Δ Λ Λ Ζ Ν Η Κ Ζ Γ Ζ Μ Ο Κ Ρ Α Σ Η Α ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΔΧΣΔΡΗΚΧ Ν ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ

Transcript

1 Δ Λ Λ Ζ Ν Η Κ Ζ Γ Ζ Μ Ο Κ Ρ Α Σ Η Α ΤΠΟΤΡΓΔΗΟ ΔΧΣΔΡΗΚΧ Ν ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΘ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΧΝ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ ΘΔΜΑ Ζ ΗΓΗΑΗΣΔΡΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΖ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΓΗΑΣΑΖ ΣΖ ΑΡΥΖ ΣΖ ΗΖ ΜΔΣΑΥΔΗΡΗΖ ΣΟ ΔΤΑΗΘΖΣΟ ΠΔΓΗΟ ΣΖ ΑΠΑΥΟΛΖΖ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΒΛΑΟΠΟΤΛΟ ΓΗΧΡΓΟ ΠΟΤΓΑΣΡΗΑ ΥΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΤΛΟΤ ΑΝ. ΥΡΤΑΝΘΖ ΑΘΖΝΑ

2 Σηνλ Αληώλε πνπ κνπ ελέπλεπζε ηελ η δέα ηεο εη ζαγσγήο κνπ ζηε Σρνιή Γη α ηελ έκςπρε θαη πξαθηη θή βνήζεη α πνπ κνπ πξνζέθεξε ηη ο ζθνηεη λέο ώξεο ηεο ακθη βνιί αο Γη α ηε ζεξκή ζπκπόξεπζε αγάπεο ηε κεγάιε ζηη γκή ηεο επη ηπρί αο Γη α ην κήλπκα δσήο όηη πξέπεη αγαπώληαο ηνλ εαπηό καο, λα ζέηνπκε ζηόρνπο θαη λα ηνπο θπλεγάκε κέρξη ην ηέινο Σηνρνζεζί α = Πξνγξακκαηη ζκόο = Οξγάλσζε κέζσλ θαη δπλάκεσλ = Αμη νιόγεζε = Επαλέιεγρνο = Επι τυχί α 2

3 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ ηαρχηεηα ησλ ηερλνινγηθψλ εμειίμεσλ, ε αλαδπφκελε λέα νηθνλνκία ηεο γλψζεο θαη ην άλνηγκα ησλ αγνξψλ, δεκηνπξγνχλ λέεο απεηιέο, ππνλνκεχνπλ ηα απηνλφεηα ηνπ ρζεο θαη απμάλνπλ ηε ξεπζηφηεηα ησλ αγνξψλ εξγαζίαο. Νένη δπτζκνί αλαδχνληαη θαη θηλδπλεχνπλ λα απνθξπζηαιισζνχλ, αλάκεζα ζε επάισηεο θαη πξνλνκηνχρεο θνηλσληθέο νκάδεο ( εξγαδφκελνη «πξψηεο» θαη «δεχηεξεο» ηαρχηεηαο ). Δθηφο, φκσο, απφ ηνπο παξαπάλσ θηλδχλνπο, νη πξνθαηαιήςεηο θαη ηα αξλεηηθά ζηεξεφηππα πεξηνξίδνπλ επίζεο ηελ πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο νξηζκέλσλ νκάδσλ θαη ηφηε νη ζπλέπεηεο είλαη αξλεηηθέο, φρη κφλν γηα ηα ζπγθεθξηκέλα άηνκα, αιιά θαη γηα ηνπο εξγνδφηεο θαη ην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο. ε κηα ηέηνηα δηεζλή ζπγθπξία γηα ην ζχγρξνλν Δπξσπαίν εξγαδφκελν, ε δηαζθάιηζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο, πνπ είλαη πιήξσο θαηνρπξσκέλε λνκνζεηηθά ( ζε δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν ), απνθηά ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ, θαζψο κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηε δηαηήξεζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ζηελ απνηξνπή θαηλνκέλσλ θηψρεηαο θαη θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. Δίλαη γλσζηφ άιισζηε, φηη θαλέλα λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηελ άξζε θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο δελ αξθεί, θαζψο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ην πξφβιεκα εληνπίδεηαη ζηνλ ηξφπν εθαξκνγήο ηνπ. Γηα φινπο ηνπο αλσηέξσ ιφγνπο, νη ζηφρνη φισλ ησλ Πνιηηηθψλ, Γξάζεσλ θαη Πξνγξακκάησλ πνπ ζρεδηάδνπλ (απφ θνηλνχ ή αλεμάξηεηα), ε Δπξσπατθή Έλσζε, ηα θξάηε-κέιε θαη νη θνηλσληθνί εηαίξνη, γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηε κείσζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, εζηηάδνληαη ζηα εμήο απνηειέζκαηα: α). ζηελ αμηνπνίεζε φινπ ηνπ Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, β) ζηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ πξφζβαζεο, εμέιημεο θαη πξνφδνπ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ησλ θνηλσληθψλ εθείλσλ νκάδσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα, γ) ζηελ παξνρή πιεξέζηεξεο ελεκέξσζεο ησλ πνιηηψλ ζε ζρέζε κε ηα εξγαζηαθά ηνπο δηθαηψκαηα θαη δ) ζηελ ελίζρπζε θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο αληαιιαγήο βέιηηζησλ πξαθηηθψλ κεηαμχ φισλ ησλ θνηλσληθψλ δξψλησλ ηεο Δπξψπεο, δεδνκέλνπ φηη ηα θξάηε δεζκεχηεθαλ, ζχκθσλα κε ηε ηξαηεγηθή ηεο Ληζζαβφλαο, λα εληζρχζνπλ ηελ Απαζρφιεζε, ηελ Αλάπηπμε θαη ηελ Κνηλσληθή πλνρή. 3

4 Λέμεηο θιεηδηά Ίζε κεηαρείξηζε ζηελ απαζρφιεζε, εππαζείο θνηλσληθέο νκάδεο, ζηεξεφηππα, πξνθαηαιήςεηο, θνηλσληθή ζπλνρή, θνηλσληθφο θαηαθεξκαηηζκφο, θνηλσληθφο απνθιεηζκφο, άκεζεο, έκκεζεο θαη πνιιαπιέο δηαθξίζεηο, έιιεηκκα ηζφηεηαο, εζλνηηθή ή θπιεηηθή θαηαγσγή, γελεηήζηνο πξνζαλαηνιηζκφο, εηεξφηεηα, εηεξνζεμηζκφο, πξνζηαζία γελεηήζηαο ειεπζεξίαο, ΑκεΑ, ειηθηαθέο δηαθξίζεηο, ηζφηεηα ησλ θχισλ, επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο, ηζφηεηα πξφζβαζεο, ηζφηεηα επθαηξηψλ, ρέδηα ηζφηεηαο, πνιηηηθέο ηζφηεηαο, δηαρείξηζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο, ελζσκάησζε, εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε, βέιηηζηεο πξαθηηθέο. 4

5 ΠΗΝΑΚΑ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΧΝ ΑκεΑ Α.Π.Θ Α. Γ.Γ.Η Γ.Δ.Κ Δ.Δ Δ..Α Δ..Π.Α Η.Δ.Κ Κ.Δ.Θ.Η Κ.Δ.Π.Δ.Α/Γ..Δ.Δ Άηνκα κε Δηδηθέο Αλάγθεο Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο Αλαπηπμηαθέο πκπξάμεηο Γεληθή Γξακκαηεία Ηζόηεηαο Γηθαζηήξην Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ Δπξσπατθή Έλσζε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρόιεζε Δζληθό ηξαηεγηθό Πιαίζην Αλαθνξάο Ηλζηηηνύηα Δπαγγεικαηηθήο Καηάξηηζεο Κέληξν Δξεπλώλ γηα Θέκαηα Ηζόηεηαο Κέληξν Δλεκέξσζεο θαη Πιεξνθόξεζεο Δξγαδνκέλσλ Αλέξγσλ/ Γεληθή πλνκνζπνλδία Δξγαηώλ Διιάδνο Κ.Π ΚΠ Λ.Ο.Α.Σ Μ.Κ.Ο Μ.Μ.Δ Ο.Α.Δ.Γ Ο.Ζ.Δ ηπ.η Σ.Α Κνηλνηηθή Πξσηνβνπιία Κνηλνηηθά Πιαίζηα ηήξημεο Λεζβηαθά, Οκνθπινθηιηθά, Ακθηζεμνπαιηθά θαη Σξαλζεμνπαιηθά Άηνκα Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλώζεηο Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο Οξγαληζκόο Απαζρνιήζεσο Δξγαηηθνύ Γπλακηθνύ Οξγαληζκόο Ζλσκέλσλ Δζλώλ πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε ρέδηα Ηζόηεηαο Σνπηθή Απηνδηνίθεζε 5

6 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ Δηζαγσγή 8 1. Ζ ηδηαίηεξε ιεηηνπξγία ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο αξρήο ηεο ίζεο 10 κεηαρείξηζεο ζην επαίζζεην πεδίν ηεο απαζρφιεζεο 1.1 Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε Ζ Γηαρείξηζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο κηα λέα ηάζε Σα είδε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ε απνθαηάζηαζή ηνπο ( κέηξα επαλφξζσζεο θαη 14 θπξψζεηο ) 3. Ζ γλψκε ησλ Δπξσπαίσλ Πνιηηψλ γηα ηηο δηαθξίζεηο Δηδηθφ Δπξσβαξφκεηξν Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ Οη πξνζπάζεηεο ηεο Έλσζεο, ησλ εζληθψλ θξαηψλ, αιιά θαη ηνπ Σξίηνπ 23 Σνκέα γηα ηελ άξζε φισλ ησλ κνξθψλ δηάθξηζεο ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ Βέιηηζηεο πξαθηηθέο αλά θαηεγνξία δηάθξηζεο 4.1. Γηαθξίζεηο ιφγσ θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο ιφγσ ζξεζθεπηηθψλ 23 ή άιισλ πεπνηζήζεσλ Γεληθά α. Όξνη θαη δηαδηθαζίεο πξφζιεςεο κε γεγελψλ εξγαδνκέλσλ ην ρξνληθφ 24 ελφο πξναλαγγειζέληνο απνθιεηζκνχ 4.1.β. πλζήθεο εξγαζίαο αιινδαπψλ εξγαδνκέλσλ γ. Κηλεηνπνίεζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ γηα ηελ 27 ηζφηηκε εξγαζηαθή θαη θνηλσληθή αληηκεηψπηζε ησλ κεηαλαζηψλ 4.1.δ. Γίθηπν δνκψλ γηα ηελ ελδπλάκσζε ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ ειιεληθή 28 αγνξά εξγαζίαο 4.2. Γηαθξίζεηο ιφγσ γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ Γηαθξίζεηο ιφγσ αλαπεξίαο Γηαθξίζεηο ιφγσ ειηθίαο Γηαθξίζεηο ιφγσ θχινπ α. ρέδηα Ηζφηεηαο β. Ννκνζεζία Ηδησηηθνχ Σνκέα γ. Ννκνζεζία Γεκνζίνπ Σνκέα δ. Μνληέια παξέκβαζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ε. Οη λέεο - ζπληνληζκέλεο θαη ζπζηεκαηηθέο - πξνζπάζεηεο ηεο Διιάδαο 53 γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζηελ απαζρφιεζε 6

7 ΔΠΗΛΟΓΟ - Κξηηηθέο Παξαηεξήζεηο πκπεξάζκαηα - Πξνηάζεηο 55 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 64 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΖ ΑΝΑΚΟΠΖΖ ΠΖΓΔ 65 7

