Η θεραπεία σας μετά τη χειρουργική επέμβαση. 1 ε. Α.Υ.Γ.Η (Ασθενείς, Υποστήριξη, Γνώση, Ηρεμία) Υπό την Αιγίδα της Ε.Ο.Π.Ε. και της Ε.Χ.Ε.Μ.

Transcript

1 Το παρόν δεν συνιστά και δεν υποκαθιστά ιατρική συμβουλή, δεν συνιστά συνταγογράφηση, ή προτροπή αυτής, δεν συνιστά ιατρική ενημέρωση και δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως βάση για οποιαδήποτε απόφαση ή ενέργεια. Αναζητείστε τη συμβουλή του γιατρού σας για οποιαδήποτε απόφαση ή ενέργεια, συνεπεία της πληροφόρησης που λαμβάνετε εκ του παρόντος. Το παρόν τελεί υπό την αιγίδα της (ΕΧΕΜ/ΕΟΠΕ) με την οικονομική υποστήριξη της AstraZeneca Eλλάδος. Η θεραπεία σας μετά τη χειρουργική επέμβαση Υπό την Αιγίδα της Ε.Ο.Π.Ε. και της Ε.Χ.Ε.Μ. Α.Υ.Γ.Η (Ασθενείς, Υποστήριξη, Γνώση, Ηρεμία) 1 ε

2 Περιεχόμενα σελίδα 2 σελίδα 4 σελίδα 6 σελίδα 14 Κάνοντας το επόμενο βήμα προς την ανάρρωση Περισσότερες πληροφορίες για την επικουρική θεραπεία Λεπτομερής περιγραφή των επικουρικών θεραπειών Γλωσσάρι Κάνοντας το επόμενο βήμα προς την ανάρρωση Τώρα είστε έτοιμη για το επόμενο βήμα της θεραπείας σας - συνήθως αποκαλείται επικουρική φάση. Είναι πιθανό ο γιατρός σας να σας συμβουλέψει να λάβετε ένα είδος επικουρικής θεραπείας (ο όρος αυτός χαρακτηρίζει τη θεραπεία που χορηγείται μετά τη χειρουργική επέμβαση). Στο φυλλάδιο αυτό θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τις επικουρικές θεραπείες, όπως τη χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία και την ορμονοθεραπεία. Το βήμα αυτό της θεραπείας έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι η χειρουργική επέμβαση έχει κάθε πιθανότητα να είναι επιτυχημένη και μακροπρόθεσμα. Όπως σε όλα τα στάδια της ανάρρωσής σας, θέλουμε να σας βοηθήσουμε να κατανοήσετε τα πολύπλοκα συναισθήματα που αποτελούν φυσικό μέρος της αποθεραπείας σας από τον καρκίνο του μαστού. Ωστόσο, είναι καθησυχαστικό να γνωρίζετε ότι πολλές γυναίκες, όλων των κοινωνικών θέσεων, έχουν περάσει αυτό που τώρα εσείς βιώνετε. Οι γυναίκες αυτές δεν έχουν υπερφυσικές δυνάμεις - είναι ακριβώς όπως εσείς. Θα υποτροπιάσει ο καρκίνος του μαστού; Μετά τη χειρουργική επέμβαση, κάθε γυναίκα διερωτάται εάν ο καρκίνος θα επανεμφανιστεί. Ενώ οι πιθανότητες να μην επανεμφανιστεί είναι γενικά ψηλές, κανένας, ούτε ακόμα ο γιατρός σας, δεν μπορεί να σας εγγυηθεί με βεβαιότητα. Τι πρέπει λοιπόν να κάνετε; Το πρώτο πράγμα είναι να σκέφτεστε θετικά και να δώσετε στη θεραπεία σας την καλύτερη ευκαιρία να επιτύχει. Έχετε ήδη υποβληθεί σε μια ειδική χειρουργική επέμβαση, ενώ η θεραπεία σας θα συνεχιστεί ώστε να διασφαλιστεί ότι έχετε την καλύτερη δυνατή πιθανότητα πλήρους ανάρρωσης. Τα πρώτα χρόνια μετά τη χειρουργική επέμβαση είναι τα πιο σημαντικά, καθώς η υποτροπή είναι περισσότερο πιθανή κατά το διάστημα αυτό. Ο καθένας αντιδρά με διαφορετικό τρόπο, αλλά η τήρηση θετικής στάσης μπορεί να βοηθήσει. Μπορεί να αισθάνεστε ότι το σώμα σας σας έχει απογοητεύσει. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αναθεωρήσετε τον τρόπο που σκέπτεστε για αυτό - δείτε το σαν κάτι ισχυρό που σας βοηθά να καταπολεμήσετε τον καρκίνο του μαστού. Το να ακούσετε ένα CD με χαλαρωτική μουσική ή να κάνετε γιόγκα μπορεί να σας βοηθήσει αρκετά, καθώς και τα δύο μπορούν να σας κάνουν να φανταστείτε ότι στέλνετε θετική ενέργεια στο σώμα σας. Εκτός του ότι προσφέρουν χαλάρωση, τα θετικά μηνύματα σας επιτρέπουν να αισθανθείτε ότι το σώμα σας σας βοηθά και είναι και πάλι σύμμαχός σας. Άλλες τεχνικές που μπορούν να σας βοηθήσουν να χαλαρώσετε είναι το μασάζ ή το κολύμπι. Ακόμα και το άγγιγμα ενός φίλου ή μέλους της οικογένειας είναι πολύτιμο. 2

