Προγράµµατα Προαγωγής και Αγωγής Υγείας

Transcript

1 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 1 Eφαρµοσµένα Προγράµµατα Προαγωγής και Αγωγής Υγείας ΠEPIEXOMENA 4 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΕ ΠΑΙ ΙΑΤΡΟΥΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ ΣΤΙΣ ΜΗΤΕΡΕΣ E. ΑΓΑΠΗ ΑΚΗ, Χ. ΗΜΗΤΡΑΚΑΚΗ, Γ. ΤΟΥΝΤΑΣ, Γ. ΚΟΛΑΪΤΗΣ & Σ. ΧΡΙΣΤΟΓΙΩΡΓΟΣ 5 ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗ ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΑΙΜΟ ΟΤΩΝ ΤΗΣ ΜΙΑΣ ΦΟΡΑΣ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΗ ΑΙΜΟ ΟΣΙΑ Σ. ΓΚΑΤΖΩΝΗ 6 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΟΥ ΣΤΙΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΣΧΙΖΟΦΡΕΝΕΙΑΣ ΣΕ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ Κ.ΦΡΑΓΚΙΑ ΑΚΗ 7 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ Π.Φ.Υ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ & ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙ ΙΚΗΣ & ΕΦΗΒΙΚΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Χ. ΚΟΝΤΑΚΟΣ 8 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΕΡΜΑΤΟΣ ΣΤΟΝ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Σ. ΗΜΟΥΛΑ 9 ΜΑΘΗΤΙΚΟΣ ΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ «ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ» ΩΣ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Θ. ΜΠΑΖΑΣ, Α. ΚΡΙΚΕΛΛΑ, Κ.ΖΟΡΜΠΑ & Κ.ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ 10 Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΙΑ ΙΚΤΥΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΕΙΑΣ Ε. ΦΕΡΕΚΥ ΟΥ 11 ΠΡΟΑΓΩΓΗ ΥΓΙΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Κ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ 12 Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΕΝΤΡΩΝ ΑΠΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ KAI ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Μ. ΧΟΥΚΛΗ & Μ. ΠΟΥΛΙΟΥ 13 ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΕ ΣΧΟΛΙΚΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ. ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ VYRONAS Κ. ΜΙΧΑΣ 14 ΚΑΠΝΙΣΜΑ: Ο ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΣ ΑΝΑΣΤΡΕΨΙΜΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΠΡΟΚΛΗΣΗΣ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΩΝ Ι. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ, Γ. ΠΑΝΤΑΖΙ ΟΥ & Ι. ΛΙΑΠΑΤΗ ΝΕΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 17 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 18 ΝΕΕΣ ΕΚ ΟΣΕΙΣ 19 ΠΡΟΣΕΧΗ ΣΥΝΕ ΡΙΑ Οι σηµερινές εθνικές αλλά και παγκόσµιες οικονοµικές συγκυρίες έχουν ως αποτέλεσµα να επηρεάζουν, τόσο τον προσανατολισµό των επαγγελµατιών υγείας όσο και τις υπηρεσίες υγείας στη χώρα µας, εστιάζοντας όλο και συχνότερα σε προληπτικές παρεµβάσεις που θα εξασφαλίζουν αφενός την υγεία του ελληνικού πληθυσµού και αφετέρου θα συµβάλλουν στη µείωση των ήδη αυξηµένων δαπανών στο χώρο της υγείας. Σήµερα, περισσότερο από ποτέ, έχουν δηµιουργηθεί οι συνθήκες για την ανάπτυξη και εφαρµογή προγραµµάτων προαγωγής και αγωγής υγείας, που θα βοηθήσουν στη µάθηση και απόκτηση νέων γνώσεων, αντιλήψεων και στάσεων σχετικά µε την υγεία, µέσω του εντοπισµού των παραγόντων κινδύνου και των προστατευτικών παραγόντων, που ευθύνονται για τα αυξηµένα ποσοστά συγκεκριµένων σωµατικών και ψυχικών παθήσεων. Επιπλέον, η διεξαγωγή τέτοιων προγραµµάτων σε ποικίλα κοινωνικά πλαίσια (σχολείο, κοινότητα, χώρο εργασίας, κ.α.), θα δώσει τη δυνατότητα σε µεγάλες οµάδες πληθυσµού να κατανοήσουν ότι τα προγράµµατα προαγωγής υγείας δεν περιορίζονται µόνο στην παρουσίαση κάποιων κατευθυντήριων οδηγιών ή σε θεωρητικά σχήµατα, αλλά ότι αποτελούν ολοκληρωµένα µοντέλα παρέµβασης που προωθούν την υιοθέτηση υγιών συµπεριφορών, διασφαλίζοντας τόσο το ατοµικό συµφέρον όσο και το συλλογικό όφελος. Το συγκεκριµένο τεύχος του περιοδικού είναι αφιερωµένο στα εφαρµοσµένα προγράµµατα προαγωγής και αγωγής υγείας, αποδεικνύοντας ότι οι σωστά σχεδιασµένες και υλοποιηµένες παρεµβάσεις προαγωγής και αγωγής υγείας µπορούν να έχουν τα επιθυµητά αποτελέσµατα, µε ελάχιστη οικονοµική επιβάρυνση, όταν άλλες πολιτικές παρεµβάσεις και σχεδιασµοί, στον τοµέα της υγείας και ιδιαίτερα στην πρωτοβάθµια περίθαλψη, έχουν αποτύχει. Ευστάθιος Παπαχρήστου Ψυχολόγος, Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας NEA YΓEIA Τριµηνιαίο Ενηµερωτικό Περιοδικό Αλεξανδρουπόλεως 25, Αθήνα τηλ.: , fax: , chsr@med.uoa.gr, website: Γραµµατεία Σύνταξης: Χ. ηµητρακάκη, Η. Σχορετσανίτη, Χ. Βλαχοπούλου, Φ. Φιλιππίδης, Κ. Γιαννοπούλου Εκδότης: Χριστίνα ηµητρακάκη, Ιδιοκτήτης: Χριστίνα ηµητρακάκη, Παραγωγή - Εκτύπωση: Άρτιον Γραφικές Τέχνες ΑΒΕΕΕ Eξώφυλλο: Jean-Francois Podevin

2 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 2 Παρέµβαση σε Παιδιάτρους 4 της Αττικής µε Στόχο τη Βελτίωση της Ανίχνευσης της Κατάθλιψης στις Μητέρες Eιρήνη Αγαπηδάκη, Χριστίνα ηµητρακάκη, Γιάννης Τούντας Κέντρο Μελετών ΕΚΠΑ Γεράσιµος Κολαϊτης, Στέλιος Χριστογιώργοςιώργος Παιδοψυχιατρική Κλινική, Ιατρική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ Η κατάθλιψη είναι µια συχνή και σοβαρή διαταραχή η οποία «προτιµά» τις γυναίκες και έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή και τη λειτουργικότητα της µητέρας, αλλά και του παιδιού της. Ανεξαρτήτως ηλικίας, οι γυναίκες εµφανίζουν σταθερά µεγαλύτερο ποσοστό άγχους και κατάθλιψης σε σχέση µε τους άνδρες, σε αναλογία 2:1. Για τις γυναίκες µεταξύ ετών, η κατάθλιψη αποτελεί παγκοσµίως, την πρώτη αιτία ανικανότητας. Η «κατάθλιψη της µητέρας» (maternal depression) είναι ένας όρος που χρησιµοποιείται για να περιγράψει την κατάθλιψη που εκδηλώνεται σε µητέρες µε µικρά παιδιά (Chaudron et al., 2004) και έχει απασχολήσει την παγκόσµια επιστηµονική κοινότητα, λόγω των πολλαπλών αρνητικών της επιπτώσεων (Goodman, 2009). Συγκεκριµένα, επιδρά στη γνωστική, κοινωνική, συ- µπεριφορική και νευροφυσιολογική ανάπτυξη των βρεφών, δηµιουργώντας ένα αρνητικό περιβάλλον ανάπτυξης. Επιπλέον, έχει συνδεθεί και µε την πρόωρη διακοπή του θηλασµού, ενώ επιδρά αρνητικά στην εφαρµογή προληπτικών µέτρων ασφαλείας και τη χρήση παιδιατρικών υπηρεσιών υγείας (Olson et al., 2003). Μία από τις κύριες κατηγορίες επαγγελµατιών υγείας της ΠΦΥ που εµπλέκονται στη διαχείριση της κατάθλιψης στις µητέρες είναι και οι παιδίατροι. O παιδίατρος λόγω της τακτικής ιατρικής εξέτασης του παιδιού, βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση για να παρέχει έγκαιρο εντοπισµό και παραποµπή των µητέρων µε κατάθλιψη. Μελέτες που διερευνούν το ζήτηµα της ανίχνευσης της κατάθλιψης της µητέρας, δείχνουν ότι τα κυριότερα εµπόδια για την ελλιπή ανίχνευση της κατάθλιψης της µητέρας από τον παιδίατρο συνίστανται στα εξής: οι παιδίατροι δε θεωρούν ότι η ανίχνευση της κατάθλιψης της µητέρας αποτελεί δική τους ευθύνη, ενώ ακόµη και αν το αναγνωρίζουν, δεν εφαρµόζουν πρακτικές ανίχνευσης και αντιµετώπισης, λόγω ελλιπούς εκπαίδευσης (Chaudron et al., 2007). Σκοπός της παρούσας µελέτης ήταν η διεξαγωγή και αξιολόγηση παρέµβασης δευτερογενούς πρόληψης σε παιδιάτρους της Αττικής, µε στόχο: την αύξηση των γνώσεων και της αυτό-αποτελεσµατικότητάς τους, καθώς και την αλλαγή των στάσεων και των πεποιθήσεών τους, σχετικά µε τον έγκαιρο εντοπισµό και την παραποµπή των µητέρων µε κατάθλιψη. Πρόκειται για ηµι-πειραµατική µελέτη µη ισοδύνα- µων οµάδων µε µετρήσεις πριν και µετά την παρέµβαση (non equivalent control group design [NCGD] pretest-posttest). Το δείγµα αποτέλεσαν 43 ιδιώτες παιδίατροι, οι οποίοι επιλέχθηκαν συµπτωµατικά. Για τη διεξαγωγή της έρευνας χρησιµοποιήθηκαν τα εξής ψυχοµετρικά εργαλεία: 1) ερωτηµατολόγιο δηµογραφικών στοιχείων, 2) το ερωτηµατολόγιο για την κατάθλιψη στις µητέρες της Leiferman (Leiferman, 2008), το οποίο αξιο- λογεί τις µεταβλητές του Μοντέλου Πεποιθήσεων για την Υγεία: υποκειµενική ευθύνη ανίχνευσης της κατάθλιψης, υποκειµενική ευθύνη παρακολούθησης, ευνοϊκές στάσεις για την ψυχική υγεία, υποκειµενικός αντίκτυπος της κατάθλιψης της µητέρας, αυτό-αποτελεσµατικότητα του παιδιάτρου στην ανίχνευση και παραποµπή της κατάθλιψης στις µητέρες, πρακτικές διαχείρισης (ανίχνευση & παραποµπή), καθώς και 3) κλίµακα γνώσεων των καταθλιπτικών συµπτωµάτων. Η παρέµβαση περιελάµβανε εκπαιδευτικό υλικό το οποίο αναπτύχθηκε βάσει του Μοντέλου Πεποιθήσεων για την Υγεία και περιλάµβανε µεταξύ άλλων, την εκπαίδευση στη χορήγηση του σύντοµου εργαλείου ανίχνευσης της κατάθλιψης Patient Health Questionnaire-2 [PHQ-2]. Σε ότι αφορά στα αποτελέσµατα της µελέτης, η σύγκριση µεταξύ των οµάδων παρέµβασης και ελέγχου µετά την παρέµβαση, έδειξε ότι η οµάδα παρέµβασης παρουσίασε βελτιωµένες στάσεις σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου στην υποκειµενική ευθύνη καθώς και στην αίσθηση αυτό-αποτελεσµατικότητας για ε- φαρµογή πρακτικών ανίχνευσης και παραποµπής. Επίσης, άλλαξε η υποκειµενική αντίληψη για τον αντίκτυπο που έχει η κατάθλιψη της µητέρας, των παιδιάτρων της οµάδας παρέµβασης σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου, σε στατιστικά σηµαντικό βαθµό. Επιπλέον, τα αποτελέσµατα από τη σύγκριση µεταξύ των µετρήσεων πριν και µετά την παρέµβαση για την οµάδα παρέµβασης, έδειξαν ότι άλλαξε σε στατιστικά σηµαντικό βαθµό η αίσθηση αυτό-αποτελεσµατικότητας για την εφαρµογή πρακτικών ανίχνευσης και παραποµπής αλλά και η υποκειµενική αντίληψη για τον αντίκτυπο που έχει η κατάθλιψη της µητέρας. Όπως φαίνεται και από τα αποτελέσµατα, η παρέ- µβαση είχε θετική επίδραση στη βελτίωση των στάσεων, των γνώσεων, των πεποιθήσεων και της αυτόαποτελεσµατικότητας των παιδιάτρων της οµάδας παρέµβασης, σε ότι αφορά στην ανίχνευση & παραποµπή της κατάθλιψης στις µητέρες. Ειδικότερα, φάνηκε ότι όσο χαµηλότερα είναι τα σκορ σε αυτούς τους παράγοντες τόσο λιγότερες πιθανότητες υπάρχουν να εφαρµόσει ο παιδίατρος πρακτικές διαχείρισης της κατάθλιψης και αντίστροφα. Η εφαρµογή συστηµατικών εκπαιδευτικών παρεµβάσεων σε παιδιάτρους, θα µπορούσε να συµβάλλει θετικά στον έγκαιρο εντοπισµό της κατάθλιψης στις µητέρες, στη βελτίωση της ψυχοκοινωνικής υγείας του παιδιού και στην προαγωγή της υγείας της οικογένειας.

