Οικονομικό Δελτίο Τεύχος 2 / 2018

Transcript

1 Οικονομικό Δελτίο Τεύχος 2 / 2018

2 Περιεχόμενα Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις 2 Γενικές πληροφορίες 2 1 Εξωτερικό περιβάλλον 6 2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 13 3 Οικονομική δραστηριότητα 18 4 Τιμές και κόστος 26 5 Χρήμα και πίστη 31 6 Δημοσιονομικές εξελίξεις 38 Πλαίσια 41 1 Θα έχουν διάρκεια οι πρόσφατες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου; 41 2 Ρευστότητα των αγορών κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ από την έναρξη του προγράμματος PSPP και έπειτα 46 3 Συνθήκες ρευστότητας και πράξεις νομισματικής πολιτικής την περίοδο 1η Νοεμβρίου Ιανουαρίου Πρόσφατες εξελίξεις της μερικής απασχόλησης 56 5 Η αξιοπιστία της πρώιμης προκαταρκτικής εκτίμησης για το ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ 61 6 Ο ρόλος της εποχικότητας και των ακραίων παρατηρήσεων στον πληθωρισμό βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας 65 7 Η κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής σε προηγούμενες φάσεις οικονομικής επέκτασης 71 8 Η αξιολόγηση των μακροοικονομικών ανισορροπιών και της προόδου των μεταρρυθμίσεων (2018) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής 77 Στατιστικά στοιχεία S1 ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Περιεχόμενα 1

3 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Γενικές πληροφορίες Κατά τη συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής στις 8 Μαρτίου 2018, το Διοικητικό Συμβούλιο έκρινε ότι εξακολουθεί να είναι αναγκαία η ευρεία στήριξη από τη νομισματική πολιτική προκειμένου να συνεχίσουν να αναπτύσσονται πιέσεις στον υποκείμενο πληθωρισμό, στηρίζοντας τις εξελίξεις στον μετρούμενο πληθωρισμό μεσοπρόθεσμα. Οι πληροφορίες που κατέστησαν διαθέσιμες μετά την προηγούμενη συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής τον Ιανουάριο, συμπεριλαμβανομένων των νέων προβολών των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ, επιβεβαιώνουν μια ισχυρή και ευρεία δυναμική της οικονομίας της ζώνης του ευρώ, η οποία προβλέπεται να μεγεθυνθεί βραχυπρόθεσμα με κάπως ταχύτερο ρυθμό από ό,τι αναμενόταν προηγουμένως. Αυτές οι προοπτικές επιβεβαίωσαν την πεποίθηση του Διοικητικού Συμβουλίου ότι ο πληθωρισμός θα συγκλίνει προς τον στόχο που έχει τεθεί, δηλ. προς επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Ταυτόχρονα, οι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού παρέμειναν υποτονικοί και δεν έχουν παρουσιάσει ακόμη πειστικές ενδείξεις διατηρήσιμης ανοδικής τάσης. Στο πλαίσιο αυτό, το Διοικητικό Συμβούλιο θα εξακολουθήσει να παρακολουθεί τις εξελίξεις στη συναλλαγματική ισοτιμία και τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες όσον αφορά τις πιθανές συνέπειές τους στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για τη σταθερότητα των τιμών. Η αναγκαία στήριξη από τη νομισματική πολιτική για τη διατηρήσιμη επάνοδο των ρυθμών πληθωρισμού σε επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2% παρέχεται με τη διενέργεια καθαρών αγορών στοιχείων ενεργητικού, με το σημαντικό απόθεμα αποκτηθέντων στοιχείων ενεργητικού και τις προσεχείς επανεπενδύσεις, καθώς και με τις ενδείξεις σχετικά με τη μελλοντική πορεία των επιτοκίων. Οικονομική και νομισματική αξιολόγηση κατά τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου στις 8 Μαρτίου 2018 Η παγκόσμια οικονομία επεκτάθηκε με ακόμη ταχύτερο ρυθμό το β' εξάμηνο του 2017 και παρέχει περαιτέρω ώθηση στις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να παραμείνει ισχυρή στο μέλλον, αν και ο ρυθμός ανάπτυξης θα μετριαστεί σταδιακά. Το παγκόσμιο εμπόριο αναμένεται να συνεχίσει την ανάπτυξή του στο εγγύς μέλλον, ενώ ο πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί με αργό ρυθμό καθώς μειώνεται το αναξιοποίητο παραγωγικό δυναμικό παγκοσμίως. Εν μέσω της συνεχιζόμενης οικονομικής επέκτασης, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ έχουν αυξηθεί από τα μέσα Δεκεμβρίου Ωστόσο, οι αποδόσεις των εταιρικών ομολόγων παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές και οι μέσες αποδόσεις κρατικών ομολόγων έναντι του επιτοκίου των συμφωνιών ανταλλαγής επί του δείκτη μίας ημέρας υποχώρησαν κάπως συνολικά. Οι τιμές των μετοχών υποχώρησαν σε περιβάλλον αυξημένης ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Γενικές πληροφορίες 2

4 μεταβλητότητας. Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ανατιμήθηκε υπό όρους ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας. Η οικονομική επέκταση της ζώνης του ευρώ εξακολουθεί να είναι ισχυρή και παρατηρείται σε ευρύ φάσμα χωρών και τομέων. Ο τριμηνιαίος ρυθμός του πραγματικού ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,6% το δ τρίμηνο του Η ιδιωτική κατανάλωση στηρίζεται από την αύξηση της απασχόλησης, στην οποία συμβάλλουν και οι προηγηθείσες μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, και από την αύξηση του πλούτου των νοικοκυριών. Οι επιχειρηματικές επενδύσεις συνέχισαν να ενισχύονται στηριζόμενες από τις πολύ ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης, την αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων και την ισχυρή ζήτηση, ενώ οι επενδύσεις σε κατοικίες έχουν βελτιωθεί περαιτέρω τα τελευταία τρίμηνα. Επιπροσθέτως, η ευρείας βάσης παγκόσμια επέκταση δίνει ώθηση στις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Η εκτίμηση αυτή αντανακλάται γενικώς και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2018, στις οποίες προβλέπεται ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ 2,4% το 2018, 1,9% το 2019 και 1,7% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2017, οι προοπτικές για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί προς τα άνω για το 2018 και παραμένουν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες για τα επόμενα έτη. Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν αυτές τις προοπτικές για τον πληθωρισμό είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι. Αφενός, η θετική κυκλική δυναμική που επικρατεί θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ισχυρότερη ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα. Αφετέρου, οι καθοδικοί κίνδυνοι εξακολουθούν να σχετίζονται, κατά κύριο λόγο, με παγκόσμιους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του αυξανόμενου προστατευτισμού και εξελίξεων στις αγορές συναλλάγματος και σε άλλες χρηματοπιστωτικές αγορές. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στη ζώνη του ευρώ υποχώρησε σε 1,2% τον Φεβρουάριο, από 1,3% τον Ιανουάριο. Αυτό αντανακλά κυρίως αρνητικές επιδράσεις της βάσης σύγκρισης στον πληθωρισμό των τιμών μη επεξεργασμένων ειδών διατροφής. Σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, με βάση τις ισχύουσες τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου, οι ετήσιοι ρυθμοί του μετρούμενου πληθωρισμού είναι πιθανόν να κυμανθούν γύρω στο 1,5% τους υπόλοιπους μήνες του έτους. Οι δείκτες του υποκείμενου πληθωρισμού παρέμειναν συγκρατημένοι αλλά αναμένεται να σημειώσουν σταδιακή άνοδο μεσοπρόθεσμα, υποβοηθούμενοι από τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, τη συνεχιζόμενη οικονομική επέκταση, την αντίστοιχη υποχώρηση του βαθμού υποαπασχόλησης των πόρων στην οικονομία και την άνοδο των μισθών. Οι μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2018 προβλέπουν ετήσιο ρυθμό πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ 1,4% το 2018, 1,4% το 2019 και 1,7% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2017, οι προοπτικές για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ έχουν αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα κάτω για το 2019 αλλά παραμένουν αμετάβλητες για το 2018 και το Η μείωση του πληθωρισμού βάσει του υποδείκτη ενέργειας ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Γενικές πληροφορίες 3

