4ο Συνέδριο. Aνδρέας Σεφιχά Αφιέρωμα σελ.12. Ισπανοεβραϊκής Γλώσσας σελ.3 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Transcript

1 ΤΕΥΧΟΣ 36 ΜΑΪΟΣ 08 - ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 09 ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚH ΚΟΙΝOΤΗΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝIΚΗΣ Βασ. Ηρακλείου Θεσσαλονίκη EL AVENIR-ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΛΤΙΟ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 4ο Συνέδριο Ισπανοεβραϊκής Γλώσσας σελ.3 Aνδρέας Σεφιχά Αφιέρωμα σελ.12

2 Editorial Α γαπητοί αναγνώστες, Έχετε στα χέρια σας ακόμη ένα τεύχος του El Avenir, του Ενημερωτικού ελτίου της Κοινότητάς μας. Στο τεύχος αυτό παρουσιάζουμε μια αναδρομή της κοινοτικής ζωής των τελευταίων μηνών, καθώς και άλλα άρθρα και ειδήσεις που ελπίζουμε θα βρείτε ενδιαφέροντα. Ακόμη, θα διαβάσετε ένα αφιέρωμα για τον αείμνηστο πρόεδρο της ΙΚΘ κ. Ανδρέα Σεφιχά. Το ενημερωτικό δελτίο εξελίσσεται και μεγαλώνει. Οι δραστηριότητες της Κοινότητας πολλές, τα ενδιαφέροντα των αναγνωστών εξίσου. Η επιτροπή του El Avenir προσκαλεί όσους θα ήθελαν να μας βοηθήσουν είτε ως μέλη της επιτροπής, είτε ως αρθογράφοι ή συνεργάτες να επικοινωνήσουν μαζί μας. Με την βοήθειά σας θα γίνουμε καλύτεροι! Καλή Ανάγνωση!...περιεχόμενα ημοσιεύματα...4 Άρθρα-Ειδήσεις...5 Eβραϊσμός...10 Αφιέρωμα Ανδρέας Σεφιχά...12 Εκδηλώσεις-Πολιτιστικά...18 Κατασκήνωση...23 ημοτικό Σχολείο...24 Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης...29 Μαρτυρίες Ζβι Μιχαέλι...31 Ψηφίσματα-Ανακοινώσεις

3 Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για τους εθελοντές της Επιτροπής Πολιτιστικών ραστηριοτήτων που κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να πραγματοποιηθεί ένα συνέδριο άψογο από πλευράς οργάνωσης και η φιλοξενία να μείνει στη στους αξέχα- συμμετέχοντες. 4 ο ιεθνές Συνέδριο για την Iσπανοεβραϊκή β ή Γλώσσα Η Ισραηλιτική Κοινό τητα Θεσσαλονίκης, διοργά- νωσε μεταξύ Οκτωβρίου 2008, 08, σε συνερ- γασία με την ρ. Ρένα Μόλχο, το 4 ο ιεθνές Συνέ- δριο για την ισπανοεβραϊκή γλώσσα.. Χορηγοί της εκδήλωσης ήταν το Ινστι τούτο Θερβάντες, και ο οργανισμός Casa Sefarad Israel. Το θέμα του συνεδρίου, ήταν: Ισπανοεβραϊκά σατιρικά κείμενα από και για τους Θεσσαλονικείς Εβραίους». Η γλώσσα και οι παραδόσεις που έφεραν στην πόλη μας οι Σεφαραδίτες Εβραίοι που απελάθηκαν από την Ιβηρική χερσόνησο τον 15 ο αιώνα α πο τε λούν αναπόσπαστο τμή - μα της ταυτότητας των Εβραίων κατοίκων της Θεσσαλονίκης αλλά και της ίδιας της πόλης. Μέσα από δημοσιευμένα και αδημοσίευτα κείμενα λογοτεχνίας και παραλογοτεχνίας, ποίησης και λαϊκών τραγουδιών, κορυφαίοι ακαδημαϊκοί και ερευνητές, παρουσίασαν τους τρόπους με τους οποίους τα στοιχεία και η σάτιρα ειδικότερα, επηρέασαν την κοινωνική και πολιτισμική φυσιογνωμία της Θεσσαλονίκης πριν από τη γερμανική κατοχή. Κατά την έναρξη του Συνεδρίου χαιρετισμό απεύθυναν: ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, κ. αυίδ Σαλτιέλ, ο διευθυντής του Ινστιτούτου Θερβάντες κ. Eusebi Ayensa Prat, ο γενικός γραμματέας του οργανισμού Casa Sefarad Israel, κ. Ángel Vázquez, και η πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτιστικών ραστηριοτήτων και της Ladino Society κ. Μπέττυ Περαχιά και ο εκπρόσωπος του ημάρχου Θεσσαλονίκης κ. Θ. Ασπασίδης. Την εναρκτήρια ομιλία του Συνεδρίου έκανε ο αναπληρωτής καθηγητής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κ. Πέτρος Μαρτινίδης. Το Συνέδριο, που αποτελεί συνέχεια αυτών που διοργανώθηκαν το 1997, 2000 και 2004, παρακολούθησαν εκπρόσωποι των αρχών της πόλης και του διπλωματικού σώματος, ακαδημαϊκοί, επισκέπτες από το εξω- τερικό και πλήθος κόσμου. Μέσα από τις εργασίες του Συνεδρίου υπογραμμίστηκε για άλλη μια φορά η σημασία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης ως Μητρόπολης του Σεφαραδισμού μέχρι το Ολοκαύτωμα και οι συνεχείς προσπάθειές της, μεταπολεμικά, για τη διατήρηση των παραδόσεων και της γλώσσας για τις επόμενες γενιές. Η πρόεδρος της Επιτροπής Πολιστιστικών ραστηριοτήτων κα Μπέττυ Περαχιά και μέλη της Επιτροπής Από αριστερά: ο καθηγητής David Bunis, η Dr. Anna Angelopoulos και ο Dr. Aitor Garcia Moreno 3

4 ημοσιεύματα Η Θεσσαλονίκη και οι Εβραίοι Του Σταύρου Τζίμα Η Θεσσαλονίκη έχει ισχυρούς δεσμούς με το εβραϊκό στοιχείο. Ήταν εποχές, όχι πολύ μακρινές, που οι Εβραίοι ήταν πλειοψηφία στην πολυπολιτισμική και κοσμοπολίτικη πόλη της οθωμανικής αυτοκρατορίας και του νεοπαγούς ελληνικού κράτους στη συνέχεια. Έβαλαν την σφραγίδα τους επί πολλά χρόνια στην οικονομία, τις τέχνες και τα γράμματα και «φεύγοντας» για τα κρεματόρια της ναζιστικής Γερμανίας άφησαν στη Θεσσαλονίκη σπουδαία κληρονομιά. Αυτήν την προίκα προσπαθούν κάποιοι να κρύψουν. Κάνουν ότι μπορούν για να ξεχαστεί η ξεθωριασμένη πλέον εβραϊκή πινελιά μιας πόλης που οφείλει πολλά σε αυτή την κοινότητα των πολιτών της. υο τινά μπορεί να συμβαίνουν: ή διακατέχονται από παρωχημένο αντισημιτισμό ή ζουν με το άγχος να πείσουν ότι η Θεσσαλονίκη ήταν, είναι και θα παραμείνει μόνο ορθόδοξη. Γιατί τα γράφω όλα αυτά; Παίρνω αφορμή από την επαναφορά προς συζήτηση στο δημοτικό συμβούλιο του αιτήματος για ένταξη της Θεσσαλονίκης στο «δίκτυο μαρτυρικών πόλεων», που ιδρύθηκε στην Ευρώπη μετά τον Παγκόσμιο Πόλεμο in memoriam των εκατομμυρίων ανθρώπων που εξοντώθηκαν σε τοπικά ολοκαυτώματα και στα κρεματόρια της Γερμανίας. Το θέμα τέθηκε τον Ιούλιο, αλλά απορρίφθηκε από την πλειοψηφία του με το εξοργιστικό «επιχείρημα» ότι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης εξοντώθηκαν εκτός πόλεως. Η κατακραυγή ανάγκασε τη δημοτική αρχή να ανακρούσει πρύμναν και χθες αργά το βράδυ, ήταν να συζητηθεί εκ νέου, με την πλειοψηφούσα παράταξη αυτή τη φορά θετική. Εάν επρόκειτο για μεμονωμένο περιστατικό, ίσως μιλούσαμε για «καφρίλα». υστυχώς, δεν είναι. Η κοινωνία της Θεσσαλονίκης, ή καλύτερα η διαχρονική άρχουσα ελίτ, μετά τον πόλεμο, έκανε τα πάντα για να σβήσει το πολύχρωμο πληθυσμιακό της παρελθόν και να προβάλλει το ελληνορθόδοξο προφίλ της πόλης και το ίδιο εξακολουθεί να κάνει. Ωσάν να κινδυνεύει από κάποιον και επί του προκειμένου από Εβραίους που σε σκοτεινά υπόγεια βυσσοδομούν εναντίον της. εν αναφέρομαι στην τύχη των περιουσιών πολλών από εκείνους τους Έλληνες πολίτες Θεσσαλονικείς Εβραίους που άφησαν τα κόκαλά τους στο Άουσβιτς - Μπιρκενάου. Η λεηλασία των περιουσιών, δυστυχώς όχι μόνο από τους Γερμανούς, είναι θέμα ταμπού, που αν κάποτε ανοίξει, ηχηρά ονόματα της τοπικής κοινωνίας δεν θα αισθανθούν άνετα. Μιλώ για το μνημείο του Ολοκαυτώματος, που η πόλη δεν ήθελε στα σπλάχνα της και η άρχουσα τάξη της έκανε τα πάντα για να εμποδίσει την ανέγερσή του. Μιλώ για την αδιαφορία των ταγών της να ενισχύσουν τον αγώνα των ελληνικών κυβερνήσεων για επιστροφή των πολύτιμων αρχείων της εβραϊκής κοινότητας που άρπαξαν οι Γερμανοί και τώρα κατέχουν οι Ρώσοι και τα οποία αν αξιοποιηθούν, ίσως ξαναγραφεί μέρος της ιστορίας της πόλης. εν ήταν λοιπόν κεραυνός εν αιθρία η ντροπιαστική για την πόλη απόφαση, την οποία τώρα η δημοτική αρχή φαίνεται να επιθυμεί (;) να επανορθώσει. Η ρίζα του κακού είναι βαθιά. ημοσιεύτηκε στην Καθημερινή της 5 Σεπτεμβρίου

