Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΘΛΗΤΕΣ (ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ)

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΣΧΟΛΗ ΣΕΥΠ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΘΛΗΤΕΣ (ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ) ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ: ΑΛΕΒΥΖΑΚΗ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΖΑΧΑΡΙΟΥΔΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : Κα. καταποτη ΖΗΝΟΒΙΑ-ΖΑΜΠΙΑ 1

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- ΙΑΤΡΟΦΗ ΑΘΛΗΤΩΝ Η ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΟΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΜΕΝΟΥ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΣΩΣΤΟΥΣ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥΣ ΠΟΛΥ ΠΡΟΣΦΑΤΑ (2005) ΗΜΟΣΙΕΥΤΙΚΑΝ ΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟY 1 ΟΥ ΜΕΤΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΑΘΛΗΤΩΝ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΝOΣ ΑΘΛΗΤΗ Ο ΕΠΑΡΚΗΣ ΕΦΟ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΗ ΜΕ ΤΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΕ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΒΑΣΗ ΚΡΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ ΟΙ ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Υ ΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ ΠΡΩΤΕΙΝΕΣ ΛΙΠΗ ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΜΕΤΑΛΛΑ ΚΑΙ ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ ΝΕΡΟ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΗ ΑΘΛΟΥΜΕΝΩΝ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΙΝΟΥΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΠΡΟ-ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΩΡΕΣ ΓΕΥΜΑΤΩΝ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΤΡΟΦΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

3 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ -ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΟΦ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΘΟΥΝ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΙ ΙΚΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΠΡΩΤΕΙΝΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΒΙΤΑΜΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΒΟΤΑΝΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΑΜΙΝΟΞΕΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΓΛΟΥΤΑΜΙΝΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΓΛΥΚΙΝΗΣ ΚΑΙ ΖΕΛΑΤΙΝΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΚΡΕΑΤΙΝΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΛΙΠΙ ΙΩΝ ΜΟΡΦΕΣ ΤΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΑΜΠΛΕΤΕΣ ΚΑΨΟΥΛΕΣ ΣΚΟΝΕΣ ΥΓΡΑ Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΕΝ ΕΧΟΜΕΝΩΣ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΑ ΕΝ ΕΙΞΕΙΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΑΝΤΕΝ ΕΙΞΕΙΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙ ΡΑ Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΕ ΟΤΙ ΙΑΤΑΡΑΣΣΕΙ ΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ Η «ΑΧΡΗΣΤΗ» ΟΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΟΥ ΕΝΑΣ ΑΘΛΗΤΗΣ ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΠΟΤΕ ΝΑ ΞΕΧΝΑΕΙ,ΠΡΙΝ ΛΑΒΕΙ ΟΠΟΙΟ ΗΠΟΤΕ ΦΑΡΜΑΚΟ Η ΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ -ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΑΡΜΑΚΟ ΙΕΓΕΡΣΗ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ DOPING ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΚΩ ΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΤΟΠΙΝΓΚ WADA (WORD ANTI-DOPING AGENCY) WADA DRUG TESTING WADA SAMPLE COLLECTIONS PROCESS ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΑΘΛΗΤΩΝ-ΕΛΕΓΚΩΝ ΟΥΣΙΕΣ DOPING ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΘΛΗΤΕΣ-ΑΘΛΗΤΡΙΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΤΑΓΟΥΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΤΡΕΙΣ(3) ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΙΕΓΕΡΤΙΚΑ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ ΚΑΝΝΑΒΙ ΟΕΙ Η ΑΝΑΒΟΛΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΕΠΤΙ ΙΚΕΣ ΟΡΜΟΝΕΣ Β2 ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕ ΑΝΤΙΟΙΣΤΡΟΓΟΝΙΚΗ ΡΑΣΗ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΑΠΟΚΡΥΨΗΣ ΓΛΥΚΟΚΟΡΤΙΚΟΣΤΕΡΟΕΙ Η ΕΠΙΠΕ Α ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ ΟΥΣΙΩΝ ΣΤΑ ΟΥΡΑ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΥΦΙΣΤΑΤΑΙ ΠΑΡΑΠΤΩΜΑ DOPING ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΩΝ ΟΥΣΙΩΝ ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΗΠΑΡ ΕΝ ΟΚΡΙΝΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ-ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΡ ΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ-ΑΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΕΡΜΑ ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΕΚ ΗΛΩΣΕΙΣ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ) ΑΥΞΗΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΟΞΥΓΟΝΟΥ

5 2) ΦΑΡΜΑΚΟΛΟΓΙΚΗ,ΧΗΜΙΚΗ &ΦΥΣΙΚΗ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ) ΓΟΝΙ ΙΑΚΟ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΠΟΤΕ ΕΧΟΥΜΕ ΠΑΡΑΒΑΣΗ DOPING ΠΟΙΑ ΑΤΟΜΑ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΣΤΑΘΜΟ ΕΛΕΓΧΟΥ DOPING ΕΛΕΓΧΟΙ DOPING ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΙΑΡΚΕΙΑ ΑΓΩΝΩΝ ) ΧΩΡΟΣ-ΥΛΙΚΟ ) ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ) ΕΠΙΛΟΓΗ-ΚΛΗΣΗ ΑΘΛΗΤΟΥ ) ΤΕΧΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΑΘΛΗΤΗΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΛΕΓΧΟ83 5) ΧΡΗΣΗ ΦΑΡΜΑΚΩΝ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ-ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΛΕΓΚΤΩΝ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΤΩΝ ΕΙΓΜΑΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΓΜΑΤΩΝ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΕΠΙ ΘΕΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΕΛΕΓΧΟΙ DOPING ΕΚΤΟΣ ΑΓΩΝΩΝ ΠΟΙΝΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΕΣ ΠΟΙΝΕΣ ΠΟΙΝΕΣ ΑΝΑ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΗ ΟΥΣΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΝΤΟΠΙΝΓΚ ΠΑΙΡΝΟΥΝ ΟΙ ΑΘΛΗΤΕΣ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΩΝ ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΩΝ ΚΑΙ Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥΣ Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΙΑΣ ΣΤΑΣΗΣ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΕΝΑ ΓΙΓΑΝΤΙΟ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΕΠΙΛΟΓΟΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΠΟΝΗΤΗ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα συµπληρώµατα διατροφής είναι προϊόντα που απευθύνονται στους σύγχρονους ανθρώπους, σε όσους ενδιαφέρονται για την υγεία, την καλή φυσική κατάσταση και τη διατροφή τους. Περιέχουν φυσικά συστατικά σε µορφή εύληπτη και εύκολα αφοµοιώσιµη από τον οργανισµό, χωρίς χηµικά πρόσθετα. Για να παρασκευαστούν χρησιµοποιούνται οι καλύτερες και πιο αγνές πρώτες ύλες, προσεκτικά επιλεγµένες από τους ειδικούς. Σκοπός των συµπληρωµάτων διατροφής είναι να προσφέρουν στον οργανισµό τα συστατικά που του λείπουν ώστε να διατηρείται σε καλή φυσική και πνευµατική κατάσταση. Στην εποχή µας όλο και περισσότεροι άνθρωποι ασχολούνται µε τον αθλητισµό. Αυτό, γιατί ο καθιστικός τρόπος ζωής και η κακή διατροφή δηµιουργούν προβλήµατα υγείας (καρδιόπαθειες, παχυσαρκία), και εµφάνισης. Το ωραίο σώµα έχει ιδιαίτερη σηµασία στην εποχή µας για την επιτυχία σε όλους τους τοµείς. Καλή υγεία συνοδευόµενη από ωραία εµφάνιση είναι το ζητούµενο για όλους µας. Και αυτά συνεπάγονται καλύτερη ποιότητα ζωής. Ο αθλητισµός είναι το καλύτερο µέσο για να πετύχουµε αυτό το σκοπό. ίνει διέξοδο στην ένταση της σύγχρονης ζωής, βοηθάει πολλούς από εµάς να ικανοποιήσουµε φιλοδοξίες και στόχους και σε τελική ανάλυση ανεβάζει την αυτοεκτίµηση µας βοηθώντας µας στη διατήρηση όχι µόνο της σωµατικής αλλά και της ψυχικής υγείας. Είναι σίγουρο ότι σήµερα η διατροφή µας είναι πολύ πλουσιότερη απ ότι παλιότερα. Από την άλλη πλευρά όµως, η αφθονία βιοµηχανοποιηµένων ειδών διατροφής και η άγνοια των βασικών αρχών διατροφής έχουν οδηγήσει µεγάλο τµήµα του πληθυσµού σε µη ισορροπηµένη διατροφή. Έτσι, παρατηρείται το φαινόµενο της πολύ πλούσιας τροφής σε θερµίδες και λίπη και της φτωχής ταυτόχρονα σε πρωτεΐνες, βιταµίνες και µέταλλα. Σαν συνέπεια, η θαυµαστή ανθρώπινη µηχανή, αδυνατεί να αποδώσει το µέγιστο των δυνατοτήτων της, µε αποτέλεσµα τη µείωση των επιδόσεων του αθλητή κάτω του µετρίου και µακροχρόνια, την εµφάνιση διάφορων εκφυλιστικών παθήσεων. Βέβαια, αυτό δε σηµαίνει ότι δε θα µπορούσε να καλύψει κάποιος όλες του τις ανάγκες µε συνηθισµένα τρόφιµα, µόνο που αυτόµατα θα έπαιρνε τόσο µεγάλες ποσότητες ζάχαρης, λίπους, χοληστερίνης, αλατιού, τεχνητών χρωστικών και συντηρητικών υλών που θα 6

7 επηρέαζαν σοβαρά την υγεία του. Επιπλέον η ποσότητα της τροφής που θα έπρεπε να καταναλώσει θα ήταν τόσο µεγάλη, που θα ήταν πολύ πάνω από τις δυνατότητες του πεπτικού του συστήµατος. Εδώ ακριβώς έρχονται να δώσουν τη λύση τα συµπληρώµατα διατροφής. Εξισορροπούν τη διατροφή στα στοιχεία που αυτή είναι ελλειµµατική, εξασφαλίζοντας καλύτερες αθλητικές επιδόσεις, υγεία και µακροζωία. Η ιδανική κατάσταση λοιπόν είναι µια υγιής και ισορροπηµένη διατροφή που συµπληρώνεται από τα κατάλληλα, επιλεγµένα συµπληρώµατα. Έτσι, δεν εξαντλείται ο οργανισµός και παράλληλα αποφεύγονται η κόπωση και οι τραυµατισµοί Τα βασικά θρεπτικά στοιχεία που περιέχονται στις τροφές είναι οι πρωτεΐνες, οι υδατάνθρακες, τα λίπη, οι βιταµίνες και τα µέταλλα. Το ανθρώπινο σώµα αποτελείται από τα παραπάνω στοιχεία σε διάφορες αναλογίες και από νερό κατά 70%. Για να διατηρηθεί το σώµα µας, να αυξηθεί και να µεγαλώσει, χρειάζεται να παίρνει κάθε µέρα κάποια ποσότητα αυτών των στοιχείων µέσα από τις τροφές. Ας εξετάσουµε τώρα κάθε ένα από αυτά ξεχωριστά. 7

8 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ - ΙΑΤΡΟΦΗ ΑΘΛΗΤΩΝ 2.1 Η ΙΑΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ Σηµαντικό ρόλο στην απόδοση του αθλητή παίζει η διατροφή του, που είναι µια πολυεπίπεδη λειτουργία, ώστε ο αθλητής να παίρνει την απαραίτητη ενέργεια, να διατηρεί κανονικό βάρος και να προσλαµβάνει όλα τα στοιχεία που είναι απαραίτητα για να αναπληρώνει ο οργανισµός του τις ιστικές φθορές που προκαλεί η προπόνηση. Στο θέµα αυτό είναι κρίσιµο να συνεννοούνται οι ίδιοι οι αθλητές, οι γονείς, αλλά και οι προπονητές τους µε τους ειδικούς αθλητικούς διατροφολόγους, ώστε όλα να πάνε καλά. Η καθηµερινή διατροφή του αθλητή αποτελεί ζωτικής σηµασίας πολυεπίπεδη λειτουργία, µε πρωταγωνιστικό ρόλο και βασικές συνιστώσες: Τη συνεχή προµήθεια / αναπλήρωση του οργανισµού µε την απαραίτητη ενέργεια, προκειµένου να διεξάγονται οι πολύωρες και απαιτητικές καθηµερινές προπονητικές δραστηριότητες (πρωί - απόγευµα) σε «ασφαλή» ενεργειακά όρια. Τη διατήρηση ευνοϊκού σωµατικού βάρους και σύστασης του σώµατος (ιδίως της άλιπης σωµατικής µάζας). Τον εφοδιασµό του οργανισµού του µε τις απαραίτητες ουσίες για την ταχύτατη αντικατάσταση ιστικών φθορών από την εξειδικευµένη µυϊκή προσπάθεια, µε τις σηµαντικές ιδιαιτερότητές της (τύπος, ένταση, διάρκεια, προπονητικές περίοδοι κ.λπ.) 2.2 ΟΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΜΕΝΟΥ ΑΘΛΗΤΙΚΟΥ ΙΑΙΤΟΛΟΓΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΥΣ ΣΩΣΤΟΥΣ ΙΑΙΤΟΛΟΓΙΚΟΥΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥΣ: στην πρόληψη / υποστήριξη, στην εκτίµηση θρέψης / αξιολόγηση, 8