3 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 3 Η ασφάλεια και η επάρκεια αίµατος αποτελούν δύο από τους εθνικούς στόχους της δηµόσιας υγείας. Ως ασφάλεια ορίζεται η συνεχής βελτίωση της αλυσίδας της διαδικασίας µετάγγισης αίµατος και αφορά στη συλλογή, διακίνηση και χορήγηση αυτού ως θεραπευτικού µέσου στον ασθενή. Η επάρκεια αφορά στη συνεχή προσέλκυση εθελοντών αιµοδοτών και στην ένταξή τους στη συστηµατική εθελοντική αι- µοδοσία, µε στόχο την κάλυψη των αναγκών. Η Ελλάδα απέχει από αυτόν τον στόχο, αφού στο σύνολο των αναγκών της, οι οποίες ανέρχονται στις /έτος, µόνο το 43,8% προέρχεται από εθελοντές δότες και το 4,7% εισάγεται από τον ελβετικό ερυθρό σταυρό (ΥΥΚΑ, 2008). Σκοπός είναι η οργάνωση, εφαρµογή και αξιολόγηση στοχευµένης παρέµβασης για την ενίσχυση της προσέλκυσης εθελοντών δοτών της µίας φοράς (one time donors) και η ένταξή τους στην συστηµατική αιµοδοσία. Η παρέµβαση βασίζεται στην Θεωρία της Προσχεδιασµένης Συµπεριφοράς, µε κύριο προγνωστικό παράγοντα την πρόθεση και την αντίληψη ελέγχου αυτής από το άτοµο. Η διάχυση των µηνυµάτων του προγράµµατος προς τον πληθυσµό της µελέτης ενισχύθηκε µε τη χρήση των στρατηγικών κοινωνικού µάρκετινγκ (στοιχεία καµπάνιας, η οποία ενδείκνυται στην προώθηση θεµάτων που αφορούν το κοινό, µε αλτρουιστικό κίνητρο). Οι στόχοι της παρέµβασης καθορίστηκαν µε βάση την ανάλυση των επιπέδων του οικολογικού µοντέλου. Αυτοί είναι: Η ενίσχυση της πρόθεσης υιοθέτησης της συµπεριφοράς (εθελοντική αιµοδοσία). Η αλλαγή των υποκειµενικών και κανονιστικών νόρ- µων (normative beliefs) και αντιλήψεων, οι οποίες επιδρούν αποτρεπτικά, ως προς τη συµπεριφορά (προσέλκυση και ένταξη στην εθελοντική αιµοδοσία). Η αλλαγή της στάσης του ατόµου, όσον αφορά στη γνώµη των ατόµων του περιβάλλοντος (οι σηµαντικοί άλλοι) και η επιρροή τους. Η ενίσχυση της υποκειµενικής αντίληψης του ελέγχου (αυτό-αποτελεσµατικότητα). Το σχέδιο αξιολόγησης είναι πειραµατικό. Το ερευνητικό σχέδιο ήταν η σχεδόν τυχαιοποιηµένη ελεγχόµενη µελέτη (quasi experimental design) και συγκεκριµένα το σχέδιο µη ισοδύναµων µε πριν και µετά τη δοκιµασία (non equivalent control group/ NCGD pretest posttest). Η κατανοµή των συµµετεχόντων σε οµάδα ελέγχου και οµάδα στόχο έγινε µε τυχαιοποιηµένη µέθοδο. Το πρόγραµµα υλοποιήθηκε στο Γ.Ν.Α Ιπποκράτειο. Το εργαλείο µέτρησης είναι ερωτηµατολόγιο δοµηµένο στις µεταβλητές της TPB και εφαρµόστηκε η µέθοδος της τηλεφωνικής συνέντευξης. Σε ότι αφορά στα χαρακτηριστικά του πληθυσµού της µελέτης, ζητήθηκαν, από την γραµµατεία του τµήµατος, αρχεία εθελοντών αιµοδοτών των τελευταίων τριών ετών µε µία συνεδρία εθελοντικής αι- µοδοσίας. Για τον αριθµητικό περιορισµό του δείγ- µατος, ως επιπλέον κριτήριο τέθηκε η σπάνια οµάδα αίµατος ABO Rh αρνητικό. Για την ευκολία πρόσβασης των συµµετεχόντων στην υπηρεσία αιµοδοσίας, το δείγµα ελήφθη από το νοµό Αττικής. Το χρονικό όριο υλοποίησης ορίστηκε στους τρεις µήνες. Ο αρχικός αριθµός του δείγµατος ήταν 80 άτοµα, τα οποία χωρίστηκαν τυχαία στις δύο οµάδες. Στην οµάδα στόχο, το αρχικό δείγµα ήταν 40 άτοµα και το τελικό δείγµα ήταν 13 συµµετέχοντες. Στην οµάδα ελέγχου το αρχικό δείγµα ήταν 40 άτοµα και το τελικό δείγµα των συµµετεχόντων ήταν 15 άτοµα. Σε ότι αφορά στην παρέµβαση στις δύο οµάδες, στην οµάδα στόχο εστάλη ταχυδροµικώς ένα κιτ το οποίο περιελάµβανε την «ταυτότητα» εθελοντή αιµοδότη, ένα ενηµερωτικό σηµείωµα για το πρόγραµµα, τα στοιχεία επικοινωνίας της ερευνήτριας για την συγκατάθεση των συµµετεχόντων και ένα cd-rom µε ενηµερωτική παρουσίαση για την εθελοντική αιµοδοσία και τις απαντήσεις στις συχνότερες (βάση βιβλιογραφικής ανασκόπησης) απορίες των υποψήφιων αιµοδοτών. Στην οµάδα ελέγχου εστάλη αντίστοιχο κιτ το οποίο δεν περιελάµβανε το ενηµερωτικό cd- rom. Για τη σύγκριση αναλογιών χρησιµοποιήθηκε το Pearson s χ2 test ή το Fisher's exact test. Για τη σύγκριση ποσοτικών µεταβλητών χρησιµοποιήθηκε το Student s t-test ή το µη παραµετρικό κριτήριο Mann- Whitney. Για τη σύγκριση των παραγόντων µεταξύ των µετρήσεων χρησιµοποιήθηκε το Wilcoxon signed test. Η πλειοψηφία τόσο της οµάδας ελέγχου όσο και της οµάδας παρέµβασης ήταν άντρες µε τα ποσοστά να είναι 66,7% και 61,5% αντίστοιχα. Η πλειοψηφία στην οµάδα ελέγχου και στην οµάδας παρέµβασης ήταν άτοµα µε τριτοβάθµια εκπαίδευση µε τα ποσοστά να είναι 53,3% και 76,9% αντίστοιχα. Οι 2 οµάδες δεν διέφεραν σηµαντικά ως προς τα δηµογραφικά τους στοιχεία. Ακόµη και στις δύο οµάδες δεν διέφεραν σηµαντικά οι απόψεις των συµµετεχόντων, πριν και µετά την παρέµβαση (p>0,05). εν υπήρξε σηµαντική διαφορά µεταξύ των 2 οµάδων ούτε πριν ούτε µετά την παρέµβαση (p>0,05). εν διέφεραν σηµαντικά τα ποσοστά των συµµετεχόντων της οµάδας ελέγχου που προσήλθαν για αιµοδοσία πριν και µετά την παρέµβαση (p=1,000). Αντίστοιχα, δεν διέφεραν σηµαντικά τα ποσοστά των συµµετεχόντων της οµάδας παρέµβασης στην προσέλευση (p=1,000). εν υπήρξε ση- µαντική διαφορά στα ποσοστά των συµµετεχόντων που προσήλθαν για αιµοδοσία µεταξύ των 2 οµάδων, πριν και µετά την παρέµβαση (p=1,000). Το βασικό κίνητρο για την εθελοντική αιµοδοσία είναι η προσφορά στο κοινωνικό σύνολο. Οι κύριοι αποτρεπτικοί παράγοντες είναι τα προβλήµατα υγείας και η έλλειψη ελεύθερου χρόνου και η πρόσβαση στην υπηρεσία αιµοδοσίας. Προσέλκυση και Ένταξη Εθελοντών Αιµοδοτών της µίας Φοράς στη Συστηµατική Εθελοντική Αιµοδοσία Σταµατίνα Γκατζώνη Νοσηλεύτρια, M.Sc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας 5

4 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 4 Πρόγραµµα Παρέµβασης για την Καταπολέµηση του Στίγµατος της Σχιζοφρένειας σε Νοσηλευτικό Προσωπικό Γενικού Νοσοκοµείου Κατερίνα Φραγκιαδάκη Ψυχολόγος, M.Sc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας Έχει επιβεβαιωθεί ότι ο κοινωνικός στιγµατισµός και οι προκαταλήψεις, είναι τα κύρια αίτια που οδηγούν στην αποφυγή ή καθυστέρηση της αναζήτησης θεραπευτικής αντιµετώπισης από τα ίδια τα άτοµα που χρήζουν ψυχιατρικής βοήθειας. Ο φαύλος κύκλος του στίγµατος διαιωνίζεται, µε τις ανάλογες επιπτώσεις στην ποιότητα της φροντίδας υγείας που λαµβάνουν τα άτοµα µε ψυχικές διαταραχές καθώς και στους επαγγελµατίες υγείας. Oι στάσεις που διατηρούνται απέναντι στα άτοµα µε ψυχιατρική διάγνωση, είναι παρόµοιες µε αυτές που απαντώνται στο γενικό πληθυσµό. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τις στάσεις του νοσηλευτικού προσωπικού, που εργάζεται σε γενικά νοσοκοµεία, επικεντρώνονται στις αρνητικές αποδόσεις και στον φόβο για τη ψυχική ασθένεια, στην έλλειψη ολιστικής φροντίδας του ασθενή, στην υποτίµηση της ψυχιατρικής φροντίδας, στην έλλειψη ικανοτήτων και εκπαίδευσης για την κάλυψη των αναγκών των ψυχιατρικών ασθενών καθώς και στην απουσία πηγών και υποδοµών για την παροχή ασφάλειας στο χώρο εργασίας τους, όταν παρέχουν ψυχιατρική φροντίδα. Η παρούσα µελέτη πραγµατοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράµµατος µεταπτυχιακών σπουδών «Προαγωγή και Αγωγή της Υγείας» της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστηµίου Αθηνών, σε συνεργασία µε το πρόγραµµα «αντι-στίγµα» του Ερευνητικού Πανεπιστηµιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής. Πιο αναλυτικά, η µελέτη αφορούσε στη δηµιουργία, εφαρµογή και αξιολόγηση του προγράµµατος παρέµβασης για την καταπολέµηση του στίγµατος της σχιζοφρένειας σε νοσηλευτικό προσωπικό γενικού νοσοκοµείου. Το πρόγραµµα εστιάστηκε στη νόσο της σχιζοφρένειας, καθώς φέρει το βαρύτερο στιγ- µατιστικό φορτίο σε σχέση µε άλλες ψυχικές διαταραχές. Αποτελεί την πρώτη ερευνητική προσπάθεια, που γίνεται στην Ελλάδα, σε νοσηλευτικό προσωπικό γενικού νοσοκοµείου. Σκοπός του προγράµµατος παρέµβασης είναι η µείωση του στίγµατος που συνοδεύει την ψυχική ασθένεια και ειδικότερα τη σχιζοφρένεια σε νοσηλευτικό προσωπικό γενικού νοσοκοµείου. Οι επιµέρους στόχοι της παρέµβασης αφορούσαν: 1) Στη διερεύνηση των γνώσεων, των στάσεων και της επιθυµητής κοινωνικής απόστασης από άτοµα µε σχιζοφρένεια. 2) Στη σχεδίαση και στην υλοποίηση αντι-στιγµατιστικής παρέµβασης ευαισθητοποίησης, µε σκοπό τη µείωση του στίγµατος της σχιζοφρένειας. 3) Στην αξιολόγηση της επίδρασης της παρέµβασης στις γνώσεις, στις στάσεις και στην επιθυµητή κοινωνική απόσταση. Ο πληθυσµός της µελέτης ανήλθε στα 69 άτοµα. Την οµάδα της παρέµβασης αποτέλεσαν 36 νοσηλευτές-τριες του Π.Γ.Ν. «Ασκληπιείου Βούλας» και την οµάδα ελέγχου αποτέλεσαν 33 νοσηλευτέςτριες του «Ιπποκράτειου» νοσοκοµείου. Το ερωτηµατολόγιο που χρησιµοποιήθηκε στηρίζεται στο εργαλείο της πανελλαδικής έρευνας στάσεων του γε- νικού πληθυσµού απέναντι στη σχιζοφρένεια και τους ανθρώπους που πάσχουν από αυτήν, το οποίο µε τη σειρά του αποτελεί προσαρµογή του Alberta Pilot Site Questionnaire Tool Kit (W.P.A., 1999). Για την παρέµβαση χρησιµοποιήθηκε το µοντέλο του Corrigan που αναφέρει το στίγµα ως κοινωνική διαδικασία και περιλαµβάνει τρεις συνιστώσες: τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τις διακρίσεις. Η µέθοδος παρέµβασης που επιλέχθηκε συνδύαζε τις δύο πιο αποτελεσµατικές στρατηγικές κατά του στίγµατος: την εκπαίδευση και την επαφή. Με βάση το ενδιαφέρον για τη συµµετοχή στο πρόγραµµα που εκδηλώθηκε από το νοσηλευτικό προσωπικό του Ασκληπιείου Βούλας δηµιουργήθηκαν 3 οµάδες νοσηλευτών-τριών. Σε κάθε οµάδα πραγµατοποιήθηκε στο αµφιθέατρο του νοσοκοµείου η ίδια παρέµβαση διάρκειας 120 λεπτών. Τo πρόγραµµα παρέµβασης περιελάµβανε ένα εργαστήριο ευαισθητοποίησης µε µία βιωµατικού τύπου δραστηριότητα, ενηµέρωση για τη ψυχική ασθένεια µε ιδιαίτερη αναφορά στη νόσο της σχιζοφρένειας και συµµετοχή ενός ασθενή που έχει τη νόσο της σχιζοφρένειας εδώ και 26 χρόνια, ο οποίος µίλησε για τις εµπειρίες και το στίγµα που έχει βιώσει από την ύπαρξη της νόσου του. Ως προς τα αποτελέσµατα, οι αρχικοί στόχοι του προγράµµατος επιβεβαιώθηκαν και η σύγκριση των µεταβλητών, µεταξύ των οµάδων παρέµβασης και ελέγχου, που σχετίζονται µε τις αντιλήψεις, τις στάσεις και την επιθυµητή κοινωνική απόσταση, φανέρωσε σηµαντικές σχέσεις. Μετά την ολοκλήρωση της παρέµβασης υπήρξε βελτίωση των αντιλήψεων και των στάσεων και µείωση της επιθυµητής κοινωνικής απόστασης, καθώς παρατηρήθηκε πως οι νοσηλευτές-τριες δεν διατηρούσαν στερεοτυπικές αντιλήψεις και απορριπτικές στάσεις στα άτοµα µε σχιζοφρένεια. Η άµεση επαφή του νοσηλευτικού προσωπικού, µε ασθενή που έ- χει τη νόσο της σχιζοφρένειας εδώ και 26 χρόνια, είχε θετική επίδραση στη βελτίωση των αντιλήψεων και στάσεών τους και της επιθυµητής κοινωνικής α- πόστασης απέναντι στα άτοµα µε σχιζοφρένεια. Επιπρόσθετα, στο νοσηλευτικό προσωπικό που συµ- µετείχε στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε µια µικρή µεταβολή της επιθυµίας τους να εργαστούν ως ψυχιατρικοί νοσηλευτές-τριές, κάτι που φανερώνει τη µείωση της αντίληψής τους για την επικινδυνότητα των ασθενών που έχουν µια ψυχική νόσο. Τα παρόντα αποτελέσµατα είναι ενθαρρυντικά, παρέχοντας τεκµήρια για την αποτελεσµατικότητα των προγραµµάτων για την καταπολέµηση του στίγµατος της σχιζοφρένειας, σε ότι αφορά στην αλληλεπίδραση των νοσηλευτών-τριών µε άτοµα που έχουν την νόσο της σχιζοφρένειας. Παρόλα αυτά, είναι υπαρκτή η κοινωνική αναγκαιότητα για την εφαρµογή και αξιολόγηση αντίστοιχων προγραµµάτων για τη µείωση των επίπεδων του στίγµατος της ψυχικής νόσου και των διακρίσεων στο νοσοκοµειακό περιβάλλον. 6

