Ορμονικοί Υποδοχείς και Συσχέτισή τους με τον Καρκίνο Hormone Receptors and their Relation with Cancer

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ορμονικοί Υποδοχείς και Συσχέτισή τους με τον Καρκίνο Hormone Receptors and their Relation with Cancer"

Transcript

1 28 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 30ος, τεύχος 1, Απρίλιος 2011 Aνασκόπηση Review Ορμονικοί Υποδοχείς και Συσχέτισή τους με τον Καρκίνο Hormone Receptors and their Relation with Cancer ABSTRACT Hormone Receptors and their Relation with Cancer Fotis Karvelas, Vassiliki Gavala, Pavlos Athanasopoulos Department of Surgery, General Hospital of Patras O Agios Andreas Malignant neoplasms are very heterogeneous in their behavior. Quite often the clinical course and the prognosis of neoplasms with similar staging and histological type is completely different. Extensive clinical investigation has led to the understanding of the mechanisms by which hormones regulate the tumor progression. The discovery of tumor markers helped us to predict the course of the neoplastic disease and the best treatment approach of it. We present the hormone receptors (estrogen receptors, progesterone receptors, androgenic receptors etc) which are found in several tissues (breast, liver, kidney, ovary, skin, etc) and we discuss their significance in prognosis for tumor aggressiveness. Great effort is made for the determination of reliable methods of detection through immunohistochemistry due to their specificity, antigenicity, binding capacity and heterogenity of their expression in tissues. Most of the clinical trials have not yet proved a relation between their existence and appearance of the tumor. [Ach Iatr 2011;30:28 34]. Key words: Antigenicity, Hormone receptors, Immunohistochemistry, Neoplasm Correspondence: Fotis Karvelas, 47 Sachtouri Str, Patras 26222, Greece Tel.: , Fax: Submitted: 15/11/10, Revision accepted: 20/12/10

2 ACHAIKI IATRIKI Volume 30, Issue 1, Αpril Φώτης Καρβελάς Βασιλική Γαβαλά Παύλος Αθανασόπουλος Χειρουργική Κλινική Νοσοκομείου «Ο Άγιος Ανδρέας» Αλληλογραφία: Φώτης Καρβελάς Σαχτούρη 47, Πάτρα Τ.Κ:26222 Fax: Τηλ: Υποβλήθηκε: 15/11/10 Αναθεωρημένη εγινε δεκτή: 20/12/10 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Τα κακοήθη νεοπλάσματα χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερη ετερογένεια στη συμπεριφορά τους. Αρκετά συχνά ασθενείς με νεόπλασμα παρόμοιας σταδιοποίησης και ιστολογικού τύπου έχουν διαφορετική κλινική πορεία και πρόγνωση. Εκτεταμένες κλινικές έρευνες έχουν οδηγήσει στη κατανόηση των μηχανισμών εκείνων μέσω των οποίων οι ορμόνες ρυθμίζουν την εξέλιξη των όγκων. Η ανακάλυψη καρκινικών δεικτών μας βοηθά στην πρόγνωση της πορείας της νεοπλασματικής νόσου και στην καλύτερη θεραπευτική προσέγγιση αυτής. Πρόκειται για τους ορμονικούς υποδοχείς (οιστρογονικοί, προγεστερονικοί, ανδρογονικοί υποδοχείς). Ανευρίσκονται σε πολλούς ιστούς (μαστός, ήπαρ, νεφρός, ωοθήκες, δέρμα κ.α) και η ύπαρξή τους είναι προγνωστική για την επιθετικότητα των όγκων. Μεγάλη προσπάθεια καταβάλλεται για τον προσδιορισμό αξιόπιστων μεθόδων ανίχνευσής τους μέσω της ανοσοιστοχημείας λόγω της ειδικότητας, αντιγονικότητας, της δεσμευτικής τους ικανότητας και της ετερογένειας στην έκφρασή τους στους ιστούς. Οι περισσότερες κλινικές μελέτες δεν έχουν ακόμη αποδείξει κάποια σχέση μεταξύ της ύπαρξής αυτών με την εμφάνιση του όγκου.[αχ Ιατρ 2011;30:28 34]. Λέξεις Κλειδιά: Αντιγονικότητα, Ορμονικοί υποδοχείς, Ανοσοϊστοχημεία, Νεόπλασμα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα κακοήθη νεοπλάσματα παρουσιάζουν μεγάλη ετερογένεια στη συμπεριφορά τους. Έτσι παρατηρείται συχνά σε ασθενείς πάσχοντες από συγκεκριμένο νεόπλασμα παρόμοιας σταδιοποίησης και ιστολογικού τύπου,να διαφέρει, ανοσοϊστοχημικά η κλινική πορεία και κατά συνέπεια και η πρόγνωση. Έκτεταμένες έρευνες, έχουν οδηγήσει στην κατανόηση των μηχανισμών μέσω των οποίων συγκεκριμένες ορμόνες ρυθμίζουν την ανάπτυξη του όγκου και στην ανεύρεση δεικτών οι οποίοι βοηθούν στην πρόγνωση τόσο της πορείας της νεοπλασματικής νόσου όσο και στην ορθότερη θεραπευτική προσέγγιση αυτής. Πρόκειται για τους ορμονικούς υποδοχείς. Ο προσδιορισμός τους γίνεται ανοσοιστοχημικά και η ανεύρεση και ποσοτικοποίησή τους στοχεύει στην επιλογή των ασθενών εκείνων που θα υποβληθούν σε επικουρική θεραπεία και ορμονοθεραπεία. Η εξέλιξη μερικών καρκίνων είναι δυνατόν να επηρρεάζεται από αλλαγές της ορμονικής κατάστασης του ξενιστή. Το φαινόμενο της ορμονοεξάρτησης έχει τροποποιήσει την παραδοσιακή θεραπεία των περισσοτέρων νεοπλασιών και έχει εφαρμοσθεί επιτυχώς σε αρκετές περιπτώσεις παρηγορητικής θεραπείας, ειδικά στον καρκίνο του μαστού, του προστάτη, του σώματος της μήτρας και του θυρεοειδούς. Η ορμονοθεραπεία από μόνη της δε μπορεί να σταματήσει την πρόοδο της καρκινικής νόσου, αλλά επιφέρει σημαντική ύφεση του πρωτοπαθούς όγκου ή των μεταστάσεων συνεπικουρώντας την κύρια θεραπευτική αντιμετώπιση που είναι συνήθως η χειρουργική. Σε μερικές περιπτώσεις η ύφεση διαρκεί μεγάλο χρονικό διάστημα και η ορμονοθεραπεία σε αυτές αποτελεί την καλύτερη επιλογή έχοντας τώρα πια τη θέση της απαραίτητης συμπληρωματικής αγωγής. Μετά από αναζήτηση, σε βιοπτικό υλικό υποδοχέων ειδικών ορμονών γίνεται θεραπεία καταστολής ή απενεργοποίησης αυτών, είτε με ανταγωνιστικές ορμόνες είτε με δέσμευση ή μείωση της έκφρασης αυτών με ουσίες μη ορμονικής φύσεως (ταμοξιφαίνη, αναστολείς αρωματάσης κλπ).

3 30 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 30ος, τεύχος 1, Απρίλιος 2011 Οι ορμονικοί υποδοχείς είναι ειδικές πρωτεΐνες παραγόμενες από τα κύτταρα στόχους των στεροειδικών ορμονών, μέσω των οποίων ασκείται η δράση στους ιούς στόχους. Γενικότερα, η πλειονότητα του πρωτογενούς αδέσμευτου υποδοχέα εδράζεται στο πυρηνικό διαμέρισμα όπου βρίσκεται χαλαρά συνδεδεμένος, εύκολα εκχυλιζόμενος στο κυτταρικό διάλυμα και σε ισορροπία με μικρές ποσότητες εξωπυρηνικού υποδοχέα. Ο εξωπυρηνικός υποδοχέας, ο οποίος δεσμεύει τα στεροειδή πολύ πιο ισχυρά από ότι οι μεταφέρουσες αυτά πρωτεΐνες του αίματος, χρησιμεύει στο να παραλαμβάνει την ορμόνη εντός του κύτταρου στόχου. Το σύμπλεγμα ορμόνης υποδοχέα μεταφέρεται στον πυρήνα και ενεργοποιείται. Ο ενεργοποιημένος αυτός τύπος συμπλέγματος δεσμεύεται ισχυρά στις θέσεις αποδέκτες της χρωματίνης, από όπου θα ενεργοποιηθεί η έκφραση συγκεκριμένων γονιδίων και ως αποτέλεσμα η παραγωγή ειδικών κυτταροπλασματικών πρωτεϊνών, υπεύθυνων για την διαφοροποίηση και τον πολλαπλασιασμό των κυτττάρων. Τα όργανα στόχος περιέχουν ορμονικούς υποδοχείς ανά κύτταρο. Ο αριθμός αυτός δεν είναι πάντα σταθερός, αλλά εξαρτώμενος από παράγοντες όπως η ένταση και η διάρκεια προηγούμενης ορμονικής διέγερσης, ο βαθμός της κυτταρικής διαφοροποίησης, η φάση του κυτταρικού κύκλου, η κυτταρική ηλικία και μεταβολισμός, γενετικοί παράγοντες, φαρμακολογικές αντιδράσεις, επιδράσεις άλλων ορμονών. Οι οιστρογονικοί υποδοχείς είναι ειδικά μόρια πρωτεϊνικής φύσεως που παρουσιάζουν μεγάλη συγγένεια με το μόριο των οιστρογόνων και βρίσκονται ενδοκυττάρια. Η είσοδος των λιποδιαλυτών μορίων οιστρογόνων γίνεται πολύ εύκολα μέσω απλής μεμβρανικής διάχυσης λόγω διαφοράς στη διαμεμβρανική συγκέντρωση. Οι υποδοχείς είναι ελεύθεροι στη κυτοσόλη και μετά τη δέσμευσή τους μετατοπίζονται στον πυρήνα και συνδέονται σε αυτόν σταθερά. 1 3 Υπάρχει όμως και η θεωρία πως οι υποδοχείς είναι ευθύς εξαρχής τμήματα του πυρήνα με συνδεδεμένο τμήμα στο κυτταρικό DNA και ελεύθερο άκρο δεκτικό στην σύνδεση μόνο με οιστρογόνα λόγω πολύ μεγάλης ειδικότητας. Η ενεργοποίηση του υποδοχέα είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που τελικά μετά από μεταβολές στη τριτοταγή δομή του πρωτεϊνικού μορίου (μέσω αλλαγής της επαγωγικής πολώσεως, της ενδομοριακής χημικής συγ- γένειας, των χημικών εσωτερικών δεσμών διαμορφώσεως) έχουμε αύξηση του μεγέθους του μορίου του υποδοχέα από 4s σε 5s, λόγω της διμερούς συνδέσεως και μετατροπή της χαλαρής ή ανύπαρκτης πυρηνικής σύνδεσης σε εξαιρετικά συμπαγή. Το σύμπλεγμα ενεργοποιεί την μεταγραφική μετάφραση τμημάτων του DNA και μετά από πάροδο περίπου 6 ωρών χάνει την επαφή του με τον πυρήνα λόγω εξασθενήσεως και αποδομείται. Η συνεχής παρουσία των οιστρογονικών υποδοχέων είναι σημαντική για την διατήρηση της δυνατότητας απάντησης των ιστών στόχων. Οι πρωτεΐνες που ρυθμίζονται από τη διέγερση των οιστρογονικών υποδοχέων είναι η καθεψίνη D, p52, HSP (Heat Shock Protein). 4 7 Φυσιολογικά, εκφράζονται στους πυρήνες του στρώματος του χορίου της μήτρας, του ενδομητρίου, των λείων μυικών ινών του μυομητρίου, τα επιθηλιακά κύτταρα του τράχηλου της μήτρας, του κόλπου, των σαλπίγγων, στα κύτταρα της δικτυωτής στοιβάδας του επινεφριδίου και στα επιθηλιακά κύτταρα των λοβίων και των εκφορητικών πόρων του μαστού. Οι προγεστερονικοί υποδοχείς αποτελούν τελικό προιόν των διεργασιών που ελέγχονται από τα οιστρογόνα και στις οποίες λαμβάνουν μέρος οι οιστρογονικοί υποδοχείς. Aποτελούνται από δύο υποομάδες 95kD & 120 kd. Δεν είναι γνωστό αν αυτές οι δύο πρωτεΐνες είναι αποτέλεσμα έκφρασης δύο διαφορετικών μορίων ή αλλοτροπισμός και φυσική χρονική μεταβολή του ίδιου γονιδιακού μορίου. Και για τους προγεστερονικούς υποδοχείς ισχύουν δύο θεωρίες για την κυτταροπλασματική ή την πυρηνική τους θέση. Συνδέονται μετά από διάχυση με τα μόρια της προγεστερόνης ή πρόδρομων αυτής μορίων (πρεγνενολόνη) και ενεργοποιούν μέσω σταθερής σύνδεσης γονίδια που είναι υπεύθυνα για την παραγωγή cathepsin D, ps2 & HSP. 8 Φυσιολογικά, εκφράζονται στους πυρήνες του στρώματος του χορίου της μήτρας, του ενδομητρίου, των λείων μυικών ινών του μυομητρίου, τα επιθηλιακά κύτταρα του τράχηλου της μήτρας, του κόλπου, των σαλπίγγων, στα κύτταρα της δικτυωτής στοιβάδας του επινεφριδίου και στα επιθηλιακά κύτταρα των λοβίων και των εκφορητικών πόρων των μαστών. Οι ανδρογονικοί υποδοχείς συνδέονται με μεγάλη ομάδα μορίων με ανδρογονική ειδικότητα. Είναι ενδοκυττάρια μόρια που συνδέονται με τον πυρήνα και τον ενεργοποιούν. Εκφράζονται στα κύτταρα του όρχεως, του προστάτη, της επιδιδυμίδας, των σπερματικών εκ-

