XXVII. BEASAIN IDAZLEHIAKETA SARITUTAKO IDAZLANAK LH, DBH eta BATXILERGOAK

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "XXVII. BEASAIN IDAZLEHIAKETA SARITUTAKO IDAZLANAK LH, DBH eta BATXILERGOAK"

Transcript

1 XXVII. BEASAIN IDAZLEHIAKETA SARITUTAKO IDAZLANAK LH, DBH eta BATXILERGOAK

2 AURKI BIDEA

3 Sarrera 17 A maila 16 ETA 18 URTE BITARTEKOAK BERTSOAK Sariak 1. Saria: Batxillergoa // Irati Jauregi Unanue 11 POESIA Sariak 1. Saria: Hotzaz // Oihane Lopez Lasa 2. Saria: Izanaren Leloa // Garazi Aramburu Llorens Aipamenak Aipamena: Geroak esan beza // Lierni Ricón Santoyo Aipamena: Begiak: mundu ilun... // Uxue Lardizabal Iturralde PROSA Sariak 1. Saria: Hilartiz, C minor, op.1 // Martin Kortaberria Larrea 2. Saria: Mundakako portuan // Ibone Aiestaran Llorente 3. Saria: Looking for paradise // Maddi Urdangarin Ollo Aipamenak Aipamena: Gu zergatik ez? // Anne Guiu Fernandez Aipamena: Solstizioa // Irene Kortaberria Larrea Aipamena: 200 Joule // Oihane Lopez Lasa

4 B maila 14 ETA 15 URTEKOAK BERTSOAK Sariak 1. Saria: Ispiluari // Maddi Aiestaran Iparragirre 2. Saria: Itsasoan zehar murgilduz // Uxue Iruretagoiena Andres Aipamenak Aipamena: Alkoholarekin borrokan // Izaro Arrondo Mujika POESIA Sariak 1. Saria: Salduriko arima // Lide Egizala Urteaga 2. Saria: Izarra eguzkiarentzat // Iratxe Aldasoro Berazierto Aipamenak Aipamena: Urtaroak zu oroituz // Ioan Cauni Priala Aipamena: Identitate galdua // Kepa Garmendia Pelaez PROSA Sariak 1. Saria: Ene maite polita // Maialen Lopez Lasa 2. Saria: Herio baten morroi // Maite Perez Azurmendi 3. Saria: X+Y+Z // Jon Munduate Goikoetxea Aipamenak Aipamena: Maite zaitut, laztana // Jone Sukia Dorronsoro Aipamena: Zauritan Lurrun // Kepa Garmendia Pelaez Aipamena: Zoragarria zara // Maddi Aiestaran Iparragirre

5 D maila 12 ETA 13 URTEKOAK BERTSOAK Sariak 1. Saria: Euskara // Ekaitz Aramendi Saez de Nanclares 2. Saria: Berdintasuna // Saioa Etxezarreta Larrañaga Aipamenak Aipamena: Bertsoak // Eusko Garcia Aranburu Aipamena: Gabonak // Maddi Diaz Blanco PROSA Sariak 1. Saria: Jaio, amestu, borrokatu, galdu // Telmo Munduate Goikoetxea 2. Saria: Beste bat besterik ez da // Urtzi Altuna Arzelus 3. Saria: Hegoafrikako istorio bat // Nahia Enparantza Agirre Aipamenak Aipamena: Kaponata // Unai Telleria Etxeberria Aipamena: Aitonaren istorioak // Unax Aldanondo Garmendia Aipamena: Giltzapeturik // Uxue Perez Mujika

6 E maila 10 ETA 11 URTEKOAK BERTSOAK Sariak 1. Saria: Urtaroak eta txoriak // Beñat Imaz Agirre 2. Saria: Nahi gabe bertsotan // June Aiestaran Iparragirre Aipamenak Aipamena: Zoriontasuna // Amets Zurutuza Eskisabel Aipamena: Ametsak // Xanet Mendizabal Barandiaran PROSA Sariak 1. Saria: Barrenetxe // Alex Lopez Lasa 2. Saria: Fairtrade // Iker Pia Unanue 3. Saria: Esperantzara // Maddi Urteaga Riaño Aipamenak Aipamena: Bi bizitza koaderno batean // Amets Zurutuza Eskisabel Aipamena: Txiki txikia eta borobila // Ander Kortaberria Lopetegi Aipamena: Mundu gara // Eneko Goñi Egurtza

7 F maila 8 ETA 9 URTEKOAK PROSA Sariak 1. Saria: Hizkien lapurra // Garazi Enparantza Agirre 2. Saria: Alika // Lide Urteaga Riaño 3. Saria: Haizea eta liburua // Naia Barandiaran Alonso Aipamenak Aipamena: Luki jabe baten bila // Eder Intxaurtieta Zudaire Aipamena: Zuhaitzen altxorra // Kimetz Furundarena Agirre Aipamena: Iratiren abentura magikoa // Nahia Aranburu Azpiazu

8 Sarrera

9 A maila 16 ETA 18 URTE BITARTEKOAK 9

10 BERTSOAK 10

11 BERTSOAK Irati Jauregi Unanue A maila 1 saria Kaixo! Irati Jauregi naiz, 17 urteko Ordiziarra. Aurtengoa dut azken urtea Jakintza Ikastolan. Nire zaletasunen artean irakurtzea, musika eta kirola egitea daude. Horrez gain, bertso munduak ere asko erakartzen nau eta horregatik sari hau jasotzeak asko poztu nau. Ea gustatzen zaizuen egindako sorta txiki hau! BATXILERGOA 1. Batxilergoan emaitzarekin, Ai ama! Ze angustia Curriculumak noski behar du matrikulekin bustia eta edozer egiteko gai gara lortzeko guztia. Norgehiagoka nazkagarriak estaltzen du eguzkia. 2. Jarrera honek arrazoi bat du, posible da azaltzea: ideia antzu pila batekin bete digute heltzea. Ikasi dugu ez dela txarra errespetua galtzea, norberak bere nahiak lortzeko albokoa zapaltzea. 3. Modu honetan gainditzen dugu ezartzen diguten marra. Gizartearen nahia bihurtzen dugu finean beharra ezkutatuta gelditu ohi da barnean dugun indarra nota ziztrin bat bihurtzen baita gure helmuga bakarra 4. Txikitatikan esan digute: -Lortu daiteke guzia. Baina heltzen da gure ahalmena epaitzen duen auzia. Ezin da ulertu egun txar batek baldintzatzea bizia, sustraietatik ebakitzea gure ametsen hazia. 5. Aurten gainera errebalidak ekarri du gora behera. Ekaitz indartsu honen aurrean ditugu hainbat galdera Zer izango da? Nola izango da? Edo egingo ote da? Ziur bakarra, hau izan dela pauso haundi bat atzera. 6. Baina bai bata eta bestea guztiak dira problema. Kendu beharra zaie ematen diegun garrantzi dena. Nahikoa kezka baditugu ta guk gaztaroan barrena, test batek ez du erabakiko bizi honetan garena. 11