5 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 5 Η παχυσαρκία αποτελεί ένα σοβαρό πρόβληµα υ- γείας, το οποίο επηρεάζει δυσµενώς, τόσο την υγεία όσο και την ίδια τη ζωή του ανθρώπου. Οι συνέπειές της επηρεάζουν σηµαντικά την ψυχική αλλά και τη σω- µατική υγεία. Τις τελευταίες δεκαετίες η παχυσαρκία έχει πάρει ανησυχητικές διαστάσεις παγκοσµίως, αυξάνοντας τα ποσοστά της εµφάνισης της. υστυχώς, το πρόβληµα αφορά, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και τα παιδιά και τους εφήβους, έτσι η ανάγκη για την αποτελεσµατική πρόληψη και αντιµετώπισή της, γίνεται πιο επιτακτική, αποτελώντας µια από τις µεγαλύτερες προκλήσεις της σύγχρονης επιστηµονικής κοινότητας. Η παρούσα µελέτη αφορά στο σχεδιασµό, στην ε- φαρµογή και στην αξιολόγηση ενός προγράµµατος παρέµβασης, σε επαγγελµατίες της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας, µέσα από το οποίο µελετηθήκαν οι ισχύουσες γνώσεις, πεποιθήσεις και συµπεριφορές των επαγγελµατιών υγείας σε σχέση µε την πρόληψη και την αντιµετώπιση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας. Επιπλέον, η παρέµβαση στόχευε στην ευαισθητοποίηση, έτσι ώστε να βελτιωθούν οι γνώσεις, οι πεποιθήσεις και οι συµπεριφορές. Βασίστηκε στο θεωρητικό µοντέλο της προσχεδιασµένης συµπεριφοράς, η ο- ποία ενδείκνυται σε παρεµβάσεις οι οποίες έχουν να κάνουν µε την εκπαίδευση επαγγελµατιών υγείας. Το πρόγραµµα παρέµβασης πραγµατοποιήθηκε στη Πολυκλινική του Ολυµπιακού χωριού, στο ΙΚΑ Μενιδίου και στους Σταθµούς Προστασίας Μάνας και Παιδιού Νέας Ιωνίας και Αγίων Αναργύρων. Στη πολυκλινική του Ολυµπιακού χωριού συµµετείχαν 15 ά- τοµα, τα οποία αποτέλεσαν και την οµάδα παρέµβασης, στο ΙΚΑ Μενιδίου και στους Σταθµούς Προστασίας Μάνας και Παιδιού Νέας Ιωνίας και Αγίων Αναργύρων συµµετείχαν συνολικά επίσης 15 άτοµα, τα οποία αποτέλεσαν την οµάδα ελέγχου του δείγµατος. Για τις ανάγκες της παρέµβασης δόθηκε, και στις δυο οµάδες, ένα ερωτηµατολόγιο µέτρησης γνώσεων, πεποιθήσεων και συµπεριφορών των επαγγελµατιών της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας µε στόχο την πρόληψη και την αντιµετώπιση της παιδικής και εφηβικήςπαχυσαρκίας, βασισµένο στο θεωρητικό µοντέλο της προσχεδιασµένης συµπεριφοράς. Παράλληλα, µέσα στο ερωτηµατολόγιο υπήρχαν ερωτήµατα συλλογής κοινωνικοδηµογραφικών δεδοµένων. Στη συνέχεια για την οµάδα παρέµβασης κατασκευάστηκε ένας ενηµερωτικός οδηγός (booklet) ευαισθητοποίησης των επαγγελµατιών της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας. Ο συγκεκριµένος οδηγός σχεδιάστηκε µε βάση το θεωρητικό µοντέλο, το οποίο επιλέχθηκε για τη παρούσα παρέµβαση. Μετά από ένα µήνα από τη παράδοση του ενηµερωτικού οδηγού, δόθηκε ξανά το ερωτηµατολόγιο και στις δυο οµάδες, µε σκοπό να αξιολογηθούν τυχόν αλλαγές στις γνώσεις, στις πεποιθήσεις και στις συµπεριφορές των επαγγελµατιών υγείας, καθώς και να συγκριθούν οι δυο οµάδες (ελέγχου και παρέµβασης). Τα σηµαντικότερα αποτελέσµατα της παρέµβασης αφορούν στη βελτίωση των γνώσεων, των πεποιθήσεων και των συµπεριφορών των επαγγελµατιών υ- γείας, της οµάδας παρέµβασης. Η βελτίωση των συµπεριφορών όµως ήταν, συγκριτικά µε τις άλλες δύο µεταβλητές, µικρότερου βαθµού. Πιο συγκεκριµένα: Στις γνώσεις, τα άτοµα της οµάδας παρέµβασης είχαν σηµαντικά υψηλότερη βαθµολογία γνώσης, δηλαδή περισσότερες γνώσεις σε σύγκριση µε τα άτοµα της οµάδας ελέγχου. Ακόµη, στην οµάδα ελέγχου δεν υπήρξε σηµαντική µεταβολή της βαθµολογίας γνώσεων µετά την παρέµβαση. Αντίθετα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντική αύξηση της βαθµολογίας γνώσεων. Ο βαθµός µεταβολής της βαθµολογίας διέφερε σηµαντικά µεταξύ των οµάδων. Συγκεκριµένα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντική αύξηση και στην οµάδα ελέγχου µείωση η οποία δεν ήταν στατιστικά σηµαντική. Στις πεποιθήσεις, τόσο πριν όσο και µετά την παρέµβαση, τα άτοµα της οµάδας παρέµβασης είχαν σηµαντικά υψηλότερη βαθµολογία πεποιθήσεων, δηλαδή θετικότερες πεποιθήσεις σε σύγκριση µε τα άτοµα της οµάδας ελέγχου. Ακόµα, στην οµάδα ελέγχου δεν υπήρξε σηµαντική µεταβολή της βαθµολογίας πεποιθήσεων µετά την παρέµβαση, σε σύγκριση µε πριν. Αντίθετα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντική αύξηση της βαθµολογίας πεποιθήσεων µετά την παρέµβαση. Ο βαθµός µεταβολής της βαθµολογίας διέφερε σηµαντικά µεταξύ των οµάδων. Συγκεκρι- µένα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντική αύξηση και στην οµάδα ελέγχου αύξηση η οποία δεν ήταν σηµαντική. Τέλος, στη συµπεριφορά, δεν υπήρξε σηµαντική διαφορά στη βαθµολογία των συµµετεχόντων, ούτε πριν ούτε µετά την παρέµβαση µεταξύ των οµάδων. Ακό- µα, στην οµάδα ελέγχου δεν υπήρξε σηµαντική µεταβολή της βαθµολογίας µετά την παρέµβαση σε σύγκριση µε πριν. Αντίθετα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντική αύξηση της βαθµολογίας, µετά την παρέµβαση. Τέλος, ο βαθµός µεταβολής της βαθµολογίας διέφερε σηµαντικά µεταξύ των οµάδων. Συγκεκριµένα, στην οµάδα παρέµβασης υπήρξε σηµαντική αύξηση και στην οµάδα ελέγχου µείωση η οποία δεν ήταν σηµαντική. Η παρούσα παρέµβαση µπορεί να χρησιµοποιηθεί ως έναυσµα για µεταγενέστερα πιο οργανωµένα και πιο σύνθετα, ως προς τη µέθοδο, προγράµµατα παρέµβασης. Η διενέργεια προγραµµάτων παρέµβασης που αφορούν στην ευαισθητοποίηση των επαγγελµατιών της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας σε σχέση µε την πρόληψη και την αντιµετώπιση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας, αποτελούν µια αναγκαιότητα, καθώς πιστεύεται ότι η επιλογή των επαγγελµατιών της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας, ως πληθυσµός-στόχος, θα αποτελέσει πιο αποτελεσµατική µέθοδο στη προσπάθεια πρόληψης και καταπολέµησης της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας. Παρέµβαση Ευαισθητοποίησης των Επαγγελµα- τιών Π.Φ.Υ. για την Πρόληψη & την Αντιµετώπιση της Παιδικής & Εφηβικής Παχυσαρκίας Χριστόφορος Κοντάκος Επισκέπτης Υγείας, M.Sc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας 7

6 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:33 PM Page 6 Πρόγραµµα Παρέµβασης 8 για την Πρόληψη του Καρκίνου του έρµατος στον Πληθυσµό των Εφήβων στο Σχολείο Στέλλα ηµουλά Ψυχολόγος, M.Sc. Προαγωγής και Αγωγής Υγείας Κύριος στόχος της παρούσας έρευνας ήταν ο σχεδιασµός, η εφαρµογή και η αξιολόγηση ενός προγράµµατος παρέµβασης για τη θετική τροποποίηση των γνώσεων, προθέσεων, προσδοκιών και συµπεριφορών µαθητών της Α Γυµνασίου, απέναντι στην έκθεση τους στην ηλιακή ακτινοβολία. Το σχέδιο της έρευνας συνιστά µία µη-τυχαιοποιηµένη µελέτη µε οµάδα ελέγχου. Το δείγµα της έ- ρευνας αποτέλεσαν 49 µαθητές της Α Γυµνασίου (22 µαθητές στην οµάδα παρέµβασης και 27 µαθητές στην οµάδα ελέγχου). Τα δεδοµένα της έρευνας συλλέχθηκαν µε τη χρήση σταθµισµένου ερωτηµατολογίου, βασισµένου στο θεωρητικό πλαίσιο της Κοινωνικογνωστικής θεωρίας (Σαρίδη, 2008). Οι µαθητές της οµάδας παρέµβασης παρακολούθησαν ένα παρεµβατικό πρόγραµµα, διάρκειας 4άρων διδακτικών ωρών. Αναλυτικότερα στην: 1η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε γνωριµία µε τους µαθητές, ενηµέρωση για τον σκοπό του προγράµµατος, διανοµή του ερωτηµατολογίου και ανάθεση εργασίας για το σπίτι σε συνεργασία µε τους γονείς. 2η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε παρουσίαση/power point, η θεµατολογία του οποίου ήταν: ο ήλιος, το όζον, η UVR και oι επιπτώσεις της σε συνδυασµό µε προβολή φωτογραφιών, (σπίλοι, µέθοδοι αυτό-µαυρίσµατος και τέλος τα αντηλιακά µέτρα προφύλαξης). 3η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε δηµιουργία οµάδων µε στόχο τον σχεδιασµό ζωγραφιών για τα εξής: (α) η επικινδυνότητα της έκθεσης και (β) οι συµπεριφορές που προστατεύουν από την ηλιακή ακτινοβολία. 4η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε διανοµή ενη- µερωτικού φυλλαδίου και επαναληπτική διανοµή των ερωτηµατολογίων. Εν συνεχεία ακολούθησαν 2 συναντήσεις µε τους µαθητές της οµάδας ελέγχου. Αναλυτικότερα στην: 1η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε η διανοµή του ερωτηµατολογίου και κατόπιν η διανοµή ενηµερωτικού εντύπου. 2η συνάντηση πραγµατοποιήθηκε επαναληπτική χορήγηση των ερωτηµατολογίων. Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας, σε ότι αφορά στις γνώσεις για (α) τον καρκίνο του δέρµατος, (β) τις επιπτώσεις της ηλιακής ακτινοβολίας και (γ) τα µέτρα αντηλιακής προστασίας, οι µαθητές της οµάδας παρέµβασης παρουσίασαν στατιστικά ση- µαντική αύξηση, σε σχέση µε τους µαθητές της οµάδας ελέγχου, στην αναγνώριση της ηλικιακής οµάδας που βρίσκεται σε µεγαλύτερο κίνδυνο να παρουσιάσει µελάνωµα, στην αναγνώριση του πότε ένα αντηλιακό παρέχει µεγαλύτερη προστασία, στην αναγνώριση της επικινδυνότητας του ήλιου και στην αναγνώριση ότι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία είναι ε- νισχυτικός παράγοντας της γήρανσης του δέρµατος. Ωστόσο, ενώ υπήρχε αύξηση των γνώσεων αναφορικά: (α) µε το ποια αντηλιακά µέτρα µας προστατεύουν και (β) µε το ότι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί ενισχυτικό παράγοντα για την εµφάνιση δερ- µατικών αλλεργιών και καρκίνου του δέρµατος, δεν αξιολογήθηκε ως στατιστικά σηµαντική. Σε ότι αφορά στην πρόθεση/ετοιµότητας συµπεριφοράς: (α) στην έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, (β) στην υιοθέτηση µέτρων αντηλιακής προστασίας και (γ) στην αυτοεξέταση των σπίλων, οι µαθητές της οµάδας παρέµβασης εµφανίζουν σε σχέση µε τους µαθητές της οµάδας ελέγχου, σε µεγαλύτερο ποσοστό, την πρόθεση να παρακολουθούν τις ελιές τους για τυχόν αλλαγές στο σχήµα ή στο χρώµα. ηλώνουν ότι θα φορούσαν καπέλο κατά την διάρκεια της έκθεσής τους στην ηλιακή ακτινοβολία, θα χρησιµοποιούσαν αντηλιακό, θα φορούσαν γυαλιά ηλίου και τέλος θα επέλεγαν να επισκεφτούν την θάλασσα τις ώρες που η ηλιακή ακτινοβολία δεν είναι επιβλαβής για την υγεία του δέρµατος. Ωστόσο, δεν υπήρξε στατιστικά σηµαντική διαφορά στην πρόθεση των µαθητών µετά την παρέµβαση να επισκεφτούν γιατρό για έλεγχο των σπίλων. Σε ότι αφορά στις προσδοκίες από (α) την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και (β) την υιοθέτηση των αντηλιακών µέτρων, οι µαθητές της οµάδα παρέµβασης παρουσιάζουν στατιστικά σηµαντική διαφορά σε σχέση µε την οµάδα ελέγχου στον λόγο που χρησιµοποιούν αντηλιακό, δηλώνοντας ότι ο λόγος είναι η προστασία της υγείας τους και οι ιατρικές οδηγίες που έχουν δεχτεί. Ωστόσο, αν και υπήρξε βελτίωση αναφορικά µε τις προσδοκίες των µαθητών από την ηλιοθεραπεία, µε το 63% να δηλώνει ότι δεν θα έκανε ηλιοθεραπεία για να αποκτήσει πιο σκούρο χρώµα επιδερµίδας, η διαφορά του ποσοστού από την αρχική µέτρηση δεν κρίνεται ως στατιστικά σηµαντική, ενώ το 68% των µαθητών, µετά την παρέµβαση, δηλώνει ότι το µαύρισµα προσδίδει στυλ µε στατιστικά σηµαντική διαφορά συγκριτικά µε το αρχικό ποσοστό 31,8%. Σε ότι αφορά στην επιρροή από τα πρότυπα συµπεριφοράς που προώθησε η παρέµβαση (π.χ. τους γονείς), δεν υπήρξε καµία στατιστικά σηµαντική διαφορά, µετά την εφαρµογή του προγράµµατος, παρά το γεγονός ότι έχει διαπιστωθεί ερευνητικά ότι η εµπλοκή των γονέων στις δραστηριότητες που σχετίζονται µε την προστασία από τον ήλιο στο σπίτι οδηγεί στην βελτίωση της συµπεριφοράς των παιδιών απέναντι στην προστασία από την ηλιακή ακτινοβολία (Glanz et al, 1998). Τέλος, ενώ η παρούσα παρέµβαση επέφερε θετικές αλλαγές στον τοµέα της πρόθεσης/ετοιµότητας για συµπεριφορά, δεν ήταν δυνατό να υπολογιστεί µε αξιοπιστία η τροποποίηση ή όχι της συµπεριφοράς των µαθητών της οµάδας παρέµβασης, καθώς η παρέµβαση πραγµατοποιήθηκε το φθινόπωρο του 2010 και δεν υπήρχε η δυνατότητα εφαρµογής επαναληπτικών µετρήσεων µετά το τέλος της παρέµβασης και κατά την διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου.

