Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ"

Transcript

1 Ενημερωτικό Δελτίο ΚΕΕΛΠΝΟ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων Αγράφων 3-5, Μαρούσι, 15123, , Ιανουάριος 2012 Αρ. 11/ Έτος 1ο ISSN ÊÅÍÔÑÏ ÅËÅÃ ÏÕ & ÐÑÏËÇØÇÓ ÍÏÓÇÌÁÔÙÍ (ÊÅ.ÅË.Ð.ÍÏ.) Περιεχόμενα Κυρίως θέμα: Η ανάπτυξη του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών (ΕΑΝ) 2-4 Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης Δράσεις γραφείων Νέα από τη διεθνή βιβλιογραφία 34 Ενδιαφέρουσες δραστηριότητες Γνωρίστε τη συντακτική ομάδα 37 Επερχόμενα συνέδρια 38 Το αίνιγμα του μήνα 39 Επιδημίες στον κόσμο 39 Η συνέντευξη του μήνα Μύθοι και αλήθειες 42 ΜΗΚΥΟ που ασχολούνται με τον καρκίνο Νέα από την Διοίκηση του ΚΕΕΛΠΝΟ 45 Επιστημονικός Υπεύθυνος Έκδοσης: Χ. Χατζηχριστοδούλου Επιστημονική Επιτροπή: Ν. Βακάλης Ε. Βογιατζάκης Π. Γαργαλιάνος- Κακολύρης Μ. Δαιμονάκου- Βατοπούλου Ι. Λεκάκης Χ. Λιονής Α. Πανταζοπούλου Β. Παπαευαγγέλου Γ. Σαρόγλου Α. Τσακρής Συντακτική ομάδα: Μ. Αγγελοπούλου Ρ. Βώρου Φ. Κουκουριτάκης Κ. Μέλλου Τ. Πατουχέας Β. Ρουμελιώτη Β. Σμέτη Χ. Τσιάρα Μ. Φωτεινέα Ε. Χατζηπασχάλη Εξελίξεις στη μάχη εναντίον του καρκίνου Ο καρκίνος εξακολουθεί να αποτελεί πολύ μεγάλη απειλή για τις αναπτυγμένες χώρες, με σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή, την κοινωνική συνοχή και την οικονομική δραστηριότητα. Η συχνότητα εμφάνισης του καρκίνου αυξάνεται, ενώ η θνησιμότητα εμφανίζει πτωτικές τάσεις. Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί την κύρια αιτία της αύξησης των κρουσμάτων, ενώ παράλληλα η πρόοδος στη θεραπεία είναι υπεύθυνη για την μείωση της θνησιμότητας. Οι ασθενείς με διαγνωσθέντα καρκίνο που επιβιώνουν ολοένα και αυξάνονται με απόλυτο αριθμό 25 εκατομμυρίων παγκοσμίως. Έτσι, μια νέα ομάδα ατόμων με ειδικές ανάγκες έχει γεννηθεί. Η πρόληψη έχει συμβάλλει σημαντικά στον περιορισμό των κρουσμάτων καρκίνου σε ορισμένες χώρες όπως η αντικαπνιστική εκστρατεία, το εμβόλιο κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, κλπ. Η έγκαιρη διάγνωση μέσω της μαστογραφίας, του PSA, της ελικοειδούς αξονικής τομογραφίας σε καπνιστές, της εξέτασης κατά Παπανικολάου, έχουν συμβάλλει στην αύξηση των ιαθέντων από καρκίνο, καθώς επίσης και στην μακρόχρονη επιβίωση. Από θεραπευτικής πλευράς, τα βήματα που έχουν γίνει είναι σημαντικά και ελπιδοφόρα. Καταρχήν, η συστηματική και αρμονική συνεργασία των ειδικοτήτων της ογκολογίας αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο. Η τεχνολογική επανάσταση στην ακτινοθεραπεία, οι νέες χειρουργικές τεχνικές, η εξέλιξη της μοριακής βιολογίας και η εισαγωγή νέας γενιάς φαρμάκων μικρομοριακών και στοχευμένων έχουν δημιουργήσει βάσιμες ελπίδες ότι σύντομα η πενταετής επιβίωση των ασθενών με καρκίνο θα ξεπεράσει το φράγμα του 65% που είναι σήμερα. Τέλος, η υποστηρικτική και ανακουφιστική αγωγή αποτελούν καθημερινή πρακτική, ώστε οι ασθενείς με καρκίνο να διατηρούν καλή ποιότητα στη ζωή τους. Στο παρόν τεύχος του ενημερωτικού δελτίου του ΚΕΕΛΠΝΟ όλα τα ανωτέρω καταγράφονται σε συγκεκριμένους όγκους, όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, του μαστού και του παχέος εντέρου, όπου οι εξελίξεις στην πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι πασιφανείς. Βεβαίως πολλά έχουν να γίνουν ακόμα, και θα γίνουν σε όλους τους τομείς, ώστε ο καρκίνος να ελεγχθεί αποτελεσματικότερα. Πάρις Α. Κοσμίδης Ο πολυβραβευμένος ακαδημαϊκός και καθηγητής επιδημιολογίας Δ Τριχόπουλος, σε συνέντευξή του στο ενημερωτικό δελτίο αναφέρει ότι η σωστή διατροφή (Μεσογειακή διατροφή) μπορεί να οδηγήσει στη μείωση των θανάτων από καρκίνο κατά 5% -10%. Επίσης επισημαίνει ότι: Η πρόληψη θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, αν και κατά τη γνώμη μου η θεραπευτική ιατρική έχει καλύτερες προοπτικές. Ας μην ξεχνάμε πάντως ότι η πρόληψη και η θεραπεία είναι συμπληρωματικές και όχι αμοιβαίως εξαιρετέες. Περισσότερα στη σελίδα 40 Επιλογές Η οργάνωση και λειτουργία του ΕΑΝ αποτελεί την πρώτη δράση του 5ου άξονα παρέμβασης του εθνικού προγράμματος για τον καρκίνο Στα τριάμισι χρόνια που το ΕΑΝ λειτουργεί υπό την αρμοδιότητα του ΚΕΕΛΠΝΟ, παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση στις καταγραφόμενες περιπτώσεις και στα συμμετέχοντα νοσοκομεία. Η βασική αποστολή του ΕΑΝ είναι η ανάπτυξη, λειτουργία και συνεχής βελτίωση ενός εθνικού πληθυσμιακού μηχανισμού για την καταγραφή των νέων περιπτώσεων και μεταστάσεων καρκίνου πανελλαδικά, από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, αλλά και ενός μηχανισμού για την επεξεργασία και διάθεση των συλλεγομένων δεδομένων και των σχετικών αποτελεσμάτων. Περισσότερα στη σελίδα 2

2 Κυρίως θέμα Η ανάπτυξη του Εθνικού Αρχείου Νεοπλασιών (ΕΑΝ). Κυρίως θέμα Ο καρκίνος αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας και μία από τις κύριες αιτίες θανάτου, τόσο στη χώρα μας, όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Στην Ευρώπη, υπολογίζεται ότι μέχρι το 2020, 3.4 εκατ. Ευρωπαίοι θα διαγνωσθούν με καρκίνο, ενώ πάνω από 2.1 εκατ. θα πεθάνουν. Όπως δείχνουν οι εκτιμήσεις ένας στους τρείς Ευρωπαίους θα αναπτύξει καρκίνο στη διάρκεια της ζωής του, ενώ ένας στους τέσσερις θα πεθάνει από τη νόσο. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τελευταίες εκτιμήσεις του IARC (International Agency for Researchon Cancer) διαγιγνώσκονται σχεδόν νέες περιπτώσεις καρκίνου ετησίως, ενώ οι θάνατοι από καρκίνο υπολογίζονται σε ετησίως [1]. Επιπλέον, η Ελλάδα παρουσιάζει σταθερή αυξητική τάση στους θανάτους από καρκίνο και έντονες γεωγραφικές διαφοροποιήσεις μεταξύ βορρά και νότου για ορισμένους τύπους καρκίνου σε αντίθεση με τις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, όπου οι τάσεις είναι πτωτικές από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 [2]. Εξαιτίας των ανησυχητικών διαστάσεων που λαμβάνει το πρόβλημα, η καταπολέμησή του ξεκίνησε να αποτελεί προτεραιότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση επίσημα το 2008, επί Σλοβενικής Προεδρίας. Τα συμπεράσματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) που ακολούθησαν (COM (2009) ) [3] για την καταπολέμηση του καρκίνου εστίασαν και αναφέρθηκαν με σαφήνεια στα θέματα i) της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης μέσω των πληθυσμιακών προσυμπτωματικών ελέγχων διαλογής (screening) και ii) της συστηματικής συλλογής έγκυρων και αξιόπιστων δεδομένων για τον καρκίνο μέσω της ορθής λειτουργίας των εθνικών (πληθυσμιακών) αρχείων νεοπλασιών των κρατών-μελών για την αποτύπωση του πραγματικού μεγέθους του προβλήματος σε κάθε χώρα και τη δυνατότητα συγκρίσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ως εκ τούτου, η πλήρης λειτουργία των αρχείων νεοπλασιών, η ενημέρωση, η εκπαίδευση του πληθυσμού και η διενέργεια προσυμπτωματικών πληθυσμιακών ελέγχων διαλογής με 100% κάλυψη του πληθυσμού για τους τύπους καρκίνου οι οποίοι ενδείκνυνται διεθνώς (μαστός, τράχηλος μήτρας και παχύ έντερο), θεωρήθηκαν και προτάθηκαν από την ΕΕ ως αναπόσπαστα κομμάτια της υγειονομικής πολιτικής της κάθε χώρας κράτους-μέλους. Επισημαίνεται παγκοσμίως, ότι τα αρχεία νεοπλασιών είναι το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του προβλήματος και την αξιολόγηση, με βάση τον πληθυσμό, τα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου, τη θεραπεία και την επιβίωση [4]. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία δε διαθέτει αξιόπιστο αρχείο καταγραφής καρκίνου. Το αρχείο πέρασε στο ΚΕΕΛΠΝΟ με το Ν3370/2005, ωστόσο άρχισε να λειτουργεί ουσιαστικά από τον Ιούνιο του Αποτέλεσε συνέχεια των δύο μηχανισμών καταγραφής των νέων περιπτώσεων κακοήθων νεοπλασιών ετησίως, που λειτούργησαν αρχικά στην Εθνική Στατιστική Υπηρεσία Ελλάδος (ΕΣΥΕ) με τίτλο «Ετήσια Στατιστική Έρευνα του Καρκίνου» από το , ενώ στη συνέχεια στη διεύθυνση υγιεινής του Υπουργείου Υγείας με τίτλο «Εθνικό Αρχείο Νεοπλασιών» από το Ο δεύτερος μηχανισμός εξέδωσε στοιχεία μόνο για την περίοδο χωρίς να υπάρξει συνέχεια. Τα δεδομένα αξιολογήθηκαν ως ελλιπή, ενώ δεν υπήρξε ηλεκτρονικό αρχείο καταγραφής από το 1994 έως το 2008 που μεταφέρθηκε στο ΚΕΕΛΠΝΟ. Στα τριάμισι χρόνια που το ΕΑΝ λειτουργεί υπό την αρμοδιότητα του ΚΕΕΛΠΝΟ, παρατηρήθηκε σημαντική αύξηση στις καταγραφόμενες περιπτώσεις και στα συμμετέχοντα νοσοκομεία. Ωστόσο, τα δεδομένα που συλλέγονται παραμένουν ελλιπή και εκτιμάται ότι αντιστοιχούν στο 30% των νέων περιπτώσεων καρκίνου της χώρας μας ετησίως. Σημειώνεται ότι το επιδημιολογικό σύστημα δήλωσης μέχρι σήμερα βασίζεται στην εθελοντική συμμετοχή των εργαστηρίων/κλινικών, το λεγόμενο παθητικό σύστημα δήλωσης. Η οργάνωση και λειτουργία του ΕΑΝ αποτελεί την πρώτη δράση του 5ου άξονα παρέμβασης του εθνικού προγράμματος για τον καρκίνο Η ανάπτυξη του «νέου» ΕΑΝ έγινε μελετώντας τη διεθνή βιβλιογραφία, τις προδιαγραφές του SEER (Surveillance Epidemiology End Points Results) των ΗΠΑ και του MECC (Middle Eastern Cancer Consortium), τη λειτουργία άλλων ευρωπαϊκών αρχείων, όπως της Ολλανδίας, καθώς και μέσω της συμμετοχής σε ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως του Eurochip II & III. Επιπλέον, το νέο ΕΑΝ αναπτύσσεται σε συνεργασία με την επιστημονική επιτροπή των ειδικών για το ΕΑΝ, η οποία έχει συσταθεί στο ΚΕΕΛΠΝΟ και την οποία αποτελούν οι κκ Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη, διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου του νοσ. «Μεταξά», Μαρία Δαιμονάκου-Βατοποπούλου, διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου του νοσ. «Σισμανόγλειο», Δημήτρης Καρακάσης, διευθυντής αιματολογικού 2