12 POESIA 12

13 POESIA Oihane Lopez Lasa A maila 1 saria Testigua ondoren datorrenari pasatzeko mila modu omen daude... argi suzia haren esku artean uztea, bidean aske joan dadin zure esku heldua bere sorbaldatik kentzea edo... hark noizbait irakurriko dituenaren esperoan lau lerrotan lehengo hizki gerora esaldi eta azkenik olerki edo ipuin izan diren horiek paper zuritan uztea... Gogokoen dudan modua da hori, ni neu ere idazten hasi berri nintzen hartan, irakurri bainituen helduagoak ziren haien lerroak eta nolabait nire baitan hartu nuen, neurri batean, hitzek euregan utzi zuten esentzia. Aurten niri dagokit beharbada argi suzia behingoz hurrengoei pasatzea, idatzita eta idazteke dauden hitzak nolabait lotzeko nahiagatik bederen... Hortaz, besterik gabe, sari hau testigua honaino ekartzen lagundu didaten aita eta amari, zein argia inoiz itzali ez zedin suzia zaindu duten aitona eta amamari eskaini nahi nieke, eurak baitira daramadan esentziaren jabe... Oihane Lopez Lasa naiz eta hemezortzi urte ditut. HOTZAZ Ertzen artetik soinu ezak badakar haize hotz oparoak beregan duen bero urria I. Hosto eroriei edonork kantatutako letani doinuek kulunkatzen dute goxo jaioberri den urtaro zuria II. Orbelari ere antzeman zaio nola erantzi duen eta jantzi herdoil soinekoaren ordez, zilar zurruneko zapia III. Begira ezazu bada, nola sortaldeko ferekari kendu dion esku artetik lapur bailitzan ipar-haize lirainak tokia IV. Ereindako haziak eman zuen fruitua, behin lore ere izan zen hura badarama orain heriak V. Izotz ankerrak makaldu du ibaia, hasperen ubelez guztiz ehundu errezel zurbildun ohea VI. Eta ia ausaren baitan isiltasuna pausatu da magalean hartuaz lehen urrun zein hurbil adi zitekeen elea 13

14 VII. Adio soinuetan oskarbia eraman du gauaren ilunak nola urtu den xuxurla itzal artean dantzan, nola joan den ene argia nirea VIII. Elurrak behera erortzean mugitzen duen ezereza bailitzan isiltasun lizun otzanez jantzitako neguko hegoaldien estalpea IX. Ihesi doazen ordu geldiek haien baitan daramate iragan jaio eta orainaren oinordeko izanik etorkizun hurbilean heriotzarekin dantzan arituko den neguaren jabea X. Eta horrela, gorantz so adio kantuen esperoan hemen da neguaren aienatzea harekin dakarrela ahul hurreratzen den goxotasun arrotza XI. Deseginez, urtuz, itzaliz doa ibaia makaldu hosto herdoilak zauritu eta eleak isildu zituen arerioaren hotsa Ilunean bakardade, Ilunean dar-dar, ilunean beltz ikusle ernaldu eta jaio den lore berriaren sustraietan eginen du negar minaren minez guztia galdu duen hotzak. 14

15 POESIA Garazi Aramburu Llorens A maila 2 saria 1999ko abenduaren 8an ireki nituen lehenengo aldiz begiak. Betidanik Beasain izan dut bizileku, bertako institutuan batxilergoko bigarren urtea egiten ari naizelarik. Urteroko lez, orri txuri bati aurre egitea egokitu zitzaidan, hutsetik hasi beharreko ipuin bati, zehazki. Nondik hasi ere ez nekien, inspirazioa ez bainuen lagun. Uztear nengoela, gaur artean ezezaguna zitzaidan esparruan murgiltzea erabaki nuen, hau da, olerkigintzan. Inguratzen ninduena begiratzearekin batera hantxe hasi nintzen tiki-taka orri txuri hori koloreztatzen. Nire zaletasunen artean kirolarekin eta musikarekin zerikusia duen edozer dago. Irakurtzea ere gustuko dut, baina egunerokotasunean ez dut horretaz gozatzeko behar adina denbora. IZANAREN LELOA Arrosak ere sentituko du elorri iltzatua, haizeberritzean desagertzen ez den atxikitako zama. Haizeak ere sentituko du triskantzaren oinazea, ezin itzul litezkeen ametsen hoben jasanezina. Denborak ere sentituko du izanaren nahasmena, Aurrera joateko baina itzultzeko gauzaez hutsa. Hitzek ere sentituko dute mintzearen orbain latza, sustrairik sakonena errotik idokitzearen ahalegin etengaitza. Txoriak ere sentituko du haizearen inarrosia, zeruertzera aitzinatu arren oratu ezin litekeena. Neuk ere sentitu dut umotzearen nostalgia, gurasoen babesetik ihes egitearen burujabetasun jasanezina. Nork bere ikuspuntu besteen nortasuna onartzea zail du. Betegintzarra erdiestea ezinezkoa dela, denok dakigu. Idealizatutako munduaren esperoan, bizitzaren bidean behaztopatua, irtenbiderik gabeko zurrunbiloan estekatua, irtenbide guztiek diraute hesituak. Iraganaren orbain sakonak orainaren anabasaren iturri dira. Izandakoaren eta izanaren ezbai ezilkorrak erantzunaren bila garamatza. Gabezia hutsalek buruhausteak dakartzate. Nahiz eta inozentzia askotan dugun baztertzen, lelotzat hartzeak edozein du ikaratzen. Saia gaitezen ahulguneak ahazten bizitzak ekarriko diguna baitzaigu begitantzen. 15