5 ΕνΔΤΚ το 2018 και το 2019 αναμένεται να αντισταθμίσει γενικά την αύξηση του υποκείμενου πληθωρισμού, ενώ ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ χωρίς τις τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής θα αυξηθεί από 1,1% το 2018 σε 1,5% το 2019 και 1,8% το Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων, το δημοσιονομικό έλλειμμα της ζώνης του ευρώ προβλέπεται ότι θα μειωθεί περαιτέρω στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, κυρίως λόγω της βελτίωσης των κυκλικών συνθηκών και της μείωσης των δαπανών για τόκους. Η συνολική κατεύθυνση της δημοσιονομικής πολιτικής στη ζώνη του ευρώ προβλέπεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές ουδέτερη κατά μέσο όρο το Ο λόγος του δημόσιου χρέους/αεπ στη ζώνη του ευρώ παραμένει σε υψηλά επίπεδα, παρόλο που θα συνεχίσει να μειώνεται. Η τρέχουσα οικονομική επέκταση υποστηρίζει την ανασύσταση δημοσιονομικών αποθεμάτων ασφαλείας. Όσον αφορά τη νομισματική ανάλυση, η ποσότητα χρήματος με την ευρεία έννοια (Μ3) εξακολουθεί να αυξάνεται με έντονο ρυθμό και ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής της διαμορφώθηκε σε 4,6% τον Ιανουάριο του 2018, αμετάβλητος σε σχέση με τον προηγούμενο μήνα, αντανακλώντας την επίδραση των μέτρων νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και το χαμηλό κόστος ευκαιρίας της διακράτησης των πιο ρευστών καταθέσεων. Το στενό νομισματικό μέγεθος Μ1 παρέμεινε ο βασικός παράγοντας που συμβάλλει στην αύξηση της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια. Παράλληλα, συνεχίζεται η ανάκαμψη του ρυθμού αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα. Η μετακύλιση των μέτρων νομισματικής πολιτικής εξακολουθεί να στηρίζει τις συνθήκες δανεισμού για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, την πρόσβαση σε χρηματοδότηση κυρίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τις ροές χρηματοδότησης σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ. Αποφάσεις νομισματικής πολιτικής Με βάση την τακτικά διενεργούμενη οικονομική και νομισματική ανάλυση, το Διοικητικό Συμβούλιο επιβεβαίωσε την ανάγκη για συνέχιση της εξαιρετικά διευκολυντικής κατεύθυνσης της νομισματικής πολιτικής προκειμένου να διασφαλιστεί η διατηρήσιμη επάνοδος των ρυθμών πληθωρισμού σε επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2%. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της ΕΚΤ και αναμένει ότι θα παραμείνουν στα σημερινά επίπεδα για παρατεταμένο χρονικό διάστημα και πολύ πέραν του χρονικού ορίζοντα των καθαρών αγορών περιουσιακών στοιχείων. Όσον αφορά τα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής, το Διοικητικό Συμβούλιο επιβεβαίωσε ότι οι καθαρές μηνιαίες αγορές περιουσιακών στοιχείων στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων (APP) ύψους 30 δισεκ. ευρώ θα εξακολουθήσουν να διενεργούνται μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου του 2018 ή αργότερα, εφόσον χρειαστεί, και πάντως έως ότου το Διοικητικό Συμβούλιο διαπιστώσει μια διατηρήσιμη προσαρμογή της πορείας του πληθωρισμού η οποία να είναι συμβατή με την επιδίωξή του για τον πληθωρισμό. Το Διοικητικό Συμβούλιο επανέλαβε επίσης ότι το ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Γενικές πληροφορίες 4

6 Ευρωσύστημα θα επανεπενδύει τα ποσά από την εξόφληση τίτλων αποκτηθέντων στο πλαίσιο του προγράμματος APP κατά τη λήξη τους για παρατεταμένη χρονική περίοδο μετά την ολοκλήρωση των καθαρών αγορών στοιχείων ενεργητικού και πάντως για όσο χρονικό διάστημα κριθεί αναγκαίο. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Γενικές πληροφορίες 5

7 1 Εξωτερικό περιβάλλον Η παγκόσμια οικονομία μεγεθύνθηκε με ακόμη ταχύτερο ρυθμό το β εξάμηνο του Η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να παραμείνει ισχυρή την προσεχή περίοδο, παρόλο που ο ρυθμός αύξησής της θα μετριαστεί σταδιακά. Οι προοπτικές για τις προηγμένες οικονομίες συνεπάγονται ισχυρή επέκταση, ενισχυμένες από τα σημαντικά μέτρα δημοσιονομικής τόνωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Για τις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, οι προοπτικές υποστηρίζονται από την ενισχυόμενη δραστηριότητα των εξαγωγέων βασικών εμπορευμάτων. Η αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου εκτιμάται ότι θα παραμείνει σθεναρή στο εγγύς μέλλον, ενώ ο πληθωρισμός αναμένεται να επιταχυνθεί βαθμιαία καθώς το αναξιοποίητο παραγωγικό δυναμικό μειώνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα και διεθνές εμπόριο Ο ρυθμός της παγκόσμιας οικονομικής επέκτασης ισχυροποιήθηκε το β εξάμηνο του Συνολικά, τα δημοσιευμένα στοιχεία την περίοδο αυτή επιφύλαξαν θετικές εκπλήξεις τόσο στις προηγμένες οικονομίες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, αν και σε μικρότερο βαθμό. Τα διαθέσιμα στοιχεία για το ΑΕΠ στις διάφορες χώρες υποδηλώνουν διατήρηση της μεγέθυνσης της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας το τελευταίο τρίμηνο του έτους. Συγκεκριμένα, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ των ΗΠΑ αποδείχθηκε ανθεκτική το β εξάμηνο του 2017, εξουδετερώνοντας την αρνητική επίδραση από τους τυφώνες. Η οικονομική δραστηριότητα στην Ιαπωνία διατηρήθηκε επίσης έντονη, επωφελούμενη από τη στήριξη της ασκούμενης πολιτικής, τη σταθερή δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανακάμπτουσα εξωτερική ζήτηση. Αντίθετα, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ του Ηνωμένου Βασιλείου παρέμεινε σχετικά υποτονική το 2017 παρά τη μικρή ανάκαμψη που σημειώθηκε το β εξάμηνο του έτους. Η δραστηριότητα στις αναδυόμενες οικονομίες υποβοηθήθηκε από την ανθεκτική ανάπτυξη στην Ινδία και την Κίνα, ενώ η ανάκαμψη από τη βαθιά ύφεση στη Βραζιλία και τη Ρωσία συνεχίστηκε, αν και με πολύ αργό ρυθμό. Δείκτες ερευνών δείχνουν διατήρηση της παγκόσμιας ανάπτυξης βραχυπρόθεσμα. Ο παγκόσμιος σύνθετος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) για την παραγωγή, χωρίς τη ζώνη του ευρώ, παρέμεινε το δ τρίμηνο του 2017 σε παρόμοιο επίπεδο με εκείνο του προηγούμενου τριμήνου ελαφρώς υψηλότερος από ό,τι το α εξάμηνο του έτους και κοντά στον μακροχρόνιο μέσο όρο και βελτιώθηκε σημαντικά τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, γεγονός που υποδηλώνει ότι η παγκόσμια δραστηριότητα συνέχισε να επεκτείνεται με στιβαρό ρυθμό και κατά το τρέχον έτος (βλ. Διάγραμμα 1). ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον 6