5 Άρθρα - Ειδήσεις Επίσκεψη οκίμων Αξιωματικών της Σχολής Ναυτικού της ΑΚΚΟ Τ ο τριήμερο Σεπτεμβρίου 2008 η Κοι νό τητά μας είχε την ευκαιρία να φιλοξενήσει 70 περίπου δόκιμους αξιωματικούς της Σχολής Ναυτικού της Άκκο οι οποίοι έφτασαν στην πόλη μας με δύο ιστιοφόρα πλοία. Οι νέοι αυτοί, αφού διδάχτηκαν για την ιστορία της πόλης μας από καθηγητές και ιδρύματα στο Ισραήλ, όπως το Yad Vashem και το Lochamei Hagetaot και άκου σαν μαρτυρίες Θεσσαλονι κέ ων επιζώντων του Ολοκαυτώματος που βρίσκονται σήμερα στο Ισραήλ, έφτασαν εδώ για να γνωρίσουν τη σημερινή Κοινότητα και για να αποτίσουν φόρο τιμής στους αν θρώπους και στο παρελθόν της ιστορικής μας Κοινότητας. Η επίσκεψη των νέων δόκιμων αξιωματικών στο ημοτικό Σχολείο της Κοινότητας συνέ πε σε με το ξεκίνημα της νέας σχολικής χρο νιάς. Η συνάντηση υπήρξε συγκινητική, η ανταπόκριση όλων, μαθητών και φιλοξενούμενων, ενθουσιώδης. Αργότερα, στο Νεκροταφείο της Κοινότητας, στο μνημείο του Ολοκαυτώματος, οι δόκιμοι τέλεσαν μνημόσυνο και μικρή τελετή με ανάγνωση ποιημάτων και κειμένων. Η επίσκεψη και η ξενάγησή τους στους χώρους του Π. Σιδηροδρομικού Σταθμού, στο μνημείο του Ολοκαυτώματος στην Πλ. Ελευθερίας και στο Μουσείο ολοκλήρωσαν το ιστορικό κομμάτι του ταξιδιού τους. Στην Συναγωγή την Παρασκευή το απόγευμα η ατμόσφαιρα ήταν συγκινητική. Η Συναγωγή ήταν γεμάτη πι στούς που παρακολουθούσαν, συμμετείχαν και τραγουδούσαν όλοι μαζί τους ύμνους του Σαμπάτ. Στο Καμπαλάτ Σαμπάτ, στην Λέσχη ζήσαμε ένα ευχάριστο βράδυ μέσα σε οικογενειακή και φιλική ατμόσφαιρα. Ο πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα κ. Αλί Γιάχια τίμησε την εκδήλωση με την παρουσία του. Από το πρόγραμμα των νέων δοκίμων δεν έλειψε και η επίσκεψη στο Γηροκομείο και η συνάντηση με τα άτομα που διαμένουν εκεί καθώς και η προσωπική μαρτυρία της κ. Ρένας Μόλχο που συγκίνησε τους νέους και προκάλεσε πολλά ερωτήματα και σχόλια από μέρους τους. Οι δόκιμοι, οι καθηγητές τους και οι διευθύνοντες τη Σχολή και το πρόγραμμα έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για την Κοινότητά μας και για τη διατήρηση των σχέσεων μεταξύ της Σχολής και της Κοινότητας. Κατάθεση Στεφάνου στο Μνημείο Ολοκαυτώματος Σ τα πλαίσια των εκδηλώσεων που διοργανώθηκαν για την 90 η επέτειο της λήξης του Α Παγκοσμίου Πολέμου, ο Jean - Marie Bockel, Υφυπουργός Αμύνης και Παλαιών Πολεμιστών της Γαλλίας, επισκέφτηκε την Ελλάδα το Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2008, για να αποτίσει φόρο τιμής στους Στρατιώτες του Ανατολικού Μετώπου. Με την ευκαιρία της επίσκεψής του ο Jean - Marie Bockel κατέθεσε στεφάνι στο μνημείο Ολοκαυτώματος τιμώντας τη μνήμη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Στην τελετή παρέστησαν ο Νομάρχης Παναγιώτης Ψωμιάδης, ο ήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Βασίλειος Παπαγεωργόπουλος και ο Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. 5

6 Άρθρα - Ειδήσεις Παράδοση Τμήματος των Προπολεμικών Αρχείων Ι.Κ.Θ. από την Εθνική Υπηρεσία Αρχείων της Ολλανδίας Τ ην Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου 2008, ο πρόεδρος και μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου της Ι.Κ.Θ συναντήθηκαν και παρέλαβαν από τον κ. Elwin J. Hendrikse, επικεφαλής στρατηγικής και πολιτικής της Εθνικής Υπηρεσίας Αρχείων της Ολλανδίας (Nationaal Archief), έγγραφα του προπολεμικού της αρχείου. Σύμφωνα με τις αρχές του Συνεδρίου της Ουάσιγκτον για τα περιουσιακά στοιχεία της περιόδου του Ολοκαυτώματος (1998), τη ιακήρυξη της Συνόδου του Βίλνιους (2000) και της Απόφασης υπ αριθ του Συμβουλίου της Ευρώπης για τις Εβραϊκές περιουσίες, η εν λόγω υπηρεσία επέστρεψε το αρχειακό υλικό στο νόμιμο κάτοχό του. Τα παραδοθέντα έγγραφα αποτελούν ένα μικρό μόνο τμήμα του προπολεμικού αρχείου της Κοινότητας, το οποίο λεηλατήθηκε από τις Ναζιστικές υνάμεις Κατοχής το 1943 και βρέθηκε αργότερα, με το τέλος του πολέμου στα χέρια των Σοβιετικών υνάμεων απελευθέρωσης. Τα συγκεκριμένα έγραφα κατέληξαν στην Ολλανδία το 2003 με την επιστροφή από τη Ρωσία των Ολλανδικών αρχείων που είχαν κατάσχει οι Ναζί. Η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης καταβάλλει κάθε προσπάθεια για την επιστροφή του συνόλου των αρχείων της που διασώθηκαν μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο και βρίσκονται αυτή τη στιγμή στη Ρωσία. 6

7 Άρθρα - Ειδήσεις Συμφωνία με το Μουσείο του Άουσβιτς Σ τις 15 Ιανουαρίου 2008, υπεγράφη στην πόλη Άουσβιτς της Πολωνίας από την Προϊσταμένη της Υπηρεσίας ιπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του Υπουργείου Εξωτερικών κυρία Φωτεινή Τομαή - Κωνσταντοπούλου και τον κ. Piotr M.A. Cywinski. ιευθυντή του Μουσείου Ολοκαυτώματος στο Άουσβιτς, συμφωνία για την οργάνωση μόνιμης ελληνικής έκθεσης σε ισόγειο χώρο του καταυλισμού με αριθμό 18. Η διαδικασία υλοποίησης της έκθεσης θα διέλθει διαφορετικά στάδια με χρονικό ορίζοντα λήξης των εργασιών και πραγματοποίηση των εγκαινίων της το φθινόπωρο του Παγκόσμια διάκριση για το βιβλίο Art Cuisine του Επίκουρου και στα πλαίσια των βραβείων Gourmand, το βιβλίο Art Cuisine βραβεύτηκε ως το καλύτερο βιβλίο γαστρονομίας για το 2007 σε παγκόσμιο επίπεδο! Τι είναι τα βραβεία Gourmand; Είναι κάτι σαν τα γνωστά μας Όσκαρ, μόνο που αντί για ταινίες δίνονται σε βιβλία που σχετίζονται με Μαγειρική και Γαστρονομία. Ο ανταγωνισμός κάθε χρόνο είναι πολύ μεγάλος. Συγκεκριμένα για το 2007 υπήρχαν 40 διαφορετικές κατηγορίες με πάνω από 5 υποψηφίους ανά κατηγορία, από 26 χώρες και με βιβλία γραμμένα σε 14 διαφορετικές γλώσσες. Στην τελετή βράβευσης παρευρέθησαν τόσο ο συγγραφέας Επίκουρος, όσο και ο κ. Γιάννης Καπλανέλης, Managing Director της Unilever Foodsolutions, οι οποίοι συγκινημένοι για την αναγνώριση δεσμεύτηκαν για ακόμα πιο σπουδαίες δραστηριότητες στο χώρο της Γαστρονομίας στο μέλλον. *το πραγματικό όνομα του Επίκουρου για ευνόητους λόγους δεν μπορούμε να το αποκαλύψουμε. Π ριν από περίπου δύο χρόνια η ομάδα της Unilever Foodsolutions σε συνεργασία με τον κριτικό γεύσης Επίκουρο * (ένα παιδί της Κοινότητάς μας) προχώρησαν σε ένα δύσκολο εγχείρημα: να προσεγγίσουν μέσω ενός βιβλίου φιλοσοφικά το θέμα της Γαστρονομίας και να προσπαθήσουν μέσα από τα κείμενα του Επίκουρου να απαντήσουν στο ερώτημα κατά πόσο η γαστρονομία μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος τέχνης. ύο χρόνια μετά έρχεται μια παγκόσμια διάκριση. Στις 13 Απριλίου, στο θέατρο Ολύμπια του Λονδίνου, μπροστά σε 500 καλεσμένους από 47 χώρες, 7