8 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηελ απαζρφιεζε, σο έθθαλζε ηεο επξχηεξεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο, επηρεηξεί λα ζέζεη φξηα ζην δηεπζπληηθφ δηθαίσκα θαη λα απνθαηαζηήζεη ηνπο εξγαδφκελνπο πνπ πθίζηαληαη δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ζε φια ηα ζηάδηα ηεο εξγαζηαθήο ηνπο ζρέζεο ( πξφζιεςε, απαζρφιεζε, απφιπζε ). Δίλαη γεγνλφο φηη, παξά ηηο πξνζπάζεηεο θαη ηα βήκαηα πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηεζεί κέρξη ζήκεξα γηα ηελ πξνάζπηζε ηεο θνηλσληθήο δηθαηνζχλεο θαη ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο, ζπλερίδνπλ λα ππάξρνπλ αδπλακίεο θαη ειιείςεηο ζηνλ ηνκέα απηφ, κε απνηέιεζκα, ρηιηάδεο πνιίηεο λα εμαθνινπζνχλ λα βηψλνπλ ζήκεξα, πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν, ηελ πίεζε ηεο δηάθξηζεο ( άκεζεο, έκκεζεο θαη πνιιαπιήο ) θαη ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ. χκθσλα θαη κε ηα απνηειέζκαηα ηνπ Δηδηθνχ Δπξσβαξφκεηξνπ 296, νη πην ζπρλνί απνδέθηεο δηαθξηηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ, ηφζν σο πξνο ηελ πξφζβαζή ηνπο ζηελ απαζρφιεζε, φζν θαη σο πξνο ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο ηνπο, είλαη νη εμήο: νη κεηαλάζηεο, ηα άηνκα κε νκφθπιν γελεηήζην πξνζαλαηνιηζκφ, ηα άηνκα κε αλαπεξία, νη ειηθησκέλνη, νη λένη θαη νη γπλαίθεο. Οη ξηδσκέλεο πξνθαηαιήςεηο πνπ ππάξρνπλ γηα ηηο αλσηέξσ θνηλσληθέο θαηεγνξίεο, νδεγνχλ ζπρλά ζε κεξνιεπηηθέο θξίζεηο απφ ηελ πιεπξά ησλ εξγνδνηψλ θαη ζε κε απφιαπζε ηνπ ζεκειηψδνπο, ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλνπ, δηθαηψκαηνο γηα εξγαζία, γηα ηα άηνκα πνπ εκπίπηνπλ ζε απηέο. Ο κφλνο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη επξσπατθέο θνηλσλίεο κπνξνχλ λα απνθχγνπλ ηηο θνηλσληθέο παγίδεο ηεο θηψρεηαο θαη ηεο πεξηζσξηνπνίεζεο, είλαη λα κεηαηξαπνχλ ζε θνηλσλίεο ζπλερνχο παξνρήο ίζσλ επθαηξηψλ απαζρφιεζεο. ην ζεκείν απηφ, εληνπίδεηαη ε ζπνπδαηφηεηα ηνπ ξφινπ πνπ θαινχληαη λα δηαδξακαηίζνπλ ηα ζεζκηθά φξγαλα ησλ θξαηψλ-κειψλ, αιιά θαη ε Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ. Ζ επηηπρία φκσο δελ νξηνζεηείηαη απφ κηα πξνθαζνξηζκέλε ζπληαγή, νχηε εμαληιείηαη ζε ζπγθεθξηκέλνπο πξσηαγσληζηέο/δηαρεηξηζηέο απηήο ηεο ζπληαγήο: Απηφ ζηελ νπζία ζεκαίλεη φηη, φιεο νη θαηεγνξίεο δξάζεσλ πξέπεη λα αλαιεθζνχλ ( δηαρείξηζε πνιπκνξθίαο, αλάπηπμε ζεηηθψλ δξάζεσλ, παξνρή ίζσλ επθαηξηψλ ) θαη φηη φινη 8

9 αλεμαηξέησο νη δξψληεο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσληθήο ζθελήο ( δεκφζηνη ή ηδησηηθνί ), έρνπλ κεξίδην επζχλεο γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο. Έηζη, ζχκθσλα κε ηα παξαπάλσ, κπνξνχλ λα πηζηνπνηεζνχλ νη εμήο δηαθαηλφκελεο ηάζεηο: Οη Δπξσπατθέο επηρεηξήζεηο, ππφ ηελ πίεζε ησλ αιιαγψλ φζνλ αθνξά ζηε ζχλζεζε ηνπ πιεζπζκνχ ( γήξαλζε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, κεηαλάζηεπζε θιπ ), ησλ λέσλ πξνθιήζεσλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο, αιιά θαη ηεο αιιαγήο ησλ πξνζδνθηψλ ηεο θνηλσλίαο γηα ηε δξάζε ηνπο, πηνζεηνχλ πνιηηηθέο δηαρείξηζεο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο, ψζηε, πξάηηνληαο ην «θνηλσληθά ζσζηφ» λα κπνξέζνπλ θαη λα απμήζνπλ ηελ απνδνηηθφηεηά ηνπο θαη λα επεθηαζνχλ ζε λέεο αγνξέο. Δπίζεο, νη Κπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ-κειψλ, ππφ ηηο νδεγίεο θαη ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, εληζρχνπλ ηε λνκνζεζία γηα ηελ ηζφηεηα, ζρεδηάδνπλ θαη εθαξκφδνπλ Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηνλ επαγγεικαηηθφ ρψξν θαη καζαίλνπλ ζηαδηαθά λα παξαθνινπζνχλ θαη λα αμηνινγνχλ κε δείθηεο ηα απνηειέζκαηα ησλ λέσλ Πνιηηηθψλ Ηζφηεηαο. Σέινο, νη Μ.Κ.Ο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ελάληηα ζηηο δηαθξίζεηο, είηε ζε εζληθφ, είηε ζε ππεξεζληθφ επίπεδν, πξσηνπνξνχλ θαη πξσηνζηαηνχλ κε πνηθίιεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πεξηιακβάλνπλ : ελεκεξσηηθέο εθζηξαηείεο, πξνβνιή ηαηληψλ ππαίζξηεο ζπγθεληξψζεηο, ζπιινγή ππνγξαθψλ, θακπάληεο επαηζζεηνπνίεζεο, θιπ. 9

10 1. Ζ ηδηαίηεξε ιεηηνπξγία ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηα επαίζζεην πεδίν ηεο απαζρόιεζεο Θεσξεηηθή πξνζέγγηζε Ζ απαζρφιεζε απνηειεί βάζηκα ην κνλαδηθφ θαη ζεκαληηθφηεξν κέζν γηα ηελ επίηεπμε ηεο πιήξνπο, ελεξγνχο θαη ίζεο ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλσλία. Ζ εξγαζία απνθέξεη νηθνλνκηθά νθέιε θαη βνεζά ζηελ άλνδν ηνπ θνηλσληθνχ επηπέδνπ. Όηαλ νη δηαθξίζεηο, ε πξνθαηάιεςε θαη ηα αξλεηηθά ζηεξεφηππα πεξηνξίδνπλ ηελ πξφζβαζε ζηελ αγνξά εξγαζίαο νξηζκέλσλ νκάδσλ, ν αληίθηππνο είλαη νιέζξηνο. Οη νκάδεο πνπ πθίζηαληαη δηαθξίζεηο δελ απνηεινχλ ηα κφλα ζχκαηα, αιιά θαη νη ίδηνη νη εξγνδφηεο βξίζθνληαη ζε κεηνλεθηηθή ζέζε, εάλ δελ επηιέμνπλ ηνλ θαιχηεξν ππνςήθην γηα ηε ζέζε εξγαζίαο, θαζψο θαη ην θνηλφ ή νη θαηαλαισηέο πνπ εμππεξεηνχλ. Ζ δίθαηε θαη ίζε κεηαρείξηζε πξέπεη λα εθαξκφδεηαη, φρη κφλν ζρεηηθά κε ηελ εμαζθάιηζε ηεο εξγαζίαο, αιιά θαη ζρεηηθά κε ηηο ζπλζήθεο θαη επθαηξίεο πνπ δηαηίζεληαη ζε φζνπο ήδε εξγάδνληαη. Αδηακθηζβήηεηα γεγνλφηα θαηαδεηθλχνπλ φηη, φζνη θαηέρνπλ ζεκαληηθέο ζέζεηο επζχλεο ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο, δελ αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ πνηθηινκνξθία ηεο θνηλσλίαο. Δπίζεο, ε δηαηήξεζε θαη ε αλαλέσζε ησλ κνξθψλ δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο ζηελ απαζρφιεζε, αιιά θαη ηεο θηψρεηαο ή ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ αξρή ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ησλ εζληθψλ θξαηψλ θαη ηελ αξρή ηεο ηζφηεηαο ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηνπ πνιίηε. Σν θαηλφκελν ηεο αλεξγίαο παξάγεη θαη παξάγεηαη απφ ηελ θνηλσληθή αληζφηεηα. Όπσο είλαη γλσζηφ, ε αλεξγία πιήηηεη πεξηζζφηεξν ζπγθεθξηκέλεο πιεζπζκηαθέο νκάδεο θαη επαγγέικαηα, ηφζν θνηλσληθά, φζν θαη γεσγξαθηθά θαη ηαπηνρξφλσο νη νκάδεο πνπ πιήηηνληαη απφ ηελ αλεξγία, γίλνληαη επθνιφηεξα αληηθείκελν εθκεηάιιεπζεο θαη άζθεζεο άληζσλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ, ζε ζρέζε κε ηηο νκάδεο πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ην εξγαζηαθφ, πγεηνλνκηθφ θαη αζθαιηζηηθφ ζχζηεκα. Σα ηειεπηαία ρξφληα, θαζψο φιεο νη κειέηεο αλαδεηθλχνπλ ηελ φμπλζε θαη ηε δηεχξπλζε ησλ θνηλσληθψλ θαη εηζνδεκαηηθψλ αληζνηήησλ, ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ είλαη φηη: α) νη ζχγρξνλεο θνηλσλίεο, αλεμάξηεηα απφ ην επίπεδν αλάπηπμήο ηνπο, παξάγνπλ θαη αλαπαξάγνπλ θνηλσληθέο αληζφηεηεο γηα έλα κέξνο ηνπ 10

11 πιεζπζκνχ θαη β) φηη απηέο νη λέεο κνξθέο αληζφηεηαο ( εππαζείο θνηλσληθέο νκάδεο, νκάδεο θνηλσληθά απνθιεηζκέλσλ ), νδεγνχλ θάπνηα άηνκα ή νκάδεο πνπ έρνπλ θξηζεί σο «ιηγφηεξν ηθαλά» ή «ιηγφηεξν άμηα», λα ράζνπλ ηελ αμηνπξέπεηά ηνπο θαη ηελ θνηλσληθή ηνπο αλαγλψξηζε. 1 Ζ θνηλσληθή δηάθξηζε εκθαλίδεηαη θαη δηαθνξνπνηείηαη ζε ηξία (3) επίπεδα : αξλεηηθέο αληηιήςεηο (εηηθέηεο, ζηεξεφηππα, πξνθαηαιήςεηο), αξλεηηθέο ζηάζεηο θαη αξλεηηθέο ζπκπεξηθνξέο (ιεθηηθή θαηάρξεζε, ππνηίκεζε, πεξηθξνλεηηθή ζπκπεξηθνξά, δηψμεηο θιπ). 2 Χο ζηεξεφηππν, έρεη νξηζηεί απφ ηνλ Stallybrass, «κηα ππεξαπινπζηεπκέλε λνεξή - ζπλήζσο- εηθφλα θάπνηαο θαηεγνξίαο πξνζψπσλ, ζεζκψλ ή γεγνλφησλ, ε νπνία είλαη θνηλή, σο πξνο ηα βαζηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά ζε πνιινχο αλζξψπνπο». χκθσλα, ινηπφλ, κε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ, ηα ζηεξεφηππα απνηεινχλ ην απνηέιεζκα κηαο αλζξψπηλεο γλσζηηθήο ιεηηνπξγίαο, ηεο θ α η ε γ ν ξ η ν π ν ί ε ζ ε ο, ηελ νπνία ρξεζηκνπνηεί ν άλζξσπνο σο δέθηεο ησλ εξεζηζκάησλ ηνπ πεξηβάιινληνο, ζε κηα πξνζπάζεηά ηνπ λα ηαμηλνκήζεη θαη λα νξγαλψζεη ηελ πνηθηιία ηνπ θφζκνπ πνπ ηνλ πεξηβάιιεη. Οη θνηλσληθέο θαηεγνξίεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηήλ ηελ αλζξψπηλε ιεηηνπξγία είλαη ηα ζηεξεφηππα θαη αθνξνχλ ζε ιαλζαζκέλεο εληππψζεηο, πνπ φκσο εμππεξεηνχλ ην άηνκν ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα νξγαλψζεη ηελ πνιππινθφηεηα γχξσ ηνπ. 3 Αλ ιάβνπκε ππφςε καο ινηπφλ, φηη κηα απφ ηηο βαζηθφηεξεο ζπλζήθεο-αίηηα ζρεκαηηζκνχ ησλ ζηεξενηχπσλ, απνηειεί ε έιιεηςε πιεξνθφξεζεο, δειαδή φηη νη άλζξσπνη νδεγνχληαη ζηε δηακφξθσζε πξνθαηαιήςεσλ, ιφγσ αηειεηψλ ζηελ ηθαλφηεηά ηνπο γηα αλαδήηεζε-εχξεζε πιεξνθνξηψλ, εχθνια θαηαλννχκε, γηαηί ε 1 ΗΝΔ ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ Μειέηεο αξ.17, Καηάξηηζε θαη Απαζρφιεζε ( Δπηκέιεηα Ε. Παιεφο ), Αζήλα 2002, ζει Μάξδαο Γεκ. Γεψξγηνο, Οηθνλνκηθή Θεσξία θαη Πνιηηηθή Γηα βίνπ Παηδεία θαη Κνηλσλία, Δθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα 2001, ζει Παπαζηάκνο ηάκνο, «χγρξνλεο Έξεπλεο ζηελ Κνηλσληθή Φπρνινγία», εθδφζεηο Οδπζζέαο, Αζήλα 1996, ζει