4 ACHAIKI IATRIKI Volume 30, Issue 1, Αpril φορητικών πόρων, στο επινεφρίδιο και στο πέος. Οι υποδοχείς αυξητικών παραγόντων είναι υποδοχείς πολυπεπτιδικών ορμονών που επηρεάζουν την κυτταρική αύξηση. Άλλοι διεγείρουν άμεσα την σύνθεση του DNA, άλλοι εισάγουν τα κύτταρα στη φάση G0, G1 οδηγώντας στον διπλασιασμό του DNA ενώ είναι δυνατόν να επηρεάζουν και άλλες λειτουργίες όπως η μετανάστευση, η διαφοροποίηση και η επιδιόρθωση των ιστών. Μπορούν να βρίσκονται στη κυτταρική επιφάνεια ή ενδοκυττάρια. Να μη ξεχνάμε ότι και οι υποδοχείς των στεροειδικών ορμονών ανήκουν στους υποδοχείς αυτούς μιας και τα οιστρογόνα, η προγεστερόνη και τα ανδρογόνα είναι οι ίδιοι αυξητικοί παράγοντες. Μπορούν να έχουν ενδοκρινική, αυτοκρινική και παρακρινική δράση. Η κωδικοποίηση των υποδοχέων αυτών γίνεται στις νεοπλασίες από τα ογκογονίδια. Η λειτουργία τους είναι του τύπου των κινασών και των φωσφοκινασών που προσθέτουν ή αφαιρούν φωσφορικές ρίζες από υπολλειμματικά μόρια τυροσίνης ή σερίνης θρεονίνης. Με τη σειρά τους οι πρωτεΐνες αυτές επιδρούν στον πυρήνα προκαλώντας το διπλασιασμό του νουκλεϊκού υλικού, τη παραγωγή mrna ή τη διέγερση των ριβοσωμάτων και των μιτοχονδρίων αυτοκρινικά. Οι υποδοχείς μπορεί να είναι οι ίδιοι κινάσες ή να βρίσκονται δίπλα στα συστήματα των κινασών. Χρειάζεται να συνδεθούν στην κυτταρική επιφάνεια με τον μεσολαβητή συνδέτη (ligand) προκειμένου να ενεργοποιηθούν. Οι υποδοχείς αυτοί χονδρικά κατατάσσονται σε υποδοχείς του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGF R), με κυριότερο εκπρόσωπο τον HER2/neu που απαντάται στον καρκίνο του μαστού), του παράγοντα των αιμοπεταλίων(pdgf R), του αυξητικού παράγοντα των ινοβλαστών (a/b FGF R), του μετατρεπτικού αυξητικού παράγοντα (R TGF β), των αυξητικών παραγόντων που μοιάζουν της ινσουλίνης (ILGR R), του παράγοντα της αγγειοδιαπερατότητας (VPF R/ECGF R), των ηπατικών αυξητικών παραγόντων (Sf R), του αυξητικού παράγοντα των νεύρων, της ερυθροποιητίνης, των κυτοκινών και των αυξητικών παραγόντων της μυελικής σειράς. Ειδικότερα ο υποδοχέας του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα έχει μιτογόνο δράση σε ποικιλία επιθηλιακών κυττάρων και ινοβλαστών, ενώ προκαλεί τη διαίρεση των ηπατοκυττάρων. Διεγείρει το σύστημα της τυροσινικής κινάσης, είναι διαμεμβρανικός και έχει την ονομασία c erb B1/2/3. Ο υποδοχέας του αυξητικού παράγοντα των αιμοπεταλίων έχει δυο διαφορετικά μόρια δράσης πρωτεϊνικής κινάσης και προκαλεί τη μετανάστευση και αύξηση του αριθμού των ινοβλαστών των λείων μυικών ινών και των μονοκυττάρων. Ο υποδοχέας των αυξητικών παραγόντων των ινοβλαστών είναι διαμεμβρανικός, ισχυρά ανιονικός και επάγει την αγγειογένεση και τον πολλαπλασιασμό των ινοβλαστών, των μακροφάγων και ανανεούμενων τμημάτων του νευρικού ιστού. Ο υποδοχέας του μετατρεπτικού αυξητικού παράγοντα είναι ο ίδιος με τον EGF R ή διαμεμβρανικό μόριο που του ομοιάζει. Έχει δράση πρωτεϊνικής κινάσης της τυροσίνης. Η ενεργοποίησή του προκαλεί αναστολή της αύξησης των επιθηλιακών κυττάρων, αναστέλλει την έκφραση του ορμονικού υποδοχέα PDGF, διεγείρει την χημειοταξία των ινοβλαστών, την παραγωγή κολλαγόνου και ινονεκτίνης και την παραγωγή αντιπρωτεασών ελαττώνοντας τις πρωτεάσες και ειδικά αυτές που αποδομούν το κoλλαγόνο. Η ισχυρή διέγερση σε μεγάλη πυκνότητα του υποδοχέα αυτού έχει ισχυρή έως εκτρωτική μιτογόνο δράση ενώ αντίθετα η ενεργοποίηση μικρού αριθμού υποδοχέων έχει ανασταλτική δράση. Όλοι σχεδόν οι λοιποί υποδοχείς έχουν διαμεμβρανική φύση και η διέγερσή τους προκαλεί επαγωγή της μιτωτικής διεργασίας στους φυσιολογικούς ιστούς. Στους υποδοχείς των αυξητικών παραγόντων ανήκει πλέον και ο υποδοχέας των θυρεοειδικών ορμονών, εξαιτίας μιας τυχαίας ανακάλυψης που απέδειξε ότι η σύνθεση αυτού του διαμεμβρανικού υποδοχέα κωδικοποιούνταν στο χρωμόσωμα 17q και κατευθυνόταν από το ογκογονίδιο c erb A1. Έκτοτε οι εξελίξεις και έρευνα στο πεδίο των ογκογονιδίων απέδειξαν οτι τα περισσότερα από αυτά κωδικοποιούν πρωτεϊνικούς ορμονικούς υποδοχείς Η ανακάλυψη αυτή έδωσε και νέα κατεύθυνση στην διαγνωστική αλλά και στην θεραπευτική παρέμβαση. Πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας οτι η διέγερση ενός ογκογονιδίου, ανεξάρτητα από τον μηχανισμό που μπορεί να την έχει προκαλέσει, οδηγεί στην υπερέκφραση ορμονικών υποδοχέων που κάτω από φυσιολογικές συνθήκες έχουν μιτογόνο δράση..τώρα όμως που πέραν των άλλων έχουμε την ανώμαλη και αυξημένη ποσοτικά παραγωγή αυτών των υποδοχέων δημιουργούνται οι ικανές εκείνες συνθήκες που δύνανται να προκαλέσουν εκτρωτικό πολλαπλασιασμό κυττάρων που ήδη διαφέρουν από