8 Διάγραμμα 1 Παγκόσμιος σύνθετος δείκτης PMI για την παραγωγή (δείκτης διάχυσης) 58 παγκόσμιος χωρίς τη ζώνη του ευρώ παγκόσμιος χωρίς τη ζώνη του ευρώ μακροχρόνιος μέσος όρος προηγμένες οικονομίες χωρίς τη ζώνη του ευρώ αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς Πηγές: Haver Analytics, Markit και υπολογισμοί των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Φεβρουάριος Ο "μακροχρόνιος μέσος όρος" αφορά την περίοδο από τον Ιανουάριο του 1999 έως τον Φεβρουάριο του Οι παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες εξακολουθούν να στηρίζουν τις παγκόσμιες προοπτικές, αλλά έχουν καταστεί δυσμενέστερες τις τελευταίες εβδομάδες. Μετά από μια περίοδο ευνοϊκού κλίματος και μεγάλων αυξήσεων στις αποτιμήσεις των αγορών μετοχών, οι χρηματιστηριακές αγορές υπέστησαν σοβαρές ζημίες από την αρχή του Φεβρουαρίου, ενώ η μεταβλητότητα αυξήθηκε εκ νέου. Η αναταραχή στις χρηματοπιστωτικές αγορές παρέμεινε συγκεντρωμένη στις αγορές μετοχών και η διόρθωση, αν και εκτεταμένη, απλώς περιόρισε τα κέρδη που είχαν σημειωθεί από την αρχή του έτους. Ωστόσο, η μεταβλητότητα των αγορών εκδηλώθηκε υπό συνθήκες σταθερής ανόδου των μακροπρόθεσμων αποδόσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τους τρεις τελευταίους μήνες, εν μέσω αυξανόμενης νευρικότητας μεταξύ των επενδυτών σχετικά με τις προοπτικές του πληθωρισμού και το ενδεχόμενο αυστηροποίησης της νομισματικής πολιτικής συντομότερα από ό,τι αναμενόταν. Η καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του επιτοκίου των ομοσπονδιακών κεφαλαίων μετατοπίστηκε προς τα άνω τις τελευταίες εβδομάδες, μετά την αύξηση του επιτοκίου τον περασμένο Δεκέμβριο. Οι αγορές εξακολουθούν να αναμένουν σταδιακή αυστηροποίηση και πλέον ενσωματώνουν στις τιμές τους την επόμενη αύξηση του βασικού επιτοκίου τον Μάρτιο του 2018 και τρεις αυξήσεις για το σύνολο του έτους σύμφωνα με τις προβολές του Δεκεμβρίου της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Ανοικτής Αγοράς (FOMC). Οι επιτοκιακές προσδοκίες μετατοπίστηκαν προς τα άνω και στο Ηνωμένο Βασίλειο, έπειτα από τον επιθετικό τόνο της έκθεσης της Τράπεζας της Αγγλίας για τον πληθωρισμό η οποία δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο. Στον αντίποδα, η Τράπεζα της Ιαπωνίας συνέχισε να τηρεί πολύ διευκολυντική στάση, διατηρώντας τις αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων κοντά στο μηδέν σε συνέπεια με το πρόγραμμά της για τον έλεγχο της καμπύλης των αποδόσεων. Στην Κίνα, η κεντρική τράπεζα επιδίωξε να περιορίσει τη μόχλευση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και να μετριάσει τους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα με την αυστηροποίηση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών στη διάρκεια του 2017, αυξάνοντας τα επιτόκια επί των πράξεων ανοικτής ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον 7

9 αγοράς με σκοπό να κατευθύνει τα διατραπεζικά επιτόκια προς τα άνω. Μεταξύ των υπόλοιπων αναδυόμενων αγορών, ιδίως στη Βραζιλία και τη Ρωσία, τα επιτόκια πολιτικής μειώθηκαν περαιτέρω καθώς χαλάρωσαν οι πληθωριστικές πιέσεις. Όσον αφορά το επόμενο διάστημα, η αύξηση της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας αναμένεται να παραμείνει ανθεκτική προτού μετριαστεί κάπως μεσοπρόθεσμα. Οι προοπτικές για τις προηγμένες οικονομίες συνεπάγονται ισχυρή επέκταση, ενισχυόμενες πλέον από την πρόσθετη δημοσιονομική επίδραση της φορολογικής μεταρρύθμισης στις ΗΠΑ και της συμφωνίας για αύξηση των δαπανών από το αμερικανικό Κογκρέσο. Ωστόσο, η ανάπτυξη προβλέπεται ότι θα επιβραδυνθεί στο μέλλον, καθώς η ανάκαμψη ωριμάζει σε ορισμένες χώρες και το παραγωγικό κενό γίνεται πιο θετικό. Για τις αναδυόμενες οικονομίες, οι προοπτικές υποστηρίζονται από την ενισχυόμενη δραστηριότητα των εξαγωγέων βασικών εμπορευμάτων όπως η Βραζιλία και σε μικρότερο βαθμό η Ρωσία. Παράλληλα, η ανάπτυξη παραμένει ανθεκτική στην Ινδία, ενώ η δραστηριότητα εξακολουθεί να ακολουθεί σταδιακή μακροπρόθεσμη καθοδική τάση στην Κίνα. Ο ρυθμός της παγκόσμιας οικονομικής επέκτασης προβλέπεται να παραμείνει κάτω από τα προ της κρίσης επίπεδα, συνάδοντας με τον χαμηλότερο δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης. Η ΕΚΤ εκτιμά ότι η δυνητική ανάπτυξη υποχώρησε στις περισσότερες προηγμένες και αναδυόμενες οικονομίες τα τελευταία χρόνια. Στις προηγμένες οικονομίες, όλες οι συνιστώσες επιδρούν μειωτικά στο δυνητικό προϊόν, αν και αυτό ισχύει κυρίως για τις συμβολές της εργασίας και της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών. Οι συμβολές του κεφαλαίου παραμένουν επίσης κάτω των ιστορικών μέσων όρων, καθώς οι ασθενέστερες προσδοκίες για τις αναπτυξιακές προοπτικές και η αυξημένη αβεβαιότητα καθυστέρούν τις επενδυτικές αποφάσεις. Ομοίως, οι επενδύσεις μετριάστηκαν στις αναδυόμενες οικονομίες, ιδίως στις χώρες που εξάγουν βασικά εμπορεύματα αλλά και στην Κίνα κατόπιν της διαδικασίας επανεξισορρόπησης της οικονομίας της και της πολιτικής που ασκεί με σκοπό τον περιορισμό της μόχλευσης. Όμως η συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών ήταν ο βασικός παράγοντας μείωσης του δυνητικού προϊόντος μεταξύ των αναδυόμενων οικονομιών. Συνολικά, η αύξηση του δυνητικού προϊόντος αναμένεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερή στις προηγμένες οικονομίες μεσοπρόθεσμα, παρά την ελαφρά άνοδο του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης των ΗΠΑ για τα έτη , ενώ αναμένεται να συνεχίσει να υποχωρεί στις αναδυόμενες οικονομίες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η δραστηριότητα αναμένεται να παραμείνει ισχυρή χάρη στην έντονη εγχώρια ζήτηση. Η συνεχιζόμενη επέκταση φαίνεται ότι θα προχωρήσει χάρη στη σταθερή αύξηση των επενδύσεων και της καταναλωτικής δαπάνης, καθώς οι συνθήκες στενότητας στην αγορά εργασίας σταδιακά συμβάλλουν στην ενίσχυση των μισθολογικών αυξήσεων και οι ευνοϊκές ακόμη χρηματοπιστωτικές συνθήκες τονώνουν τον πλούτο. Η έγκριση της φορολογικής μεταρρύθμισης τον περασμένο Δεκέμβριο και η αύξηση των ανώτατων ορίων για τις δημόσιες δαπάνες που συμφωνήθηκε τον Φεβρουάριο προβλέπεται ότι θα ενισχύσουν περαιτέρω την εγχώρια ζήτηση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ αναμένεται να παραμείνει συγκρατημένη αν και ανθεκτική. Η οικονομική δραστηριότητα ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον 8