7 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 7 Η διδακτέα ύλη του Υπουργείου Παιδείας για τη γενική δευτεροβάθµια εκπαίδευση περιέχει ελάχιστα για την Υγιεινή και την Ασφάλεια στην Εργασίας (ΥΑΕ). Ωστόσο, µελέτες γνώσεων και διαγωνισµός έκθεσης ιδεών ( ) «Προστασία της Υγείας στην Εργασία», σε 7 γενικά Λύκεια του δήµου Ψυχικού, αποκάλυψαν ότι πολλοί µαθητές αναγνωρίζουν επαγγελ- µατικούς κινδύνους. Στο διάστηµα 11/2011-2/2012, ο ήµος Φιλοθέης- Ψυχικού µε τον Εκπρόσωπο της ιεθνούς Επιτροπής Ιατρικής και Υγιεινής της Εργασίας στην Ελλάδα (Ε- ΙCOH) και τους διευθυντές 18 σχολείων της περιφέρειάς του (10 γυµνασίων: 4 ιδιωτικών, 6 δηµοσίων, και 8 γενικών λυκείων: 5 ιδιωτικών, 3 δηµοσίων) διενήργησε ιαγωνισµό Φωτογραφίας µε θέµα «Προστασία της Υγείας στην Εργασία» για τους µαθητές τους. Απόφαση του ηµάρχου (για προϋποθέσεις, όρους συµµετοχής, βραβεία, δώρα) αναρτήθηκε (µε έντυπα δηλώσεων συµµετοχής και µεταβίβασης πνευµατικών δικαιωµάτων του µαθητή από αυτόν και από ένα γονέα στο ήµαρχο και στον Ε-ICOH) στο διαδικτυακό τόπο του ήµου. Με απόφαση της ηµοτικής Επιτροπής ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης (Ν.Π...), και επιστολές του ηµάρχου και του Ε-ICOH, προς τους διευθυντές των σχολείων, ζητήθηκε η συνεργασία τους για ενδοσχολική δηµοσιοποίηση του διαγωνισµού. Ανευρέθηκαν 11 ιδιώτες χορηγοί δώρων (αξίας Ευρώ) και βιβλίων ΥΑΕ, για 14 βραβεία και 16 επαίνους (που απένειµε ο ήµαρχος, σε ειδική τελετή). Ο διαγωνισµός, δηµοσιοποιήθηκε ευρέως, χωρίς κόστος, σε ιστοσελίδες του ήµου και του Οργανισµού του για Κοινωνική Αλληλεγγύη, Πολιτισµό και Αθλητισµό, του Ελληνικού Ινστιτούτου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας (ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.), στο περιοδικό του ήµου, σε εβδοµαδιαία τοπική εφηµερίδα και τρεις µεγάλες ηµερήσιες εφηµερίδες, µε αφίσες (σε 30 δη- µοτικά κτίρια και τοπικά ιδιωτικά καταστήµατα). Οι καθηγητές των σχολείων (χρησιµοποιώντας υποδείγµατα οµιλίας, φωτογραφιών) και ο Ε-ICOH παρουσίασαν το θέµα του διαγωνισµού στους µαθητές (σε τάξεις, αµφιθέατρα, µετά την πρωινή προσευχή). Οι µαθητές κλήθηκαν να βγάλουν φωτογραφίες, α- πεικονίζουσες εργαζοµένους σε ταυτοποιήσιµες εργασιακές καταστάσεις, εκτιθέµενους σε αναγνωρίσιµους επαγγελµατικούς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλειά τους και τυχόν υπάρχοντα µέτρα προστασίας. Επιτράπηκε η σκηνοθεσία της εικόνας (εφόσον αντικατόπτριζε πραγµατική εργασιακή κατάσταση και κίνδυνο) και η ηλεκτρονική αισθητική βελτίωσή της. Τονίστηκε στους µαθητές να ρωτήσουν, κατ αρχάς τους γονείς και τους συγγενείς τους, πώς εργάζονται, ποιοι είναι οι κίνδυνοι κατά την εργασία τους και ποια είναι τα τυχόν εφαρµοζόµενα µέτρα προστασίας. Ακόµη, τονίστηκε στους µαθητές να µη διακινδυνεύσουν την υγεία τους φωτογραφίζοντας (έχοντας εξασφαλίσει τη συγκατάθεση των φωτογραφιζοµένων, αν αυτοί δεν ήταν οι γονείς ή συγγενείς τους). Συµµε- τείχαν 87 φωτογραφίες, που κρίθηκαν, χωρίς γνώση της ταυτότητας των µαθητών-φωτογράφων, από πενταµελή Επιτροπή διορισµένη µε Απόφασή ηµάρχου (αποτελούµενη από ειδικό ιατρό εργασίας, πολιτικό µηχανικό, φιλόλογο-εκπαιδευτικό, ιστορικό τέχνης-µουσειολόγο και φοιτητή νοµικής), µε κριτήρια κατά σειρά βαρύτητας: τη δύναµη µετάδοσης του µηνύµατος, την εκπαιδευτική αξία, την πρωτοτυπία, την καλλιτεχνική αξία. Το κάθε µέλος ιεράρχησε (αθροιστικά για όλα τα κριτήρια) όλες τις φωτογραφίες. Παράλληλα, αλλά ανεξάρτητα, εξαµελής Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κέντρου για το Περιβάλλον και την Υγεία του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας (ΠΟΥ) έκρινε και ιεράρχησε τις φωτογραφίες (µε κριτήρια: τεχνική αρτιότητα, καθαρότητα µηνύµατος, σπουδαιότητα φωτογραφιζοµένου θέµατος, εκπαιδευτική α- ξία) και ακολούθως, ζήτησε και απόκτησε το δικαίωµα δηµοσίευσης από τον ΠΟΥ των 23 καλυτέρων φωτογραφιών. Οι κρίσεις των δύο Επιτροπών ήταν παραπλήσιες. Οι συµµετέχοντες αναγνώρισαν επαγγελµατικούς κινδύνους σε ποικίλους χώρους εργασίας εκτός βιοµηχανίας, και τη σχετική προστασία. Εκτιµάται, ότι η συµµετοχή θα ήταν µεγαλύτερη, αν περισσότεροι γονείς είχαν θεωρήσει το θέµα του διαγωνισµού ιδιαίτερα σηµαντικό, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Ο ιαγωνισµός πραγµατοποιήθηκε για πρώτη φορά σε σχολεία της γενικής δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. ιέφερε από τον Ευρωπαϊκό ιαγωνισµό Φωτογραφίας µε θέµα την ΥΑΕ, που διοργάνωσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (2009, 2011) κυρίως για ενήλικες, επαγγελµατίες φωτογράφους µε κριτήριο βράβευσης την καλλιτεχνική αξία της φωτογραφίας. Αντίστοιχος διαγωνισµός ζωγραφικής µε θέµα «Ασφάλεια και Υγεία στο Σπίτι και στο Σχολείο» διενεργήθηκε από το ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε. - Παράρτηµα Ιωαννίνων (2010) για τους µαθητές του 10 ου ηµοτικού Σχολείου Ιωαννίνων, µετά από προηγούµενη σχετική ενηµέρωση των µαθητών από στελέχη του Παραρτήµατος. Ακολούθησε ενηµέρωση µαθητών, σε συνεργασία µε την ιεύθυνση Πρωτοβάθµιας Εκπαίδευσης Ιωαννίνων. Φωτογραφίες απεικονίζουσες επικίνδυνες ή ασφαλείς εργασιακές πρακτικές, χρησιµοποιούνται για την κατάρτιση στην ΥΑΕ των εργαζοµένων σε ορισµένες επιχειρήσεις. Η διασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία, ως δικαίωµα των πολιτών, προϋποθέτει τη δηµιουργία κουλτούρας πρόληψης. Αυτή πρέπει να ξεκινάει από το σπίτι, να συνεχίζεται κυρίως στο σχολείο και να ολοκληρώνεται στην τριτοβάθµια εκπαίδευση και στην επαγγελµατική ζωή, συµβάλλοντας και στη βιώσιµη ανάπτυξη της Ελλάδας. Η επανάληψη του ιαγωνισµού Φωτογραφίας ως εργαλείου Αγωγής Υγείας και σε άλλα σχολεία γενικής δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, εκτός ωρολογίου προγράµµατος, στο πλαίσιο πολιτιστικών δραστηριοτήτων, θα είναι χρήσιµη για τους µελλοντικούς εργοδότες και εργαζοµένους. Μαθητικός ιαγωνισµός Φωτογραφίας «Προστασία της Υγείας στην Εργασία» ως Εργαλείο Αγωγής Υγείας ρ Θεόδωρος Μπάζας Εκπρόσωπος ιεθνούς Επιτροπής Ιατρικής & Υγιεινής της Εργασίας (ICOH( ICOH) στην Ελλάδα, Ι.Ε. Αλκινόη Κρικέλλα Γενική Γραµµατέας Πανελλήνιου Σωµατείου Ειδικών Ιατρών Εργασίας, Ι.Ε. Κωνσταντίνα Ζορµπά Υπεύθυνη Παραρτήµατος Ιωαννίνων ΕΛ.ΙΝ.Υ.Α.Ε.,., Μηχανικός Ε.Μ.Π. Κωνσταντίνος Παναγιωτόπουλος Φοιτητής Νοµικής 9

8 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 8 Η Συµβολή του ιαδικτύου στην Αγωγή και Προαγωγή Υγείας Ελίζα Φερεκύδου ρ Βιολόγος, Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών 10 Το διαδίκτυο, ως µετεξέλιξη της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών, µετά την επανάσταση των τηλεγράφου, του τηλεφώνου, του ραδιοφώνου και των υπολογιστών, έφερε µία νέα εποχή στην επικοινωνία. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία για την παγκόσµια χρήση του διαδικτύου, το 2001 οι χρήστες του διαδικτύου υπολογίζονταν σε 500 εκατοµµύρια παγκοσµίως, ενώ το 2009 εκτινάχθηκαν στα 1.73 δισεκατοµ- µύρια και ακόµη αναµένεται ραγδαία αύξηση. Όσον αφορά στη χρήση του διαδικτύου στην Ελλάδα, αν και τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει αύξηση τα τελευταία χρόνια, ακόµη βρίσκεται σε χαµηλά επίπεδα. Παρ όλα αυτά, η αναζήτηση πληροφοριών για την υγεία είναι ένα από τα πιο δηµοφιλή θέµατα στο διαδίκτυο, ενώ συχνά αναφέρεται η χρήση αυτών των πληροφοριών χωρίς την αναζήτηση της γνώµης του ειδικού. Τα στοιχεία αυτά συνάδουν µε τα αποτελέσµατα πρόσφατης έρευνας του Κέντρου Μελετών Υπηρεσιών Υγείας του Πανεπιστηµίου Αθηνών, ως προς την ενηµέρωση ασθενών µε καρκίνο του µαστού. Στην έρευνα αυτή, το διαδίκτυο ήταν η 2 η συνηθέστερη πηγή ενηµέρωσης για τις νεώτερες ηλικίες και για τις ασθενείς υψηλότερου µορφωτικού επιπέδου. Αν και η πρώτη γενιά του παγκόσµιου ιστού ήταν µόνο για ανάγνωση, στη συνέχεια το διαδίκτυο εξελίχθηκε στη συνεργατική µορφή και χρησιµοποιείται ως πλατφόρµα που επιτρέπει τη διαδραστικότητα, δηλαδή επιτρέπει τη δηµοσίευση κειµένου, εικόνας, ήχου. Το διαδίκτυο γίνεται µέσο συνεργασίας και οι χρήστες επικοινωνούν σχηµατίζοντας διαδικτυακές κοινότητες σε όλα τα µέρη του κόσµου, παίζουν παιχνίδια µε πολλούς παίκτες ή συµµετέχουν στη δηµιουργία τρισδιάστατων εικονικών κόσµων. Έχουν δηµιουργηθεί ιστοσελίδες, όπως το Health 2.0, και το όπου το περιεχόµενο παράγεται από τους ίδιους τους ασθενείς που συµµετέχουν σε διαδικτυακές κοινότητες, ανταλλάσσουν απόψεις και ενηµερώνονται για τις νεώτερες εξελίξεις που αφορούν στην ασθένειά τους. Η όλη διαδικασία µέσω της οποίας τα άτοµα αποκτούν τον έ- λεγχο της υγείας τους και είναι σε θέση να τη βελτιώσουν, συµβάλλει στην ενδυνάµωσή τους, µε την ουσιαστική έννοια του όρου, όπως αυτή απορρέει από το χάρτη της Ottawa (WΗΟ 1986, p. 1). Όπως προκύπτει από τη βιβλιογραφία, το διαδίκτυο παρέχει τη δυνατότητα πραγµατοποίησης παρεµβάσεων που οδηγούν σε αλλαγή συµπεριφοράς. Παλαιότερα, η χρήση Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας περιοριζόταν είτε στην µορφή του CDROM, είτε στην ανάγνωση ιστοτόπων ή στην συµβουλευτική µέσω ή SMS. Αντίθετα, το συνεργατικό διαδίκτυο όπως έχει αναπτυχθεί σήµερα προσφέρει τη δυνατότητα ανάπτυξης παρεµβάσεων Αγωγής και Προαγωγής Υγείας µε χαµηλότερο κόστος, είναι προσπελάσιµο από παντού, είναι διαθέσιµο κάθε στιγµή, δίνει τη δυνατότητα δηµιουργίας και συµµετοχής σε διαδικτυακές κοινότητες, αλλά και δηµιουργίας προσαρ- µοσµένων µηνυµάτων στις ανάγκες του χρήστη. Είναι επίσης ελκυστικό γιατί δίνει τη δυνατότητα της προσοµοίωσης σε εικονικά περιβάλλοντα για τον χρήστη, της ανάπτυξης διαδικτυακών παιχνιδιών µε πολλούς παίκτες (που έλκουν κυρίως παιδιά), ενώ µπορεί να χρησιµοποιηθεί για παρεµβάσεις σε οµάδες που δεν χρησιµοποιούν υπηρεσίες υγείας (π.χ. διακοπή καπνίσµατος σε νέους). Συνοψίζοντας τα θετικά σηµεία των παρεµβάσεων που βασίστηκαν στο διαδίκτυο µπορούµε να διακρίνουµε τα εξής σηµεία: L Τα διαδικτυακά προγράµµατα είναι αποτελεσµατικότερα από άλλα σε Η/Υ π.χ.cd Rom. L Τυγχάνουν θετικής αποδοχής από τους χρήστες. L Έχουν θετικά αποτελέσµατα στην απόκτηση γνώσεων (σε σχέση µε άλλες παρεµβάσεις µε ισοδύνα- µο περιεχόµενο). L Έχουν θετικά αποτελέσµατα στην διαµόρφωση στάσεων. L Έχουν θετικά αποτελέσµατα στην αλλαγή της συ- µπεριφοράς (π.χ. µείωση ή διακοπή καπνίσµατος, αύξηση φυσικής δραστηριότητας, επιλογή υγιεινών τροφών). Παρόλα αυτά, οι κυριότερες αδυναµίες παρεµβάσεων που βασίστηκαν στο διαδίκτυο εστιάζονται κυρίως στα εξής σηµεία: L Η προσαρµογή των εξατοµικευµένων προγραµ- µάτων δεν είναι τόσο αποτελεσµατική όσο αναµενόταν. L Η µέθοδος συµβουλευτικής µέσω διαδικτύου δεν ήταν επιτυχής - η ανθρώπινη επαφή θεωρήθηκε πιο αποτελεσµατική και αναγκαία. L Τα αποτελέσµατα αλλαγής συµπεριφοράς είναι βραχυπρόθεσµα. Χρειάζεται συχνή ανατροφοδότηση. L Αποτελεί συχνό πρόβληµα η αραιή συµµετοχή και «απόσυρση» από το πρόγραµµα. Αυτό µπορεί να εξηγηθεί, κυρίως επειδή οι παρεµβάσεις ήταν απλή «µετάφραση» συµβατικών παρεµβάσεων σε ηλεκτρονική µορφή, χωρίς να αξιοποιούνται όλες οι δυνατότητες της τεχνολογίας (διαδικτυακά παιχνίδια µε πολλούς παίκτες ή τρισδιάστατοι εικονικοί κόσµοι). Επίσης, δεν έχουν χρησιµοποιηθεί ψυχολογικές θεωρίες αλλαγής συµπεριφοράς σε συνδυασµό µε ψυχολογικές θεωρίες µάθησης, οι οποίες έχει φανεί να έχουν αποτελεσµατικότητα στις διαδικτυακές εφαρµογές, όπως π.χ. ο κονστρουκτιβισµός. Φυσικά το συνεργατικό διαδίκτυο δεν έχει µόνο πλεονεκτήµατα. Υπάρχει αρκετός σκεπτικισµός σχετικά µε την ποιότητα της πληροφορίας που διακινείται στο διαδίκτυο, την ασφάλεια των προσωπικών δεδοµένων αλλά και την εµπορευµατοποίηση της ανησυχίας για την υγεία, ενώ παράλληλα µία νέα µορφή ανισότητας αναδύεται και είναι το ψηφιακό χάσµα, που αντανακλά τις ήδη υπάρχουσες κοινωνικές ανισότητες. Τελειώνοντας, αξίζει να σηµειωθεί ότι το διαδίκτυο είναι ένα πολύτιµο εργαλείο για την Αγωγή και την Προαγωγή της Υγείας δεδοµένου, ότι µέχρι σήµερα δεν έχουν αξιοποιηθεί όλες οι δυνατότητες της τεχνολογίας, ενώ απαιτείται ακόµη περαιτέρω έρευνα και ουσιαστική αξιολόγηση για να γίνουν πιο αποτελεσµατικές οι παρεµβάσεις.