5 32 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 30ος, τεύχος 1, Απρίλιος 2011 προγονικά τους κύτταρα και να έχουμε την απαρχή της δημιουργίας ενός νεοπλάσματος που έχει τη δυνητική ικανότητα να θανατώσει τον ξενιστή του αν ξεφύγει από τους αμυντικούς του μηχανισμούς. ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΜΑΣΤΟΥ Οι οιστρογονικοί και προγεστερονικοί υποδοχείς στα καρκινώματα του μαστού θεωρούνται από τους σημαντικότερους προγνωστικούς δείκτες. Η έκφραση των δδ και ρρ υποδοχέων παρουσιάζει ομοιογένεια στις προκαρκινωματώδεις και στον αρχόμενο καρκίνο του μαζικού αδένα η οποία χάνεται στον διηθητικό καρκίνο. 14 Η έκφραση των ER στον καρκίνο του μαστού αυξάνει με την ηλικία που δεν ισχύει για αυτή του PR. Γυναίκες με θετικούς ER έχουν καλύτερη πρόγνωση. Η θετικότητα των ΕR & PR έχει μεγαλύτερη προγνωστική σημασία στις ασθενείς που έχουν θετικούς μασχαλιαίους λεμφαδένες ή απομακρυσμένες μεταστάσεις. Αντίθετα από το μέγεθος του όγκου, η περιεκτικότητα σε υποδοχείς δεν καθορίζει την ύπαρξη ή όχι λεμφαδενικών μεταστάσεων. Ενδοκρινική θεραπεία στον καρκίνο του μαστού χρησιμοποιήθηκε πριν από 100 χρόνια με την αμφοτερόπλευρη αφαίρεση των ωοθηκών. Ογδόντα χρόνια αργότερα, παρατήρησαν οτι οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού και θετικούς ER & PR υποδοχείς ανταποκρίνονταν στην ενδοκρινική θεραπεία Η ανταπόκριση στη θεραπεία με όγκους ER+/PR+ ήταν 77% ενώ για ER /PR ήταν 11% και 27% για όγκους ER+/PR. Η ανταπόκριση στη θεραπεία έχει άμεση σχέση με τον αριθμό των ER υποδοχέων. Η επιβίωση ασθενών με δδ+/ρρ+ είναι καλύτερη σε σχέση με ασθενείς που δεν έχουν υποδοχείς. Ασθενείς με θετικούς ER μετά πέντε έτη ήταν ελεύθεροι νόσου κατά 74% και είχαν συνολική επιβίωση 90%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για ασθενείς αρνητικούς στους ER ήταν 60% και 81%. Ασθενείς θετικοί και στους δύο υποδοχείς παρουσιάζουν καλύτερη πρόγνωση. 18 Αρκετοί υποστηρίζουν ότι οι ασθενείς σταδίου ΙΙ παρουσιάζουν μεγαλύτερη ευαισθησία στα επίπεδα των PR σε σχέση με τους ER υποδοχείς Η περιεκτικότητα των όγκων σε ER & PR έχει προγνωστική σημασία. Συχνά όγκοι πλούσιοι σε υποδοχείς και καλά διαφοροποιημένοι αναπτύσσονται αργά και συμπεριφέρονται λιγότερο επιθετικά. Συνεπώς οι ασθενείς αυτοί έχουν μεγαλύτερη και καλύτερη επιβίωση. Καθώς η νόσος εξελίσσεται όγκοι με αρνητικούς υποδοχείς μεθίστανται πιο συχνά στα όργανα της κοιλίας, ενώ όγκοι με θετικούς υποδοχείς μεθίστανται συχνότερα στα οστά. Μεγάλης σημασίας είναι η ανίχνευση του υποδοχέα HER2/neu ή RTK που ουσιαστικά είναι μια πρωτεϊνική κινάση EGFR και η αναστολή του με τη βοήθεια μονοκλωνικών αντισωμάτων δίνει πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Μάλιστα η αναστολή του EGFR αυξάνει επιπλέον την ευαισθησία του όγκου στα συνήθη χημειοθεραπευτικά. ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΩΟΘΗΚΩΝ Το 60 70% των ωοθηκικών νεοπλασμάτων περιέχουν ER υποδοχείς και το 30% PR υποδοχείς. Αντίθετα ο φυσιολογικός ωοθηκικός ιστός περιέχει σε πολύ μικρότερη ποσότητα ER υποδοχείς ενώ έχει μεγαλύτερη αναλογία σε PR υποδοχείς. Από τους όγκους, οι ορώδεις κυστικοί είναι συχνότερα θετικοί στους υποδοχείς, πολύ λιγότερο θετικοί είναι οι συμπαγείς και εκείνοι του ενδομητρίου, ενώ οι βλεννώδεις δεν εκφράζουν σχεδόν ποτέ υποδοχείς. Οι κοκκιοκυτταρικοί όγκοι εκφράζουν συχνά υποδοχείς ER ενώ οι όγκοι από γεννητικά κύτταρα σπάνια περιέχουν ορμονικούς υποδοχείς. Αντίθετα με ότι συμβαίνει με τον καρκίνο του μαστού και του ενδομητρίου, στον καρκίνο της ωοθήκης δεν υπάρχει συσχέτιση μεταξύ περιεκτικότητας ER &PR της διαφοροποίησης, του κλινικού σταδίου, της ηλικίας και της μετεμμηνοπαυσιακής κατάστασης. 21 Η ανίχνευση του HER2/neu καθώς και υποδοχέων του τύπου του EGFR(c erb B2),VEGFR, β TGFR οδήγησαν στην χρήση αντισωμάτων έναντι αυτών. Η ορμονική θεραπεία και η καταστολή των υποδοχέων ακόμα δεν έχει αποδώσει τα επιθυμητά αποτελέσματα, φαίνεται όμως να υποβοηθά την κλασσική θεραπεία. ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΣΤΟ Ca ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ/ΤΡΑΧΗΛΟΥ Το φυσιολογικό και υπερπλαστικό ενδομήτριο και ο ενδοτράχηλος είναι πλούσια σε ER & PR υποδοχείς. Συχνά λοιπόν και τα καρκινώματα τους είναι πλούσια σε αυτούς τους υποδοχείς. Επιπλέον διαπιστώθηκε ότι η αυξημένη έκφραση των υποδοχέων συνδέεται με υψηλής διαφοροποίησης όγκους και ως εκ τούτου με καλύτερη επιβίωση. Ασθενείς με θετικούς τους οιστρογονικούς και προγεστερονικούς υποδοχείς ανταποκρίνονται στην ορμονοθεραπεία κατά 72% και 86% αντίστοιχα. Ο διαυγοκυτταρικός και ο θηλώδης καρκίνος του ενδομητρίου παρουσιάζει χαμηλότερη περιεκτικότητα σε υποδοχείς. Υπάρχουν επίσης υποδοχείς τύπου HER2/neu, EGFR, VEGFR, β TGFR.

6 ACHAIKI IATRIKI Volume 30, Issue 1, Αpril ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΟΡΧΕΟΣ Ανευρίσκονται μόνο υποδοχείς ανδρογόνων και α χοριακής γοναδοτροπίνης, κυρίως σε σεμινώματα. Η χρήση αντιανδρογονικών σκευασμάτων δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα. Όγκοι με μεγάλη έκφραση των υποδοχέων είναι εξαιρετικά επιθετικοί. Υποδοχείς αυξητικών παραγόντων, κυρίως EGFR, FGFR, TGFR σε μεγάλη πυκνότητα αποδεικνύουν μόνο μεγάλη επιθετικότητα του όγκου λόγω χαμηλού βαθμού διαφοροποίησης. ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΠΡΟΣΤΑΤΗ Στον υπερπλαστικό αδένα καθώς και στον καρκίνο του προστάτη ανευρίσκονται αυξημένοι υποδοχείς των ανδρογόνων και μάλιστα με υψηλή συσχέτιση ως προς τους υποδοχείς που ελέγχεται η παραγωγή τους από την έκφραση ορισμένων ογκογονιδίων. Είναι συνήθως τύπου υποδοχέα ενεργοποίησης της τυροσινικής κινάσης, c erb B1/3. Οι όγκοι αυτοί συνήθως ανταποκρίνονται στην αντιανδρογονική θεραπεία. Σε διαφορετική περίπτωση επί εξελισσομένου καρκίνου του προστάτη υπάρχουν δυο χαρακτηρισμοί α) ανδρογονοανεξάρτητος όπου συμβαίνει αλλαγή της αρχικής ανδρογονικής σηματοδοσίας επί του υποδοχέα και μεταβάλλεται αυξητικά η έκφραση της ογκοπρωτεΐνης bcl2 με μείωση της απόπτωσης και β) ορμονοανεξάρτητος όπου υπάρχει μεταλλαγή του ογκοκατα στα λτικού ογκογονιδίου p53 με ταυτόχρονη ενεργοποίηση του p21 και αύξηση των μιτογόνων υποδοχέων του EGFR και σύγχρονη μείωση του β TGFR υποδοχέων. Οι ασθενείς αυτοί δεν ανταποκρίνονται στην αντιανδρογονική θεραπεία αλλά η διακοπή αυτής μπορεί να επιφέρει ύφεση της νόσου ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΟΡΘΟΥ ΚΑΙ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ. Ανευρίσκονται υποδοχείς τύπου τυροσινικής κινάσης. Είναι του τύπου της EGFR/HER2/neu και ελέγχεται από το μεταλλαγμένο ογκοκατασταλτικό γονίδιο p53.το τελικό αποτέλεσμα είναι η αναστολή της απόπτωσης και προγνωστικά χαρακτηρίζεται από αυξημένη επιθετικότητα όταν έχει μεγάλη περιεκτικότητα υποδοχέων. Οι όποιοι ορμονικοί χειρισμοί δεν έχουν αποδώσει αν και έρευνες βρίσκονται σε εξέλιξη. 24 ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΣΤΟΜΑΧΟΥ. Υποδοχείς αυξητικών παραγόντων κυρίως EGFR/c erb B1, 2, 3, β TGFR, a/bfgfr, VEGFR, VPFR, που σε μεγάλη πυκνότητα υποδηλώνουν επιθετικό νεόπλασμα. 25 ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ Υποδοχείς αυξητικών παραγόντων κυρίως EGFR/c erb B1,2,3, β TGFR, ILGFR, VPFR και των ορμονών που πιθανόν να εκκρίνουν τα ανεξάρτητα αδενώματα. H ύπαρξη υποδοχέων της α xοριακής γοναδοτροπίνης αποτελεί τον μόνο προς το παρόν δείκτη αυξημένης αξιοπιστίας για πιθανό καρκίνο του παγκρέατος ενώ δεν φαίνεται να είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι οι υποδοχείς. ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΗΠΑΤΟΣ Στα νεοπλάσματα του ήπατος ανευρίσκονται υποδοχείς ανδρογόνων, οιστρογόνων, προγεστερόνης, κορτιζόλης, καλσιτονίνης, EGFR/c erb B1, 2, 3, β TGFR, a, b FGFR, ILGFR, VPFR, α, β Hcg και τους ειδικούς ηπατικούς SFR που η παρουσία τους υποδηλώνει σχετικώς καλόηθες νεόπλασμα, σε αντίθεση με τους προηγούμενους που υποδηλώνουν εξαιρετικά κακοήθη νεοπλάσματα. Οι υποδοχείς προς το παρόν δεν έχει αποδειχθεί να έχουν άλλη κλινική σημασία παρά του ότι μελέτες διεξάγονται πάνω σε αυτό. ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Πρόκειται για υποδοχείς των θυρεοειδικών ορμονών, της κορτιζόλης, της καλσιτονίνης, EGFR, β TGFR, c erb A1 που όμως δεν έχουν προς το παρόν κάποια χρησιμότητα. ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΣΙΕΛΟΓΟ- ΝΩΝ ΑΔΕΝΩΝ Είναι υποδοχείς κορτιζόλης και αυξητικών παραγόντων του τύπου του EGFR, c erb A1, c erb B1, 2, 3 που όμως δεν έχουν προς το παρόν ιδιαίτερη κλινική σημασία. ΟΡΜΟΝΙΚΟΙ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ Ca ΠΝΕΥΜΟΝΑ Τον κύριο λόγο έχουν υποδοχείς του τύπου HER2/neu, EGFR, β TGFR, κορτιζόλης και καλσιτονίνης. Προγνωστικά η αυξημένη πυκνότητά τους στους καρκινικούς όγκους δείχνει αυξημένη κακοήθεια και άσχημη πρόγνωση, χωρίς άλλη κλινική σημασία. Μεγάλη είναι η προσπάθεια που καταβάλεται για τον προσδιορισμό αξιόπιστων μεθόδων ανίχνευσης των υποδοχέων στους ιστούς (ανοσοϊστοχημεία) λόγω της ειδικότητας, της αντιγονικότητας, της δεσμευτικής τους ικανότητας και της ετερογένειας της έκφρασής τους στους ιστούς. Συμπερασματικά, η κλινική εφαρμογή της ανίχνευσης αυτών είναι σημαντική λόγω του οτι ανευρίσκονται σε όλα τα όργανα όπως αναφέρθηκε και η ύπαρξή τους είναι ιδιαίτερα προγνωστική για την επιθετικότητα