9 στη θεραπεία / ταχύτερη αποκατάσταση και ασφαλέστερη επαναδραστηριοποίηση ύστερα από ασθένεια ή τραυµατισµό, στη βελτίωση / µεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης, στον έλεγχο και παρακολούθηση της ειδικής αθλητικής προετοιµασίας, καθ' όλη τη διάρκεια της αγωνιστικής περιόδου. 2.3 ΠΟΛΥ ΠΡΟΣΦΑΤΑ (2005) ΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΑΝ ΤΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ 1ΟΥ ΜΕΤΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗΣ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΑΘΛΗΤΩΝ: 1. Η ανάγκη της απολύτως εξατοµικευµένης κι εξειδικευµένης διατροφικής αξιολόγησης - εκτίµησης θρέψης του αθλητή-τριας, καθότι οι αθλητικές δραστηριότητες έχουν εντατικοποιηθεί σε τέτοιο βαθµό και µε τόσες πολλές ιδιαιτερότητες στις αγωνιστικές προδιαγραφές, ώστε να απαιτούν συγκεκριµένες συστάσεις για τη διατροφική υποστήριξη των αθλητών. Απαιτούνται διαφοροποιηµένα διαιτολογικά πρωτόκολλα αξιολόγησης και συνεχείς, συγκεκριµένες διαιτητικές παρεµβάσεις, µε συνεπή τήρηση των βασικών διαιτητικών συστάσεων σε όλη τη διάρκεια της ετήσιας αγωνιστικής περιόδου, Η εκπόνηση διαιτητικών συστάσεων από τον ειδικό αθλητικό διαιτολόγο πρέπει να τεκµηριώνεται πάντοτε από τα νεότερα δεδοµένα της διεθνούς επιστηµονικής βιβλιογραφίας, µε βάση τις σύγχρονες κατευθυντήριες οδηγίες των διεθνών επιστηµονικών οργανισµών κι επιστηµονικών ενώσεων. Για το λόγο αυτόν οφείλουν οι αθλητές, προπονητές και γονείς να συµβουλεύονται ειδικά καταρτισµένους επαγγελµατίες αθλητικούς διαιτολόγους. 2. Η σύγχρονη καθηµερινή διαιτολογική πράξη αποκάλυψε, σε διεθνές επίπεδο, ότι οι προπονητές αποτελούν τη βασική πηγή διατροφικής πληροφόρησης των αθλητώντριών, σε µια σειρά πολλών κρίσιµων παραγόντων (όπως η χρήση διατροφικών συµπληρωµάτων -Dietary Sports Supplements-, η µείωση του σωµατικού βάρους αντί του σωµατικού λίπους, η επιρροή διαφόρων µύθων και προκαταλήψεων από το παρελθόν). 9

10 Προβάλλει επιτακτική η ανάγκη της επιστηµονικής επιµόρφωσης των προπονητών (κατά συγκεκριµένο άθληµα), ως ενδιάµεσος «συνδετικός κρίκος» για τη σωστή διαιτητική ενηµέρωση και ουσιαστική βελτίωση / τροποποίηση των λανθασµένων διατροφικών συνηθειών και συµπεριφοράς των αθλητών-τριών. Μέσω αυτής της διαδικασίας πολιτικής εκπαίδευσης στη διατροφή µπορούµε να αναµένουµε από τους προπονητές: (α) τη σε βάθος κατανόηση της κρισιµότητας του παράγοντα «διατροφή» για την αθλητική απόδοση (β) την άµεση συνεργασία τους µε ειδικά καταρτισµένο αθλητικό διαιτολόγο. 3. Οι συστάσεις χορήγησης διατροφικών συµπληρωµάτων (Sports Supplements) από τον ειδικό αθλητικό διαιτολόγο οφείλουν να υπακούουν στους συγκεκριµένους επιστηµονικούς κανόνες εγκυρότητος και αξιοπιστίας (γνώση της δοσολογίας, της αποτελεσµατικότητος, της σχέσης κινδύνου - οφέλους και των συναφών επιπτώσεων, ποιοτικά κριτήρια / standards του προϊόντος). Επιπλέον, οι συστάσεις αυτές πρέπει να είναι απολύτως συγκεκριµένες, ακριβείς, αντικειµενικές, περιεκτικές, πλαισιωµένες µε θεωρητική ενηµέρωση. Σε κάθε περίπτωση αθλητή-τριας ο αθλητικός διαιτολόγος οφείλει να διερευνά προσεκτικά για σαφείς ενδείξεις υποθρεψίας ή ανεπάρκειας βιταµινών / ιχνοστοιχείων στο ηµερήσιο διαιτολόγιο. Είναι, δηλαδή, επαρκείς οι επιστηµονικές αποδείξεις για τη χορήγηση διατροφικών συµπληρωµάτων; 4. Ο ειδικός αθλητικός διαιτολόγος οφείλει να αποδώσει ιδιαίτερη έµφαση στις εξής κρίσιµες παραµέτρους για τη σύνταξη του αθλητικού διαιτολογίου: Στο µεταπροπονητικό µικρογεύµα αναπλήρωσης υγρών και ενεργειακών αποθεµάτων, προκειµένου να διεξάγεται η προπόνηση της επόµενης ηµέρας σε «ασφαλή» ενεργειακά όρια. Στον έλεγχο του σωµατικού βάρους, της υδρικής ισορροπίας και της ευνοϊκής σύστασης του σώµατος καθ' όλη τη διάρκεια της ετήσιας αθλητικής περιόδου. Στη χρήση / κατάχρηση διατροφικών συµπληρωµάτων (ή άλλων «εργογόνων» µέσων) για την πολυπόθητη αύξηση της αγωνιστικής απόδοσης. Στην ανεπαρκή πρόσληψη (συνήθως «2/3 των συνιστώµενων κατά ΡDΑ's ή DRΙ's) πολλών «κρίσιµων» µικροσυστατικών από τη µεγάλη πλειονότητα κυρίως αθλητριών (π.χ. ποσοστό περίπου 35-40% των αθλητριών εµφανίζουν είτε 10

11 υποκλινικού τύπου είτε έκδηλη σιδηροπενική αναιµία -πρόκειται για τη λεγόµενη µικροκυτταρική ή υποχρωµική αναιµία). Οι κυριότερες ελλείψεις εντοπίζονται στη µειωµένη πρόσληψη σιδήρου, ασβεστίου, ψευδαργύρου, µαγνησίου, φολικού οξέος και βιταµίνης Β12. Στις αγωνιστικές υποχρεώσεις κατά τα συνεπή πολυήµερα tournaments (3-7 ηµέρες) ατοµικών και οµαδικών αθληµάτων. Στις ειδικές διορθωτικές παρεµβάσεις που απαιτούνται για τη σηµερινή, συνήθη τακτική των αθλητών (σε διεθνές επίπεδο), της υπερκατανάλωσης λίπους» 35% επί της συνολικής ηµερήσιας ενεργειακής πρόσληψης (σε βάρος της συνιστώµενης πρόσληψης υδατανθράκων για 7 g/kg Σ. Β.) Στα δισεπίλυτα (πολλές φορές) οργανωτικά προβλήµατα προετοιµασίας φαγητών και προγραµµατισµού ωραρίου γευµάτων στο ξενοδοχείο, όσο και στην ανεύρεση κατάλληλων ποιοτικά τροφίµων. Στην κατανάλωση φαγητού έξω από το σπίτι, καθώς και στην επιτρεπόµενη κατανάλωση γλυκισµάτων (ποσότητα, συχνότητα). Στο συνολικό «φορτίο» και στις µεταβολές των προπονητικών επιβαρύνσεων στην εβδοµάδα (συχνότητα, ένταση, χρονική διάρκεια), ειδικά τις ηµέρες των διπλών (πρωί - απόγευµα) προπονήσεων (» 4 h). Στις ειδικές µορφές διαιτολογικής υποστήριξης ύστερα από περιπτώσεις τραυµατισµών ή ασθένειας (παρατεταµένη χρονικά ακινητοποίηση). Στην έγκαιρη αναγνώριση των προδιαθεσικών παραγόντων κινδύνου εκδήλωσης διατροφο-εξαρτώµενων παθολογικών διαταραχών της υγείας των αθλητών. Στον συστηµατικό έλεγχο της εµµηνορρυσιακής λειτουργίας των αθλητριών, καθότι σχετίζεται άµεσα τόσο µε διατροφικές διαταραχές όσο και µε τον ταχύτατα αναδυόµενο κίνδυνο του τριαδικού συνδρόµου της αθλήτριας («Female Αthlete Τriad»), που τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί ως ένα πολυσύνθετο πρόβληµα υψηλότατου κινδύνου για τις αθλήτριες προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας «καλλιτεχνικών» αθληµάτων (ρυθµική και ενόργανη αγωνιστική γυµναστική, κλασικό µπαλέτο) και για αθλήτριες δροµείς µεγάλων αποστάσεων, κολυµβήτριες κ.ά. Νεότερες εκτιµήσεις αναφέρουν ότι αναµένεται επιδηµική έκρηξη της συχνότητας εµφάνισης του τριαδικού συνδρόµου τα επόµενα χρόνια 11

12 2.4 ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΝΟΣ ΑΘΛΗΤΗ Nα καλύπτει τις ενεργειακές του ανάγκες, καθώς και τις ανάγκες του σε όλα τα θρεπτικά στοιχεία, λαµβάνοντας υπόψη ότι αυτές είναι σηµαντικά αυξηµένες λόγω της έντονης άσκησης. Nα ακολουθεί τους γενικούς κανόνες της υγιεινής διατροφής που βοηθούν στη διατήρηση της καλής υγείας µακροπρόθεσµα και στην αποφυγή των ασθενειών. Nα οδηγήσει στην επίτευξη του κατάλληλου σωµατικού βάρους και αναλογίας µυϊκού ιστού-λίπους για το συγκεκριµένο αθλητή. Nα βοηθήσει τον αθλητή να µεγιστοποιήσει τα οφέλη της προπόνησής του, επιτρέποντας στον οργανισµό του να αναλάβει όσο το δυνατό ταχύτερα από τον κάµατο της σωµατικής δραστηριότητας που προηγήθηκε, καθώς και να συµβάλει στην καλύτερη δυνατή βιολογική προσαρµογή του. Φυσικά, ο κάθε αθλητής θα πρέπει να αντιµετωπίζεται ως ξεχωριστή περίπτωση, εφόσον οι ανάγκες του καθορίζονται από πολλούς παράγοντες, που σχετίζονται µε το ίδιο το άθληµα και τη συγκεκριµένη φάση στον προπονητικό κύκλο, τα προσωπικά χαρακτηριστικά του αθλητή αλλά και το γενικότερο τρόπο ζωής του. 2.5 Ο ΕΠΑΡΚΗΣ ΕΦΟ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΘΛΗΤΗ ΜΕ ΤΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΕ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΒΑΣΗ, ΚΡΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΓΚΑΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΞΗΣ ΛΟΓΟΥΣ: 1. Την σωµατική ανάπτυξη του αθλητή στη διάρκεια της αναπτυξιακής φάσης. 2. Τις βιολογικές προσαρµογές που πραγµατοποιούνται στη διάρκεια των προπονήσεων. 3. Την δηµιουργία αποθεµάτων σε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. 4. Την χρησιµοποίηση των παραπάνω αποθεµάτων για την µεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης και 12

13 2.6 ΟΙ ΗΜΕΡΗΣΙΕΣ ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ Οι βασικότερες κατηγορίες θρεπτικών συστατικών είναι οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες, τα λίπη, οι βιταµίνες, τα µέταλλα και τα ιχνοστοιχεία. Οι αθλητές για να µπορούν να καλύπτουν όλες τις διατροφικές τους ανάγκες χωρίς την ανάγκη λήψης ειδικών συµπληρωµάτων, θα πρέπει να καταναλώνουν τροφές από διάφορες κατηγορίες όπως κρέας, ψάρι, γάλα, αυγά, πουλερικά, όσπρια, δηµητριακά, ξηρούς καρπούς, φυλλώδη πράσινα λαχανικά και φρούτα. Γενικά, τα ποσοστά λήψης θρεπτικών ουσιών των αθλητών όσον αφορά στην ηµερήσια πρόσληψη θερµίδων θα πρέπει να είναι: υδατάνθρακες 55-65%, πρωτεΐνες 15-25% και λίπη 20-25%. Υδατάνθρακες Η σωστότερη ονοµασία τους είναι σάκχαρα και απαντούνται στη ζάχαρη, στο µέλι, στα σιρόπια, στο ψωµί ολικής άλεσης, στις βραστές πατάτες, στα όσπρια, στα ζυµαρικά, στα δηµητριακά, στα φρούτα, στους χυµούς, στο ρύζι, στα κορν φλέικς, στα γαλακτοκοµικά προϊόντα και στα γλυκά. Οι υδατάνθρακες αποθηκεύονται στους µύες µε τη µορφή του γλυκογόνου. Η κατανάλωση υδατανθράκων είναι σηµαντική πριν την προπόνηση ώστε να αποθηκευτεί η µέγιστη ποσότητα γλυκογόνου, κατά τη διάρκειά της ώστε να ανασταλεί η εξάντληση του γλυκογόνου και η κούραση των µυών, αλλά και µετά την προπόνηση ώστε να γίνει γρήγορα η επανασύνθεση του γλυκογόνου και η επάνοδος του οργανισµού στην αρχική του κατάσταση. Επίσης, το είδος των υδατανθράκων που καταναλώνεται έχει µεγάλη σηµασία. Στο γενικό πληθυσµό συνιστάται η πρόσληψη υδατανθράκων αργής απορρόφησης (όσπρια, µαύρο ψωµί, δηµητριακά, µακαρόνια, ολόκληρα φρούτα), ενώ αντίθετα στους αθλητές προτείνεται η πρόσληψη υδατανθράκων ταχείας απορρόφησης (γλυκόζη, χυµοί, ζάχαρη, άσπρο ψωµί, ρύζι), οι οποίοι χρησιµοποιούνται άµεσα από τον οργανισµό και αποδίδουν µεγάλα ποσά ενέργειας. 13