3 τμήματος-μμμο του νοσ. «Ευαγγελισμός» και ο Πάρις Κοσμίδης, διευθυντής 2ης ογκολογικής κλινικής, του νοσ. «Υγεία». Με στόχο την ολοκληρωμένη καταγραφή των νεοπλασιών και την εξαγωγή αξιόπιστων συμπερασμάτων με πληθυσμιακή αναφορά, η συλλογή των στοιχείων θα γίνει απ όλα τα νοσοκομεία του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα της χώρας, όπως περιγράφουν οι εγκύκλιοι με αρ πρωτ: Υ4α/ οικ / και 1010/ Η καταγραφή θα διεξαχθεί από υγειονομικούς υπαλλήλους, κυρίως επισκέπτριες υγείας, οι οποίοι υπηρετούν ήδη στα νοσοκομεία ως μόνιμο προσωπικό και θα αποτελέσουν τους «επιμελητές καταγραφής» ή «καταγραφείς». Οι καταγραφείς έχουν την ευθύνη συγκέντρωσης των πληροφοριών που απαιτούνται από το ΕΑΝ, την ηλεκτρονική καταχώρηση στο ενιαίο λογισμικό πρόγραμμα και θα πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη συνεργασία με τις ογκολογικές επιτροπές των νοσοκομείων και των ιδιωτικών κλινικών, οι οποίες έχουν την ευθύνη της ορθής λειτουργίας του αρχείου νεοπλασιών στα νοσοκομεία και τις ιδιωτικές κλινικές. Επίσης, θα βρίσκονται σε απευθείας επικοινωνία και σύνδεση με το γραφείο του ΕΑΝ στο ΚΕΕΛΠΝΟ με στόχο την υποστήριξή τους και συνεχή εκπαίδευσή τους. Για το διάστημα των δύο πρώτων ετών η εκπαίδευσή τους θα είναι συνεχής και θα διεξαχθεί ανά υγειονομική περιφέρεια κάθε έξι μήνες. Η καταγραφή των νεοπλασιών θα γίνεται ηλεκτρονικά/διαδικτυακά τηρώντας όλες τις προϋποθέσεις για τη διασφάλιση των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. Τα απαιτούμενα εργαλεία για την καταγραφή, το «έντυπο καταγραφής κακοήθους ή οριακής κακοήθειας νεοπλάσματος», καθώς και το λογισμικό για την ηλεκτρονική/διαδικτυακή καταχώρηση των δεδομένων έχουν αναπτυχθεί από την ομάδα του ΕΑΝ μετά από μελέτη και αξιολόγηση της διεθνούς εμπειρίας και των βέλτιστων εφαρμοζόμενων πρακτικών και σε συνεργασία με την επιτροπή των ειδικών για το ΕΑΝ. Ωστόσο, τα εργαλεία αυτά θα δοκιμασθούν στην πρώτη φάση εφαρμογής του συστήματος και θα διορθωθούν αναλόγως, εάν αυτό κριθεί αναγκαίο. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης θα γίνει οριστικοποίηση των προδιαγραφών του πληροφοριακού συστήματος για τη διαδικτυακή καταγραφή των νεοπλασιών στην Ελλάδα. Η ανάπτυξη του ΕΑΝ θα χρησιμοποιήσει πόρους του ΕΣΠΑ για τα δύο πρώτα χρόνια και στην πορεία του έργου θα διερευνηθεί η δυνατότητα ανάπτυξης Ταμείου Καρκίνου (CancerFund), το οποίο θα επιτρέψει τη βιωσιμότητα του αρχείου. Στο πλαίσιο αυτό το ΕΑΝ έχει ως βασικό σκοπό και αποστολή: 1. Την ανάπτυξη, λειτουργία και συνεχή βελτίωση ενός εθνικού πληθυσμιακού μηχανισμού για την καταγραφή των νέων περιπτώσεων και μεταστάσεων καρκίνου πανελλαδικά, από πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα 2. Την ανάπτυξη, λειτουργία και συνεχή βελτίωση ενός μηχανισμού για την επεξεργασία και διάθεση των συλλεγομένων δεδομένων και των σχετικών αποτελεσμάτων. Για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι απολύτως απαραίτητη η βοήθεια και συνεργασία όλων των επαγγελματιών υγείας που εμπλέκονται στη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου στη χώρα μας, στην οποία και προσβλέπουμε. Κλείνοντας, ως εκπρόσωπος του ΕΑΝ, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τους ιατρούς που στήριξαν και στηρίζουν την προσπάθειά μας μέχρι τώρα, το γενικό γραμματέα δημόσιας υγείας, κ. Αντώνη Δημόπουλο, και τη πρόεδρο του ΚΕΕΛΠΝΟ, καθηγήτρια κ. Τζένη Κουρέα-Κρεμαστινού για την αμέριστη συμπαράσταση και υποστήριξη, καθώς και τα μέλη της επιτροπής των ειδικών για το ΕΑΝ, κκ Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη, Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου, Δημήτρη Καρακάση, και Πάρη Κοσμίδη για τη βοήθειά τους και τις επιστημονικές τους κατευθύνσεις στο δύσκολο αυτό έργο. Βιβλιογραφία: 1. The GLOBOCAN Project. Fast stats for Greece (2008). Στο populations/factsheet.asp?uno=300 (προσπελάστηκε στις ). 2. Tzala E and Best N (2008). Bayesian latent variable modelling of multivariate spatio-temporal variation in cancer mortality. Stat Methods Med Res; 17: Council of the European Union. Council Conclusions on Reducing the Burden of Cancer, 2876th Employment, Social Policy Health and Consumers Affairs Council Meeting, Luxembourg, 10 June Κυρίως θέμα 3

4 4. Brewster DH, Coebergh JW, Storm HH (2005). Population-based cancer registries: the invisible key to cancer control. LancetOncol; 6: Ευαγγελία Τζάλα, υπεύθυνη του τμήματος εκπαίδευσης και εθνικών αρχείων, υπεύθυνη του γραφείου ΕΑΝ και σπανίων νοσημάτων (Σπ.Ν.), ΚΕΕΛΠΝΟ Χρήσιμες πληροφορίες: Η συλλογή αξιόπιστων στοιχείων μέσω του ΕΑΝ αποτελεί το αόρατο κλειδί για τον έλεγχο του καρκίνου σε εθνικό επίπεδο. Το ΕΑΝ αποτελεί την κύρια πηγή πληροφόρησης για τη χάραξη ορθολογικής και στοχευμένης εθνικής αντικαρκινικής πολιτικής. Τα αρχεία νεοπλασιών διεθνώς εστιάζουν πλέον στη συλλογή στοιχείων για την αξιολόγηση της ποιότητας της θεραπείας και φροντίδας που λαμβάνουν οι ογκολογικοί ασθενείς. Η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία. Οι προσυμπτωματικοί έλεγχοι ενδείκνυνται, σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, για τους καρκίνους του μαστού, τραχήλου της μήτρας και παχέος εντέρου. Κυρίως θέμα 4

5 Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης Πίνακας 1: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία δήλωσης 01/12/ /12/2011 και διάμεση τιμή δηλωθέντων κρουσμάτων Δεκεμβρίου και εύρος τιμών. Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων Δεκέμβριος 2011 Διάμεση τιμή Δεκεμβρίου Εύρος τιμών Αλλαντίαση Ανεμευλογιά με επιπλοκές Άνθρακας Βρουκέλλωση Διφθερίτιδα Εγκεφαλίτιδες από αρμπο-ιούς Ελονοσία Ερυθρά Ευλογιά Εχινοκοκκίαση Ηπατίτιδα A Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < 12 μηνών Ηπατίτιδα C, οξεία & επιβεβαιωμένο anti HCV θετικό(α διάγνωση) Ιλαρά Ιογενείς αιμορραγικοί πυρετοί Κοκκύτης Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Λεπτοσπείρωση Λιστερίωση Λοίμωξη από εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (EHEC) Λύσσα Μελιοείδωση-Μάλη Μηνιγγίτιδα άσηπτη βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) αγνώστου αιτιολογίας Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος Πανώλη Παρωτίτιδα Πολιομυελίτιδα Πυρετός Q Σαλμονέλλωση (μη τυφο παρατυφική) Σιγκέλλωση Σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) Συγγενής ερυθρά Συγγενής σύφιλη Συγγενής τοξοπλάσμωση Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος Τέτανος / Τέτανος νεογνικός Τουλαραιμία Τριχίνωση Τυφοειδής πυρετός / παράτυφος Φυματίωση Χολέρα Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης 5

6 Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης Πίνακας 2: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά περιφέρεια της χώρας* με ημερομηνία δήλωσης 01/12/ /12/2011. Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων Περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης Κεντρικής Μακεδονίας Δυτικής Μακεδονίας Ηπείρου Θεσσαλίας Ιονίων Νήσων Δυτικής Ελλάδας Στερεάς Ελλάδας Αττικής Πελοποννήσου Βορείου Αιγαίου Νοτίου Αιγαίου Κρήτης Άγνωστο Βρουκέλλωση Ελονοσία Εχινοκοκκίαση Ηπατίτιδα Α Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < 12 μηνών Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Μηνιγγίτιδα άσηπτη βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος Σαλμονέλλωση Σιγκέλλωση Συρροή κρουσμάτων τροφιμογενούς - υδατογενούς νοσήματος Τέτανος / Τέτανος νεογνικός Φυματίωση * Η περιφέρεια ορίζεται με βάση τη διεύθυνση κατοικίας του κρούσματος Πίνακας 3: Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) ανά φύλο* και ηλικιακή ομάδα, για το σύνολο της χώρας, με ημερομηνία δήλωσης 01/12/ /12/2011. Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης Νόσημα Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων ανά ηλικιακή ομάδα και φύλο < Άγν. Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Α Γ Βρουκέλλωση Ελονοσία Εχινοκοκκίαση Ηπατίτιδα Α Ηπατίτιδα Β, οξεία & HBsAg(+) σε βρέφη < μηνών Λεγιoνέλλωση Λεϊσμανίαση Μηνιγγίτιδα άσηπτη βακτηριακή (εκτός μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου) Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος Σαλμονέλλωση Σιγκέλλωση Τέτανος / Τέτανος νεογνικός Φυματίωση * Α: άνδρας, Γ: γυναίκα 6

7 Τα δελτία δήλωσης και οι ορισμοί κρούσματος των παραπάνω νοσημάτων βρίσκονται στην ιστοσελίδα του ΚΕΕΛΠΝΟ ( Πρέπει να σημειωθεί ότι τα δεδομένα που παρουσιάζονται για το Δεκέμβριο του 2011 είναι προσωρινά, μπορεί δηλαδή να υποστούν μικρές τροποποιήσεις και ότι η ερμηνεία τους θα πρέπει να γίνεται με προσοχή, καθώς υπάρχουν ενδείξεις υποδήλωσης στο σύστημα. Το σύστημα ΥΔΝ βασίζεται στους γιατρούς, που παρά το φόρτο εργασίας τους, αντιλαμβάνονται τη σημασία της συστηματικής δήλωσης των κρουσμάτων των λοιμωδών νοσημάτων και τους οποίους ευχαριστούμε θερμά για τη συνεργασία τους. Τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης Περίοδος γρίπης Ενημέρωση μέχρι και την εβδομάδα 4/2012 Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και ως εκ τούτου και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα 40/2011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) και θα διαρκέσει έως και την εβδομάδα 20 (14-20 Μαΐου 2012). Από την εβδομάδα 40/2011 (03-09 Οκτωβρίου 2011) μέχρι και την εβδομάδα 4/2012 (23-29 Ιανουαρίου 2012) η δραστηριότητα της γρίπης παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, αλλά φαίνεται να υπάρχει αυξητική τάση κατά την τελευταία εβδομάδα (Διάγραμμα 1). Μέχρι και την εβδομάδα 4/2012 (22-29 Ιανουαρίου 2012), απεστάλησαν στα εργαστήρια αναφοράς γρίπης συνολικά 213 κλινικά δείγματα. Τα 35 (16.1%) από αυτά ήταν θετικά για ιούς γρίπης. Από τα θετικά δείγματα τα 15 (42.9%) ανήκαν στον τύπο Α και τα 20 (57.1%) στον τύπο Β του ιού. Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α που απομονώθηκαν, 14 ανήκαν στον υπότυπο Α (Η3Ν2) και ένα στον υπότυπο Α (Η1Ν1) Όσον αφορά στην επιτήρηση των σοβαρών κρουσμάτων γρίπης με νοσηλεία σε ΜΕΘ, μέχρι και την εβδομάδα 4/2012 (22-29 Ιανουαρίου 2012) έχουν εισαχθεί σε ΜΕΘ συνολικά έξι κρούσματα. Τα τρία (50%) εξ αυτών οφείλονται στον ιό γρίπης τύπου Β και τα άλλα τρία (50%) στον ιό γρίπης τύπου Α και συγκεκριμένα δύο στον υπότυπο Α (Η1Ν1) 2009 και ένα στον υπότυπο Α (Η3Ν2). Διάγραμμα 1: Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά επισκέψεις, κατά εβδομάδα. Σύνολο χώρας, περίοδοι γρίπης: , , Γραφείο νοσημάτων που μεταδίδονται με το αναπνευστικό, τμήμα επιδημιολογικής επιτήρησης και παρέμβασης Δεδομένα επιδημιολογικής επιτήρησης 7