9 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 9 Τα σεξουαλικώς για τη µεταδιδόµενα δηµιουργία µίας νοσήµατα ορθολογικής, (σύφιλη, βιώσιµης επίσης και περίπτωση αποµάκρυνσης των ΑΜΕΑ από βλεννόρροια, χωρίς AIDS, αποκλεισµούς κ.ά.) αποτελούσαν οικονοµίας, µάστιγες, είναι µε η επίτευξη τους υπαλλήλους, ε- στους οποίους καταφεύγουν για εκατόµβες θυµάτων νός ποσοστού σε όλο τον απασχόλησης κόσµο. Σε πολλούς 75% στην Ε.Ε. να καταγγείλουν για το βιασµό τους, κυρίως λόγω της λαούς κυριάρχησε άτοµα η ηλικίας αντίληψη της ετών. «κάθαρσης» Η 9 η πρωτοβουλία του αδυναµίας του Ευ-τωρωπαϊκού υπαλλήλων Πνα κατανοήσουν τα άτοµα νοσούντα ανθρώπου µέσω ικτύου της σεξουαλικής Προαγωγής επαφής Υγείας στους µε αναπηρία. Χώρους Εργασίας Σε πολλές χώρες µάλιστα δεν τους δίνεται η άδεια για να υποβάλουν αναφορά ή καταγγελία του µε το «καθαρό σώµα». (ENWHP) «Εργασία. Κατάλληλη όλους. Η Ευρώπη σε Κίνηση» έχει ως στόχο στην να αστυνοµία συµβάλλει σε αυτή την ευρωπαϊκή προσπάθεια θεση για στο τηνδικαστήριο, λόγω αυτής ή να ορκισθούν ή να δώσουν κατά- Προκαταλήψεις Το Πρόβληµα ροαγωγή της σωµατικής Η κάθαρση επίτευξη αυτή είχε της ως βιώσιµης αποτέλεσµα απασχόλησης. το βιασµό τους µειονεξίας. παρθένων κοριτσιών από τον ασθενή, µε στόχο την και Αύξηση αποµάκρυνση Πιο του συγκεκριµένα, µολυσµατικού η αιτίου πρωτοβουλία και τη θεραπεία του αρρώστου. αυτή αποσκοπεί των Ανισοτήτων Υγιούς 5. Την κατάσταση επιδεινώνει συχνά η έλλειψη ειδι- να ενισχύσει την υλοποίηση αποτελεσµατικών Στην Ευρώπη σήµερα, το πλαίσιο που δηµιουργεί η κευµένου προσωπικού (π.χ. διερµηνέων την νοηµατικής γλώσσας για τα άτοµα µε προβλήµατα ακοής) στρατηγικών για την υγεία στο εργασιακό περιβάλλον, δηµογραφική της Συχνότητας αλλαγή και η πρόσφατη οικονοµική ύ- Ήδη από τον 16ο µε την αιώνα ενθάρρυνση σε αρκετά δράσεων ευρωπαϊκά και πολιτικών σε στην Υγεία Εργασιακού στα αστυνοµικά τµήµατα ή φεση, συνδυαζόµενο µε τη ραγδαία γήρανση του ε- στα δικαστήρια. Επίσης κράτη γινόταν ευρωπαϊκές σεξουαλική επιχειρήσεις συνεύρεση που ασθενών διευκολύνουν από και υποστηρίζουν νεργού πληθυσµού, αναµένεται να οδηγήσει µακροπρόθεσµα η δυσκολία πρόσβασης στους δηµόσιους χώρους σύφιλη ή γονόρροια µε την παρθένες παραµονή γυναίκες, ή την επιστροφή µε στόχο την απαλλαγή των εργαζοµένων Ασθενών σε έλλειψη εργατικού δυναµικού. Παράλληλα, σχεδόν το1/4 του ενεργού πληθυσµού σε 27 χώ- κινητικότητας) αποτελεί ανα- (π.χ. λόγω ανυπαρξίας ειδικής ράµπας για την κίνηση του ασθενή µε χρόνιες από ασθένειες τη νόσο. στην εργασία τους, ατόµων µε προβλήµατα στην Περιβάλλοντος Ευρώπη ώστε να µην προχωρούν αναγκαστικά σε πρόωρη ρες της Ευρώπης υποστηρίζει ότι υποφέρει από κάποια χρόνια νόσο και το 1/5 αναφέρει µακροχρόνια Οι αντιλήψεις αυτές διαπιστώθηκαν τα τελευταία αναφοράς περιστατικών βιασµού από τις παθούσες. σταλτικό παράγοντα για την υποβολή µήνυσης ή συνταξιοδότηση, στις περιπτώσεις που κάτι τέτοιο από το AIDS δεν είναι απαραίτητο. προβλήµατα υγείας. για χρόνια σε κατοίκους περιοχών της υποσαχάριας τους Αφρικής, της Το Ασίας, Ευρωπαϊκό της Ευρώπης ίκτυο και Προαγωγής της Αµερικής. Υγείας Συµπεράσµατα στους Χώρους Εργασίας µελετών, (European που Network έγιναν σε for Workplace Συνεπώς, αυτές οι παθήσεις και τα σχετιζόµενα Μάλιστα µε τα αποτελέσµατα αυτές ζητήµατα φαίνεται να επηρεάζουν ένα 21 χώρες, µεγάλοέδειξαν ότι στις 14 από αυτές κατεγράφησαν βιασµοί Τα πα- παρθένων ατόµων από φορείς του AIDS. Το πρόβληµα της σεξουαλικής κακοποίησης των Health Promotion-ENWHP), που υλοποιεί το συγκεκριµένο πρόγραµµα, ιδρύθηκε 1996 και από τότε Ανθρώπους µέρος του ευρωπαϊκού εργατικού δυναµικού. ατόµων µε σωµατική αδυναµία ή στέρηση ή αναπηρία, καθώς και των παρθένων κοριτσιών ως µέσο ραπάνω καθιστούν απαραίτητο να αυξηθεί η βιώσιµη ηγείται των εξελίξεων στην Προαγωγή της Υγείας απασχολησιµότητα, ώστε να αξιοποιούνται στο µέγιστο οι δυνατότητες των εργαζοµένων. Επίσης, οι αννειες, όπως είναι το AIDS, υφίσταται και αποτελεί για την κάθαρση από σοβαρές και µοιραίες ασθέ- Οι πεποιθήσεις στην αυτές Εργασία οδηγούν (ΠΥΕ) στην συχνά Ευρώπη. στο βιασµό Σήµερα, µέλη του µε Χρόνιες νηπίων ή µικρών από 28 κοριτσιών ευρωπαϊκές από χώρες ανθρώπους µοιράζονται που έ- το όραµα του τίστοιχες στρατηγικές οφείλουν να τονίζουν τις δυνατότητες των εργαζοµένων µε χρόνιες ασθένειες και χάριας Αφρικής, της νότιας και νοτιο ανατολικής σύγχρονο πρόβληµα, κυρίως σε χώρες της υποσα- χουν µολυνθεί ENWHP από τον «υγιείς ιό HIV εργαζόµενοι ή νοσούν σε ήδη υγιείς από επιχειρήσεις». AIDS. Μεγαλύτερο κίνδυνο βιασµού διατρέχουν τα Ασθένειες Ασί- ας, της βόρειας Αµερικής, να επικεντρώνονται στην µακροχρόνια απασχολησι- Στο συγκεκριµένο πρόγραµµα συµµετέχουν ενεργά ακόµα και της Ευρώπης. άτοµα που έχουν κάποια αναπηρία, διότι τους καθιστά αδύναµους για οποιαδήποτε σθεναρή και επι- µότητά τους. 17 χώρες-µέλη του, ενώ για την Ελλάδα ο φορέας υλοποίησης της εκστρατείας είναι το Εθνικό ίκτυο Το γεγονός ότι οι άνθρωποι ξοδεύουν µεγάλο τυχή µέρος αντίσταση κατά τον βιασµό τους (π.χ. άτοµα Προαγωγής Υγείας στους Χώρους Εργασίας τυφλά, κωφά, µε νοητική στέρηση, κ. ά.). Η νοοτροπία (Ε - αυτή απαιτεί αφενός την εξέταση του από τον καθηµερινό τους χρόνο στο χώρο εργασίας ΠΥΧΕ), το οποίο από το 2006, οπότε και µεγέθους ιδρύθηκε, του προβλήµατος, καθώς και των νοµικών, ικτύου. ιατρικών και κοινωνικών παρεµβάσεων, που θα τους, τον καθιστά το ιδανικό πλαίσιο για την προαγωγή ενός υγιούς τρόπου ζωής, συµβάλλοντας Η ευκολότερη έτσι προσέγγιση και ο βιασµός των γυ- πρέπει να εφαρµοσθούν από τα κράτη, µε στόχο λειτουργεί υπό την αιγίδα του Ευρωπαϊκού στη βελτίωση της κατάστασης της υγείας ναικών τους. µε ειδικές Κατά ανάγκες το πρώτο αποδίδεται, στάδιο του σύµφωνα προγράµµατος, µε την συλλέχθηκαν στα δεδοµένα εξής αίτια: από αρκετές ευρωπαϊκές των χώρες ευπαθών για αυτών πληθυσµιακών οµάδων. προφύλαξη της υγείας και της αξιοπρέπειας τους ερευνητές, Η σηµαντικότητα για τη διατήρηση της καλής υγείας υπάρχουσες αποτελεσµατικές στρατηγικές, πολιτικές και καλές πρακτικές στους χώρους εργασίας που των εργαζοµένων, τονίζεται ακόµη περισσότερο από το γεγονός, πως οι οικονοµικές επιδόσεις και 1. Λόγω η παραγωγικότητα των περισσότερων επιχειρήσεων της αναπηρίας τους τα άτοµα µε ειδικές αφορούσαν σε εργαζόµενους µε χρόνιες Ιδιαίτερη ασθένειες. ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση θα πρέπει να ανάγκες και συνεπώς συνολικά της οικονοµίας απαιτεί κινητοποιη- είναι πιθανότερο να είναι σεξουαλικά ανενεργά και να έχουν διατηρήσει την αγνότητά τους, Οι εν λόγω πληροφορίες αποτέλεσαν τη βάση για υπάρχει τη από τους προµηθευτές υπηρεσιών δηµιουργία ενός Οδηγού µε κατευθυντήριες υγείας οδηγίες (ιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό, κ.ά.)από αφού έχουν µεγαλύτερες δυσκολίες επιλογών για την αστυνοµία, Χριστίνα µένους και υγιείς εργαζοµένους. για την υλοποίηση προγραµµάτων Προαγωγής Υγείας στην Εργασία (ΠΥΕ) για την παραµονή καθώς και από τους λειτουργούς τις προσωπικές τους σχέσεις και γενικά για την ιδιωτική τους συ- ζωή. της ή/και δικαιοσύνης, την ηµητρακάκη, προκειµένου να επιτευχθεί η µείωση Ωστόσο, οι εργαζόµενοι µε χρόνιες ασθένειες επιστροφή των εργαζοµένων µε χρόνιες ασθένειας του προβλήµατος και η σωστή και ισότιµη αντιµετώπιση των θυµάτων, πολλά από τα οποία είναι Ψυχολόγος Έρευνας, χνά αντιµετωπίζουν µεγάλες δυσκολίες, είτε να παραµείνουν στην εργασία τους, διαχειριζόµενοι Επιστηµονική στην παραγωγική διαδικασία. 2. Η αποτελεσµατικά τη νόσο τους, είτε να επιστρέψουν λους σε στόχους αυ- Το για δεύτερο τους επίδοξους στάδιο του βιαστές. προγράµµατος Μάλιστα αφορά στην Συνεργάτης ΚΜΥΥ ύπαρξη της αναπηρίας τους τα καθιστά εύκο- άτοµα µε ειδικές ανάγκες. τή µετά από µία µακρά περίοδο απουσίας. επιστήµονες Όσοι από υλοποίηση έχουν διαπιστώσει µίας ευρωπαϊκής ότι τα άτοµα αλλά αυτά και Επιπλέον, επιµέρους ενηµέρωση και ΙΚΠΙ για τις εσφαλµένες προκαταλήψεις των κα-θα πρέπει να παρέχεται στα άτοµα µε ει- αυτούς µάλιστα καταφέρουν να επιστρέψουν διατρέχουν έρχονται συχνά αντιµέτωποι µε διαφόρων ειδών σχέση διακρίσεις µε ανθρώπους τευθυντήριων χωρίς οδηγιών αναπηρία. σε όλη την Ευρώπη, δικές µε στόχο ανάγκες, καθώς και στις οικογένειές τους, µε συχνά εθνικών τριπλάσιο εκστρατειών κίνδυνο για τη βιασµού διάδοση σε αυτών και κάτι τέτοιο συνεπάγεται πως, σε πολλές περιπτώσεις, αναγκάζονται να προχωρήσουν σε συνταξιοδό- την ενίσχυση της βιώσιµης απασχολησιµότητας στόχο την των µεγαλύτερη προστασία τους από τυχόν 3. Τα άτοµα που εργαζοµένων εξαρτώνται µε από χρόνιες άλλους, ασθένειες, λόγω της ώστε βιασµό. να συνεχίζουν να τηση πρόωρη ή αναπηρίας. Νικολέττα Θάνου, ύπαρξης κάποιας αναπηρίας, αποτελούν είναι σηµαντικό ψυχολογικά µέρος περισσότερο τρωτά του εργατικού Το γεγονός δυναµικού και έτσι της καθίστανται χώρας τους. εύκολος στόχος για πιθανή σεξουαλική τους κακοποίηση. Κατερίνα έκθεση του Οργανισµού Οικονοµικής Ανάπτυξης και Οδοντίατρος αυτό επιβεβαιώνεται και από πρόσφατη Συνεργασίας -Υγιεινολόγος, Η εµπειρία που θα αποκοµιστεί από την υλοποίηση (OECD), σύµφωνα µε την οποία πολλοί Γιαννοπούλου των εκστρατειών και οι αντίστοιχες προτάσεις για εργαζόµενοι Ειδ. στην εγκαταλείπουν Κοινωνική την παραγωγική 4. Σε διαδικασία εξαιτίας προβληµάτων υγείας ή αναπηρίας πολλές δράση περιπτώσεις επίπεδο διαπιστώνεται πολιτικής άγνοια που θα χειρισµού των και ατόµων καταγραφούν µε ειδικές σε µία ανάγκες Έκθεση από Συστάσεων, τους δι- η οποία θα και Αγωγής Υγείας, ελάχιστοι από αυτούς καταφέρνουν να παραµείνουν κηγόρους, την διανεµηθεί, αστυνοµία, εν τους συνεχεία, δικαστικούς στους λειτουρ- άµεσα ενδιαφερόµε- προκύψουν, θα M.Sc. Προαγωγής -Προληπτική σε αυτή. Οδοντιατρική γούς, τους συµβούλους ψυχολόγους, νους φορείς. κ.ά. Το γεγονός αυτό καθιστά τους λειτουργούς αδύναµους στην Συντονίστρια Ε ΠΥΧΕ εν είναι τυχαίο λοιπόν, πως ένας εκ των υπεράσπιση στόχων και Περισσότερες στην προστασία πληροφορίες των ατόµων για µε το ειδικές ανάγκες, η Ε.Ε. ύστερα από το βιασµό τους. Υπάρχει πρόγραµµα: της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», που εξέδωσε