3 Εμπιστευτείτε και πάλι το σώμα σας Τώρα ήρθε η ώρα να ξεκινήσετε να εμπιστεύεστε και πάλι το σώμα σας. Ναι, σας απογοήτευσε μια φορά, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κατ ανάγκη θα ξανασυμβεί το ίδιο. Το να σας βοηθήσουμε να εμπιστευτείτε και πάλι το σώμα σας είναι μέρος αυτού που επιθυμούμε να κάνουμε για εσάς. Πρέπει να κατανοήσετε τι συμβαίνει στο σώμα σας και να πιστέψετε ότι δεν αποτελούν όλες οι αλλαγές σύμπτωμα μιας κατάστασης για την οποία πρέπει να ανησυχείτε. Ψυχική δύναμη Δεν πρέπει να έχετε ενοχές εάν κατά καιρούς αισθάνεστε ψυχικά αδύναμη - δείτε το σαν μέρος της διαδικασίας ανάρρωσης. Μερικές ημέρες θα αισθάνεστε πολύ πιο δυνατή απ ότι άλλες ημέρες. Αλλά είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν είστε μόνη. Το να έχετε κάποιον να μιλάτε και να λέτε ότι φοβάστε είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Μπορείτε να επιλέξετε ένα στενό φίλο ή συγγενή, ή μπορείτε να απευθυνθείτε σε άτομα που είναι λίγο πιο αντικειμενικά, όπως οι ψυχολόγοι υγείας. 3

4 Περισσότερες πληροφορίες για την επικουρική θεραπεία Η επικουρική θεραπεία είναι μια από τις φράσεις που πιθανότατα θα ακούσετε την ιατρική σας ομάδα να αναφέρει. Επικουρική σημαίνει «επιπρόσθετη» και είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις θεραπείες που χορηγούνται στις γυναίκες με πρώιμο καρκίνο του μαστού ακολούθως της χειρουργικής επέμβασης, με στόχο να μειώσουν την πιθανότητα επανεμφάνισης του καρκίνου. Επομένως καλύπτει θεραπείες όπως η ακτινοθεραπεία, η χημειοθεραπεία, η ορμονοθεραπεία και άλλες φαρμακευτικές αγωγές που ακολουθούνται μετά το χειρουργείο. Στο παρόν φυλλάδιο θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες για αυτές. Διαφορετικές γυναίκες, διαφορετικές θεραπείες Όταν μιλάτε με άλλες γυναίκες με καρκίνο του μαστού, μπορεί να ακούσετε ότι τα θεραπευτικά τους σχήματα δεν είναι τα ίδια με τα δικά σας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν λαμβάνετε την κατάλληλη ιατρική φροντίδα, ή ότι κάτι έχει παραληφθεί. Ο κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός και συνεπώς η θεραπεία σας πρέπει να σχεδιαστεί ειδικά για εσάς, το είδος του καρκίνου του μαστού που έχετε και τις συγκεκριμένες περιστάσεις. Αποφασίζοντας για τη θεραπεία σας Ο γιατρός σας ή ο ογκολόγος θα συζητήσουν μαζί σας για τη θεραπεία την οποία πιστεύουν ότι είναι καταλληλότερη για εσάς και θα απαντήσουν σε τυχόν ερωτήσεις που έχετε. Γενικά, υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που θα ληφθούν υπόψη κατά την απόφαση της καλύτερης θεραπείας για εσάς, όπως: Το στάδιο και ο βαθμός του όγκου, καθώς και το εάν είναι ευαίσθητος στις ορμόνες, όπως τα οιστρογόνα ή οι αυξητικοί παράγοντες Το εάν ο καρκίνος περιορίζεται μόνο στο μαστό ή έχει εξαπλωθεί και στους λεμφαδένες Η ηλικία σας Η συνολική κατάσταση της υγείας σας Το ιατρικό σας ιστορικό Το ιατρικό ιστορικό της οικογενείας σας. 4