10 ανέκαμψε ελαφρώς το β εξάμηνο του 2017, ύστερα από την έντονη επιβράδυνση που σημείωσε το α εξάμηνο. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η ώθηση που θα προέλθει από την ταχύτερη αύξηση των καθαρών εξαγωγών τα ερχόμενα τρίμηνα και η ελαφρά ανάκαμψη των επενδύσεων θα στηρίξουν την ανθεκτικότητα του ρυθμού αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στο Ηνωμένο Βασίλειο. Στην Ιαπωνία, η οικονομική μεγέθυνση εκτιμάται ότι θα επιβραδυνθεί σταδιακά. Η οικονομική δραστηριότητα προβλέπεται να παραμείνει σχετικά στιβαρή βραχυπρόθεσμα, επωφελούμενη από την παρούσα θετική δυναμική της και τη διευκολυντική στάση της νομισματικής πολιτικής. Σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα όμως, η ανάπτυξη αναμένεται να επιβραδυνθεί σταδιακά. Εκτός από τη φθίνουσα στήριξη από τη δημοσιονομική πολιτική και την ταχεία συρρίκνωση του αναξιοποίητου παραγωγικού δυναμικού, αυτή η επιβράδυνση αντανακλά επίσης την εξασθένηση της θετικής επίδρασης των επενδύσεων σε υποδομές που σχετίζονται με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Στην Κίνα, η δραστηριότητα συνεχίζει να επεκτείνεται με εύρωστο ρυθμό, υποβοηθούμενη από την έντονη κατανάλωση και την ακμάζουσα ακόμη αγορά κατοικιών. Οι βραχυπρόθεσμες προοπτικές κυριαρχούνται από την έμφαση που δίνουν οι αρχές στη σταθεροποίηση της ανάπτυξης και τον μετριασμό των χρηματοπιστωτικών κινδύνων. Σύμφωνα με την παραδοχή για το μεσοπρόθεσμο διάστημα, οι συνεχιζόμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα υλοποιούνται σταδιακά, οδηγώντας σε μια συντεταγμένη επιβράδυνση της ανάπτυξης. Η οικονομική δραστηριότητα στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης θα παραμείνει ισχυρή, αν και με πιο συγκρατημένο ρυθμό σε σχέση με το Η οικονομική δραστηριότητα στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης αυξήθηκε έντονα το 2017, με κύριους προωθητικούς παράγοντες την ανάκαμψη των επενδύσεων και τη σταθερά ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η δραστηριότητα αναμένεται να στηριχθεί από τον έντονο ρυθμό των επενδύσεων, που συνδέεται με την απορρόφηση των κονδυλίων της ΕΕ, τη σταθερά ισχυρή καταναλωτική δαπάνη και τις καλύτερες συνθήκες στην αγορά εργασίας. Η οικονομική δραστηριότητα ενισχύεται σταδιακά στις μεγάλες εξαγωγικές χώρες βασικών εμπορευμάτων. Στη Ρωσία, οι προπορευόμενοι δείκτες σηματοδοτούν μια προσωρινή κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας το τελευταίο τρίμηνο του 2017, μετά τους ισχυρούς ρυθμούς αύξησης το α εξάμηνο του έτους, καθώς μειώθηκε η βιομηχανική παραγωγή. Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να επιταχυνθεί ελαφρώς, εν μέσω δημοσιονομικών προκλήσεων οι οποίες επιβαρύνουν το επιχειρηματικό περιβάλλον, υποτονικών επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου και υπονόμευσης του αναπτυξιακού δυναμικού λόγω απουσίας διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η δραστηριότητα στη Βραζιλία προβλέπεται να συνεχίσει να ανακάμπτει. Η αυξανόμενη εμπιστοσύνη, οι βελτιωμένες συνθήκες στην αγορά εργασίας και η συνεχιζόμενη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής εκτιμάται ότι θα στηρίξουν την κατανάλωση, εφόσον οι πληθωριστικές πιέσεις παραμείνουν συγκρατημένες. Η πολιτική αβεβαιότητα εν όψει των φετινών εκλογών και η πιθανή αντιστροφή των ευνοϊκών ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον 9

11 εξωτερικών χρηματοπιστωτικών συνθηκών συνιστούν τους σοβαρότερους κινδύνους για τις βελτιούμενες οικονομικές προοπτικές της χώρας. Οι προοπτικές αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου αναμένεται να διατηρηθούν στο άμεσο μέλλον. Ενώ η δυναμική ανόδου των παγκόσμιων εισαγωγών εμπορευμάτων μετριάστηκε ελαφρώς τον Δεκέμβριο, τα διαθέσιμα στοιχεία ανά χώρα και οι προπορευόμενοι δείκτες υποδηλώνουν ισχυρή αύξηση στα τέλη του 2017 και τις αρχές του Ο όγκος των εισαγωγών εμπορευμάτων αυξήθηκε κατά 1% τον Δεκέμβριο (σε όρους τριών μηνών), μειωμένος από 1,6% το γ τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 2). Η εμπορική δραστηριότητα επιταχύνθηκε σημαντικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ εξασθένησε στην Ασία και την κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Διάγραμμα 2 Παγκόσμιο εμπόριο αγαθών (αριστερή κλίμακα: ποσοστιαίες μεταβολές έναντι των προηγούμενων τριών μηνών, δεξιά κλίμακα: δείκτης διάχυσης) παγκόσμιες εισαγωγές εμπορευμάτων (αριστερή κλίμακα) παγκόσμιος μέσος όρος (αριστερή κλίμακα) παγκόσμιος ΡΜΙ για τη μεταποίηση χωρίς τη ζώνη του ευρώ (δεξιά κλίμακα) παγκόσμιος PMI για νέες παραγγελίες εξαγωγών (δεξιά κλίμακα) 2,5 58 2,0 56 1,5 54 1,0 52 0,5 50 0,0 48-0,5 46-1, Πηγές: Markit, CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: Φεβρουάριος 2018 (παγκόσμιος δείκτης PMI για τη μεταποίηση και παγκόσμιος δείκτης PMI για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών) και Δεκέμβριος 2017 (εμπόριο). Μεσοπρόθεσμα, οι προβολές για το εμπόριο εδράζονται στην άποψη ότι οι παγκόσμιες εισαγωγές θα αυξηθούν, συμβαδίζοντας σε γενικές γραμμές με τη δραστηριότητα. Αυτό συνάδει με ενδείξεις ότι οι πιο μακροχρόνιοι διαρθρωτικοί παράγοντες που είχαν συντελέσει παλαιότερα στην ταχεία αύξηση του παγκόσμιου εμπορίου όπως η απελευθέρωση του εμπορίου, η μείωση των δασμών και του κόστους μεταφοράς ή η επέκταση των παγκόσμιων αλυσίδων αξίας έχουν εξασθενήσει από τη χρηματοπιστωτική κρίση και μετά. Η αβεβαιότητα γύρω από αυτούς τους πιο μακροπρόθεσμους παράγοντες είναι σαφώς υψηλή και, σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα, σπανίζουν τα στοιχεία. Όμως σύμφωνα με τις διαθέσιμες ενδείξεις, η προβολή ότι η αύξηση των εισαγωγών θα συμβαδίσει με την αύξηση της δραστηριότητας σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα παραμένει ένα εύλογο βασικό σενάριο. Συνολικά, ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης προβλέπεται να παραμείνει σε γενικές γραμμές σταθερός στη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής. Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Μαρτίου 2018, ο ετήσιος ρυθμός ανόδου του πραγματικού ΑΕΠ (εκτός της ζώνης του ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον 10