8 Τo πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας ως αιχμή του δόρατος του «εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο ». Η πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων μη μεταδιδόμενων νόσων και ειδικότερα του καρκίνου αποτελεί προτεραιότητα για το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης. Ένα χρόνο πριν, στις 16 Δεκεμβρίου 2010, ο Υπουργός κ. Ανδρέας Λοβέρδος, ο Υφυπουργός κ. Μιχάλης Τιμοσίδης και ο Γενικός Γραμματέας Δημόσιας Υγείας κ. Αντώνης Δημόπουλος παρουσίασαν το «εθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο » και άνοιξαν τη δημόσια διαβούλευση για το μείζον αυτό θέμα. Με τη συμπλήρωση ενός έτους από την παρουσίασή του, είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε τα πρώτα χειροπιαστά αποτελέσματα της εφαρμογής του. Το «εθνικό σχέδιο δράσης για τον καρκίνο » αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πλέγμα παρεμβάσεων σ όλο το φάσμα της αντιμετώπισης του καρκίνου, με κυρίαρχες αξίες την ανάδειξη της σημασίας της πρόληψης και της πρώιμης (έγκαιρης) διάγνωσης για την αντιμετώπιση της νόσου και την εξασφάλιση ενιαίας, ισότιμης, επιστημονικά τεκμηριωμένης και υψηλής ποιότητας παροχής φροντίδας υγείας προς τους πολίτες. Ιδιαίτερη βαρύτητα αποδίδεται στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση των συνηθέστερων μορφών καρκίνου. Ως πρώτη μεγάλη παρέμβαση επιλέξαμε την οργάνωση ενός εθνικού προγράμματος πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί την πρώτη οργανωμένη προσπάθεια στη χώρα μας ν αναπτυχθεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα πρόσκλησης, εξέτασης, παραπομπής, θεραπείας και επανελέγχου για μία νόσο και ειδικά μία μορφή καρκίνου (τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας), η οποία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας στη χώρα μας. Παρόμοια προγράμματα για τις συχνότερες μορφές καρκίνου υλοποιούνται σε ελάχιστες, ιδιαίτερα ανεπτυγμένες χώρες σε εθνικό επίπεδο (Σκανδιναβικές χώρες και Ηνωμένο Βασίλειο), γεγονός που μαρτυρά τη δυσκολία του εγχειρήματος, το οποίο δυσχεραίνεται περαιτέρω, ενόσω διαρκεί η οικονομική κρίση. Για το σχεδιασμό του προγράμματος λειτούργησε Ομάδα Εργασίας, της οποίας τα άμισθα μέλη ανέλαβαν την ανάπτυξη των κατευθυντήριων οδηγιών του προγράμματος, βάσει των αντίστοιχων ευρωπαϊκών και ενέκριναν το πιλοτικό, πληροφοριακό σύστημα, που θα λειτουργήσει κατά την πρώτη φάση αυτού. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο καθηγητής Χ. Λιονής και μέλη οι καθηγητές Π. Καρακίτσος, Ε. Παρασκευαϊδης, Γ. Παναγιωτίδης, στελέχη του ΕΣΥ, καθώς και ειδικοί στην παθολογική ανατομική, την επιδημιολογία, την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας, τη δημόσια διοίκηση. Η παρακολούθηση της υλοποίησης γίνεται από τη γενική γραμματεία δημόσιας υγείας. Στην υλοποίηση συμμετέχουν 140 κέντρα υγείας και δημοτικά ιατρεία, 160 δήμοι της χώρας και όλα τα νοσοκομεία του ΕΣΥ, στα οποία λειτουργούν κυτταρολογικά, παθολογοανατομικά εργαστήρια ή διενεργούν κολποσκοπήσεις. Η έναρξη του προγράμματος έγινε την 1η Ιουλίου στα Σφακιά της Κρήτης και η εφαρμογή του επεκτάθηκε σ όλη τη χώρα σταδιακά έως τον Οκτώβριο του Ο σχεδιασμός που ακολούθησε η γενική γραμματεία δημόσιας υγείας, με βάση τις οδηγίες της Ομάδας Εργασίας, έχει ως εξής: Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων αποστέλλουν ενημερωτικές επιστολές στις γυναίκες ηλικίας μεταξύ 25 και 65 ετών, με τις οποίες τις καλούν να κανονίσουν ραντεβού για εξέταση κατά Παπανικολάου στην κοντινότερη μονάδα ΠΦΥ - κέντρο υγείας του ΕΣΥ ή δημοτικό ιατρείο. Η πρόσκληση για εξέταση θα αποστέλλεται κάθε τρία έτη στις γυναίκες μεταξύ 25 και 55 και σ όσες γυναίκες μεταξύ 55 και 65 έχουν παθολογικό Τεστ Παπανικολάου. Για τις γυναίκες μεταξύ 55 και 65 με αρνητικό Τεστ Παπανικολάου η πρόσκληση θα επαναλαμβάνεται κάθε πέντε χρόνια. Η πρώτη φάση του εθνικού προγράμματος ξεκίνησε από περιοχές απομακρυσμένες ή/και μειονεκτούσες στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας. Οι γυναίκες που πρέπει να θεραπευτούν ή να κάνουν περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις ενημερώνονται για αυτές και παραπέμπονται στο κοντινότερο νοσοκομείο του ΕΣΥ, που παρέχει τις κατάλληλες υπηρεσίες. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας έγκρισης από την αρχή προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα θα λειτουργεί ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα σε διαδικτυακή εφαρμογή, στο οποίο θα καταχωρούνται τα αποτελέσματα των εξετάσεων κατά Παπανικολάου που διενεργούνται, ώστε να διευκολύνεται η παρακολούθηση της πορείας των γυναικών με παθολογικά ευρήματα και να διευκολύνεται η επανάκληση των γυναικών. Προβλέπονται επίσης διαδικασίες αξιολόγησης, διασφάλισης και συνεχούς βελτίωσης της ποιότητας. 8

9 Τα πρώτα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά θετικά. Συγκεκριμένα, σε σχέση με τους αντίστοιχους μήνες του προηγούμενου έτους, είχαμε αύξηση στον αριθμό των εξετασθέντων γυναικών στα αντίστοιχα ΚΥ, κατά 60.31%, το μήνα Αύγουστο, 53.2% το Σεπτέμβριο, 55.07% τον Οκτώβριο, 78.84% το Νοέμβριο και % το Δεκέμβριο του 2011! Η εφαρμογή του προγράμματος επέτρεψε την ανίχνευση σοβαρού βαθμού προκαρκινωματωδών αλλοιώσεων σε δεκάδες γυναίκες, ο οποίες αντιμετωπίστηκαν σύμφωνα με τους κανόνες καλής ιατρικής πρακτικής στις δομές του ΕΣΥ. Συγκεκριμένα, στη διάρκεια των πρώτων πέντε μηνών από την έναρξη του προγράμματος, διαγνώστηκαν 17 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και 121 περιπτώσεις γυναικών με σοβαρές προκαρκινικές αλλοιώσεις. Επίσης, 180 γυναίκες παραπέμφθηκαν σε βιοψία και 439 γυναίκες σε κολποσκόπηση. Συνολικά, μέχρι σήμερα έχουν προσέλθει στα ΚΥ, για να εξεταστούν γυναίκες! Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα υποστηρίζεται αποκλειστικά από τους υπάρχοντες εργαζόμενους, χωρίς να επιμηκυνθεί το ωράριο εργασίας τους και χωρίς πρόσθετη αμοιβή, και υλοποιείται στις διαθέσιμες υποδομές του ΕΣΥ. Με βάση τον πρώτο απολογισμό φαίνεται ότι βελτιώθηκε καίρια η συνεργασία των Δήμων με τα Κέντρα Υγείας, αυξήθηκε η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα του ΕΣΥ, ενώ είμαστε σε καλό δρόμο για την αναζωογόνηση της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και την ενδυνάμωση της σχέσης της με την κοινότητα. Άλλες σημαντικές παρεμβάσεις για τον καρκίνο 1. Τους επόμενους μήνες θα ακολουθήσει εθνικό πρόγραμμα πληθυσμιακού προσυμπτωματικού ελέγχου του καρκίνου του μαστού. Παράλληλα προχωρούμε στην ίδρυση κέντρου αναφοράς για τον καρκίνο του στόματος. 2. Προχωρά, επιτέλους, στη χώρα μας η υλοποίηση του εθνικού αρχείου νεοπλασιών. Στα τέλη του 2013 η Ελλάδα θα διαθέτει ένα πολύτιμο εργαλείο για την μελέτη της επιδημιολογίας του καρκίνου στην Ελλάδα και την αύξηση της αποτελεσματικότητας της παρέμβασής μας κατά του καρκίνου, το οποίο θα συνδεθεί με τον υγειονομικό χάρτη και τα δίκτυα αναφοράς. 3. Προχωρούμε άμεσα στην εισαγωγή πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών στην κλινική πράξη. Ήδη έχουν εκπονηθεί και εγκριθεί από το ΚΕΣΥ τα πρωτόκολλα συνταγογράφησης για ογκολογικούς ασθενείς, τα οποία περιλαμβάνουν το σύνολο των διαδικασιών και θεραπευτικών σχημάτων που αφορούν στην αντιμετώπιση του καρκινοπαθούς ασθενούς. Προχωρούμε άμεσα στην εκπόνηση και ένταξη στην κλινική πράξη του συνόλου των πρωτοκόλλων και κατευθυντήριων οδηγιών για τους κυριότερους τύπους καρκίνου. Αναμενόμενα οφέλη της εισαγωγής των πρωτοκόλλων στην κλινική πράξη είναι η βελτίωση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας, η επίτευξη της αρχής της ισότητας και ο έλεγχος του κόστους. 4. Είναι σε εξέλιξη η επανασυγκρότηση ογκολογικών συμβουλίων και ογκολογικών επιτροπών των νοσοκομείων. Πρόκειται για αναγκαία ενέργεια για την αποτελεσματική υλοποίηση της πολιτικής μας, τη βελτίωση της παρεχόμενης φροντίδας και τον έλεγχο του κόστους. 5. Παράλληλα, προχωρούμε στην οργάνωση των ογκολογικών δικτύων (ένα ανά υγειονομική περιφέρεια). Το ογκολογικό δίκτυο θα αποτελείται από όλες τις δομές του ΕΣΥ (κέντρα υγείας, γενικά, ειδικά πανεπιστημιακά νοσοκομεία, αντικαρκινικά νοσοκομεία). Στόχος μας ο καλύτερος συντονισμός της δράσης κατά του καρκίνου, η παρακολούθηση της εφαρμογής της πολιτικής μας, η στήριξη όλων των δομών υγείας με ειδικευμένη επιστημονική γνώση. 6. Ολοκληρώνονται τους επόμενους μήνες οι διαδικασίες προμήθειας κατάλληλου εξοπλισμού βιοιατρικής τεχνολογίας ύψους 69 εκ. ευρώ (θα είναι στα νοσοκομεία μας). 7. Σε ό,τι αφορά στη δημιουργία ξενώνων, πρόσφατα εγκαινιάσθηκε ο ξενώνας για περιπατητικούς ασθενείς στην Πυλαία Θεσσαλονίκης, δυναμικότητας 100 κλινών, ο οποίος λειτουργεί με ευθύνη του Θεαγενείου. Παράλληλα, σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος και άλλους φορείς, θα προχωρήσουμε στη δημιουργία και άλλων ξενώνων (πχ ξενώνας ασθενών τελικού σταδίου και των συνοδών τους σε συνεργασία με την εκκλησία της Ελλάδος στο χώρο του νοσοκομείου Σωτηρία). 8. Προχωρούμε, τέλος, στην ένταξη στους οργανισμούς των νοσοκομείων των ιατρείων πόνου και στη θεσμική ρύθμιση της κατ οίκον φροντίδας, καθώς και σε προγράμματα εκπαίδευσης για επαγγελματίες υγείας και απλούς πολίτες. Για περισσότερα στοιχεία και πληροφορίες παρακαλώ επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του εθνικού σχεδίου δράσης για τον καρκίνο Στείλτε μας τις ιδέες σας, τις προτάσεις σας και την κριτική σας στο Με το εθνικό σχέδιο δράσης κινητοποιούμε τις δυνάμεις της χώρας μας στον αγώνα κατά του καρκίνου. Δίνουμε βάρος στην πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση, οργανώνουμε τη θεραπεία, επενδύουμε στην έρευνα και την εκπαίδευση. Αριστομένης Ι. Συγγελάκης, Υποδιοικητής 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής & υπεύθυνος για το «εθνικό σχέδιο δράσης για τον Καρκίνο » 9