16 POESIA Lierni Ricón Santoyo A maila Aipamena Lierni Ricón Santoyo, hamazazpi urte eta hamaika hilabete, gaztea, beasaindarra, neska, ikaslea, liburu zalea. Hauek izan litezke nire etiketak, baina etiketak arroparentzako direla uste dudanez, eta ez pertsonentzat, hori guztia ez naiz ni. Isiltasuna hausten duen algara naiz, edozeini irribarre bat oparitzen dion ahoa, lo egitean ixten diren bi begi, ordenagailuaren teklak zapaltzen dituzten eta bolaluma eusten dituzten hamar behatz. Aurpegi soil bat askorentzat, eta lagun bat baino gehiago batzuentzat. Hori guztia, eta jarraian dauzkazuen 74 lerroak, naiz ni. GEROAK ESAN BEZA Geroak esan beza, non utzi dugun iragana. Zein zirrikitutatik erori eta desagertu den, tanta bat hondartzako aretan desagertzen den bezala. Haizeak eraman bide duen, udazkeneko hosto baten moduan. Eskuetatik ihes egin bide digun, iturriko ur gardenaren antzera. Denbora galtzen ari naiz Denbora galkorra baldin bada, behintzat Zer da, ba, denbora? Gure inguruan etengabe Olatu bat, uholde bat Aurpegian jotzen gaituena Atzean hondamen krudela utziz. Hilzorian nago, amildegiaren ertzean Idatzitako hau azkena izan liteke Hilzorian nago, lehen arnasa eman nuenetik Pauso bakoitzak iluntasunera hurbiltzen nau Hilzorian nago, ez negar egin Heriok epeltasunean besarkatzen nauenean Atzoa ederra zen Gaurra erreala da Biharra ametsa izango da Edo agian Atzoa ez dugu gogoratzen Gaurrean bizirauten saiatzen gara Biharra ez da existitzen. Gaur goizean, agur esan diot atzo izan nintzenari. Bihar goizean, bihar izango naizenak agur esango dit. Askotan esan dut agur, baina ez dakit bideko zein bazterretan gelditu diren noizbait ni izan zirenak. Non gelditu ziren haurtzaroko mototsak eta algarak? Urteetan zehar itzarrik pasa nituen Gau ilunetan galdu ote ziren? Denborak ostu zizkidan, Ostu dizkit, ostuko dizkit Amaierarik gabeko krimen perfektua. Non gelditu dira Gaztaroko kemen eta ametsak? Kopetako zimurren artean Ezkutaketan jolasten ari ote dira? 16

17 Konturatzen naizenerako Beranduegi da Ezin dut ezer egin, Inork ezin du ezer egin Denbora betiereko lapurra da. Non geldituko dira Zahartzaroko jakinduria eta oroimenak? Nire hezur-haragiak hauts bihurtzean Haizeak eramango al ditu? Geroak esan beza, non egongo naizen, iragana bihurtzen naizenean. Zenbat iraungo ote du nire oroitzapenak? Nire azken hatsarekin desagertuko al da, Noizbait izango naizenaren errautsekin batera? Ni desagertzean hemen geldituko direnek Zainduko al dute, altxor bat bailitzan? Euren ondorengoek gordeko al dute, Lotara joan aurretik entzundako ipuin bat bailitzan? Nola jakin hau noizbait erreala izan den ala ez Nola jakin Desagertzen naizenean Hau guztia desagertuko ote den Erlojuaren orratzek denboraren jarioa etengo ote duten Geroak esan beza, Zer gertatuko den Iragana bihurtzen naizenean. 17

18 POESIA Uxue Lardizabal Iturralde A maila Aipamena Uxue Lardizabal Iturralde naiz, 1999ko maiatzaren 26an jaio nintzen Goierriko herri txiki batean, Seguran. Bitxia dirudien arren, Lardizabal kalean bizi naiz, Lardizabal jauregiaren alboan. Egun, 2.batxilergoko ikasketak burutzen ari naiz Beasaingo BHI Institutuan eta datorren urteari begira datorren urteari begira zalantza ugari ditut. Osasunarekin lotutako ikasketak egiteko asmoa dut, baina mediku izango naiz ala erizain? Hainbat eta hainbat aldiz errepikatu didaten galdera horri erantzunik eman ezinda nago: merezi al du gaztaroa igarotzen uztea ikasketa batzuengatik? Ez dakit ba, agian bai, agian ez. Txiki-txikitatik gustuko izan dut irudimenari leihoak zabaldu eta bururatzen zitzaidana kontatzea.bai, idaztea gustuko dut, baina are gehiago gustatzen zait bat batean bururatzen zaidana kontatzea. Horretaz gain, baditut beste hainbat zaletasun ere. Horien artean aurkitzen da mendizaletasuna. Mendia da gogoetak egiteko toki aproposenetako bat niretzat, esna egonik amets egiten baitut bertan eta isiltasunak esnatzen baitizkit ideiak. BEGIAK: MUNDU ILUN HONEN LEKUKO EZKUTUAK. Harriak ez du begirik ez ikusteko beharrik triste, hotz bizi da bakarrik guztion ostikadak jaso eta ezin eman erantzunik, itxuraz hain indartsua izan arren, ez baitauka hitz egiteko indarrik Baina guztiok entzun dugu sarri zoriontasuna izan behar dugula oinarri, bera baita guztion euskarri Aldiz, mundua ari zaigu bihurtzen errukigarri; hainbeste gerra eta gertakizun beldurgarri, nola izango gara, ba, gizakiok eredugarri harri bat ere ez bada guretzat errespetagarri! Hala ere,harrituta galdetzen diogu elkarri: zergatik bihurtu ote zaizkigu begiak harri? Nik baditut bizpahiru erantzun aipagarri buruan darabilzkidanak bueltaka aspaldi baina ez naiz ausartu esaten inori, iruditzen zaidalako geratuko naizela barregarri horixe baita erakutsi diotena gizarte honi. Maite denari azken agurra egitean ez da giro, baina zenbait herrialdetan egin behar izaten dute behin eta berriro. Gerrak, istiluek eramandakoak maitasunez oroitzeko 18

19 badute nahiko motibo; beraien izar distiratsuenak nahiz eta itzali astiro, maite dituzten guztien barnean piztuko dira berriro haizeak txistuz tiro soinu bortitz bat ekartzen duen aldiro. Oraintxe gaude amildegi ertzean, egoera triste hau onartu ezinean, Zehatzago esanda,ezkutatu nahian egoera lazgarri horretan daudenak gu geu ez garen bitartean Baina eskuak gurutzatuta jarraituz gero, iritsiko zaigu eguna lehen arrosa kolorekoa zena beltz ikusiko duguna. Guztiok gutxi batzuen agindupean, berdin dio zein tribu, familia edo arrazatan oinarritzen dira hainbat abantailatan sartzeko bertakoen bizitzetan, hauts bihurtuz zenbait bizipoz eta amets loratzen hauen bihotzetan. Hemendik aurrera, gau ilun izartsuetan, hainbat harri hartu eskuetan eta murgil ditzagun uretan gure mundu honetan hurrengo mendeetan ez dadin egon harririk inguruetan, indarra itxuran ez ezik izan behar delako zainetan begiak izan edo ez, jarrai behar baitugu borrokan. 19