12 ευρώ) προβλέπεται να επιταχυνθεί από 3,8% το 2017 σε 4,1% το 2018, προτού υποχωρήσει σε 3,9% το 2019 και σε 3,7% το Αυτή η προβλεπόμενη πορεία αντανακλά την αναμενόμενη επιβράδυνση της δραστηριότητας στις προηγμένες οικονομίες γενικά και στις Ηνωμένες Πολιτείες ειδικότερα, η οποία θα αντισταθμιστεί εν μέρει από μια μικρή αύξηση της δυναμικής της ανάπτυξης στις αναδυόμενες οικονομίες. Ο ρυθμός αύξησης της εξωτερικής ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ αναμένεται να ενισχυθεί σε 4,7% το 2018, 4,1% το 2019 και 3,6% το Σε σύγκριση με τις προβολές του Δεκεμβρίου 2017, ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ αναθεωρήθηκε προς τα άνω για το διάστημα , ενώ ο ρυθμός αύξησης της εξωτερικής ζήτησης αγαθών και υπηρεσιών της ζώνης του ευρώ αναθεωρήθηκε προς τα άνω για όλη τη διάρκεια του χρονικού ορίζοντα προβολής, γεγονός που και στις δύο περιπτώσεις αντανακλά την επίδραση των πρόσθετων μέτρων δημοσιονομικής τόνωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και ανοδικοί σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, οι κίνδυνοι για τις προοπτικές της παγκόσμιας δραστηριότητας παραμένουν καθοδικοί μεσοπρόθεσμα. Όσον αφορά τους ανοδικούς κινδύνους, η διεύρυνση της παγκόσμιας ανάκαμψης ενδέχεται να οδηγήσει σε ενίσχυση των επενδύσεων και του εμπορίου βραχυπρόθεσμα, ενώ η δέσμη δημοσιονομικών μέτρων στις ΗΠΑ πιθανόν να έχει εντονότερη επίδραση στη δραστηριότητα από ό,τι αναμένεται στην παρούσα φάση. Πάντως, μεσοπρόθεσμα, οι παράγοντες αυτοί φαίνεται ότι θα αντισταθμιστούν από καθοδικούς κινδύνους όπως αύξηση του εμπορικού προστατευτισμού, αιφνίδια διόρθωση των χρηματοπιστωτικών αγορών που θα μπορούσε να επιφέρει δυσμενέστερες παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές συνθήκες διαταραχές που συνδέονται με τη διαδικασία μεταρρυθμίσεων και φιλελευθεροποίησης στην Κίνα, καθώς και πολιτική και γεωπολιτική αβεβαιότητα κυρίως όσον αφορά τους κινδύνους που σχετίζονται με το Brexit. Εξελίξεις στις τιμές διεθνώς Ο παγκόσμιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή υποχώρησε ελαφρώς το τελευταίο διάστημα, ενώ η εξέλιξη των μισθών παρέμεινε υποτονική. Μετά από ελαφρά άνοδο τον Νοέμβριο, ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ επιβραδύνθηκε τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο σε 2,2%, ως αποτέλεσμα των ελαφρώς βραδύτερων ρυθμών ανόδου των τιμών της ενέργειας, που πάντως συνέχισαν να βρίσκονται κοντά στο 5%, ενώ ο πληθωρισμός των τιμών των ειδών διατροφής παρέμεινε σταθερός. Χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο ετήσιος πληθωρισμός στις χώρες του ΟΟΣΑ υποχώρησε οριακά σε 1,8% (βλ. Διάγραμμα 3). Όσον αφορά τους μισθούς, η μισθολογική δαπάνη ανά μισθωτό παρέμεινε σε γενικές γραμμές αμετάβλητη σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα (με ετήσιο ρυθμό αύξησης 1,5%), παρά την περαιτέρω μείωση του ποσοστού ανεργίας στις χώρες του ΟΟΣΑ το γ τρίμηνο (που διαμορφώθηκε κάτω του 6%). Μόνο οι ωριαίες αποδοχές στον τομέα της μεταποίησης δείχνουν έντονα ανοδική τάση, συμβαδίζοντας περισσότερο με τη στενότητα στην αγορά εργασίας. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον 11

13 Διάγραμμα 3 Πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στις χώρες του ΟΟΣΑ (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες) 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0 συμβολή ενέργειας συμβολή ειδών διατροφής χωρίς τη συμβολή των ειδών διατροφής και της ενέργειας χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας γενικός δείκτης -1, Πηγή: ΟΟΣΑ. Σημείωση: Πιο πρόσφατη παρατήρηση: Ιανουάριος Οι τιμές του αργού πετρελαίου τύπου Brent μειώθηκαν ελαφρώς τις τελευταίες εβδομάδες, από 70 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι στις 23 Ιανουαρίου σε 66 δολ. στις 22 Φεβρουαρίου. Αυτή η πρόσφατη πτώση υποβοηθήθηκε από την πρωτοφανή παραγωγή αργού πετρελαίου στις ΗΠΑ, από τον υψηλό βαθμό τήρησης της συμφωνίας μεταξύ του ΟΠΕΚ και των χωρών εκτός του ΟΠΕΚ για μείωση της προσφοράς και από τον τερματισμό της προϋπάρχουσας διαταραχής που εκδηλώθηκε τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο συγκεκριμένα την πλήρη αποκατάσταση της λειτουργίας του αγωγού στη Βόρειο Θάλασσα. Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου υποδηλώνουν ότι οι τιμές του πετρελαίου θα μειωθούν κάτω από τα τρέχοντα επίπεδα, φθάνοντας περίπου τα 65 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι το 2018 και τα 61 δολ. ΗΠΑ το βαρέλι το Οι τιμές των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων αυξήθηκαν ελαφρώς τις πρόσφατες εβδομάδες, με τις τιμές των ειδών διατροφής και των μετάλλων να σημειώνουν άνοδο 3,5% και 1,6% αντίστοιχα. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, ο παγκόσμιος πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί με βραδύ ρυθμό. Βραχυπρόθεσμα, ο πληθωρισμός προβλέπεται να επιταχυνθεί μετά την πρόσφατη ανάκαμψη των τιμών του πετρελαίου. Στη συνέχεια, η βραδεία συρρίκνωση του αναξιοποίητου παραγωγικού δυναμικού σε παγκόσμιο επίπεδο προβλέπεται να στηρίξει περαιτέρω τον υποκείμενο πληθωρισμό. Όμως η άνοδος του πληθωρισμού φαίνεται ότι θα μετριαστεί από την αρνητική συμβολή των τιμών της ενέργειας στον πληθωρισμό, όπως τεκμαίρεται από την καμπύλη των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί του πετρελαίου η οποία προβλέπει μείωση των τιμών του πετρελαίου μεσοπρόθεσμα. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Εξωτερικό περιβάλλον 12

14 2 Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις Στο διάστημα που μεσολάβησε από τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου τον Δεκέμβριο του 2017, οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ σημείωσαν αύξηση υπό συνθήκες συνεχιζόμενης οικονομικής επέκτασης. Καθώς οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές, τα πραγματικά επιτόκια κατέγραψαν αντίστοιχη άνοδο. Παρόλο που οι προσδοκίες για τα εταιρικά κέρδη έχουν βελτιωθεί, οι τιμές των μετοχών υποχώρησαν υπό συνθήκες αυξημένης μεταβλητότητας. Παράλληλα, οι διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές. Οι μέσες διαφορές αποδόσεων των κρατικών ομολόγων έναντι του επιτοκίου των συμφωνιών ανταλλαγής επί του δείκτη μίας ημέρας (overnight index swap OIS) συνολικά μειώθηκαν κάπως. Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ανατιμήθηκε σε όρους ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας. Οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων αυξήθηκαν και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού σε σχέση με τα μέσα Δεκεμβρίου. Κατά την εξεταζόμενη περίοδο (από τις έως τις ) ο σταθμισμένος ως προς το ΑΕΠ μέσος όρος των αποδόσεων των δεκαετών κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε κατά 28 μονάδες βάσης (μ.β.) φθάνοντας το 1,13% (βλ. Διάγραμμα 4). Στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, οι αποδόσεις των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων αυξήθηκαν κατά 53 και 33 μ.β. σε 2,88% και 1,50% αντίστοιχα. Το επιτόκιο OIS δέκα ετών της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε κατά 31 μ.β. και διαμορφώθηκε σε 0,90% κυρίως λόγω της αύξησης του μακροπρόθεσμου πραγματικού επιτοκίου. Συνολικά, οι εξελίξεις στις αγορές ομολόγων και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού αντανακλούν τις βελτιούμενες προσδοκίες της αγοράς για την οικονομική ανάπτυξη και τον πληθωρισμό, καθώς και την αναθεώρηση των προσδοκιών σχετικά με τη συνακόλουθη αντίδραση της νομισματικής πολιτικής. Διάγραμμα 4 Αποδόσεις δεκαετών κρατικών ομολόγων (ποσοστά % ετησίως) 3,0 μέσος όρος της ζώνης του ευρώ σταθμισμένος ως προς το ΑΕΠ Ηνωμένο Βασίλειο ΗΠΑ Γερμανία 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5 01/15 04/15 07/15 10/15 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17 10/17 01/18 Πηγές: Bloomberg και ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 7 Μαρτίου ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 13