8 Άρθρα - Ειδήσεις Ritual - Ιεροτελεστία, μυσταγωγία, τελετουργικό, τυπικό Φ ορούσα ένα μπεζ κοτλέ σακάκι με φαρδιά πέτα όπως απαιτούσε η μόδα στις αρχές της δεκαετίας του 70, στο αριστερό πέτο μια φαρδιά μαύρη υφασμάτινη λουρίδα σηματοδοτούσε τον πρόσφατο, ξαφνικό και πρόωρο θάνατο του πατέρα μου. Ήταν εκέμβρης του 1972 και μετά από ένα σχεδόν μήνα πένθους συναντιόμασταν ξανά με τα παιδιά της Επιτροπής Πνευματικών και Καλλιτεχνικών Εκδηλώσεων της Εβραϊκής Κοινότητας Θεσσαλονίκης (ΕΠΚΕ). Εγώ, ένας άνδρας που μόλις είχε πατήσει τα τριάντα και μια ομάδα παιδιών που το μικρότερο ήταν δώδεκα και το μεγαλύτερο δεκαοκτώ. Τα παιδιά μιλούσανε όλα μαζί και προσπαθούσα να καταλάβω αυτά που έλεγαν. Τους ζήτησα να ησυχάσουν και να πάψουν να μιλούν όλοι μαζί. Κάποτε κατάφεραν να μου εξηγήσουν το λόγο του ενθουσιασμού που τους είχε συνεπάρει. Κατά τη διάρκεια της απουσίας μου, λόγω του πένθους, το συμβούλιο της Κοινότητας είχε εγκρίνει τη διοργάνωση του τριήμερου διεθνούς συνεδρίου για Εβραίους μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη συμπαράσταση του WUJS. Το γεγονός ότι ήταν παγκόσμιο και ο βαρύγδουπος τίτλος της οργάνωσης είχε εκτινάξει τον ενθουσιασμό τους στα ύψη. Όταν μερικούς μήνες μετά υποδεχόμασταν εβραιόπουλα από όλο τον κόσμο νιώθαμε ότι κάναμε κάτι μοναδικό και πρωτόγνωρο για τη μεταπολεμική Κοινότητα. Τα μεγαλύτερα παιδιά της ΕΠΚΕ έβγαλαν τον καλύτερο εαυτό τους και τον κατέθεσαν χωρίς όρους, χωρίς ώρες και χωρίς αμοιβή στο βωμό των αναγκών του συνεδρίου. Η Κέλλυ, ο Σάκης, ο Φρέντυ, η Καίτη, ο Αλμπέρτο και τόσοι άλλοι που ίσως μου διαφεύγουν δούλευαν ασταμάτητα και αδιαμαρτύρητα για τη λειτουργία του συνεδρίου. Ο εσωτερικός μου κόσμος, που τόσο είχε διαταραχθεί από τον απροσδόκητο θάνατο του πατέρα μου, βρήκε μια ισορροπία ανάμεσα σε τόσα εβραιόπουλα, ολόψυχα δοσμένα στις αρχές του εθελοντισμού. Το τριήμερο κύλησε ομαλά και αναπτύχθηκαν φιλίες, μοιράσθηκαν γνώσεις και ανταλλάχθηκαν απόψεις μέσα σε μια τεράστια γκάμα που ξεκινούσε από ακαδημαϊκές συζητήσεις και κατέληγε σε σκαμπρόζικα ανέκδοτα. Και τότε, το προτελευταίο βράδυ στο δείπνο, καθώς καθόμουν στο τραπέζι με τον επικεφαλής των σπουδαστών, τον Τομ, ένα παιδί από τις Ηνωμένες Πολιτείες με λαμπρές σπουδές και κοφτερό μυαλό, ένιωσα τον κόσμο να φεύγει κάτω από τα πόδια μου όταν μου ανακοίνωσε: «Αύριο είναι η τελετή λήξης και οι σύνεδροι αποφασίσαμε ομόφωνα ότι ο κύριος ομιλητής θα είσαι εσύ ως επικεφαλής της οργανωτικής επιτροπής και μεγαλύτερος στην ηλικία. Θα θέλαμε να μας μιλήσεις για την αξία των rituals της εβραϊκής θρησκείας.» Άρχισα να διαμαρτύρομαι θυμωμένα προβάλλοντας σαν δικαιολογίες τα μέτρια αγγλικά μου, την ελλιπή μόρφωσή μου και το κυριότερο την παντελή έλλειψη γνώσης για την εβραϊκή θρησκεία. «Εκτός» του είπα βλέποντας ότι χαμογελούσε «αν με δουλεύεις γνωρίζοντας ότι έχω τελειώσει απλά ένα γυμνάσιο και μου τρίβεις τους τίτλους των σπουδών σου στα μούτρα.» «Εντάξει» μου είπε «Τα λέμε αύριο». Πέρασα μια ανήσυχη νύχτα μη ξέροντας αν οι πιτσιρικάδες με τα BA s και τα Masters με δούλευαν κανονικά ή προσπαθούσαν να με εκδικηθούν για τις φωνές που έβαζα που και που κατά τη διάρκεια του συνεδρίου. Η προοπτική να γίνω περίγελος σε παιδιά από όλη την υφήλιο αλλά πολύ περισσότερο μπροστά στους νεαρούς συνεργάτες μου, που με πολύ κόπο είχα κερδίσει την εμπιστοσύνη τους, ήταν ένας εφιάλτης. Την επόμενη μέρα μέσα στη δίνη των οργανωτικών προβλημάτων που απαιτούσαν άμεσες λύσεις ξεχάστηκα μια και κανένας δεν μου ξαναμίλησε γι αυτό. Το τελευταίο δείπνο ξεκίνησε όπως πάντα με κέφι και πειράγματα μέχρι που ο Τομ ανέβηκε στο βήμα και η καρδιά μου σφίχτηκε. 8

9 Άρθρα - Ειδήσεις Ο Τομ άνετος, με μια πολύ στρωτή γλώσσα ευχαρίστησε την εβραϊκή Κοινότητα και την ΕΠΚΕ με πολύ γενναιόδωρα λόγια, υμνώντας τη φιλοξενία και την άρτια οργάνωση του συνεδρίου. Ξαφνικά στύλωσε τα μάτια πάνω μου και με εκείνο το στραβό του χαμόγελο ανακοίνωσε ότι ο ομιλητής της βραδιάς θα ήμουν εγώ αναλύοντας το θέμα της σπουδαιότητας των rituals της Εβραϊκής θρησκείας. Ένιωσα το πρόσωπό μου να φλογίζεται από θυμό, ντροπή και αμηχανία, «το κωλόπαιδο» σκέφτηκα «Ξέρει ότι δεν ξέρω, γιατί το κάνει;» Ο ξένοι, μη γνωρίζοντας την ανεπάρκεια των γνώσεών μου, με ένα βροντερό χειροκρότημα με παρότρυναν να ανεβώ στο βήμα. Αντίθετα οι συνεργάτες μου που γνώριζαν άρχισαν να με πειράζουν «Πες τα ραβίνε!», «Ανέβα στο βήμα και δίδαξε μεγάλε!». υο λύσεις υπήρχαν: η εξώπορτα ή το βήμα. ιάλεξα το βήμα σίγουρος ότι θα με συγχωρούσαν αν ψέλλιζα μια δικαιολογία και τους ευχαριστούσα για την παρουσία τους που έκανε το συνέδριο τόσο επιτυχημένο. Ανέβηκα στο βήμα και κοίταξα κάτω ένα κοινό που βουβό πλέον περίμενε. Ξεχώρισα τα πρόσωπα των νεαρών συνεργατών μου και ήλπισα ότι δεν θα τους απογοήτευα με τις φτηνές μου δικαιολογίες, τους αγαπούσα πολύ και πίστευα σ αυτούς όπως και αυτοί πίστευαν σε εμένα. Έσκυψα στο μικρόφωνο και λες και τα λόγια βγήκαν μόνα τους από μέσα. «Μερικούς μήνες πριν πέθανε ο πατέρας μου, σε ηλικία 56 ετών, στο αεροδρόμιο της Πράγας από καρδιακή προσβολή. Στην εβδομάδα που πέρασε από το θάνατό του μέχρι να καταφέρω να φέρω στην Ελλάδα τη σωρό του, ένιωσα να με πλακώνει ο κόσμος. Στα 29 μου ήμουν μόνος, μόνος απέναντι στην ευθύνη για την οικογένεια. Πατέρας, σύζυγος, γιος και αδελφός, προμηθευτής των υλικών αγαθών και παρηγορητής όλων. Μόνος, χωρίς άλλους συγγενείς έπρεπε να αντιμετωπίσω τις ευθύνες, όχι όσες έπρεπε να μου αναλογούν αλλά όλες τις ευθύνες. Μόνος, η λέξη είχε χαραχτεί στο μυαλό μου, βάραινε την ψυχή μου, κύρτωνε τις πλάτες μου. Τι θα κάνω? Σκέφτηκα. Με μια μάνα χήρα μόλις 49 χρονών, απόλυτα πια εξαρτημένη από εμένα, έναν αδελφό στη μέση των σπουδών του που είχε χάσει το ίνδαλμά του, απόλυτα και αυτός εξαρτημένος από μένα, μια σύζυγο που λάτρευε τον πεθερό της και επειδή λίγο πριν είχε χάσει και τον δικό της πατέρα ήταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης και ένα παιδί τριών ετών που δεν θα γνώριζε ποτέ τους παππούδες του. Μόνος, ψιθύριζα μοναχός μου, πως θα τα καταφέρω; που να στραφώ; τι να κάνω; Τη μέρα της κηδείας, ανάμεσα στους δικούς μου που σπάραζαν από το κλάμα, με πέτρινο το πρόσωπο μου και πέτρινες τις κινήσεις μου σκεφτόμουν συνέχεια... «τόσο μόνος ούτε να κλάψω μπορώ». Κάποιος μου ψιθύρισε ότι το απόγευμα έπρεπε να πάμε στη Συναγωγή για τη σχετική λειτουργία που ακολουθεί. Μάζεψα την οικογένεια και όλοι τους μαζί κι εγώ μόνος βρεθήκαμε μπροστά σε εκείνη την όμορφη ξύλινη πόρτα της Συναγωγής και με μηχανικές κινήσεις πέρασα τελευταίος μέσα. Η μάνα μου, όπως πάντα όταν πηγαίναμε στη Συναγωγή, μου ψιθύρισε «Adio Leonico, no bezates la mezuza!» Βγήκα πάλι έξω κι έβαλα το δεξί μου χέρι στη μεζουζά. Με ένα μαγικό τρόπο άρχισα να κλαίω για πρώτη φορά μετά από μια εβδομάδα από το θάνατο του πυλώνα της ζωής μου. Ένα λυτρωτικό βουβό κλάμα, που ελάφρωσε την ψυχή μου. Ξαφνικά, αυτό το τελετουργικό άγγιγμα στον παραστάτη της πόρτας με λύτρωσε. εν είμαι μόνος, σκέφτηκα. εν είμαι μόνος, ψιθύρισα για να σιγουρευτώ. Ξαφνικά η πέτρα έγινε σάρκα ξανά, σκούπισα τα μάτια μου και μπήκα στη Συναγωγή έτοιμος να αντιμετωπίσω τις ευθύνες που μου αναλογούσαν, δηλαδή όλες. Ευχαριστώ Τομ, κατέληξα, που εσύ ήξερες για μένα περισσότερα από εμένα». Πέρασαν 35 χρόνια και πλέον από τότε και σήμερα είναι καιρός, έστω και τόσο αργά, να στείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Καίτη, την Κέλλυ, το Φρέντυ, το Σάκη τον Αλμπέρτο και τα άλλα παιδιά που με βοήθησαν να ανέβω σε εκείνο το βήμα. Λέλος εκέμβριος