20 PROSA 20

21 PROSA Martin Kortaberria Larrea A maila 1 saria Gaztea naizela uste dut oraindik, baina zahar izatera doakit sarritan burua. Pitzatuta nagoelako, agian. 18 urte beteak ditut, eta 81ekin imajinatzen dut ene burua, noizbait adin horretara heltzekoa banaiz. Pitzatuta nagoelako, ziur. Honako hau ez da nire hilartitza, hala ere. Baina bai nire Alter Ego batena, beharbada izan nintekeenarena. Gozatuko duzuelakoan, adio, hau baita nire agurra. HILARTIZ, C MINOR, OP.1 BAT: Uraren zikloa Begira han, urrunean, esfera erraldoiak; amaigabeko jolas-toki beltzean, bultzatzen dituzten eskuen menpe dantzan dabiltzan puxtarrien pare. Ez zaitu izutzen iluntasunak, ez handitasunak, ez eta gizadia errotik, Lurra Lur denetik, izutu duen ezjakintasunak ere. Ez zaitu kikiltzen amildegiak, gogamenaren ertzetik pasieran ibiltzeak, behin-betiko eroriaren aukerak. Begira iezaiozu zeure buruari. Hain zara txikia, hain zara xaloa eta leuna, hain garbi eta purua zure bihotza, ezen zu izaterik banu, egun bakar batez balitz ere, aldatu egingo bainituzke nire jakituria, nire jabetzak, nire orbainak, pozik irribarre egiteko. - Etxeko lanak. - Aita, gosea! - E-txe-ko-la-nak. Eta gero afalduko duzu. - Zer dago afaltzeko? - Afaria. Segi gelara. *** Gelara igo, eta idazmahaiaren aurrean eseri naiz. Eta burua atzeraka bota dut, horrela adierazten dudalako ez daukadala etxeko lanak egiteko gogorik. Zero. Atzo arratsaldean maisuak bidali zituen sei ariketetatik bi bukatu ditut, eta bat erdi bidean utzi. Eta berdin zait amak zer dioen, ez baititut lanak bukatu behar. Ez zaizkit gustatzen matematikak, eta Lengua Castellana ere ez, andereñoa pronunciaciónekin oso tematuta dagoelako, besteak beste. Ingurunek baditu bere alde onak eta bere alde txarrak. Ornogabeak bost axola zaizkit, eta are gutxiago onddoen erreinua eta uraren zikloa (aurrekoan gelako batek galdetu zion andereñoari ea egiten dugun pixa, ziklo luze hori eta gero, berriz edaten dugun, eta mutu geratu zen une batez. Ba, hori jakiteko, nahiago dut ezer ez jakin), 21

22 baina duela bi aste hasi ginen espazioa lantzen eta gogora ekarri dizkit, lau urte nituenean, amonarekin planetez hitz egiten ematen nituen gauak. Eraztunak dituena Saturno da. Laranja, handiena, Jupiter. Martitz Lurretik hurbilen dagoena, gauetan ikusten den lehen gorputz zerutiarra, Artizarra. Eguzkitik gertuen, Merkurio dago, eta urrunago, Urano eta Neptuno, izotz eta ur. Pluton ere urruti dago, baina jada bota dute planeten klubetik. Hor, tartean, nonbait, gu, Lurra. Eta denak ere dantzan ari dira Eguzkiaren inguruan. Ez dut Eguzkira joan nahi, erre egingo nintzatekeelako, baina, Martitzera txango bat egitea espero dut, edo Ilargira besterik ez bada. Begiak idazmahaiaren kontra jarrita dagoen biolin zorrora joan zaizkit. Eskuin eskuarekin borragoma mahai gainean dantzan darabilkidan bitartean, ezkerrarekin zorroa altxatzen saiatu naiz, baina nire besoak ahulak dira. Borragoma alde batera utzi dut eta zorroari bi eskuez heldu diot, belaun gainera ekarriz. Sei urte nituela hasi nintzen biolina jotzen, eta hasieran katu bat estutzen eta itotzen ari nintzela bazirudien ere, denborarekin nota batzuk taxuz ematen ikasi dut. Amak jarri dit behin edo behin Itzhak Perlman-en The Schindler List filmeko soinu bandaren bertsioa, eta ia negar egin nuen, eta esan nion ikasiko nuela jotzen pelikula ikusten uzten bazidan. Urte batzuk barru esan zidan. Biolina zorrotik atera dut, eta jotzen hasi naiz. Suzuki metodoaren hirugarren liburutik, Johann Sebastian Bach-en Minuet bat. Pausuak entzun ditut eskaileretan gora, eta aitak atea zabaldu du, irribarrea ahoan. - Zer da hori, Bach? galdetu du. Buruarekin baietz egin diot, jotzeari utzi gabe.- Hi haiz hi artixta. Atea itxi du eta berriz jaitsi da. Egia esan, gustatzen zait halakoak entzutea. Biolineko irakasleak ere esaten dit talentua dudala eta oso ona izango naizela entseatzen badut. Irribarre egin dut: ze ederra izango litzatekeen Martitzen The Schindler List jotzea. BI: Ekiren heriotza Zu ere haziko zara. Zuri ere haziko zaizu bizarra, eta lehen amodioekin barre beste negar egingo duzu, eta hasiko zara bizitza denaz ohartzen. Baina begira iezaiozu, halakoetan, gaur zarenari. Apenas ikusten zaizkizun begiak; apika, ez dute erabat ireki nahi. Sarritan pentsatu izan dut itsutasun metaforikoa bera bertute ikaragarria dela (une egokietan), min bortitzenak, ariman zuzenean eragiten dutenak, lasaitzen baditu. Indartsu bihurtzen zaitu, nolabait. Baina sarritan egon naiz oker, ez baitago ezer kaltegarriagorik ez ikustea ez ikusi nahi izatea- baino. *** Errautsek lur umela jotzearekin batera, ke gris, zerratuari ahotik zein sudurretik ihes egiten utzi diot, masailetan bero usaintsuaren fereka sentiaraz diezadan. Betazalak itxi eta hasperen egin dut. Belar gehiegi zupada batean, laino hertsi gehiegi ufada batean; begiak gorritzen hasi zaizkit. - Emaidak pixka bat bota dit ezkerreko lagunak. - Nire txanda duk, alua esan dio eskuinekoak. - Itzali egin duk adierazi diet, listua berreskuratzen ahalegintzen naizen bitartean. - Hire The Schindler List, hori bai itzali dela. Hori bertsio tristea. - Itsu nengoan erantzun diot ezkerrekoari. Zaila da egun euritsuetan porroak erretzea. Eta Donostian egun euritsu asko daudenez, esan daiteke zaila dela Donostian porroak erretzea, bereziki, euria ez ezik, haize bortitza ere hotz eta 22