15 Οι διαφορές αποδόσεων των κρατικών ομολόγων έναντι του επιτοκίου OIS μηδενικού κινδύνου συνολικά υποχώρησαν, αντανακλώντας τις ευνοϊκές μακροοικονομικές προοπτικές. Η πτώση των διαφορών αποδόσεων των δεκαετών ομολόγων κυμαίνεται από 31 μ.β. για την Ισπανία και 22 μ.β. για την Πορτογαλία σε 4 μ.β. για την Ιταλία (βλ. Διάγραμμα 5). Στην Ιταλία η προσωρινή εντονότερη υποχώρηση την περίοδο μέχρι τον Ιανουάριο αντιστράφηκε στη συνέχεια για μερικές εβδομάδες πριν από τις κοινοβουλευτικές εκλογές του Μαρτίου. Στη Γερμανία, οι αποδόσεις του δεκαετούς γερμανικού ομολόγου (Bund) αυξήθηκαν κατά 5 μ.β. περισσότερο από το επιτόκιο OIS, με αποτέλεσμα η διαφορά αποδόσεων να είναι λιγότερο αρνητική, γεγονός που πιθανώς αποτελεί ένδειξη, μεταξύ άλλων, χαμηλότερων ασφαλίστρων σπανιότητας (scarcity premia). Διάγραμμα 5 Διαφορές αποδόσεων των κρατικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ έναντι του επιτοκίου OIS (ποσοστά % ετησίως) 4,0 μέσος όρος της ζώνης του ευρώ σταθμισμένος ως προς το ΑΕΠ Γερμανία Ισπανία Γαλλία Ιταλία Πορτογαλία 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17 10/17 01/18 Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Για τον υπολογισμό της διαφοράς αποδόσεων αφαιρείται το επιτόκιο OIS από την απόδοση του κρατικού ομολόγου. Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 7 Μαρτίου Η καμπύλη των προθεσμιακών επιτοκίων ΕΟΝΙΑ (του μέσου δείκτη των επιτοκίων του ευρώ για τοποθετήσεις διάρκειας μίας ημέρας) απέκτησε εντονότερη ανοδική κλίση. Η καμπύλη των προθεσμιακών επιτοκίων ΕΟΝΙΑ μετατοπίστηκε προς τα άνω για τις μεσαίες και μεγάλες διάρκειες (βλ. Διάγραμμα 6). Για την περίοδο μέχρι τις αρχές του 2019 η μεταβολή της καμπύλης είναι ελάχιστη σε σχέση με το τέλος της περιόδου που κάλυπτε η προηγούμενη ανασκόπηση, γεγονός που αντανακλά τις αμετάβλητες σε γενικές γραμμές προσδοκίες της αγοράς σχετικά με το ύψος του επιτοκίου της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων κατά την ίδια περίοδο. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 14

16 Διάγραμμα 6 Προθεσμιακά επιτόκια EONIA (ποσοστά % ετησίως) 2,0 7 Μαρτίου Δεκεμβρίου ,5 1,0 0,5 0,0-0, Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Ο δείκτης ΕΟΝΙΑ διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο στις -36 μ.β. κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Η πλεονάζουσα ρευστότητα αυξήθηκε κατά 5 δισεκ. ευρώ, φθάνοντας περίπου τα δισεκ. ευρώ. Η άνοδος των καθαρών αυτόνομων παραγόντων υπεραντισταθμίστηκε από τη ρευστότητα που παρασχέθηκε μέσω του προγράμματος αγοράς περιουσιακών στοιχείων του Ευρωσυστήματος. Οι συνθήκες ρευστότητας εξετάζονται διεξοδικότερα στο Πλαίσιο 3. Η μεταβλητότητα της αγοράς μετοχών αυξήθηκε προς το τέλος της εξεταζόμενης περιόδου. Ενώ οι τιμές των μετοχών αυξήθηκαν από τα μέσα Δεκεμβρίου 2017 μέχρι το τέλος Ιανουαρίου 2018, στις αρχές Φεβρουαρίου παρατηρήθηκαν μια σχετικά απότομη διόρθωση τιμών και κορύφωση της μεταβλητότητας (βλ. Διάγραμμα 7). Η διόρθωση κατά πάσα πιθανότητα προκλήθηκε από εκτιμήσεις της αγοράς για άνοδο του πληθωρισμού, ιδίως στις ΗΠΑ, και αντίστοιχη προσαρμογή των προσδοκιών για τη νομισματική πολιτική. Ένα μέρος της πτώσης των τιμών των μετοχών αντιστράφηκε στη συνέχεια, αλλά η αβεβαιότητα κατόπιν ανακοινώσεων σχετικά με την εμπορική πολιτική των ΗΠΑ προκάλεσε νέα πτώση στις αγορές μετοχών και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού στις αρχές Μαρτίου. Συνολικά, κατά την εξεταζόμενη περίοδο οι τιμές των μετοχών των μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων (ΜΧΕ) της ζώνης του ευρώ μειώθηκαν κατά 2,7%, ενώ οι μετοχές του χρηματοπιστωτικού τομέα σημείωσαν πτώση μόνο κατά 1,5%. Στις ΗΠΑ, παρά τη διόρθωση, οι δείκτες των τιμών των μετοχών τόσο του χρηματοπιστωτικού όσο και του μη χρηματοπιστωτικού τομέα αυξήθηκαν κατά 6,4% και 3,1% αντίστοιχα. Συνολικά, οι εξελίξεις στις αγορές μετοχών της ζώνης του ευρώ εξακολούθησαν να διαμορφώνονται από τις ισχυρές προσδοκίες για κέρδη, ενώ τα υψηλότερα επιτόκια μηδενικού κινδύνου και ορισμένες αυξήσεις των ασφαλίστρων κινδύνου των μετοχών επέδρασαν αρνητικά στις τιμές των μετοχών. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 15

17 Διάγραμμα 7 Δείκτες τιμών μετοχών στη ζώνη του ευρώ και τις ΗΠΑ (δείκτης: 1 Ιανουαρίου 2015 = 100) 175 τράπεζες της ζώνης του ευρώ ΜΧΕ της ζώνης του ευρώ τράπεζες των ΗΠΑ ΜΧΕ των ΗΠΑ /15 04/15 07/15 10/15 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17 10/17 01/18 Πηγές: Thomson Reuters και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 7 Μαρτίου Οι διαφορές αποδόσεων των ομολόγων που έχουν εκδοθεί από ΜΧΕ παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές κατά την υπό εξέταση περίοδο. Στις 7 Μαρτίου 2018 οι διαφορές αποδόσεων των ομολόγων επενδυτικής βαθμίδας που έχουν εκδοθεί από ΜΧΕ (έναντι της μέσης καμπύλης αποδόσεων για τους αντίστοιχους τίτλους της ζώνης του ευρώ με πιστοληπτική διαβάθμιση ΑΑΑ) ήταν σε γενικές γραμμές αμετάβλητες σε σχέση με τα μέσα Δεκεμβρίου 2017 και περίπου 79 μ.β. χαμηλότερες σε σχέση με τα επίπεδα που είχαν καταγράψει τον Μάρτιο του 2016, πριν από την ανακοίνωση του προγράμματος αγοράς ομολόγων του επιχειρηματικού τομέα (CSPP) (βλ. Διάγραμμα 8). Οι διαφορές αποδόσεων των ομολόγων του χρηματοπιστωτικού τομέα αυξήθηκαν οριακά, κατά 4 μ.β. στη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου. Το χαμηλό επίπεδο των διαφορών αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων συνάδει με τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάκαμψη. Διάγραμμα 8 Διαφορές αποδόσεων των εταιρικών ομολόγων της ζώνης του ευρώ (μονάδες βάσης) 160 χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις ΜΧΕ /15 04/15 07/15 10/15 01/16 04/16 07/16 10/16 01/17 04/17 07/17 10/17 01/18 Πηγές: Δείκτες iboxx και υπολογισμοί της ΕΚΤ. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 16