10 Εβραϊσμός Χανουκά H προέλευση της γιορτής Τ Aπό ο Χανουκά είναι η μόνη από τις παραδοσιακές εβραϊκές γιορτές για την οποία έχουμε ξεκάθαρη, σχεδόν σύγχρονη ιστορική μαρτυρία για το πως και το γιατί ξεκίνησε, με τίνος πρωτοβουλία κ.τ.λ. Κι όμως...παραμένουν κάποιες διχογνωμίες ως προς την προέλευσή της. Στα βιβλία των Μακ κα βαίων, που ποτέ δεν θεωρήθηκαν ιερά από τους ραβίνους και δεν συμπεριλήφθηκαν στα ιερά βιβλία της εβραϊκής παράδοσης, βρίσκουμε πλήρη περιγραφή της αντίστασης και του αγώνα των Εβραίων εναντίον των κατακτητών τους, υπέρ του εξαγνισμού του Ναού και της επαναφιέρωσης του στην λατρεία του μοναδικού Θεού. Τα βιβλία όμως αυτά διασώθηκαν ως την σύγ χρονη εποχή μόνο επειδή κάποιοι από αυτούς τους εξελλη νισθέντες Εβραίους που στρα τολογήθηκαν αργότερα Aπό τον εορτασμό του Χανουκά στο Σχολείο. στον Χριστια νισμό τα έφεραν μαζί τους θεωρώντας τα ιερά. Για να εξετάσουμε την εβραϊκή εκδοχή της προέλευσης της γιορτής, πρέπει να στραφούμε στο Ταλμούντ, όπου αναφέρεται η γιορτή του Χανουκά με ένα πολύ πρόχειρο τρόπο: Στις 25 του μήνα Κισλέβ [αρχίζουν] οι οκτώ μέρες του Χανουκά, στις οποίες ο θρήνος για τους νεκρούς και η νηστεία απαγορεύονται. Γιατί όταν οι Έλληνες μπήκαν στον Ναό, μόλυναν όλο το λάδι που υπήρχε εκεί, και όταν οι Χασμοναίοι υπερίσχυσαν αυτών και τους νίκησαν, έψαξαν και βρήκαν μόνο ένα κανάτι με λάδι αμόλυντο και σφραγισμένο από τον αρχι-ιερέα. Περιείχε λάδι αρκετό μόνο για μια μέρα. Όμως ένα θαύμα έγινε και άναψαν [με αυτό το λάδι] για οκτώ μέρες. Την επόμενη χρονιά καθιερώθηκαν αυτές οι οκτώ μέρες ως μέρες γιορτής, με προσευχές και ευχαριστίες. Αυτά είναι τα σχόλια των ραβίνων για την γιορτή του Χανουκά. εν έχουν, άραγε, τίποτα άλλο να πουν για την εσωτερική διάσπαση των Εβραίων, για την επανάσταση εναντίον του Αντίοχου, για την νίκη των Μακκαβαίων, για την επαναφιέρωση του Ναού; Για τί είναι τόσο επιφυλακτικοί ως Ο λόγος είναι ότι οι ραβίνοι δεν ήταν ικανοποιημένοι με τον τρόπο ζωής και την νοο τρο πία των Μακ κα βαίων. Οι ραβίνοι έγρα φαν για την εξέγερση του Χανουκά, εκ των υστέ ρων, σε μια επο χή που οι εξεγέρσεις εναντίον των Ρωμαίων καταπνίγονταν στο αίμα. Σε μια επο χή που μόνο το ραβινικό είδος δύναμης- η δύναμη του νερού και όχι του βράχου, αβίαστη και μαλακή αλλά ακαταμάχητη στο πέρασμα του χρόνου- είχε καταφέρει να προστατέψει και να διατηρή σει τον εβρα ϊκό λαό. Επιπλέον, οι τον εορτασμό του Χανουκά στο Σχολείο. Μακ καβαίοι αφού έδιωξαν τους κατακτητές, έγιναν οι ίδιοι και τα παιδιά τους βασιλιάδες. Αυτό το γεγονός αποτελούσε παραβίαση του εβραϊκού νόμου που απαιτούσε οι ιερείς και οι βασιλείς να είναι από διαφορετικές φυλές, για να διατηρείται μια ισορροπία ανάμεσα στην θρησκευτική και την πολιτική ηγεσία. Γενικότερα, ο τρόπος διακυβέρνησης και τα πιστεύω των Μακκαβαίων έρχονταν σε αντίθεση με εκείνα των ραβίνων, που - γράφοντας εκ των υστέρων - ήταν επικριτικοί στο νόημα και το τελικό αποτέλεσμα της επανάστασης των Μακκαβαίων, αντίθετοι με τον τρόπο ζωής τους και το παράδειγμά τους. Χωρίς βέβαια να απορρίπτουν εντελώς το εθνικόαπελευθερωτικό κίνημα, έστρεψαν την προσοχή τους στο θεϊκό θαύμα, στην πνευματική σημασία του φωτός που έκαιγε επί οκτώ μέρες χωρίς να αναλωθεί. Αργότερα, οι ερμηνευτές υποστήριξαν ότι αυτό το τελευταίο κανάτι με λάδι συμβόλιζε το τελευταίο ελάχιστο και αμείωτο πνευματικό φως που έκαιγε μέσα στον εβραϊκό λαό ακόμα και στις χειρότερες στιγμές απάθειας και ειδωλολατρίας. Η ικανότητα του μοναδικού κανατιού με λάδι να δώσει φως επί οκτώ μέρες συμβόλιζε πως, με την βοήθεια του Θεού, αυτή η μικροσκοπική ποσότητα μπορούσε να μεταμορφωθεί σε μια αιώνια πηγή πνευματικού πλούτου. Αιώνια, γιατί η όγδοη μέρα συμβολίζει την αιωνιότητα. Επτά είναι οι μέρες της ημιουργίας, ο χρόνος που όρισε ο Θεός για τον κύκλο της φύσης. Οκτώ είναι το σύμβολο της αιωνιότητας και του απείρου, του υπέρ-φυσικού. Με αυτή τη μορφή έμεινε γνωστή η γιορτή στην εβραϊκή παράδοση μέχρι σχετικά πρόσφατα. Για δύο χιλιάδες χρόνια, το Χανουκά ήταν μια αληθινή, αλλά δευτερεύουσα γιορτή για τους Εβραίους. Στα τέλη του 19ου αιώνα η γιορτή του Χανουκά αναγεννήθηκε. Κατά την διάρκεια του εβραϊκού διαφωτισμού η εκδοχή του θεϊκού θαύματος αντιμετωπιζόταν με κάποια περιφρόνηση, ενώ μη θρησκευτικές αντιλήψεις για την εβραϊκή υπόσταση και η εθνική χειραφέτηση των Εβραίων (συμπεριλαμβανομένης και της έννοιας του Σιωνισμού), είχαν όλο και μεγαλύτερη απήχηση στον εβραϊκό κόσμο. Σε ένα τέτοιο κλίμα οι Μακκαβαίοι θεωρήθηκαν λιγότερο επικίνδυνοι και ο αγώνας τους πιο ένδοξος απ ό, τι τον παρουσίαζε η παράδοση. 10