7 34 ΑΧΑΪΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ Τόμος 30ος, τεύχος 1, Απρίλιος 2011 κάποιων νεοπλασμάτων, την ανταπόκρισή τους στην αγωγή και γενικότερα στη συνολική επιβίωση. Οι περισσότερες κλινικές μελέτες δεν έχουν αποδείξει ακόμη τη συσχέτιση της ύπαρξης των ορμονικών υποδοχέων με την εμφάνιση του όγκου. REFERENCES 1. Greene GL, Sobel NB, King WJ, Jensen EV: Immunochemical studies of estrogen receptors. J Steroid Biochem 1984;20: King WJ, Greene GL: Monoclonal antibodies localize estrogen receptor in the nuclei of target cells. Nature 1984;307: Speroff L, Glace RH, Kase NG: Hormone biosynthesis, metabolism and mechanisms of action. Clinical gynecologic endocrinology and infertility 1989; DeLellis RA: Advances in immunohistochemistry. Raven Press 1988: Nakopoulou L, Lazaris AC, Giannopoulou I, Kavantzas N, Tzonou A : Prognostic evaluation of oestrogen regulated protein immunoreactivity in ductal invasive (NOS) breast cancer. Virchows Arch. 1995;427(1): Sahin AA, Ordonez N: Quantitative estrogen receptor immunohistochemical analysis of breast cancer: advantages and potential problems. Adv Anat Pathol. 1996:3; Pertschuk LP, Masood D, Simone J, Feldman JG, Fruchter RG, Axiotis CA, Greene GL: Estrogen receptor immunocytochemistry in endometrial carcinoma: a prognostic marker for survival. Gynecol Oncol 1996;63: Hanks SK, Quinn AM, Hunter T: The protein kinase family: conserved features and deduced phylogeny of the catalytic domains. Science 1988;241: Bishop JM: Viral oncogenes. Cell 1985;42: Harris CC, Hollstein M: Clinical implications of the p53 tumor suppressor gene. N Engl J Med 1993;329: Lipponen P: Expression of c erbb 2 oncoprotein in transitional cell bladder cancer. Eur J Cancer 1993;29: Press MF, Cordon Cardo C, Slamon DJ: Expression of the HER 2/neu proto oncogene in normal human adult and fetal tissues. Oncogene 1990;5: Tokunaga A, Onda M, Okuda T, Teramoto T, Fujita I, Mizutzi T: Clinical significance of epidermal growth fac- tor (EGF), EGF receptor, and c erb b2 in human gastric cancer. Cancer. 1995;75(6 Suppl): Fabris G, Marchetti E, Marzola A, Bagni A, Querzoli P, Nenci I: Pathophysiology of estrogen receptors in mammary tissue by monoclonal antibodies. J Steroid Biochem 1987:27: Osborne CK, Yochmowitz MG, Knight WA, McGuire WL: The value of estrogen and progesterone receptors in the treatment of breast cancers. Cancer 1980;46: Osborne CK: Steroid hormone receptors in breast cancer. Breast Cancer Res Treat 1998;51: Rodriguez Gonzales A, Cyrus K, Salcius M, Kim K, Crews CM, Deshaies RJ, Sakamoto KM: Targeting steroid hormone for ubiquitination and degradation in breast and prostate cancer. Oncogene 2008;27: Maass H, Jonat W: Steroid receptors as a guide for therapy of primary and metastatic breast cancer. J Steroid Biochem 1983;19: Slamon DJ, Clark GM, Wong SG, Levin WJ, Ullrich A, McGuire WL: Human breast cancer: correlation of relapse and survival with amplification of the Her 2/neu oncogene. Science 1987;235: Barnes DM, Hanby AM: Oestrogen and progesterone receptors in breast cancer: past, present and future. Histopathology 2001;38(3): Sutton GP, Stehman FB, Michael H, Young PC, Ehrlich CE: Estrogen and progesterone receptors in uterine sarcomas. Obstet Gynecol 1986;68: Eisenberger MA, Simon R, O Dwyer PJ, Wittes RE, Friedman MA: A reevaluation of non hormonal cytotoxic chemotherapy in the treatment of prostatic cancer. J Clin Oncol 1985;3: Eisenberger M: Chemotherapy for prostate cancer. World J Urol 1990;8: FangYJ, Pan ZZ, Li LR, Lu ZH, Zhang LY, Wan DS: MMP7 expression regulated by endocrine therapy in ERβ positive colon cancer cells. J Exp Clin Cancer Res 2009;28: Matsui M, Kojima O, Kawakami S, Uehara Y, Takahashi T: The prognosis of patients with gastric cancer possessing sex hormone receptors. Surg Today 1992;22:421 5.

Στην περισσότερο επιτυχημένη αντιμετώπιση του καρκίνου έχει συμβάλλει σημαντικά η ανακά-λυψη και εφαρμογή των καρκινι-κών δεικτών.

Στην περισσότερο επιτυχημένη αντιμετώπιση του καρκίνου έχει συμβάλλει σημαντικά η ανακά-λυψη και εφαρμογή των καρκινι-κών δεικτών. Όλες μαζί οι μορφές καρκίνου αποτελούν, παγκοσμίως τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά από τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Τα κρούσματα συνεχώς αυξάνονται και σε πολλές αναπτυγμένες χώρες αποτελεί την πρώτη αιτία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΧΕΤΕ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΔΙΑΓΝΩΣΘΕΙ με πρώιμο καρκίνο του μαστού;

ΕΧΕΤΕ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΔΙΑΓΝΩΣΘΕΙ με πρώιμο καρκίνο του μαστού; ΕΧΕΤΕ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΔΙΑΓΝΩΣΘΕΙ με πρώιμο καρκίνο του μαστού; Anne-Marie Μητέρα Επιστήμονας Ιατρικής από την Ιρλανδία και ασθενής με καρκίνο μαστού που έκανε το Oncotype DX Ένας εκπαιδευτικός οδηγός που δημιουργήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ. ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΘΕΩΡΙΑ 3 η ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΥΤΤΑΡΟΚΙΝΕΣ ή ΚΥΤΤΟΚΙΝΕΣ Dr ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Είδαμε ότι οι ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΜΗ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΝΟΣΙΑΣ είναι 1. Ανατομικοί φραγμοί - Δέρμα - Βλεννώδεις

Διαβάστε περισσότερα

Ογκογονίδια και ογκοκατασταλτικά γονίδια

Ογκογονίδια και ογκοκατασταλτικά γονίδια , Φυσικός MSc 1 Ογκογονίδια και ογκοκατασταλτικά γονίδια O καρκίνος είναι μια νόσος προκαλούμενη από ογκογονίδια, από ογκοκατασταλτικά γονίδια και από γονίδια micrοrna. Οι αλλαγές αυτές είναι συνήθως γεγονότα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΜΟΡΦΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΜΟΡΦΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑΣ ΕΟΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΜΟΡΦΟΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΜΒΡΥΟΛΟΓΙΑΣ ΔΙΕΥΟΥΝΤΗΣ: ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΙΤΤΑΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΩΝ ΜΕΤΡΗΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις :

Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Δεκαπεντάλεπτη προετοιμασία του φοιτητή ιατρικής για το μάθημα του καρκίνου του όρχη βασικές γνώσεις : Οι όρχεις αποτελούν κομμάτι του αναπαραγωγικού συστήματος (παραγωγή σπερματοζωάριων) του άνδρα αλλά

Διαβάστε περισσότερα

Καρκινικοί δείκτες: υπερεκτιμούνται, τρομοκρατούν, παραπλανούν... Τι πραγματικά ισχύει;

Καρκινικοί δείκτες: υπερεκτιμούνται, τρομοκρατούν, παραπλανούν... Τι πραγματικά ισχύει; Καρκινικοί δείκτες: υπερεκτιμούνται, τρομοκρατούν, παραπλανούν... Τι πραγματικά ισχύει; Μανόλης Μούστος Ιατρός Βιοπαθολόγος Ανοσολογικό Τμήμα ΒΓΝΗ Στις Δυτικές κοινωνίες, ο καρκίνος προκαλεί έναν στους