10 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 10 Η Αναγκαιότητα Ανάπτυξης Κέντρων Αποθεραπείας και Αποκατάστασης στο ηµόσιο Τοµέα της Υγείας Μαρία Χούκλη Οδοντίατρος, Επιµελήτρια Α Κέντρου Υγείας Ηράκλειας, M.Sc. ιοίκησης Υπηρεσιών Υγείας Μαρία Πούλιου Οδοντίατρος, Επιµελήτρια Α Κέντρου Υγείας Ροδόπολης 12 Περίπου το 10% του ελληνικού πληθυσµού -και αυτό το ποσοστό ισχύει σε γενικές γραµµές και σε παγκόσµιο επίπεδο- αντιµετωπίζει προβλήµατα µε κινητικά ελλείµµατα και έχει ανάγκη υπηρεσιών αποκατάστασης. Η Ελλάδα είναι πρώτη στην Ευρώπη σε τροχαία ατυχήµατα, γεγονός που σηµαίνει ότι µόνο από τροχαία προκύπτουν περίπου 300 νέοι άνθρωποι µε κατάγµατα σπονδυλικής στήλης και κακώσεις νωτιαίου µυελού κάθε χρόνο. Αν η αποκατάσταση δεν ενταχθεί στην υγεία θα αυξάνονται τα ποσοστά αναπηρίας. Αν δεν ευαισθητοποιηθούν οι νέοι γιατροί και η πολιτεία δε συνειδητοποιήσει ότι η αποκατάσταση αφορά στην υγεία, όπως ακριβώς έχει αναγνωριστεί αυτό για την ψυχική υγεία, οι Έλληνες θα γίνονται ολοένα και περισσότερο ανάπηροι, ενώ θα αυξάνεται το ποσοστό των ατόµων που χάνουν την ποιότητα ζωής τους. Αυτό που χρειάζεται στην Ελλάδα είναι να οργανωθούν καλύτερα οι υπηρεσίες αποκατάστασης σε κεντρικό επίπεδο. ηµιουργείται πλέον η αναγκαιότητα να αναγνωρισθούν από τους υπεύθυνους σχεδιασµού υγείας στην Ελλάδα τα πλεονεκτήµατα της αποκατάστασης, ως ενισχυτή ισχύος και αποτελεσµατικότητας του συστήµατος υγείας και να υπάρξει η συνειδητοποίηση ότι η παροχή υπηρεσιών αποκατάστασης πρέπει να ξεκινάει από το Γενικό Νοσοκοµείο και να συνεχίζεται ως συνεχές case σε όλη την πορεία της αποκατάστασης του ασθενούς, σύµφωνα πάντα µε την ολιστική προσέγγιση που συντονίζεται από τον ιατρό αποκατάστασης. Η αντίληψη ότι η αποκατάσταση ανήκει στην Πρόνοια και την Κοινωνική Αλληλεγγύη και όχι στις Υπηρεσίες Υγείας πρέπει να θεωρηθεί ως εσφαλµένη. Για το σκοπό αυτό, προκύπτει η ανάγκη της λειτουργικής και οργανωτικής µεταρρύθµισης των µονάδων υγείας του Εθνικού Συστήµατος Υγείας, µε στόχο τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητάς τους και την προσαρµογή τους στις νέες σύγχρονες και ολοκληρωµένες µορφές παροχής υπηρεσιών υγείας. Η οικονοµική κρίση δηµιουργεί δυσκολίες και εµπόδια στην πολιτική υγείας, προσφέρει όµως και ση- µαντικές προκλήσεις για να αναπτυχθούν καινοτό- µες παρεµβάσεις στην υγεία, στην φροντίδα και περίθαλψη υγείας και στην αγωγή, πρόληψη και προαγωγή της. Η προσπάθεια που επιτελείται στις µέρες µας από τους αρµόδιους φορείς για τον ορθολογισµό των δο- µών φροντίδας υγείας και την αναδιοργάνωση στην παροχή υπηρεσιών υγείας, πρέπει να στοχεύει στη βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών µε γνώµονα το συµφέρον του πολίτη, λαµβάνοντας υπόψη τις α- ξίες της καθολικότητας, της ισοτιµίας, της ποιότητας και της αλληλεγγύης των υγειονοµικών υπηρεσιών. Στο πλαίσιο της επικείµενης αναδιάρθρωσης των δοµών και υποδοµών του Ε.Σ.Υ., δηµιουργείται η δυνατότητα µετατροπής ορισµένων µικρών νοσοκοµείων σε Κέντρα Αποθεραπείας - Αποκατάστασης. Ο µετασχηµατισµός αυτός θα στηρίζεται στην ανάλυση στατιστικών επιδηµιολογικών στοιχείων, που να είναι χρήσιµα αναφορικά µε τις απαιτούµενες υπηρεσίες αποθεραπείας και αποκατάστασης ανά κατηγορία παθήσεων και γεωγραφική περιοχή. Η συλλογή και επεξεργασία των παραπάνω στοιχείων δύναται να επιτευχθεί µε τη βοήθεια της µελέτης και αξιοποίησης του Υγειονοµικού Χάρτη, η εκπόνηση του οποίου στηρίζεται στην ηλεκτρονική καταγραφή των δεδοµένων. Ο Υγειονοµικός Χάρτης αποτυπώνει τις πραγµατικές ανάγκες υπηρεσιών υγείας του ελληνικού πληθυσµού σε πρωτοβάθµιο, δευτεροβάθµιο και τριτοβάθµιο επίπεδο, καθώς επίσης και των υπηρεσιών πρόληψης και προαγωγής της υγείας. Οι δραστηριότητες της ανάπτυξης και λειτουργίας Κ.Α.Α. στον δηµόσιο τοµέα της υγείας, που θα συντελεσθούν κάτω από τη σκέπη των συγχωνεύσεων νοσηλευτικών ιδρυµάτων, µπορούν να υποστηριχθούν από τα υφιστάµενα χρηµατοδοτικά µέσα της Ε.Ε., στα πλαίσια κοινοτικών προγραµµάτων στήριξης (ΕΣΠΑ). Ισχυρό πλεονέκτηµα της προαγωγής του νέου αυτού θεσµού στο χώρο της υγείας θεωρείται και η α- νάπτυξη ανταγωνιστικών υπηρεσιών υγείας για τον ιατρικό τουρισµό και τον τουρισµό γενικότερα. Επιπρόσθετα, η ένταξη των υπηρεσιών αποκατάστασης στο Ε.Σ.Υ., θα συµβάλλει στην άµβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων πρόσβασης στην παροχή αντίστοιχων υπηρεσιών. Η ουσία του σύγχρονου κράτους δικαίου προϋποθέτει την ύπαρξη και λειτουργία θεσµών που να του επιτρέπουν να λειτουργεί και ως κοινωνικό κράτος δικαίου. Το κράτος οφείλει να παρεµβαίνει στο κοινωνικο-οικονοµικό γίγνεσθαι, όταν και όπου µια τέτοια παρέµβαση κρίνεται επιβεβληµένη. Αντικείµενο δε της τελευταίας πρέπει να είναι κυρίως η χορήγηση παροχών προς κατηγορίες µελών του κοινωνικού συνόλου, προκειµένου να εξασφαλίζονται οι υπό καθεστώς δικαιοσύνης οµαλές συνθήκες κοινωνικής διαβίωσης. Η δύναµη της Φυσικής Αποκατάστασης θα πρέπει να ενταχθεί πλήρως στο ελληνικό σύστηµα υγείας, δηµόσιο και ιδιωτικό, προκειµένου να µην αποστερείται το σύστηµα από τον σοβαρότερο, σήµερα, ενισχυτή της αποτελεσµατικότητάς του και οι ασθενείς να απολαµβάνουν πολύτιµες και αναγκαίες υπηρεσίες που στοχεύουν στη βελτίωση της λειτουργικότητάς τους και στην επανένταξή τους σε έναν οµαλό τρόπο ζωής, ώστε να επιτευχθεί η µεγαλύτερη δυνατή σωµατική, ψυχολογική, γνωσιακή ευόδωσή τους και να αποκτήσουν το κατάλληλο δυναµικό για την κατάκτηση µιας ποιότητας ζωής.

11 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 11 Τα παχύσαρκα/υπέρβαρα παιδιά και έφηβοι αποτελούν ένα παγκόσµιο πρόβληµα δηµόσιας υγείας. Σύµφωνα µε την πρόσφατη βιβλιογραφία και µε στοιχεία του 2004, >35% των παιδιών σχολικής ηλικίας είναι υπέρβαρα/παχύσαρκα στις Η.Π.Α. Στην Ισπανία, το ποσοστό των παχύσαρκων παιδιών 6-17 ετών είναι 6.3% και παρουσιάζει αυξητική τάση. Η πιο σηµαντική µακροχρόνια συνέπεια της παιδικής παχυσαρκίας είναι η ύπαρξή της και κατά την ενήλικη ζωή, µε αντίστοιχη αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακών νοσηµάτων. Ο σχετικός κίνδυνος αυξάνεται ό- ταν η παχυσαρκία αναπτύσσεται στην ύστερη παιδική και εφηβική ηλικία. Σύµφωνα µε δηµοσιευµένες έρευνες, στην Ελλάδα παρατηρούνται αυξηµένα ποσοστά υπέρβαρων και παχύσαρκων παιδιών. Στις ηλικίες ετών, η Ελλάδα έχει τη 2 η θέση σε ότι αφορά τον επιπολασµό της παχυσαρκίας (22%). Ο ευεργετικός ρόλος της υγιεινής διατροφής στην υγεία του καρδιαγγειακού συστήµατος είναι καλά τεκ- µηριωµένος. Η υιοθέτηση ενός διαιτολογίου µειωµένης περιεκτικότητας σε κορεσµένα λίπη και πλούσιου σε ελαιόλαδο, φρούτα και λαχανικά έχει αποδειχθεί πως επηρεάζει ευεργετικά την πιθανότητα εµφάνισης νοση- µάτων του καρδιαγγειακού συστήµατος κατά την ε- νήλικη ζωή. Τα δεδοµένα αυτά υποδεικνύουν πως µία αλλαγή προς ένα πιο υγιεινό τρόπο διατροφής κατά την εφηβική ηλικία µπορεί να δράσει προστατευτικά για την α- ποφυγή εµφάνισης προβληµάτων υγείας στο µέλλον. Αν και η Ελλάδα είναι µια χώρα µε ιδιαίτερα έντονο το πρόβληµα της παχυσαρκίας κατά την εφηβική ηλικία, οι προσπάθειες καταπολέµησης αυτού του φαινοµένου, είναι σποραδικές (αν και αξιόλογες). Στην ελληνική επικράτεια, ο µοναδικός σχηµατισµός παροχής υπηρεσιών υγείας που µπορεί να αξιοποιηθεί σε σχέση µε τις σχολικές µονάδες είναι τα κέντρα υγείας. Γίνεται άµεσα αντιληπτό πως η αξιοποίηση των κέντρων υγείας και του προσωπικού τους προς µία κατεύθυνση βελτίωσης της διατροφής των παιδιών µέσω διάφορων παρεµβάσεων είναι µία προοπτική που αξίζει της προσοχής. Στο πλαίσιο αυτό, το Κέντρο Υγείας Βύρωνα σε συνεργασία µε το τµήµα Επιστήµης ιαιτολογίας ιατροφής του Χαροκόπειου Πανεπιστηµίου Αθηνών και το τµήµα Υγιεινής και Επιδηµιολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών, σχεδίασε και υλοποίησε ένα πρόγραµµα αναγνώρισης του φαινοµένου της παχυσαρκίας σε εφηβικές ηλικίες, καθώς και ένα πρόγραµµα παρέµβασης προς τη βελτίωση της κατάστασης. Το υλικό στο οποίο βασίστηκε η παρέµβαση περιελάµβανε βιβλία εργασίας σχετικά µε θέµατα διατροφής αλλά και σχετικά µε την καταναλωτική συµπεριφορά. Η παρέµβαση ολοκληρώθηκε σε διάστηµα 2 µηνών και εντός 12 διδακτικών ωρών. Το πρόγραµµα δεν περιελάβανε µόνο τη διδασκαλία, αλλά και τη δηµιουργία οµάδων εργασίας µε εφαρ- µογή παραδειγµάτων, άτυπους συναγωνισµούς µεταξύ οµάδων, εικονικά σενάρια και παρουσιάσεις από τους ίδιους τους µαθητές. Στο πλαίσιο του προγράµµατος περιλαµβάνονταν ε- πίσης και η χρήση οπτικοακουστικού υλικού µε τη βοήθεια Η/Υ, αλλά και η διανοµή φυλλαδίων, η ανάρτηση πόστερ καθώς και η αποστολή SMS κ.α. Ο υπεύθυνος για την υλοποίηση του προγράµµατος σε κάθε τµήµα ήταν ο καθηγητής οικιακής οικονοµίας σε συνεργασία µε έναν γενικό ιατρό και έναν επισκέπτη υγείας από το Κ.Υ. Βύρωνα. Οι καθηγητές είχαν εκπαιδευτεί τόσο µέσω της χορήγησης έντυπου υλικού για τους σκοπούς και το σκεπτικό της παρέµβασης, όσο και µέσω της διοργάνωσης και υλοποίησης σεµιναρίων µε στόχο την εξοικείωσή τους µε την όλη διαδικασία. Μία άλλη ιδιότητα του προγράµµατος ήταν η παροχή ευκαιριών για την ενεργό συµµετοχή των γονέων σε ειδικά σεµινάρια. Το εργαλείο µέτρησης των διατροφικών συνηθειών αποτέλεσε ένα πιστοποιηµένο ερωτηµατολόγιο συχνότητας κατανάλωσης τροφών (FFQ), προσαρµοσµένο στη µεσογειακή διατροφή. Παράλληλα, γινόταν υπολογισµός και του δείκτη µάζας σώµατος ( ΜΣ).Τα διατροφικά στοιχεία αναλύθηκαν επιµέρους σε ενεργειακά και θρεπτικά στοιχεία. Οι συµµετέχοντες µαθητές αξιολογήθηκαν: 1 µήνα και 12 µήνες µετά την ολοκλήρωση της παρέµβασης, µε στόχο τη διερεύνηση του κατά πόσο µία παρέµβαση αυτού του είδους θα µπορούσε να οδηγήσει σε αναλλοίωτα µε το πέρασµα του χρόνου αποτελέσµατα. Τα αποτελέσµατα της παρέµβασης αποδείχτηκαν ενθαρρυντικά ως προς τη δυνατότητα τροποποίησης των διατροφικών συνηθειών. Εν συντοµία, αξίζει να αναφερθεί πως ο µέσος ΜΣ µειώθηκε κατά 3%, σταθµίζοντας για την ηλικία και το φύλο στους 12 µήνες µετά την παρέµβαση, ενώ ταυτόχρονα µειώθηκε η ηµερήσια πρόσληψη ενέργειας (p=0,048) και η ηµερήσια κατανάλωση ολικού λίπους (p<0,001). Αξίζει επίσης να σηµειωθεί πως παρατηρήθηκε και µείωση κατανάλωσης τροφών εκτός σπιτιού καθώς και αύξηση κατανάλωσης λαχανικών και δηµητριακών στο πρωινό γεύµα, ακόµα και 12 µήνες µετά την παρέµβαση. Το σηµαντικότερο αποτέλεσµα της όλης προσπάθειας είναι πως η υλοποίηση αποτελεσµατικών προγραµµάτων αγωγής υγείας σε έναν ειδικό (σχολικό) πληθυσµό, από µία µονάδα παροχής υπηρεσιών Πρωτοβάθµιας Φροντίδας Υγείας, όπως ένα Κέντρο Υγείας, είναι εφικτή, ειδικά µε την υποστήριξη εξειδικευµένων στο θέµα φορέων. Παρέµβαση σε Σχολικούς Πληθυσµούς. Το Παράδειγµα της Μελέτης VYRONAS Κωνσταντίνος Μίχας MD M.Sc. Επιµελητής Β Γενικής Ιατρικής ΓΝ-ΚΥ Κύµης, Επιστηµονικός Συνεργάτης Κ.Υ. Βύρωνα 13