11 Εβραϊσμός Έτσι το θαύμα το λαδιού εξασθένισε και οι Μακκαβαίοι συγκέντρωσαν την προσοχή και την αγάπη του κόσμου, καθώς υπήρχε πλέον και ευκολότερη πρόσβαση στα βιβλία των Μακκαβαίων (Απόκρυφα). Το Χανουκά γινόταν όλο και πιο σημαντική γιορτή, μνημονεύοντας το εβραϊκό πολιτικό θάρρος και την στρατιωτική ανδρεία. Επιπλέον, σε μια κοινωνία που ο εορτασμός των Χριστουγέννων γίνεται όλο και πιο σημαντικό γεγονός, οι Εβραίοι που έχουν μισό-αφομοιωθεί στην ευρύτερη κοινωνία αισθάνονται γοητευμένοι αλλά και απειλούμενοι από αυτή την χαρούμενη και ευχάριστη γιορτή και ιδιαίτερα από την γοητεία που ασκεί πάνω στα παιδιά. Ψάχνοντας για μια απάντηση σε αυτό τον πόλο έλξης πολλοί Εβραίοι βρήκαν στο Χανουκά - και λόγω της ημερομηνίας του και λόγω του αντί-αφομοιωτικού του μηνύματος- ένα χρήσιμο εργαλείο για να ενδυναμώσουν την εβραϊκή τους ταυτότητα. Αυτά τα δύο στοιχεία έδωσαν στο Χανουκά την σημερινή του μορφή, με μεγαλύτερη έμφαση στους Μακκαβαίους, στην αντίσταση στην αφομοίωση και στην υπεράσπιση της θρησκευτικής και εθνικής πολυφωνίας, αλλά και στην ανταλλαγή δώρων και στην ευχαρίστηση των παιδιών. Από το Μερκάζ Αντραχά Μια διαφορετική προσέγγιση Ό πως είδαμε η ραβινική παράδοση υπήρξε εχθρική προς τους Μακκαβαίους και ο σύγχρονος σιωνισμός, ταυτιζόμενος με τους Μακκαβαίους, ήταν συχνά εχθρικός προς τους ραβίνους. Έτσι το Χανουκά ήταν σαν πεδίο μάχης μεταξύ του «Ραβίνου» και του «Μακκαβαίου» ως πρότυπα εβραϊκής ζωής και νοοτροπίας. Υπάρχει άραγε τρόπος να συνδυάσουμε τις δύο αντίθετες τάσεις που έχει μέσα του το Χανουκά; Από την πλευρά του Ραβίνου, το Χανουκά γιορτάζουμε την σωτηρία που ήρθε από τον Θεό. Για τον ραβίνο, ο πνευματικός διαφωτισμός απαιτεί ένα είδος πνευματικότητας και περισυλλογής, αντίθετα με την πολιτική της επανάστασης. Από την πλευρά του Μακκαβαίου, το Χανουκά γιορτάζουμε το ανθρώπινο θάρρος και επιμονή, την ικανότητα του ατόμου να επηρεάσει τον ρου της ιστορίας. Η οργάνωση, η δράση, ο αγώνας, η χρήση δύναμης φαίνονται από την πλευρά των Μακκαβαίων να αντιφάσκουν με την μελέτη, την προσευχή και τον διαλογισμό. Όμως αν προστεθεί μια επιπλέον διάσταση στο Χανουκά και το δούμε ως άλλη μια γιορτή στον κύκλο της φύσης, μια γιορτή του φωτός την εποχή που ο ήλιος και το φεγγάρι είναι σκοτεινά και αδύναμα, ίσως μπορέσουμε να λύσουμε αυτή την αντίφαση. Γιατί έτσι το Χανουκά σηματοδοτεί τη στιγμή που το φως γεννιέται από το σκοτάδι, η ελπίδα από την απόγνωση. Εδώ, και τα δύο πρότυπα του «Ραβίνου» και του «Μακκαβαίου», ταιριάζουν γιατί η επανάσταση των Μακκαβαίων ήρθε στη σκοτεινό τερη στι γμή της εβραϊκής ιστορίας, όταν όχι μόνο ένας ξένος βασιλιάς επέ βαλλε την ειδωλο λατρία, αλλά και πολλοί Εβραίοι διά λε γαν να την ακολου θήσουν. Και το θαύ μα του Ναού ήρθε την στι γμή της πνευμα τικής συσκότισης, όταν ακόμα και η στρατιωτική νίκη δεν ήταν αρκετή, γιατί δεν μπορούσε να γίνει η επαναφιέρωση του Ναού χωρίς το αγνό λάδι. Όταν υπήρχε απόλυτο σκοτάδι στην Μοντιίν, ο ιερέας Ματαθίας κήρυξε την επανάσταση και ρίχτηκε στη φωτιά. Όταν υπήρχε απόλυ το σκοτάδι στον Ναό, όταν θα ήταν φυσικό και λογικό να περιμένουν μέχρι να βρεθεί αρκετό λάδι, οι Εβραίοι πολεμιστές αψήφησαν κάθε λογι κό επιχείρημα και πιστεύοντας σ ένα θαύμα, άναψαν με το λίγο λάδι που είχαν. Aπό τον εορτασμό του Χανουκά στο Σχολείο. Η πραγματική αντί θε ση, λοι πόν, δεν βρί σκε ται με ταξύ του Ρα βίνου και του Μακ κα βαίου, με ταξύ του πνευ ματικού και του πολιτικού αλλά μεταξύ της απά θειας και της ελπίδας, μεταξύ της τυ φλής υποταγής στο σκοτάδι και της ενεργούς δράσης για να φωτιστούν νέα μονοπάτια. Κάποιες φορές ο τρόπος θα είναι η πράξη και άλλες φορές η πνευματικότητα. Αλλά πάντα το ζητούμενο είναι να αναγνωρίσουμε το σκοτάδι και να το διαπεράσουμε και αυτό είναι που μαθαίνουμε από την γιορτή του Χανουκά. εν υπάρχει λόγος να υποκρινόμαστε ότι ο ήλιος λάμπει πάντα. εν υπάρχει λόγος να υποκρινόμαστε ότι το φεγγάρι είναι πάντα γεμάτο. Μόνο αναγνωρίζοντας την εποχή του σκότους, ξέρουμε ότι είναι η ώρα να ανάψουμε τα κεράκια, να δώσουμε τη σπίθα που θα λάμψει αργότερα μέσα στο χρόνο. Αν το δούμε έτσι, το Χανουκά θα είναι η στιγμή που θα μπορέσουμε να δεχτούμε τον Μακκαβαίο και τον Ραβίνο μέσα μας, βλέποντας τους ως διαφορετική έκφραση της ίδιας ανάγκης να νοιώσουμε την απόγνωση και να στραφούμε στην ελπίδα, να ζήσουμε τις σκοτεινές μας στιγμές και να αγωνιστούμε για την καινούρια φλόγα. Από το Μερκάζ Αντραχά 11

12 Αφιέρωμα Ανδρέας Σεφιχά ( ) O Αβράαμ Ανδρέ Σεφιχά, ο γνωστός σε όλες και όλους Ανδρέας Σεφιχά γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Η οικογένειά του ήταν γνωστοί Σεφαραδίτες της πόλης. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής αυτός και η ευρύτερη οικογένειά του κρύφτηκαν σε ένα αγρόκτημα στο Άργος. Οι σωτήρες τους τιμήθηκαν με την ανωτάτη διάκριση του Κράτους του Ισραήλ, αυτή του «ίκαιου των Εθνών». Σπούδασε Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Λωζάνης και επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη, όπου ασχολήθηκε επαγγελματικά στην οικογενειακή επιχείρηση «Ήφαιστος» Εμπορίας και Αντιπροσώπευσης οίκων εργαλειομηχανών εξωτερικού. Το 1957 παντρεύτηκε τη Νέλλη Καμχή από την Αθήνα. Απέκτησαν τρία παιδιά, τη Νταίζη, τον Λάρρυ και τη Βίκυ. Η πρώτη, ενεργή, επαφή του Ανδρέα Σεφιχά, με την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, θα άρχιζε ένα πρωινό του 1975 στο γραφείο του τότε προέδρου της, του αείμνηστου Ντίκ Μπενβενίστε, ο οποίος του πρότεινε να συμμετάσχει στα Κοινοτικά δρώμενα. Αν και εκείνη την περίοδο ήταν απασχολημένος με τη δουλειά του εν τούτοις δέχτηκε την πρόταση. Από τότε άρχισε και η Κοινοτική πορεία και δραστηριότητα του Ανδρέα Σεφιχά. Αρχικά έγινε Πρόεδρος της Κοινοτικής Συνέλευσης, μετέπειτα αντιπρόεδρος και γενικός γραμματέας επί προεδρίας Λεών Μπενμαγιόρ, και επί δύο τετραετίες ( ) Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Η ενασχόλησή του με την Κοινότητα δε σταμάτησε παρά μόνο όταν έφυγε από τη ζωή, το Νοέμβριο του 2007, καθώς εκτός από επίτιμος πρόεδρος της Κοινότητας, εξακολουθούσε να ασχολείται με θέματά της ως πρόεδρος της Επιτροπής του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Στην αρχή της Κοινοτικής καριέρας του, ταξιδεύει για πρώτη φορά στο Ισραήλ ως εκπρόσωπος της ΙΚΘ, σε ένα πρόγραμμα που απευθύνονταν σε στελέχη των Εβραϊκών Κοινοτήτων της ιασποράς. Το πρόγραμμα, περιλάμβανε επαφές και συναντήσεις, που είχαν στόχο να δώσουν στον επισκέπτη την εικόνα του σύγχρονου κράτους. Εκεί επισκέφτηκε, μεταξύ άλλων, πανεπιστήμια, ιδρύματα, κιμπούτς, αλλά και είχε συναντήσεις με εξέχουσες προσωπικότητες της χώρας, ανάμεσά τους και η πρώην πρωθυπουργός Γκόλντα Μέιρ. Σίγουρα το Κράτος του Ισραήλ τον εντυπωσίασε με την πρόοδό του. Αν και ο ίδιος ήταν γνώστης της λαμπρής ιστορίας του Εβραϊσμού της Θεσσαλονίκης, ως μέλος των Κοινοτικών Συμβουλίων μάθαινε ακόμη περισσότερα. Γνώριζε το βαρύ φορτίο της μεταπολεμικής Κοινότητας ως συνεχιστής της πλούσιας ιστορίας της πολυπληθούς προπολεμικής Εβραϊκής Θεσσαλονίκης. Άλλωστε ήταν γνώρισμα όλων των μεταπολεμικών Κοινοτικών Συμβουλίων η συνειδητοποιημένη στόχευση και προσπάθεια προς επίτευξη ανάδειξης της Κοινότητάς μας στη θέση που πάντα της άνηκε και της ανήκει. 12