14 Πρωτεΐνες Οι βασικές δοµικές µονάδες τους είναι τα αµινοξέα και η σηµασία τους στον οργανισµό είναι τεράστια, όπως άλλωστε δείχνει και το όνοµά τους που προέρχεται από την Ελληνική ρίζα πρωτεύω. Αποτελούν τα δοµικά συστατικά των περισσότερων ιστών του σώµατος, συµµετέχουν στο µηχανισµό της µυϊκής συστολής, στη σύνθεση ορµονών, στους ενζυµικούς µηχανισµούς, στις αντιδράσεις απελευθέρωσης ενέργειας και σε πολλές άλλες βιολογικές λειτουργίες. Οι πρωτεΐνες απαντούνται τόσο σε φυτικές, όσο και σε ζωϊκές τροφές, όπως είναι το κρέας, το άσπρο των αυγών, τα ψάρια, οι πατάτες, το συκώτι, η σόγια, το καλαµπόκι και το πλήρες γάλα, γιαούρτι και τυρί. Σηµειώνεται ότι η υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών που υπερβαίνουν τις ανάγκες του αθλητή, δεν οδηγεί σε αύξηση του µυϊκού ιστού, αλλά σε δηµιουργία λιπώδους ιστού. Λίπη Τα λίπη της διατροφής διακρίνονται σε δύο οµάδες: τα κορεσµένα που έχουν στερεά µορφή, είναι συνήθως ζωϊκής προέλευσης και απαντούνται σε τροφές όπως το κρέας, ο κρόκος του αυγού και το βούτυρο και τα ακόρεστα που έχουν υγρή µορφή, είναι συνήθως φυτικής προέλευσης και τα βρίσκουµε σε τροφές όπως το ελαιόλαδο,το ηλιέλαιο, το καλαµποκέλαιο και το φυστικοβούτυρο. Γενικά η υπερβολική κατανάλωση λίπους από τους αθλητές θα πρέπει να αποφεύγεται αφενός επειδή επιβραδύνει την πέψη των τροφών και µπορεί να εµποδίσει την επαρκή πρόσληψη υδατανθράκων που είναι η σπουδαιότερη πηγή ενέργειας και αφετέρου διότι µπορεί να προκαλέσει δυσφορία κατά τη διάρκεια της προπόνησης. 14

15 15

16 Βιταµίνες Ο ρόλος των βιταµινών είναι να υποβοηθούν διάφορες αντιδράσεις παραγωγής ενέργειας στον οργανισµό και πρέπει να λαµβάνονται µε τις τροφές, διότι ο οργανισµός είτε δεν µπορεί να συνθέσει καθόλου, µερικές από αυτές, είτε συνθέτει ανεπαρκείς ποσότητες. Πολλοί πιστεύουν λανθασµένα ότι η υπερβολική κατανάλωση βιταµινούχων σκευασµάτων µπορεί να προσφέρει επιπλέον ενέργεια και δύναµη στον οργανισµό. Οι τελευταίες, όµως, έρευνες έχουν δείξει ότι όσοι αθλητές έχουν ισορροπηµένη ποιοτικά και ποσοτικά διατροφή που καλύπτει όλες τις οµάδες τροφών, δεν ωφελούνται από τη λήψη βιταµινούχων σκευασµάτων. Όταν, όµως, η ενεργειακή πρόσληψη µέσω των τροφών είναι πολύ χαµηλή, τότε ένα πολυβιταµινούχο σκεύασµα, εγκεκριµένο από τον Εθνικό Οργανισµό Φαρµάκων, µπορεί να αναπληρώσει τις πιθανές ελλείψεις. Μέταλλα και ιχνοστοιχεία Απαντούνται σε ελάχιστες ποσότητες στον οργανισµό και χρησιµεύουν σε πλήθος βιολογικών διαδικασιών. Οι ελλείψεις σε µέταλλα και ιχνοστοιχεία οφείλονται είτε στην κακή διατροφή, είτε στις αυξηµένες ανάγκες ορισµένων προπονητικών προγραµµάτων. Ο γνωστότερος εκπρόσωπος αυτής της κατηγορίας είναι ο σίδηρος, ο οποίος περιέχεται στην αιµοσφαιρίνη που µεταφέρει το οξυγόνο στο αίµα και εποµένως τροφοδοτεί ενεργειακά τους ιστούς, αλλά και στη µυοσφαιρίνη, η οποία είναι η κύρια πρωτεΐνη που σχετίζεται µε την κινητικότητα των µυών. Ανεπάρκεια σιδήρου συχνά παρατηρείται σε νεαρές αθλήτριες που δεν προσλαµβάνουν την απαραίτητη ποσότητα σιδήρου λόγω φτωχής δίαιτας ή απωλειών από την έµµηνο ρύση. Αν οι αυξηµένες ανάγκες των αθλητών δεν µπορούν να καλυφθούν µε τη διατροφή, είναι απαραίτητη η λήψη συµπληρωµάτων σιδήρου από το στόµα ή µε ένεση. Η υπερβολική, όµως, χορήγηση σιδήρου µπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσµατα, αφού εµποδίζει την απορρόφηση άλλων χρήσιµων ιχνοστοιχείων. Νερό και ηλεκτρολύτες Το ανθρώπινο σώµα, ανάλογα µε την ηλικία και το φύλο, περιέχει από 45% µέχρι και 65% του βάρους του νερό. Η επαρκής πρόσληψη νερού από τους αθλητές είναι βασικός παράγοντας της απόδοσής τους. Η έντονη εφίδρωση, λόγω της προπόνησης, αυξάνει την 16

17 αποβολή νερού και ηλεκτρολυτών, καθιστώντας απαραίτητη την άµεση αναπλήρωσή τους, η οποία µπορεί να γίνει είτε µε απλό νερό, είτε µε τα ειδικά ενεργειακά ποτά. Οι αθλητές, ιδίως όσοι γυµνάζονται στα αγωνίσµατα αντοχής, δεν θα πρέπει να περιµένουν να διψάσουν, αλλά είναι αναγκαίο να ενυδατώνονται συστηµατικά κάθε λεπτά µε τη λήψη περίπου ml υγρών. Σηµειώνεται ότι η αφυδάτωση που προκαλείται όταν το έλλειµµα νερού ξεπεράσει το 3% του βάρους του σώµατος, µπορεί να µειώσει µέχρι και 30% την αντοχή ενός αθλητή! 2.7 ΜΕΡΙΚΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΘΛΗΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΜΗ ΑΘΛΟΥΜΕΝΩΝ ΣΕ ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΙΝΑΚΑ. Θρεπτικά συστατικά Μη αθλούµενος Αθλούµενος Υδατάνθρακες 50% 55% Πρωτεΐνες 15% 15-20% Λίπη 35% 25-30% Βιταµίνες: Β1 Β2 Β12 Βιταµίνη C 0,5mg/1.000kcal 1mg/1.000kcal 3µg 60mg 5mg/1.000kcal 1,4mg/1.000kcal 20-30µg mg Μέταλλα: Ασβέστιο Φώσφορος Μαγνήσιο Κάλιο Σίδηρος 0,8gr 1,6gr 0,8gr 3gr 15mg 2gr 4gr 0,8gr 5gr 20mg Νερό 1,5-2 λίτρα 2,5-4 λίτρα 17

18 2.7.1 Μεγάλη προσοχή πρέπει να δίνουµε: Στην απότοµη αυξοµείωση του σωµατικού βάρους. Απότοµη µείωση βάρους σηµαίνει µεγάλη απώλεια µυϊκού ιστού. Απότοµη αύξηση βάρους σηµαίνει αύξηση του λιπώδους ιστού. Ένας αθλητής δεν πρέπει να χάνει περισσότερο από 1 µε 2 κιλά τον µήνα. Ιδίως όταν πρόκειται για αγωνιστική περίοδο. Στην κατανάλωση καφέ. Έχει παρατηρηθεί ότι 8 στους 10 αθλητές έχουν αύξηση της απόδοσης µε την πρόσληψη καφέ 1 ώρα πριν τον αγώνα. Ενώ 2 στους 10 δεν επηρεάζονται καθόλου ή έχουν µείωση της απόδοσης τους λόγω εκνευρισµού. Στην κατανάλωση αλκοόλ. Αυξηµένη πρόσληψη αλκοόλ µέχρι και ένα 24ωρο πριν τον αγώνα έχει σαν αποτέλεσµα την έντονη αφυδάτωση του οργανισµού. Ένας αφυδατωµένος οργανισµός δεν µπορεί να αποδώσει το µέγιστο των δυνατοτήτων του. Στην διατροφή των αθλητών πολύ µεγάλη σηµασία έχει ποια περίοδο διανύουν. 2.8 ΠΡΟ-ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ Ο Οι ανάγκες σε όλα τα θρεπτικά συστατικά είναι αυξηµένες λόγω των διπλών και τριπλών προπονήσεων. Τα ποσοστά συµµετοχής του κάθε θρεπτικού συστατικού σε αυτή την περίοδο έχουν ως εξής: o Υδατάνθρακες 55% (Επιπλέον ενέργεια ) o Πρωτεΐνες 15-20% ( όµηση των κατεστραµµένων µυών λόγω µυϊκής επιβάρυνσης) o Λίπη 25-30% (Μειωµένη πρόσληψη για ευκολότερη πέψη των τροφών) o Βιταµίνες (Ανεπάρκεια εκδηλώνεται µε αδυναµία µυών και µείωση ταχύτητας) o Μέταλλα (Αυξηµένες ανάγκες σε ασβέστιο φώσφορο, µαγνήσιο, σίδηρο λόγω έντονης εφίδρωσης ) 18

19 o Νερό χωρίς περιορισµό. Προσπαθείτε να τρώτε όσο το δυνατόν µεγαλύτερη ποικιλία τροφίµων µπορείτε. Αγωνιστική περίοδο o Απαιτείται επιπλέον λήψη υδατανθράκων γιατί είναι απαραίτητη η πλήρωση των αποθεµάτων γλυκογόνου. o Προτιµούνται τρόφιµα πλούσια σε φυτικές ίνες για την καλή εκκένωση του εντέρου. o Σε αυτή την φάση διαπιστώνεται στρες µε αποτέλεσµα να έχουµε µείωση την ροής του αίµατος προς το στοµάχι και διαταραχή της όρεξης. o Πρέπει να εξαιρούνται τα τρόφιµα που προκαλούν διόγκωση του εντέρου όπως όσπρια, λάχανο, πιπεριές, κρεµµύδια Ώρες γευµάτων την ηµέρα του αγώνα: Ώρα Αγώνα Πρωινό Μεσηµ/νό Βραδινό 9-11π.µ. 7π.µ. 3-5µ.µ. 8-9π.µ π.µ. 5-7µ.µ π.µ. 1-2µ.µ. 8-10µ.µ π.µ. 12π.µ. 5µ.µ. Προκτ/κοί 9-11π.µ. 7π.µ. 12-1µ.µ. Τελικοί 4-5µ.µ. 7π.µ. 12-1µ.µ. 19

20 2.9 ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΣΥΝΙΣΤΑΤΑΙ Η ΤΡΟΦΗ: Να έχει µειωµένη ενέργεια και ποσότητα (περίπου κατά 10%) σε σύγκριση µε την συνηθισµένη διατροφή. Να µην περιέχει τρόφιµα, που επιβαρύνουν το πεπτικό σύστηµα και απαιτούν µακρά περίοδο επεξεργασίας. (όχι τηγανιτά και ψητά ) Να µην είναι λιπαρή. Να περιέχει αρκετές και πλήρης πρωτεΐνες. Να περιέχει εύκολα απορροφήσιµους υδατάνθρακες. Καλή ενυδάτωση του οργανισµού ΠΕΡΙΟ Ο ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Σε αυτή την φάση πρωταρχικός µας στόχος είναι η αποκατάσταση των ηλεκτρολυτών( ιδίως εάν έχει παρατηρηθεί µεγάλη εφίδρωση) µε ένα ποτήρι µεταλλικό νερό ή τσάι αλλά και η αποκατάσταση του γλυκογόνου στους µυς µε πρόσληψη υδατανθράκων ( g γάλατος ή φυσικού χυµού ή φρούτου). Το πρώτο γεύµα πρέπει να γίνει µετά µία ώρα από τον αγώνα και µάλιστα το πρώτο πλήρες γεύµα µετά τους αγώνες πρέπει να είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες και να περιέχει αρκετές πρωτεΐνες ενώ αν κρίνεται απαραίτητο µπορείτε να λαµβάνετε συµπλήρωµα βιταµινών 20