5 Ερωτήματα που μπορείτε να υποβάλετε σχετικά με την Επικουρική Θεραπεία Το να γνωρίζετε τις σωστές ερωτήσεις δεν είναι πάντα εύκολο. Μπορεί να θέλετε να υποβάλετε ορισμένα ερωτήματα στην ιατρική σας ομάδα για να βεβαιωθείτε ότι καταλαβαίνετε τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί σχετικά με το επόμενο στάδιο της θεραπείας. 1 Ποιες είναι οι επιλογές που έχω αναφορικά με τη θεραπεία; 2 Ποια θεραπεία έχει τα καλύτερα αποτελέσματα; 3 Ποιες είναι οι νεότερες θεραπείες που έχουν κυκλοφορήσει τα τελευταία χρόνια; 4 Από τις νέες θεραπείες που διατίθενται, ποιες έχουν μελετηθεί περισσότερο ως προς την ασφάλεια; 5 Ποια θεραπεία έχει συνολικά τις λιγότερες παρενέργειες; 6 Τι θα επιλέγατε εάν είχατε όλες τις επιλογές; 7 Ποιος είναι ο κίνδυνος επανεμφάνισης του καρκίνου; Ποιες θεραπείες έχουν τη μεγαλύτερη πιθανότητα να μειώσουν τον κίνδυνο κατά μεγαλύτερο ποσοστό; 8 Με ποια σειρά πρέπει να ληφθούν οι θεραπείες και γιατί; 9 Πείτε μου τι παρενέργειες έχει η κάθε θεραπεία; 10 Τι μπορεί να γίνει για να ελαχιστοποιηθούν οι παρενέργειες αυτές; 11 Τι υποστήριξη μπορώ να αναζητήσω κατά τη διάρκεια της θεραπείας; 12 Τι διάστημα μεσολαβεί μεταξύ της κάθε θεραπείας; 13 Πόσο χρονικό διάστημα θα διαρκέσει η θεραπεία συνολικά; 14 Τι συμβαίνει μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας; 15 Πότε θα μου ανακοινώσετε ότι όλα είναι εντάξει; Μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμο το να σας συνοδεύει κάποιος στα ραντεβού σας, ώστε να σας βοηθήσει να θυμηθείτε τι ειπώθηκε. Ή μπορείτε να γράφετε αυτά που σας λεει ο γιατρός - ή ακόμα και να χρησιμοποιείτε μαγνητόφωνο. Ο γιατρός σας θα καταλάβει γιατί χρειάζεστε να θυμάστε τις πληροφορίες. Εάν σας έρθει στο μυαλό οποιαδήποτε ερώτηση κατά τη διάρκεια της συνάντησης, ή εάν έχετε διαβάσει κάτι για το οποίο θέλετε να συζητήσετε, μη διστάσετε να ρωτήσετε. Άλλωστε, ο σκοπός του θεραπευτικού προγράμματος και της ιατρικής ομάδας είναι να σας βοηθήσουν. 5

6 Λεπτομερής περιγραφή των επικουρικών θεραπειών Πώς λειτουργεί η ακτινοθεραπεία; Η ακτινοθεραπεία - μερικές φορές αποκαλείται ως τοπική επικουρική θεραπεία - έχει ως στόχο να καταστρέψει τυχόν καρκινικά κύτταρα που μπορεί να είναι παρόντα γύρω από την περιοχή που έγινε η χειρουργική επέμβαση. Η ακτινοθεραπεία πραγματοποιείται στο νοσοκομείο και η συνολική διάρκεια αυτής είναι περίπου 3-6 εβδομάδες. Πρόκειται για μια διαδικασία μεγάλης ακρίβειας, καθώς η ακτινοβολία εστιάζεται με ακρίβεια στην προσβεβλημένη περιοχή. Υπάρχουν διάφορα πράγματα που πρέπει να κάνετε και να μην κάνετε κατά τη διάρκεια του κύκλου της ακτινοθεραπείας. Ο γιατρός σας και ο ακτινοθεραπευτής (το άτομο το οποίο επιβλέπει την ακτινοθεραπεία) θα σας μιλήσουν για αυτά, αλλά εάν αισθάνεστε ότι δεν είστε καλυμμένη ή εάν δεν καταλαβαίνετε κάποιους όρους, ρωτήστε. Αντιμετωπίζοντας τις παρενέργειες Η θετική πλευρά της ακτινοθεραπείας είναι ότι συνιστά μια διαδικασία που φυσιολογικά είναι εντελώς ανώδυνη. Ωστόσο, ενδέχεται να παρουσιαστούν μια ή δύο ανεπιθύμητες ενέργειες, οι οποίες μερικές φορές εμφανίζονται μετά από μια ή δύο εβδομάδες μετά τη θεραπεία. Αυτές μπορεί να είναι: Κόπωση Ερυθρότητα, κνησμός, απολέπιση (στην περιοχή που υποβλήθηκε σε ακτινοβολία) Αποχρωματισμός του δέρματος Οίδημα και ευαισθησία στους μαστούς Παροδικός πονόλαιμος, βήχας ή ερεθισμός στους πνεύμονες Ένα ενυδατικό προϊόν με aloe vera θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση του ερεθισμού του δέρματος. Ωστόσο, το δέρμα σας μπορεί να παχυνθεί ή να μαυρίσει μόνιμα στην προσβεβλημένη περιοχή. Μια πιο σοβαρή, αλλά πολύ σπάνια, παρενέργεια είναι η μακροπρόθεσμη επίδραση της ακτινοβολίας στους πνεύμονες ή στην καρδιά, κάτι το οποίο μπορεί να σας θέσει σε μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης πνευμονοπάθειας ή καρδιοπάθειας στο μέλλον. Ζητήστε από το γιατρό σας να σας εξηγήσει αναλυτικά τα οφέλη και τους κινδύνους αυτού του είδους θεραπείας. Εάν η ακτινοθεραπεία έχει ως στόχο τους λεμφαδένες σας, ενδέχεται να εμφανίσετε οίδημα στο μπράτσο σας (αυτό αποκαλείται λεμφοίδημα), το οποίο μπορεί να χρήζει περαιτέρω θεραπείας. 6