13 Αφιέρωμα Το όραμα του Ανδρέα Σεφιχά, ως Προέδρου της ΙΚΘ, θα γινόταν πράξη με μια σειρά πρωτοβουλιών που θα έπαιρνε για τη διοργάνωση σημαντικών εκδηλώσεων και συνεδρίων, που προέβαλαν την ιστορία και την πνευματικότητα της, αν και παράλληλα θα έδινε τη μάχη με τον ασθένεια του, καθώς, λίγους μήνες μετά την εκλογή του στην προεδρία της ΙΚΘ, τον Ιανουάριο του 1994, οι ιατροί διέγνωσαν ότι πάσχει από καρκίνο του μυελού των οστών. ιατήρηση της μνήμης «Οι Εβραίοι, είμαστε αναπόσπαστο μέλος του ελληνικού κορμού» είχε δηλώσει όταν κάποτε, η Αμερικανίδα διπλωμάτης που ετοίμαζε την ετήσια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα Ανθρώπινα ικαιώματα στον κόσμο, τον ρώτησε πως αισθάνεται «ως μειονότητα στην Ελλάδα». Αυτή ήταν η αλήθεια για τον Ανδρέα Σεφιχά και για αυτόν το λόγο, ήθελε να αναδείξει την προσφορά και τη συμμετοχή της Εβραϊκής Κοινότητας στη διαμόρφωση της ιστορίας της Θεσσαλονίκης. Πρώτα όμως, έπρεπε να εκπληρωθεί ένα χρέος τιμής στους Εβραίους Έλληνες, θύματα του Ολοκαυτώματος, καθώς, σε ολόκληρη την πόλη, δεν υπήρχε ούτε ένα σημείο αναφοράς στην τραγωδία που σημάδεψε και την Κοινότητα και την πόλη, για το έγκλημα που συντελέστηκε σε βάρος των αδερφών μας στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής. Ο ίδιος και η οικογένειά του, ήταν ανάμεσα στους ελάχιστους Εβραίους της Θεσσαλονίκης που διασώθηκαν, μετά από την απόδρασή τους από το γκέτο της Μισραχή, βρίσκοντας καταφύγιο αρχικά στην Αθήνα και έπειτα σε ένα αγρόκτημα στην Πελοπόννησο. «Ένα μνημείο, σημείο αναφοράς, σε εκείνους που δεν επέστρεψαν και βρήκαν φρικτό θάνατο στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, είναι το λιγότερο που μπορούσαμε να κάνουμε για εκείνους» έλεγε. Μία σειρά επαφών, συναντήσεων και πιέσεων σε κάθε κατεύθυνση, είχε ως αποτέλεσμα στις 27 Νοεμβρίου του 1997, να γίνουν τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου του Ολοκαυτώματος των Εβραίων της Θεσσαλονίκης από τον τότε Πρόεδρο της ημοκρατίας Κωστή Στεφανόπουλο, παρουσία εκπροσώπων του πολιτικού κόσμου της Ελλάδας, των τοπικών αρχών, αξιωματούχων από τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, τη Γερμανία και άλλων χωρών, ενώ την εκδήλωση χαιρέτησε με μήνυμά του, έπειτα από ενέργειες του Ανδρέα Σεφιχά, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον. Το μνημείο, το οποίο αρχικά είχε τοποθετηθεί στο πάρκο στη συμβολή των οδών Παπαναστασίου Ν. Εγνατία (σήμερα Κ. Καραμανλή), στην περιοχή όπου ήταν κάποτε ο Εβραϊκός συνοικισμός 151, μεταφέρθηκε, το 2006, στην πλατεία Ελευθερίας. 13

14 Ανδρέας Σεφιχά Αφιέρωμα Ένα χρόνο αργότερα, στα πλαίσια της επίσημης επίσκεψής του στην Ελλάδα, ο Βασιλιάς της Ισπανίας Χουάν Κάρλος Α και η Βασίλισσα Σοφία, ήρθαν στη Θεσσαλονίκη και απέτισαν φόρο τιμής στο Μνημείο Ολοκαυτώματος των Ελλήνων Εβραίων. Κατ αυτόν τον τρόπο εξέφρασαν τη συγνώμη τους για την εκδίωξη των Εβραίων από την Ιβηρική Χερσόνησο το Το 1997 αποτέλεσε χρονιά σταθμό, όχι μόνο για τη Θεσσαλονίκη, η οποία ήταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, αλλά και για την Κοινότητά μας, καθώς σημαδεύτηκε από σειρά εκδηλώσεων οι οποίες ήταν αφιερωμένες στην ιστορία της Εβραϊκής Κοινότητας. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων, το οποίο ετοίμασε η ΙΚΘ, εντάχθηκε σε εκείνο του Οργανισμού «Θεσσαλονίκη-Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997» έπειτα από επαφές που είχε ο Ανδρέας Σεφιχά με εκπροσώπους της οργανωτικής επιτροπής. Οι εκδηλώσεις που διοργανώθηκαν στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 1997, ήταν υψηλού επιπέδου και αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για την Κοινότητά μας καθώς περιλάμβαναν μεταξύ άλλων: ιεθνές Ραβινικό Συνέδριο, Έκθεση Σύγχρονων Ελλήνων Ζωγράφων εβραϊκής καταγωγής, Εγκαίνια του Μουσείου Ιστορικής ιαδρομής του Εβραϊσμού της Θεσσαλονίκης Simon Marks, Συνέδρια για τον ελληνικό εβραϊσμό και των διευθυντών των Εβραϊκών Μουσείων Ευρώπης, επισκέψεις πρώην ομήρων στρατοπέδων από το Ισραήλ. Με χρηματοδότηση του Οργανισμού Θεσσαλονίκη - Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1997, πραγματοποιήθηκε και ένα ακόμη όνειρο του Ανδρέα Σεφιχά: η ίδρυση Εβραϊκού Μουσείου στη Θεσσαλονίκη. «Το Μουσείο μας θα προβάλλει στους επισκέπτες του, τη δημιουργική παρουσία 23 αιώνων των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη ενώ, παράλληλα, θα αποτελεί και ένα ευλαβικό αφιέρωμα στη μνήμη των Εβραίων που εξοντώθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά θα αποτελέσει και το λίκνο της παράδοσής μας» έλεγε. Τα εγκαίνια του Μουσείου μας, στις 13 Μαΐου του 2001, από τον τότε υπουργό Πολιτισμού Ευάγγελο Βενιζέλο, ήταν μία ακόμη στιγμή που σημάδεψε την παρουσία του Ανδρέα Σεφιχά στα κοινοτικά δρώμενα αφού άφησε, μαζί με το Μνημείο του Ολοκαυτώματος, δυο έργα παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές. Επί των ημερών του η ΙΚΘ ευτύχησε να προχωρήσει σε εκδόσεις πολλών βιβλίων που είχαν ως στόχο τη διάσωση της ιστορίας μας μέσα από τις μαρτυρίες των επιζώντων του Ολοκαυτώματος, αλλά και έρευνες επιστημόνων για την εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη ενώ, με την οικονομική συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκδόθηκε για πρώτη φορά με ελληνική μετάφραση το μνημειώδες έργο του Γιοσέφ Νεχαμά, «Ιστορία των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης». Ο Ανδρέας Σεφιχά πίστευε ότι η διάσωση της Λαντίνο, της γλώσσας των Σεφαραδιτών, έπρεπε να είναι μία από τις προτεραιότητες της Κοινότητας. Το 2000, διοργανώθηκε, το συνέδριο «Judeo Espaniol Μία εβραϊκή γλώσσα σε αναζήτηση του λαού της», με τη συμμετοχή διακεκριμένων επιστημόνων, μελετητών γλωσσολόγων και ιστορικών από την Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Τουρκία, τη Γερμανία και τη Μεγάλη Βρετανία. Πρόεδρος του συνεδρίου, ήταν τιμητικά, ο μοναδικός Σεφαραδίτης στην καταγωγή Πρόεδρος του Ισραήλ και πρόεδρος τότε της Εθνικής Αρχής για τη ιάσωση της Γλώσσας Λαντίνο, Γιτζάκ Ναβόν. Στο πλαίσιο των προσπαθειών για τη δια- 14

15 Ανδρέας Σεφιχά Αφιέρωμα τήρηση της Λαντίνο, εντάσσεται και η δημιουργία της Χορωδίας. Έργο του επίσης ήταν και η ίδρυση της επιτροπής χρυσής ηλικίας, η οποία ασχολούνταν αποκλειστικά με προγράμματα και εκδηλώσεις για τα γηραιότερα μέλη της Κοινότητάς μας, «τους γονείς μας» όπως χαρακτηριστικά έλεγε. Στη διάρκεια της οκταετούς θητείας του, προωθήθηκαν σειρά ζητημάτων που αφορούν την Κοινότητά μας. Παρεμβάσεις Ως όφειλε ως Πρόεδρος της ιστορικής μας Κοινότητας, παρενέβη επικρίνοντας τη στάση του Πρόεδρου της Ομοσπονδιακής Γερμανίας Γιοχάνες Ράου, όταν κατά την επίσκεψή του στη Θεσσαλονίκη, το 2000, δεν απέτισε φόρο τιμής στα μέλη της ΙΚΘ, θύματα του Ολοκαυτώματος. ε δίστασε, ακόμη, για την προώθηση θεμάτων που αφορούσαν την ΙΚΘ, να συγκρουστεί με εκπροσώπους οργανισμών και φορέων, αφού όπως ανέφερε συχνά, «δεν με εξέλεξαν για να είμαι ευχάριστος, αλλά παραγωγικός». Πιστός εξάλλου στην άποψη ότι η ΙΚΘ πρέπει να αποβάλει την «εσωστρέφεια» της και να ανοιχτεί στην τοπική κοινωνία και τον κόσμο, προχώρησε σε ανοίγματα και συνεργασίες με ιδρύματα και επιστημονικούς φορείς της πόλης, (μέλος οργανωτικής επιτροπής των «ΗΜΗ- ΤΡΙΩΝ», «Μακεδονική Επιτροπή» κ.α.), αλλά και με τις εβραϊκές οργανώσεις στην Ευρώπη (επίτιμο μέλος του ECJC) και τις ΗΠΑ. Για τις δραστηριότητές του, έλαβε πολλές τιμητικές διακρίσεις από το κράτος του Ισραήλ, όπως επίσης και το παράσημο του Τάγματος της Πολιτικής Αξίας, από το Βασιλιά της Ισπανίας Χουάν Κάρλος, που του απενεμήθη από τον πρέσβη της χώρας στην Ελλάδα Χαβιέ Χιμένεζ Ουγκάρτε, το Νοέμβριο του Πίσω από την έντονη δραστηριότητα του Ανδρέα Σεφιχά, από τη θέση του Προέδρου της ΙΚΘ για μία οκταετία, κρυβόταν ένας προσωπικός αγώνας. Μια μάχη με τον καρκίνο που έδωσε με γενναιότητα, μέχρι τη στιγμή που έφυγε από κοντά μας πριν από έναν χρόνο. Από το 2001, που έλαβε την απόφαση να μη θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για το αξίωμα του Προέδρου, προσέφερε τις υπηρεσίες του από τη θέση του Προέδρου της Επιτροπής του Εβραϊκού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος, στο τελευταίο μήνυμα που απηύθυνε το εκέμβριο του 2001 στα μέλη της Κοινότητάς μας, με αφορμή τη γιορτή του ΡΟΣ ΑΣΑΝΑ, αναφέρθηκε στον απολογισμό της θητείας του και παράλληλα εξηγούσε τους λόγους για τους οποίους δε θα έθετε εκ νέου υποψηφιότητα. «Στην απόφασή μου κατέληξα, θεωρώντας ότι είναι λογικό και δίκαιο μετά από οκτώ χρόνια θητείας στην ηγεσία της Κοινότητας να βοηθήσω ώστε να αναδειχθούν καινούργιες πολιτικές δυνάμεις, νέα πρόσωπα που επιθυμούν να προσφέρουν στα κοινά, όπως επίσης ν αναπτυχθούν καινούργιες ισορροπίες Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους τους συνεργάτες μου στο Κοινοτικό Συμβούλιο και τη Συνέλευση, του προέδρους και τα μέλη των επιτροπών καθώς και τους Κοινοτικούς υπαλλήλους. Όλοι με την αφοσίωση τους, την εργασία τους και το υψηλό πνεύμα προσφοράς στα κοινά, υπήρξαν οι κύριοι συντελεστές της προόδου που συντελέσθηκε στην Κοινότητά μας... Αυτός ο απολογισμός με έκανε να ξαναζήσω μνήμες από τη διαδρομή που πορευθήκαμε μαζί...». ρ. Πωλ Ισαάκ Χαγουελ 15