Διαβάστε περισσότερα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα

Συστήματα επικοινωνίας Ανθρωπίνου σώματος. ενδοκρινολογικό νευρικό σύστημα Κύτταρο Το κύτταρο αποτελείται από μέρη τα οποία έχουν συγκεκριμένη δομή και επιτελούν μία συγκεκριμένη λειτουργία στην όλη οργάνωση του κυττάρου. Δομή κυτταροπλασματικής μεμβράνης Συστήματα επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή Διαγνωστική. Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής. Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο - Παραδόσεις

Μοριακή Διαγνωστική. Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής. Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο - Παραδόσεις Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήματα Βιολογίας Σ.Θ.Ε. Τομέας Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας Μοριακή Διαγνωστική Σύγχρονες Εφαρμογές Μοριακής Διαγνωστικής Κλινική Χημεία ΣΤ Εξάμηνο -

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας. Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010

Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας. Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010 Η θέση της χημειοθεραπείας σε ασθενείς 3 ης ηλικίας Θωμάς Μακατσώρης Λέκτορας Παθολογίας-Ογκολογίας Πανεπιστήμιο Πατρών 23-10-2010 Το πεδίο αλλάζει Αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης παγκοσμίως Καλύτερη

Διαβάστε περισσότερα

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΟΥ Κ. ΣΥΚΙΩΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Γ ΜΑΙΕΥΤΙΚΗΣ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ - ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ Η ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ του καρκίνου του

Διαβάστε περισσότερα

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη

Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ. Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη Γυμνάσιο Κερατέας ΚΑΡΚΙΝΟΣ & ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Αναστασία Σουλαχάκη Κωνσταντίνα Πρίφτη 2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ : Ορολογία και λίγα λόγια για τον καρκίνο Χαρακτηριστικά του καρκίνου Μεταλλάξεις Μεταλλάξεις και καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα

Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα Γαστρεντερο-Παγκρεατικά Νευροενδοκρινή Νεοπλάσματα grade 3 (GEP NEN G3) Νεότερα Παθολογοανατομικά Δεδομένα Δημήτριος Παπαϊωάννου, MD, MSc Παθολογοανατομικό Τμήμα Νοσ. ΥΓΕΙΑ - ΜΗΤΕΡΑ NET MASTERCLASS 2017

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 6. Α.Παπαχατζοπούλου

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 6. Α.Παπαχατζοπούλου ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ 6 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΧΗΜΕΙΑΣ Α.Παπαχατζοπούλου 2016-2017 Η ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ Ταξινόμηση των γενετικών νοσημάτων Πολυπαραγοντικά + environment Μονογονιδιακά Χρωμοσωμικές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΕΡΑΣΜΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Ιδιωτικό Γενικό Λύκειο Όνομα: Ημερομηνία:./04/2014 ΤΑΞΗ : A Λυκείου ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 1 ο ΘΕΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11: Ενδοκρινείς αδένες ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ

11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ 11. ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν δύο είδη αδένων, οι εξωκρινείς και οι ενδοκρινείς. Οι εξωκρινείς (ιδρωτοποιοί αδένες, σμηγματογόνοι αδένες κ.ά.) εκκρίνουν το προϊόν τους στην επιφάνεια

Διαβάστε περισσότερα

Πέτρος Καρακίτσος. Καθηγητής Εργαστήριο Διαγνωστικής Κυτταρολογίας Ιατρικής Σχολής Παμεπιστημίου Αθηνών Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ»

Πέτρος Καρακίτσος. Καθηγητής Εργαστήριο Διαγνωστικής Κυτταρολογίας Ιατρικής Σχολής Παμεπιστημίου Αθηνών Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ» Πέτρος Καρακίτσος Καθηγητής Εργαστήριο Διαγνωστικής Κυτταρολογίας Ιατρικής Σχολής Παμεπιστημίου Αθηνών Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «ΑΤΤΙΚΟΝ» Αναπαραγωγιμότητα Αντικειμενοποίηση Εφαρμογή τεχνικών:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Βιολογία ΙI Κυτταρική Επικοινωνία Διδάσκοντες: Σ. Γεωργάτος, Θ. Τζαβάρας, Π. Κούκλης, Χ. Αγγελίδης Υπεύθυνος μαθήματος: Σ. Γεωργάτος Άδειες Χρήσης Το

Διαβάστε περισσότερα

1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία;

1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία; Γράφει: Χρήστος Μαρκόπουλος, Αν. Καθηγητής Χειρουργικής Ιατρικής Σχολής Αθηνών, Διευθυντής Κλινικής Μαστού Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Πρόεδρος Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας Μαστού 1) Τι είναι η Ορμονοθεραπεία;

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΩΟΘΗΚΩΝ. Θ. Πανοσκάλτσης MD, PhD, FRCOG, CCST (UK) Γυναικολόγος Ογκολόγος. Αρεταίειον Νοσοκομείο, Αθήνα

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΩΟΘΗΚΩΝ. Θ. Πανοσκάλτσης MD, PhD, FRCOG, CCST (UK) Γυναικολόγος Ογκολόγος. Αρεταίειον Νοσοκομείο, Αθήνα ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΩΟΘΗΚΩΝ Θ. Πανοσκάλτσης MD, PhD, FRCOG, CCST (UK) Γυναικολόγος Ογκολόγος Λέκτορας, 2 η Πανεπιστημιακή Κλινική Μαιευτικής Γυναικολογίας Αρεταίειον Νοσοκομείο, Αθήνα ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο καρκίνος ωοθηκών

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή βιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Μοριακή βιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Μοριακή βιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία πνεύμονα Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Εισαγωγή Ο καρκίνος του πνεύμονα παρουσιάζει άφθονες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΠΑΣ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΠΑ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΠΑΣ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΠΑ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΕΞΕΛΙΞΕΩΝ ΤΗΣ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΠΑΣ ΣΤΗΝ ΟΓΚΟΛΟΠΑ A.A. Σπαντίδοο 1 2, Μ. Χατζηπαναγιώτου 1 2, Β. Ζουμπουρλής 1 2 1. Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών και Βιοτεχνολογίας, Εθνικό Ιδρυμα Ερευνών,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού

ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ. Οι ρυθμιστές του οργανισμού ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ Οι ρυθμιστές του οργανισμού Είδη αδένων στον άνθρωπο o Εξωκρινείς αδένες: εκκρίνουν το προϊόν τους μέσω εκφορητικού πόρου είτε στην επιφάνεια του σώματος (π.χ. ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι

Διαβάστε περισσότερα

Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης. Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010

Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης. Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Υποψήφιος διδάκτορας: Καββαδάς Παναγιώτης Έτος ολοκλήρωσης διδακτορικής διατριβής: 2010 Μελέτη τοπ ρόλοπ της ιντεγκρινοσπνδεόμενης κινάσης στην πνεπμονική ίνσση, Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστήμιο

Διαβάστε περισσότερα

Έλεγχος κυτταρικού κύκλου-απόπτωση Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος

Έλεγχος κυτταρικού κύκλου-απόπτωση Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος Έλεγχος κυτταρικού κύκλου-απόπτωση Πεφάνη Δάφνη Επίκουρη καθηγήτρια, Ιατρική σχολή ΕΚΠΑ Μιχαλακοπούλου 176, 1 ος όροφος Κυτταρικός κύκλος Φάσεις του κυτταρικού κύκλου G1:Αύξηση του κυττάρου και προετοιμασία

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΒΛΑΣΤΩΜΑΤΟΣ (ΟΓΚΟΥ ΤΟΥ WILMS) Σπυριδάκης Ιωάννης 2, Καζάκης Ι 2, Δογραματζής Κωνσταντίνος 1, Κοσμάς Νικόλαος 1,

ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΓΕΝΕΤΙΚΗ ΤΟΥ ΝΕΦΡΟΒΛΑΣΤΩΜΑΤΟΣ (ΟΓΚΟΥ ΤΟΥ WILMS) Σπυριδάκης Ιωάννης 2, Καζάκης Ι 2, Δογραματζής Κωνσταντίνος 1, Κοσμάς Νικόλαος 1, 1 Ιατρική Σχολή ΑΠΘ, Στρατιωτική Σχολή Αξιωματικών Σωμάτων, 2Β Πανεπιστημιακή Κλινική Χειρουργικής Παίδων ΑΠΘ, Γ.Ν Παπαγεωργίου (Διευθυντής: Καθηγητής Αντώνιος Φιλιππόπουλος) Εισαγωγή Ο όγκος του Wilms

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΕΣΙΜΗ ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΕΣΙΜΗ ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΝΕΣΙΜΗ ΤΟΠΙΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Αυτό σημαίνει ότι χρησιμοποιούμε μόνο ενέσιμα φάρμακα και μόνο στο σημείο που πάσχει. ΜΕΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Ξεκίνησε στη λογική του γιατί να μη χορηγήσω ένα αντιφλεγμονώδες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΝΤΙΝΗΣ (OPN) ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

Η ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΝΤΙΝΗΣ (OPN) ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Η ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΟΣΤΕΟΠΟΝΤΙΝΗΣ (OPN) ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Αικατερίνη Καζάκου 1, Θεοδώρα Κερενίδη 1, Μάρθα Λαδά 1, Ειρήνη Τσιλιώνη 1, Γεωργία Λαµπροδήµου 2, Κωνσταντίνος Ι. Γουργουλιάνης

Διαβάστε περισσότερα

Γονιδιακή έκφραση (ποσοτικός προσδιορισμός) για κυτταρικούς υποδοχείς Παρασκευή, 26 Νοέμβριος :32

Γονιδιακή έκφραση (ποσοτικός προσδιορισμός) για κυτταρικούς υποδοχείς Παρασκευή, 26 Νοέμβριος :32 - ΕGFR/ΕRBB1 Ο υποδοχέας του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (EGFR),είναι ένας κινάση τυροσίνης υποδοχέας, που συχνά υπερεκφράζεται σε μη-μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (NSCLC). Αυτοί οι υποδοχείς

Διαβάστε περισσότερα

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη

Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία. Κίττυ Παυλάκη Ατυπία Υπερπλασία- Δυσπλασία Κίττυ Παυλάκη Jeanne Calment Κάπνιζε µέχρι τα 117 Πέθανε στα 122 Η σωστή λειτουργία των οργανισµών απαιτεί τη δυνατότητα προσαρµογής των κυττάρων και κατά συνέπεια και των

Διαβάστε περισσότερα

ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ - ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ

ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ - ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ - ΡΑΔΙΟΒΙΟΛΟΓΙΑ Βασικές γνώσεις I SBN 960-372-069-0 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΑΡΙΣ Α. ΚΟΣΜΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ Μ Ε Ρ Ο Σ Ι ΟΓΚΟΛΟΓΙΑ Κεφάλαιο 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ... 3 Το καρκινικό κύτταρο... 3 Κυτταρικός