10 Καρκίνος του μαστού Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες και αφορά στο 27% των καρκίνων στο γυναικείο πληθυσμό. Παρ όλο που υπάρχουν διάφορες προτάσεις για τη συχνότητα του μαστογραφικού ελέγχου, η επικρατέστερη είναι σε άτομα άνω των 40 ετών ετήσια μαστογραφία [1]. Υπερηχογράφημα ή και μαγνητική τομογραφία συνιστώνται σε καθορισμένες περιπτώσεις ως συμπληρωματικές της μαστογραφίας. Η τελική διάγνωση μίας αλλοίωσης του μαστού γίνεται σε βιοπτικό υλικό (βιοψία με λεπτή βελόνα-fnab, μικρή βιοψία-core biopsy ή χειρουργικό παρασκεύασμα), ενώ μπορεί να γίνει και FNA παρακέντηση με λεπτή βελόνα κυτταρολογική. Οι προκαρκινωματώδεις και προδιηθητικές αλλοιώσεις τοποθετούν τις ασθενείς σε ομάδες υψηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη διηθητικού καρκινώματος, ενώ η επικινδυνότητα σχετίζεται και με ύπαρξη επιβαρυμένου οικογενειακού ιστορικού καρκινώματος μαστού σε γυναίκες πρώτου βαθμού συγγένειας με καρκίνο σε νεαρή ηλικία. Στις ασθενείς με άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία (ποριδίων και λοβίων), η επικινδυνότητα είναι αντίστοιχη με το λοβιακό in situ Ca ( LCIS) και πορογενές (DCIS), όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Η διάγνωση καρκίνου μαστού περιλαμβάνει πλειάδα ιστολογικών υποτύπων πορογενές, λοβιακό, βλεννώδες, μυελοειδές, σωληνώδες αποκρινές, μεταπλαστικό κλπ, με συχνότερο το πορογενές Ca μη ειδικού τύπου. Το μέγεθος του όγκου, η κατάσταση των λεμφαδένων, η ιστολογική ταξινόμηση, ο βαθμός διαφοροποίησης (Grade) σχετίζονται με την πρόγνωση. Επί απουσίας μεταστατικής νόσου στους λεμφαδένες η παρουσία νεοπλασματικών εμβόλων σε αγγεία σχετίζεται με την πρόγνωση (εικ.1). Από ετών και μέχρι σήμερα, η αναγνώριση προβλεπτικών δεικτών ανταπόκρισης σε θεραπείες έφερε μία σημαντική αλλαγή στη θεραπευτική προσέγγιση των ασθενών με καρκίνο μαστού. Η ανίχνευση με τη μέθοδο της ανοσοϊστοχημείας των υποδοχέων οιστρογόνων (ER) και προγεστερόνης (PR), του ογκογονιδίου HER2 (c-erbb2) και του Ki67 (ΜΙΒ1) είναι αναπόσπαστα στοιχεία της διαγνωστικής παθολογικής ανατομικής [2] (εικ.2). 10

11 Παράλληλα, η μοριακή ταξινόμηση του καρκίνου του μαστού, η οποία προκύπτει από τους συνδυασμούς της κατάστασης των βιοδεικτών ER, PR and HER2, χρησιμοποιείται ευρέως στην κλινική πρακτική. Αναγνωρίζονται τέσσερις υπότυποι: Αυλικού τύπου Α (ER+/PR+/HER2 -), Αυλικού τύπου B (ER+/PR+/HER2+), Τριπλά αρνητικά που συχνά είναι και Bασικού τύπου (ER-/PR-/ HER2-) και HER2- εμπλουτισμένα (ER-/PR-/HER2+).Το Ki-67 (δείκτης κυτταρικού πολλαπλασιασμού) είναι σημαντικός δείκτης στη ταξινόμηση, κυρίως στο διαχωρισμό των Αυλικού τύπου Α και Αυλικού τύπου Β με HER2 αρνητικούς όγκους. Αυτοί οι υπότυποι έχουν επιδημιολογικές διαφορές, διαφορές στην πρόγνωση, επιβίωση, μεταστατική δυναμικότητα, αλλά και στην ανταπόκριση σε θεραπείες. Τα αυλικού τύπου καρκινώματα έχουν καλύτερη πρόγνωση, ενώ τα HER2 θετικά, τα βασικού τύπου και τριπλά αρνητικά καρκινώματα έχουν επιθετική συμπεριφορά [3]. Η χορήγηση χημειοθεραπείας μετά το χειρουργείο με βάση τις ανθρακυκλίνες και τις ταξάνες σε συνδυασμό με βιολογικούς παράγοντες (trastuzumab), έχει σημαντικά αυξήσει την επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του μαστού και έχει ελαττώσει σε συνδυασμό με τη μαστογραφία σημαντικά τους θανάτους από αυτή τη νόσο. Η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η δυνατότητα ελέγχου της μοριακής υπογραφής έχει βοηθήσει σημαντικά στην ορθή επιλογή και την εξατομίκευση της επικουρικής χημειοθεραπείας [4]. Ένας άλλος τομέας, όπου έχει επιτευχθεί πρόοδος, είναι η ορμονοθεραπεία στο χειρουργήσιμο καρκίνο του μαστού. Νεότερα φάρμακα, όπως οι αναστολείς της αρωματάσης (αναστροζόλη, λετροζόλη, εξεμεστάνη), είναι ασφαλέστερα από τη μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενη ταμοξιφένη και πολύ πιο αποτελεσματικά για τις μεταεμμηνοπαυσιακές ασθενείς, ενώ για τις προεμμηνοπαυσιακές εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται η ταμοξιφένη και τα ανάλογα του παράγοντα των γοναδοτροφινών (GN-RH) μόνα τους ή και σε συνδυασμό. Υπάρχουν διάφορες στρατηγικές χορήγησης των αναστολέων της αρωματάσης σε συνδυασμό ή όχι με την ταμοξιφένη. Ο χρόνος χορήγησης ποικίλλει, αλλά συνολικά ποτέ δεν είναι μικρότερος των πέντε ετών [5]. Η ύπαρξη στοχευμένης θεραπείας με το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα trastuzumab (Herceptin) για όγκους με υπερέκφραση του γονιδίου Her-2 άλλαξε τη φυσική ιστορία της νόσου. Οι ασθενείς που έλαβαν trastuzumab είχαν 50% λιγότερες υποτροπές από αυτές που δεν πήραν το φάρμακο. Η διάρκεια χορήγησης του trastuzumab ανά μία ή τρεις εβδομάδες είναι ένα έτος και μπορεί να χορηγηθεί είτε ταυτόχρονα με τη χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία είτε μετά το τέλος της επικουρικής χημειοθεραπείας. Η θεραπεία αυτή έχει σημαντικό οικονομικό κόστος το όφελος επιβίωσης όμως είναι σημαντικό. Η λαπατινίμπη, είναι ένα μικρό έξυπνο μόριο, έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία στημεταστατική νόσο και δοκιμάζεται εντατικά στην πρώιμη νόσο [4]. Η χημειοθεραπεία είναι η κατάλληλη επιλογή για τους περισσότερους ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο του μαστού. Διάφορα φάρμακα χορηγούνται μόνα τους ή συνδυάζονται μεταξύ τους. Οι ανταποκρίσεις τους κυμαίνονται από 35 έως 50%, όταν χορηγούνται ως μονοθεραπεία σε ασθενείς, οι οποίες δεν έχουν εκτεθεί προηγούμενα σε χημειοθεραπεία. Η διάρκεια της ανταπόκρισης τους είναι περίπου 8 έως 12 μήνες. Μεταξύ αυτών των δραστικών παραγόντων αναφέρονται οι ανθρακυκλίνες και οι ταξάνες, που έχουν αποδείξει την αξία τους, συγκρινόμενες τόσο η πακλιταξέλη, όσο και η δοσεταξέλη με όλα τα κλασικά προγράμματα χημειοθεραπείας. Οι συνδυασμοί της πακλιταξέλης με ανθρακυκλίνες δίνουν ανταποκρίσεις της τάξεως του 60-65%, ενώ ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση της νόσου κυμαίνεται από επτάμιση έως οκτώ μήνες. Η ολική επιβίωση είναι από μήνες. Η καπεσιταμπίνη, ένας νεότερος παράγοντας, διαθέτει καλά 11

12 χαρακτηριστικά ασφαλείας και ικανοποιητικές ανταποκρίσεις ιδιαίτερα σε συνδυασμούς με ταξάνες, όπου οι ανταποκρίσεις ανέρχονται σε 42% και ο χρόνος μέχρι την επιδείνωση σε 6.1 μήνες. Άλλα φάρμακα με σημαντική αποτελεσματικότητα είναι η γεμσιταμπίνη και η βινορελμπίνη [6]. Τέλος οι παλαιότεροι παράγοντες, όπως η δοξορουβικίνη, χορηγούνται σε νέα φαρμακοτεχνική μορφή, την λιποσωμιακή. Τα μόρια της δοξορουβικίνης είναι ενσωματωμένα σε λιπίδια, με αποτέλεσμα να έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα, αλλά σαφώς λιγότερη τοξικότητα. Πρόσφατα χρησιμοποιούνται βιολογικές θεραπείες όπως είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα εναντίον του HER-2 υποδοχέα και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του ενδοθηλίου των αγγείων VEGF. Οι παράγοντες αυτοί προσφέρουν όφελος στην επιβίωση με αποδεκτή τοξικότητα. Η χορήγηση του trastuzumab (Herceptin) μαζί με χημειοθεραπεία έχει βελτιώσει την ολική επιβίωση των ασθενών, ενώ η συγχορήγηση χημειοθεραπείας και bevacizumab (Avastin) έχει προσφέρει στους ασθενείς διπλασιασμό της διάρκειας ανταπόκρισης. Η λαπατινίμπη (Tyverb) έχει αποδειχτεί ασφαλής και πολύ αποτελεσματική σε κλινικό επίπεδο ως θεραπεία του μεταστατικού καρκίνου του μαστού και έχει το σημαντικό πλεονέκτημα της χορήγησης από το στόμα και παράκαμψης του αιματοεγκεφαλικού φραγμού [7]. Στους ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους όγκους, η χορήγηση αναστολέων αρωματάσης, ταμοξιφένης ή φουλβεστράνης, ενός αμιγούς καταστροφέα των ορμονικών υποδοχέων προσφέρει μακρές επιβιώσεις με εξαιρετική ποιότητα ζωής, χωρίς την ανάγκη χημειοθεραπείας. Τόσο στην επικουρική θεραπεία, όσο και στην μεταστατική νόσο, σπουδαίο ρόλο έχει η ακτινοθεραπεία χορηγουμένη στις συντηρητικές επεμβάσεις στο μαστό ή σε ασθενείς υψηλού κινδύνου για τοπική υποτροπή ή στη μεταστατική νόσο για ανακουφιστικούς λόγους. Σημαντική συμβολή στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής αυτών των ασθενών προσφέρουν παράγοντες που παρεμβαίνουν στο μεταβολισμό των οστών, με κυριότερους εκπροσώπους το ζολεδρονικό οξύ και το μονοκλωνικό αντίσωμα δενοσουμαμπη, είτε στην αντιμετώπιση των οστικών μεταστάσεων, είτε στην πρόληψη της ιατρογενούς οστικής απορρόφησης [8]. Βιβλιογραφία: 1. Berg WA, Blume JD, Cormack JB, Combined screening with ultrasound and mammography vs mammography alone in women at elevated risk of breast cancer.jama. 2008; 299(18): Hammond ME, Hayes DF, Dowsett M, American Society of Clinical Oncology/College Of American Pathologists guideline recommendations for immunohistochemical testing of estrogen and progesterone receptors in breast cancer.j Clin Oncol. 2010;28(16): Perou CM, Sørlie T, Eisen MB, Molecular portraits of human breast tumours. Nature. 2000;406(6797): Piccart-Gebhart MJ, Procter M, Leyland-Jones B, Trastuzumab after adjuvant chemotherapy in HER2- positive breast cancer.n Engl J Med. 2005;353(16): Goldhirsch A, Ingle JN, Gelber RD, Thresholds for therapies: highlights of the St Gallen International Expert Consensus on the primary therapy of early breast cancer 2009.Ann Oncol. 2009;20(8): Gennari A, Conte P, Rosso R, Survival of metastatic breast carcinoma patients over a 20-year period: a retrospective analysis based on individual patient data from six consecutive studies. Cancer. 2005;104(8): Slamon DJ, Leyland-Jones B, Shak S, Use of chemotherapy plus a monoclonal antibody against HER2 for metastatic breast cancer that overexpresses HER2. N Engl J Med. 2001; 344(11): Gralow JR, Biermann JS, Farooki A, N CCN Task Force Report: Bone Health in Cancer Care.J Natl Compr Canc Netw. 2009;7 Suppl 3:S1. Πετρούλα Αραπαντώνη-Δαδιώτη, ιατρός παθολογοανατόμος, διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου, ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ» Βασίλης Μπαρμπούνης, παθολόγος- ογκολόγος, διευθυντής παθολογικής ογκολογικής κλινικής, ΓΝΑ «Ιπποκράτειο» 12