21 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ -ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ.. Παρότι η υγιεινή και η ισορροπηµένη διατροφή είναι ο θεµέλιος λίθος για τη διασφάλιση της καλής υγείας και αθλητικής απόδοσης, πολυάριθµα συµπληρώµατα διατροφής διακινούνται στην αγορά στοχεύοντας τη βελτίωση της υγείας και στην ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης 3.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ; Τα συµπληρώµατα διατροφής είναι ειδικά προϊόντα τα οποία περιέχουν µεµονωµένα ή συνδυαζόµενα συστατικά και ουσίες που, στη "φυσική τους µορφή", εµπεριέχονται σε διάφορες τροφές ή φυτά. Τα προϊόντα αυτά, αφού υποστούν την κατάλληλη επεξεργασία για να πάρουν την τελική τους µορφή, µε την οποία διατίθονται στην κατανάλωση, χρησιµοποιούνται για τη συµπλήρωση της διατροφής, αν κι εφόσον η διατροφή αυτή δεν είναι επαρκής ή οι ανάγκες του συγκεκριµένου ατόµου είναι µεγαλύτερες από αυτές που µπορεί να καλύψει µία "φυσιολογική" διατροφή (Aµερικανική Ιατρική Εταιρία, 1994). Σύµφωνα µε αυτόν τον ορισµό, τα συµπληρώµατα απλά συµπληρώνουν τη διατροφή µας - δεν αντικαθιστούν τις τροφές, δεν αποτελούν υποκατάστατό τους και δεν έχουν "µαγικές", θεραπευτικές ή άλλες, ιδιότητες. 21

22 3.2 ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΟΦ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ: 1. Τα φαρµακευτικά ιδιοσκευάσµατα πωλούνται µόνο από τα φαρµακεία, µε ή χωρίς ιατρική συνταγή, σύµφωνα µε τους εγκεκριµένους από τον ΕΟΦ τρόπους διάθεσης. 2. Η διαφήµιση και η πώληση µέσω των ιστοσελίδων του διαδικτύου (INTERNET) των αναβολικών στεροειδών καθώς και γενικά όλων των φαρµακευτικών προϊόντων απαγορεύεται αυστηρά. Η παράβαση της απαγόρευσης αυτής επιφέρει την επιβολή των κυρώσεων που προβλέπονται από την ισχύουσα νοµοθεσία. 3. Όλα τα φαρµακευτικά ιδιοσκευάσµατα που περιέχουν αναβολικά στεροειδή πρέπει να χορηγούνται µε συνταγή φυλασσόµενη επί διετία ανεξαρτήτως της περιεκτικότητάς τους,όπως προβλέπεται στις ισχύουσες άδειες κυκλοφορίας του ΕΟΦ. 4. 0ι υπεύθυνοι κυκλοφορίας των φαρµακευτικών σκευασµάτων να φροντίσουν ώστε ο τρόπος διάθεσης που προβλέπεται στην άδεια κυκλοφορίας των προϊόντων τους να αναγράφεται ευκρινώς στην εξωτερική συσκευασία. 5. Συγχρόνως, εφιστούµε την προσοχή στους επαγγελµατίες της υγείας (ιατρούς, φαρµακοποιούς) να ακολουθούν τις διατάξεις του ισχύοντος νοµοθετικού πλαισίου που αφορούν την ορθή συνταγογράφηση και τη διάθεση των φαρµακευτικών ιδιοσκευασµάτων. Ιδιαίτερα επισηµαίνεται ότι εκτός από τα αναβολικά στεροειδή οι ακόλουθες κατηγορίες προϊόντων και δραστικών ουσιών θα πρέπει να χορηγούνται αυστηρά και µόνο στις εγκεκριµένες ενδείξεις τους και υπό τις προϋποθέσεις της άδείας τους. Αντιβιοτικά {γ' γενεάς κεφαλοσπορίνες (per os), κινολόνες ( per os)} Αυξητική ορµόνη Ψυχοδιεγερτικές ουσίες Χορειακή γοναδοτροφίνη Ερυθροποιητίνη 22

23 Aλλαντοτοξίνη Τύπου Α {(Clostridium Botulinum Toxim Type A)} Τέλος οι αρµόδιοι ελεγκτικοί φορείς (Υπουργείο Υγείας & Πρόνοιας, Ε.Ο.Φ., Νοµαρχίες, Γενική Γραµµατεία Αθλητισµού, κλπ) καλούνται να εποπτεύουν τη διακίνηση των φαρµάκων και να ενεργούν αναλόγως, σύµφωνα µε τις κείµενες διατάξεις και τις αρµοδιότητές τους. 3.3 ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΤΑΞΙΝΟΜΗΘΟΥΝ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ; Σχηµατικά και µόνον, τα συµπληρώµατα ταξινοµούνται σε δύο µεγάλες κατηγορίες: Η πρώτη κατηγορία περιλαµβάνει τα "κοινά" ή "συνήθη" συµπληρώµατα που µπορούν, κάτω από συγκεκριµένες προϋποθέσεις, να χρησιµοποιηθούν από όλους. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν οι µη ενισχυµένες πρωτεΐνες, οι βιταµίνες, τα µέταλλα, διάφορα ροφήµατα σε σκόνη, απλοί τύποι αµινοξέων, τα συµπληρώµατα που προέρχονται από τροφές (σόγια, φύκια, µαγιά µπύρας, σπιρουλίνα, κάψουλες σκόρδου κ.λπ) και διάφορα ισοτονικά "αναψυκτικά". Η δεύτερη κατηγορία, και η περισσότερο αµφιλεγόµενη, περιλαµβάνει συµπληρώµατα κι ειδικά βοηθήµατα τα οποία απευθύνονται µόνον σε αθλητές κι όσους ασκούνται συστηµατικά κι έντονα. Η κατηγορία αυτή περιλαµβάνει ειδικά παρασκευάσµατα από βότανα, εργογόνες ουσίες όπως η κρεατίνη, ενισχυµένες φόρµουλες πρωτεϊνών, βιταµινών και µεταλλικών στοιχείων, "φυσικά" ορµονοδιεγερτικά και µυοαναπτυξιακά, προϊόντα για γρήγορη αποκατάσταση, κ.ά. Αυτά τα προϊόντα, ενδεχοµένως, σύµφωνα µε τους κατασκευαστές τους, βοηθούν στη βελτίωση της απόδοσης, της σωµατικής εµφάνισης, στην αποφυγή λήψης επικίνδυνων φαρµάκων (εναλλακτική λύση), βοηθούν να περιοριστούν τα προβλήµατα που δηµιουργούνται από την χρήση φαρµάκων και καλύπτουν τις αυξηµένες ανάγκες τους ή τις ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά που προκαλούνται λόγω της αυξηµένης αθλητικής δραστηριότητας κι οι οποίες δεν µπορούν να καλυφτούν από την "κανονική" 23

24 3.4 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ Τα συµπληρώµατα διατροφής µπορούµε να τα χωρίσουµε σε κατηγορίες ανάλογα µε τα συστατικά τους ή τη δράση τους. Έτσι, µπορούµε να τα χωρίσουµε σε αυτά που περιέχουν βασικά διατροφικά στοιχεία, όπως υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη, βιταµίνες και ιχνοστοιχεία και σε αυτά που περιέχουν στοιχεία µε ειδική δράση. Στην πρώτη κατηγορία διακρίνουµε αυτά που περιέχουν: α) Πρωτεΐνες και αµινοξέα β) Υδατάνθρακες και ηλεκτρολύτες γ) Λίπη και λιπαρά οξέα δ) Βιταµίνες και ιχνοστοιχεία ε) Φυτικές ίνες Στη δεύτερη κατηγορία διακρίνουµε αυτά που περιέχουν: α) Βότανα και εκχυλίσµατα βοτάνων β) Λιποτροπικά στοιχεία γ) Αντιοξειδωτικά στοιχεία δ) Συνδυασµό αµινοξέων ε) Στοιχεία µε ειδική δράση Ειδικά συµπληρώµατα πρωτεΐνης Οι αθλητές που εµπλέκονται σε προπόνηση µε βάρη και επιδιώκουν την αύξηση της µυϊκής µάζας τους, καθώς και οι αθλητές αντοχής χρειάζονται περισσότερη πρωτεΐνη από τη συνιστώµενη κατά τη διαιτητική πρόσληψη, για να διατηρήσουν ή να αυξήσουν το ισοζύγιο πρωτεΐνης, ειδικά όταν η ενεργειακή πρόσληψη δεν είναι επαρκής για να καλύψει την ηµερήσια ενεργειακή κατανάλωση. Η ικανότητα πάντως των πρωτεϊνικών συµπληρωµάτων να βελτιώνουν την απόδοση περισσότερο και από την ίδια την προπόνηση είναι αµφίβολη. Αν και η φυσική δραστηριότητα αυξάνει τις διαιτητικές 24

25 ανάγκες για πρωτεΐνη, η αυξηµένη αυτή ανάγκη εύκολα καλύπτεται από µια φυσιολογική δίαιτα. Τα συµπληρώµατα πρωτεΐνης είναι υποκατάστατα τροφίµων υψηλής πρωτεϊνικής σύστασης, που είναι ήδη διαθέσιµα στη δίαιτα. Στην ουσία όµως η πρωτεΐνη που περιέχεται σε αυτά τα συµπληρώµατα προέρχεται από φυσικές πηγές όπως γάλα, αυγά και σόγια. Τέτοια σκευάσµατα δεν έχουν καµιά διαφορά από τη φυσική πρωτεΐνη που µπορεί να προσλάβει κανείς µε τη διατροφή, ενώ επιπλέον είναι και πιο ακριβά. Το «πλεονέκτηµα», αν µπορεί να χαρακτηριστεί έτσι, των συµπληρωµάτων αυτών είναι το ότι είναι πλέον εύχρηστα από τους πολυάσχολους αθλητές. Συµπληρωµατα βιταµινων & µεταλλων Οι βιταµίνες και τα µέταλλα επιτρέπονται. Ωστόσο µερικές βιταµίνες και σκευάσµατα µετάλλων ενδέχεται να περιέχουν απαγορευµένες ουσίες. Για αυτόν το λόγο οι ετικέτες θα πρέπει να διαβάζονται προσεκτικά. Οι διαγωνιζόµενοι που έχουν µια καλά ισορροπηµένη και ενδεδειγµένη διατροφή δεν χρειάζονται συµπληρώµατα βιταµινών και µετάλλων, εκτός και αν έχουν αναπτύξει κάποια συγκεκριµένη ανεπάρκεια. Συµπληρωµατα βιταµινων: εν υπάρχουν σοβαρά στοιχεία που να αναδεικνύουν την ύπαρξη εργογόνων αποτελεσµάτων, είτε για κάποια συγκεκριµένη βιταµίνη, είτε για τους συνδυασµούς βιταµινών ανόργανων συστατικών ή για τα ανάλογα βιταµινών. Οι απόψεις που ισχύουν σήµερα σχετικά µε την πρόσληψη συµπληρωµάτων βιταµινών είναι οι ακόλουθες: o Οι ανεπάρκειες βιταµινών δύναται να επηρεάσουν αρνητικά και να µειώσουν την αθλητική απόδοση. o Τα συµπληρώµατα βιταµινών δεν είναι απαραίτητα σε αθλητές που ακολουθούν µια καλά ισορροπηµένη δίαιτα. o Οι αθλητές που κάνουν έντονη προπόνηση ίσως χρειάζονται παρακολούθηση των επιπέδων βιταµινών. o Τα συµπληρώµατα βιταµινών θα πρέπει να συστήνονται σε αθλητές που κάνουν κάποια δίαιτα απώλειας βάρους, έχουν διατροφικές διαταραχές ή χαµηλή ενεργειακή 25

26 πρόσληψη. Η συµπληρωµατική χορήγηση είναι εγγυηµένη µόνο όταν υπάρχει σαφής απόδειξη ύπαρξης κάποιας ανεπάρκειας. o Η υπερβολική πρόσληψη βιταµινών, ιδιαίτερα λιποδιαλυτών, δύναται να προκαλέσει συσσώρευσή τους στο σώµα σε τοξικά επίπεδα µε αποτέλεσµα την πρόκληση παρενεργειών. Συµπληρωµατα ανοργανων συστατικων ( µεταλλων ): Όσον αφορά τα ανόργανα συστατικά οι περισσότεροι αθλητές δεν είναι αναγκαίο να λαµβάνουν συµπληρώµατά τους. Μπορούν να επιτύχουν επαρκή πρόσληψη ανόργανων συστατικών από τη διατροφή, εφόσον ακολουθούνται συγκεκριµένες διατροφικές συνήθειες. Οι ανεπάρκειες ανόργανων συστατικών σε σηµείο που να επηρεάζουν τη σωµατική απόδοση θεωρούνται σπάνιες. Μια εξαίρεση αποτελούν τα χαµηλά επίπεδα σιδήρου (Fe), για την αναπλήρωση του οποίου τα συµπληρώµατα ίσως να είναι ωφέλιµα. Πολλά ανόργανα στοιχεία όταν ληφθούν σε µεγάλες ποσότητες µπορούν να αποβούν επιζήµια για την υγεία. Παρόλα αυτά αναγνωρίζεται ότι ορισµένοι αθλητές µπορεί να µην επιτυγχάνουν επαρκή πρόσληψη ανόργανων συστατικών µέσω της δίαιτας. Τέτοια είναι η περίπτωση αθλητών που προσπαθούν να χάσουν γρήγορα βάρος. Αν υπάρχει ανησυχία για τη διατροφική κατάσταση ενός αθλητή, είναι απαραίτητη η συµβουλή κάποιου ειδικού. Παρενεργειες υπερβολικης καταναλωσης βιταµινων και µεταλλων: Η πρόσληψη αυξηµένων ποσοτήτων βιταµινών και µετάλλων µπορεί να έχει σοβαρές παρενέργειες. Βιταµίνη Α: πονοκέφαλος, ναυτία, διάρροια, ξηροδερµία, απολέπιση δέρµατος, φαγούρα, τριχόπτωση, ανορεξία, νεφρική και ηπατική βλάβη, αρθραλγίες. Βιταµίνη D: ανορεξία, ναυτία, αρθραλγίες, αδυναµία, δίψα, αυξηµένη διούρηση, γαστρεντερικές διαταραχές και κατάθλιψη. Βιταµίνη Ε : κεφαλαλγία, ναυτία, κοιλιακός πόνος, εµετός και διάρροια. Βιταµίνη Κ: θροµβώσεις, έµετοι. 26