23 malenkoniazko zirimolak egiten ari den egunetan. - Ze etxeko lan agindu zigutek biharko? ezkerrekoak. - Erromantikoen Gerra ri buruzko idazlan bat egitea eskuinekoak. - Ez zigutek gaur agindu lan hori. Duela aste pare bat esan zigutean nik. - Eta egin al duk zerbait? eskuinekoak. - Pfff -karkara ttipi bat bota dut- Oraintxe galdetuz gero ez niake jakingo Erromantikoen Gerra zer den ere esaten. Barre apur bat egin dute. Porro hondatua geratzen zitzaigun azkena- Urumeara bota eta bakoitzak bere etxeko bideari ekin dio, biolina bizkarrean hartuta eta aterkia zabalik eta osorik mantentzen saiatuz. Ordu laurden geroago, edo hogei minutu, heldu naiz etxera Donostiako alokairurik merke eta txikiena aurkitzeko zortea izan nuen-, utzi dut biolina sarreran eta etzan naiz egongelako besaulkian. Telebista piztuta aurkitu dut, ateratzean piztuta utzi dudalako. Ohartu gabe. Purrustada bota dut. Erromantikoen Gerra XIX. mendearen bigarren erdian zehar jazo zen gatazka estilistiko musikala izan zen, eragina, gehienbat, Alemanian izan zuena. Erromantiko kontserbadoreek, Brahms, Robert Schumann eta haren emazte Clarak, esaterako, Beethovenen obra musikaren gailur gaindiezintzat hartu zuten; bestalde, progresistek, Franz Liszt buru zutela, Wagnerren musika absolutuaren eredua jarraitu zuten, Beethoven garai berri baten abiapuntu gisa ikusiz. Eta orain esan diot neure buruari- hasi hadi guztia ordenagailuko dokumentu batean idazten. Musika karrerak ere bazituen erabat atsegin ez nituen bidezidorrak, azkenean. Arratsaldeko porro-festak erabat zorabiatuta utzi nau. Eta egarrituta. Sukaldera jo dut, hozkailua ireki, eta amaitzeko zorian dagoen ardo brick-etik trago luze bat edan. Akabo geratzen zen ardo apurra. Berriro ere, besaulkian eseri naiz. Eseri-edo. Telebistan espazioari buruzko dokumentala ematen ari dira. Esatariak bi ideia nagusi aurkeztu ditu Eguzkiaren inguruan. Eguzkiak bi amaiera posible izango ditu: lehen hipotesian, Eguzkiak berotasuna galduko duela dio. Izoztu egingo dela, garrak itzaliko direla. Honen ondorio, Eguzki Sistema bere izarrarekin batera amatatu eta hil egingo da. Bigarren hipotesiak hala dio: Ekik gero eta masa handiagoa hartuko du, gero eta beroago eta handiagoa izango da, eta, halako batean, Nahikoa! esango du, eta eztanda egingo du, inguruan dagoen guztia suntsituz eta erraustuz. Porroa lur umelean bezala. Gogoeta egiten hasi naiz halakoa bainaiz- eta tristurak bihotza estutu dit. Orain arte beti pentsatu izan dut, izan ere, gure iragankortasunaren jabe izanda, gure hauts bihurtzeko joera saihetsezin horren gainetik, umetan hainbeste maitatu nuen espazioak, planetek, hain handi, hain kolosal, betiko iraungo zutela. Supituan, neure hilkortasunak, eta, batez ere, neure ingurukoen hilkortasun zaurgarriak egundoko ikara eragin dit. Eta ikusi dut ez dudala nahi, ez dudala errauts bihurtu nahi, ez horrela, nire pisu txikiko egongelan, ardo brick-a hutsik eta mela-mela eginda. Negar egin dut hamar minutu luzez. Eta gero, Erromantikoen Gerrari buruzko lana idazten hasi naiz. HIRU: Oso ona Aditu iezadazu. Ez da behin bakarrik entzungo duzun esaldia. Are gehiago, gehiegitan entzungo 23

24 duzu. Hainbestetan, ezen azkenean, han kanpokoek, hitzen funtsa galbidera eramango baitute. Eta ahaztu egingo dituzu esanahiak. Baina aditu iezadazu. Ez iezaiozu inori traiziorik egin; bereziki zeure buruari. Zeure buruari leial zatzaizkion bitartean, doazela besteen kode morala eta iritziak popatik hartzera. Baina saia zaitez zure inozentzia ez galtzen aldi berean. Egundoko inbidia dizut, alajaina. Hain zara txiki-handia, hain etorkizunez betea. Hain zaude prest zeure ingurukoak argitzeko. *** Jendetza artean buruak identifikatzearen ahalegina beti izan da esker txarrekoa. Antzoki itzelaren fatxada itzelaren pean, jendetza ateak noiz irekiko zain dago, eta ordura arteko denbora txatxara zentzugabe eta hutsalean pasatzen dute, ohikoa den bezala. Ni ezkutuan dagoen beste ate batetik egoera ikustatzen ari naiz, isilik, buru ezagunen zain. Zigarroa gogoz zupatu dut. Astean bat, kontzertuen aurretik. Urduritasunari aurka egiteko erreminta baino, ohitura trakets eta kaltegarri gisa onartu dut nikotinaren aldizkako birika-inbasio hori. - Etorri behar al dituk azkenean? esan du emakume ahots leun batek nire bizkarrean. - Hala esan zidaten ez diot begiratu ere egin, baina nabaritu dut bera ere erretzera irten dela. Nola gustatzen zaigun kaka.- Bost eta erdietan ailegatzekoak zitunan, iristear egongo ditun. - Ilusioa egingo dik, ala? esan dit.- Tokitatik etorri dituk, joder, ilusioa egiten dik nahi ta nahi ez. - Mhm baiezko keinua egin dut buruarekin, eta buru ezagunen bila jarraitu dut. Ez da mhm soil bat. Egundoko ilusioa egiten dit nire familia, ia osorik, gaur hona Kasakristotik etortzeak. Baina ez naiz gai ilusio hori irribarre eran adierazteko. Eta galdetzen badidate, zergatik ez dakidala esango diet, ez dela garrantzitsua. Baina, egia esan, halako gertaera batek, familiartekoak hain urrundik zer eta ordu eta laurdeneko kontzertua ikustera etortzeak beldur ikaragarria ematen dit. Ez txarto atera litekeelako (ez lirateke ohartu ere egingo, eta irtetean dena izango litzateke pozezko negar zotina eta zoriona), neure buruarekin dudan erronka itxuraz asebetetzea ekarriko duelako baizik. Bart burura etorri zait, karrerako lehen urte haren azken hilabeteetan nire bizitzari eman nion kutsu berria. Erabaki sendo hark, izateari utzi baino lehen egin edo izan nahi nuena erabakitzeak, gaurko egunera gidatu nauen beldur naiz. Oso ona izango nintzela esan zidaten beti, eta, mila zailtasun medio, oso ona izatera heldu naiz, nola edo hala. Gogoan dut haurra nintzenean oso ona izango nintzela esaten zidatenean zetorkidan irudia. Eta amestu egiten nuen. Bostehun urte barru niri buruz hitz egingo dute gizakiek edo haien lekuan daudenek. Martitzen egundoko kontzertua eman zuen gizon hark. Horregatik izutzen nau gaurko egunari nire sendiak eman dion garrantziak. Orkestra garrantzitsu bateko kide naiz gaur; neure bidea hasi zuten gehienek euren ama salduko lukete orain nagoen atean zigarro bat zupatzen aritzeko. Eta hala ere, gogamena ez zait lasai geratu. Nolabait, ene burmuin korapilatsu eta okerrean ezkutaturik dagoen ahots txiki batek behin eta berriz errepikatzen dit Martitzeko kontzertua nahi duela. Nahi dudala. Ez familiakoen edo irakasleen oso ona izatearen kontzeptua gogobetetzeko argi baitago hori lortu dudala-, neure arrakasta goseari (egoari?) jaten emateko baizik. Buru ezagunak ageri dira. Gaurko lehenak. Hauek ez dira hain urrundik etorri, hamar kale haratago dagoen apartamendu eder batetik baizik. Bat irribarre egin didan emakume eder bat da hezurretaraino nauka-, eta bestea zuzenean korrika etorri den mutikotxoa. Zigarroa 24