16 ladino society [Entremosotros] ladino society Η απόφασή μου να δημοσιεύσω τα ποιήματά μου στα Ladino πάρθηκε για το μόνο λόγο ότι μετά το Ολοκαύτωμα κανείς δεν έγραψε σ αυτή τη γλώσσα κάτι για τη Θεσσαλονίκη, τους ανθρώπους της και τους χαρακτηριστικούς της τύπους. Ζητώ συγνώμη για τα όποια λάθη μου, καθώς η γνώση μου της γλώσσας είναι ατελής ή σε κάθε περίπτωση είναι πολύ μικρότερη από τον ενθουσιασμό μου και την ανάγκη μου να προσπαθήσω να κάνω κάτι για τη γλώσσα αυτή. Λέων Ρ. Αρούχ Amane De Salonik Aman, Salonik sivda de los djudios, aman Kon las kampanias, la Torre Blanka i el liman Adio, tengo sevda I un seklet muhco pesgado Mi morenika no me kere mas I es pekado. En tus kalejas mos enkontrimos en enverano I paseimos en muchas vandas mano a mano Aman, Salonik sivda Madre de Israel onde nasi Kon karneseros I merkaderes en el tcharsi En tus tavernas se kome peshe, se beve vino Kantan kantigas de amor I muerte sol en ladino. Veo la luna i las estreas entre la mar No ai sivda ke t asemeja en tod el mundo ke pued amar Amar Salonik sivda de yeshivot I de rabinos Kon kazas chikas en kalejikas I gran kaminos Kon villas grandes en las kampanias ke moran rikos I tantas skolas ke en ebreo stan ambezando los chikitikos Paras no kero, no kero kazas I ni mujer Solo en morando en Salonik m aze plazer! Aman Salonik ke dulse sos Shaba la tadre! Illuminada de las kandelas ke preparava siempre mi madre, Ya me akodro los vendedores echando uayas I me akodro de las kuzinas onde gizavan las balabayas. De la ventana bushko en los sielos la prima estrea Shaba ya vino, kero mi alma limpia ke sea. Aman Salonik sivda istorika, maraviyosa De las sivdas todas, de Gresia, sas mas ermoza I en invierno ke faze frio I mucha nieve Mirael djudio el rakidjiko komo lo beve. Basta ke bive en Salonik, esto es mazal Es komo rei, I d allegria no le importa ke es hamal!! Aman Salonik, ya esto yorando para ti sivda kerida Porke bivi en otras vandas mas de mi amarga vida Agora en fin de esa vida, mi korason es yeno de yaras Kero tornar Madre Sivda, ya me kansi, no puedo mas Gani onores, goani rikezas ma solo me manka De ver, primo de murir, una ves mas la Torre Blanka. 16

17 ladino sosiety [Entremosotros] ladino sosiety Ήταν ένα πρωινό του εκέμβρη πριν από δύο χρόνια, όταν ο μαέστρος της χορωδίας μας, ο Κωστής Παπάζογλου, ήρθε στο γραφείο μου στην Κοινότητα για να συζητήσουμε τα της εκδήλωσης της Ημέρας Μνήμης των Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος, σε ό,τι έχει σχέση με το κομμάτι της χορωδίας, και μεταξύ των άλλων - πολύ απλά και ελαφριά - μου είπε: «Ρε συ Λεβή, αφού ξέρω ότι το χέρι σου πιάνει και παλιότερα έγραφες, δεν κάθεσαι να γράψεις κάτι για την επέτειο της 27 ης Ιανουαρίου, που φέτος είναι αφιερωμένη στη αναγέννηση της Κοινότητας μετά το Ολοκαύτωμα, και στη νέα γενιά; Θα το μελοποιήσω εγώ και θα το πούμε στη χορωδία». Τι ακούμπησε ακριβώς δεν το έχω βρει ακόμη, αλλά πάντως κάτι ξύπνησε μέσα μου. Ένας βομβαρδισμός από συναισθήματα, εικόνες, πρόσωπα γνωστά, που όμως τώρα αποκαλύπτονταν ο συμβολισμός τους για μένα. Όλη εκείνη η τραγική γενιά που κατάφερε - ή έτυχε- να επιζήσει από το Ολοκαύτωμα, μια γενιά που άρχισα να την αντιλαμβάνομαι τη δεκαετία του 70 και να την ζω περισσότερο τη δεκαετία του 80, πέρασε από μπροστά μου και μου ζητούσε επιτακτικά να νιώσω τον αγώνα που έκανε για να ξαναστήσει στα πόδια της αφ ενός τον εαυτό της και αφ ετέρου την κατεστραμμένη μας Κοινότητα. Φαντάζομαι αυτούς τους ανθρώπους, που ο καθένας τους θρηνούσε ίσως και όλη του την οικογένεια, σε αίθουσες συνεδριάσεων στο φως μια λάμπας, να παλεύουν να περισώσουν ό,τι απέμεινε από μια Κοινότητα που ήταν στολίδι για τη Θεσσαλονίκη και από τροφοδότης ιδεών και πολιτισμού, είχε καταλήξει να γίνει ένα απέραντο νεκροταφείο ψυχών. Αυτοί έβαλαν τα πρώτα λιθαράκια, και πάνω σ αυτά ήρθαν οι επόμενοι και οι επόμενοι για να φτάσει και πάλι η Κοινότητά μας να δηλώνει παρούσα στην πόλη μέσα στην οποία αναδείχθηκε και την οποία με την παρουσία της ανέδειξε. Με αυτήν τη γενιά στην ψυχή μου έγραψα την «ΕΛ- ΠΙ Α» και σ αυτήν την αφιερώνω με ευγνωμοσύνη. Λεβή Μπενουζίλιο Ε Λ Π Ι Α Φίλιωσ η οδύνη με την ελπίδα Σμίλεψαν κόσμο απ την αρχή Κοφτή η ανάσα, quero mi vida Όχι άλλα δάκρυα, quero bivir. Είναι παιδί, είναι πουλί Είναι του κόσμου η μουσική Είναι νεράκι που βγαίνει απ το βράχο Είναι η δύναμη πού χει η ευχή. ώσε μητέρα στην κόρη πένα Πατέρα δώσε στο γιο χαρτί Γκρεμίστε, χτίστε, vale la pena είξτε το δρόμο προς τη ζωή. Είναι παιδί, είναι πουλί Είναι του κόσμου η μουσική Μέσ απ την άβυσσο γεννιέται ελπίδα Είναι η δύναμη πού χει η ζωή No ai nada mas valorozo D un mansevico en su idad Salio d el fuego savio i ermozo I sta cantando el Atikva. 17