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΩΔΕΙΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ

ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΩΔΕΙΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑΤΩΔΕΙΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΓΚΡΕΑΤΟΣ Ελένη Σπανίδου-Καρβούνη Καρβούνη, FRCPC Παθολογοανατόμος Αρεταίειο Νοσοκομείο Προκαρκινωματώδεις αλλοιώσεις του παγκρέατος Παγκρεατική Ενδοεπιθηλιακή Νεοπλασία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ-ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ. Λυδία Νακοπούλου. Β Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών

ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ-ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ. Λυδία Νακοπούλου. Β Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ-ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Λυδία Νακοπούλου Β Εργαστήριο Παθολογικής Ανατομικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ-ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΕΠΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ Ο καρκίνος του μαστού

Διαβάστε περισσότερα

Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ

Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ Κουτρούµπα Ι, Χαϊδόπουλος Δ, Θωµάκος Ν, Σωτηροπούλου Μ, Καθοπούλης Ν, Βλάχος

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Αλίκη Τσερκέζογλου, Γυναικολόγος Ογκολόγος, Τέως Συντονίστρια Διευθύντρια Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας», Συνεργάτις Ευρωκλινική Αθηνών

Γράφει: Αλίκη Τσερκέζογλου, Γυναικολόγος Ογκολόγος, Τέως Συντονίστρια Διευθύντρια Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας», Συνεργάτις Ευρωκλινική Αθηνών Γράφει: Αλίκη Τσερκέζογλου, Γυναικολόγος Ογκολόγος, Τέως Συντονίστρια Διευθύντρια Νοσοκομείου «Ο Άγιος Σάββας», Συνεργάτις Ευρωκλινική Αθηνών Ο καρκίνος του ενδομητρίου αναπτύσσεται στο ενδομήτριο, που

Διαβάστε περισσότερα

Πρόγραμμα Ογκολογίας Ουροποιογεννητικού GenitoUrinary Oncology

Πρόγραμμα Ογκολογίας Ουροποιογεννητικού GenitoUrinary Oncology Πρόγραμμα Ογκολογίας Ουροποιογεννητικού 2017 2018 GenitoUrinary Oncology 2017-2018 Κωδικός Μαθήματος: ΧΡ0511 Υπεύθυνος Καθηγητής: Σταύρος Γκράβας, Αναπληρωτής Καθηγητής ECTS: 2 Τύπος Μαθήματος: ΕΠΙΛΟΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.

MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ. ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C. MANAGING AUTHORITY OF THE OPERATIONAL PROGRAMME EDUCATION AND INITIAL VOCATIONAL TRAINING ΟΡΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΖΙΑΜΟΥΡΤΑΣ, Ph.D., C.S.C.S Αδένες Έκκρισης Ορμονών Υπόφυση Θυρεοειδής Αδένας Παραθυροειδείς

Διαβάστε περισσότερα

TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015. Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία. Δ Ροντογιάννη

TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015. Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία. Δ Ροντογιάννη TI NEOTEΡΟ ΣΤΟΥΣ ΝΕΥΡΟΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΟΓΚΟΥΣ ΤΟ 2015 Ορισμοί-Κατάταξη-Ιστολογία Δ Ροντογιάννη Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Ταξινόμηση Βιολογικοί δείκτες Μοριακή Παθολογία Νευροενδοκρινή νεοπλάσματα Ταξινόμηση

Διαβάστε περισσότερα

BEST OF URO ONCOLOGY Penile Testicular Cancer 2016 ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γ.Ν.Α. Γ.

BEST OF URO ONCOLOGY Penile Testicular Cancer 2016 ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γ.Ν.Α. Γ. BEST OF URO ONCOLOGY Penile Testicular Cancer 2016 ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γ.Ν.Α. Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ Σκοπός της μελέτης η αξιολόγηση των επιπλοκών σε ασθενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Κυτταρική ρύθμιση. Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15. Κυτταρική ρύθμιση. Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Κυτταρική ρύθμιση Ακαδημαϊκές Εκδόσεις 2011 Το κύτταρο-μια Μοριακή Προσέγγιση 1 ΕΙΚΟΝΑ 15.1 Μηχανισμοί διακυτταρικής σηματοδότησης. Η διακυτταρική σηματοδότηση μπορεί να συμβαίνει είτε απευθείας

Διαβάστε περισσότερα

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης

Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ψαλλίδας Ιωάννης, Μαγκούτα Σοφία, Παππάς Απόστολος, Μόσχος Χαράλαµπος, Βαζακίδου Μαρία Ελένη, Χαράλαµπος Ρούσσος, Σταθόπουλος Γέωργιος, Καλοµενίδης Ιωάννης µορφή κακοήθειας που αναπτύσεται από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΛΟΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ DNA ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΑΤΙΚΗΣ ΚΥΤΑΡΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΜΕ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ.

ΠΛΟΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ DNA ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΣΤΑΤΙΚΗΣ ΚΥΤΑΡΡΟΜΕΤΡΙΑΣ ΜΕ ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ. ΜΕ ΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΜΕ ΑΝΑΛΥΣΗ 1 Hepatobiliary and Pancreatic Surgical Department, Oxford Radcliffe Hospitals NHS Foundation Trust, UK., 2 Institute of Liver Studies, King s College Hospital, School of Medicine,

Διαβάστε περισσότερα

Ρύθµιση κυτταρικής λειτουργίας. Μεταγωγή σήµατος

Ρύθµιση κυτταρικής λειτουργίας. Μεταγωγή σήµατος Ρύθµιση κυτταρικής λειτουργίας Μεταγωγή σήµατος 1 Εισαγωγή Η διαδικασία εξέλιξης των πολυκύτταρων οργανισµών (πρίν 2.5 δις χρόνια) άρχισε πολύ πιο αργά από την ύπαρξη των µονοκύτταρων οργανισµών (πρίν

Διαβάστε περισσότερα

Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, κάθε χρόνο υπάρχουν 1.38 εκατομμύρια καινούρια περιστατικά και περίπου 458 000 θάνατοι από τον καρκίνο του

Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, κάθε χρόνο υπάρχουν 1.38 εκατομμύρια καινούρια περιστατικά και περίπου 458 000 θάνατοι από τον καρκίνο του 1 Σύμφωνα με τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας, κάθε χρόνο υπάρχουν 1.38 εκατομμύρια καινούρια περιστατικά και περίπου 458 000 θάνατοι από τον καρκίνο του μαστού. Ο καρκίνος του μαστού είναι με μεγάλη διαφορά

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα

Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών. Πυελική μάζα Γεώργιος Α. Ανδρουτσόπουλος Επίκουρος Καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας Πανεπιστημίου Πατρών Πυελική μάζα Επιδημιολογία Η πυελική μάζα είναι ένα σχετικά συχνό κλινικό εύρημα. Σε αρκετές περιπτώσεις

Διαβάστε περισσότερα

Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για

Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για Η χοληστερόλη είναι ο πρόδρομος όλων των κατηγοριών των στεροειδών ορμονών: γλυκοκορτικοειδή (για παράδειγμα κορτιζόλη), αλατοκορτικοειδή (για παράδειγμα αλδοστερόνη), ορμόνες του φύλου (δηλαδή ανδρογόνα,

Διαβάστε περισσότερα

Εντοπίζεται συνήθως τυχαία διότι δεν εκδηλώνεται με πόνο. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες πολύ σπάνιες προχωρημένες περιπτώσεις.

Εντοπίζεται συνήθως τυχαία διότι δεν εκδηλώνεται με πόνο. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες πολύ σπάνιες προχωρημένες περιπτώσεις. 8SELIDO ENTIPO AGALIAZO.indd 1 Εισαγωγή Το έντυπο που κρατάτε στα χέρια σας έχει γραφτεί για να ρίξει φως στα σημαντικά σημεία για τον καρκίνου του θυρεοειδούς ο οποίος αποτελεί έναν από τους πιο σπάνιους

Διαβάστε περισσότερα

Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ

Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ Γρηγόριος Τιμόλογος M.Med.Sc. Γενικός Διευθυντής Κέντρο Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής ΚΑΡΥΟ Φαρμακογενωμική Κλϊδοσ τησ γενετικόσ Προβλϋπει την ανταπόκριςη του αςθενό ςε φαρμακευτικϋσ αγωγϋσ μελετώντασ

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: ΜΟΡΙΑΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΤΣΕΖΟΥ ΑΣΠΑΣΙΑ ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Βασίλης, PhD Λάρισα, 2012 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ Αποτελεί την πιο κοινή μορφή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΙΑΤΡΙΚΗ Καθώς η επιστημονική γνώση και κατανόηση αναπτύσσονται, ο μελλοντικός σχεδιασμός βιοτεχνολογικών προϊόντων περιορίζεται μόνο από τη φαντασία μας Βιοτεχνολογία

Διαβάστε περισσότερα

Γράφει: Μιχαήλ Ντελόπουλος, Βιοπαθολόγος, Διευθυντής Κεντρικών Εργαστηρίων Ιατρικού Διαβαλκανικού

Γράφει: Μιχαήλ Ντελόπουλος, Βιοπαθολόγος, Διευθυντής Κεντρικών Εργαστηρίων Ιατρικού Διαβαλκανικού Γράφει: Μιχαήλ Ντελόπουλος, Βιοπαθολόγος, Διευθυντής Κεντρικών Εργαστηρίων Ιατρικού Διαβαλκανικού Οι καρκινικοί δείκτες (ΚΔ) είναι πρωτεΐνες, που ανάλογα με την δομή και τη συγκέντρωση τους στο αίμα, σχετίζονται

Διαβάστε περισσότερα

Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας

Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας Βασικές Αρχές Ενδοκρινολογίας Εισαγωγικό μάθημα Νικόλαος Κατσιλάμπρος Καθηγητής Παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με την ιατρό και υποψήφια διδάκτορα Χρυσή Χ. Κολιάκη Η Ενδοκρινολογία είναι

Διαβάστε περισσότερα

21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος της γυναίκας. Η επίπτωση παγκόσμια είναι περίπου 89 περιστατικά/100.000 γυναίκες ενώ αναφέρονται 800.000 νέα περιστατικά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... xiii ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΠΑΘΟΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ... 1 1.1. BΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΥΤΤΑΡΩΝ... 2 1.1.1. Φυσιολογικά κύτταρα... 2 1.1.2. Εμβρυονικά κύτταρα... 3 1.2. ΚΑΡΚΙΝΟΓΕΝΕΣΗ...