27 Θειαµίνη (Β1): γενικά στερείται τοξικότητας. Ριβοφλαβίνη (Β2): γενικά απουσία τοξικότητας. Νιασίνη (βιταµίνη Β3) : κνησµός, εξανθήµατα, φαγούρα, κάψιµο στο δέρµα, ερύθηµα προσώπου, κεφαλαλγία, ναυτία, ηπατική βλάβη. Βιταµίνη Β6 (πυριδοξάλη, πυριδοξίνη, πυριδοξαµίνη) : απώλεια αισθητικότητας, προβληµατική βάδιση. Φυλλικό οξύ : µπορεί να συγκαλύψει κακοήθη αναιµία από ανεπάρκεια βιταµίνης Β12. Βιταµίνη C (ασκορβικό οξύ): διάρροια, ναυτία και στοµαχικές κράµπες, πιθανώς νεφρολιθίαση, αντιδραστικό σκορβούτο. Ασβέστιο (Ca): δυσκοιλιότητα, καρδιακές αρρυθµίες, νεφρολιθίαση, ασβέστωση µαλακών µορίων. Φώσφορος (Ρ): διαταραχή του µεταβολισµού του ασβεστίου, γαστρεντερική δυσφορία από φωσφορικά άλατα. Μαγνήσιο (Mg): ναυτία, έµετοι, διάρροιες Συµπληρωµατα βότανων Υπάρχουν αναφορές ότι µερικά σκευάσµατα προκαλούν ποικίλα προβλήµατα υγείας, όπως για παράδειγµα αναφυλακτικές αντιδράσεις. Οι ετικέτες των προϊόντων βοτάνων δεν αντικατοπτρίζουν επακριβώς το περιεχόµενό τους. Πολυάριθµα προϊόντα βοτάνων έχουν διαφηµιστεί ως δυνητικά εργογόνα για άτοµα που ασκούνται. Τρία τέτοια προϊόντα η γ- oryzanol, η Yohimbine (yohimbe), και το Smilax έχουν παρουσιαστεί ως συµπληρώµατα για ασκούµενους στο bodybuilding, ικανά να αυξάνουν τη µυϊκή µάζα και δύναµη. Ginseng : Η ρίζα ginseng χρησιµοποιείται εδώ και αιώνες στην Ασία. Υπάρχουν πάνω από 20 φυτά που ονοµάζονται ginseng, τα οποία έχουν ποικίλες επιδράσεις, παρεµφερείς των διεγερτικών, δεδοµένου ότι µειώνουν την κόπωση. Επίσης θεωρείται ότι το ginseng δρα ευεργετικά στην λειτουργία του ανοσοποιητικού, αυξάνει την ικανότητα συγκέντρωσης και έχει αντιγηραντικές ιδιότητες. Ωστόσο δεν φαίνεται να υπάρχουν επιστηµονικές αποδείξεις που να υποστηρίζουν αυτούς τους ισχυρισµούς ή τις επιδράσεις της ρίζας ginseng στην αθλητική απόδοση. 27

28 Ma Huang (Chinese Ephedra): Το Ma Huang είναι ένα φυτό που περιέχει την απαγορευµένη ουσία εφεδρίνη. Χρησιµοποιείται σαν αντιφλεγµονώδης ουσία. Υπάρχουν περίπου 40 είδη Ephedra. Τα σκευάσµατα που περιέχουν εφεδρίνη προκαλούν σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές, όπως ψύχωση και µανία, ενώ παρόµοιες επιδράσεις έχουν αποδοθεί και στην πρόσληψη Ε phedra. Guarana: H Guarana είναι ένα είδος καφεΐνης, που συχνά βρίσκεται σε συµπληρώµατα διατροφής και βοτάνων. Αναφέρεται ότι η Guarana περιέχει έως και 5% καφεΐνη, ενώ άλλες πηγές καφεΐνης, όπως ο καφές, το τσάι και η σοκολάτα περιέχουν περίπου 1-4%. Πέραν των επιδράσεων που αποδίδονται στην καφεΐνη, οι ισχυρισµοί ότι η guarana έχει ειδικές ψυχοδιεγερτικές ή ενισχυτικές της ενέργειας ιδιότητες, είναι αβάσιµοι. Ωστόσο είναι γνωστό ότι η guarana ίσως διαθέτει µια πιο παρατεταµένη διεγερτική επίδραση σε σύγκριση µε άλλα φυτά που περιέχουν καφεΐνη. Συµπληρώµατα αµινοξέων Τα αµινοξέα είναι οι µοριακές δοµικές µονάδες των πρωτεϊνών. Εµπεριέχονται σε πολλές τροφές, για αυτό και δεν απαγορεύονται. Ωστόσο, όπως συµβαίνει µε όλα τα συµπληρώµατα διατροφής, πρέπει να ελέγχονται οι ετικέτες των σκευασµάτων προσεκτικά για άλλα συστατικά, τα οποία πιθανώς απαγορεύονται από τους κανονισµούς του ντόπινγκ. εν υπάρχει επιστηµονική απόδειξη ότι η πρόσληψη συµπληρωµάτων αµινοξέων συντελεί στην αύξηση της αθλητικής επίδοσης. Οι αρσιβαρίστες συνήθως καταναλώνουν διάφορα αµινοξέα στην προσπάθειά τους να ενεργοποιήσουν την απελευθέρωση της αυξητικής ορµόνης (GH) από την υπόφυση, η οποία µε τη σειρά της θα διεγείρει τη µυϊκή ανάπτυξη (βλέπε αυξητική ορµόνη, πεπτιδικές ορµόνες, µιµητικά και ανάλογα). Τα αµινοξέα έχουν επίσης χρησιµοποιηθεί για τη διέγερση της απελευθέρωσης της ινσουλίνης από το πάγκρεας, µιας άλλης αναβολικής ορµόνης, αφού διευκολύνει την πρόσληψη των αµινοξέων από τα µυϊκά κύτταρα. (βλέπε ινσουλίνη, πεπτιδικές ορµόνες, µιµητικά και ανάλογα). 28

29 Συµπληρώµατα γλουταµινης: Η γλουταµίνη είναι σηµαντικό µέσο για την αποµάκρυνση της περίσσιας των αµινοοµάδων από τον µυ. Ακόµη χρησιµοποιείται ως ενεργειακό υπόστρωµα από τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήµατος. Αθλητές οι οποίοι έχουν προπονηθεί υπερβολικά παρουσιάζουν τα συµπτώµατα του συνδρόµου υπερκόπωσης. Τέτοιοι αθλητές θεωρούνται περισσότερο ευάλωτοι σε ποικίλες λοιµώξεις και συγκεκριµένα του ανώτερου αναπνευστικού. Η γλουταµίνη έχει χρησιµοποιηθεί ως συµπλήρωµα σε τραυµατίες για να ενισχύσει το ανοσοποιητικό σύστηµα. Κάτι τέτοιο όµως δεν είναι επιβεβαιωµένο για το σύνδροµο υπερπροπόνησης ή για την βελτίωση της απόδοσης. Περισσότερες έρευνες πρέπει να γίνουν για να αποδειχθεί η χρησιµότητα αυτών των συµπληρωµάτων. Συµπληρώµατα γλυκινης & ζελατίνης : Η γλυκίνη είναι ένα µη απαραίτητο αµινοξύ. Σχετίζεται µε το σχηµατισµό φωσφορικής κρεατίνης και εποµένως µπορεί να θεωρηθεί εργογόνος. Η ζελατίνη προέρχεται από το κολλαγόνο. Επειδή λοιπόν προέρχεται από το συνδετικό ιστό και η αποικοδόµηση του συνδετικού ιστού θεωρείται ότι προκαλεί µυϊκό πόνο, τα συµπληρώµατα ζελατίνης έχουν χρησιµοποιηθεί για την πρόληψη του µυϊκού πόνου µετά την άσκηση. Ωστόσο τα µέχρι τώρα πειράµατα δεν έχουν δείξει κάτι τέτοιο. Συµπληρώµατα κρεατίνης: Η κρεατίνη είναι µια ένωση, γνωστή ως αµίνη, που περιέχει άζωτο,. Βρίσκεται στο κρέας και στα ψάρια. Παράγεται επίσης µέσα στο σώµα, στο ήπαρ. Η κρεατίνη µπορεί να φτάσει στο µυ όπου συνδέεται αµέσως µε φωσφορική ρίζα, ώστε να σχηµατιστεί φωσφοκρεατίνη (PC), µια ένωση υψηλής ενέργειας στο ενεργειακό σύστηµα ATP - PC που είναι αποθηκευµένο στο µυ. Το ενεργειακό σύστηµα ATP - PC είναι απαραίτητο για άµεση παροχή ενέργειας σε αθλήµατα αντοχής και δύναµης. Μια από τις αιτίες της κόπωσης κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων υψηλής έντασης, είναι η έλλειψη κρεατινικής φωσφατάσης. 29

30 Γιατί χρησιµοποιείται από τους αθλητές: Τα συµπληρώµατα κρεατίνης χρησιµοποιούνται από τους αθλητές για να αυξήσουν τα σωµατικά αποθέµατα κρεατίνης και να βελτιώσουν την απόδοσή τους. Πιστεύεται ότι η κρεατίνη βοηθάει την αθλητική απόδοση καθ' όσον: Αύξηση της φωσφορικής κρεατίνης στους µύες επιταχύνει την επανασύνθεση των ουσιών που παρέχουν ενέργεια σε σύντοµες δραστηριότητες υψηλής έντασης. Έχει ρυθµιστική δράση ενάντια στην παραγωγή του γαλακτικού οξέως. Η χορήγηση συµπληρωµάτων κρεατίνης ίσως είναι ευεργετική σε αθλητές που αγωνίζονται σε αθλήµατα, τα οποία απαιτούν µέγιστη προσπάθεια σε µικρό χρονικό διάστηµα (π.χ. στην άρση βαρών ή στους δρόµους ταχύτητας) ή σε δραστηριότητες σύντοµες και υψηλής έντασης µε επαναλαµβανόµενα διαστήµατα παρόµοιων προσπαθειών. ραστηριότητες αντοχής δεν φαίνεται να ωφελούνται από τη χορήγηση συµπληρωµάτων κρεατίνης, καθ' όσον χρησιµοποιούνται διαφορετικές ενεργειακές οδοί για την υποστήριξη της προσπάθειας. Κάτι τέτοιο ωστόσο δεν έχει ακόµα επιβεβαιωθεί επιστηµονικά. υσµενείς επιδράσεις παρενέργειες: Υπάρχει ανησυχία για ηπατική και νεφρική βλάβη, µετά από πρόσληψη υψηλών δόσεων κρεατίνης. Υπάρχουν ακόµη αδηµοσίευτες αναφορές που υποστηρίζουν ότι η συµπληρωµατική χορήγηση κρεατίνης συνδέεται µε πρόκληση µυϊκών κραµπών. Η κρεατίνη επί του παρόντος επιτρέπεται στον αθλητισµό. Συµπληρώµατα λιπιδίων: Συµπληρώµατα λεκιθίνης: Η λεκιθίνη είναι ένα φωσφολιπίδιο που βρίσκεται σε διάφορες τροφές(π.χ φασόλια, αυγά, φύτρο σιταριού). Επειδή είναι ένα σηµαντικό συστατικό πολλών τύπων ανθρώπινων ιστών, θεωρείται ότι είναι εργογόνου φύσεως. Ωστόσο η λεκιθίνη δε φαίνεται να είναι αποτελεσµατικό εργογόνο βοήθηµα (αν και αρκετά από τα συστατικά της όπως η χολίνη, θεωρούνται ότι βελτιώνουν την απόδοση). 30

31 Συµπληρωµατα καρνιτινης: Η καρνιτίνη βρίσκεται σε σηµαντικές ποσότητες σε ζωικές τροφές και ιδιαίτερα το κρέας, ενώ σε µικρότερες ποσότητες βρίσκεται και σε φυτικές τροφές. Η χορήγηση συµπληρωµάτων καρνιτίνης θεωρείται ότι ενισχύει τη σωµατική δραστηριότητα εξαιτίας του µεταβολικού της ρόλου στο µυϊκό κύτταρο (90% περίπου αυτής βρίσκεται στους µυϊκούς ιστούς). Θεωρητικά η επιπρόσθετη καρνιτίνη µπορεί να διευκολύνει τη µεταφορά των λιπαρών οξέων στα µιτοχόνδρια για οξείδωση. Ακόµη αναφέρεται ότι η καρνιτίνη µπορεί να διευκολύνει την οξείδωση του πυροσταφυλικού οξέως, κάτι που πιθανόν να ενισχύει την αξιοποίηση της γλυκόζης και να µειώνει την παραγωγή του γαλακτικού οξέως κατά τη διάρκεια της άσκησης, παράγοντες που µπορούν να ενισχύσουν την απόδοση σε µικρής διάρκειας µεγίστη ή υπερµεγίστη άσκηση (π.χ αγώνας δρόµου 400 ή 800 µέτρων). Επιπλέον η χορήγηση συµπληρωµάτων καρνιτίνης (L -προπιονυλκαρνιτίνης), έχει χρησιµοποιηθεί αποτελεσµατικά ως µέσο βελτίωσης της ικανότητας για άσκηση σε ασθενείς µε σοβαρές ασθένειες (π.χ περιφερική αγγειακή νόσο). Παρότι πρόκειται για λογικές θεωρίες και ενδιαφέρουσες ιατρικές εφαρµογές, οι διαθέσιµες επιστηµονικές αποδείξεις είναι διφορούµενες και γενικά δεν φαίνεται να υποστηρίζουν την ύπαρξη εργογόνου ιδιότητας της καρνιτίνης Πλήρη - διατροφικά/ενεργειακά ποτά Αυτά τα ποτά, συνήθως στη µορφή ποτού τύπου µιλκ-σέικ, περιέχουν ποικίλους συνδυασµούς υδατανθράκων, πρωτεϊνών, λίπους, βιταµινών και µετάλλων. Μερικά από αυτά τα προϊόντα περιέχουν και µια πληθώρα θρεπτικών συστατικών και µεταβολιτών. Ενεργειακές ράβδοι Αυτή η κατηγορία συµπληρωµάτων περιλαµβάνει στερεά τρόφιµα σε µορφή ράβδου. Οι περισσότερες ράβδοι παρέχουν Kcal ενέργειας και περιέχουν ποικίλες αναλογίες υδατανθράκων, πρωτεϊνών, λίπους και ανόργανων στοιχείων. Στα περισσότερα από αυτά προϊόντα αναγράφονται αναλύσεις σχετικά µε τα διατροφικά τους περιεχόµενα (π.χ "περιέχει ginseng"), αν και σε µερικά υπάρχουν 31