7 Πληροφορίες για τη χημειοθεραπεία Αν και η χημειοθεραπεία, όπως και η ορμονοθεραπεία, είναι μια αποτελεσματική θεραπεία, όπως έχει αποδειχθεί κλινικά, ορισμένες γυναίκες θα επωφεληθούν περισσότερο από άλλες. Επιπλέον, καθώς η χημειοθεραπεία συχνά σχετίζεται με δυσάρεστες παρενέργειες, κανένας δεν λαμβάνει χημειοθεραπεία αυτόματα. Η χημειοθεραπεία, η οποία μεταφέρεται στο σώμα σας μέσω της κυκλοφορίας του αίματος και του λεμφικού συστήματος, θεωρείται ως μια αποτελεσματική μέθοδος καταστροφής τυχόν καρκινικών κυττάρων που μπορεί να έχουν εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι χορήγησης της χημειοθεραπείας, αλλά ο πιο συνήθης είναι με έγχυση σε περιφερική φλέβα, (πχ αντιβράχιο). Μπορεί να ακούσετε τον όρο συνδυαστική χημειοθεραπεία. Αυτό απλά σημαίνει ότι ο ογκολόγος σας θα συνδυάσει δύο ή περισσότερα χημειοθεραπευτικά φάρμακα, τα οποία όμως θα σας χορηγηθούν την ίδια χρονική στιγμή. Γενικά, η χημειοθεραπεία μπορεί να διαρκέσει 3-6 μήνες. Συνήθως χορηγείται σε κύκλους 1-2 ημερών κάθε 3-4 εβδομάδες. Η χορήγηση χημειοθεραπείας τυπικά διαρκεί από 1-6 ώρες. Προτού επισκεφτείτε το νοσοκομείο για τη χημειοθεραπεία μπορεί να σας ζητηθεί να λάβετε κάποια φάρμακα, προκειμένου να μειωθεί η βαρύτητα των παρενεργειών που ενδέχεται να εμφανιστούν. 7

8 Πιθανές παρενέργειες Η χημειοθεραπεία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση ορισμένων παρενεργειών, διότι, αν και καταστρέφει τα καρκινικά κύτταρα, μπορεί παράλληλα να επηρεάσει και ορισμένα υγιή κύτταρα του σώματος. Για το λόγο αυτό, προκειμένου το σώμα σας να έχει αρκετό χρόνο να αναρρώσει από τη συνεδρία της χημειοθεραπείας, η θεραπεία χορηγείται σε κύκλους. Καθώς η χημειοθεραπεία έχει ως στόχο τα ταχέως πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα, μπορεί να επηρεάσει και ορισμένες περιοχές του σώματος - ιδιαίτερα τα μαλλιά, το αίμα και τα κύτταρα του στομάχου. Ανάμεσα στις πιθανές παρενέργειες συγκαταλέγονται και οι ακόλουθες: Ναυτία Έμετος Διάρροια Απώλεια των μαλλιών Εξελκώσεις του στόματος Λοίμωξη Κόπωση Ενδέχεται να μην παρουσιάσετε άμεσα παρενέργειες, ωστόσο αυτές μπορεί να εμφανιστούν αργότερα στη διάρκεια της θεραπείας. Ο γιατρός σας θα σας πληροφορήσει πλήρως για τυχόν παρενέργειες που ενδέχεται να εμφανίσετε ως αποτέλεσμα του συγκεκριμένου είδους χημειοθεραπείας που θα λαμβάνετε. Για τις περισσότερες γυναίκες η παρενέργεια που προκαλεί το μεγαλύτερο άγχος είναι η απώλεια των μαλλιών - αλλά ευτυχώς αυτή είναι συνήθως προσωρινή. Ο γιατρός σας ή το νοσηλευτικό προσωπικό θα σας προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης των παρενεργειών που ενδέχεται να παρουσιάσετε. Ορισμένες παρενέργειες μπορούν να ελαττωθούν σε βαρύτητα εάν τρώτε και πίνετε προσεκτικά: για παράδειγμα, η τακτική κατανάλωση μικρών γευμάτων στη διάρκεια της ημέρας μπορεί να μειώσει τη βαρύτητα της ναυτίας και των εμέτων. Εάν προσωρινά χάσετε την όρεξή σας, η λήψη κάποιου συμπληρώματος διατροφής, όπως πολυβιταμινών, μπορεί να διασφαλίσει ότι λαμβάνετε όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεστε. Η χημειοθεραπεία μπορεί να σας προκαλέσει αφυδάτωση. Για το λόγο αυτό προσπαθείτε να καταναλώνετε πολλά υγρά κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Θα χάσω τα μαλλιά μου; Η χημειοθεραπεία συχνά επηρεάζει τους θύλακες του τριχωτού της κεφαλής, για αυτό και πολλοί άνθρωποι χάνουν τα μαλλιά τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα μαλλιά φυτρώνουν ξανά. Σήμερα όμως υπάρχουν ειδικά ψυχρά καπέλα τα οποία ενδέχεται να σας βοηθήσουν. Η μείωση της θερμοκρασίας του τριχωτού της κεφαλής μπορεί να σταματήσει την τριχόπτωση - το εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό θα είναι σε θέση να σας πει περισσότερα. Υπάρχουν αρκετές καλές πηγές πληροφόρησης σχετικά με το πώς να αναγνωρίζετε και να αντιμετωπίζετε τις παρενέργειες. Το νοσηλευτικό προσωπικό. Μια από τις καλύτερες πηγές πληροφόρησης είναι το εξειδικευμένο στον καρκίνο του μαστού νοσηλευτικό προσωπικό. Έχει ήδη βοηθήσει πολλές γυναίκες να αντιμετωπίσουν τις παρενέργειες της θεραπείας τους, γι αυτό επιδιώξτε να ζητήσετε τη συμβουλή τους. Να ενημερώνετε πάντα το γιατρό σας σχετικά με τις συνέπειες της θεραπείας σας, ή εάν αισθάνεστε κάτι ασύνηθες, ώστε να σας δώσει την καλύτερη συμβουλή πώς να αντιμετωπίσετε τις παρενέργειες. 8