Διαβάστε περισσότερα

Καρκίνος. Note: Σήμερα όμως πάνω από το 50% των διαφόρων καρκινικών τύπων είναι θεραπεύσιμοι

Καρκίνος. Note: Σήμερα όμως πάνω από το 50% των διαφόρων καρκινικών τύπων είναι θεραπεύσιμοι Ο πιο απλός ορισμός είναι ότι ο καρκίνος είναι μια ομάδα ασθενειών που χαρακτηρίζεται από ανεξέλεγκτη ανάπτυξη και διασπορά ανώμαλων κυττάρων. Αν η εξάπλωση δεν ελεγχθεί θα οδηγήσει στο θάνατο. Ποσοστό

Διαβάστε περισσότερα

Νεότερα δεδομένα του καρκίνου - Νέα φάρμακα

Νεότερα δεδομένα του καρκίνου - Νέα φάρμακα Νεότερα δεδομένα του καρκίνου - Νέα φάρμακα Δημοσθένης Σκάρλος Παθολόγος-ογκολόγος, αμ. Εηικ. Καθηγητής Παν/μίου Αθηνών, Διευθυντής β' ογκολογικής κλινικής Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν θεραπεία του καρκίνου

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ. physiology.med.uoa.gr

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ. physiology.med.uoa.gr ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ( ΜΟΡΦΟΛΕΙΤΟΥΓΙΚΟΣ ) physiology.med.uoa.gr ekvalai@med.uoa.gr mkoutsil@med.uoa.gr ΕΠΙΔΙΟΡΘΩΣΗ DNA GADD45 P21 MDM-2 p53 G1 S G 0 ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ BAX

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΤΩΝ ΟΓΚΩΝ

ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΤΩΝ ΟΓΚΩΝ 2. ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗΣ ΤΩΝ ΟΓΚΩΝ Οι όγκοι χαρακτηρίζονται από πολλαπλές αλλαγές του μεταβολισμού. Η χαρακτηριστική μεταβολική λειτουργία μπορεί να μετρηθεί in vivo με τη βοήθεια ενός ραδιοσημασμένου

Διαβάστε περισσότερα

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ

ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ ΕΝΔΟΚΥΤΤΑΡΙΚΗΣ ΜΕΤΑΓΩΓΗΣ ΣΗΜΑΤΟΣ Το ένζυμο Αδενυλική κυκλάση, υπεύθυνο για τη βιοσύνθεση του camp. Το camp είναι ένα παράδειγμα μορίου «αγγελιοφόρου» καθοδικά των G πρωτεινών Αύξηση του camp

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΛΙΝΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗ ΙΣΟΜΟΡΦΩΝ ΤΗΣ L-DOPA ΑΠΟΚΑΡΒΟΞΥΛΑΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ

18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ 18. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΕΝΔΟΜΗΤΡΙΟΥ Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι η συχνότερη μορφή γυναικολογικού καρκίνου στις ΗΠΑ ( 6% όλων των νεοδιαγνωσθέντων καρκίνων στις γυναίκες). Η πρόγνωση είναι σχετικά καλή καθώς

Διαβάστε περισσότερα

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια

Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Φλοιοτρόπος ορμόνη ή Κορτικοτροπίνη (ACTH) και συγγενή πεπτίδια 39 αμινοξέα Μ.Β. 4500 προοπιομελανοκορτίνη(pomc) 1. κορτικοτροπίνη (ACTH), 2. β λιποτροφίνη (β LPH), 3. γ λιποτροφίνη (γ LPH),

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Χρ.Τσοµπανίδου Παθολογοανατόµος Συντονίστρια Διευθύντρια Νοσοκοµείο Θεσ/νίκης «Άγιος Δηµήτριος» προέρχονται από το φυσιολογικό επιθήλιο µε την

Διαβάστε περισσότερα

Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος

Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα. Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα Χαράλαμπος Μ. Μουτσόπουλος Απρίλιος 2018 Αυτοφαγία & Ανοσολογικό Σύστημα Ευκαρυωτικά κύτταρα: Δυο μηχανισμούς αποδόμησης και ανακύκλωσης κυτταροπλασματικών αποβλήτων Πρωτεάσες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ KAI ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Νικόλαος Χ. Σύρμος ANAΠΑΡΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος αναπαράγεται με αμφιγονική αναπαραγωγή. Δύο γαμετικά κύτταρα,το ωάριο (θηλυκό)

Διαβάστε περισσότερα

igenetics Mια Μεντελική προσέγγιση

igenetics Mια Μεντελική προσέγγιση igenetics Mια Μεντελική προσέγγιση Κεφάλαιο 22 (+κεφ. 17 Hartwell) Γενετική του καρκίνου Η πρωτεΐνη p53 προσδένεται στο DNA. 2 ΕΙΚΟΝΑ 22.1 Μαστογραφία που απεικονίζει έναν όγκο. Όγκος 3 Κύρια σημεία: Καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

Συνήθεις νεοπλασματικές βλάβες τραχήλου / σώματοςμήτραςκαι ωοθηκών. Στ Εξάμηνο ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ #4

Συνήθεις νεοπλασματικές βλάβες τραχήλου / σώματοςμήτραςκαι ωοθηκών. Στ Εξάμηνο ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ #4 Συνήθεις νεοπλασματικές βλάβες τραχήλου / σώματοςμήτραςκαι ωοθηκών Στ Εξάμηνο ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ #4 Βασιλική Κωτούλα Δημητριάδου, επίκ. καθ. ΕΓΠΠΑ Σωτήρης Μπαρμπάνης, άμ. επιστ. συν. ΕΓΠΠΑ διαφορές? όγκοι από

Διαβάστε περισσότερα

ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ. Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ

ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ. Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ ΗΜΕΡΙΔΑ ΚΑΡΔΙΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ 2018 11-12 ΜΑΙΟΥ 2018 ΑΙΓΛΗ,ΖΑΠΠΕΙΟΥ Α.Μητράκου Α.Καθηγήτρια Μ.Ρούσσου Παν.Υπότροφος Θεραπευτική Κλινική ΕΚΠΑ Επιδημιολογικές μελέτες αναφέρουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΕΤΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ

ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΕΤΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΕΡΑΤΕΑΣ ΕΤΟΣ 2012-2013 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ Τι είναι ο καρκίνος ; Ο Καρκίνος είναι ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα υγείας που παρατηρούνται σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες. Οι στατιστικές

Διαβάστε περισσότερα

Μελέτη έκφρασης των αντιγόνων των οικογενειών Survivin και MAGE-A στον καρκίνο του πνεύμονα

Μελέτη έκφρασης των αντιγόνων των οικογενειών Survivin και MAGE-A στον καρκίνο του πνεύμονα Μονάδα Ανοσολογίας Καρκίνου Εργαστήριο Ανοσολογίας-Ιστοσυμβατότητας Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας Τμήμα Ιατρικής Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Μελέτη έκφρασης των αντιγόνων των οικογενειών Survivin και MAGE-A

Διαβάστε περισσότερα

Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος

Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος Κυτταρα ζυμομύκητα αποκρίνονται σε σήμα ζευγαρώματος Στους πολυκύτταρους οργανισμούς οι θεμελιώδεις κυτταρικές λειτουργίες εξαρτώνται από σύνθετα σηματοδοτικά μονοπάτια Κυτταρική επικοινωνία Τύποι επικοινωνίας

Διαβάστε περισσότερα

94 95 96 97 98 Ο ρόλος της αγγειογένεσης στη μετάσταση Η νεοαγγείωση αποτελεί ένα απαραίτητο τμήμα της ογκογόνου διεργασίας που διασφαλίζει τη γρηγορότερη και ανεμπόδιστη ανάπτυξη του όγκου. Η λειτουργική

Διαβάστε περισσότερα

συχνος μεταστατικος στοχος πυλαια οδος Μαλλον επιχωρια μεταστασις,οσον αφορα το πεπτικο,παρα γενικευμενη νοσος

συχνος μεταστατικος στοχος πυλαια οδος Μαλλον επιχωρια μεταστασις,οσον αφορα το πεπτικο,παρα γενικευμενη νοσος ΗΠΑΡ συχνος μεταστατικος στοχος πυλαια οδος Μαλλον επιχωρια μεταστασις,οσον αφορα το πεπτικο,παρα γενικευμενη νοσος Χειρουργικη εκτομη ηπατικων μεταστασεων(πλην παχεος-ορθου) Αμφισβητουμενη Μονον στα πλαισια

Διαβάστε περισσότερα

Edinburgh dataset; unsupervised hierarchical

Edinburgh dataset; unsupervised hierarchical Κατά τον έλεγχο με βιοψία δια βελόνης (FNB) θυρεοειδούς διαπιστώθηκε διήθηση θυρεοειδικού ιστού από υψηλής κακοήθειας ορώδες καρκίνωμα ωοθηκών. Όλοι οι δείκτες θυρεοειδικής διαφοροποίησης (TTF-1, CK 19,

Διαβάστε περισσότερα

HPV και Καρκίνος του Λάρυγγα

HPV και Καρκίνος του Λάρυγγα Δρ Βασίλειος Νικολαΐδης Επικ. Καθηγητής Α.Π.Θ. Β Πανεπιστηµιακή ΩΡΛ κλινική Γ.Ν. Παπαγεωργίου ü HPV Καρκίνος του Οροφάρυγγα Αίτιο Πρόγνωση Ανταπόκριση στη θεραπεία ü HPV?????? Άλλοι Καρκίνοι Κεφαλής και

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΛΑΡΥΓΓΑ

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΛΑΡΥΓΓΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΛΑΧΤΣΗΣ ΙΑΤΡΟΣ ΩΤΟΡΙΝΟΛΑΡΥΓΓΟΛΟΓΟΣ Ι ΑΚΤΟΡΑΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΛΑΡΥΓΓΑ ΟΓΚΟΓΕΝΕΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΜΟΡΙΑΚΟΙ ΠΡΟΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΕΙΚΤΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2006 3 Κωνσταντίνος

Διαβάστε περισσότερα

Μοριακή βάση του καρκίνου της ουροδόχου κύστεως

Μοριακή βάση του καρκίνου της ουροδόχου κύστεως Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμήμα Βιολογίας Τομέας Βιοχημείας & Μοριακής Βιολογίας Μοριακή βάση του καρκίνου της ουροδόχου κύστεως Μαργαρίτης Αυγέρης, Ανδρέας Σκορίλας Τομέας Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας,

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ Είναι συχνός ο καρκίνος του προστάτη; Ποιοί παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με τον καρκίνο του προστάτη ;