13 Καρκίνος παχέος εντέρου Ο καρκίνος του παχέος εντέρου (ΚΠΕ) αποτελεί παγκοσμίως τον τρίτο πιο συχνό καρκίνο στους άντρες και το δεύτερο στις γυναίκες, με πάνω από 1.2 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις και θανάτους ετησίως. Η συχνότητα του ΚΠΕ ποικίλλει με τη μεγαλύτερη να απαντάται σε Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Ευρώπη και Βόρεια Αμερική και τη μικρότερη στην κεντρική Ασία και Αφρική. Η συχνότητα της νόσου αυξάνει σημαντικά μετά την ηλικία των ετών. Τα τελευταία χρόνια η θνησιμότητα από ΚΠΕ ελαττώνεται προοδευτικά. Αυτό οφείλεται πιθανόν στην πρώϊμη διάγνωση μέσω του πληθυσμιακού ελέγχου (screening), καθώς και στη βελτίωση της θεραπευτικής αντιμετώπισης (χειρουργική, ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία). Κλινική εικόνα: στις κυριότερες κλινικές εκδηλώσεις της νόσου περιλαμβάνονται οι αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου (διάρροια ή δυσκοιλιότητα), το κοιλιακό άλγος, το αίμα στα κόπρανα, η αναιμία και η απώλεια βάρους. Πρόληψη Οι οδηγίες για την πρόληψη και πρώϊμη διάγνωση της νόσου στο γενικό πληθυσμό, περιλαμβάνουν την κολονοσκόπηση από την ηλικία των 50 ετών και έκτοτε κάθε δέκα χρόνια ή τη σιγμοειδοσκόπηση κάθε πέντε χρόνια. Για άτομα υψηλού κινδύνου ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία [1]. Προκαρκινικές αλλοιώσεις Οι προκαρκινικές αλλοιώσεις του ΚΠΕ είναι τα Αδενώματα, σποραδικά ή στο πλαίσιο οικογενούς πολυποδίασης και η Επιθηλιακή Δυσπλασία (ΕΔ) στις Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσους (ΙΦΝ) [2]. Η καρκινογένεση αποτελεί μακροχρόνια πολυσταδιακή διαδικασία, όπου η άθροιση πολυάριθμων γενετικών μεταβολών οδηγεί στη διαταραχή κυτταρικών λειτουργιών, όπως του πολλαπλασιασμού, της απόπτωσης, της μεταγωγής σημάτων, με αποτέλεσμα τη γέννηση παθολογικών κυτταρικών κλώνων, οι οποίοι επικρατούν και στη συνέχεια αποκτούν την ικανότητα να διηθούν και να μεθίστανται. Κατά τη διαδικασία αυτή, παρατηρούνται μορφολογικές μεταβολές στους πάσχοντες ιστούς, που ονομάζονται προκαρκινικές αλλοιώσεις. Η αναγνώριση και η επιτήρηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων αποτελεί σημαντικό στάδιο στην πρόληψη του καρκίνου [3]. Εικόνα 1: Αδένωμα Παχέος Εντέρου (ΗΕΧ25) Η συχνότητα των αδενωμάτων στο γενικό πληθυσμό δεν είναι γνωστή, γιατί δεν καταγράφονται στα αρχεία νεοπλασιών. Είναι συχνότερα σε πληθυσμούς με υψηλή συχνότητα ΚΠΕ, στους 13

14 άνδρες, εκτός από τα αδενώματα του ορθού, τα οποία προσβάλλουν εξ ίσου και τα δύο φύλα. Χαρακτηρίζονται από επιθηλιακή δυσπλασία, η οποία βαθμοποιείται σε χαμηλόβαθμη και υψηλόβαθμη. Ανάλογα με το αρχιτεκτονικό πρότυπο ανάπτυξης, διακρίνονται σε σωληνώδη, θηλώδη, σωληνοθηλώδη και οδοντοειδή. Η πιθανότητα κακοήθους εξαλλαγής των αδενωμάτων συσχετίζεται με το μέγεθος τους, το βαθμό δυσπλασίας και τον ιστολογικό τύπο. Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ αυξάνει με το βαθμό της επιθηλιακής δυσπλασία [3]. Επιθηλιακή δυσπλασία στις ΙΦΝ. Ο σχετικός κίνδυνος ανάπτυξης ΚΠΕ σε ασθενείς με ΙΦΝ αυξάνει μετά την 1η δεκαετία νόσησης. Η ΕΔ εμφανίζεται σαν ελαφρώς επηρμένη αλλοίωση ή μάζα. Διακρίνεται σε υψηλόβαθμη και χαμηλόβαθμη, ενώ η διάγνωση της, η οποία στηρίζεται μόνο σε μορφολογικά κριτήρια, απαιτεί επιβεβαίωση από τουλάχιστον δύο εξειδικευμένους παθολογοανατόμους [3]. Ιστοπαθολογία καρκίνου παχέος εντέρου Τα καρκινώματα του παχέος εντέρου εντοπίζονται κυρίως στο σιγμοειδές και το ορθό, αν και τα τελευταία χρόνια καταγράφεται αύξηση των καρκινωμάτων που εντοπίζονται δεξιά. Η μακροσκοπική τους εικόνα είναι ποικίλη και εξαρτάται από τον τύπο του καρκινώματος, τη φυσική του ιστορία, και το χρόνο της διάγνωσης. Αναγνωρίζονται δύο κυρίως τύποι, ο εξωφυτικός και ο πινακειοειδής, με τον πρώτο συχνότερο στο δεξιό κόλον [2,3,4]. Εικόνα 2: Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου (ΗΕΧ100) Το καρκίνωμα παχέος εντέρου, ορίζεται από τον ΠΟΥ, ως το επιθηλιακό νεόπλασμα του παχέος εντέρου, το οποίο διηθεί την βλεννογόνια μυϊκή στοιβάδα (εικ 2). Αποτελείται κυρίως από αδενικούς σχηματισμούς διαφόρου μεγέθους και σχήματος που καλύπτονται από ένα η περισσότερους στοίχους κυττάρων με ή χωρίς παραγωγή βλέννης. Ο τύπος και το ποσοστό των αδενικών σχηματισμών, καθώς και η ατυπία των κυττάρων που τους επενδύουν, καθορίζουν το βαθμό διαφοροποίησης [2]. Προγνωστικοί δείκτες Οι ισχυρότεροι προγνωστικοί δείκτες, ήτοι τα βιολογικά, αντικειμενικά μετρήσιμα, χαρακτηριστικά, που παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την έκβαση του ΚΠΕ είναι η πλήρης εξαίρεση και η ανατομική επέκταση του όγκου. Από την πληθώρα των μοριακών και ανοσοϊστοχημικών δεικτών, κανείς δεν έχει υιοθετηθεί στην κλινική πράξη. 14

15 Η τοπική επέκταση της νόσου στο τοίχωμα του εντέρου (Τ), οι μεταστάσεις στους επιχώριους Λεμφαδένες (Ν) οι μακρινές Μεταστάσεις (Μ) και η Αγγειακή Διασπορά (V), όπως διαγιγνώσκονται και καταγράφονται στην ιστοπαθολογική μελέτη του εξαιρεθέντος νεοπλάσματος, είναι τα ευρήματα που καθορίζουν την πρόγνωση και τη θεραπεία της νόσου, σταδιοποιώντας την [2, 5]. Προγνωστικοί δείκτες με μικρότερη ισχύ είναι η διαφοροποίηση του όγκου, η απόσταση του από το περιφερικό εγχειρητικό όριο, η επέκταση του υπολειπόμενου καρκινώματος μετά από θεραπεία (yptnm), ο ιστολογικός τύπος, ο τύπος της διηθητικής παρυφής του νεοπλάσματος και οι ιστολογικές αλλοιώσεις που υποδηλώνουν υψηλή μικροδορυφορική αστάθεια (MSΙ-Η). Η τελευταία συσχετίζεται με βελτίωση της επιβίωσης ανά συγκεκριμένο στάδιο της νόσου [2]. Προβλεπτικοί δείκτες, ήτοι βιολογικά χαρακτηριστικά, τα οποία σχετίζονται με την ωφέλεια από τη θεραπεία, για το ΚΠΕ, είναι κυρίως η MSI-H και η έλλειψη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS. Τόσο η διάγνωση της MSI-H, όσο και η αναζήτηση μεταλλάξεων γίνεται από τη μελέτη δειγμάτων του νεοπλάσματος [2]. Θεραπεία Η χειρουργική εξαίρεση του όγκου αποτελεί τη μόνη ριζική θεραπεία. Αυτή ακολουθείται από εξάμηνη συμπληρωματική χημειοθεραπεία για τους ασθενείς με ΚΠΕ σταδίου III και του υψηλού κινδύνου σταδίου II. Η συμπληρωματική θεραπεία αυξάνει την επιβίωση ελαττώνοντας την πιθανότητα υποτροπής της νόσου [6]. Για τους ασθενείς με καρκίνο του ορθού σταδίων II και III η χειρουργική θεραπεία συμπληρώνεται από προεγχειρητική ή μετεγχειρητική χημειο-ακτινοθεραπεία. Το σχήμα που κυρίως χρησιμοποιείται στη συμπληρωματική θεραπεία είναι το FOLFOX (5 FU + LV + OXALIPLATIN) ή εναλλακτικά, για τους ασθενείς που δεν μπορούν να λάβουν οξαλιπλατίνη το 5FU + LV ή το Capecitabine. Η μεταστατική νόσος αντιμετωπίζεται κυρίως με χημειοθεραπεία. Την τελευταία δεκαετία υπήρξε σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπισή της, έτσι ώστε η διάμεση επιβίωση των ασθενών από τους 12 περίπου μήνες αυξήθηκε σε πάνω από 24 μήνες. Αυτό οφείλεται κυρίως στη χρησιμοποίηση των νέων χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (oxaliplatin, irinotecan, capecitabine), καθώς και των φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας (bevacizumab, cetuximab, panitumumab). Η χρησιμοποίηση θεραπευτικών συνδυασμών με τα νέα κυτταροτοξικά φάρμακα είχε ως αποτέλεσμα αύξηση των ποσοστών ανταπόκρισης στη θεραπεία, αύξηση του χρόνου μέχρι την επιδείνωση της νόσου, καθώς και της συνολικής επιβίωσης των ασθενών, με μεταστατική νόσο. Η καλύτερη γνώση της μοριακής βιολογίας του ΚΠΕ τα τελευταία χρόνια, έχει οδηγήσει στη δημιουργία νέων βιολογικών φαρμάκων στοχευμένης θεραπείας, που στοχεύοντας συγκεκριμένους στόχους του καρκινικού κυττάρου μεταβάλλουν την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό του. Οι δύο κυριότερες κατηγορίες τέτοιων φαρμάκων, τα οποία χρησιμοποιούνται ήδη στην καθημέρινή πράξη, είναι εκείνα που κατευθύνονται εναντίον του υποδοχέα του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor EGFR) (Εικ 3). 15

16 Εικόνα 3: Αδενοκαρκίνωμα παχέος εντέρου EGFR (APAPΧ250) και εναντίον του αυξητικού παράγοντα του αγγειακού ενδοθηλίου ( ascu ar vascular end end - end endolothelial growth factor- VEGF). Εναντίον του EGFR χρησιμοποιούνται σήμερα τα μονοκλωνικά αντισώματα Cetuximab και Panitumumab και εναντίον του VEGF το μονοκλωνικό αντίσωμα Bevacizumab. Η προσθήκη τους στα κυτταροτοξικά φάρμακα της χημειοθεραπείας βελτίωσε τα ποσοστά ανταπόκρισης, το χρόνο μέχρι την επιδείνωση της νόσου και σε μερικές περιπτώσεις και τη συνολική επιβίωση [7]. Μια άλλη πολύ σημαντική εξέλιξη στη θεραπεία του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι η αύξηση του ποσοστού των ασθενών με μεταστάσεις στο ήπαρ ή και στους πνεύμονες που υποβάλλονται σε μεταστασιεκτομές, με αποτέλεσμα μακροχρόνια επιβίωση σε υψηλό ποσοστό των ασθενών αυτών (5ετής επιβίωση 27-58%) [8]. Εξατομίκευση της θεραπείας Ο ΚΠΕ, όπως και οι άλλες κακοήθειες, δεν είναι η ίδια νόσος σ όλους τους ασθενείς. Η μοριακή βιολογία μας επιτρέπει σήμερα να βρούμε μοριακές αλλαγές από άτομο σε άτομο, οι οποίες διαφοροποιούν τη νόσο, τόσο όσον αφορά την πρόγνωση, όσο και την ανταπόκριση στη θεραπεία. Η ανεύρεση αξιόπιστων προγνωστικών και προβλεπτικών δεικτών στο ΚΠΕ έχει καθιερώσει την ύπαρξη μεταλλάξεων στο γονίδιο Κ-RAS ως προβλεπτικού δείκτη για τη θεραπεία με τους anti- EGFR βιολογικούς παράγοντες, καθώς και μοριακούς δείκτες, όπως για παράδειγμα τη μικροδορυφορική αστάθεια (MSI) [2]. Η εξατομίκευση της θεραπείας θα προσφέρει στους ασθενείς το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τη μικρότερη τοξικότητα, ενώ θα αποφεύγεται η ανώφελη οικονομική επιβάρυνση του συστήματος υγείας. Βιβλιογραφία: 1. Rex DK, Johnson DA, Anderson JC, et al: American College of Gastroenterology guidelines for colorectal cancer screening 2009 [corrected].am J Gastroenterol. 2009; 104: Hamilton SR et al: Carcinoma of Colon and rectum στο WΗO Classification of Tumours of the Digestive System. Lyon, France: IARC Press; 2010:

17 3. Williams G, Quirke P, Shepherd N: Dataset for Colorectal Cancer (2nd Ed).The Royal College of Pathologists, Sobin L, Cospodarowicz M, Wittekind C, eds. UICC TNM Classification of Malignant Tumors. 7th ed, Spain; Wiley-Blackwell, 2009: Hellenic GIT Pathology group: working team: Arapadoni P, Barbatis C, Demonakou M, Delladestima I, Kafiri Z, Manika Z, Patakiouta F, Patsiaoura C, Petraki C, Skopa C, Skopelitou A, Spiliadis C, Toliou T, Venizelos I and Vrettou H: Pilot European Protocol for Adenocarcinoma Of Large Bowel (EPPALB) the Greek experience. Virc Arch 2001; 439: André T, Boni C, Navarro M, et al: Improved overall survival with oxaliplatin, fluorouracil, and leucovorin as adjuvant treatment in stage II or III colon cancer in the MOSAIC trial. J Clin Oncol. 2009; 27: Masi G, Vasile E, Loupakis F, et al: Randomized trial of two induction chemotherapy regimens in metastatic colorectal cancer: an updated analysis. J Natl Cancer Inst. 2011; 103: Venook AP, Curley SA: Management of potentially resectable colorectal cancer liver metastases. Up- To-Date 2011; 19: 3 Μαρία Δαιμονάκου-Βατοπούλου, παθολογοανατόμος, διευθύντρια παθολογοανατομικού εργαστηρίου ΓΝΑ «Σισμανόγλειο», γενική γραμματέας Ελληνικής εταιρείας παθολογικής ανατομικής Παύλος Παπακώστας, ογκολόγος- παθολόγος, διευθυντής ογκολογικής μονάδας, ΓΝΑ «Ιπποκράτειο», γενικός γραμματέας της Ελληνικής εταιρίας μαστολογίας 17

18 Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και εμβόλιο κατά του HPV Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τρίτος σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος στις γυναίκες και η τέταρτη σε σειρά αιτία θανάτου από γυναικολογικό καρκίνο στον κόσμο. H επίπτωση του διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα (15.4 ca/ γυναίκες, 95% CI= /100000), ενώ ετησίως, διαγιγνώσκονται περίπου νέες περιπτώσεις. Η πιό συχνή μορφή διηθητικού τραχηλικού καρκινώματος είναι τα πλακώδη καρκινώματα, τα οποία αφορούν στο 75-90% των περιπτώσεων, ενώ το 15-20% αφορά σε αδενοκαρκινώματα, η συχνότητα των οποίων όμως αυξάνεται σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Άλλοι λιγότερο συχνοί τύποι είναι τα αδενοπλακώδη καρκινώματα, τα νευροενδοκρινικά, το ελαχίστης αποκλίσεως αδενοκαρκίνωμα και το καρκίνωμα των μεσονεφρικών πόρων. Η πρόγνωση και η θεραπευτική αντιμετώπιση των τραχηλικών καρκινωμάτων εξαρτάται από το βαθμό διαφοροποίησης του νεοπλάσματος, κυρίως όμως από το στάδιο της νόσου. Η θεραπεία είναι κυρίως χειρουργική και περιλαμβάνει τη ριζική υστερεκτομή με συνοδό αφαίρεση των πυελικών λεμφαδένων. Καρκινώματα ομως τόσο από πλακώδες, όσο και από αδενικό επιθήλιο Σταδίου 1Α, που το βάθος τους δηλαδή δεν ξεπερνά τα πέντε χιλ και το εύρος τα επτά χιλ, μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κωνοειδή εκτομή του τραχήλου, ενώ σε γυναίκες που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα, ακόμα και σ ένα πλέον προχωρημένο στάδιο (Στάδιο 1Β1), μπορεί να προταθεί ριζική τραχηλεκτομή με συνοδό λεμφαδενεκτομή, διατήρηση δηλαδή του σώματος της μήτρας και των εξαρτημάτων. Η αναγνώριση από τον παθολογοανατόμο λεμφαγγειακών νεοπλασματικών εμβόλων δεν τροποποιεί το στάδιο της νόσου, πρέπει όμως να αναφέρεται, διότι μπορεί να επηρεάσει την επιλογή της θεραπείας. Τέλος σε καρκινώματα προχωρημένου σταδίου οι διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν ακτινοθεραπεία με συνοδό χημειοθεραπεία. Σχεδόν όλα τα πλακώδη, αλλά και το μεγαλύτερο ποσοστό των αδενοκαρκινωμάτων, οφείλονται σε μία εμμένουσα μόλυνση από έναν ή περισσότερους ιούς του ανθρώπινου θηλώματος (human papillomavirus HPV). Επιδημιολογικές μελέτες έχουν οδηγήσει στην ταξινόμηση των HPV ιών σε υψηλής, πιθανόν υψηλής και χαμηλής επικινδυνότητας για ανάπτυξη καρκινώματος. Κυρίως οι υψηλής επικινδυνότητας, οι καρκινογόνοι ιοί, όπως ονομάζονται και αφορούν στους κλώνους 16, 18, 31, 45, 33, 52, 58 και 35 προκαλούν με την ενσωμάτωση τους στο DNA του ξενιστή μια καταιγίδα μοριακών διαταραχών, που τελικά καταλήγουν στη νεοπλασματική εκτροπή του κυττάρου. Πρόκειται για μία αναχαίτηση της δράσης των ογκοκατασταλτικών γονιδίων p53 και Rb, η οποία οδηγεί σε μείωση του φυσιολογικού κυτταρικού θανάτου, σε ακύρωση της διακοπής του κυτταρικού κύκλου και τέλος σε μη ελεγχόμενο κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Οι προ-διηθητικές αλλοιώσεις του πλακώδους επιθήλιου που αναπτύσσονται ως αποτέλεσμα της HPV προσβολής ονομάζονται δυσπλασίες ή ενδοεπιθηλιακές νεοπλασίες (cervical intraepithelial neoplasia CIN) και διακρίνονται μορφολογικά σε τρείς βαθμούς (CIN1, 2 και 3), ανάλογα με το πάχος του επιθήλιου που καταλαμβάνεται από άωρα κύτταρα. Ο ανοσοϊστοχημικός έλεγχος με το δείκτη κυτταρικού πολλαπλασιασμού Ki-67 και με το αντίσωμα p16 συμβάλλει σημαντικά στην ορθότερη παθολογοανατομική διάγνωση, αλλά και στη διαπίστωση μίας μόλυνσης με υψηλής επικινδυνότητας ιό. Επιπλέον η ανοσοϊστοχημική μελέτη της έκφρασης της L1 καψιδικής πρωτεΐνης του HPV ιού φαίνεται ότι δίνει σημαντικές πληροφορίες αναφορικά με την πιθανότητα ή όχι εξέλιξης των περιπτώσεων ελαφράς δυσπλασίας - CIN1. Θα πρέπει πάντως να γίνει σαφές ότι η μεγάλη πλειοψηφία των μολύνσεων με HPV υποστρέφουν σε διάστημα 1-2 χρόνων και ότι για τις περιπτώσεις εκείνες που εξελίσσονται, η πρώτη μικροσκοπική αναγνώριση σοβαρής δυσπλασίας- CIN3, μπορεί να απαιτήσει διάστημα πέντε έως δέκα χρόνια. Φαίνεται ότι αντίστοιχο διάστημα χρειάζεται και η μετάπτωση σε διηθητικό καρκίνωμα. Ο πρωτοβάθμιος πληθυσμιακός έλεγχος, κυρίως με το τεστ-παπ οδήγησε στη δραστική μείωση των θανάτων από τη νόσο μέσω της έγκαιρης διάγνωσης των αλλοιώσεων του τραχήλου, κυρίως σε προδιηθητικό στάδιο. Γι αυτό και από το 1985 το Ca τραχήλου χαρακτηρίζεται από την παγκόσμια οργάνωση υγείας (ΠΟΥ) ως «δείκτης πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας». Δυστυχώς όμως, η επάρκεια των προγραμμάτων πληθυσμιακού ελέγχου διαφέρει σε πολύ μεγάλο βαθμό από χώρα σε χώρα. 18

19 Τα πρόσφατα δεδομένα από μεγάλη επιδημιολογική μελέτη έδειξαν την αιτιολογική συσχέτιση της νόσου με ορισμένους τύπους του ιού HPV (16, 18, 31, 33, 45, 52, 58) [1]. Η διαπίστωση αυτή οδήγησε στην παρασκευή των εμβολίων έναντι των πλέον ογκογόνων HPV υποτύπων 16 και 18 (των λεγομένων high-high risk), με προφανές σκεπτικό την προφύλαξη από την ενεργό μόλυνση και κατ επέκταση τον περιορισμό νέων περιστατικών. Στόχος του εμβολιασμού είναι η μείωση των περιστατικών με υψηλόβαθμη προκαρκινική αλλοίωση (δυσπλασία), παρότι στο στάδιο αυτό η δυνατότητα ίασης φτάνει το 100%. Με τα εμβόλια έναντι του HPV αναπτύσσεται μια πρωτογενής αιτιολογική αντιμετώπιση των προκαρκινικών βλαβών και κατ επέκταση των καρκίνων του τραχήλου, προσφέροντας μια εντελώς διαφορετική (προφυλακτική) προσέγγισή της έναντι της νόσου. Το βασικό πληθυσμιακό πλεονέκτημα του εμβολιασμού είναι ότι στις υποανάπτυκτες και στις αναπτυσσόμενες χώρες, που δεν έχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου, προσφέρει μια σχετικά απλούστερη, φθηνότερη και αποτελεσματική μέθοδο πρόληψης του Ca τραχήλου, ενώ στις αναπτυγμένες δρα σαν μια πρώτη γραμμή άμυνας πρόληψης ελαττώνοντας τα παθολογικά περιστατικά, άσχετα αν αυτά θα διαγνωστούν με τα προγράμματα τεστ-παπ που δρουν πλέον ως δεύτερη γραμμή άμυνας (πρώιμη διάγνωση). Ένα ακόμα σημαντικό πλεονέκτημα των συγκεκριμένων εμβολίων είναι ο τρόπος παρασκευής τους. Επειδή περιέχουν μόνο τις ανοσοδιεγερτικές επιφανειακές πρωτεΐνες L1 του καψιδίου του ιού, χωρίς καθόλου ιϊκό DNA, σχηματίζοντας τα λεγόμενα «ιόμορφα σωματίδια ή virus like particles VLP), είναι μη μολυσματικά, μη ογκογόνα και ασφαλή στη χρήση [2, 3]. Τα μέχρι σήμερα επιστημονικά στοιχεία δείχνουν υψηλή (>90%) προστασία των εμβολίων έναντι υψηλόβαθμων (HGSIL ή CIN 2-3) προκαρκινικών βλαβών του τραχήλου στα πέντε χρόνια, ενώ παρέχουν ισχυρή ένδειξη ότι η διάρκεια προστασίας των εμβολίων θα είναι ακόμα μακρύτερη [4, 5]. Τα ευρήματα αυτά αποτελούν πρώιμες ενδείξεις ότι σε μερικά χρόνια μπορεί να αναμένεται σημαντική μείωση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας στο γενικό πληθυσμό, όσο ο εμβολιασμός του γυναικείου πληθυσμού ετών γενικεύεται. Βιβλιογραφία: 1. Muñoz N, Bosch FX, de Sanjosé S, Herrero R, Castellsagué X, Shah KV, Snijders PJ, Meijer CJ; International Agency for Research on Cancer Multicenter Cervical Cancer Study Group. Epidemiologic classification of human papillomavirus types associated with cervical cancer. N Engl J Med Feb 6;348(6): Berzofsky JA, Ahlers JD, Janik J et al. Progress on new vaccine strategies against chronic viral infections. J Clin Invest 2004;114: Modis Y, Trus BL and Harrison SC. Atomic model of the papillomavirus capsid. EMBO J 2002; 21: Cuzick J. Long-term cervical cancer prevention strategies across the globe. Gynecol Oncol Romanowski B, et al. Sustained efficacy and immunogenicity of the human papillomavirus (HPV)- 16/18 AS04-adjuvanted vaccine: analysis of a randomised placebo-controlled trial up to 6.4 years. Lancet 2009 Κίτυ Παυλάκη, παθολογοανατόμος, αναπληρώτρια καθηγήτρια ΕΚΠΑ Γεώργιος Βοργιάς, γυναικολόγος- ογκολόγος, γυναικολογικό τμήμα, ειδικό αντικαρκινικό νοσοκομείο Πειραιά «ΜΕΤΑΞΑ» 19