9 Πληροφορίες για την ορμονοθεραπεία Αναλόγως του είδους του όγκου που είχατε, ο γιατρός σας ενδέχεται να σας προτείνει τη λήψη ορμονοθεραπείας. Πρόκειται για μια θεραπεία η οποία συνήθως χορηγείται ημερησίως υπό τη μορφή δισκίου. Η συνολική διάρκειά της είναι συνήθως πέντε έτη, χρονικό διάστημα το οποίο επί του παρόντος θεωρείται ως κρίσιμο για την αποφυγή επανεμφάνισης του καρκίνου του μαστού. Πολλοί όγκοι είναι ευαίσθητοι στις ορμόνες ή ευαίσθητοι στα οιστρογόνα. Η αύξησή τους διεγείρεται από τα οιστρογόνα (ορμόνες) που απαντώνται φυσικά στον οργανισμό. Η ορμονοθεραπεία εμποδίζει την παραγωγή των ορμονών αυτών στο σώμα ή τις εμποδίζει να φτάσουν στον όγκο, γεγονός το οποίο σταματά την ανάπτυξη του. Η μελέτη γυναικών με πρώιμο καρκίνο του μαστού, οι οποίες υποβλήθηκαν σε αφαίρεση του όγκου, δείχνει ότι υπάρχει κίνδυνος επανεμφάνισης του όγκου και ότι ο κίνδυνος αυτός είναι μεγαλύτερος κατά τη διάρκεια των 2-3 ετών μετά τη χειρουργική επέμβαση. Αυτός είναι και ο λόγος που είναι σημαντικό να ξεκινήσετε να λαμβάνετε ορμονοθεραπεία αμέσως μετά το χειρουργείο και να συνεχίσετε τη χορήγηση αυτής για διάστημα 5 ετών, καθώς έτσι ελαχιστοποιούνται οι πιθανότητες επανεμφάνισης του καρκίνου. Η απόφαση για τη χορήγηση ορμονοθεραπείας εξαρτάται από την ύπαρξη ορμονοευαίσθητων όγκων. Είναι σημαντικό να συζητήσετε εκτενώς τη θεραπεία σας με το γιατρό σας, ώστε να κατανοήσετε πλήρως τα οφέλη και τους κινδύνους που αυτή ενέχει. Η ορμονοθεραπεία μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών, αν και αυτές δεν είναι τόσο δυσάρεστες όσο αυτές που σχετίζονται με τη χημειοθεραπεία, οι οποίες συνήθως περιλαμβάνουν: Εξάψεις Αδυνάτισμα των μαλλιών Ξηρότητα στην περιοχή του κόλπου Ανορεξία Αυξημένα ή υψηλά επίπεδα λιπαρών ουσιών, οι οποίες ονομάζονται λιπίδια, στο αίμα Γαστρεντερικά προβλήματα Αδυναμία Κεφαλαλγία Πόνος ή δυσκαμψία στις αρθρώσεις Υπνηλία Δερματικό εξάνθημα Κολπική αιμορραγία (συνήθως κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων της θεραπείας) Ορισμένες γυναίκες έχουν όγκους που φέρουν μεγάλες ποσότητες (ονομάζεται υπερέκφραση ) ενός στόχου (HER2 neu) στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων. Μια πρωτεΐνη που βρίσκεται στο αίμα διεγείρει την ανάπτυξη του όγκου προσκολλούμενη στο στόχο αυτό. Για την αντιμετώπιση αυτού του είδους όγκου έχει αναπτυχθεί ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που μπορεί να προστεθεί σε άλλα είδη θεραπείας, όπου κρίνεται απαραίτητο. Συνήθως, το φάρμακο αυτό αποτελεί τμήμα της θεραπείας μετά την ολοκλήρωση της χημειοθεραπείας, και όπως η τελευταία, μπορεί να έχει ορισμένες παρενέργειες, όπως: Συμπτώματα παρόμοια με αυτά της γρίπης Πόνο στην περιοχή του όγκου Διάρροια Κεφαλαλγία Επιπτώσεις στην καρδιά Αλλεργικές αντιδράσεις Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι δεν είναι όλες οι θεραπείες κατάλληλες για όλους. Μόνο ένα μικρό ποσοστό γυναικών με καρκίνο του μαστού έχουν όγκους που μπορεί να ανταποκριθούν σε αυτό το φάρμακο και συνεπώς οι ίδιες να επωφεληθούν από τη θεραπεία. Ο γιατρός σας θα σας προτείνει το καλύτερο για την περίπτωσή σας θεραπευτικό σχήμα, αναλόγως του είδους του καρκίνου του μαστού. 9