18 Εκδηλώσεις-Πολιτιστικά Μπατ Μιτσβά Σεπτεμβρίου 2008, ώρα 12:00 το μεσημέρι, στη Συναγωγή Μοναστηριωτών, η Ναταλί Βαρσάνο, η Λυδία Καλφοπούλου, η Μαίρη Καπέτα, η Φούλα Καπέτα, η Σάρα Μιχαέλ και η Χάνα Σαΐας γιόρτασαν το Μπατ Μιτσβά τους. Τα κορίτσια διάβασαν κείμενα σχετικά με τη σημασία της τελετής και σχετικά με τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο που βρισκόμασταν, παραμονές των μεγάλων γιορτών: «Η γυναίκα έχει μια ξεχωριστή θέση στην εβραϊκή ζωή. Είναι η βάση και το στήριγμα της οικογένειας - και οι μιτσβότ, οι εντολές που κα λείται να εκπληρώσει είναι σημαντικές για την οικογενειακή ολοκλήρωση και ευτυχία.» «Η διαμόρφωση του ενήλικα εαυτού μας, ενός ανεξάρτητου, μορφωμένου και συγκροτημένου ατόμου, η συνεύρεση μας με ένα άλλο άτομο και η δημιουργία του δικού μας σπιτικού, η επίτευξη των στόχων μας και η πραγματοποίηση των ονείρων μας αυτή ας είναι η πορεία προς την δική μας ολοκλήρωση, αυτή ας είναι η εκπλήρωση των επιθυμιών των αγαπημένων μας.» «Η πορεία προς την πνευματικότητα είναι η κατεύθυνση που δείχνει ο εβραϊσμός για την ζωή των ανθρώπων. Η κάθε γιορτή, η κάθε επέτειος στο εβραϊκό ημερολόγιο είναι μια ευκαιρία για επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, ευκαιρία για μελέτη, για πνευματική εξύψωση.» τραγούδια και γέμισαν την Συναγωγή με τις χαρούμενες φωνές τους: «Τα μονοπάτια για τη χώρα του ονείρου ανοίγονται Κι οι στιγμές της αθωότητας φωτίζονται Η καρδιά μου το νιώθει, με φως πλημμυρίζει Η ευτυχία που έρχεται, την γεμίζει!!! Κάποιες φορές στου καλοκαιριού τις βραδιές τα όνειρα κι ελπίδες γίνονται αληθινές. Λιφαμίμ χαλομότ μιτγκασμίμ» Η φρεσκάδα και η ζωντάνια των κοριτσιών, η βαθιά συγκίνηση των οικογενειών και η τρυφερότητα και η αγάπη όλων των παρευρισκομένων δίνουν στην τελετή αυτή ένα νόημα και ένα χρώμα ιδιαίτερο, ξεχωριστό, μοναδικό. Ας είναι όλες τους γερές και καλότυχες και οι οικογένειες τους ας είναι κοντά τους να τις χαίρονται και να τις καμαρώνουν! Συναυλία Gila Hassid & Baldi Olier στα πλαίσια των 43 ων ημητρίων Τ η ευτέρα 20 Οκτωβρίου 2008, η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με τον «Ειδικά για την γυναίκα αναφέρεται στο Ταλμούδ, ότι όταν ο Θεός έπλασε την πρώτη γυναίκα, την εφοδίασε, εκείνη μόνο, με μια έμφυτη σοφία - μπινά, με την διαίσθηση» Οι νεαρές κοπέλες τραγούδησαν σύγχρονα εβραϊκά 18

19 Εκδηλώσεις-Πολιτιστικά ήμο Θεσσαλονίκης και την Αντιδημαρχία Πολιτισμού παρουσίασε, στα πλαίσια των μγ ημητρίων, στο Κινηματοθέατρο Αριστοτέλειο, την γνωστή πιανίστρια από το Ισραήλ κ. Gila Hassid. Η παράσταση που είχε τον τίτλο A Mediterranean Story αποτελούσε ένα μοναδικό μαγευτικό ταξίδι στον κόσμο του Ισπανοεβραϊκού πολιτισμού, του φλαμένκο και της τσιγγάνικης μουσικής, με επιρροές από όλη την Μεσόγειο και ειδικότερα από την Ελλάδα, τόπο καταγωγής της καλλιτέχνιδος. Στο πλευρό της ήταν ο διεθνούς φήμης κιθαρίστας φλαμένκο Baldi Olier με τους γιούς του Adam και Barak Olier και οι μουσικοί Lazar Bueno και Eyal Seta. Την παράσταση παρακολούθησαν εκπρόσωποι των αρχών της πόλης του διπλωματικού σώματος και πλήθος κόσμου. Η Χορωδία στο Ισραήλ Γ ια την επέτειο των 60 χρόνων από την ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ, η χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης βρέθηκε εκεί από τις 10 έως τις 16 Ιουνίου Χαρούμενοι αλλά και συγκινημένοι αρχίσαμε την ξενάγησή μας από την Ιερουσαλήμ. Περπατήσαμε στην ιερή γη με απόλυτη ασφάλεια, που μόνο ο Ισραηλινός στρατός και η αστυνομία είναι ικανοί να φροντίσουν να αισθάνονται οι πιστοί όλου του κόσμου που προσεύχονται εκεί. Ευχαριστούμε πολύ τον Ραβίνο Μορντεχάι Φριζή, που ήταν μαζί μας και βοήθησε στην ξενάγηση. Ένα από τα σημαντικότερα σημεία που επισκεφθήκαμε ήταν το Γιαντ Βασέμ (Μουσείο του Ολοκαυτώματος). Χαρακτηριστική μορφή ο κ. Χανταλί, Θεσσαλονικιός επιζών, ο οποίος με θέρμη ενίσχυσε τη συγκίνηση που δικαιολογημένα μεταδίδει ο χώρος. Την Πέμπτη 12/6, το απόγευμα δώσαμε την πρώτη μας συναυλία στο Kfar Saba. Ήμασταν καλεσμένοι από τη χορωδία Galron, με την οποία είμαστε αδελφοποιημένοι. Ζεστό και αγαπητό κοινό μας άκουσε και μας χειροκρότησε. Συναντηθήκαμε με παλιούς φίλους Έλληνες που ζουν εκεί. Η φιλοξενία και η αγάπη που δεχτήκαμε θα μείνουν αξέχαστες. Το Σάββατο 14/6 ξεναγηθήκαμε στην Καισάρια και τη Χάιφα. Ο σημαντικός επιστήμονας, κ. Μπένης Νατάν, ο οποίος κατάγεται από τη Θεσσαλονίκη, μας έκανε ένα εξαιρετικό δώρο: μια ξενάγηση στο πανεπιστήμιο Technion! Αισθανθήκαμε υπερήφανοι και καταλάβαμε ότι η άρτια παιδεία είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που κάνει το μικρό αυτό κράτος ένα πραγματικό θαύμα! Το απόγευμα της Κυριακής 15/6 δώσαμε τη δεύτερη συναυλία μας στο Μπατ Γιαμ. Οι Έλληνες εκεί είχαν οργανώσει μια υπέροχη εκδήλωση. Πολλοί επίσημοι μας τίμησαν με την παρουσία τους. Ο δήμαρχος και ο αντιδήμαρχος της πόλης, ο εκπρόσωπος του Ιδρύματος Ρεκανάτι, καθώς και ο γραμματέας της Κοινότητάς μας κ. Ισαάκ (Ίνο) Άντζελ. Ήταν για εμάς μια εξαιρετικά συγκινητική εκδήλωση που τελείωσε με χειροκροτήματα, λουλούδια και ανταλλαγές δώρων. Η διοργάνωση της εκδρομής από τα μέλη της επιτροπής χορωδίας που απαρτίζεται από τους Αλμπέρτο Σεβή, Αννίτα Πίντο, Ινές Πέσσαχ και Ρίκα άσσα ήταν άψογη. Αγαπημένο εξηντάχρονο Ισραήλ, ευχόμαστε και πιστεύουμε ότι θα ζεις και θα υπάρχεις όλο και καλύτερο στους αιώνες. Ρικέττα Ταρφών - Ζακάρ 19

20 Εκδηλώσεις-Πολιτιστικά Παράσταση Salonicco 43 στα πλαίσια των 43 ων ημητρίων Τ ο Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2008 η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με την Αντιδημαρχία Πολιτισμού και το Επίτιμο Προξενείο της Ιταλίας, παρουσίασε, στα πλαίσια των 43 ων ημητρίων, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης την παράσταση Salonicco 43. Η εκδήλωση τελούσε υπό την αιγίδα του Προέδρου της ημοκρατίας της Ιταλίας. Η παράσταση ήταν χωρισμένη σε δύο μέρη. Το πρώτο, ένα θεατρικό έργο, βασισμένο σε μια ιδέα των Gian Paolo Cavarai και Antonio Ferrari και σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ferdinando Ceriani, προαναγγέλλει το τέλος μιας εποχής. Έλληνες και Ιταλοί, Χριστιανοί και Εβραίοι λένε αντίο με τελευταίες νότες ενός τραγουδιού, δίχως να υποψιάζονται τι αποστάσεις θα δημιουργηθούν μεταξύ τους. Έτσι ξεκινά η εξιστόρηση των τελευταίων χρόνων της εβραϊκής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, του σταδιακού της περιορισμό στα γκέτο, των προσπαθειών του Ιταλού πρόξενου στη Θεσσαλονίκη, Guelfo Zamboni, να περιορίσει τους εκτοπισμούς μέσω των «καταλόγων ζωής» που δημιούργησε βιαστικά καθώς τα πρώτα τρένα αναχωρούσαν για το Μπιρκενάου. Ιστορίες συνηθισμένων ανθρώπων υφαίνονται με τραγούδια και θρύλους, πολλοί από τους οποίους περιέχουν εκπληκτικά προφητικά προαισθήματα για τη μελλοντική φρίκη. Στο δεύτερο μέρος η Συμφωνική Ορχήστρα του ήμου Θεσσαλονίκης, υπό τη διεύθυνση του μαέστρου κ. Χάρη Ηλιάδη, παρουσίασε το ραψωδικό ποίημα «The Gold of the Ashes» (Ο χρυσός από τις στάχτες) του κ. Dov Seltzer, που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους κορυφαίους Ισραηλινούς συνθέτες. Το έργο, που γράφτηκε για να τιμήσει την επέτειο των 500 ετών από το διωγμό των Σεφαραδιτών (Εβραίων της Ισπανίας), είναι μια προσωπική εμπειρία, γεμάτη αγάπη, επιθυμία και νοσταλγία, όχι απαραίτητα για την Ισπανία, αλλά μάλλον για την Εβραϊκή Ισπανία, την κουλτούρα, την ποίηση, τις μυρωδιές, το άρωμα, τις παραδόσεις και τις μελωδίες της. Αποτελεί μια προσπάθεια ερμηνείας των μελωδιών και της πλούσιας σε μύθους και μπαλάντες λαογραφίας του Ισπανικού Εβραϊσμού. Μέσα από το έργο ο συνθέτης παρουσιάζει την τεράστια κληρονομιά των Σεφαραδιτών, τη χρυσή εποχή τους, τα χρόνια των διωγμών και της απέλασης μέχρι τη σωτηρία από τον εφιάλτη. Στη συναυλία συμμετείχε η σοπράνο Shira Tal και η παιδική χορωδία του Ι. Ν. Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, υπό τη διεύθυνση της κ. Μαρίας Μελιγκοπούλου. Την παράσταση παρακολούθησαν εκπρόσωποι των αρχών της πόλης, του διπλωματικού σώματος και πλήθος κόσμου. 20