12 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 12 Κάπνισµα: Ο Σηµαντικότερος Αναστρέψιµος Παράγοντας Πρόκλησης Ασθενειών και Θανάτων Ιωάννης Παπαϊωάννου Αγροτικός Ιατρός Γεωργία Πανταζίδου Ελεγκτής Ιατρός Ιωάννα Λιαπάτη Επισκέπτρια Υγείας Ήδη από το 1000 π.χ. καλλιεργήθηκε στην Αµερική ο καπνός για χρήση από τους ιθαγενείς Μάγιας, ενώ ο Κολόµβος έρχεται το 1493 µ.χ. σε επαφή µε το φυτό nicotiana tabacum και το φέρνει στην Ευρώπη µε συνέπεια αυτού την ίδρυση του πρώτου καπνεργοστασίου στην Βρετανία το Το 1858 από το Lancet πρωτοδιατυπώνεται η άποψη για τις δυσµενείς συνέπειες του καπνίσµατος στον άνθρωπο, ενώ ο καθηγητής E.Ulehlihger το 1929 δηµοσίευσε 3 περιπτώσεις καρκίνου πνεύµονα στο πανεπιστηµιακό νοσοκοµείο της Ζυρίχης. Το 1993 στο Vermont των ΗΠΑ απαγορεύεται το κάπνισµα στους δηµόσιους χώρους, ενώ αντίστοιχη απαγόρευση στην Ελλάδα έγινε µόλις το Το τσιγάρο είναι ένα πολύ αποδοτικό και υψηλών προδιαγραφών σύστηµα χορήγησης φαρµάκου. Η νικοτίνη είναι δηλητήριο και ισχυρός εξαρτησιογόνος παράγοντας αφού προκαλεί εµέτους και σπασµούς, ενώ αρκεί µια σταγόνα καθαρής νικοτίνης να επιφέρει το θάνατο µέσα σε λίγα λεπτά λόγω πάρεσης των αναπνευστικών µυών. Εκτός της νικοτίνης στο τσιγάρο υπάρχουν περισσότερες από χηµικές ουσίες, εκ των οποίων οι 66 είναι επιβεβαιωµένα καρκινογόνα, που βλάπτουν κάθε είδους ανθρώπινο κύτταρο. Οι συνέπειες του καπνίσµατος στην υγεία συνοψίζονται ως εξής: Καρκίνος πνεύµονα. Χρόνια αποφρακτική πνευ- µονοπάθεια. Ισχαιµικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Καρκίνος στοµατοφάρυγγα-λάρυγγα. Αρτηριακή υπέρταση-στεφανιαία νόσος. Ανεύρυσµα αορτής. Αθηροσκλήρωση. Πεπτικό έλκος. Γαστροοισοφαγική παλινδρόµηση. Ηπάτωµα. Πρόωρος τοκετός-λιποβαρή νεογνά. Σχετίζεται µε τους περισσότερους καρκίνους των ανθρώπινων οργάνων, ενώ κάθε κύτταρο προσβάλλεται από τις ουσίες του τσιγάρου. Σε ότι αφορά στη διακοπή του καπνίσµατος, η αποχή από το κάπνισµα προκαλεί το γνωστό σύνδροµο στέρησης που συνεπάγεται την εµφάνιση συµπτωµάτων δυσφορίας, κατάθλιψης, αϋπνίας, εκνευρισµού, άγχους, αδυναµίας συγκέντρωσης, ανησυχίας, µείωση καρδιακής συχνότητας και αύξηση της όρεξης και του βάρους. Σε ότι αφορά στα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσµατος, γίνονται αντιληπτά άµεσα. Πιο συγκεκριµένα: Είκοσι λεπτά µετά το τελευταίο τσιγάρο η αρτηριακή πίεση, η θερµοκρασία του σώµατος και οι σφυγµοί επανέρχονται στα φυσιολογικά. Μετά από 12 ώρες τα επίπεδα του CO και οξυγόνου επανέρχονται στο φυσιολογικό. Μετά από 24 ώρες η γεύση και η όσφρηση βελτιώνονται. Μετά από 1 έως 9 µήνες: µειώνεται ο βήχας, η δύσπνοια και ο κίνδυνος λοιµώξεων, ενώ επανέρχεται η φυσιολογική δοµή και λειτουργία του πνεύµονα. Μετά από 1-5 έτη: ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου µειώνεται στο µισό του κινδύνου για τον καπνιστή. 15 χρόνια µετά τη διακοπή του καπνίσµατος ο κίνδυνος θανάτου, από ασθένειες που σχετίζονται µε το κάπνισµα, µειώνεται και ισοδυναµεί µε τον κίνδυνο που αντιµετωπίζει ένας άνθρωπος, ο οποίος δεν έχει καπνίσει ποτέ. Το κάπνισµα αποτελεί την 2 η κυριότερη αιτία θανάτου στον κόσµο, είναι ο 4 ος παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη νόσου, πλήττει άτοµα στην πιο παραγωγική τους ηλικία, ενώ το κόστος για την θεραπεία των απότοκων νόσων είναι υψηλότατο για την δη- µόσια υγεία. Ενδεικτικό του µεγέθους του προβλή- µατος είναι το γεγονός πως το κάπνισµα στις Η.Π.Α σκοτώνει περίπου πολίτες κάθε χρόνο, περισσότερους απ ότι όλες µαζί οι παρακάτω αιτίες θανάτου: aids, αλκοόλ, ναρκωτικά, τροχαία, αυτοκτονίες, φόνοι και πυρκαγιές. Επίσης, στις ΗΠΑ Στρατηγικές διακοπής καπνίσµατος παθητικοί καπνιστές πεθαίνουν κάθε χρόνο από καρκίνο πνεύµονα, ενώ πεθαίνουν από καρδιαγγειακά επεισόδια. Στην Ελλάδα, το ετήσιο κό- Μη φαρµακολογικές: στος σε ανθρώπινες ζωές ανέρχεται στους Οι αποτελεσµατικές προσεγγίσεις για την διακοπή του καπνίσµατος, περιλαµβάνουν την παροχή σύντοµης συµβουλευτικής παρακίνησης από τους επαγ γελµατίες υγείας, τη φαρµακοθεραπεία, τη χορήγηση υλικού αυτοβοήθειας, τη συνέντευξη παροχής κινήτρων καθώς και τη γνωσιακή-συµπεριφοριστική παρέµβαση. Φαρµακολογικές: Θεραπεία Υποκατάστασης µε νικοτίνη. Υπάρχουν έξι ενδεδειγµένες διαθέσιµες µορφές θεραπείας υποκατάστασης µε νικοτίνη: η τσίχλα, το αυτοκόλλητο, η ρινική και η εισπνεύσιµη µορφή χορήγησης, η υπογλώσσια µορφή και οι παστίλιες. Βουπροπιόνη( Zyban). Βαρενικλίνη (champix). Συµπεράσµατα: Το κάπνισµα προκαλεί εθισµό. Ο καπνιστής είναι ασθενής. εν υπάρχει ασφαλής τρόπος καπνίσµατος. Η νικοτίνη είναι ισχυρό δηλητήριο και εξαρτησιογόνος παράγοντας. Το παθητικό κάπνισµα σκοτώνει µε τον ίδιο τρόπο. Υπάρχει δυνατότητα διακοπής. Οι βλάβες είναι αναστρέψιµες. Αυτό που πρέπει να τονισθεί είναι αυτό που µαρτυρά ο τίτλος του κειµένου αυτού, ότι δηλαδή το κάπνισµα είναι ο σηµαντικότερος αναστρέψιµος παράγοντας πρόκλησης θνητότητας και νοσηρότητας, ενώ στους δύσκολους καιρούς που ζούµε δεν πρέπει να παραβλέπουµε και το δυσβάσταχτο κόστος για το Εθνικό Σύστηµα Υγείας που ξεκινά από την µικρή φαρµακευτική δαπάνη για περιορισµό των συνεχών λοιµώξεων και φτάνει στις πανάκριβες νοσηλείες - χηµειοθεραπείες και καταλήγει στις πολύπλοκες χειρουργικές επεµβάσεις. 14

13 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 13 Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΩΝ ΕΜΠΕΙΡΟΓΝΩΜΟΝΩΝ ΠΡΟΒΛΕΠΕΙ ΟΤΙ Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΘΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙ ΤΟ ΤΟΠΙΟ ΤΗΣ ΥΓΙΕΙΝΟΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΘΑΛΨΗΣ Στις 7 Μαϊου µια οµάδα υψηλού επιπέδου εµπειρογνωµόνων προειδοποίησαν πως οι Ευρωπαίοι θα µπορούν να επωφεληθούν από την προστιτή, λιγότερο παρεµβατική και περισσότερο προσωποιηµένη φροντίδα υγείας, την οποία η τεχνολογία της πληροφορίας και της επικοινωνίας µπορεί να επιφέρει εφόσον πραγµατοποιηθεί συµφωνία για τη χρήση των δεδοµένων υγείας. Η οµάδα εργασίας που ηγείται από τον πρόεδρο της Εσθονίας Toomas Hendrik IIves, παρουσίασε την αναφορά της κατά τη διάρκεια του συνεδρίου «Έξυπνη υγεία-καλύτερη Ζωή» που πραγµατοποιήθηκε στην Κοπεγχάχη σε συνδιοργάνωση µε τη ανέζικη Προεδρία του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το 10 ο υψηλού επιπέδου συνέδριο ηλεκτρονικής υγείας του 2012, έφερε κοντά τους υπουργούς υγείας, τους κρατικούς α- ξιωµατούχους και τους λοιπούς ενδιαφερόµενους για την προαγωγή της καινοτοµίας και της έξυπνης υγείας. Η έκθεση αυτή λαµβάνει υπόψη το γεγονός πως τα προσωπικά δεδοµένα είναι ατοµική υπόθεση, ο καθένας έχει το δικαίωµα να ελέγχει και να αποφασίζει για τα δεδοµένα που τον αφορούν, να λαµβάνει αποφάσεις που αφορούν στην πρόσβαση στα δεδο- µένα του και να πληροφορείται για το πώς θα χρησιµοποιηθούν.παραµένει επίσης το ζήτηµα ότι τεράστιες ποσότητες δεδοµένων βρίσκονται σε διαφορετικά σιλό συστηµάτων παροχής υπηρεσιών υγείας και κοινωνικής φροντίδας. Η οµάδα εργασίας συνέστησε τη δηµιουργία από την Ευρωπαϊκή Ένωση ενός νοµίµου πλαισίου για τη διαχειρίση των δεδοµένων που σχετίζονται µε την υγεία, καθώς και για την εφαρµογή διασφαλίσεων, ώστε οι πολίτες να µπορούν να χρησιµοποιήσουν η- λεκτρονικές εφαρµογές υγείας, αισθανόµενοι την πεποίηθηση πως τα δεδοµένα τους θα είναι κατάλληλα διαχειρίσιµα. Συνέστησε, επίσης, τα δεδοµένα υγείας να είναι διαθέσιµα σε µορφή κατανοητή, δίνοντας επίσης έµφαση στο γεγονός πως οι ηλεκτρονικές εφαρµογές για την υγεία πρέπει να αποδειχθούν άξιες της εµπιστοσύνης των καταναλωτών καθώς µόνο στην περίπτωση αυτή οι χρήστες θα επιτρέπουν στα δεδο- µένα που τους αφορούν να είναι διαθέσιµα για ανατροφοδότηση στην προληπτική φροντίδα ή για συγκριτική αξιολόγηση και παρακολούθηση της απόδοσης των συστηµάτων υγείας. Η οµάδα εργασίας συνέστησε, επίσης, τη δηµιουργία µιας διακρατικής οµάδας, αποτελούµενης από ειδικούς και πρωτοπόρους στις ηλεκτρονικές εφαρ- µογές για την υγεία. Συνέστησε, τέλος, την πρόβλεψη συγκεκριµένου προϋπολογισµού για την ενθάρρυνση της ανάπτυξης καλών ιδεών, της προτυποποίησής τους και της δοκιµής τους. Η διαφάνεια θα πρέπει επίσης να απαιτείται από τις δοµές υγείας, µέσω της θέσπισης κριτηρίων χρηµατοδότησης. Οι συστάσεις αυτές θα ενσωµατωθούν στις πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που σχετίζονται µε την ηλεκτρονική υγεία, συµπεριλαµβανοµένου του ικτύου Ηλεκτρονικής Υγείας, το οποίο έχει καθοριστεί σύµφωνα µε τις διατάξεις για την οδηγία που α- φορά στην προστασία των δικαιωµάτων των ασθενών στην διασυνοριακή υγειονοµική τους περίθαλψη. Στο 2 ο εξάµηνο του 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει το σχέδιο δράσης για την ηλεκτρονική υγεία προκειµένου ν αναβαθµιστεί η ηλεκτρονική υγεία σε ότι αφορά στην ενδυνάµωση, στην αποτελεσµατικότητα και στην καινοτοµία. Για περισσότερες πληροφορίες: lth/policy/ehtask_force Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΥΙΟΘΕΤΕΙ ΛΙΣΤΑ ΟΡΟΣΗΜΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΝ ΕΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΑΝΑΓΡΑΦΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙ ΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Οι ενδείξεις για τις επιδράσεις στην υγεία που αναγράφονται στις ετικέτες των τροφίµων και στη διαφήµιση των προϊόντων, όπως για παράδειγµα σε ότι αφορά στον ρόλο του ασβεστίου στην υγεία του µυοσκελετικού συστήµατος ή της βιταµίνης C στο ανοσοποιητικό σύστηµα, έχουν γίνει ζωτικά εργαλεία διαφήµισης για την προσέλκυση του ενδιαφέροντος του καταναλωτή. Για το λόγο αυτό, οι ευρωπαίοι καταναλωτές προσδοκούν ακριβή πληροφόρηση για τα προϊόντα που αγοράζουν, ιδιαιτέρως σε ότι αφορά στις ενδείξεις για τις επιδράσεις στην υγεία που τα προϊόντα προωθούν. Στις 16 Μαϊου 2012, µια λίστα 222 ενδείξεων για τις επιδράσεις στην υγεία που αναγράφονται στις ετικέτες των τροφίµων, εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η λίστα που βασίζεται σε έγκυρα επιστηµονικά δεδοµένα, θα χρησιµοποιείται σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα ενισχύσει την αποτροπή των παραλαπλανητικών ενδείξεων στις ετικέτες των τροφίµων από την αγορά, έως το τέλος του χρόνου. Η λίστα παρέχει επίσης νοµική σαφήνεια στους κατασκευαστές τροφίµων, σε ότι αφορά στις ενδείξεις για τις επιδράσεις των τροφίµων στην υγεία που δύναται ν αναγράφονται επάνω στα προϊόντα τροφί- µων. Ο διοικητικός φόρτος θα µειωθεί επίσης, εφόσον οι αρχές επιβολής του νόµου θα βασίζονται εφεξής στη λίστα µε τις επιτρεπόµενες ενδείξεις στις ετικέτες των τροφίµων, για τις επιδράσεις των συστατικών των τροφίµων στην υγεία. Η λίστα για την οποία έχει ολοκληρωθεί η διαδικα- Ν Ε Α Α Π Ο Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η 15

14 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 14 Το Πρόβληµα των Ανισοτήτων στην Υγεία στην Ευρώπη Χριστίνα ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ 16 N Ε Α Α Π Ο Τ Η Ν Ε Υ Ρ Ω Π Η σία έγκρισης θα καταχωρηθεί στην ένωση µητρώου διατροφής και ενδείξεων για τις επιδράσεις των τροφίµων στην υγεία, όπως απαιτείται από τον κανονισµό Νο 1924/2006. Πρόκειται για µια διαδραστική βάση δεδοµένων στην ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι κατασκευαστές τροφίµων θα έχουν µια περίοδο έξι µηνών να προσαρµόσουν τις υπάρχουσες πρακτικές τους στις νέες απαιτήσεις. Για περισσότερες πληροφορίες: ΠΡΟΕ ΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Υπό την κυπριακή δηµοκρατία υπάρχουν πέντε προτεραιότητες-κλειδιά για την υγεία. Η υγιής ωρίµανση καθόλη τη διάρκεια της ζωής αποτελεί έναν από τους σηµαντικότερους σκοπούς της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Υγεία Μέσα στο πλαίσιο «του ευρωπαϊκού έτους για την ενεργή ωρίµανση και αλληλεγγύη µεταξύ των γενεών», η κυπριακή δη- µοκρατία σκοπεύει να υπογραµµίσει την ανάγκη επανεξέτασης των δοµών παροχής υπηρεσιών υγείας και να ανακατευθύνει τις επενδύσεις για µείωση του κόστους στο τοµέα ποροχής φροντίδας υγείας. Η κυπριακή δηµοκρατία θα αναπτύξει περαιτέρω δράσεις στον τοµέα της υγιής ωρίµανσης συλλέγοντας αποδείξεις και δίνοντας έµφαση στις καλές πρακτικές στην εφαρµογή προγραµµάτων προαγωγής υγείας και πρόληψης νοσηµάτων. Τα βασικά στοιχεία αφορούν διεπιστηµονικές προσεγγίσεις που περιλαµβάνουν τόσο τα άτοµα όσο και την κοινότητα στην οποία ανήκουν καθώς και την αποτελεσµατικότητά τους σε όλο τον κύκλο της ζωής. Ένα άλλο θέµα είναι η αντιµετώπιση των σοβαρών διασυνοριακών απειλών. Η ισχυρή ανάπτυξη ικανοτήτων και οι µηχανισµοί συνεργασίας είναι απαραίτητοι για την κάλυψη όλων των τύπων σοβαρών διασυνοριακών απειλών για την υγεία. Απαιτείται να ληφθούν υπόψη όλες οι πτυχές της πρόληψης και της επικοινωνίας. Το εκέµβρη του 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υιοθέτησε µια νοµοθετική πρόταση για την προστασία των ευρωπαίων πολιτών από µια ευρεία κλίµακα απειλών για την υγεία (χηµικές, βιολογικές ή περιβαλλοντικές. Η κυπριακή δηµοκρατία θα επικεντρωθεί στην πρόοδο των συζητήσεων σχετικά µε την πρόταση αυτή και στις δραστηριότητες για την προαγωγή της τοπικής διάστασης της ασφάλειας της υγείας και της ανάπτυξης ικανοτήτων. Σε σχέση µε το ζήτηµα της δωρεάς οργάνων και της µεταµόσχευσης, η προεδρία σκοπεύει να υιοθετήσει αντίστοιχα συµπεράσµατα του ευρωπαϊκού συµβουλίου, σύµφωνα µε τα οποία θα κληθούν τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλοι ευρωπαϊκοί οργανισµοί ν αναπτύξουν συγκεκριµένες δράσεις για την εξασφάλιση της ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού για τη σηµαντικότητα της δωρεάς οργάνων και της µεταµόσχευσης και για την διασφάλιση των κονδυλίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ανάπτυξη σχετικών προγραµµάτων στον τοµέα αυτό. Η φαρµακοεπαγρύπνηση βρίσκεται ήδη στην α- τζέντα, δεδοµένου ότι τον Σεπτέµβρη του 2010, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ενέκρινε την τροποποίηση της οδηγίας 2001/83 Ec και της ρύθµισης 726/2004 Ec για την φαρµακοεπαγρύπνηση (ρύθµιση 1235/2010 και οδηγία 2010/84), στοχέυοντας στην µεγαλύτερη ασφάλεια των ασθενών και στη διαφύλαξη της δη- µόσιας υγείας. Η νέα αυτή νοµοθεσία τέθηκε σε ι- σχύ τον Ιούλιο του Προτεραιότητα αποτελεί επίσης και η ρύθµιση στις κλινικές δοκιµές σε ότι αφορά στα πειράµατα σε ανθρώπους, µε σκοπό να ανακαλυφθούν ή να επαληθευθούν τα αποτελέσµατα ενός ή περισσοτέρων δοκιµών των φαρµακευτικών προϊόντων. Οι απαραίτητες προϋποθέσεις για τα κριτήρια για την διεξαγωγή των κλινικών δοκιµών εντός της ευρωπαϊκής ένωσης καθορίζονται από την οδηγία 2001/20 EC του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του συµβουλίου, όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2005/28/ EC. Κατά τη διάρκεια της κυπριακής προεδρίας, ανα- µένεται να συµφωνηθεί από την οµάδα εργασίας για τα φαρµακευτικά προϊόντα και τις ιατρικές συσκευές πρόταση για την αναθεωρηµένη νοµοθεσία, η οποία θα ρυθµίζει τις κλινικές δοκιµές, Το Μάρτιο 2012, η ευρωπαϊκή επιτροπή υιοθέτησε πρόταση για την οδηγία από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο και συµβούλιο σε ότι αφορά στη διαφάνεια των µέτρων που ρυθµίζουν την τιµολόγηση των φαρ- µακευτικών προϊόντων που προορίζονται για ανθρώπινη χρήση, καθώς και την συµπερίληψή τους στα δηµόσια συστήµατα ασφαλείας. Η προτεινόµενη οδηγία στοχεύει στην απλοποίηση των διαδικασιών και στην αντικατάσταση της οδηγίας 89/105 EEC, η οποία δεν αντανακλά πια την πολυπλοκότητα της τιµολόγησης και της αποζηµίωσης εντός των κρατών-µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συζήτηση για την πρόταση από την οµάδα εργασίας για τα φαρµακευτικά προϊόντα και τις ιατρικές συσκευές πρωτοτέθηκε στο τραπέζι από τη δανέζικη προεδρία και θα συνεχιστεί από την κυπριακή προεδρία καθώς και από το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Η προεδρία θα θέσει επίσης το έναυσµα για συζητήσεις για νέες νοµοθετικές προτάσεις που θα α- πλοποιούν και θα ενδυναµώνουν το τρέχον νοµοθετικό πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε ότι αφορά στις ιατρικές συσκευές, ώστε να ανταποκρίνεται στις ολοένα και αυξανόµενες ανάγκες των ευρωπαίων πολιτών. Τα πρόσφατα περιστατικά µε τα εµφυτέυµατα µαστού και τα µεταλλικά µοσχεύµατα γοφού αποκάλυψαν περαιτέρω την ανάγκη για τον οργανωµένο συντονισµό µεταξύ των κρατών-µελών, προκειµένου να είναι εγγυηµένη η ασφάλεια των ασθενών. Για περισσότερες πληροφορίες: ec.europa.eu/nuhclaims/