32 ισχυρισµοί για τη δοµή ή τη λειτουργία των συστατικών (π.χ "καίει περισσότερο σωµατικό λίπος"). Τζελ υδατανθρακων Αυτά τα προϊόντα είναι συνήθως µικρά πακέτα σιροπιών υδατανθράκων (20-30 gr ), που προορίζονται για χρήση κατά τη διάρκεια παρατεταµένης άσκησης, ως εναλλακτικά µέσα πρόσληψης υδατανθράκων. Στις ετικέτες των προϊόντων αυτών αναγράφονται συνηθέστερα αναλύσεις διατροφικού περιεχοµένου. 3.5 ΜΟΡΦΕΣ ΤΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ Τα συµπληρώµατα διατροφής τα συναντάµε σε διάφορες µορφές, όπως ταµπλέτες, κάψουλες, σκόνες και υγρές µορφές. Το καθένα απ\' αυτά χρησιµοποιείται σε διάφορα συµπληρώµατα, ανάλογα µε τη δοσολογία που απαιτεί το συµπλήρωµα διατροφής, την ταχύτητα απορρόφησης που απαιτείται από το συγκεκριµένο προϊόν και την σταθερότητα του προϊόντος κατά την αποθήκευση. Ταµπλέτες Eίναι φτιαγµένες από σκόνη των στοιχείων που περιέχουν, τα οποία έχουν συµπιεσθεί στη µορφή της ταµπλέτας. Οι ταµπλέτες πρέπει να έχουν το κατάλληλο σχήµα και µέγεθος για να καταπίνονται εύκολα. Ακόµη, τις ταµπλέτες εκτός από τη βασική τους µορφή, µπορεί να τις συναντήσουµε µε τη µορφή της βραδείας απελευθέρωσης των στοιχείων τους, στη µορφή της µασώµενης ταµπλέτας, στη µορφή της εντεροδιαλυτής ταµπλέτας και σε αναβράζοντα δισκία. Οι παραπάνω µορφές είναι ιδιαίτερα αναγκαίες σε κάποια στοιχεία που χρησιµοποιούνται στα συµπληρώµατα διατροφής 32

33 Κάψουλες Eiναι φτιαγµένες από δύο µικρά κοµµάτια ζελατίνης και στο εσωτερικό τους φιλοξενούν τα στοιχεία που περιέχει το συµπλήρωµα διατροφής. Ακόµη, υπάρχουν κάψουλες που είναι γνωστές σαν soft gels και χρησιµοποιούνται κυρίως για την παραγωγή συµπληρωµάτων διατροφής που είναι σε ελαιώδη µορφή. Τέλος, τα τελευταία χρόνια έχουν εµφανισθεί και κάψουλες φτιαγµένες από φυτικά στοιχεία. Οι κάψουλες χρησιµοποιούνται συνήθως για στοιχεία που λαµβάνονται σε πολύ µικρή ποσότητα, ή στοιχεία που απαιτούν άµεση απορρόφηση Σκόνες Xρησιµοποιούνται συνήθως σε συµπληρώµατα διατροφής που λαµβάνονται σε µεγάλες δόσεις, όπως οι πρωτεΐνες και οι υδατάνθρακες. Οι σκόνες προστίθενται σε υγρά όπως το γάλα, το νερό και οι χυµοί φρούτων και δίνουν εύγεστα ροφήµατα για την συµπλήρωση της διατροφής Υγρά Η υγρή µορφή στα συµπληρώµατα διατροφής χρησιµοποιείται µε διάφορους τρόπους. Έτσι συναντάµε υγρά γνωστά σαν σιρόπια, υγρά σε µπουκάλια µε διάφορες γεύσεις γνωστά σαν αθλητικά αναψυκτικά και υγρά σε µικρότερες ποσότητες σε αµπούλες 33

34 3.6 H ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ Ο σύγχρονος τρόπος διατροφής, η επεξεργασία των τροφών, η µόλυνση του περιβάλλοντος, το άγχος, το κάπνισµα και η κατανάλωση οινοπνεύµατος δηµιουργούν στον καθένα µας ελλείψεις σε απαραίτητα διατροφικά στοιχεία, µε αποτέλεσµα τη διατάραξη της σωστής λειτουργίας του οργανισµού. Συνήθως τα στοιχεία που καταστρέφονται από τις παραπάνω διαδικασίες είναι οι βιταµίνες και τα ιχνοστοιχεία. Ακόµη και τα άτοµα που γυµνάζονται έχουν αυξηµένες ανάγκες σε πρωτεΐνες, αλλά αυτά τα άτοµα απαιτούν και χαµηλή λήψη λιπαρών µε τη διατροφή τους. Είναι όµως γνωστό ότι όλες οι πρωτεϊνούχες τροφές έχουν και υψηλή περιεκτικότητα σε λίπος. Έτσι µερικές φορές, σε µερικά άτοµα κρίνεται αναγκαίο να συµπληρώσουµε τη διατροφή µε πρωτεϊνούχα σκευάσµατα. Μια άλλη κατηγορία ανθρώπων που πρέπει να συµπληρώσουν τη διατροφή τους είναι τα άτοµα που γυµνάζονται όταν ο καιρός είναι ζεστός και µαζί µε τον ιδρώτα χάνουν και µεγάλες ποσότητες από ηλεκτρολύτες. Τέλος τα συµπληρώµατα διατροφής µπορούν να χρησιµοποιηθούν για να αντικαταστήσουν ένα γεύµα, όταν δεν υπάρχει χρόνος για να έχουµε ένα κανονικό γεύµα. Όλα τα παραπάνω σηµαίνουν ότι όλα τα συµπληρώµατα διατροφής δεν κάνουν για όλους τους ανθρώπους, αλλά η διατροφή πρέπει να συµπληρώνεται ανάλογα µε τη διατροφή και τη δραστηριότητα του ατόµου. 3.7 ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΑΤΟΜΩΝ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΙΑΤΡΟΦΗΣ ΕΝ ΕΧΟΜΕΝΩΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΑ: εν διατρέφονται µε τον σωστά ή είναι αποκλειστικά χορτοφάγοι. Καταναλώνουν µεγάλες ποσότητες επεξεργασµένων τροφίµων όπως η ζάχαρη. ιατρέφονται µονοµερώς. Ακολουθούν υποθερµιδικές δίαιτες για απώλεια βάρους. Αισθάνονται µυϊκή ατονία. 34

35 Αναρρώνουν από ασθένειες. Εργάζονται σε βαριές και σκληρές χειρωνακτικές εργασίες. ιαβάζουν σε εντατικούς ρυθµούς (µαθητές-φοιτητές). Αθλούνται συστηµατικά ή είναι επαγγελµατίες αθλητές. Βρίσκονται σε κατάσταση στρες ή άγχους. Καπνίζουν (κάθε τσιγάρο καταστρέφει περίπου 25mg από την βιταµίνη c). Καταναλώνουν οινοπνευµατώδη ποτά. Βρίσκονται στη τρίτη ηλικία. Έχουν προβλήµατα µε τα νύχια ή τριχόπτωση. Βρίσκονται σε κατάσταση εγκυµοσύνης και λοχείας. Παίρνουν αντισυλληπτικά χάπια. Είναι παιδιά ή έφηβοι και βρίσκονται στη περίοδο της ανάπτυξης Θεωρητικά λοιπόν, ορισµένα συµπληρώµατα είναι ή µπορούν να αποδειχτούν χρήσιµα, σε άτοµα που κάνουν συγκεκριµένες "καταχρήσεις", δεν διατρέφονται σωστά, έχουν πολύ αυξηµένες ανάγκες, έχουν πρόβληµα στην αφοµοίωση κάποιων βιταµινών, µετάλλων ή άλλων συστατικών, ή έχουν αυξηµένη αποβολή στοιχείων λόγω κάποιας συγκεκριµένης κατάστασης. Στις περιπτώσεις αυτές, η επιπλέον αναγκαία ποσότητα µπορεί να "καλυφτεί" είτε µε την λήψη περισσοτέρων τροφών που περιέχουν το συστατικό στο οποίο πιθανολογείται έλλειψη, µεγαλύτερη ανάγκη ή αυξηµένη αποβολή, είτε µε την ποιοτική βελτίωση της διατροφής, είτε µε τη λήψη του ανάλογου συµπληρώµατος διατροφής. 3.8 ΕΝ ΕΙΞΕΙΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΣΥΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ Όλα τα συµπληρώµατα δεν έχουν τις ίδιες ενδείξεις χορήγησης.για παράδειγµα, άλλες ενδείξεις χορήγησης βιταµινών Β κι άλλες ενδείξεις χορήγησης αµινοξέων. ε µπορούµε σε κάθε σκεύασµα µε τον τίτλο του συµπληρώµατος διατροφής να του αποδώσουµε και 35

36 τον αντίστοιχο τίτλο της πανάκειας για κάθε είδους περίπτωση! Ακόµη και αν κάποια συµπληρώµατα ανήκουν στην ίδια κατηγορία (βιταµίνες) δε σηµαίνει ότι µπορούν να χορηγούνται σε κάθε περίπτωση και για κάθε ανάγκη. Πιθανές ενδείξεις ανάγκης χορήγησης συµπληρωµάτων µπορεί να υπάρχουν όταν : Ο αθλητής πονά παντού,χωρίς αυτό να οφείλετε στην προπόνηση Αισθάνεται αδικαιολόγητη κούραση Έχει υπόταση Καπνίζει Κοιµάται αργά το βράδυ και δεν συµπληρώνει τις απαιτούµενες ώρες ύπνου Αγχώνεται για τις αγωνιστικές του επιδόσεις Υπφέρει συχνά από ζαλάδες Τα δόντια του χαλανε πολύ εύκολα Πονά συχνά στα οστά ή στις αρθρώσεις Έχει αδικαιολόγητα µεγάλη τριχόπτωση Αιµορραγούν συχνά τα ουλα του αν και δεν έχει ουλίτιδα Κρυολογεί ή αρρωσταίνει συχνά Είναι εξασθενηµένος Είναι δυσκοίλιος ή έχει συχνές διάρροιες Η διατροφή του δεν είναι καλή Αργούν να κλείσουν οι πληγές του ή να αναρρώσει από µικροτραυµατισµούς Κάνει δίαιτα αδυνατίσµατος Πάσχει από αναιµία Έχει εύθραυστα νύχια Παθαίνει συχνά µολύνσεις υσκολεύεται να δει στο ηµίφως Έχει χάσει την όρεξη του Πάσχει από µυκητίαση 36

37 Το δέρµα του είναι µόνιµα χλωµό Παθαίνει συχνά κράµπες Είναι έφηβος µε πρόωρη ανάπτυξη Αργεί να συνελθει µετά από σκληρή προπόνηση Τρώει πολλά γλυκά και ζάχαρη Το µεγαλύτερο µέρος των γευµάτων του είναι σε εστιατόρια,φαστφουντάδικα, ή<<στο πόδι>> Κάνει µόνιµα διλες προπονήσεις Παίρνει φάρµακα για θεραπευτικούς ή άλλους σκοπούς Εάν είναι αθλήτρια,µήπως έχει προβλήµατα µε την περίοδο παίρνει αντισυλληπτικά. 3.9 ΑΝΤΕΝ ΕΙΞΕΙΣ ΧΟΡΗΓΗΣΗΣ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΙΑΤΡΟΦΗΣ 1. Σε ένα σταθερό διαιτολόγιο δεν είναι αναγκαίο να µετράµε κάθε φορά τις θερµίδες και τις αναλογίες θρεπτικών συστατικών της.αντίθετα, αυτό είναι επιτακτική ανάγκη, εάν η διατροφή είναι «άτσαλη» ή χωρίς συγκεκριµένο διαιτολόγιο. 2. Πριν χρησιµοποιήσουµε ένα συµπλήρωµα, καλό είναι να δοκιµάσουµε να βελτιώσουµε τη διατροφή µας εφαρµόζοντας ένα «σωστό» διαιτολόγιο προσθέτοντας στη διατροφή µας µερικές «θαυµατουργές» τροφές, όπως η σόγια, το ξινόγαλο, το σκόρδο, ο χυµός καρότου, τα φύκια (σε µικρές δόσεις ), οι χυµοί λαχανικών και φρούτων, τα ξηρά φρούτα, το µαύρο ρύζι, το πλήρες ψωµί και το πίτουρο σταριού και µειώνοντας τροφές, όπως το κρέας, τα ζωικά λίπη, τα τηγανιτά, το «γρήγορο» φαγητό, τα διάφορα αναψυκτικά και τα προϊόντα που περιέχουν ζάχαρη. 3. Επιτακτική κρίνεται και η αποχή από όλα τα επεξεργασµένα τρόφιµα, τις κονσέρβες, τα γλυκά, τη ζάχαρη, το πρόσθετο αλάτι, τα επιδόρπια, το αλκοόλ, καραµέλες, σοκολάτες, προϊόντα από άσπρο ή ραφιναρισµένο αλεύρι. Επίσης, 37