25 harrika bota dut, eta txikitoa besotan hartu. - Aaaaaaiiiii -oihua prestatzen ari da, eta besarkatu nauenean eztanda egin du.- taaaaaaaaa!! - Kaaaixooo! erantzun diot, irribarrea ahoan. Neroni harritu nau irribarreak.- Ba al duk gogorik aita entzuteko? - Bai bota du, hortz txuri eta esnezkoak erakutsiz.- Eta amatxok ere bai. - Kaixo musu eman diot, eta zigarroaren hatsa nabaritzean, errieta begirada labur bat eskaini dit, arrazoi guztiarekin gainera.- Ikusi al ditun ama eta aita? - Aireportura iritsi direla esan zidatek bost eta erdietan. - Orduan gutxi tardatuko diten txirrina entzun da eraikinaren barrutik. Lanerako garaia.- Ni barrura noan. Egun garrantzitsua dun eta irribarre egin dut, eta semeari ere musu eman diot masailean. Jada orkestrako kidea eta biok eskaileretan behera goazela, gaztetxoak oihu egin dit kanpotik. - Zer jo behar duzue?! - Gustav Holst-en The Planets! erantzun diot, azentu britainiarra ahalik eta ondoen imitatuz. Bere irribarrea ikusita, esango nuke gustatu zaiola nire erantzuna. Eta eskaileretan behera noan heinean, lehenago ikusi ez dudan xehetasun garrantzitsuaz ohartu naiz. The Planets. LAU: Garai Zaharraren orena Eta begira, hurbilago, askoz hurbilago, esfera erraldoiak, beti amaitzen eta berrabiarazten den jolas-toki geldiezinean, eta ikusi haien gainazala nola aldatzen den, eta haien nukleoa eta konposaketa nola transformatzen diren. Begira eta ikus itzazu, inguruan biraka dituzten beste gorputzen eskuetatik helduta dantzan dabiltzan puxtarrien pare. Ahul nabari dut gorputza gaur, egunero lez. Baina belaunek ohi baino gehiago pisatzen dute, burmuina ohi baino motelago dabil. Berrogeita bost urte inguruko gizon dotore batek, zazpi urte inguruko haurrari eskutik oratuta, egongelako lurra zapaldu du, eta ahots sakon eta jostariz hitz egin. - Ale, Danel, emaiok musu aitonari. Eta Danel aitonarengana hurbildu da, eta patxo bat eman dit aurpegi zimurtuan. Irribarre batekin erantzun diot, eta nik ere patxo bat eman diot aurpegi leunean. - Esan agur gehitu du gizonak.- Esan agur aitonari. Agur esan du, eta amaren bila joan da, egongelatik kanpo, ene begirada nekatuak haren ibilera arin eta alaia ozta-ozta jarraitzen duen bitartean. - Hurren arte, aita besarkatu egin nau gizonak. Nik ere besarkatu egin dut.- Etorriko gara datorren asteburuan. - Zain egongo nauk erantzun diot, karkara inozo eta txiki baten ostean. - Zaindu eztula musu hotz baina sentitu bat eman dit, eta joan egin da. Jantzitokia 25

26 atontzen ari den bere amari ere agur esan dio, eta musu eman. Eta handik hamar segundo eskasera, etxeko atea nola itxi den entzun dut. Zintzurra bustitzeko beharra sentitu dut, eta hozkailutik azken erosketako Don Perignon Rosea hartu dut. Edalontzi bat erdiraino bete eta egongelara itzuli naiz, bertako mahaiaren gainean dagoen orri zuri tintaz zikinduan jartzen duena irakurtzera. Begira han, urrunean ; Zu ere haziko zara ; Aditu iezadazu ; Eta, begira, hurbilago Konprenitu nuen, bideko tokiren, punturen batean. Ikasi nuen. Eta zoriontsu izatea lortu dut azkenean. Sekula ez dut espazio-ontzirik hartu. Ez dut nor edo nor den inork, itxuraz derrigorrean duen Wikipediako orrialde propiorik. (Besaulkitik altxatu naiz. Nataleri oraindik itsu-itsuan maite dudan emakumeari- musu eman diot, eta berak niri. Pasiozkoa izan da. Goiko pisura noa). Baina maite ninduen familia hauts bihurtzen ikusi nuen heinean horrek ekarri zizkidan negarrak eta dramak!- maite nauen familia bat eraikitzea lortu dut, gustatzen zaidan ogibidetik janez bizi izateko beta izan dut eta eskertu dut hori- eta bizitzak eskaini dizkidan gazi-gozoak bizitzeak izan du xarma, eta, aukera izanez gero, berriz dastatuko nituzke lehen bazkaria, lehen eskola eguna, lehen musua, lehen porroa, lehen erlazio serioak, lehen lan eguna, lehen eta azken- ezkontza, lehen aitatasuna eta atzetik etorri zirenak-, lehen une txiki eder haiek guztiak, eta bigarrenak, eta hirugarrenak, eta puntu honetara iritsitakoan, berriz esango nuke, eta berriz dastatu haiek guztiak eta tartean etorri ziren atal mingotsak. (Goiko gelan sartu naiz). Baina dena, dena, dena, dena da iragankorra eta ni, Jupiterren handitasunetik edo Neptunoren mistikotasunetik hain urrun dagoen gizaki hutsa, zer esanik ez. Nire aurrean hamar urteko mutil koxkor bat dago, burua atzera botata, matematikako koadernotxoa idazmahaian irekia eta burua izarretan planetetan- duela. Alboan duen biolinaren zorroa jasotzen saiatu da, baina bere besoa ahulegia da. Gaur nire belaunak bezala. Bere alboan jarri naiz, eta lagundu egin diot. Biolina atera du eta jotzen hasi da. Ez nau ikusten, baina esango nuke, nola edo hala, badakiela bertan nagoela. Irribarre egin dut eta gelatik atera naiz. Baina oina kanpoan jarri baino lehenago, joan baino istant bat lehenago, atzera begiratu dut. Eta lehen idazmahaia, matematikako koadernotxoa eta hori zurbilez pintatutako hormak zeuden lekuan, mutil koxkor bat ageri da, Martitzen, nork daki zenbat aurpegi ezagunen aurrean inoiz inon eskainitako kontzerturik gogoangarriena eskaintzen. 26