10 10

11 Είναι σημαντικό να κατανοήσετε ότι η ορμονοθεραπεία είναι μια καθιερωμένη φαρμακευτική αγωγή και τα οφέλη είναι σημαντικά. Όσον αφορά τις εξάψεις, υπάρχουν ορισμένα μέτρα τα οποία μπορείτε να λάβετε ώστε να αισθάνεστε πιο άνετα. Αποφεύγετε τα καυτερά φαγητά, ντυθείτε με τρόπο ώστε να μπορείτε να προσθέτετε ή να αφαιρείτε ρούχα εύκολα για να ρυθμίζετε τη θερμοκρασία σας, πιείτε κάτι κρύο εάν αισθάνεστε εξάψεις, κοιμηθείτε σε ένα δροσερό δωμάτιο και ρωτήστε το γιατρό σας για άλλα πιθανά φαρμακευτικά σκευάσματα που θα μπορούσαν να σας βοηθήσουν. Είναι σημαντικό να συζητήσετε με το γιατρό σας τυχόν ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίζετε. Περιγράψτε τα σωματικά συμπτώματα και δώστε του να καταλάβει πώς αυτές επηρεάζουν τη ζωή σας γενικότερα. Επίσης, είναι σημαντικό να κατανοήσετε ότι οι επαγγελματίες υγείας γενικά αποδέχονται ότι η συγκεκριμένη θεραπεία έχει σημαντικά οφέλη. Έχει αποδειχθεί κλινικά ότι η ορμονοθεραπεία μειώνει τον κίνδυνο επανεμφάνισης του καρκίνου. Αυτός είναι και ο λόγος που ο γιατρός σας είναι πιθανό να σας προτείνει να λάβετε σοβαρά υπόψη τη χορήγηση ορμονοθεραπείας. 11

12 Φυλλάδια πληροφόρησης ασθενών Εάν λαμβάνετε ορμονοθεραπεία, στη συσκευασία που περιέχονται τα χάπια σας θα βρείτε ένα φυλλάδιο πληροφόρησης. Όταν το διαβάσετε μπορεί να σκεφτείτε ότι αποτελεί μια λίστα αιτιών για να μη λάβετε το φάρμακο. Οι εταιρείες που παρασκευάζουν τα φάρμακα είναι νομικά υποχρεωμένες να σας απαριθμήσουν τις πιθανές παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής - όσο μικρές και εάν είναι οι πιθανότητες να εμφανίσετε κάποιες από αυτές. Για το λόγο αυτό μην αποθαρρυνθείτε από αυτά που διαβάζετε. Εάν ανησυχείτε ή εάν έχετε αμφιβολίες για το εάν πρέπει να λάβετε ορμονοθεραπεία, κλείστε ένα ραντεβού με το γιατρό σας και συζητείστε μαζί του για τις ανησυχίες σας. Εάν αντιμετωπίζετε δυσκολίες να κατανοήσετε το Φυλλάδιο Πληροφόρησης Ασθενούς, ο γιατρός σας ή το εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό είναι σε θέση να σας εξηγήσουν ότι χρειαστείτε. Πώς να επωφεληθείτε περισσότερο από τη θεραπεία σας Είναι ουσιώδες να ακολουθείτε τις οδηγίες του γιατρού σας όταν λαμβάνετε τα φάρμακα που σας έχει συνταγογραφήσει. Πολλές ορμονικές θεραπείες είναι ειδικά σχεδιασμένες να δρουν για μεγάλη χρονική περίοδο, γι αυτό η συμμόρφωση με τη θεραπεία είναι πολύ σημαντική. Πολλές γυναίκες φαντάζονται την ορμονοθεραπεία σαν ένα είδος ασφαλιστηρίου συμβολαίου κατά της επανεμφάνισης του καρκίνου. Η συμμόρφωση με το θεραπευτικό σχήμα θα σας βοηθήσει να διασφαλίσετε ότι η θεραπεία σας έχει τις περισσότερες πιθανότητες να είναι αποτελεσματική. Υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τις διάφορες ορμονικές θεραπείες που διατίθενται. Ο γιατρός σας είναι σε θέση να σας δώσει περισσότερες πληροφορίες, καθώς και να σας ενημερώσει για τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της κάθε μιας από αυτές. Μπορείτε επίσης να επισκεφτείτε τις ακόλουθες ιστοσελίδες: και 12