38 καλό θα ήταν να επιβάλουµε περιορισµούς όσον αφορά στην κατανάλωση καφέ, αν και ακόµη καλύτερα θα ήταν να τον καταργήσουµε τελείως. 4. -Σε περίπτωση που κάποιος παίρνει συµπληρώµατα για πρώτη του φορά, πιο συνετό θα ήταν να αρχίσει µε κάποια απλή πολυβιταµίνη. Εάν αυτή προκαλέσει «ευφορία», ας µην αλλαχθεί µε άλλη, ή αυξηθεί η δόση της ή συνδυαστεί µε άλλου τύπου συµπληρώµατα. Αργότερα µπορούν να προστεθούν κι άλλα απλά συµπληρώµατα, όπως η µαγιά µπύρας. Ο µέσος αθλητής µπορεί να καλυφθεί πολύ αποδοτικά αν µαζί µε ένα καλό διαιτολόγιο αρχίζει να παίρνει µια καλή πολυβιταµίνη µε µέταλλα, λίγα αµινοξέα κι ίσως λεκιθίνη. 5. -Σε υποθερµιδικές δίαιτες, σε έντονες προπονήσεις και κατά την ανάπτυξη, αν εκτελούνται διπλές προπονήσεις ή καταναλώνονται φάρµακα, πρέπει να προσφεύγουµε σε συµπληρώµατα διατροφής. Το ίδιο ισχύει και για τους καπνιστές, για όσους ζουν σε µολυσµένο περιβάλλον ή δεν τρέφονται σωστά 3.10 ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΩΝ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ Η τοξικότητα των συµπληρωµάτων εξαρτάται από : 1.Τη δοσολογία. 2.Τη χρονική διάρκεια πρόσληψης της αυξηµένης ποσότητας. 3.Τις ιδιαίτερες χηµικές ιδιότητες των συµπληρωµατικών ουσιών. 4.Το σωµατικό βάρος του ατόµου. 5.Την ηλικία. 6.Τη λειτουργική κατάσταση του οργανισµού. 7.Την ατοµικότητα. 8.Την ποσότητα λήψης σε σχέση µε το σωµατικό βάρος. εν υπήρχε ποτέ ως τώρα συµπλήρωµα «αθώο τοξικότητας». Π.χ.1) η υπερβολική δόση λιποδιαλυτών βιταµινών προκαλεί υπερβιταµίνωση,2) η υπερβολική δόση πρωτεϊνών 38

39 βλάπτει τα νεφρά, το συκώτι,3) η µεγάλη λήψη υδατανθρακούχων σκονών µπορεί να προκαλέσει αύξηση του λίπους, 4)η µεγάλη δόση λιπαρών οξέων οδηγεί σε αδυναµία σχηµατισµού ορισµένων µυϊκών πρωτεϊνών,5) η λήψη «υποκατάστατων» των αναβολικών ενδέχεται να προκαλεί ενδοκρινολογικές διαταραχές. Σίγουρα ο σκληρά προπονηµένος αθλητής χρειάζεται κάτι περισσότερο από την συνιστώµενη δόση και ποσότητα για το µέσο άνθρωπο, µέσου βάρους και µέσων αναγκών. Ποτέ, όµως, δεν είναι σωστό να φτάνουµε στα άκρα! 3.11 Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙ ΡΑ Ο ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΣΕ ΟΤΙ ΙΑΤΑΡΑΣΣΕΙ ΤΗΝ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ Η «ΑΧΡΗΣΤΗ» ΟΣΗ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΩΝ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΑΠΟ : Τον ενδογενή προγραµµατισµό δηλαδή το γενετικό κώδικα κάθε ατόµου. Την ηλικία και το σωµατικό βάρος. Τη φθορά του οργανισµού. Την επίδραση εξωγενών, περιβαλλοντικών και άλλων παραγόντων. Την επίδραση ενδογενών παραγόντων που σχετίζονται µε τη λειτουργική κατάσταση του οργανισµού. Το βασικότερο πρόβληµα τις περισσότερες φορές προκύπτει από την ταυτόχρονη χρήση στεροειδών και συµπληρωµάτων που ενεργοποιούν την ορµονική παραγωγή: Όσο πιο πολλές «ορµονοδιεγερτικές» ουσίες παίρνει ο αθλητής και για όσο µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα, τόσο περισσότερο µεταβάλλεται η ορµονική ισορροπία κι ειδικά ο λόγος επιτεστοστερόνης προς την τεστοστερόνη, γεγονός που αυξάνει αρκετά τις πιθανότητες να δείξει στο αντιντόπινγκ κοντρόλ κάποιο άτοµο θετικό. Η αυξηµένη παραγωγή τεστοστερόνης οδηγεί σε αυξηµένη παραγωγή οιστρογόνων, η οποία προκαλεί αύξηση του σωµατικού λίπους και πιθανή γυναικοµαστία. Με την ταυτόχρονη χρήση ενέσιµων αναβολικών τα οποία είναι λιποδιαλυτά, έχουµε υπέρµετρη αύξηση της εναποθήκευσής τους στα λιποκύτταρα. Εάν πριν από τους αγώνες σηµειωθεί απώλεια βάρους, ένα µεγάλο ποσοστό των στεροειδών θα απελευθερωθεί, µε 39

40 αποτέλεσµα οι υδατοδιαλυτοί µεταβολίτες τους να αυξήσουν τη συγκέντρωσή τους στο αίµα και στα ούρα µε άµεση συνέπεια και πάλι το αποτέλεσµα στο αντιντόπινγκ κοντρόλ να είναι «θετικό» ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΟΥ ΕΝΑΣ ΑΘΛΗΤΗΣ ΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΠΟΤΕ ΝΑ ΞΕΧΝΑΕΙ, ΠΡΙΝ ΛΑΒΕΙ ΟΠΟΙΟ ΗΠΟΤΕ ΦΑΡΜΑΚΟ Η ΙΑΤΡΟΦΙΚΟ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ. 1. ΠΟΤΕ δεν πρέπει να λαµβάνει ένα φάρµακο ή συµπλήρωµα που κάποιος, πέραν του γιατρού ή του φαρµακοποιού, του υπεύθυνου για θέµατα ντόπινγκ (γνώστη των απαγορευµένων ουσιών) και γνώστη των αθλητικών δραστηριοτήτων, κάθε αθλητή θέλει να του χορηγήσει. 2. Ελέγχει από µόνος του τη σύσταση και την προέλευση του εκάστοτε προϊόντος. Ποτέ δεν λαµβάνει ένα χάπι ή διάλυµα πριν κοιτάξει προσεκτικά τα όσα αναγράφονται στη συσκευασία. Φροντίζει να το πάρει από µόνος του από την αυθεντική συσκευασία. 3. Ο αθλητής πρέπει να ρωτάει πάντα τη γνώµη του γιατρού του, όσον αφορά τις επιδράσεις που µπορεί να έχει το συγκεκριµένο φάρµακο ή συµπλήρωµα στον οργανισµό του και το λόγο για τον οποίο θα ήταν σκόπιµο να το λάβει. 4. ΠΟΤΕ δεν λαµβάνει προϊόντα ξένης προέλευσης, που δεν κυκλοφορούν νόµιµα στην Ελληνική αγορά, ελέγχοντας προσεκτικά τη συσκευασία. 5. Πριν από κάθε έλεγχο ντόπινγκ ο αθλητής ενηµερώνει πάντα τις αρµόδιες αρχές για οποιαδήποτε πρόσληψη περιορισµένων ουσιών και να προσκοµίζει την ανάλογη ιατρική εντολή (συνταγή) και εάν χρειαστεί µια κατάλληλη θεραπευτική απόδειξη. 6. Ο αθλητής πρέπει να θυµάται πάντα ότι το σώµα του καταβάλλει σκληρή προσπάθεια και έτσι χρειάζεται να ακολουθεί ένα υγιεινό τρόπο ζωής (επαρκής σωµατική ανάπαυση, ενυδάτωση, σωστή διατροφή κ.α) 7. Ο αθλητής πρέπει να θυµάται εξίσου ότι έχει το δικαίωµα να πάρει ένα φάρµακο, εάν είναι άρρωστος ή τραυµατισµένος, αλλά παράλληλα έχει και την υποχρέωση να σταµατήσει να ασκείται εάν του ζητηθεί από το γιατρό του. 40

41 3.13 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Ένας από τους κύριους παράγοντες κινδύνου των συµπληρωµάτων διατροφής εκτός από την πιθανότητα θετικού ελέγχου ντόπινγκ από «µολυσµένα» συµπληρώµατα είναι το γεγονός ότι πολλοί αθλητές χρησιµοποιούν συµπληρώµατα χωρίς τη γνώση των παρενεργειών και των συνιστώµενων επιπέδων πρόσληψης. Στο πλαίσιο της τεράστιας αγοράς των συµπληρωµάτων διατροφής, το όριο µεταξύ της συνιστώµενης και της εσφαλµένης χρήσης δεν είναι ξεκάθαρο. Η χρήση συµπληρωµάτων διατροφής και διαιτολογίων ειδικού τύπου µε στόχο την αύξηση των αποθεµάτων ενέργειας του οργανισµού και την αποφυγή της εύκολης κόπωσης υιοθετείται καθηµερινά από όλο και περισσότερο κόσµο. Όµως, πρέπει να καταστεί σαφές ότι κάθε µεταβολή στην ισορροπία των θρεπτικών συστατικών που λαµβάνει ο ανθρώπινος οργανισµός µπορεί να έχει δυσάρεστες επιπτώσεις για την υγεία. Ενηµερωθείτε για τις πιθανές παρενέργειες των ειδικών διαιτολογίων και των συµπληρωµάτων διατροφής, καθώς και για τις περιπτώσεις στις οποίες δεν πρέπει να χορηγούνται. Είναι πλέον καλά τεκµηριωµένο ότι η διατροφή παίζει σηµαντικό ρόλο στην πρόληψη νοσηµάτων και στη γενική κατάσταση της υγείας ενός ατόµου. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν αντιφατικές απόψεις όσον αφορά στα οφέλη και στις πιθανές παρενέργειες ειδικών διαιτολογίων και συµπληρωµάτων διατροφής που χρησιµοποιούνται ως µέσα 41

42 'ενίσχυσης' της ενέργειας του οργανισµού και ως θεραπευτικές µέθοδοι για πολλές νοσολογικές καταστάσεις. Οι υπερασπιστές των ωφελειών από τη χρήση συµπληρωµάτων διατροφής υποστηρίζουν µε µεγάλη θέρµη τις πεποιθήσεις τους. Με το ίδιο πάθος ορισµένοι γιατροί τονίζουν ότι όχι µόνο δεν προκύπτει κανένα όφελος για τον οργανισµό από τη χρήση ειδικού διαιτολογίου και συµπληρωµάτων διατροφής, αλλά και ότι µπορεί να υπάρξουν δυσµενείς επιπτώσεις. Έτσι, οι ασθενείς βρίσκονται σε πλήρη σύγχυση σχετικά µε την αξιοπιστία των σχετικών πληροφοριών. Πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν να λαµβάνουν σκευάσµατα βιταµινών και άλλων συµπληρωµάτων διατροφής µε δική τους πρωτοβουλία, πιστεύοντας ότι κάνουν καλό στον οργανισµό τους και τον 'ενδυναµώνουν'. Χρειάζεται όµως µεγάλη προσοχή, καθώς πολλές φορές η λήψη µεγάλων ποσοτήτων τέτοιων σκευασµάτων µπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες. Για παράδειγµα, η υπερβολική πρόσληψη βιταµίνης Α είναι τοξική για τον ανθρώπινο οργανισµό και απειλεί άµεσα την υγεία. Εξακολουθεί να παραµένει άγνωστο αν η λήψη µεµονωµένων ουσιών σε µεγάλες δόσεις µπορεί κατά κάποιο τρόπο να διαταράξει τη βιοχηµική ισορροπία του σώµατος και να προκαλέσει µακροχρόνια προβλήµατα ή παρενέργειες. Ως φυσικό επακόλουθο των προαναφερθέντων έρχεται το ερώτηµα εάν το όφελος της πρόσληψης υψηλών δόσεων συµπληρωµάτων διατροφής υπερκαλύπτει τους πιθανούς κινδύνους από τη χρήση τους. Οι ειδικές δίαιτες θεραπευτικού τύπου έχουν επίσης αµφίβολα αποτελέσµατα εξαιτίας του κινδύνου υπερδοσολογίας και της πιθανότητας σοβαροί περιορισµοί στα προσλαµβανόµενα τρόφιµα να οδηγήσουν τελικά σε ανεπάρκεια ορισµένων βασικών θρεπτικών συστατικών. Οι περισσότερες θεραπευτικές προσεγγίσεις νοσηµάτων µεσώ ειδικού διαιτολογίου δεν έχουν µελετηθεί συστηµατικά στους ανθρώπους και η αποτελεσµατικότητά τους δεν είναι τεκµηριωµένη. Είναι σαφές ότι υπάρχει ανάγκη διεξαγωγής κλινικών µελετών σε ανθρώπους, προκειµένου να ελεγχθεί διεξοδικά η αξία τους. Ενδείξεις και αντενδείξεις για τη χρήση συγκεκριµένων θρεπτικών συστατικών Όλα τα παρακάτω συστατικά είναι απαραίτητα για την οµαλή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισµού και πρέπει να λαµβάνονται µέσω του καθηµερινού διαιτολογίου. Όσοι πάσχουν από κάποιου είδους ανεπάρκεια θρεπτικού συστατικού που λαµβάνεται κατά 42