27 PROSA Ibone Aiestaran Llorente A maila 2 saria Ibone naiz, 2000ko uztailaren 9an mundura iritsi zen Ordiziarra, eta iritsitako gogo berdinekin bizitzen jarraitzen duen herritarra. Urteak daramatzat irakasle edo beste norbaitek behartuta irakurtzen eta noski idazten, baina gutxi aldiz bihotzetik ateratako bulkada baten aginduz berdina egiten, liburu honetako idazlan guztiak idatzita dauden bezalaxe, bihotzez idazten. Hori da, hain zuzen ere, niri bezalaxe beste askori gogoz bizitzen jarraitzen laguntzen diguna, bihotzetik ateratako bulkadek agindutakoa egitea, edozer maitasunez eta atseginez egitea, idatzi, irakurri edo dena delakoa. Beraz guztiek idatzi dugun plazer berdinarekin zuek liburuko lanak irakurtzea eskertuko nizueke, beno, genizueke. MUNDAKAKO PORTUAN Leihoko zirrikitutik eguzki-izpi itsugarri bat sartu da, gaurko azkenetarikoa izateko itxura duena. Egun guztia pikutara bota dudala ez jakiteko ordularia begiratu gabe jaiki eta sukaldera joan naiz, egunero bezala, baina ez eguneroko orduan. Buru barrura begiratu dut baina ez dut ezer aurkitzen, ez dut atzoko gau zoroa gogoratzen. Sukaldean emaztea eta alaba daude, hauek bai beti bezala, Gaur Egunen konpainiaz bata afaria prestatzen eta bestea ikastolako lanak egiten. Bai, udaran, ikastolako lanak egiten. - Egun on! Ez, barkatu, arratsalde on! - denbora nozioa galduta dut. - Arratsaldeon bai! - muxu batekin batera. Mahai ondoko aulkian eseri naiz, telebistari begira, baina inora begiratu gabe. Ez dakit zenbat denbora pasa dudan modu horretan, eta azkenaldian modan dagoen berri batek mundu errealera itzultzea egin dit. Emakume bat bortxatu dute bart gauean Donostiako Aste Nagusian. Hiru bortxatzaileren artean egin omen dute lan, eta frogak dituzte antza nor izan diren aurkitzeko: hirurak hogeita hamabost urtetik gorako gizonak, haietako bi labanekin armatuak, eta batak lepoan orbaina eta besteak eskuineko besoan lehoi baten tatuajea duela, nirea bezalakoa, kasualitatez. - Munduan horrelako pertsonak egon behar - etsipenez emazteak - ez dugu inoiz honekin amaituko. - Harrapatuko dituzte, lasai - alferrikako baretzeko ahaleginak egin ditut. 27

28 - Harrapatu ez, zakila moztu beharko liekete! Ondo erabiltzen ez jakiteagatik! Lotsagabe halakoak! - betiko konponbidea. - Hara, Ane, utzi etxeko lanak eta lagundu aitatxori mahaia jartzen. - Itxaron, hau bukatu behar dut. - Ia hilabete duzu bukatzeko maitea, egin kasu amari. - betiko gatazka. Afaria isila izan da, bata buruan bortxatzaileei buruz kristorenak esaten, bestea etxeko lanetan pentsatzen, eta ni nire munduan, sekulako ajearekin. Deserta amaitu, harrikoa egin, erratza pasa eta telebistara joan gara hirurak, zein kanal jarri adostu ezinik, betiko gatazka hau ere. Alabak irabazi du oraingoan eta La Sextako film bat ikusi dugu, beno ikusi, lehenengo minutuan lo hartu dudala uste dut. Ez dakit esaten zenbat denbora pasa dudan atzetuta, ordu bete agian, eta belarrietatik harramazkaka bezala sartu den mugikorraren soinuak esnatu nau. Nor demontre ari da garai hauetan deitzen? Kostata, baina sukaldera joan naiz erantzutera. Ez dut zenbakia ezagutzen: - Bai? - Fran! Miguel naiz! - ahotsa ezezaguna da. - Miguel? Ezagutzen al zaitut? - Bai gizona! Atzo ezagutu genuen elkar. - lagun mina izango balitz bezala hitz egiten du. - Barkatuko didazu baina ez naiz ezertaz gogoratzen. - Nola ez zarela ezertaz gogoratzen? - txantxetan nabilena uste du. - Utz ezazu, ez du axola. Zer nahi duzu? - Telebistan agertu garela esan nahi nizun! Famatuak gara! - Zer? Telebistan? Ez dut ezer ulertzen, zenbakiz nahastu zarela uste dut. Agur. - zer nahiko ote du gizon honek? Egongelara itzuli naiz, pelikula ikustera edo lo egitera, ez dakit. - Nor zen? - emazteak xuxurlaka telebistaren soinuari ez irabazteko. Gorroto du Anek hau ikusten ari den bitartean besteak hitz egiten egotea. - Inor ez, zenbakiz nahastu dira. Ohera joan beharko nuke, lipar batean lo hartu baitut berriro ere, baina denbora gutxirako oraingoan, bestea bezala belarritik harramazkaka sartu den mugikorraren soinuak esnatu baitit beste behin, eta sukalderantz abiatu naiz, umore txarragoaz honetan. Zenbaki bera da: - Esan dizut ez dakidala zertaz ari zaren! - Garrantzitsua da Fran! - ahots ezberdina du, zoroetxetik irtendako baten modukoa, beste pertsona bat da. - Nola garrantzitsua dela? Nor zara? - Javi naiz. Atzo ezagutu zenuen Javi, Miguelen laguna. - beste lagun min bat. - Ez dakit nor zareten ez zu ez zure laguntxo hori! Baina tira, esan nahi didazue zer gertatzen den? 28