15 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 15 A REVIEW OF MULTICOMPONENT INTERVENTIONS TO PREVENT AND CONTROL TOBACCO USE AMONG COLLEGE STUDENTS J Am Coll Health. 60(3) P.p , 2012 Rodgers K.C. Objective: Multicomponent tobacco control programs have been implemented at the state and community levels and have led to a reduction in tobacco use. The purpose was to review the public health research literature on tobacco prevention and control programs on college campuses and derive evidence-based implications for comprehensive program implementation. Methods: MEDLINE, PsycINFO, ERIC, and PubMed databases were used to search the research literature concerning tobacco prevention and control programs conducted on college campuses published between 2000 and Results: No studies were found that implemented all 5 recommended components of a comprehensive program. Tobacco control programs containing policy and prevention education were used the most and promotion of tobacco-free environments and banning sales of tobacco products were used the least. Conclusion: The review suggests that despite the recommendation of comprehensive tobacco control programs to reduce tobacco use on college campuses, few institutions have implemented and evaluated programs consisting of multiple components. CRITICAL NARRATIVE REVIEW TO IDENTIFY EDUCATIONAL STRATEGIES PROMOTING PHYSICAL ACTIVITY IN PRESCHOOL Obes Rev. Mar;13 Suppl 1 P.p , 2012 Kreichauf S., Wildgruber A., Krombholz H., Gibson E.L., Vögele C., Nixon C.A., Douthwaite W., Moore H.J., Manios Y., Summerbell C.D., ToyBox-study group The aim of this narrative review is critically to evaluate educational strategies promoting physical activity that are used in the preschool setting in the context of obesity prevention programmes. Literature search was conducted between April and August 2010 in English and German databases (PubMED, PsychINFO, PSYNDEX, ERIC, FIS Bildung). Outcomes considered were time and intensity of physical activity, motor skills or measures of body composition. A total of 19 studies were included. Ten studies added physical activity lessons into their curriculum, one study provided more time for free play, eight studies focused on the social and play environment. Studies reporting positive outcomes implemented physical activity sessions that lasted at least 30 min d(-1). Several studies showed that children are most active in the first min. The existence or installation of playground markings or fixed play equipment had no effect, whereas the presence or addition of portable play equipment was positively correlated with moderate-to-vigorous physical activity. Teacher training may be a key element for successful interventions. To overcome time constraints, a suggested solution is to integrate physical activity into daily routines and other areas of the preschool curriculum. THE UNIQUE EFFECTS OF ENVIRONMENTAL STRATEGIES IN HEALTH PROMOTION CAMPAIGNS: A REVIEW Eval Program Plann Aug;35(3) P.p , 2012 Randolph K.A., Whitaker P., Arellano A. Various strategies are used as tools in health promotion campaigns to increase health-related outcomes among target populations. Evaluations of these campaigns examine effects on changing people's knowledge, attitudes, and/or behaviors. Most evaluations examine the combined impact of multiple strategies. Less is known about the unique effects of particular strategies. To address this gap, we used highly systematic methods to identify and review scientifically rigorous evaluations of 18 campaigns that examined the unique effects of three sets of intervention strategies (entertainment education, law enforcement, and mass media) on changes in knowledge, attitudes, and practice with regard to various health behaviors. Results showed differences in evaluation processes based on the type of strategy used to promote campaign messages. For instance, evaluations of massmedia based campaigns were more likely to examine changes in knowledge, relative to evaluations of campaigns that used law enforcement strategies. In addition, campaign effects varied by particular strategies. Mass media-based campaigns were more likely to affect knowledge, relative to behaviors. Law enforcement and entertainment education-based campaigns showed positive effects on behaviors. The implications for planning and evaluating health promotion campaigns are described. Το Πρόβληµα των Ανισοτήτων στην Υγεία στην Ευρώπη Β Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Ι Β Λ Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Χριστίνα ηµητρακάκη, Ψυχολόγος Έρευνας, Επιστηµονική Συνεργάτης ΚΜΥΥ και ΙΚΠΙ 17 15

16 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 16 Ν Ε Ε Σ Ε Κ Ο Σ Ε Ι Σ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Μιχάλης Χλέτσος Σειρά: Επιστήµη και Κοινωνία Εκδόσεις Πατάκη Αθήνα, 2011 ISBN: Tα οικονοµικά της υγείας είναι ένας κλάδος της οικονοµικής επιστήµης που έλαβε ιδιαίτερη ανάπτυξη σχετικά πρόσφατα. ανείζεται ή καλύτερα χρησιµοποιεί τα εργαλεία της µικροοικονοµικής θεωρίας αλλά και των δηµοσίων οικονοµικών για να αναλύσει θέµατα που άπτονται της υγείας. Tο αυξανόµενο ενδιαφέρον για τα οικονοµικά της υγείας µπορεί να εξηγηθεί από τη σπουδαιότητα που έχει ο τοµέας της υγείας τόσο για το ίδιο το ά- τοµο, όσο και για την κοινωνία συνολικότερα. Το δικαίωµα ίσης πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας, καθώς και η ποιότητα των παρεχόµενων υπηρεσιών απασχολούν τα άτοµα, αλλά και τους φορείς άσκησης πολιτικής. Tαυτόχρονα, οι δαπάνες για υγεία απορροφούν ολοένα και µεγαλύτερο µέρος του εθνικού εισοδήµατος και αποτελούν τις δεύτερες κατά σειρά υψηλότερες δαπάνες (δηµόσιες και ιδιωτικές) µετά τις δαπάνες για συντάξεις. O τρόπος χρηµατοδότησης αυτών των δαπανών απασχολεί έντονα όσους ασκούν πολιτική υγείας, εξίσου όµως και τα συνεχώς διευρυνόµενα ελλείµµατα στον τοµέα της υγείας. Η γήρανση του πληθυσµού, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, η µόλυνση του περιβάλλοντος, το συγκεκριµένο καταναλωτικό µοντέλο επηρεάζουν αυξητικά τις δαπάνες για υγεία. H χρησιµότητα αυτού του βιβλίου έγκειται στο γεγονός ότι προσπαθεί να εξηγήσει µε απλό και κατανοητό τρόπο πως λειτουργεί το σύστηµα υγείας, πως επηρεάζει και επηρεάζεται από το οικονοµικό µας σύστηµα, ποια είναι η φιλοσοφία του συστήµατος υ- γείας και γενικότερα της πολιτικής της υγείας και, τέλος, πως καθορίζονται οι τιµές των υπηρεσιών υγείας. ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΤΗ ΒΙΟΗΘΙΚΗ Onora O Neill Μετάφραση: Θοδωρής ρίτσας Επιµέλεια: Αντώνης Χατζηµωυσής Εκδόσεις Αρσενίδη Αθήνα, 2011 ISBN: Για ποιο λόγο η έννοια της αυτονοµίας κατέχει τόσο κεντρικό ρόλο στα φιλοσοφικά κείµενα περί βιοηθικής και γιατί στην έννοια της εµπιστοσύνης αποδίδεται δευτερεύουσα µόνο σηµασία; Σε αυτό το σηµαντικό βιβλίο η O Neill υποστηρίζει ότι οι έννοιες της ατοµικής αυτονοµίας οι οποίες χρη- σιµοποιούνται ευρέως στη βιοηθική είναι ανεπαρκείς τόσο από φιλοσοφική όσο και από ηθική άποψη και ότι υπονοµεύουν αντί να ενισχύουν τις σχέσεις εµπιστοσύνης. είχνει ότι η µη ατοµικιστική θεώρηση της αυτονοµίας του Καντ παρέχει µια ισχυρότερη βάση για να προσεγγίσουµε την ιατρική, την επιστήµη και τη βιοτεχνολογία και δεν περιθωριοποιεί την έννοια της εµπιστοσύνης, ενώ συγχρόνως εξηγεί για ποιο λόγο αξιόπιστα άτοµα και θεσµοί δεν απολαµβάνουν την εµπιστοσύνη που θα έπρεπε. Tα επιχειρήµατά της υποστηρίζονται από παραδείγ- µατα που αντλεί από τις πρακτικές που ακολουθούνται στη χρήση των γενετικών πληροφοριών από την αστυνοµία ή από τις ασφαλιστικές εταιρείες, στις χρήσεις των νέων αναπαραγωγικών τεχνολογιών και στις πρακτικές που ακολουθούν τα µέσα για την παρουσίαση θεµάτων από τους χώρους της ιατρικής, της επιστήµης και της βιοτεχνολογίας. Tο Αυτονοµία και Εµπιστοσύνη στη Βιοηθική ενδιαφέρει ένα ευρύ φάσµα αναγνωστών, που ασχολούνται µε την ηθική, τη βιοηθική ή µε άλλα συναφή γνωστικά πεδία. SMOKING? THE CONCEQUENCES ON HUMAN S HEALTH AND THE SCIENTIFIC WAY TO QUIT Constantinos S. Mammas Εκδόσεις Athens, 2011 ISBN: Στην πατρίδα µας καταγράφεται µια παγκόσµια πρωτοτυπία, αφού οι Έλληνες θεωρούνται οι πιο φανατικοί καπνιστές µε ετήσια κατανάλωση κατ άτοµο, τα τσιγάρα. Ανάµεσα στους καπνιστές και των δύο φύλων στη χώρα µας, το 44,6% είναι γυναίκες και το µεγαλύτερο ποσοστό αυτών (33,4%) έχει ηλικία από ετών. Tέλος, εκτιµάται ότι στη χώρα µας θάνατοι ε- τησίως οφείλονται σε νοσήµατα που συνδέονται µε το κάπνισµα, ενώ δεν έχει ακόµη διερευνηθεί το σύνολο των νοσηµάτων. εδοµένου ότι µόνο το 29% των καπνιστών έχει χρησιµοποιήσει βοηθήµατα διακοπής του καπνίσµατος, παρ ότι το 55% του συνόλου των καπνιστών θεωρεί ότι µπορεί να διακόψει το κάπνισµα χωρίς αυτά, θα παρουσιάσουµε µια ολοκληρωµένη µελέτη περί του καπνίσµατος και των τρόπων διακοπής του. Στο 1 ο κεφάλαιο ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να µελετήσει µια γενική θεώρηση της επίπτωσης του καπνίσµατος στην υγεία του ανθρώπου, στο 2 ο κεφάλαιο την επιστηµονική βάση της καρκινογόνου δράσης του καπνού του τσιγάρου και στο 3 ο τους τρόπους διακοπής του καπνίσµατος. Στόχος µας είναι η επιστηµονική ενηµέρωση των καπνιστών και των ειδικών στον τοµέα της υγείας για την επίπτωση του καπνίσµατος, µε βάση τα νέα επιστηµονικά δεδοµένα καθώς και η διαφώτιση για τους τρόπους διακοπής του. 18

17 N YGEIA 77:Layout 1 10/18/12 3:34 PM Page 17 P SECOND GLOBAL SYMPOSIUM ON HEALTH SYSTEMS RESEARCH: Inclusion and Innovation Towards Universal Health Coverage October 31 - November , Beijing, People's Republic of China Οργ.: Peking University Health Science Center, WHO, Alliance for Health Policy and Systems Research, TDR, Brac University Πληρ.: Ms Chris Coze (Eng) Τηλ.: hsrsymposium2012@who.int Website: P 5 TH ANNUAL EUROPEAN PUBLIC HEALTH CONFERENCE All Inclusive Public Health November , Hilton Conference Centre, Portomaso, St. Julian s, Malta Οργ.: European Public Health Association (EUPHA) Πληρ.: EUPHA office Τηλ.: , Fax: office@eupha.org Website: P 2013 SOCIETY FOR RESEARCH ON NICOTINE AND TOBACCO 19 TH ANNUAL INTERNATIONAL MEETING March , Westin Boston Waterfront Hotel, Boston, Massachusetts, USA Οργ./Πληρ.: Society for Research on Nicotine and Tobacco Τηλ.: , Fax: info@srnt.org Website: P 23 RD ANUUAL ART & SCIENCE OF HEALTH PROMOTION CONFERENCE. Producing the Best Health and Financial Outcomes by Using the Most Effective Health Promotion Strategies March 20-22, 2013, Westin Hilton Head Island, South Carolina Οργ./Πληρ.: American Journal of Health Promotion Τηλ.: , Fax: contact@healthpromotionjournal.com Website: P 3 RD INTERNATIONAL PUBLIC HEALTH & PALLATIVE CARE CONFERENCE April , The Strand Hotel, Limerick, Ireland Οργ./ Πληρ.: Milford Care Centre & the University of Limerick Τηλ.: +353 (0) Fax: (0) Website: P 14 Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ. Η Ψυχολογία σε Κρίσιµους Καιρούς Μαΐου 2013, Thraki Palace Hotel, Αλεξανδρούπολη Οργ.: Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία (ΕΛΨΕ) & ηµοκρίτειο Πανεπιστήµιο Θράκης, Σχολή Επιστηµών της Αγωγής Πληρ.: Symvoli Conference and Cultural Management Τηλ.: , Fax: elpse2013@symvoli.gr Website: P WORK, STRESS AND HEALTH 2013: Protecting And Promoting Total Worker Health May , Westin Bonaventure Hotel and Suites, Los Angeles, California Οργ.: American Psychological Association, the National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) and the Society for Occupational Health Psychology (SOHP) Πληρ.: Wesley Baker, Conference Manager Τηλ.: (202) , Fax: (202) wshconference@apa.org Website: P 2013 ANNUAL MEETING OF THE INTERNATIONAL SOCIETY FOR BEHAVIORAL NUTRITION AND PHYSICAL ACTIVITY May , Ghent, Belgium Οργ.: International Society for Behavioral Nutrition and Physical Activity 2013 Annual Meeting (ISBNPA) Πληρ.: Senico Group Τηλ.: , Fax: isbnpa@semico.be Website: P 1 ST GLOBAL CONFERENCE ON CONTRACEPTION, REPRODUCTIVE AND SEXUAL HEALTH May , Copenhagen, Denmark Οργ./Πληρ: The European Society of Contraception and Reproductive Health Τηλ.: , Fax: congress@escrh.eu Website: P EUFEP CONGRESS 2013, OBESITY PREVENTION June , Kloster Und, krems, Lower Austria, Austria Οργ.: The European Forum for Evidence-based Health Promotion and Prevention (EUFEP) Πληρ.: That's the way - Event Management, Tom Bläumauer Τηλ.: , Fax: office@thatstheway.at Website: Π Ρ Ο Σ Ε Χ Η Σ Υ Ν Ε Ρ Ι Α 19