12 ζπλέληεπμε επηινγήο πξνζσπηθνχ, απνηειεί κηα επλντθή ζπλζήθε ιεηηνπξγίαο θαη αλαπαξαγσγήο ζηεξενηππηθψλ απφςεσλ. Δηδηθφηεξα, ππάξρνπλ εξσηήζεηο πνπ ν ζπλεληεπμηαζηήο ζέηεη ζηνπο ππνςεθίνπο ζηε δηάξθεηα ηεο ζπλέληεπμεο, πνπ αθνξνχλ ζε επαίζζεηα πξνζσπηθά δεδνκέλα, φπσο ε πγεία, ε ειηθία, ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε θαη ζπζηήλεηαη ε απνθπγή ηνπο, θαζψο αληηζηνηρνχλ ζε παγησκέλα ζηεξεφηππα ζην ρψξν ηεο επηινγήο πξνζσπηθνχ. Οη ζπγθεθξηκέλεο εξσηήζεηο αθνξνχλ θπξίσο ζέκαηα: Χο πξνο ηελ ειηθία: «Πφζν ρξνλψλ είζαη;» Χο πξνο ην θύιν θαη ηελ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε: «Πνηά είλαη ε νηθνγελεηαθή ζνπ θαηάζηαζε;» θαη «ρεδηάδεηο λα θάλεηο νηθνγέλεηα;» Χο πξνο ηελ θαηαγσγή/εζληθόηεηα: «Δίζαη Έιιελαο πνιίηεο;» θαη «Πνηά είλαη ε κεηξηθή ζνπ γιψζζα;» Χο πξνο ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο εμσεπαγγεικαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ( ππνθξχπηνπλ ζξεζθεπηηθέο ή άιιεο πεπνηζήζεηο ): «Αλήθεηο ζε θάπνην ζχιινγν ή άιιε θνηλσληθή / ζξεζθεπηηθή / πνιηηηθή νξγάλσζε;» Χο πξνο ηελ θαηάζηαζε πγείαο: «Έρεηο θάπνηα κνξθή αλαπεξίαο ή αζζέλεηαο; Παξαθαιψ ζπκπιήξσζε ην παξαθάησ ηαηξηθφ ηζηνξηθφ» θαη «Πνηά είλαη ε εκεξνκελία ησλ πην πξφζθαησλ ηαηξηθψλ ζνπ εμεηάζεσλ»; Χο πξνο ην ζεμνπαιηθό πξνζαλαηνιηζκό: «Σν δηθφ ζαο είδνο αλζξψπσλ είλαη ηφζν δεκηνπξγηθφ πνπ ηαηξηάδεηε ηέιεηα ζε απηή ηε ζέζε εξγαζίαο». χκθσλα κε ηα παξαπάλσ, ζην ζεκεξηλφ αληαγσληζηηθφ επαγγεικαηηθφ πεξηβάιινλ, ηα θξηηήξηα γηα ηελ επηινγή εξγαδνκέλσλ είλαη ίζσο πην ζνιά απφ πνηέ. Με ην πιήζνο ησλ ππνςεθίσλ κε παλεπηζηεκηαθφ πηπρίν θαη κεηαπηπρηαθά, πνπ ζπλαγσλίδνληαη γηα κηα ζέζε εξγαζίαο, ην θέληξν βάξνπο ησλ εξγνδνηψλ έρεη κεηαηνπηζηεί πηα ζηα ραξαθηεξηζηηθά πξνζσπηθόηεηαο θαη ιηγφηεξα ζηα αληηθεηκεληθά ηνπο πξνζφληα Ζ Γηαρείξηζε ηεο δηαθνξεηηθόηεηαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο κηα λέα ηάζε Τπφ ην πξίζκα ησλ δεκνγξαθηθψλ αιιαγψλ ( αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ησλ γπλαηθψλ πνπ εηζέξρεηαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο, γήξαλζε εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θ.α ), ησλ λέσλ πξνθιήζεσλ ηεο αγνξάο ( παγθνζκηνπνίεζε, αχμεζε ηνπ αληαγσληζκνχ, αλάγθε 4 Γηάλλαξνπ Λίλα, Άξζξν κε Θέκα: «Πηπρία έρεηε, γιψζζεο κηιάηε, απφ πξνζσπηθφηεηα πψο πάηε;». Δθεκεξίδα Καζεκεξηλή, 10 Μαξηίνπ

13 επέθηαζεο ζε λέεο αγνξέο ), αιιά θαη ηεο αιιαγήο πξνζδνθηψλ ηεο θνηλσλίαο γηα ην ξφιν θαη ηηο επζχλεο ησλ επηρεηξήζεσλ/νξγαληζκψλ ( εηαηξηθή θνηλσληθή επζχλε ), νη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηελ πξνψζεζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν. Πέξαλ φκσο ησλ αλσηέξσ βαζηθψλ αιιαγψλ θαη πξνθιήζεσλ ηεο αγνξάο εξγαζίαο, νη ιφγνη πνπ ψζεζαλ ηηο επηρεηξήζεηο λα πηνζεηήζνπλ πξαθηηθέο Γηαρείξηζεο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο, ηαμηλνκνχληαη ζε ηξεηο ( 3 ) βαζηθέο θαηεγνξίεο: Ζζηθνί : ε παξνρή επθαηξηψλ απαζρφιεζεο ζε άηνκα πνπ αλήθνπλ ζε κεηνλνηηθέο νκάδεο, απνηειεί γηα πνιιέο επηρεηξήζεηο κηα εζηθή πξαθηηθή πνπ εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα επξχηεξσλ θνηλσληθψλ αμηψλ γηα ην «ζσζηφ θαη θνηλσληθά απνδεθηφ», Καλνληζηηθνί : αξθεηέο επηρεηξήζεηο ζηνρεχνπλ ζε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ εξγαδνκέλσλ πνπ αλήθνπλ ζε κεηνλνηηθέο νκάδεο, σο δείγκα ζπκκφξθσζεο κε ζρεηηθέο ξπζκίζεηο πεξί θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ, Οηθνλνκηθνί: κεγάινο αξηζκφο επηρεηξήζεσλ επελδχνπλ ζε πνιηηηθέο Γηαρείξηζεο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ, γηαηί έρνπλ ζπλεηδεηνπνηήζεη φηη ζα απνθνκίζνπλ νηθνλνκηθά νθέιε, πνπ ππεξβαίλνπλ ην θφζηνο εθαξκνγήο ( κηα εηαηξεία πνπ απαζρνιεί εξγαδφκελνπο κε «δηαθνξεηηθά» ραξαθηεξηζηηθά θαη επηζπκεί λα επεθηαζεί, είλαη ζε ζέζε λα θαηαλνήζεη θαιχηεξα ηα δεκνγξαθηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο αγνξάο ζηελ νπνία απεπζχλεηαη ). Γηα ηνπο αλσηέξσ ιφγνπο, νη επηρεηξήζεηο επαλαπξνζδηνξίδνπλ ηα κνληέια εηαηξηθήο επηηπρίαο ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα ζπκβάιινπλ ζηελ νπζηαζηηθή βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ εξγαδνκέλσλ ηνπο, αιιά θαη ζε κηα γεληθφηεξε αλαπηπμηαθή δηαδηθαζία, κέζα απφ ηελ ηζφηηκε θαη ηζνκεξή απφιαπζε ησλ αγαζψλ ηεο. Όια ηα άηνκα αλεμάξηεηα απφ ην θχιν, ηελ εζλνηηθή θαηαγσγή, ηελ ειηθία, ηηο ζξεζθεία, ηηο ζσκαηηθέο ηθαλφηεηεο ή ηηο ζεμνπαιηθέο πξνηηκήζεηο, κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ αλάινγα κε ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο θαη νθείινπλ λα ιακβάλνπλ ηε κέξηκλα πνπ ηνπο αλαινγεί. Ζ Γηαρείξηζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο (diversity management), είλαη κηα λέα αληίιεςε θαη ζεκαίλεη αλάπηπμε νξγαλσζηαθψλ δνκψλ θαη δηαδηθαζηψλ, πνπ αμηνπνηνχλ επνηθνδνκεηηθά ηε δηαθνξεηηθφηεηα θαη ηελ πνιπκνξθία θαη δεκηνπξγνχλ έλα δίθαην θαη αμηνθξαηηθφ πεξηβάιινλ εξγαζίαο γηα φινπο αλεμαηξέησο ηνπο εξγαδφκελνπο. Πξέπεη λα θαηαζηεί ζαθέο, φηη ε Γηαρείξηζε ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο δελ αθνξά κφλν ζηελ απιή ζπκκφξθσζε κε ηηο λνκηθέο απαηηήζεηο θαη δελ εθαξκφδεηαη γηα ηελ απνθπγή δηθαζηηθψλ πξνζθπγψλ. Δληείλεηαη πέξα απφ απηά, δεδνκέλνπ φηη 13

14 αληηκεησπίδεηαη ζηξαηεγηθά θαη επζπγξακκίδεηαη πιήξσο κε ηα ππφινηπα ζηξαηεγηθά πιάλα ηεο επηρείξεζεο. Ζ έξεπλα ηεο Δ.Β.Σ.Ρ ( European Business Test Panel ), έδεημε φηη νη επηρεηξήζεηο ζηε Βφξεηα θαη Γπηηθή Δπξψπε, είλαη πηζαλφηεξν λα εθαξκφδνπλ πνιηηηθέο δηαρείξηζεο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο φηη ηα λέα θξάηε-κέιε ζηελ Αλαηνιηθή Δπξψπε, αιιά ππάξρνπλ εμαηξέζεηο. Δπίζεο, ην ζπλνιηθφ πνζνζηφ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ έρνπλ ελζσκαηψζεη θαιά ηέηνηνπ είδνπο πνιηηηθέο ζηε ιεηηνπξγία ηνπο, είλαη πςειφηεξν ζηε Γεξκαλία, ζηηο Κάησ Υψξεο, ζηε Μεγάιε Βξεηαλία θαη ζηε Ννξβεγία θαη ρακειφηεξν ζηα λέα θξάηε-κέιε, φπσο ζηελ Οπγγαξία θαη ζηελ Σζερία 5. Όπσο πξνθχπηεη απφ ηελ παξαπάλσ αλάιπζε, ε εηαηξηθή θνηλσληθή επζύλε ζηελ Δπξψπε, άξα θαη ζηελ Διιάδα, αλαδεηθλχεηαη σο ζεκαληηθή πνιηηηθή ζηάζε. Αλάκεζα ζηηο βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο, είλαη ε ελίζρπζε ηεο πνιπκεηνρηθήο πξνζέγγηζεο, ηεο πνιππνιηηηζκηθήο ζχλζεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο. Γηα λα κπνξέζνπλ νη επξσπατθέο επηρεηξήζεηο λα ελζσκαηψζνπλ επθνιφηεξα θαη λα δηαρεηξηζηνχλ απνηειεζκαηηθφηεξα «δηαθνξεηηθνχο» εξγαδφκελνπο, είλαη ζεκαληηθφ λα ζπλερίζεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή λα ελζαξξχλεη ηέηνηεο πξαθηηθέο, παξέρνληαο πεξηζζφηεξα θίλεηξα θαη θαζηεξψλνληαο Πξνγξάκκαηα επηβξάβεπζεο ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο επζχλεο, κέζσ ηεο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε (COM (2002) 347, Βξπμέιιεο, ). 2. Σα είδε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ε απνθαηάζηαζή ηνπο ( κέηξα επαλόξζσζεο θπξώζεηο ) Οη δηαθξίζεηο ζηνλ ρψξν εξγαζίαο κπνξεί λα είλαη, είηε άκεζεο, είηε έκκεζεο. Άκεζε δηάθξηζε ππάξρεη, φηαλ έλα πξφζσπν πθίζηαηαη ιηγφηεξν επλντθή κεηαρείξηζε απφ άιιν πξφζσπν ζε αλάινγε θαηάζηαζε, ιφγσ θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, ειηθίαο, θχινπ ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ. Γηα παξάδεηγκα κηα γπλαίθα 40 εηψλ θαηαζέηεη αίηεζε γηα ζέζε πσιήηξηαο ζε 5 Δζληθφ Θεκαηηθφ Γίθηπν «Γηαρείξηζε ηεο Γηαθνξεηηθφηεηαο ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν», Οδεγφο ( guidelines), γηα ηελ έληαμε ηεο Γηαθνξεηηθφηεηαο ζην Management ησλ επηρεηξήζεσλ (Diversity Management), γηα Δξγνδφηεο θαη Γηεπζπληέο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, Αζήλα, Ηνχληνο 2008, ζει.13 επ. 14