13 Πολύ χαρά, Πολύ υγεία και Πολύ ευτυχία!!! 13

14 Γ λωσσάρι ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η επικουρική θεραπεία χρησιμοποιείται επιπλέον της πρωτογενούς θεραπείας προκειμένου να αυξηθούν οι πιθανότητες αντιμετώπισης του καρκίνου. Συνήθως χορηγείται όταν δεν είναι βέβαιο εάν εξακολουθούν να παραμένουν στον οργανισμό καρκινικά κύτταρα. Παραδείγματα επικουρικής θεραπείας στην αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού είναι η χρήση θεραπείας ορμονικού αποκλεισμού ή χημειοθεραπείας μετά από χειρουργική επέμβαση. ΑΝΤΙΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ: Τα αντιοιστρογόνα είναι φάρμακα τα οποία μειώνουν την παραγωγή οιστρογόνων ή μεταβάλλουν τη φυσιολογική δράση των οιστρογόνων στον οργανισμό. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ορμονοευαίσθητους όγκους, καθώς η παρουσία οιστρογόνων μπορεί να διεγείρει τα κύτταρα του όγκου. ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ ΑΡΩΜΑΤΑΣΗΣ: Οι αναστολείς αρωματάσης δρουν αποκλείοντας την παραγωγή οιστρογόνων στην περιφέρεια. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ορμονοευαίσθητους όγκους, καθότι η παρουσία οιστρογόνων μπορεί να διεγείρει τα κύτταρα του όγκου. ΕΠΑΝΟΡΘΩΤΙΚΉ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΉ ΜΑΣΤΟΥ: Η πλαστική αποκατάσταση του μαστού ύστερα από το χειρουργείο. ΚΑΡΚΙΝΟΣ: Ο όρος καρκίνος είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει παραπάνω από 200 νοσήματα. Είναι η μη ελεγχόμενη, παθολογική αύξηση των κυττάρων τα οποία μπορούν να εισβάλλουν και να καταστρέψουν υγιείς ιστούς. Τα περισσότερα είδη καρκίνου μπορούν να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος. ΚΥΤΤΑΡΟ: Το κύτταρο είναι η βασική δομική μονάδα των ζώντων ιστών. Όλα τα φυτά και τα ζώα αποτελούνται από ένα ή περισσότερα κύτταρα. Επί παραδείγματι, η αμοιβάδα αποτελείται από ένα κύτταρο. ΧΗΜΕΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η χρήση κυτταροτοξικών φαρμάκων για τη θεραπεία του καρκίνου. ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ: Ερευνητικές μελέτες που αποσκοπούν στη διερεύνηση νέων θεραπειών ή προσεγγίσεων για τη διάγνωση του καρκίνου, τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης αυτού και την αντιμετώπισή του, οι οποίες ενδέχεται να αποδειχθούν αποτελεσματικότερες από τις ήδη υπάρχουσες μεθόδους. Ακολουθούνται αυστηροί κανόνες προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι συμμετέχοντες πληροφορούνται επαρκώς για το σκοπό, τους κινδύνους και τα οφέλη της μελέτης προτού συμφωνήσουν να λάβουν μέρος σε αυτή. Η συμμετοχή σε μια κλινική μελέτη δεν επηρεάζει την ποιότητα της περίθαλψης που θα λάβετε. ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η χρήση δύο ή περισσοτέρων ειδών θεραπείας για ένα συγκεκριμένο τύπο καρκίνου (π.χ. χειρουργική επέμβαση και ακτινοθεραπεία). ΚΥΤΤΑΡΟΤΟΞΙΚΟ ΦΑΡΜΑΚΟ: Χαρακτηρίζεται το φάρμακο που βλάπτει ή καταστρέφει τα ταχέως πολλαπλασιαζόμενα καρκινικά κύτταρα. Τα φάρμακα αυτά μπορούν επίσης να επηρεάσουν και τα φυσιολογικά ταχέως πολλαπλασιαζόμενα κύτταρα του σώματος (π.χ. μυελός των οστών, επιθηλιακά κύτταρα δέρματος και στομάχου) και συνεπώς μπορεί να σχετίζονται με δυσάρεστες παρενέργειες. ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ (ΘΟΥ): Η χρήση συνθετικών οιστρογόνων ή/και προγεστερόνης μετά την εμμηνόπαυση που στοχεύει στην αντικατάσταση των φυσικών ορμονών που παράγονται από τις γυναίκες κατά τη γόνιμη ηλικία τους. ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η θεραπεία αυτή, η οποία συνιστάται όταν οι όγκοι είναι ορμονοευαίσθητοι, π.χ. όταν η συνεχιζόμενη αύξηση του όγκου εξαρτάται από τα οιστρογόνα και την προγεστερόνη (γυναικείες ορμόνες), συνήθως χορηγείται μετά την ολοκλήρωση της ακτινοθεραπείας και της χημειοθεραπείας (εφόσον ισχύει στην περίπτωσή σας). Υπάρχουν διάφορα φάρμακα. Συνήθως χορηγείται ένα χάπι κάθε ημέρα για περίπου 5 έτη. Η λήψη της πλήρους θεραπείας είναι κλινικά αποδεδειγμένο ότι μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου. ΟΡΜΟΝΕΣ: Χημικές ουσίες που ρυθμίζουν συγκεκριμένες λειτουργίες του οργανισμού, όπως το μεταβολισμό, την ανάπτυξη και την αναπαραγωγή. ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ: Μικροί αδένες σε σχήμα φασολιού που φιλτράρουν ανεπιθύμητες ουσίες οι οποίες προσλαμβάνονται από το λεμφικό υγρό. Μεγάλες συγκεντρώσεις λεμφαδένων βρίσκονται κυρίως στις μασχάλες, στη βουβωνική χώρα και στον αυχένα. ΚΑΚΟΗΘΗΣ: Ο όρος κακοήθης σημαίνει καρκινικός. ΜΑΣΤΟΓΡΑΦΙΑ: Στη μαστογραφία χρησιμοποιούνται μικρές δόσεις ακτινοβολίας με στόχο τη λήψη ευκρινούς εικόνας της ιστικής υφής του μαστού. ΝΕΟΕΠΙΚΟΥΡΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΠΡΟ-ΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ): Η θεραπεία αυτή χορηγείται πριν από τη χειρουργική επέμβαση με σκοπό τη σμίκρυνση του όγκου. Αυτό διευκολύνει την αφαίρεσή του και όταν αυτό είναι απαραίτητο μπορεί να καταστήσει δυνατή την επέμβαση με διατήρηση του υγιούς τμήματος του μαστού αντί της ολικής μαστεκτομής. Αναλόγως του τύπου του όγκου η νεοεπικουρική θεραπεία μπορεί να είναι χημειοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία. 14