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ Είναι συχνός ο καρκίνος του προστάτη; Ποιοί παράγοντες κινδύνου σχετίζονται με τον καρκίνο του προστάτη ; ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ Είναι συχνός ο καρκίνος του προστάτη; Πρόκειται για το συχνότερο καρκίνο και τη δεύτερη αιτία θανάτου από καρκίνο στους άνδρες. Η συχνότητά του αυξάνει με την αύξηση της ηλικίας και το

Διαβάστε περισσότερα

Επιλεγόµενο µάθηµα:λευχαιµίες. Γεωργόπουλος Χρήστος Καρκατσούλης Μάριος Μπρίκος Νικήτας

Επιλεγόµενο µάθηµα:λευχαιµίες. Γεωργόπουλος Χρήστος Καρκατσούλης Μάριος Μπρίκος Νικήτας Επιλεγόµενο µάθηµα:λευχαιµίες Γεωργόπουλος Χρήστος Καρκατσούλης Μάριος Μπρίκος Νικήτας Ανοσολογία και καρκίνος Γενετικές και κυτταρικές αλλαγές που συµβαίνουν στον καρκίνο προσφέρουν στο ανοσιακό σύστηµα

Διαβάστε περισσότερα

Μυελοειδές καρκίνωµα θυρεοειδούς Φαρµακευτική αντιµετώπιση

Μυελοειδές καρκίνωµα θυρεοειδούς Φαρµακευτική αντιµετώπιση Μυελοειδές καρκίνωµα θυρεοειδούς Φαρµακευτική αντιµετώπιση 27η συνάντηση ΕΕΕ Βόλος 30/11/13 Δρ Καλλιόπη Παζαΐτου Παναγιώτου Ενδοκρινολόγος Συντονίστρια Διευθύντρια Τµήµα Ενδοκρινολογίας ΑΝΘ «Θεαγένειο»

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΚΑΙ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ ΣΕ ΜΑΣΧΑΛΙΑΙΟΥΣ ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΜΑΣΤΟΥ.

ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΚΑΙ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ ΣΕ ΜΑΣΧΑΛΙΑΙΟΥΣ ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΑΔΕΝΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ ΜΑΣΤΟΥ. ΚΑΙ ΦΥΜΑΤΙΩΣΗΣ ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ ΣΕ ΑΣΘΕΝΗ Μονάδα Μαστού, 401 ΓΣΝΑ, Αθήνα Εισαγωγή Αναφορές Εισαγωγή Η συνύπαρξη μεταστατικού καρκίνου του μαστού και φυματίωσης σε μασχαλιαίους λεμφαδένες είναι εξαιρετικά σπάνια

Διαβάστε περισσότερα

Παρενέργειες (μεταβολικές και μη) από τη χορήγηση ΤΚΙς

Παρενέργειες (μεταβολικές και μη) από τη χορήγηση ΤΚΙς Αθήνα 2015 Παρενέργειες (μεταβολικές και μη) από τη χορήγηση ΤΚΙς Δρ. Καλλιόπη Παζαΐτου Παναγιώτου Ενδοκρινολόγος Συντονίστρια Διευθύντρια Τμήμα Ενδοκρινολογίας-Ενδοκρινικής Ογκολογίας ΑΝΘ «Θεαγένειο»

Διαβάστε περισσότερα

Οι ασφαλισμένοι ΕΟΠΥΥ αποζημιώνονται, μόνο εφόσον έχει προηγηθεί η έγκριση του ελεγκτή ιατρού ΕΟΠΥΥ για την αποστολή του δείγματος στο εξωτερικό.

Οι ασφαλισμένοι ΕΟΠΥΥ αποζημιώνονται, μόνο εφόσον έχει προηγηθεί η έγκριση του ελεγκτή ιατρού ΕΟΠΥΥ για την αποστολή του δείγματος στο εξωτερικό. 2.α. ΟNCOTYPE Σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού αρχικού σταδίου (με θετικούς ορμονοϋποδοχείς και αρνητικούς μασχαλιαίους λεμφαδένες) παρέχεται η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης της αντίστροφης μεταγραφάσης

Διαβάστε περισσότερα

Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS. Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού

Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS. Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού Ductal Carcinoma in Situ Πορογενές καρκίνωμα in Situ In Situ = επί τόπου Τοπικό πορογενές καρκίνωμα; Ductal

Διαβάστε περισσότερα

Ο ρόλος της ΕΘΟ. στην αναγέννηση. & την επανόρθωση

Ο ρόλος της ΕΘΟ. στην αναγέννηση. & την επανόρθωση Ο ρόλος της ΕΘΟ στην αναγέννηση & την επανόρθωση Νοvo E & Parola M. Fibrogenesis & Tissue Repair 2008, 1:5 Χρόνια παγκρεατίτιδα Ιστολογία παγκρεατικού καρκινώµατος Αδενοκαρκίνωµα εξ εκφορητικών

Διαβάστε περισσότερα

gr

gr ΑΠΟΣΤΟΛΟΒΑ Ε. - ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ Α. - ΑΒΡΑΜΙ ΗΣ Α. ενδοκρινολόγοι Η παρουσία ανδρογόνων στη γυναίκα είναι φυσιολογική. Αναφερόµαστε σε Υπερανδρογοναιµία όταν τα ανδρογόνα ξεπερνούν τα φυσιολογικά για την ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ

ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ 1 ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ Δ. Κιόρτσης Ενδοκρινολόγος Αν. Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Ιωαννίνων European SCOPE fellow 1η ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΠΙΠΟΛΑΣΜΟΥ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Ελληνική Ιατρική

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ

ΣΥΝΗΘΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Οι όζοι του θυρεοειδούς είναι συχνοί και αποτελούν το συχνότερο ενδοκρινολογικό πρόβλημα σε πολλές χώρες. Οι πιθανότητες ότι κάποιος θα ανακαλύψει έναν τουλάχιστον όζο θυρεοειδούς είναι 1 στις 10 ενώ σε

Διαβάστε περισσότερα

Αύξηση & Ανάπτυξη. Υπερπλασία: αύξηση του αριθµού των κυττάρων & Υπερτροφία : αύξηση του µεγέθους των κυττάρων

Αύξηση & Ανάπτυξη. Υπερπλασία: αύξηση του αριθµού των κυττάρων & Υπερτροφία : αύξηση του µεγέθους των κυττάρων Αύξηση & Ανάπτυξη Αύξηση Κυτταρική διαίρεση και καθαρή πρωτεϊνική σύνθεση & Ανάπτυξη Αύξηση διαστάσεων (ανάστηµα) Αύξηση οστών (σπονδυλική στήλη και κάτω άκρα) Αύξηση σκελετικού µυ Αύξηση σπλάχνων Υπερπλασία:

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ

ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΟΡΜΟΝΕΣ ΥΠΟΔΟΧΕΙΣ ΟΡΜΟΝΙΚΗ ΔΡΑΣΗ Μιχαήλ Κουτσιλιέρης MD (NKUA), Ph.D (McGill Un.) ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ, ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ mkoutsil@med.uoa.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β

ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β ΒΙΟΛΟΓΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΤΟ 11 Ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΙΣ ΑΔΕΝΕΣ ΘΕΜΑ Β 1. Το σύστημα των ενδοκρινών αδένων είναι το ένα από τα δύο συστήματα του οργανισμού μας που συντονίζουν και

Διαβάστε περισσότερα

Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων

Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων Θωμάς Μακατσώρης Επίκ. Καθ. Παθολογίας-Ογκολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών 5-11-2017 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛAΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΛΛAΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛAΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 16-06-2017 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. δ Α2. δ Α3. β Α4. γ Α5. α ΘΕΜΑ Β Β1. Α. φωσφορική ομάδα (Ι) E. υδροξύλιο (II) Β. mrna

Διαβάστε περισσότερα

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες

Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Εργαστήριο Υγειοφυσικής & Περιβαλλοντικής Υγείας, ΙΠΤ-Α, Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δημόκριτος» Η Κυτταρογενετική στις αιματολογικές κακοήθειες Μανωλά Καλλιόπη, Ph.D Ερευνήτρια Γ Κυτταρογενετική Κλάδος της Γενετικής

Διαβάστε περισσότερα

Όρχεις -Χειρισμός παρασκευάσματος -Εισαγωγή στους όγκους. Α.. Κιζιρίδου, Αναπ. Διευθύντρια Παθολογοανατομικού Τμήματος A.Ν.Θ.

Όρχεις -Χειρισμός παρασκευάσματος -Εισαγωγή στους όγκους. Α.. Κιζιρίδου, Αναπ. Διευθύντρια Παθολογοανατομικού Τμήματος A.Ν.Θ. Όρχεις -Χειρισμός παρασκευάσματος -Εισαγωγή στους όγκους Α.. Κιζιρίδου, Αναπ. Διευθύντρια Παθολογοανατομικού Τμήματος A.Ν.Θ.Θεαγένειο Περιγραφική Ανατομική 2 αδένες με σχήμα δαμάσκηνου διαστ.5χ3χ2.5 Κρέμονται

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ.

Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I. Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. Εισαγωγή στην Ανοσολογία Επίκτητη Ανοσία I Σωτήρης Ζαρογιάννης Επίκ. Καθηγητής Φυσιολογίας Εργαστήριο Φυσιολογίας Τμήμα Ιατρικής Π.Θ. 14/10/2016 Φυσιολογία Συστημάτων Ακαδημαϊκό Ετος 2016-2017 Γενικά στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Ψαλτοπούλου Θεοδώρα, Παθολόγος, Επίκ. Καθηγήτρια Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών

Ψαλτοπούλου Θεοδώρα, Παθολόγος, Επίκ. Καθηγήτρια Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Ψαλτοπούλου Θεοδώρα, Παθολόγος, Επίκ. Καθηγήτρια Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Συσχέτιση της σωματικής δραστηριότητας (ΣΔ) με τον κίνδυνο για νεοπλασίες

Διαβάστε περισσότερα

Ηεξέλιξη της πολυκυτταρικότητας

Ηεξέλιξη της πολυκυτταρικότητας ΚΥΤΤΑΡΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τα κύτταρα επικοινωνούν µεταξύ τους και µε το περιβάλλον προκειµένου να συντονίζουν τις λειτουργίες που απαιτούνται για την αύξηση, ανάπτυξη και λειτουργία ενός οργανισµού Η επικοινωνία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ

ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΚΟΡΤΙΖΟΛΗ Μεταβολισμός της κορτιζόλης Η κορτιζόλη μεταβολίζεται στο ήπαρ. Στην συνέχεια οι μεταβολίτες συζευγνύνται με γλυκουρονιδικές και θειικές ομάδες, γίνονται υδατοδιαλυτά, εισέρχονται

Διαβάστε περισσότερα