20 Καρκίνος του πνεύμονα Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι το δεύτερο σε συχνότητα νεόπλασμα και στα δύο φύλα (μετά τον καρκίνο του μαστού στις γυναίκες και τον καρκίνο του προστάτη στους άνδρες) και ευθύνεται για τους περισσότερους θανάτους από καρκίνο παγκοσμίως. Οι κυριότεροι προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνισμα, η ατμοσφαιρική ρύπανση, η έκθεση σε ακτινοβολία, η επαγγελματική έκθεση σε αμίαντο, αρσενικό, χρώμιο, ραδόνιο, νικέλιο, προϊόντα καύσης του άνθρακα, πίσσες και ορυκτέλαια, οι χρόνιες πνευμονοπάθειες και η κληρονομικότητα. Το 15% περίπου των καπνιστών πρόκειται να αναπτύξουν καρκίνο του πνεύμονα [1]. Τα δεδομένα για τη χώρα μας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πολωνία και η χώρα με τη μεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύμονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών. Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να είναι ασυμπτωματικός και να διαγνωσθεί τυχαία σε ακτινογραφία θώρακα που γίνεται για άλλο σκοπό, συνήθως όμως υπάρχουν συμπτώματα που οφείλονται στην τοπική επέκταση του όγκου με συχνότερα το βήχα, τη δύσπνοια, το θωρακικό άλγος και τα αιμόφυρτα πτύελα. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προεξάρχουν συμπτώματα από μεταστάσεις, όπως οστικά άλγη σε οστικές μεταστάσεις ή κεφαλαλγία, έμετοι και επιληπτικές κρίσεις σε εγκεφαλικές μεταστάσεις. Τέλος, συχνά υπάρχουν και εξωθωρακικά μη μεταστατικά συμπτώματα, που οφείλονται σε παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις, όπως υπερτροφική πνευμονική οστεοαρθροπάθεια, διάφορα νευρολογικά σύνδρομα και μυοπάθειες, υπερασβεσταιμία, καχεξία, μεταναστευτική θρομβοφλεβίτιδα και άλλα [2]. Η διάγνωση των νεοπλασμάτων του πνεύμονα γίνεται με βάση την κλινική εικόνα, τον ακτινολογικό έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα σε δύο επίπεδα και αξονική τομογραφία θώρακα και τέλος με τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου του νεοπλάσματος, ο οποίος θα γίνει με λήψη υλικού για βιοψία ή κυτταρολογική εξέταση με τη βρογχοσκόπηση στα κεντρικά νεοπλάσματα ή τη διατοιχωματική βιοψία της βλάβης υπό την καθοδήγηση του αξονικού τομογράφου στα περιφερικά νεοπλάσματα. Άλλες μέθοδοι που μπορεί να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση και τον καθορισμό του ιστολογικού τύπου είναι η κυτταρολογική εξέταση πτυέλων, η κυτταρολογική εξέταση του πλευριτικού υγρού επί συνύπαρξης πλευριτικής συλλογής, η θωρακοσκόπηση, η μεσοθωρακοσκόπηση, η βιοψία των λεμφαδένων του προσκαληνού λίπους και η ερευνητική θωρακοτομή [2]. Οι βασικές θεραπευτικές δυνατότητες στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η χειρουργική εξαίρεση, η ακτινοθεραπεία, η χημειοθεραπεία ή ο συνδυασμός αυτών. Η θεραπεία των νεοπλασμάτων του πνεύμονα θα καθοριστεί από τρεις παράγοντες, οι οποίοι είναι: ο ιστολογικός τύπος του νεοπλάσματος και κυρίως η διάκριση σε μη μικροκυτταρικό ή μικροκυτταρικό καρκίνωμα. Η διάκριση αυτή είναι καίρια στην επιλογή της θεραπείας, αφού τα μικροκυτταρικά καρκινώματα είναι επιθετικά νεοπλάσματα, τα οποία παρουσιάζουν πρώιμες λεμφαδενικές και απομακρυσμένες μεταστάσεις και σπάνια επιδέχονται χειρουργικής θεραπείας [2-4]. Ο καθορισμός του σταδίου της νόσου είναι αποφασιστικής σημασίας στα μη μικροκυτταρικά καρκινώματα, αφού θα καθορίσει το είδος της θεραπείας που θα εφαρμοστεί και κυρίως το ρόλο της χειρουργικής [2-5]. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη σταδιοποίηση του μεσοθωρακίου με αποκλεισμό της προσβολής των λεμφαδένων του μεσοθωρακίου με τη διενέργεια PET/CT scan ή επιβεβαίωση των θετικών ευρημάτων του PET/CT scan με κάποια επεμβατική μέθοδο (μεσοθωρακοσκόπηση, βιοψία με ενδοβρογχικό ή διοισοφάγειο υπερηχογράφημα) [5]. Το PET/CT scan θεωρείται πλέον μια απολύτως απαραίτητη προθεραπευτική εξέταση σε σημαντικό ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα [2]. Τη γενική κατάσταση του ασθενούς, η οποία θα καθορίσει αν ο συγκεκριμένος ασθενής θα μπορέσει να υποβληθεί στην ενδεδειγμένη θεραπεία για τον ιστολογικό τύπο και το στάδιο του νεοπλάσματος. Οι κυριότερες παράμετροι είναι η επάρκεια της αναπνευστικής λειτουργίας του ασθενούς, η οποία εκτιμάται με τη σπιρομέτρηση και τον προσδιορισμό των αερίων του αρτηριακού αίματος και η επάρκεια της καρδιακής λειτουργίας. Σημειώνεται ότι οι περισσότεροι ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές και πάσχουν από άλλοτε άλλου βαθμού χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και σε σημαντικό ποσοστό από στεφανιαία νόσο. Όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να αξιολογούνται προεγχειρητικά για την πιθανότητα κακής έκβασης με το THORACOSCORE [2]. 20

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ & ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ & ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018 ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ & ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018 Πίνακας 1. Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ, ΜΑΙΟΣ 2013

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ, ΜΑΙΟΣ 2013 ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ & ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ, ΜΑΙΟΣ 2013 Πίνακας 1. Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία

Διαβάστε περισσότερα

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ & ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2017

ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ & ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2017 ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ & ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2017 Πίνακας 1. Αριθμός δηλωθέντων κρουσμάτων στο σύστημα Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων (ΥΔΝ) στο σύνολο της χώρας με ημερομηνία

Διαβάστε περισσότερα

Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων

Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων Η λειτουργία του ΕΑΝ στην Πάτρα: σχόλια και εμπειρίες κλινικών ογκολόγων Θωμάς Μακατσώρης Επίκ. Καθ. Παθολογίας-Ογκολογίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Πατρών 5-11-2017 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας:

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 2 Φεβρουαρίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 2 Φεβρουαρίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 2 Φεβρουαρίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 1/2019 (31 Δεκεμβρίου Ιανουαρίου 2019)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 1/2019 (31 Δεκεμβρίου Ιανουαρίου 2019) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 1/2019 (31 Δεκεμβρίου 2018 06 Ιανουαρίου 2019) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2018-2019 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε

Διαβάστε περισσότερα

HIV & Ca τραχήλου μήτρας. Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου.

HIV & Ca τραχήλου μήτρας. Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου. HIV & Ca τραχήλου μήτρας Άτομα μολυσμένα με HIV έχουν αυξημένη ροπή για την ανάπτυξη καρκίνου. ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Πολλαπλοί παράγοντες μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της κακοήθειας σε ασθενείς με AIDS. Οι

Διαβάστε περισσότερα

Οι ασφαλισμένοι ΕΟΠΥΥ αποζημιώνονται, μόνο εφόσον έχει προηγηθεί η έγκριση του ελεγκτή ιατρού ΕΟΠΥΥ για την αποστολή του δείγματος στο εξωτερικό.

Οι ασφαλισμένοι ΕΟΠΥΥ αποζημιώνονται, μόνο εφόσον έχει προηγηθεί η έγκριση του ελεγκτή ιατρού ΕΟΠΥΥ για την αποστολή του δείγματος στο εξωτερικό. 2.α. ΟNCOTYPE Σε γυναίκες με καρκίνο του μαστού αρχικού σταδίου (με θετικούς ορμονοϋποδοχείς και αρνητικούς μασχαλιαίους λεμφαδένες) παρέχεται η τεχνική της αλυσιδωτής αντίδρασης της αντίστροφης μεταγραφάσης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ. Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ. Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδες 40 η /2011-44 η /2011 21 Νοεμβρίου 2011 Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 16 Φεβρουαρίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 16 Φεβρουαρίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 16 Φεβρουαρίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Σοφία Τούσα, Ειδικευόµενη Γενικής Ιατρικής στο Γενικό Νοσοκοµείο Έδεσσας, MSc, υποψήφια διδάκτωρ

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 7/2013 (11-17 Φεβρουαρίου 2013)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 7/2013 (11-17 Φεβρουαρίου 2013) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 7/2013 (11-17 Φεβρουαρίου 2013) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2012-2013 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 9 Φεβρουαρίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 9 Φεβρουαρίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 9 Φεβρουαρίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 5/2013 (28 Ιανουαρίου - 2 Φεβρουαρίου 2013)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 5/2013 (28 Ιανουαρίου - 2 Φεβρουαρίου 2013) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 5/2013 (28 Ιανουαρίου - 2 Φεβρουαρίου 2013) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2012-2013 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 28 Απριλίου 2010

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 28 Απριλίου 2010 Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 28 Απριλίου 21 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας για τη γρίπη. Κατά την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

HPV. Τι είναι τα κονδυλώματα?

HPV. Τι είναι τα κονδυλώματα? HPV O HPV (Human papilloma virus) ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων είναι ιός που βασίζεται στο DNA και μολύνει το δέρμα και τις βλεννογόνες μεμβράνες ανθρώπων και ορισμένων ζώων. Μέχρι στιγμής έχουν αναγνωριστεί

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 23 Φεβρουαρίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 23 Φεβρουαρίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 23 Φεβρουαρίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 30 Δεκεμβρίου 2011

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 30 Δεκεμβρίου 2011 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 30 Δεκεμβρίου 2011 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 51/2017 (18 24 Δεκεμβρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 51/2017 (18 24 Δεκεμβρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 51/2017 (18 24 Δεκεμβρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2017-2018 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 52/2016 (26 Δεκεμβρίου Ιανουαρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 52/2016 (26 Δεκεμβρίου Ιανουαρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 52/2016 (26 Δεκεμβρίου 2016 01 Ιανουαρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 48/2011. (9 Δεκεμβρίου 2011)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 48/2011. (9 Δεκεμβρίου 2011) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 48/2011 (9 Δεκεμβρίου 2011) Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 19 Απριλίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 19 Απριλίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 19 Απριλίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 2 Δεκεμβρίου 2011

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 2 Δεκεμβρίου 2011 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 2 Δεκεμβρίου 2011 Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2011-2012 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ

ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 45 η /2011 (22 Νοεμβρίου 2011) Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 1/2017 (02 08 Ιανουαρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 1/2017 (02 08 Ιανουαρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 1/2017 (02 08 Ιανουαρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ Χρ.Τσοµπανίδου Παθολογοανατόµος Συντονίστρια Διευθύντρια Νοσοκοµείο Θεσ/νίκης «Άγιος Δηµήτριος» προέρχονται από το φυσιολογικό επιθήλιο µε την

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 27 Ιανουαρίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 27 Ιανουαρίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 27 Ιανουαρίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟΜΑΧΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟΜΑΧΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟΜΑΧΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΘΟΛΟΓΟAΝΑΤΟΜΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΜΑΔΑ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑ 15 Δεκεμβρίου 2004 Mαρία Δαιμονάκου- Βατοπούλου Αναπληρώτρια Διευθύντρια Σισμανόγλειο ΓΠΝΑ Kαρκινογέννεση

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 16/2017 (17 23 Απριλίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 16/2017 (17 23 Απριλίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 16/2017 (17 23 Απριλίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2019 (14 20 Ιανουαρίου 2019)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2019 (14 20 Ιανουαρίου 2019) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2019 (14 20 Ιανουαρίου 2019) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2018-2019 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 2/2013 (7-13 Ιανουαρίου 2013)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 2/2013 (7-13 Ιανουαρίου 2013) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 2/2013 (7-13 Ιανουαρίου 2013) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2012-2013 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 14/2013 (1-7 Απριλίου 2013)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 14/2013 (1-7 Απριλίου 2013) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 14/2013 (1-7 Απριλίου 2013) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2012-2013 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 18 Νοεμβρίου 2009

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 18 Νοεμβρίου 2009 Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 18 Νοεμβρίου 2009 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας για τη γρίπη. Κατά την

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2017 (16 22 Ιανουαρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2017 (16 22 Ιανουαρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2017 (16 22 Ιανουαρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