15 θαηάζηεκα εηδψλ ξνπρηζκνχ, αιιά ζηελ ζπλέληεπμε ηεο αλαθνηλψλνπλ φηη ε εηαηξεία πξνζιακβάλεη άηνκα ειηθίαο κέρξη 30 εηψλ. Οη έκκεζεο δηαθξίζεηο, σζηφζν, ζπλήζσο είλαη πην αλεπαίζζεηεο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη γηα ην ιφγν απηφ θαιχπηνληαη. Απηέο ιακβάλνπλ ρψξα, φηαλ κηα θαηλνκεληθά νπδέηεξε δηάηαμε ή πξαθηηθή, εθαξκφδεηαη κελ ζε φιεο ηηο πιεζπζκηαθέο νκάδεο, αιιά επηδξά δπζαλάινγα ζηα κέιε κηα ζπγθεθξηκέλεο νκάδαο. Γηα παξάδεηγκα, έλαο εξγνδφηεο, απνθαζίδεη, απφ ηνπο ππνςήθηνπο πνπ θάλνπλ αίηεζε γηα εξγαζία, λα εμαηξέζεη φζνπο θαηνηθνχλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή ηεο πφιεο. Όκσο έλα κεγάιν πνζνζηψλ αζίγγαλσλ θαηνηθεί ζε απηή ηελ πεξηνρή θαη σο εθ ηνχηνπ, νη ππνςήθηνη αζίγγαλνη βξίζθνληαη ζε κεηνλεθηηθή ζέζε έλαληη ησλ ππνινίπσλ ππνςεθίσλ, έρνληαο ππνζηεί έκκεζε δηάθξηζε. Έλα άιιν θιαζζηθφ παξάδεηγκα έκκεζεο δηάθξηζεο, απνηειεί ε παξεκπφδηζε ελφο αηφκνπ κε εηδηθέο αλάγθεο απφ έλα ρψξν εξγαζίαο, φηαλ δελ ππάξρεη ν αλάινγνο εμνπιηζκφο ή ε απαξαίηεηε εξγνλνκηθή δηεπζέηεζε, πνπ λα εμαζθαιίδεη ηελ πξνζβαζηκφηεηα ηνπ αηφκνπ ζην ζπγθεθξηκέλν ρψξν. ην ζεκείν απηφ, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί θαη ε δηάζηαζε ησλ πνιιαπιψλ δηαθξίζεσλ. Αθξηβψο επεηδή νη άλζξσπνη έρνπλ πνιιαπιέο ηαπηόηεηεο, ε δηάθξηζε κπνξεί λα αθνξά πεξηζζφηεξνπο παξάγνληεο. Γηα παξάδεηγκα, κηα γπλαίθα πξνεξρφκελε απφ κηα εζληθή κεηνλφηεηα, κπνξεί λα ππνζηεί δηάθξηζε ιφγσ ηνπ θχινπ, ηεο θπιήο ή θαη ηνπ ζπλδπαζκνχ απηψλ ησλ δχν ηδηνηήησλ ηεο. Έλαο κεηαλάζηεο κε πξνβιήκαηα αλαπεξίαο, κπνξεί επίζεο λα βηψζεη ηελ πξνθαηάιεςε γηα πνιινχο ιφγνπο. Έλα πξφζσπν κπνξεί λα βηψζεη ηελ πνιιαπιή δηάθξηζε κε ηξεηο ηξφπνπο: α) λα ππνζηεί δηάθξηζε γηα δηαθνξεηηθνχο ιφγνπο πνπ αθνξνχλ ζην πξφζσπφ ηνπ, αιιά ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκείο δξαζηεξηφηεηάο ηνπ, β) λα ππνζηεί ζσξεπηηθή δηάθξηζε (additive discrimination), δειαδή λα πέζεη ζχκα δηάθξηζεο ζε κία ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, γηα πεξηζζφηεξνπο φκσο απφ έλαλ ιφγνπο, κε ζπλέπεηα ε δηαθξηηηθή ζε βάξνο ηνπ κεηαρείξηζε λα θαζίζηαηαη αθφκε πην επαρζήο γηα απηφλ γ) «δηαζηαπξνύκελε» δηάθξηζε (intersectional discrimination), πνπ είλαη παξφκνηα κε ηελ ζσξεπηηθή, κε κφλε δηαθνξά φηη, ν ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο ππέζηε δηάθξηζε είλαη αλεπαίζζεηνη θαη δελ κπνξνχλ εχθνια λα δηαγλσζηνχλ. 6 6 χκθσλα κε ηα ζηνηρεία ηεο έξεπλαο ηνπ Δηδηθνχ Δπξσβαξφκεηξνπ 296, ην 3% ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ ππέζηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε (θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2007), ζηε βάζε πεξηζζφηεξσλ ηνπ ελφο ιφγσλ δηάθξηζεο (Special Eurobarometer

16 Καζεκεξηλά, εξγαδφκελνη ζε φιε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Δ.Δ) απεπζχλνληαη ζηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο, θαηαγγέιινληαο πεξηζηαηηθά δηαθξηηηθήο ζε βάξνο ηνπο κεηαρείξηζεο. Οη θαηαγγειίεο αθνξνχλ ζε ηξεηο (3) βαζηθέο πηπρέο ηεο απαζρφιεζεο (κε ηελ επξεία έλλνηα): α) ζην ζηάδην πνπ ν/ε άλεξγνο/ε αλαδεηά εξγαζία, β) ζην ζηάδην ηεο εθηέιεζεο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο (δει. ζην ζηάδην ηεο απαζρφιεζεο) θαη γ) ζην ζηάδην ηεο θαηαγγειίαο ηεο ζχκβαζεο εξγαζίαο (απφιπζε). Κνηλή ζπληζηακέλε φισλ ησλ θαηαγγειηψλ είλαη φηη, έρνπλ σο απνηέιεζκα ηελ πξνζβνιή ηεο αμηνπξέπεηαο ηνπ/ηεο εξγαδφκελνπ/εο (ή ηνπ αλέξγνπ) θαη ηε δεκηνπξγία εθθνβηζηηθνχ, ερζξηθνχ, ηαπεηλσηηθνχ ή επηζεηηθνχ πεξηβάιινληνο, κε άκεζεο ζπλέπεηεο ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάζηαζε ηνπ/ηεο. Ζ Οδεγία γηα ηε θπιεηηθή ηζφηεηα ( 2000/43 ΔΚ ) θαη ε Οδεγία γηα ηελ ηζφηεηα ζηελ απαζρφιεζε ( 2000/78 ΔΚ ), εγθξίζεθαλ πξνθεηκέλνπ λα θαζνξηζηνχλ νξηζκέλα ειάρηζηα θνηλά πξόηππα ζηε λνκνζεζία πνπ ηζρχεη ζηα θξάηε-κέιε ηεο Δ.Δ γηα ηελ εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ, ιφγσ θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, ειηθίαο θαη γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ. Σα θξάηε-κέιε έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα παξάζρνπλ πςειφηεξν, απφ ην νξηδφκελν ζηηο αλσηέξσ δχν Οδεγίεο, επίπεδν πξνζηαζίαο απφ ηηο δηαθξίζεηο. Πξνζθεχγνληαο ζηε δηθαηνζχλε ή ζε άιιν αξκφδην φξγαλν, ηα ζχκαηα έρνπλ δηθαίσκα λα ιακβάλνπλ ζηήξημε απφ νξγαλψζεηο πνπ έρνπλ έλλνκν ζπκθέξνλ λα δηαζθαιίζνπλ ηελ ηήξεζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, φπσο, παξαδείγκαηνο ράξε, νη ελψζεηο εξγαδνκέλσλ ή νη Μ.Κ.Ο πνπ αζρνινχληαη κε ηηο δηαθξίζεηο. πλήζσο ηα ζχκαηα πξέπεη λα δψζνπλ ηε ζπλαίλεζή ηνπο, γηα λα ηνπο δνζεί ε ζηήξημε απηή. Δπεηδή νη πεξηπηψζεηο δηαθξίζεσλ είλαη απφ ηε θχζε ηνπο δχζθνιν λα απνδεηρηνχλ, νη Οδεγίεο πξνβιέπνπλ φηη, ζηηο ππνζέζεηο δηαθξίζεσλ, ην επίπεδν ηεο απνδείμεσο πνπ απαηηείηαη απφ ην θεξφκελν ζχκα, είλαη ρακειφηεξν απφ απηφ πνπ θαλνληθά ζα απαηηείην. Άπαμ ν ελάγσλ πξνζθνκίζεη ζηνηρεία, βάζεη ησλ νπνίσλ πηζαλνινγείηαη δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε, ην «βάξνο ηεο απνδείμεσο» αληηζηξέθεηαη ζηνλ ελαγφκελν, ν νπνίνο πξέπεη λα πξνζθνκίζεη ζηνηρεία πνπ λα απνδεηθλχνπλ φηη δελ ππήξμε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε. Ο θαλφλαο απηφο ηζρχεη ζηα αζηηθά θαη δηνηθεηηθά δηθαζηήξηα θαη (European Commission), Discrimination in the European Union : «Perceptions, Experiences and Attitudes», Summary, Publication July 2008, ). 16

17 δηαδηθαζίεο, φρη φκσο ζηηο πνηληθέο δηαδηθαζίεο, φπνπ εμαθνινπζεί λα ηζρχεη ην παξαδνζηαθά πςειφηεξν επίπεδν απνδείμεσο, νχηε ζηηο δηαδηθαζίεο έξεπλαο. χκθσλα κε ηηο αλσηέξσ θνηλνηηθέο Οδεγίεο, ηα εζληθά δηθαζηήξηα πξέπεη λα δηαζθαιίδνπλ φηη, νη θπξψζεηο γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ηηκσξνχληαη κε ηθαλνπνηεηηθφ ηξφπν. Οη θπξψζεηο θαηά φζσλ δηαπξάηηνπλ δηαθξίζεηο πξέπεη λα είλαη απνηειεζκαηηθέο ( δειαδή λα επηηπγράλνπλ ην επηδησθφκελν απνηέιεζκα ), αλάινγεο κε ηελ παξάβαζε ( δειαδή λα αληαπνθξίλνληαη επαξθψο ζηε βαξχηεηα θαη ηε θχζε ηεο δεκίαο ή/θαη ηεο βιάβεο πνπ έρεη πξνθιεζεί ) θαη απνηξεπηηθέο ( δειαδή λα απνηξέπνπλ κειινληηθέο δηαθξηηηθέο ελέξγεηεο ). Οξηζκέλα θξάηε κέιε, θαηά παξάδνζε επέβαιαλ πνηληθέο θπξψζεηο γηα νξηζκέλεο κνξθέο δηαθξίζεσλ, θπξίσο πξφζηηκα θαη θπιάθηζε. Δπεηδή φκσο νη θνηλνηηθέο Οδεγίεο, γεληθά εθαξκφδνληαη κέζσ ηνπ αζηηθνχ, εξγαηηθνχ θαη δηνηθεηηθνχ δηθαίνπ, ε ελζσκάησζή ηνπο ζηηο εζληθέο λνκνζεζίεο, είρε σο ζπλέπεηα λα επηβάιινληαη ζπρλφηεξα θπξψζεηο, φπσο ε απνδεκίσζε. Ζ νηθνλνκηθή απνδεκίσζε κπνξεί λα πεξηιακβάλεη απνδεκίσζε γηα δεκία πνπ πξνθιήζεθε ζην παξειζφλ ή ζα πξνθιεζεί ζην κέιινλ θαη ηθαλνπνίεζε γηα εζηθή βιάβε, απνδεκίσζε γηα πξνζσπηθή βιάβε, φπσο ςπρηθή νδχλε, ή «παξαδεηγκαηηθή» απνδεκίσζε, πνπ ππεξβαίλεη ηελ πξνθιεζείζα βιάβε, κε ζηφρν ηελ ηηκσξία ηνπ δηαπξάμαληνο ηε δηάθξηζε. Σν ζχκα απνδεκηψλεηαη έηζη άκεζα, ζε αληίζεζε κε ηα επηβαιιφκελα δπλάκεη ηνπ πνηληθνχ δηθαίνπ πξφζηηκα, ηα νπνία θαηαβάιινληαη ζην θξάηνο. Άιια κέηξα επαλφξζσζεο είλαη, ε «κεηαβαηηθή ηθαλνπνίεζε» γηα ηνλ ηεξκαηηζκφ ηεο δηάθξηζεο θαη ε επηβνιή ζηνλ δηαπξάμαληα δηάθξηζε ηεο ππνρξέσζεο λα ιάβεη δξάζε γηα ηελ πξφιεςε ή ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ επηπηψζεσλ ηεο δηάθξηζεο ζην ζχκα, φπσο παξαδείγκαηνο ράξε, ε εληνιή απνθαηάζηαζεο ηνπ ζηγέληνο ζηε ζέζε εξγαζίαο ή ε πηνζέηεζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ θώδηθα πξαθηηθήο. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, πξνβιέπνληαη εηδηθέο θπξψζεηο γηα ηηο εηαηξείεο ή ηνπο νξγαληζκνχο, δηαθνξεηηθέο απφ ηηο πνηλέο πνπ επηβάιινληαη ζηα θπζηθά πξφζσπα. Όζνλ αθνξά ηηο εηαηξείεο πνπ θξίλνληαη έλνρεο γηα δηάθξηζε ιφγσ θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθείαο ή ηζαγέλεηαο, κπνξεί λα επηβιεζεί απόζπξζε ή αθύξσζε ησλ πξνζθνξώλ πνπ έρνπλ ελδερνκέλσο ππνβάιεη, ησλ δεκόζησλ ζπκβάζεσλ πνπ ηνπο έρνπλ θαηαθπξσζεί ή ηεο νηθνλνκηθήο ελίζρπζεο πνπ ιακβάλνπλ απφ δεκφζηνπο θνξείο. ε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, νη εηαηξείεο 17