43 κύριο λόγο µέσω της δίαιτας, θα ωφεληθούν από τη χρήση συµπληρωµάτων διατροφής, αρκεί αυτή να γίνεται υπό αυστηρή ιατρική επίβλεψη. Οι αντενδείξεις αφορούν σε παθήσεις και σε άλλες καταστάσεις κατά τις οποίες δεν πρέπει να λαµβάνονται συµπληρώµατα διατροφής. Συνήθως παρενέργειες εµφανίζονται όταν τα συµπληρώµατα διατροφής λαµβάνονται σε υψηλές δόσεις και όχι σε αυτές που αναγράφονται στη συσκευασία τους. Βιταµίνη Α Σκευάσµατα βιταµίνης Α δεν πρέπει να λαµβάνονται κατά την εγκυµοσύνη Όσον αφορά στις πιθανές παρενέργειες: η τοξικότητα από τη βιταµίνη Α είναι ίσως το πιο ευρέως αναφερόµενο πρόβληµα που προκύπτει από τη λήψη συµπληρωµάτων διατροφής. Παρ' όλα αυτά, τα περιστατικά υπερβιταµίνωσης Α λόγω λήψης διατροφικών συµπληρωµάτων δεν ξεπερνούν παγκοσµίως τα διακόσια ανά έτος. Πόση ποσότητα βιταµίνης Α προκαλεί τελικά πρόβληµα; Η απάντηση ποικίλλει ανάλογα µε το άτοµο. Για παράδειγµα, δόσεις της τάξης των IU/ηµέρα για χρονικό διάστηµα πολλών µηνών µπορεί να είναι τοξικές για άτοµα µε προβλήµατα ηπατικής λειτουργίας, για πάσχοντες από αλκοολισµό ή για άτοµα που λαµβάνουν συγκεκριµένη κατηγορία φαρµάκων. Σε γενικές γραµµές, ηµερήσιες δόσεις υψηλότερες των IU πρέπει να λαµβάνονται µόνο κατόπιν σύστασης από ειδικό και υπό συνεχή επίβλεψη του ατόµου. Βιταµίνη 6 (Πυριδοξίνη) Οι διαβητικοί µπορούν να λάβουν Β6 µόνο υπό την επίβλεψη ειδικού γιατρού, καθώς η εν λόγω βιταµίνη επηρεάζει τα επίπεδα του σακχάρου του αίµατος. Επίσης, επηρεάζει τα επίπεδα σπασµολυτικών φαρµάκων. Πιθανές παρενέργειες: Ορισµένα άτοµα που λαµβάνουν επί µακρόν Β6 µπορεί να εµφανίσουν αίσθηµα 'µυρµηγκιάσµατος', αιµωδίες ή αδυναµία άκρων. 43

44 Βιταµίνη C Οι διαβητικοί πρέπει να τη λαµβάνουν µόνο υπό παρακολούθηση από γιατρό, επειδή µπορεί και αυτή να επηρεάσει τα επίπεδα σακχάρου του αίµατος. Επίσης, οι πάσχοντες από γενετικά νοσήµατα που αφορούν στο µεταβολισµό του σιδήρου χρειάζεται να συµβουλεύονται το γιατρό τους, καθώς η βιταµίνη C αυξάνει το ρυθµό απορρόφησης του σιδήρου. Θεωρείται µια από τις ασφαλέστερες βιταµίνες. Μεγάλες ποσότητες της C µπορούν να προκαλέσουν διάρροιες. Βάσει παλιότερων µελετών, η λήψη µεγάλων ποσοτήτων της εν λόγω βιταµίνης είχε ενοχοποιηθεί για την πρόκληση νεφρολιθίασης (πέτρες στους νεφρούς). Όµως νεότερες µελέτες δεν κατέληξαν σε παρόµοια συµπεράσµατα. Ορισµένοι ερευνητές πιστεύουν ότι η απότοµη διακοπή της εν λόγω βιταµίνης µπορεί να οδηγήσει σε εµφάνιση σκορβούτου, δηλαδή στη νόσο που προκαλείται λόγω της ανεπάρκειας του ασκορβικού οξέος (βιταµίνη C). Αυτή η άποψη είναι αµφιλεγόµενη, αλλά παρ' όλα αυτά προτιµάται η σταδιακή διακοπή της λήψης συµπληρωµάτων βιταµίνης C. Φυλλικό οξύ Τα συµπληρώµατα φυλλικού οξέος ελαττώνουν την αποτελεσµατικότητα πολλών φαρµάκων όπως η µεθοτρεξάτη, η κολχικίνη, η τριµεθοπρίµη, φαινυντοίνη κ.ά. Για αυτό συµβουλευτείτε το γιατρό σας. Η λήψη συµπληρωµάτων φυλλικού οξέος µπορεί να επικαλύψει τα συµπτώµατα ανεπάρκειας της βιταµίνης Β12 (κακοήθης αναιµία), επίσης µπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της πιθανότητας εµφάνισης επιληπτικών σπασµών σε πάσχοντες από επιληψία. Οι πάσχοντες από καοήθη αναιµία πρέπει να χρησιµοποιούν συµπληρώµατα φυλλικού οξέος µόνο υπό ιατρική καθοδήγηση. Στους παράγοντες κινδύνου περιλαµβάνονται το ανάλογο οικογενειακό ιστορικό καθώς και ορισµένα αυτοάνοσα ενδοκρινολογικά νοσήµατα όπως ο διαβήτης τύπου 1, ο υποπαραθυρεοειδισµός, η νόσος Addison κ.ά. 44

45 Ασβέστιο εν πρέπει να λαµβάνεται από πάσχοντες από υπερπαραθυρεοειδισµό ή υπερασβεστιαιµία οφειλόµενη σε παρανεοπλασµατικό σύνδροµο (σύνδροµο που συνοδεύει πολλούς τύπους καρκίνου), παρά µόνο υπό ιατρική επίβλεψη. Οι υψηλές δόσεις ασβεστίου µπορεί να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα και να αυξήσουν τον κίνδυνο νεφρολιθίασης και εναπόθεσης ασβεστίου στα µαλακά µόρια. Βιταµίνη D όσεις υψηλότερες των 1.000IU την ηµέρα δεν συνιστώνται. Η µεγάλη κατανάλωση της εν λόγω βιταµίνης µπορεί να αυξήσει το ασβέστιο ορού σε επικίνδυνα επίπεδα και να καταλήξει σε εναπόθεση ασβεστίου στα εσωτερικά όργανα του σώµατος. Μαγνήσιο Οι πάσχοντες από νεφρικά ή καρδιακά νοσήµατα δεν πρέπει να λαµβάνουν συµπληρώµατα µαγνησίου, αν δεν το συνιστά ο ιατρός τους. Όπως φαίνεται ξεκάθαρα από τα παραπάνω, η απόφαση για τη λήψη συµπληρωµάτων διατροφής ή αποκλεισµού µιας οµάδας θρεπτικών συστατικών από τη διατροφή του ατόµου δεν είναι απλό θέµα και µπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία 45

46 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ -ΝΤΟΠΙΝΓΚ 4.1 ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΦΑΡΜΑΚΟ ΙΕΓΕΡΣΗ Οι στόχοι των φαρµάκων είναι η θεραπεία ατόµων που πάσχουν από ασθένειες. Όταν χρησιµοποιούνται ορθολογικά, είναι σε θέση να σώσουν ζωές. Παρόλα αυτά οποιοδήποτε φάρµακο µπορεί να αποβεί επικίνδυνο, ειδικά όταν χρησιµοποιείται για µεγάλο χρονικό διάστηµα και σε υψηλές δόσεις. Η καταχρηστική λήψη φαρµάκων µπορεί να αποβεί επιζήµια για την υγεία του ίδιου του αθλητή ή για τους συναθλητές του. Οι σηµερινοί αθλητές είναι υποχρεωµένοι να προπονούνται σκληρότερα, για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα και από όσο το δυνατό µικρότερη ηλικία. Προκειµένου να ικανοποιήσουν τις αθλητικές τους φιλοδοξίες, ορισµένοι δεν διστάζουν να καταφύγουν σε παράνοµα µέσα, όπως είναι η λήψη µιας απαγορευµένης ουσίας. 4.2 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ DOPING; Ως ντόπινγκ ορίζεται: Η χρήση ενός µέσου (ουσίας ή µεθόδου), η οποία είναι ενδεχοµένως βλαβερή για την υγεία τους και/ ή είναι ικανή να αυξήσει της απόδοση των αθλητών, ή Η ανεύρεση στο σώµα ενός αθλητή µιας Απαγορευµένης Ουσίας ή απόδειξη της χρήσης από αυτόν ή απόδειξη της χρήσης Απαγορευµένης Μεθόδου. Το ντόπινγκ αντικρούει τις θεµελιώδεις αρχές του Ολυµπισµού, των αθληµάτων και της ιατρικής ηθικής. Απαγορεύεται η σύσταση, πρόταση, έγκριση, εµπορία, παράβλεψη ή διευκόλυνση της χρήσης οποιασδήποτε ουσίας ή µεθόδου που καλύπτεται από τον ορισµό του ντόπινγκ. Αυτό που πρέπει να γνωρίζει ένας αθλητής, είναι ότι το ντόπινγκ µπορεί να τον σκοτώσει, σε κάθε περίπτωση πάντως σκοτώνει τον αθλητισµό. Το ντόπινγκ καταλύει όλες τις αρχές του αθλητισµού. Τραυµατίζει ανεπανόρθωτα τη χαρά του παιχνιδιού, δεν σέβεται τους αθλητικούς κανόνες, τους υπόλοιπους αθλητές και τους φιλάθλους. Πέρα από τη καταστρατήγηση της κάθε προσωπικής ή αθλητικής ηθικής, το ντόπινγκ είναι πάνω απ' όλα επικίνδυνο για την υγεία, έχει προσωρινά αποτελέσµατα και καθιστά αβέβαιο το µέλλον του αθλητή, γιατί µπορεί να προκαλέσει µόνιµες βλάβες στον οργανισµό. Είναι λοιπόν ανούσιο να ριψοκινδυνεύει κανείς τα πάντα, από τη στιγµή που µια καλά 46

47 σχεδιασµένη προπόνηση, µια σωστή και ισορροπηµένη διατροφή σε συνδυασµό µε µια επαρκή αξιοποίηση των προσωπικών δεξιοτήτων, είναι σε θέση να κάνει πραγµατικότητα τα όνειρα και τις φιλοδοξίες ενός αθλητή. 4.3 ΟΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΚΩ ΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΝΤΟΠΙΓΚ ΕΙΝΑΙ : Να προστατευθεί το θεµελιώδες δικαίωµα των αθλητών να συµµετέχουν σε Αθλητισµό απαλλαγµένο από το Ντόπιγκ και προωθεί έτσι την υγεία, την δικαιοσύνη και την ισότητα για τους αθλητές παγκοσµίως και Για να εξασφαλίσει αρµονικά, συντονισµένα και αποτελεσµατικά προγράµµατα κατά του Ντόπιγκ σε διεθνές και εθνικό επίπεδο λαµβάνοντας υπόψη τον εντοπισµό, την πρόληψη και την αποτροπή του ντόπινγκ. 4.4 W.A.D.A. (WORD ANTI DOPING AGENCY) Το Φεβρουάριο του 1999, η ΟΕ κατά τη διάρκεια συνεδρίου στη Λοζάνη δηµιούργησε και χρηµατοδότησε το περίφηµο World Anti - Doping Agency, γνωστό και σαν WADA. Σχεδιάστηκε έτσι ώστε να δρα αυτόνοµα και αστραπιαία. Η διαφορά του από άλλες παρόµοιες προσπάθειες είναι πως συγκέντρωσε όλες τις οµοσπονδίες, τις Ολυµπιακές Επιτροπές, τη ΟΕ, τους αθλητές και, το πιο σηµαντικό, τις κυβερνήσεις απ ' όλο τον κόσµο. Επιπροσθέτως το εν λόγω πρόγραµµα εστιάζει στους αιφνιδιαστικούς ελέγχους, οι οποίοι, όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί, θα βοηθήσουν στην πάταξη του ντόπινγκ. Μάλιστα η µέθοδος αυτή αποκαλείται «knock and pee» (µετ. «χτύπα την πόρτα και ούρησε» ). Ο ιπτάµενος γιατρός χτυπά την πόρτα στο σπίτι του αθλητή ή εκεί όπου προπονείται. Ακολουθεί µια διαδροµή στο µπάνιο όπου ο αθλητής γδύνεται από τη µέση και κάτω µπροστά στον άνθρωπο του προγράµµατος και δίνει δείγµα ούρων. 47

48 Αν ο αθλητής απουσιάζει αφήνουν µήνυµα λέγοντας του να έρθει σε επαφή µαζί τους µέσα σε 24 ώρες WADA Drug Testing Συλλογή δείγµατος (ούρων και αίµατος) από ιεθνές Πρακτορείο. Ανάλυση από ανεγνωρισµένο εργαστήριο της IOC WADA Sample collection process Η επιλογή των Αθλητών γίνεται από την I.A.A.F. µε εντολή που διαβιβάζεται: α) Προσωπικά από εκπρόσωπο της WADA. β) Τηλεφωνικά µε προσυνεννόηση γ) Γραπτό µήνυµα. 48