HPV-Εμβόλιο: Νέα εποχή στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου

HPV-Εμβόλιο: Νέα εποχή στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου HPV-Εμβόλιο: Νέα εποχή στην πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου Θεόδωρος Αγοραστός Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας Α.Π.Θ., Α' Μαιευτική & Γυναικολογική Κλινική Α.Π.Θ., Γ.Π.Ν. Παπαγεωργίου ισό αιώνα μετά

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 6/2013 (4-10 Φεβρουαρίου 2013)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 6/2013 (4-10 Φεβρουαρίου 2013) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 6/2013 (4-10 Φεβρουαρίου 2013) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2012-2013 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 05 Ιανουαρίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 05 Ιανουαρίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 05 Ιανουαρίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ 21. ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος της γυναίκας. Η επίπτωση παγκόσμια είναι περίπου 89 περιστατικά/100.000 γυναίκες ενώ αναφέρονται 800.000 νέα περιστατικά

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 2/2017 (09 15 Ιανουαρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 2/2017 (09 15 Ιανουαρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 2/2017 (09 15 Ιανουαρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 14 Οκτωβρίου 2009

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 14 Οκτωβρίου 2009 Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 14 Οκτωβρίου 29 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας για τη γρίπη. Κατά την

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 13/2018 (26 Μαρτίου 01 Απριλίου 2018)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 13/2018 (26 Μαρτίου 01 Απριλίου 2018) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 13/2018 (26 Μαρτίου 01 Απριλίου 2018) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2017-2018 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 7/2017 (13 19 Φεβρουαρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 7/2017 (13 19 Φεβρουαρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 7/2017 (13 19 Φεβρουαρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Οι σκοποί της Εταιρείας μας είναι επιστημονικοί και κοινωνικοί και αφορούν στην:

Οι σκοποί της Εταιρείας μας είναι επιστημονικοί και κοινωνικοί και αφορούν στην: Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τη συχνότερη νεοπλασματική νόσο που προσβάλλει τις γυναίκες, με αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο για την ίδια την ασθενή, αλλά και για το οικογενειακό και φιλικό της περιβάλλον.

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 21 Οκτωβρίου 2009

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 21 Οκτωβρίου 2009 Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 21 Οκτωβρίου 29 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας για τη γρίπη. Κατά την

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 5/2017 (30 Ιανουαρίου 05 Φεβρουαρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 5/2017 (30 Ιανουαρίου 05 Φεβρουαρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 5/2017 (30 Ιανουαρίου 05 Φεβρουαρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 03/2011 (17-23 Ιανουαρίου 2011)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 03/2011 (17-23 Ιανουαρίου 2011) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 03/2011 (17-23 Ιανουαρίου 2011) Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 8 Μαρτίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 8 Μαρτίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 8 Μαρτίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 13 Ιανουαρίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 13 Ιανουαρίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 13 Ιανουαρίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 21 5212 54, Φαξ: 21 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid @keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 42/2017 (16 22 Οκτωβρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 42/2017 (16 22 Οκτωβρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 42/2017 (16 22 Οκτωβρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2017-2018 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011) Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας για

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid @keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2018 (15 21 Ιανουαρίου 2018)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2018 (15 21 Ιανουαρίου 2018) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2018 (15 21 Ιανουαρίου 2018) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2017-2018 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής

Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα. Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Επιδημιολογία καρκίνου του πνεύμονα Ενότητα 1: Ογκολογία Πνεύμονα Κυριάκος Καρκούλιας, Επίκουρος Καθηγητής Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Ιατρικής Επιδημιολογικά στοιχεία καρκίνου του πνεύμονα Ο καρκίνος

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 13/2015 (23 29 Μαρτίου 2015)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 13/2015 (23 29 Μαρτίου 2015) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 13/2015 (23 29 Μαρτίου 2015) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2014-2015 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 52/2012 (24-30 Δεκεμβρίου 2013)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 52/2012 (24-30 Δεκεμβρίου 2013) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 52/2012 (24-30 Δεκεμβρίου 2013) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2012-2013 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 46/2016 (14 20 Νοεμβρίου 2016)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 46/2016 (14 20 Νοεμβρίου 2016) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 46/2016 (14 20 Νοεμβρίου 2016) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS. Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού

Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS. Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού Προληπτική Μαστογραφία Ανακαλύπτοντας το DCIS Ιωάννης Θ. Νατσιόπουλος Ειδικός Χειρουργός Μαστού Ductal Carcinoma in Situ Πορογενές καρκίνωμα in Situ In Situ = επί τόπου Τοπικό πορογενές καρκίνωμα; Ductal

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 9/2014 (24 Φεβρουαρίου 2 Μαρτίου 2014)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 9/2014 (24 Φεβρουαρίου 2 Μαρτίου 2014) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 9/2014 (24 Φεβρουαρίου 2 Μαρτίου 2014) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2013-2014 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδες 40-41/2017 (02 15 Οκτωβρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδες 40-41/2017 (02 15 Οκτωβρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδες 40-41/2017 (02 15 Οκτωβρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2017-2018 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 19 Ιανουαρίου 2012

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 19 Ιανουαρίου 2012 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης 19 Ιανουαρίου 2012 Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 46/2011. (25 Νοεμβρίου 2011)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 46/2011. (25 Νοεμβρίου 2011) ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 46/2011 (25 Νοεμβρίου 2011) Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 01/2011 (03-09 Ιανουαρίου 2011)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 01/2011 (03-09 Ιανουαρίου 2011) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 01/2011 (03-09 Ιανουαρίου 2011) Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 5/2018 (29 Ιανουαρίου 04 Φεβρουαρίου 2018)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 5/2018 (29 Ιανουαρίου 04 Φεβρουαρίου 2018) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 5/2018 (29 Ιανουαρίου 04 Φεβρουαρίου 2018) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2017-2018 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 51/2015 (14 20 Δεκεμβρίου 2015)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 51/2015 (14 20 Δεκεμβρίου 2015) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 51/215 (14 2 Δεκεμβρίου 215) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 215-216 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 47/2016 (21 27 Νοεμβρίου 2016)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 47/2016 (21 27 Νοεμβρίου 2016) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 47/2016 (21 27 Νοεμβρίου 2016) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2016-2017 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid @keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 44/2017 (30 Οκτωβρίου 05 Νοεμβρίου 2017)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 44/2017 (30 Οκτωβρίου 05 Νοεμβρίου 2017) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 44/2017 (30 Οκτωβρίου 05 Νοεμβρίου 2017) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2017-2018 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 49/2018 (03 09 Δεκεμβρίου 2018)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 49/2018 (03 09 Δεκεμβρίου 2018) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 49/2018 (03 09 Δεκεμβρίου 2018) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2018-2019 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 14/2015 (30 Μαρτίου 05 Απριλίου 2015)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 14/2015 (30 Μαρτίου 05 Απριλίου 2015) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 14/2015 (30 Μαρτίου 05 Απριλίου 2015) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2014-2015 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την

Διαβάστε περισσότερα

Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ

Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ Α ΜΑΙΕΥΤΙΚΗ & ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΟΓΚΟΛΟΓΙΑΣ Γ.Ν.Α. «ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ» ΝΟΣΟΣ PAGET ΑΙΔΟΙΟΥ Κουτρούµπα Ι, Χαϊδόπουλος Δ, Θωµάκος Ν, Σωτηροπούλου Μ, Καθοπούλης Ν, Βλάχος

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

H ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΜΠΕΒΑΣΙΖΟΥΜΑΜΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΟΦΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΡΘΟΥ/ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ

H ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΜΠΕΒΑΣΙΖΟΥΜΑΜΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΟΦΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΡΘΟΥ/ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ H ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΜΠΕΒΑΣΙΖΟΥΜΑΜΠΗΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ ΟΦΕΛΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΒΙΩΣΗ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΜΕ ΜΕΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΟΡΘΟΥ/ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ Κωνσταντίνος Εκμεκτζόγλου MD, PhD Eιδικευόμενος Γαστρεντερολογίας

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid @keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 47/2018 (19 25 Νοεμβρίου 2018)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 47/2018 (19 25 Νοεμβρίου 2018) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 47/2018 (19 25 Νοεμβρίου 2018) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2018-2019 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΠΙΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΡΙΠΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2015-2016 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Την περίοδο γρίπης 2015-2016 το επιδημικό κύμα της γρίπης ξεκίνησε την εβδομάδα 1/2016 (4-10 Ιανουαρίου 2016), κορυφώθηκε

Διαβάστε περισσότερα

BEST OF URO ONCOLOGY Penile Testicular Cancer 2016 ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γ.Ν.Α. Γ.

BEST OF URO ONCOLOGY Penile Testicular Cancer 2016 ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γ.Ν.Α. Γ. BEST OF URO ONCOLOGY Penile Testicular Cancer 2016 ΦΡΑΓΚΟΥΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΕΙΔΙΚΕΥΟΜΕΝΟΣ ΟΥΡΟΛΟΓΟΣ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Γ.Ν.Α. Γ. ΓΕΝΝΗΜΑΤΑΣ Σκοπός της μελέτης η αξιολόγηση των επιπλοκών σε ασθενείς

Διαβάστε περισσότερα

ΓΡΑΦΕΙΟ HIV/AIDS ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ

ΓΡΑΦΕΙΟ HIV/AIDS ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ ΓΡΑΦΕΙΟ HIV/AIDS ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΩΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ Επιδημιολογική και Εργαστηριακή Επιτήρηση Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων (Γονόρροια, Χλαμύδια, Σύφιλη) στην Ελλάδα Δηλωθέντα Στοιχεία

Διαβάστε περισσότερα

Σήμερα η παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου: Στατιστικά-πρόληψη

Σήμερα η παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου: Στατιστικά-πρόληψη Σήμερα η παγκόσμια ημέρα κατά του καρκίνου: Στατιστικά-πρόληψη Η Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου καθιερώθηκε με πρωτοβουλία της Διεθνούς Ένωσης κατά του Καρκίνου και πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΑ

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΑ Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΑ ΚΑΤΑΓΡΑΦΕΙΣ Ε.Α.Ν Γ.Ν.Ν.Θ.Α «Η ΣΩΤΗΡΙΑ» ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΠΡΟΥΠΗ ΕΠΙΣΚΕΠΤΡΙΑ ΥΓΕΙΑΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΕΤΑΞΑΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΠΕ 12/2/2015 ΙΣΤΟΡΙΚΟ Γ.Ν.Ν.Θ.Α. «Η ΣΩΤΗΡΙΑ»

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2016 (18 24 Ιανουαρίου 2016)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2016 (18 24 Ιανουαρίου 2016) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 3/2016 (18 24 Ιανουαρίου 2016) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2015-2016 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών

Εβδομαδιαία Έκθεση επιδημιολογικής επιτήρησης σε σημεία φροντίδας υγείας προσφύγων/μεταναστών ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης Για επικοινωνία: Τηλ: 210 5212 054, Φαξ: 210 8818 868 E-mail: epid@keelpno.gr (Επιδημιολογική

Διαβάστε περισσότερα

Η συν-ευθύνη των ΥΠΕ στην αποτελεσματική διαχείριση του καρκίνου

Η συν-ευθύνη των ΥΠΕ στην αποτελεσματική διαχείριση του καρκίνου Νάνος Παναγιώτης Msc Διοίκησης Υπηρεσιών Υγείας Υποδιοικητής 3 ης Υ. ΠE. Μακεδονίας Η συν-ευθύνη των ΥΠΕ στην αποτελεσματική διαχείριση του καρκίνου 9/12/2014 ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΝΕΟΠΛΑΣΙΩΝ Καρκίνος: Μείζον

Διαβάστε περισσότερα

Τα δεδομένα που αφορούν στον καρκίνο είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό του ελέγχου του καρκίνου

Τα δεδομένα που αφορούν στον καρκίνο είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό του ελέγχου του καρκίνου Τα δεδομένα που αφορούν στον καρκίνο είναι το πρώτο ουσιαστικό βήμα για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό του ελέγχου του καρκίνου Πέτρος Καρακίτσος Καθηγητής Κυτταρολογίας Διευθυντής Εργαστηρίου Διαγνωστικής

Διαβάστε περισσότερα

Section A: ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Section A: ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΜΕ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ ΟΡΘΟΥ ΠΡΟΕΓΧΕΙΡΗΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ Section A: ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ A1. Εθνικότητα Ελληνική Άλλη Εθνικότητα Άλλη Εθνικότητα A2. Τωρινό Επάγγελμα A3. Έτη στο τωρινό

Διαβάστε περισσότερα

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 16/2016 (18 24 Απριλίου 2016)

Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 16/2016 (18 24 Απριλίου 2016) Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Eβδομάδα 16/2016 (18 24 Απριλίου 2016) Η επιτήρηση της γρίπης για την περίοδο 2015-2016 σε Ευρωπαϊκό επίπεδο και στην Ελλάδα ξεκίνησε την εβδομάδα

Διαβάστε περισσότερα