18 απνθιείνληαη απφ ηελ ππνβνιή πξνηάζεσλ γηα δεκφζηα έξγα ή ηε ιήςε νηθνλνκηθήο ελίζρπζεο γηα δηάζηεκα έσο θαη δχν εηψλ Ζ γλώκε ησλ Δπξσπαίσλ Πνιηηώλ γηα ηηο δηαθξίζεηο 3.1.Δηδηθό Δπξσβαξόκεηξν 296 Γηα ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηεο κε εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζε φιεο ηηο θνηλσληθέο νκάδεο, ηδηαίηεξεο κλείαο ρξήδεη ην Δηδηθό Δπξσβαξόκεηξν 296, δειαδή ε έξεπλα πνπ δηεμήρζε απφ ηε Γεληθή Γηεχζπλζε Απαζρφιεζεο, Κνηλσληθψλ Εεηεκάησλ θαη Ίζσλ Δπθαηξηψλ, ππφ ηελ αηγίδα ηεο Γεληθήο Γηεχζπλζεο Δπηθνηλσλίαο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη δεκνζηεχηεθε ηνλ Ηνχιην ηνπ 2008 κε ηνλ ηίηιν : Γηαθξίζεηο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε : Αληηιήςεηο, Δκπεηξίεο θαη πκπεξηθνξέο. Ζ έξεπλα απηή, κεηαμχ άιισλ, θαηέγξαςε ηα επίζεκα πνζνζηά ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ, πνπ ζεσξνχλ ζπρλέο ή ζπάληεο αληίζηνηρα, ηηο έμη (6) βαζηθέο θαηεγνξίεο δηαθξίζεσλ. Δζηηάδνληαο ζηα πνζνζηά πνπ ζεσξνχλ δηαδεδνκέλεο ηηο έμη επηκέξνπο θαηεγνξίεο δηαθξίζεσλ, ηα λνχκεξα πνπ πξνέθπςαλ είλαη ραξαθηεξηζηηθά θαη αιιάδνπλ ειαθξψο ηηο κέρξη ηψξα αληηιήςεηο πεξί δηαθξίζεσλ ζε επίπεδν Δ.Δ. Δηδηθφηεξα: ην 62% πηζηεχεη φηη είλαη επξέσο δηαδεδνκέλεο νη δηαθξίζεηο πνπ έρνπλ σο βάζε ηελ εζλνηηθή θαηαγσγή, ην 51% απηέο πνπ έρνπλ ζαλ βάζε ην γελεηήζην πξνζαλαηνιηζκφ, ην 45% ηελ αλαπεξία, ην 42% ηελ ειηθία, ην 42% ηηο ζξεζθεπηηθέο ή άιιεο πεπνηζήζεηο θαη ην 36% ην θχιν. Γεδνκέλνπ φηη νη δηαθξίζεηο ιφγσ εζλνηηθήο θαηαγσγήο είλαη πιένλ έλα ζεκαληηθφ δήηεκα γηα θάζε θξάηνο-κέινο, δεηήζεθε απφ ηνπο εξσηεζέληεο λα δειψζνπλ, εάλ είλαη ζχκθσλνη ή αληίζεηνη ζηα αθφινπζα κέηξα : α) ηελ παξαθνινχζεζε ηεο 7 ε πνιιέο ρψξεο πξνβιέπνληαη θπξψζεηο πνπ απνζθνπνχλ εηδηθά ζηελ επαλφξζσζε ηεο δηάθξηζεο, αληί ή επηπιένλ ησλ πην γεληθψλ αζηηθψλ, πνηληθψλ ή δηνηθεηηθψλ θπξψζεσλ. Παξαδείγκαηνο ράξε, ζην Βέιγην επηβάιινληαη θπξψζεηο φπσο πξφζηηκα πνηληθνχ δηθαίνπ, θπιάθηζε θαη απνδεκίσζε γηα βιάβε, αζηηθή απνδεκίσζε, αθχξσζε ξεηξψλ ζπκβάζεσλ, δηαηαγή γηα ηελ παχζε δηαθξηηηθήο πξαθηηθήο θαη δεκνζίεπζε ηεο δηθαζηηθήο απφθαζεο. ε πεξίπησζε πνπ νη εξγαδόκελνη απνιύζεθαλ επεηδή θαηήγγεηιαλ δηάθξηζε (αληίπνηλα), κπνξνύλ λα επαλαπξνζιεθζνύλ θαη λα εηζπξάμνπλ ηνπο κηζζνύο πνπ έρνπλ απνιέζεη, ή ελαιιαθηηθώο λα δηεθδηθήζνπλ απνδεκίσζε ίζε κε ηνπο κηζζνύο έμη κελώλ. ηελ Ηηαιία, ζχκθσλα κε ηα δηαηάγκαηα κε ηα νπνία κεηαθέξνληαη ζην εζληθφ δίθαην νη νδεγίεο, έλαο δηθαζηήο κπνξεί λα δηαηάμεη ηνλ ηεξκαηηζκφ ηεο δηαθξηηηθήο ζπκπεξηθνξάο, ηελ άξζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο θαη ηελ επηζηξνθή ζηελ θαηάζηαζε σο είρε πξν ηεο ηειέζεσο ηεο δηάθξηζεο. Σα κέηξα απηά βαζίδνληαη ζηελ ηδέα φηη θάζε δηαθξηηηθή πξάμε είλαη παξάλνκε θαη ζπλεπψο άθπξε. Οη απνιύζεηο ιόγσ δηαθξίζεσλ ζεσξνύληαη πάληα άθπξεο θαη νη εξγαδφκελνη πνπ απνιχνληαη άδηθα κπνξνχλ λα επηζηξέςνπλ ζηε ζέζε εξγαζίαο ηνπο. Οη δηθαζηέο κπνξνχλ επίζεο λα δηαηάμνπλ ηε δεκνζίεπζε κηαο απφθαζεο ζε εζληθή εθεκεξίδα. Σα ζχκαηα κπνξνχλ λα δεηήζνπλ απνδεκίσζε γηα νηθνλνκηθέο δεκίεο θαη άιιεο βιάβεο. 18

19 ζύλζεζεο ηνπ εξγαηηθνύ δπλακηθνύ, πξνθεηκέλνπ λα ππνινγηζζεί ην πνζνζηφ ηεο ζπκκεηνρήο ζε απηφ, ησλ αηφκσλ πνπ αλήθνπλ ζε εζληθέο κεηνλφηεηεο, β) ηελ παξαθνινχζεζε ησλ δηαδηθαζηώλ πξόζιεςεο, ψζηε λα εμαζθαιηζζεί φηη ηα άηνκα πνπ αλήθνπλ ζε εζληθέο κεηνλφηεηεο, ζα έρνπλ ηηο ίδηεο επθαηξίεο λα επηιεγνχλ ζε κηα ζπλέληεπμε ή λα πξνζιεθζνχλ, αληαγσληδφκελνη ππνςεθίνπο κε ίδηα πξνζφληα θαη δεμηφηεηεο. ε γεληθέο γξακκέο, νη Δπξσπαίνη πνιίηεο είλαη ζχκθσλνη κε ηα αλσηέξσ δχν εηδηθά κέηξα, αλ θαη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηάρζεθε ππέξ ηεο θαζηέξσζεο ηεο παξαθνινχζεζεο ησλ δηαδηθαζηψλ πξφζιεςεο ( 71% ), ελψ γηα ην πξψην κέηξν, ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ήηαλ 57%. Σν κεγάιν απηφ πνζνζηφ θαηαδεηθλχεη ηελ αλάγθε θαζηέξσζεο δπλακηθψλ κέηξσλ, πνπ ζα επηηξέςνπλ ηελ εμαζθάιηζε ησλ ίζσλ επθαηξηψλ ζηελ απαζρφιεζε, κέζσ ελφο ζπζηήκαηνο ζπλερνχο παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ησλ ζπλζεθψλ πξφζιεςεο, θαζψο θαη κέζσ ηεο ζπζηεκαηηθήο ζπγθέληξσζεο ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηα ππφςε δεηήκαηα. 8 8 Καηά ηε δηεμαγσγή ηεο αλσηέξσ έξεπλαο, ηα άηνκα ξσηήζεθαλ επίζεο γηα ην εάλ ππέζηεζαλ ζε πξνζσπηθφ επίπεδν δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε. Σν 15% απάληεζε φηη, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσδεθάκελεο απηήο έξεπλαο, έπεζε ζχκα δηαθξηηηθήο κεηαρείξηζεο, γηα έλαλ ηνπιάρηζηνλ απφ ηνπο ιφγνπο δηάθξηζεο πνχ ειήθζεζαλ ππφςε : αλαπεξία, εζλνηηθή θαηαγσγή, ειηθία, γελεηήζηνο πξνζαλαηνιηζκφο, ζξεζθεπηηθέο ή πνιηηηθέο πεπνηζήζεηο. Σν 85% ησλ Δπξσπαίσλ απάληεζε φηη δελ βίσζε θαλελφο είδνπο δηάθξηζε θαηά ην πξνεγνχκελν ηεο έξεπλαο έηνο. Πάλησο, ν ζπλεζέζηεξνο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ηα άηνκα δήισζαλ φηη ππέζηεζαλ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε, είλαη ε ειηθία ( 6%). ην ζεκείν απηφ ζεκεηψλεηαη φηη, ζθνπίκσο ην εξσηεκαηνιφγην δελ πξνζδηφξηδε εάλ ε δηάθξηζε έγηλε ιφγσ κεγάιεο ή λεαξήο ειηθίαο, ψζηε λα επηηξαπεί ζηνπο εξσηεζέληεο λα εξκελεχζνπλ ειεχζεξα ηελ θαηεγνξία «δηάθξηζε ιφγσ θχινπ». Έλα αθφκε ζεκαληηθφ δεηνχκελν ηεο ππφςε έξεπλαο ήηαλ λα δηεξεπλεζεί, κέζσ ησλ απαληήζεσλ ησλ απιψλ πνιηηψλ, εάλ ην επίπεδν ηεο πξνζπάζεηαο πνπ θαηαβάιινπλ νη ρψξεο ηεο Δ.Δ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο, είλαη πςειφ ή φρη. πγθξίλνληαο θαλείο ηα θεηηλά ζηνηρεία, κε απηά ηνπ πξνεγνχκελνπ έηνπο, πξνθχπηεη κηα πνιχ κηθξή αχμεζε ησλ ζεηηθψλ απαληήζεσλ : έηζη ην 47% ησλ εξσηεζέλησλ απάληεζε φηη νη πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ-κειψλ είλαη ηθαλνπνηεηηθέο, έλαληη ηνπ 45% πνπ απάληεζε ζεηηθά ην 2006, ελψ νη αξλεηηθέο απαληήζεηο κεηψζεθαλ ζην 48%, απφ ην 51% πνπ ήηαλ ην Σα πςειφηεξα πνζνζηά ζεηηθήο απάληεζεο ζην αλσηέξσ εξψηεκα, ζεκεηψζεθαλ ζηε Φηλιαλδία θαη ζηελ Κχπξν (κε πνζνζηφ 66% θαη ζηηο δχν ρψξεο), θαη αθνινπζεί ε Οιιαλδία κε πνζνζηφ 64%. ( Special Eurobarometer 296 (European Commission), Discrimination in the European Union : «Perceptions, Experiences and Attitudes», Summary, Publication July 2008, ). 19