18 Σημειώσεις: Η κάθετη γκρίζα γραμμή δηλώνει την αρχή της εξεταζόμενης περιόδου στις Πιο πρόσφατη παρατήρηση: 7 Μαρτίου Στις αγορές συναλλάγματος, το ευρώ ανατιμήθηκε σε όρους ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας σε σχέση με τα μέσα Δεκεμβρίου Αυτό αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την ενίσχυση του ευρώ έναντι του δολαρίου ΗΠΑ λόγω μακροοικονομικών εξελίξεων (το ευρώ ανατιμήθηκε κατά 2,8% στη διάρκεια της εξεταζόμενης περιόδου, βλ. Διάγραμμα 9) και τη μικρότερη ανατίμησή του έναντι της λίρας Αγγλίας. Στην ενίσχυση του ευρώ συνέβαλε περαιτέρω η ανατίμησή του έναντι των νομισμάτων των περισσότερων από τις μεγάλες αναδυόμενες οικονομίες, εκτός από το κινεζικό γιουάν, έναντι του οποίου υποτιμήθηκε κατά 1,3%. Το ευρώ υποτιμήθηκε επίσης έναντι των περισσότερων άλλων κύριων νομισμάτων, συμπεριλαμβανομένου του ελβετικού φράγκου και του ιαπωνικού γεν, καθώς και έναντι των νομισμάτων των περισσότερων λοιπών κρατών-μελών της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, γεγονός που περιόρισε περαιτέρω την ανατίμηση του ευρώ σε όρους σταθμισμένης ως προς το εξωτερικό εμπόριο ισοτιμίας. Διάγραμμα 9 Μεταβολές της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ έναντι επιλεγμένων νομισμάτων (ποσοστά) από τις 14 Δεκεμβρίου 2017 από τις 7 Μαρτίου 2017 ΣΣΙ-38 γιουάν Κίνας δολάριο ΗΠΑ λίρα Αγγλίας φράγκο Ελβετίας γιεν Ιαπωνίας ζλότυ Πολωνίας κορώνα Τσεχίας κορώνα Σουηδίας ρούβλι Ρωσίας λίρα Τουρκίας γουόν Νότιας Κορέας ρουπία Ινδονησίας φιορίνι Ουγγαρίας κορώνα Δανίας λέι Ρουμανίας δολάριο Ταϊβάν ρεάλ Βραζιλίας ρουπία Ινδίας κούνα Κροατίας Πηγή: ΕΚΤ. Σημειώσεις: Η ΣΣΙ-38 είναι η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ έναντι των νομισμάτων των 38 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ. Όλες οι μεταβολές υπολογίζονται με βάση τις συναλλαγματικές ισοτιμίες στις 7 Μαρτίου ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Χρηματοπιστωτικές εξελίξεις 17

19 3 Οικονομική δραστηριότητα Η οικονομική επέκταση της ζώνης του ευρώ παραμένει ισχυρή και εκτείνεται σε ευρύ φάσμα χωρών και τομέων. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ υποστηρίζεται από την άνοδο της ιδιωτικής κατανάλωσης και των επενδύσεων, καθώς και από τις εξαγωγές που ευνοήθηκαν από την ευρείας βάσης παγκόσμια ανάκαμψη. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία και αποτελέσματα ερευνών επιβεβαιώνουν την ισχυρή και ευρείας βάσης δυναμική της ανάπτυξης στην οικονομία της ζώνης του ευρώ, η οποία προβλέπεται να επιταχυνθεί βραχυπρόθεσμα με κάπως ταχύτερο ρυθμό από ό,τι αναμενόταν. Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της ΕΚΤ του Δεκεμβρίου 2017, οι προοπτικές για την αύξηση του ΑΕΠ το 2018 αναθεωρήθηκαν σημαντικά προς τα άνω στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Μαρτίου 2018 ενώ παρέμειναν αμετάβλητες για την περίοδο Το πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2,5% το 2017, 2,4% το 2018, 1,9% το 2019 και 1,7% το Η ανάπτυξη παρέμεινε εύρωστη το δ τρίμηνο του 2017 και εξακολούθησε να αφορά ευρύ φάσμα χωρών. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,6% σε τριμηνιαία βάση το δ τρίμηνο του προηγούμενου έτους (βλ. Διάγραμμα 10). Κύριοι προωθητικοί παράγοντες της αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν το εμπορικό ισοζύγιο και η εγχώρια ζήτηση και ιδίως οι δαπάνες για επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου, ενώ οι μεταβολές των αποθεμάτων είχαν αρνητική συμβολή. Στη δεύτερη δημοσίευση των στοιχείων του ΑΕΠ ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ στο δ τρίμηνο του 2017 δεν αναθεωρήθηκε, επιβεβαιώνοντας ότι η πρώιμη προκαταρκτική εκτίμηση (preliminary flash estimate) εξακολουθεί να είναι ένα αξιόπιστη (βλ. το πλαίσιο Η αξιοπιστία της πρώιμης προκαταρκτικής εκτίμησης για το ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου). Η αύξηση του ΑΕΠ το δ τρίμηνο οδήγησε στη διαμόρφωση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ για το σύνολο του έτους σε 2,3% το 2017 (ή 2,5% με διόρθωση ως προς τον αριθμό των εργάσιμων ημερών). Οι δείκτες οικονομικής δραστηριότητας υποδηλώνουν ότι η ισχυρή και με ευρεία βάση ανάπτυξη συνεχίστηκε στην αρχή του τρέχοντος έτους. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Οικονομική δραστηριότητα 18

20 Διάγραμμα 10 Πραγματικό ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ και συνιστώσες αυτού (τριμηνιαίες ποσοστιαίες μεταβολές και τριμηνιαίες συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες) 1,0 ΑΕΠ σε αγοραίες τιμές ιδιωτική κατανάλωση δημόσια κατανάλωση ακαθάριστες επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου καθαρές εξαγωγές μεταβολές αποθεμάτων 0,5 0,0-0,5-1,0 α τρ. β τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. β τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. β τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. β τρ γ τρ. δ τρ. α τρ. β τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. β τρ. γ τρ. δ τρ. α τρ. β τρ. γ τρ. δ τρ. Πηγή: Eurostat. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: δ τρίμηνο Οι αγορές εργασίας της ζώνης του ευρώ εξακολουθούν να παρουσιάζουν ισχυρή δυναμική. Η απασχόληση αυξήθηκε περαιτέρω, κατά 0,4% σε τριμηνιαία βάση το γ τρίμηνο του 2017, με αποτέλεσμα η ετήσια άνοδος να διαμορφωθεί σε 1,7%. Η απασχόληση είναι περίπου 1,2% υψηλότερη από το προ της κρίσης ανώτατο επίπεδο που είχε καταγραφεί το α' τρίμηνο του Οι συνολικές πραγματικές ώρες εργασίας επίσης συνέχισαν να ανακάμπτουν, αν και οι μέσες πραγματικές ώρες εργασίας ανά απασχολούμενο παρέμειναν σε γενικές γραμμές σταθερές αφότου άρχισε η ανάκαμψη. Τόσο η πλήρης απασχόληση όσο και η μερική απασχόληση αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης. Στην περίπτωση της μερικής απασχόλησης, η αύξηση σημειώθηκε κυρίως στους μη υποαπασχολούμενους εργαζομένους μερικής απασχόλησης, ενώ ο αριθμός των υποαπασχολούμενων εργαζομένων με μερική απασχόληση πρόσφατα μειώθηκε (βλ. το πλαίσιο Πρόσφατες εξελίξεις της μερικής απασχόλησης στο παρόν τεύχος του Οικονομικού Δελτίου). Το ποσοστό ανεργίας στη ζώνη του ευρώ διαμορφώθηκε σε 8,6% τον Ιανουάριο του 2018, δηλ. στο κατώτερο επίπεδο που έχει καταγραφεί από τον Δεκέμβριο του 2008 (βλ. Διάγραμμα 11). Η πτώση αφορά και τα δύο φύλα και ευρύ φάσμα ηλικιακών ομάδων. Η μακροχρόνια ανεργία (δηλ. ο αριθμός των ατόμων που παραμένουν άνεργοι για 12 μήνες ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού) επίσης συνέχισε να υποχωρεί, παραμένει ωστόσο σημαντικά υψηλότερη από το προ της κρίσης επίπεδο. Τα στοιχεία ερευνών δείχνουν συνεχή βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας το προσεχές διάστημα. Παράλληλα, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις έλλειψης εργατικού δυναμικού σε μερικές χώρες και ορισμένους τομείς. Η αύξηση του εισοδήματος παρέμεινε ισχυρή το γ' τρίμηνο του ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Οικονομική δραστηριότητα 19