15 ΟΙΣΤΡΟΓΟΝΑ: Γυναικείες ορμόνες οι οποίες παράγονται κυρίως στις ωοθήκες. Επηρεάζουν τα φυλετικά χαρακτηριστικά των γυναικών, όπως την ανάπτυξη των μαστών, και είναι απαραίτητα για την αναπαραγωγή. Μια μικρή ποσότητα παράγεται από τα επινεφρίδια, καθώς και από άλλους ιστούς, όπως το λιπώδη ιστό και το ήπαρ. Η ανάπτυξη των περισσοτέρων τύπων καρκίνου του μαστού διεγείρεται από την παρουσία οιστρογόνων. ΑΚΤΙΝΕΣ-Χ: Ακτινοβολία βραχέος μήκους κύματος που προέρχεται από μία πηγή ακτινοβολίας υψηλής ενέργειας. Οι ακτίνες Χ παράγουν απεικονίσεις των διαφόρων οργάνων του σώματος πάνω σε φιλμ για διαγνωστικούς σκοπούς. Οι ακτίνες Χ υψηλής ενέργειας χρησιμοποιούνται στη θεραπεία κάποιων μορφών καρκίνου. Οι ακτίνες Χ είναι ένα είδος «ιονίζουσας ακτινοβολίας». ΧΕΙΡΟΥΡΓΟΣ ΜΑΣΤΟΥ: Ο χειρούργος μαστού είναι ο ιατρός που έχει ειδικευτεί στην αξιολόγηση και θεραπεία του καρκίνου. Στην Ελλάδα ασχολείται με την αντιμετώπιση του καρκίνου μέσω χημειοθεραπείας. Υπάρχουν εξειδικεύσεις σε διάφορους τομείς όπως: η γυναικολογική ογκολογία (καρκίνος των ωοθηκών, της μήτρας και του κόλπου), παθολογική ογκολογία (φαρμακοθεραπεία), παιδιατρική ογκολογία (καρκίνοι της παιδικής ηλικίας), ακτινολογική και χειρουργική ογκολογία. ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ: Μια διεργασία κατά την οποία η οστική απώλεια είναι ταχύτερη από την οστική ανακατασκευή, καθιστώντας τα οστά λεπτότερα, αδύναμα και επιρρεπή σε κατάγματα. ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑ: Η χρήση ακτίνων υψηλής ενέργειας και διεισδυτικότητας για τη θεραπεία ορισμένων νοσημάτων. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να είναι εσωτερική ή εξωτερική. ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΟΣ/απεικονιστής: Ο ακτινολόγος /απεικονιστής είναι ο γιατρός που έχει εξειδικευθεί στην αξιολόγηση και ερμηνεία ακτινογραφιών και άλλων τεχνικών απεικόνισης, όπως το υπερηχογράφημα και οι αξονικές τομογραφίες, για διαγνωστικούς σκοπούς. Οι ασθενείς με καρκίνο του μαστού θα διαπιστώσουν ότι ο ακτινοθεραπευτής είναι επίσης υπεύθυνος για τη χρήση ακτινοβολίας για τη θεραπεία της νόσου. ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΑ: Ένα ανεπιθύμητο ή δυσάρεστο σύμπτωμα που προκαλείται από τη θεραπεία του καρκίνου. ΟΓΚΟΣ: Ο όγκος είναι ένα εξόγκωμα, μια μάζα ή διόγκωση ενός ιστού. Ένας όγκος μπορεί να είναι καλοήθης (μη καρκινικός) ή κακοήθης (καρκινικός). ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ 1. Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο του Μαστού - ΑΛΜΑ ΖΩΗΣ, Λεωσθένους 21-23, Πειραιάς , τηλ.: , κα Χατζή, 2. Σύλλογος Καρκινοπαθών Μακεδονίας - Θράκης, Αγίας Σοφίας 46, Θεσσαλονίκη , τηλ.: , κα Μήττα, 3. Σύλλογος Στήριξης Ασθενών με Καρκίνο - Η ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, Ηλέκτρας 10, Άργος , τηλ.: , κα Μπαρλιά 4. Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία - ΔΙΚΤΥΟ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΜΑΣΤΟΥ, Τσόχα 18-20, Αθήνα , τηλ.: , κα Γιδοπούλου, 5. Σύλλογος Καρκινοπαθών Βέροιας Ημαθίας - ΑΓΙΟΣ ΠΑΡΘΕΝΙΟΣ, δεν υπάρχουν καταχωρημένα τα στοιχεία, κα Νάτσιου 6. Ίδρυμα «Τζένη Καρέζη» - Μονάδα Ανακούφισης Πόνου και Παρηγορητικής Αγωγής, Κορινθίας 27, Αμπελόκηποι , τηλ.: , καθ. Λ. Βλάχου, 7. Κέντρο Ημέρας για Ψυχολογική Υποστήριξη Ασθενών με Καρκίνο, Λ. Αμαλίας 32, Ζάππειο, τηλ: , kipiak@otenet.gr 15

16 OTH/00036/1/0512 Με την ευγενική χορηγία της Α.Υ.Γ.Η (Ασθενείς, Υποστήριξη, Γνώση, Ηρεμία) 16