20 3.2. Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ Ζ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη πηνζεηήζεη κηα ηξηπιήο θαηεχζπλζεο πξνζέγγηζε γηα λα θαηαπνιεκήζεη ηηο δηαθξίζεηο ζην ρψξν ηεο απαζρφιεζεο: α) ηελ αχμεζε ηεο πξόζβαζεο ζε ππεξεζίεο θαη επθαηξίεο, β) ηελ ελίζρπζε ηεο λνκνζεζίαο θαη γ) ηελ αλάπηπμε (φπνπ ρξεηάδεηαη), ζηνρεπκέλσλ δξάζεσλ, γηα λα κπνξέζεη λα αληαπνθξηζεί μερσξηζηά ζηηο εηδηθφηεξεο αλάγθεο ησλ απεηινχκελσλ κε δηάθξηζε θνηλσληθψλ νκάδσλ. Οη Πξσηνβνπιίεο γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ θαη γηα λα δηαζθαιηζηεί φηη ε λνκνζεζία ηεο Δ.Δ εθαξκφδεηαη ζσζηά, ρξεκαηνδνηνχληαη κέζσ ηνπ PROGRΔSS, ηνπ Πξνγξάκκαηνο Απαζρόιεζεο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγύεο ηεο Δ.Δ. Απηέο νη δξαζηεξηφηεηεο πεξηιακβάλνπλ : α). Πξνγξάκκαηα πνπ έρνπλ ζηφρν λα απμήζνπλ ηελ επαηζζεηνπνίεζε ηνπ θνηλνχ, β). ελεκεξσηηθέο εθζηξαηείεο γηα ηελ πξνζέγγηζε ησλ πνιηηψλ, εξεπλεηηθέο κειέηεο θαη γ). ππνζηήξημε ζε επξσπατθά δίθηπα κε θπβεξλεηηθψλ νξγαλψζεσλ (Μ.Κ.Ο), πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα θαηά ησλ δηαθξίζεσλ. Με πξνυπνινγηζκφ ηεο ηάμεο ησλ 743,25 εθαηνκκπξίσλ Δπξψ γηα δηάζηεκα επηά εηψλ, ην PROGRESS είλαη αλνηθηφ ζηα 27 θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ, ηηο ρψξεο πνπ είλαη ππνςήθηεο γηα έληαμε ζηελ Δ.Δ θαη ηηο ρψξεο ηεο ΔΕΔ/ηνπ ΔΟΥ. 9 ην ζεκείν απηφ ζεκεηψλεηαη φηη, πνιχ ζεκαληηθφ εξγαιείν ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε, είλαη ε Κνηλνηηθή Πξσηνβνπιία ΔQUAL, πνπ 9 Σν PROGRESS ρξεκαηνδνηεί ηέζζεξα δίθηπα-νκπξέιεο, πνπ έρνπλ σο ζηφρν ηελ ελίζρπζε ησλ αηφκσλ πνπ θηλδπλεχνπλ λα πεξηζσξηνπνηεζνχλ: Σν Δπξσπατθφ Γίθηπν ελάληηα ζην Ραηζηζκφ (ENAR), ην Δπξσπατθφ Φφξνπκ Αλαπεξίαο (EDF), ηε Γηεζλή Έλσζε Οκνθπινθίισλ (ILGA-Europe) θαη ηελ Δπξσπατθή Πιαηθφξκα Ζιηθησκέλσλ (AGE). Πξσηνζηαηεί ζηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε ίζε κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζε φιεο ηηο πηπρέο ηεο δσήο, φρη κφλν ζηελ απαζρφιεζε. Δπίζεο, ππνζηεξίδεη ην Δπξσπατθφ Λφκππ Γπλαηθψλ, ην νπνίν ζπγθεληξψλεη έλα κεγάιν αξηζκφ γπλαηθείσλ νξγαλψζεσλ απφ ηα θξάηε-κέιε ηεο Δ.Δ. θαη ρξεκαηνδνηεί ηελ θακπάληα ελεκέξσζεο «Γηα ηε Πνηθηινκνξθία - Δλάληηα ζηηο δηαθξίζεηο», πνπ έρεη σο ζηφρν ηελ ελεκέξσζε γηα κηα κεγάιε πνηθηιία ζεκάησλ, πνπ αθνξνχλ ζηηο δηαθξίζεηο θαη ζηε ζρεηηθή λνκνζεζία θαη ηελ πξνψζεζε ηεο έλλνηαο ηεο δηαθνξεηηθφηεηαο ( Commission >Employment, Social Affairs and Equal Opportunities >tackling discrimination. Bι. επίζεο europa.eu/employment_ social/progress_en/htm 20

21 ρξεκαηνδνηείηαη απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν θαη ζηνρεχεη ζηελ πεηξακαηηθή εθαξκνγή θαη δηάδνζε λέσλ ηξφπσλ θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηεο αληζφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο. Ζ Κ.Π ΔQUAL νινθιεξψλεη ηηο εκπεηξίεο πνπ απνθηήζεθαλ ζηα πιαίζηα ησλ πξνεγνχκελσλ Πξσηνβνπιηψλ EMPLOYMENT & ADAPT θαη ζπκπιεξψλεη ηηο ππάξρνπζεο πνιηηηθέο γηα ηελ ηζφηεηα επθαηξηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο Σν Πξφγξακκα έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα ζηεξίμεη κηα νξηδφληηα πξνζέγγηζε ζηηο πνιηηηθέο θαη ηηο ππεξεζίεο πξνο ηηο νπνίεο ζα έρνπλ πξφζβαζε πνιιαπιέο θαηεγνξίεο απνθιεηζκέλσλ ή απεηινχκελσλ απφ απνθιεηζκφ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο νκάδσλ θαη λα αληηκεησπίζεη ηελ απνζπαζκαηηθφηεηα θαη ηελ έιιεηςε ζπληνληζκνχ ησλ εθαξκνδφκελσλ πνιηηηθψλ. Βαζηθέο αξρέο πινπνίεζεο ηνπ Πξνγξάκκαηνο απνηεινχλ: α) oη Αλαπηπμηαθέο πκπξάμεηο, σο ηζρπξέο θαη δεζκεπηηθέο ζπκθσλίεο θνξέσλ, β) ε δηαθξαηηθόηεηα κέζσ ηεο αληαιιαγήο εκπεηξηψλ θαη ηερλνγλσζίαο θαη ηεο αλάπηπμεο θνηλψλ δξάζεσλ ζηα ζεκαηηθά αληηθείκελα ηεο EQUAL, γ) ε θαηλνηνκία, σο πξνο ηηο δηαδηθαζίεο θαη ηηο κεζφδνπο, ηνπο ζηφρνπο θαη ην πεξηερφκελν ησλ ελεξγεηψλ, δ) ε ελδπλάκσζε, σο ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ νκάδσλ ζηφρνπ ζηελ επηινγή θαη πινπνίεζε ησλ πξνηεηλφκελσλ παξεκβάζεσλ, ε) ε νξηδόληηα πξνζέγγηζε ζηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, ζη) ε ελζσκάησζε ( mainstreaming ), ησλ θαηλνηφκσλ πξνζεγγίζεσλ ζηνλ θεληξηθφ θνξκφ ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ γηα ηελ απαζρφιεζε. 10 Ζ ζεκαληηθφηεηα ηεο εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηελ απαζρφιεζε, θαηέζηε αθφκε πην εκθαλήο, φηαλ ην 2007 αλαθεξχρζεθε Δπξσπατθή Υξνληά Ίζσλ Δπθαηξηώλ γηα Όινπο. ηφρνη απηήο ηεο ρξνληάο ήηαλ α) λα δηεμαρζνχλ δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζα εμάιεηθαλ ηηο δηαθξίζεηο θαη ηε ξαηζηζηηθή ζπκπεξηθνξά πνπ δέρνληαη θάπνηα άηνκα ιφγσ θχινπ, εζλνηηθήο ή θπιεηηθήο θαηαγσγήο, ζξεζθείαο, πεπνηζήζεσλ, αλαπεξίαο, γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ή ειηθίαο, β) λα εληζρπζνχλ θαη λα πξνσζεζνχλ θνξείο, πνπ κπνξνχλ λα επηκνξθψζνπλ θαη λα πξνζθέξνπλ 10 Σν ειιεληθφ Πξφγξακκα ηεο Κ.Π EQUAL έρεη ζπλνιηθφ πξνυπνινγηζκφ θαη ρξεκαηνδνηείηαη απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν κε (πνζνζηφ 75%). Σν πνζφ πνπ αληηζηνηρεί ζηελ Διιάδα είλαη Δπξψ ( πνζνζηφ 25%), European Commission >2007 European Year of Equal Opportunities for all.. 21

22 δεμηφηεηεο ζε άηνκα, πνπ γηα θάπνην ιφγν είραλ απνθιεηζηεί απφ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. 11 Σέινο, ζεκαληηθέο είλαη θαη νη δξάζεηο πνπ έρνπλ ιεθζεί απφ ην Δπξσπατθό Παξαηεξεηήξην ησλ Φαηλνκέλσλ Ραηζηζκνύ θαη Ξελνθνβίαο (EUMC), πνπ ηδξχζεθε ην Απνζηνιή ηνπ ήηαλ λα παξέρεη ζηελ Κνηλφηεηα θαη ζηα θξάηεκέιε ηεο αληηθεηκεληθά, αμηφπηζηα θαη ζπγθξίζηκα ζηνηρεία αλαθνξηθά κε ηα θαηλφκελα ηνπ ξαηζηζκνχ, ηεο μελνθνβίαο θαη ηνπ αληηζεκηηηζκνχ ζε επξσπατθφ επίπεδν, πνπ κπνξνχζαλ λα ηνπο βνεζήζνπλ, φηαλ πξφβαηλαλ ζε ελέξγεηεο ή θαζφξηδαλ ελέξγεηεο ζηνπο αληίζηνηρνπο ηνκείο αξκνδηνηήησλ ηνπο. Σν 2007 ην Παξαηεξεηήξην αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ Οξγαληζκό Θεκειησδώλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Γηα ηελ επίηεπμε ηεο απνζηνιήο ηνπ, ν Οξγαληζκφο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δ.Δ, κειεηά ην εχξνο θαη ηελ εμέιημε ησλ θαηλνκέλσλ θαη εθδειψζεσλ ξαηζηζκνχ θαη μελνθνβίαο, αλαιχεη ηα αίηηα, ηηο ζπλέπεηεο θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπο θαη εμεηάδεη ηα παξαδείγκαηα θαιήο πξαθηηθήο. Πξνο ηνχην, ζπιιέγεη, θαηαγξάθεη θαη αλαιχεη ηα ζηνηρεία πνπ ζπγθεληξψλνληαη απφ ηα εξεπλεηηθά θέληξα ησλ θξαηψλ κειψλ, ηα θνηλνηηθά ζεζκηθά φξγαλα, Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο ή Γηεζλείο Οξγαληζκνχο. Αλάκεζα ζηνπο ηνκείο γηα ηνπο νπνίνπο ελδηαθέξεηαη λα ζπιιέμεη ζηνηρεία ν ελ ιφγσ Οξγαληζκφο, είλαη θαη ε θνηλσληθή πνιηηηθή, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο απαζρφιεζεο. Γηα ηελ απνθπγή άζθνπεο επαλάιεςεο πξνζπαζεηψλ, ιακβάλεη ππφςε ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ ήδε αλαιεθζεί απφ ηα θνηλνηηθά ζεζκηθά φξγαλα θαη άιινπο αξκφδηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο, ηδίσο απφ ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. Σέινο, είλαη επηθνξηηζκέλνο κε ηελ εγθαηάζηαζε θαη ην ζπληνληζκφ ελφο «επξσπατθνχ δηθηχνπ πιεξνθφξεζεο γηα ην ξαηζηζκφ θαη ηελ μελνθνβία» (RAXEN) Βι. ec.europa.eu/scadplus/leg/el/c10411htm 22