21 Διάγραμμα 11 Εξελίξεις στην αγορά εργασίας της ζώνης του ευρώ (αριστερή κλίμακα: δείκτης: α' τρ = 100, δεξιά κλίμακα: ποσοστά) απασχόληση αριθμός απασχολουμένων (αριστερή κλίμακα) απασχόληση συνολικές πραγματικές ώρες εργασίας (αριστερή κλίμακα) ποσοστό ανεργίας (δεξιά κλίμακα) Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: γ τρίμηνο 2017 για την απασχόληση και για τις πραγματικές ώρες εργασίας, Ιανουάριος 2018 για το ποσοστό ανεργίας. Η βελτίωση των αγορών εργασίας εξακολουθεί να στηρίζει την αύξηση του εισοδήματος και την καταναλωτική δαπάνη. Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε κατά 0,2% το το δ τρίμηνο του 2017, με αποτέλεσμα η ετήσια άνοδος να διαμορφωθεί σε 1,5%. Ο λόγος της αποταμίευσης των νοικοκυριών προς το διαθέσιμο εισόδημα παρέμεινε χαμηλός κατά το γ τρίμηνο του 2017, φθάνοντας στη χαμηλότερη τιμή από το 1999, συνεχίζοντας να υποστηρίζει την ιδιωτική κατανάλωση. Τα μέτρα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, τα οποία οδήγησαν σε χαλάρωση των χρηματοδοτικών συνθηκών, επίσης εξακολουθούν να είναι υποστηρικτικά προς τις δαπάνες των νοικοκυριών. Η αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων συνεχίζει να υποστηρίζει την άνοδο της ιδιωτικής κατανάλωσης, καθώς οι αποδοχές των μισθωτών παραμένουν η βασική συνιστώσα της αύξησης της ιδιωτικής κατανάλωσης (βλ. Διάγραμμα 12). ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Οικονομική δραστηριότητα 20

22 Διάγραμμα 12 Πραγματικό ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα και κατανάλωση στη ζώνη του ευρώ (ετήσιες ποσοστιαίες μεταβολές, συμβολές σε ποσοστιαίες μονάδες) 3 πραγματικό ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα κατανάλωση όροι εμπορίου άλλα εισοδήματα εισόδημα από μισθωτή απασχόληση Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημειώσεις: Τα άλλα εισοδήματα περιλαμβάνουν τα επιχειρηματικά κέρδη, εισόδημα από περιουσία, άμεσους φόρους και μεταβιβάσεις. Όλες οι συνιστώσες του εισοδήματος είναι αποπληθωρισμένες με τον αποπληθωριστή του ΑΕΠ. Η συμβολή των όρων εμπορίου προσεγγίζεται από τη διαφορά μεταξύ του ΑΕΠ και του αποπληθωριστή της κατανάλωσης. Η κατανάλωση και το διαθέσιμο εισόδημα είναι αποπληθωρισμένα με τον αποπληθωριστή της κατανάλωσης. Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις: γ τρίμηνο Η αύξηση των επενδύσεων στις κατασκευές σημείωσε έντονη επιτάχυνση το 2017 και η ανάκαμψη αυτή αναμένεται να συνεχιστεί το Η παραγωγή του τομέα των κατασκευών σταθεροποιήθηκε το δ τρίμηνο του 2017, αλλά αυξήθηκε συνολικά κατά 2,2% το Οι δείκτες ερευνών για την κατασκευαστική δραστηριότητα συνεχίζουν να σηματοδοτούν ισχυρή δυναμική ανάπτυξης. Οι επιχειρηματικές προσδοκίες στον τομέα της οικοδομικής δραστηριότητας βελτιώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2017 και τον Ιανουάριο του Ο δείκτης Δείκτης Προμηθειών (PMI) για τον τομέα των κατασκευών για τον Ιανουάριο ανήλθε σε 57,0, από 53,3 τον Δεκέμβριο. Αυτή ήταν η εντονότερη αύξηση από τον Φεβρουάριο του Παράλληλα, τον Ιανουάριο ο δείκτης που βασίζεται σε έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και καταγράφει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στον κατασκευαστικό τομέα αυξήθηκε ακόμη περισσότερο από ένα ήδη υψηλό επίπεδο. Από κυκλική άποψη, το επίπεδο των επενδύσεων σε κατοικίες παραμένει χαμηλό. Η απασχόληση στον κατασκευαστικό τομέα και οι επενδύσεις σε κατοικίες σε πραγματικούς όρους υποχώρησαν αισθητά μετά τα προ κρίσης ανώτατα επίπεδά τους το γ τρίμηνο του 2007 (βλ. Διάγραμμα 13) και, ενώ οι επενδύσεις σε κατοικίες έχουν ανακάμψει κάπως (κατά 10% από το β τρίμηνο του 2015), η ανάκαμψη της απασχόλησης στον τομέα των κατασκευών ήταν πολύ ασθενέστερη (αύξηση κατά 2%). Η σχετικά ασθενής ανάκαμψη του όγκου των επενδύσεων σε κατοικίες αντανακλά την υπερεπένδυση που σημειώθηκε πριν από την κρίση σε ορισμένες χώρες της ζώνης του ευρώ, καθώς και τις εναπομένουσες πιέσεις απομόχλευσης στα νοικοκυριά. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, οι επενδύσεις σε κατοικίες αναμένεται να ενισχύσουν ολοένα και περισσότερο την αύξηση του ΑΕΠ. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Οικονομική δραστηριότητα 21

23 Διάγραμμα 13 Απασχόληση στον τομέα των κατασκευών και επενδύσεις σε κατοικίες στη ζώνη του ευρώ (δείκτης: α τρ = 100) 105 επενδύσεις σε κατοικίες απασχόληση στον τομέα των κατασκευών Πηγές: Eurostat και υπολογισμοί της ΕΚΤ. Σημείωση: Οι πιο πρόσφατες παρατηρήσεις αφορούν το γ' τρίμηνο του 2017 για την απασχόληση στον τομέα των κατασκευών και το δ τρίμηνο του 2017 για τις επενδύσεις σε κατοικίες. Η αύξηση των επενδύσεων εκτός του κατασκευαστικού τομέα επιταχύνθηκε το δ τρίμηνο του 2017 και η ανάκαμψη αυτή εκτιμάται ότι συνεχίστηκε στις αρχές του Το ακαθάριστο λειτουργικό πλεόνασμα επιταχύνθηκε σημαντικά το γ τρίμηνο του 2017, σύμφωνα με τους τομεακούς λογαριασμούς. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τα άυλα στοιχεία ενεργητικού, τα οποία βασίζονται περισσότερο σε εσωτερική χρηματοδότηση. Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δείχνει επίσης ότι ο εκτιμώμενος βαθμός χρησιμοποίησης παραγωγικού δυναμικού στον τομέα της παραγωγής κεφαλαιακών αγαθών έφθασε κοντά σε ιστορικώς υψηλό επίπεδο, τόσο στη ζώνη του ευρώ όσο και στις μεγαλύτερες χώρες της ζώνης του ευρώ κατά το α τρίμηνο του 2018 (βλ. Διάγραμμα 14). Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, αυτό το χαρακτηριστικό αντανακλάται επίσης στους αυξανόμενους περιορισμούς που αντιμετωπίζει ο τομέας της παραγωγής κεφαλαιακών αγαθών στη διαθεσιμότητα εξοπλισμού και εργατικού δυναμικού. Το 2018 συνολικά, οι επιχειρηματικές επενδύσεις αναμένεται να συνεχίσουν να συμβάλλουν στην αύξηση της παραγωγής. Η έντονη αύξηση της ζήτησης και των κερδών εκτιμάται ότι θα συνεχίσει να στηρίζει τις επιχειρηματικές επενδύσεις, παρά την πρόσφατη μεταβλητότητα στις αγορές μετοχών. Εξετάζοντας πιο προσεκτικά τις πρόσφατες εξελίξεις των τιμών των μετοχών για τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις στη ζώνη του ευρώ, η πρόσφατη μεταβλητότητα φαίνεται να σχετίζεται περισσότερο με υψηλότερα αναμενόμενα επιτόκια και ασφάλιστρα κινδύνου παρά με την αναθεώρηση προς τα κάτω των προσδοκιών για τα κέρδη των επιχειρήσεων. Στο βαθμό που ένα μεγάλο μέρος των επενδύσεων χρηματοδοτείται με παρακρατηθέντα κέρδη, η άμεση επίδραση στις επιχειρηματικές επενδύσεις μπορεί να μην είναι πολύ σημαντική. ΕΚΤ Οικονομικό Δελτίο, Τεύχος 2 / 2018 Οικονομικές και νομισματικές εξελίξεις Οικονομική δραστηριότητα 22