῖς φίλοις δ ὀρθῶς φίλη. Μονάδες 30

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Εἰ καὶ δυνήσῃ γ τοῖς φίλοις δ ὀρθῶς φίλη. Μονάδες 30 ΘΕΜΑ 9 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 82-99. Να μεταφραστεί το τμήμα: Εἰ καὶ δυνήσῃ γ τοῖς φίλοις δ ὀρθῶς φίλη. 2. Να εντοπίσετε στο παρακάτω κείμενο δύο ανακρίβειες και στη θέση τους να γράψετε το σωστό.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ ΜΑΘΗΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΑΙΘΟΥΣΑ Πέμπτη 28-8-2014 10-13 Ειδικό εργαστήριο υποκριτικής ΙΙ 8 ο επιλ. Σακελλάρη 15.00 Κινηματογράφος και κοινωνία: αλληλεπιδράσεις

Διαβάστε περισσότερα

Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Ε Ξ Ε Τ Α Σ Ε Ω Ν Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ

Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Ε Ξ Ε Τ Α Σ Ε Ω Ν Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Ε Ξ Ε Τ Α Σ Ε Ω Ν Ι Ο Υ Ν Ι Ο Υ 2 0 1 4 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ ΜΑΘΗΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΑΙΘΟΥΣΑ Τρίτη 10-6-2014 11-14 Οι τραγωδίες του Σενέκα 6 ο επιλ. ΚΟΥΝΑΚΗ, Β2 (1 14-17 Ανθρωπολογία του θεάτρου

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ- Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ- Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Πράξη «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ, στους Αξονες Προτεραιότητας 1,2,3, - Οριζόντια Πράξη», ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ- Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Δρ. Χαρά Κοσεγιάν Οκτώβρης 2011

Διαβάστε περισσότερα

Ο ελληνικός αυλός στην κλασική και στην ελληνιστική εποχή σύμφωνα με τις γραπτές, τις αρχαιολογικές και τις εικονογραφικές πηγές

Ο ελληνικός αυλός στην κλασική και στην ελληνιστική εποχή σύμφωνα με τις γραπτές, τις αρχαιολογικές και τις εικονογραφικές πηγές α/α α/α Α.Μ. ΟΜΑΔΑ Α 1 Ο ελληνικός αυλός στην κλασική και στην ελληνιστική εποχή σύμφωνα με τις γραπτές, τις αρχαιολογικές και τις εικονογραφικές πηγές 1013201399004 2 Το γλωσσικό ιδίωμα των Δαρνακοχωρίων

Διαβάστε περισσότερα

Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου

Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου Η Γκουέρνικα του Πικάσο Η απανθρωπιά, η βιαιότητα και η απόγνωση του πολέµου Η Γκουέρνικα είναι µια έντονη διαµαρτυρία εναντίον του πολέµου και της καταστροφής που αυτός σπέρνει. Τα µήνυµα που θέλει να

Διαβάστε περισσότερα

3o Θερινό Σχολείο «Αρχαίο Ελληνικό Δράμα 2018»

3o Θερινό Σχολείο «Αρχαίο Ελληνικό Δράμα 2018» Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών 3o Θερινό Σχολείο «Αρχαίο Ελληνικό Δράμα 2018» Το αρχαίο ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

Θεατρικό Παιχνίδι και Δραματοποίηση

Θεατρικό Παιχνίδι και Δραματοποίηση Θεατρικό Παιχνίδι και Δραματοποίηση 1 Βιωματικό Πρόγραμμα Επιμόρφωσης: Θεατρικό Παιχνίδι και Δραματοποίηση Διάρκεια: 5 μήνες (αναλογία σε ώρες 50) Ημέρες & ώρες μαθημάτων: 2 Σάββατα το μήνα (10:00-14:00)

Διαβάστε περισσότερα

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης»

Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΑΝΙΑΤΣΑΣ' Ο σχεδιασμός για προστασία της «παλιάς πόλης» ως σχεδιασμός της «σημερινής πόλης» Α. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Το θέμα του συνεδρίου, Ήέες πόλεις πάνω σε παλιές", είναι θέμα με πολλές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2013 ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΩΡΑ ΜΑΘΗΜΑ ΕΞΑΜΗΝΟ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΑΙΘΟΥΣΑ Δευτέρα 2-9-2013 10-13 Αρχαία ελληνική κωμωδία: Αριστοφάνης 4 ο υπ. ΠΑΝΟΥΣΗΣ Εισαγωγή στην ιστορία και θεωρία του χορού

Διαβάστε περισσότερα

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι

Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι Αφηγηματικές τεχνικές -αφηγηματικοί τρόποι Αφηγηματικές τεχνικές Οι λειτουργίες του αφηγητή 0 αφηγητής μπορεί να είναι πρόσωπο της αφήγησης, με πρωταγωνιστικό ή δευτερεύοντα ρόλο, ή μπορεί να είναι αμέτοχος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΡΙΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2015

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΡΙΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2015 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Σ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2015 ΔΕΥΤΕΡΑ 19/1 Αγγλικά ΙΙ & IV B1, Β2 Σπηλιοπούλου Εισαγωγή στη θεατρολογία (Νεότερο θέατρο) Σαµπατακάκης (Ροϊλού) Εισαγωγή στην ιστορία και θεωρία του

Διαβάστε περισσότερα

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Σὲ δή, σὲ τὴν νεύουσαν ὑπερβαίνειν νόμους; Μονάδες 30

1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Σὲ δή, σὲ τὴν νεύουσαν ὑπερβαίνειν νόμους; Μονάδες 30 ΘΕΜΑ 141 ον οφοκλέους, Αντιγόνη, στ. 441-457 1. Να μεταφραστεί το τμήμα: Σὲ δή, σὲ τὴν νεύουσαν ὑπερβαίνειν νόμους; 2. Τι προσωποποιούσε ο θεός Διόνυσος και ποιες σχετικές αντιλήψεις είχαν οι λατρευτές

Διαβάστε περισσότερα

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές;

τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ; τι είναι αυτό που κάνει κάτι αληθές; τι κριτήρια έχουμε, για να κρίνουμε πότε κάτι είναι αληθές; ποια είναι η σχέση των πεποιθήσεών μας με την πραγματικότητα, για να είναι αληθείς και

Διαβάστε περισσότερα

Ερωτήσεις ( ΣΤΙΧΟΙ 1-13) 1.Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα με βάση τους στίχους 1-13, αιτιολογώντας σύντομα κάθε χαρακτηρισμό σας

Ερωτήσεις ( ΣΤΙΧΟΙ 1-13) 1.Να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα με βάση τους στίχους 1-13, αιτιολογώντας σύντομα κάθε χαρακτηρισμό σας ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΤΗΛΕΜΑΧΕΙΑ Ραψωδία α Προοίμιο(στίχοι 1-25) ΔΟΜΗ Στην Οδύσσεια διακρίνουμε δύο προοίμια: α προοίμιο ( κυρίως προοίμιο ή προοίμιο του ποιητή) στίχοι 1-13 β προοίμιο( το προοίμιο της Μούσας )

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικά θέματα αρχιτεκτονικής μορφολογίας. Κατεύθυνση Α: Σκηνογραφία, Ιστορική προσέγγιση

Ειδικά θέματα αρχιτεκτονικής μορφολογίας. Κατεύθυνση Α: Σκηνογραφία, Ιστορική προσέγγιση Ειδικά θέματα αρχιτεκτονικής μορφολογίας Κατεύθυνση Α: Σκηνογραφία, Ιστορική προσέγγιση Υπεύθυνος Καθηγητής: Σ. Γυφτόπουλος Σπουδάστριες: Χ. Τζοβλά, Χ. Χαρατσάρη Το θέατρο αποτελεί μια επικοινωνιακή

Διαβάστε περισσότερα