23 4. Οη πξνζπάζεηεο ηεο Έλσζεο, ησλ εζληθώλ θξαηώλ, αιιά θαη ηνπ Σξίηνπ Σνκέα γηα ηελ άξζε όισλ ησλ κνξθώλ δηάθξηζεο - Βέιηηζηεο πξαθηηθέο αλά θαηεγνξία δηάθξηζεο 4.1. Γηαθξίζεηο ιόγσ θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο ιόγσ ζξεζθεπηηθώλ ή άιισλ πεπνηζήζεσλ Γεληθά Ζ ζπλχπαξμε δηαθνξεηηθψλ θνηλνηήησλ ζηελ ίδηα ρψξα θνβίδεη πνιινχο Δπξσπαίνπο. Απφ ηελ Πνξηνγαιία, κέρξη ηε Ννξβεγία θαη ηε Γαλία, απφ ην Βέιγην θαη ηε Γαιιία σο ηελ Απζηξία, βιέπνπκε λα απμάλνπλ ηελ επηξξνή ηνπο ηα θφκκαηα πνπ έρνπλ πηνζεηήζεη ζαλ θχξην ιάβαξφ ηνπο ηηο πνιηηηθέο θαηά ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ Αληηπξφεδξνο ηεο νξγάλσζεο Δπξσπατθφ Γίθηπν θαηά ηνπ Ραηζηζκνχ, θ. Παζθάι αξφλ, ην νπνίν ηδξχζεθε κε ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, επηζεκαίλεη φηη ζηελ Δπξψπε ηεο νηθνλνκηθήο αλαζθάιεηαο θαη ησλ θνηλσληθψλ αλαθαηαηάμεσλ, ν «μέλνο» είλαη ν πην εχθνινο ζηφρνο, αθφκε θαη ζήκεξα πνπ ε πνιπκνξθία αλαγλσξίδεηαη ζαλ έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Δπξψπεο. Δίλαη γεγνλφο φηη ηα ηειεπηαία 35 ρξφληα ν αξηζκφο ησλ κεηαλαζηψλ έρεη δηπιαζηαζηεί θαη θζάλεη ζήκεξα ηα 175 εθαηνκκχξηα. Έλαο ζηνπο 35 αλζξψπνπο ζηε γε ζήκεξα είλαη κεηαλάζηεο. H ζπκβνιή ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε είλαη αδηακθηζβήηεηε : ην ζχλνιν ησλ εκβαζκάησλ πνπ ζηέιλνπλ ζηηο ρψξεο ηνπο αλέξρεηαη ζε 100 δηζ. δνιάξηα. Με ηνλ ηξφπν απηφ, «αλεβάδνπλ» ην βηνηηθφ επίπεδν ζηηο παηξίδεο ηνπο, ελψ θαιχπηνπλ ηα θελά πνπ ππάξρνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ησλ ρσξψλ ππνδνρήο, θαζψο πξνζθέξνπλ ζπγθεθξηκέλεο δεμηφηεηεο πνπ έρνπλ δήηεζε. 13 Σα θαηλφκελα θπιεηηθψλ δηαθξίζεσλ ζην ρψξν εξγαζίαο ηα ηειεπηαία ρξφληα είλαη ηδηαίηεξα έληνλα. Παξά ηηο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο θαη απαγνξεχζεηο, νη κεηαλάζηεο ζε φια ζρεδφλ ηα θξάηε-κέιε ηεο Δ.Δ, εμαθνινπζνχλ λα πθίζηαληαη άκεζεο δηαθξίζεηο, 13 «Μεηά ηηο επηζέζεηο ηεο Αι Κάτληα απνθηήζακε έλα λέν ερζξφ, ηνπο αθξαίνπο ηζιακηζηέο, γηα λα γεληθεπηεί έηζη ε θαρππνςία καο γηα έλαλ ηεξάζηην αξηζκφ αλζξψπσλ, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο είλαη Δπξσπαίνη πνιίηεο, αιιά ζην ζξήζθεπκα κνπζνπικάλνη. Ζ 11ε επηεκβξίνπ αλακθίβνια άιιαμε ην θιίκα θαη εληζρχζεθε ε ηδέα φηη ην θάζε «μέλν ζηνηρείν», κπνξεί λα είλαη εμνξηζκνχ απεηιή». Βι. ηβξνπνχινπ Γφμα, «Σν θαηλφκελν ηνπ ξαηζηζκνχ», δεκνζηεπκέλν ζηελ ειεθηξνληθή ζειίδα, 2.shtml/-17-k. 23

24 ηφζν σο πξνο ηηο δηαδηθαζίεο πξφζιεςεο, ηηο ακνηβέο θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο, αιιά θαη σο πξνο ηελ λνκηκφηεηα ηεο παξερφκελεο εξγαζίαο, θαζψο κεγάιν πνζνζηφ εμαθνινπζεί λα εξγάδεηαη ρσξίο ηηο λφκηκεο δηαηππψζεηο θαη ρσξίο λα ηνπ θαηαβάιινληαη αζθαιηζηηθέο εηζθνξέο. 4.1.α. Όξνη θαη δηαδηθαζίεο πξόζιεςεο κε γεγελώλ εξγαδνκέλσλ ην ρξνληθό ελόο πξναλαγγειζέληνο απνθιεηζκνύ Γπζηπρψο, είλαη πνιχ ζπρλφ ην θαηλφκελν, νη αγγειίεο πξφζιεςεο ππαιιήισλζπλεξγαηψλ ζηνλ Σχπν λα πεξηέρνπλ ζηνηρεία πνπ ζπλεπάγνληαη άκεζεο δηαθξίζεηο γηα ηνπο ππνςήθηνπο, φπσο ε ραξαθηεξηζηηθή εθείλε κλεία, φηη πξνζιακβάλνληαη «κόλν γεγελείο» ή «κφλν γλήζηνη γεγελείο», κε ζπλέπεηα λα απνθιείνληαη φζνη απέθηεζαλ ηελ ηζαγέλεηα κηαο ρψξαο κέζσ πνιηηνγξάθεζεο. Δπίζεο, ππάξρνπλ αγγειίεο πνπ εκπεξηέρνπλ έκκεζεο δηαθξίζεηο, φηαλ ζηα ηηζέκελα θξηηήξηα πξφζιεςεο αλαθέξεηαη παξαδείγκαηνο ράξηλ, ε ρξηζηηαληθή ζξεζθεπηηθή ηαπηφηεηα ηνπ ππνςεθίνπ ή νη επαξθείο γισζζηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο, ρσξίο ηα αλσηέξσ «πξνζφληα» λα ζρεηίδνληαη κε ηελ πεξηγξαθφκελε ζέζε εξγαζίαο. Μηα πξψελ ππάιιεινο κεγάιεο εηαηξείαο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζην Βέιγην, θαηήγγεηιε ζην Κέληξν Ίζσλ Δπθαηξηψλ ελάληηα ζην Ραηζηζκφ, ηελ χπαξμε ειεθηξνληθψλ κελπκάησλ πνπ πξνσζνχζαλ κηα ιίζηα απφ πξνζθεξφκελεο ζέζεηο εξγαζίαο κε ην ζήκα Β.Β.Β ( Βlanc, Bleu, Belge ) ή ην ζήκα «κε βειγηθή θαηαγσγή» («d origine belge» ). Καηαγγειίεο γηα παξφκνηεο πξαθηηθέο ζηε Γαιιία, έδεημαλ φηη πνιιέο εηαηξείεο πξνζσξηλήο απαζρφιεζεο ζηε ρψξα απηή, ζεκαηνδνηνχζαλ πξνζθεξφκελεο ζέζεηο εξγαζίαο, κε ηελ έλδεημε B.B.R ( Bleu, Blanc, Rouge ). Πξφθεηηαη γηα έλαλ θψδηθα πνπ αλαθέξεηαη ζηα ρξψκαηα ηεο γαιιηθήο ζεκαίαο, απνθιείνληαο έηζη απφ ζέζεηο εξγαζίαο κε-γάιινπο πνιίηεο. ηε νπεδία, κηα γπλαίθα απφ ηε Βνζλία, πνπ δελ είρε φκσο θάπνηα ηδηαίηεξε πξνθνξά ιφγσ ηεο θαηαγσγήο ηεο, δελ πξνζιήθζεθε ζαλ ηειεθσλήηξηα, θαζψο πξναπαηηνχκελν γηα ηελ θηήζε ηεο ππφςε ζέζεο, ήηαλ ε ηέιεηα γλψζε ηεο ζνπεδηθήο γιψζζαο. Κξίζεθε φηη ν εξγνδφηεο έζεζε θξηηήξηα πξφζιεςεο πνπ δελ είραλ ζρέζε κε ηελ πξνο θαηάιεςε ζέζε. ε κία παξφκνηα ππφζεζε, Δπηηξνπή πξφζιεςεο ζην Γνπβιίλν, έζεζε εξσηήζεηο ζε ππνςήθην ππάιιειν κε θαηαγσγή απφ ην νπδάλ, πνπ αθνξνχζαλ ζηε ζξεζθεία θαη ζηνλ ηφπν θαηαγσγήο ηνπ, παξφιν πνπ νη ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο δελ είραλ ζρέζε κε ηε ζέζε πνπ δηεθδηθνχζε. 24

25 Έρεη δηαπηζησζεί φηη ηδηαίηεξα ζηε Γαιιία, νη ξηδσκέλεο πξνθαηαιήςεηο γηα ηα νλφκαηα πνπ ππνλννχλ μέλε θαηαγσγή θαη θαηά ζπλέπεηα αλεπηζχκεηα ραξαθηεξηζηηθά, απνηεινχλ έλαλ απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο ιφγνπο απφξξηςεο ησλ ππνςεθίσλ απφ κηα ζέζε εξγαζίαο. Οη γπλαίθεο - κέιε ησλ επάισησλ θνηλσληθψλ νκάδσλ, ζπρλά δέρνληαη επηζέζεηο θαη απφ ηνπο πειάηεο ηνπ επαγγεικαηηθνχ ρψξνπ, φπνπ εξγάδνληαη. Γηα ηελ απνθπγή ηέηνησλ επεηζνδίσλ, πνιινί εξγνδφηεο ζηε Γαιιία, ππνρξεψλνπλ ηηο λέεο ππαιιήινπο λα αιιάμνπλ ην φλνκά ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα κελ «θνβίζνπλ ηνπο πειάηεο». 14 Ζ Βξεηαλία απφ ηελ άιιε, ππήξμε κηα απφ ηηο πξψηεο ρψξεο πνπ απέθηεζαλ Δπηηξνπή γηα ηε θπιεηηθή ηζφηεηα θαη λνκνζεζία πνπ απαγνξεχεη ηηο δηαθξίζεηο. Γηαπηζηψλεη θαλείο φηη ζην ζέκα ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ, ε Βξεηαλία είλαη πην πξνσζεκέλε, αθφκε θαη ζε ζχγθξηζε κε ηε νπεδία, γηαηί έρεη πην καθξφρξνλε εκπεηξία, γηαηί έρεη θαιχηεξε λνκνζεζία θαη γηαηί έρεη αξρίζεη λα ζπδεηάεη ηα πξνβιήκαηα πνιχ πην πξηλ. Σαπηφρξνλα φκσο νη δηαθξίζεηο ππάξρνπλ, αιιά επεηδή ν λφκνο είλαη απζηεξφο, δελ είλαη πξνθαλείο, αλ θαη κπνξεί λα είλαη πην απνηειεζκαηηθέο θαη απφ ηηο θαηάθσξεο δηαθξίζεηο. Σν ελδηαθέξνλ θαηλφκελν πνπ βιέπνπκε ζηε Βξεηαλία, είλαη φηη ν ξαηζηζκφο θαη ηα ζηεξεφηππα ζηηο αλαπαξαζηάζεηο ησλ Μ.Μ.Δ δελ είλαη αθξαία, αιιά παξνπζηάδνληαη κε θάπνηεο ιαλζάλνπζεο κνξθέο. Απηφ πνπ παξαηεξείηαη απηή ηε ζηηγκή είλαη έλαο ιαλζάλσλ ξαηζηζκφο, πνπ λαη κελ δελ εκθαλίδεηαη ζηελ πεξίπησζε ησλ παιηψλ κεηνλνηήησλ ( καχξνη ), επηζηξέθεη φκσο πιένλ ζηελ πεξίπησζε ησλ πνιηηηθψλ πξνζθχγσλ θαη ησλ λέσλ κεηαλαζηψλ. 4.1.β. πλζήθεο εξγαζίαο αιινδαπώλ εξγαδνκέλσλ Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη φηη, νη αιινδαπνί εξγαδφκελνη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο θαινχληαη λα ππνγξάςνπλ ζπκβάζεηο εξγαζίαο ζηε γιψζζα ηεο ρψξαο ππνδνρήο, αλάγλσζε ηεο νπνίαο ειάρηζηα γλσξίδνπλ, κε απνηέιεζκα λα ζπλνκνινγνχλ ελ αγλνία ηνπο ζε δπζκελείο φξνπο εξγαζίαο, ρσξίο λα ην αληηιακβάλνληαη. Αιιά θαη ηα εθθαζαξηζηηθά ζεκεηψκαηα κηζζνδνζίαο ηνπο, δε ζπληάζζνληαη ζηε κεηξηθή ηνπο 14 Βι. European Network Against Racism ( ENAR ) «Combating Religious and Ethnic Discrimination in Employment», From the EU and International Perspective, Authors: Barbara Liegl, Bernhard Perching & Birgit Weyss, ζει

26 γιψζζα, κε φηη θηλδχλνπο απηφ ελέρεη γηα ηα εξγαζηαθά ηνπο δηθαηψκαηα. Δμάιινπ θαη ζηα εξγνηάμηα, νη πηλαθίδεο αζθάιεηαο δελ είλαη γξακκέλεο θαη ζε γιψζζα θαηαλνεηή γηα απηνχο, κε απνηέιεζκα λα θηλδπλεχεη ε πγηεηλή θαη ε αζθάιεηά ηνπο. 15 Σν «Bullying» είλαη κηα λέα κνξθή δηάθξηζεο, γηα ηελ νπνία νη θαηαγγειίεο πιεζαίλνπλ ηα ηειεπηαία ρξφληα. Ζ ζπκπεξηθνξά απηή, δειαδή ε επίκνλε, πξνζβιεηηθή, θαηαρξεζηηθή ζπκπεξηθνξά, ε θαηάρξεζε εμνπζίαο ή ε επηβνιή άδηθσλ πνηληθψλ θπξψζεσλ - κε ζπλέπεηα ην ζχκα λα αηζζάλεηαη αλαζηάησζε, απεηιή, ζηξεο θαη κεησκέλε απηνπεπνίζεζε - παξνπζηάδεη πνιιά θνηλά ζηνηρεία κε ηε δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε ιφγσ εζλνηηθήο θαηαγσγήο ή ζξεζθεπηηθψλ πεπνηζήζεσλ. Οη επάισηεο νκάδεο πνιχ ζπρλά πθίζηαληαη πξνζβνιή ή επαγγεικαηηθή ηαπείλσζε ιφγσ ηεο πξνθνξάο ηνπο ή ηνπ ρξψκαηνο ηνπ δέξκαηφο ηνπο. 16 Παξνκνίσο, ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο θαη έλα - αληίζηνηρν κε ην «Bullying» - θαηλφκελν, ην νπνίν, αλ θαη ε πξαγκαηηθή δηάζηαζε ηνπ δελ είλαη αθφκα γλσζηή, απνηειεί ζνβαξφ πξφβιεκα γηα ηελ πγεία θαη αζθάιεηα ησλ εξγαδφκελσλ. Σν θαηλφκελν απηφ, γλσζηφ σο ζύλδξνκν Mobbing, νξίδεηαη ζηελ επηζηεκνληθή νξνινγία, σο «ε άζθεζε, ζην πιαίζην ησλ ζρέζεσλ κεηαμχ ζπλαδέιθσλ ή κεηαμχ 15 Γηα φινπο ηνπο αλσηέξσ ιφγνπο, ην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα ηνπ Η.ΓΔ.Κ.Δ, κε ηίηιν: «Δθκάζεζε ηεο ειιεληθήο γιώζζαο σο δεύηεξεο ζε εξγαδόκελνπο Μεηαλάζηεο», εθπαηδεχεη ελήιηθεο εξγαδφκελνπο κεηαλάζηεο ζηελ ειιεληθή γιψζζα θαη ηνπο εηζάγεη ζηνλ ειιεληθφ Πνιηηηζκφ δηδάζθνληάο ηνπο ζηνηρεία απηνχ θαη ηεο ζχγρξνλεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Δπίζεο, ν Γήκνο Αζελαίσλ δηνξγαλψλεη ζε ηαθηηθή βάζε πξνγξάκκαηα εθκάζεζεο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο ζε ελήιηθεο κεηαλάζηεο, θαζψο αλαγλσξίδεηαη σο βαζηθή αλάγθε. βι. Γξαθείν Γηαζχλδεζεο Σ.Δ.Η Πεηξαηά, ειεθηξνληθφ πεξηνδηθφ, Σεχρνο 5, ζηελ ειεθηξνληθή ζειίδα: Δπίζεο, ζην «ηέθη Μεηαλαζηώλ» ζηελ Αζήλα παξαδίδνληαη καζήκαηα ειιεληθψλ γηα αιινδαπνχο. Σα καζήκαηα, πνπ δηνξγαλψλεη ην Γίθηπν Κνηλσληθήο Τπνζηήξημεο Πξνζθχγσλ θαη Μεηαλαζηψλ, είλαη δσξεάλ, νη θαζεγεηέο εζεινληέο θαη νη καζεηέο απφ θάζε γσληά ηεο γεο. ηε Θεζζαινλίθε, ην Μαθεδνληθφ Ηλζηηηνχην Δξγαζίαο παξαρσξεί αίζνπζεο γηα ηα καζήκαηα ειιεληθψλ ζε κεηαλάζηεο πνπ νξγαλψλεη ε αζηηθή κε θεξδνζθνπηθή εηαηξεία «Οδπζζέαο», βι. ηβξνπνχινπ Γφμα, «Διιάδα: Πξσηνβνπιίεο ηήξημεο Μεηαλαζηψλ», Άξζξν δεκνζηεπκέλν ζηελ ειεθηξνληθή ζειίδα, 2.shtml/-17-k. 16 Σν θαηλφκελν Bullying μεθίλεζε ζαλ ζρνιηθόο εθθνβηζκόο, Τπήξρε απφ ηελ αξρή ηεο καδηθήο εθπαίδεπζεο, αιιά πήξε κεγαιχηεξεο δηαζηάζεηο ηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηδηαίηεξα κεηά ηελ κεηαηξνπή ηνπ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ ζε πνιππνιηηηζκηθά ( Δπηηξνπή Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο Α.Π.Θ, Μειέηε κε Θέκα: «Σν θαηλφκελν Bullying θαη πψο λα ην αληηκεησπίζεηε», Βαζηιηθή Γθνπληηζίδνπ, Θεζζαινλίθε 2007). pdf. 26

27 αλσηέξνπ θαη θαησηέξνπ ζηελ ηεξαξρία, κηαο ζπζηεκαηηθήο θαη δηαξθνύο επίζεζεο ζε βάξνο ελφο πξνθαζνξηζκέλνπ ζχκαηνο, πξνθεηκέλνπ λα σζεζεί ζην λα εγθαηαιείςεη ηε ζέζε εξγαζίαο ηνπ». Υαξαθηεξηζηηθφο είλαη ν νξηζκφο πνπ ρξεζηκνπνίεζε γηα ην ζχλδξνκν Mobbing ν Βέιγνο Τπνπξγφο Δξγαζίαο, ζε νκηιία ηνπ ζρεηηθά κε ηε ζρεδηαδφκελε λνκνζεζία θαηά ηεο εζηθήο παξελφριεζεο ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο : «θαη επαλάιεςε πβξηζηηθή ζπκπεξηθνξά, εληφο ή εθηφο ηεο επηρείξεζεο ή ηνπ νξγαληζκνχ, πνπ εθδειψλεηαη εηδηθφηεξα κε ελέξγεηεο, ιφγηα, εθθνβηζκνχο, πξάμεηο, ρεηξνλνκίεο, ηξφπνπο νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο θαη κνλνκεξή γξαπηά θείκελα, πνπ έρνπλ ραξαθηήξα ή ζθνπφ λα πξνζβάιινπλ ηελ πξνζσπηθφηεηα, ηελ αμηνπξέπεηα ή ηε ζσκαηηθή ή ςπρηθή αθεξαηφηεηα ηνπ εξγαδνκέλνπ θαηά ηελ εθηέιεζε ηεο εξγαζίαο ηνπ, λα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηε ζέζε απαζρφιεζήο ηνπ ή λα δεκηνπξγήζνπλ ερζξηθφ, εθθνβηζηηθφ, ππνηηκεηηθφ, ηαπεηλσηηθφ ή πξνζβιεηηθφ εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ». Σν Mobbing απνηειεί ινηπφλ, κηα απνηειεζκαηηθή ηαθηηθή «ςπρνινγηθήο ηξνκνθξαηίαο ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο θαη ρξεζηκνπνηείηαη θαηάιιεια απφ ηηο επηρεηξήζεηο ή ηνπο νξγαληζκνχο, γηα λα απαιιαγνχλ απφ ην ελνριεηηθφ ή θαη ην πιενλάδνλ πξνζσπηθφ γ. Κηλεηνπνίεζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ησλ θνηλσληθώλ εηαίξσλ γηα ηελ ηζόηηκε εξγαζηαθή θαη θνηλσληθή αληηκεηώπηζε ησλ κεηαλαζηώλ Μεηά ην πξψην κηζφ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, φηαλ δειαδή ηα θαηλφκελα γθεηνπνίεζεο θαη απνθιεηζκνχ νμχλζεθαλ ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε-κέιε, νη θνηλσληθνί εηαίξνη (ζε ππεξεζληθφ επίπεδν), αληειήθζεζαλ φηη, ε απαζρφιεζε θαη ζπγθεθξηκέλα ε ηζφηηκε 17 Πξέπεη λα ηνληζηεί φηη δε θαίλεηαη λα ππάξρεη έλαο δηεζλψο αλαγλσξηζκέλνο επηζηεκνληθφο νξηζκφο γηα ην mobbing, δειαδή ηεο εζθεκκέλεο εζηθήο παξελόριεζεο ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο, κε ζηφρν ηελ απνπνκπή ηνπ αηφκνπ ή κηαο νκάδαο αηφκσλ απφ ην εξγαζηαθφ γίγλεζζαη. Ο φξνο mobbing πξνέξρεηαη απφ ηελ αγγιηθή ιέμε mob πνπ ζεκαίλεη επηηίζεκαη, πεξηθπθιψλσ, ελνριψ θαη εθθξάδεη ζήκεξα ηε ζπζηεκαηηθή ςπρνινγηθή επίζεζε θαη ζηξαηεγηθή πεξηζσξηνπνίεζεο πνπ δέρνληαη ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ, απφ ηνπο ηεξαξρηθά αλσηέξνπο ή θαη ηνπο ζπλαδέιθνπο νη αλεπηζχκεηνη, γηα δηάθνξνπο ιφγνπο, εξγαδφκελνη. Ο φξνο ρξεζηκνπνηήζεθε ην 1800 απφ ηνπο βξεηαλνχο βηνιφγνπο, ζηε πεξηγξαθή ηεο επηζεηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαηά ηελ πηήζε, νξηζκέλσλ εηδψλ απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ. Σν 1900, ν εζνιφγνο Konrad Lorenz ην ρξεζηκνπνηεί γηα λα εξκελεχζεη ηελ ερζξηθή ζπκπεξηθνξά ηεο πιεηνςεθίαο ηεο αγέιεο, έλαληη ησλ αδχλαησλ δψσλ ηεο ίδηαο ξάηζαο. Ο γεξκαλφο ςπρνιφγνο Heinz Leyman, έλαο ίζσο απφ ηνπο εγθπξφηεξνπο ζχγρξνλνπο κειεηεηέο ηεο ςπρνινγίαο ηεο εξγαζίαο, είλαη ν πξψηνο, πνπ ζηε δεθαεηία ηνπ 80, απνδίδεη ηνλ φξν ζηελ αλζξψπηλε θνηλσλία, πεξηγξάθνληαο ην ζχλνιν ησλ αξλεηηθψλ επηδξάζεσλ ζηελ πγεία, απφ ηελ εζηθή παξελφριεζε ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο, σο «ζχλδξνκν mobbing». βι. Γξίβα πχξν, Μειέηε κε Θέκα: «Σν χλδξνκν Mobbing ζηελ Δξγαζία» (δεκνζηεπκέλν ζηελ ηζηνζειίδα: 27