29 - Berrietan atera garela! Atzokoagatik! - Nola atzokoagatik? - Bai Fran! Bortxatzaile famatuak gara! - Zer? - Lepoan orbaina duena eta besoan lehoiaren tatuajea besteak! Geu gara! ***** Ordularia begiratu dut. Goizeko bostak dira. Etxera joateko ordua. Parte zaharrean nago. - Leire! Etxera noa, bazkaria dut familiarekin. Ondo bukatu gaua! - Bai, berdin Itziar! Bihar arte! Geltokirako bidea hartu dut. Parte zaharretik atera, ibai ondotik tren geltokiko zubiraino - Aaaaah!- atari batetik bat-batean magiaz bezala atera den esku batek barrura eraman nau. Ilun dago dena, ez dut ezer ikusten, beldur naiz, gaua gaizki bukatzeko dauden aukera guztiak etortzen zaizkit burura, eta tartean, noizbehinka, hau bezalako atalondo batean gerta daitezkeen gauza onak, alegia, bat edo bi gehienez. Segundoak pasa ahala hobeto ikustea lortzen ari naiz, baina, ikusten ari naizenagatik, nahiago nuke itsu geratu. Hiru pertsona bereizten ditut, bi zutik eskuan labana baten antza duen zerbaitekin, eta hirugarren bat lurrean botata, ez dakit, hilda, mozkortuta, edo nola, eta ni, gero eta beldurtuago. Zutik dagoenetako bat gerturatzen hasi da. Gizona da, berrogei bat urtekoa, ile zuria, 1,70 inguru, lepoan jertse barrura sartzen den orbain bat lanbideak erakutsi didana egiten hasi naiz, frogak bilatzen. Eskua nire lepora gerturatu du, arrazoi nuen, labana bat da, eta hau nire azalean sentitzeak beldurtu baino gehiago, urduri jarri nau. Eskuak inoiz baino dardartiago ditut. Gizonaren ahotik ateratzen den arnasa nire aurpegiaren alde batean sentitzen hasi naiz. Kosta egin zait konturatzea arnas hori aginduak direla, gaua gaizki bukatzeko burutik pasa zaizkidan aukera horietako batean agertzen diren aginduak, prakak kentzeko aginduak, biluzteko aginduak. Eskuak gerrikora eraman ditut, kostata, baina eraman ditut, eta bertan utzi ditut pixka batean, blokeatuta, beste gizona etorri eta labana lepoaren beste aldean jarri didan arte. Honek lehenengoak baino gazteagoa ematen du, hogeita hamabost bat urte agian, ile iluna, 1,80 inguru, baina bereizten duen markarik gabe. Gerrikoa askatu, praken botoia askatu eta pixkanaka jaitsi behar izan ditut kuleroekin batera. Orduan hirugarren gizona altxatu da. Ez dago hilda, mozkortuta baizik, baina zutik mantentzeko gai da, eta niregana hurbildu da. Tatuaje bat dauka eskuineko besoan, lehoi baten tatuaje bat, gizon nazkagarri honen besoan egotea tokatu zaion lehoi baten tatuajea. Bere esku zatarrekin nire gorputzeko atal sekretuenak laztantzen hasi da, niretzako ere sekretuak diren atal horiek laztanekin batere antza ez duten mugimenduekin ukitzen. Labanak hartu eta hiruen lepoa mozteko ideia pasa zait burutik, baina eskuek mugiezin jarraitzen dute, ezin dut ezer egin. Aurpegiaren beste aldean haizea sentitu dut, aurrekoan bezala agindua dela konturatzea kosta zaidan haizea, lurrean etzateko agindua daraman haizea. Labanak gero eta gehiago sentitzen ditut lepoan, beraz hau ere bete egin dut, baina begiak itxita, ez dut nahi inguruan gertatzen den ezer ikusi. Etzanda jarri ahala sentitu dut hirugarren gizonaren pisua nire gainera erortzen, baina handiagoa da bihotzean sentitzen dudana, pisua edo mina, ez dakit zer den. Segituan desagertu da sentsazio arraro hori, eta burua ametsetan hasi zait, inoiz izan dudan ametsik sakonena. Ken Zazpiren kanta bat etorri zait burura, nire kanta gustukoenetako bat, Iluntzean, bizitzen ari naizen errealitate nazkagarri honetatik ihes egiten lagundu didan kanta: Mundakako portuan nago. Eskuan zigarro bat dudala ihesi noa urrutira olatu gainean. 29

30 Bidean, izar bat aurkitu dut zeruan, beste askoren artean, nire izarra, sufritzez utzi nauen izarra, eta irribarre bat marraztu zait aurpegian, inoiz marraztu zaidan irribarrerik handiena, bizirik sentiarazi nauen irribarrea. ***** Pentsatu ezinik gelditu naiz, burua hutsik. Zer arraio egin nuen atzo gauean? Betidanik daramat bortxatzaileei buruz sekulakoak esaten eta atzo beraietako bat bihurtu nintzen, ni, nire bizitzari zentzua ematen dien emakume baten senarra eta bestearen aita. Komunera joan naiz zer egin jakin gabe. Besoa begiratu dut lehoiak bertan jarraitzen duela ziurtatzeko, eta zoritxarrez, ez du alde egin. Aurpegia busti dut urarekin amesgaizto batetik esnatu nahiko banu bezala, baina ez da ezer gertatu, amesgaiztoa da une honetan bizi dudan errealitate nazkagarri hau. Poliziari deitzeko ideia bururatu zait, kontu honekin lehenbailehen bukatzeko. Ez dakit, zalantza asko ditut. Agian hobe da lehenengo familiari kontatzea. Zalantzak ere honen inguruan. Zertan pentsatzen arituko nintzen momentu hartan? Beno, erantzuna erraza da, ezertan ez. Ergel halakoa! Zer egin jakin gabe jarraitu dut, zentzuzkoa den bezala Googlek egoera hauetan ez baitu laguntzarik eskaintzen. Lehenago edo beranduago etorriko dira nire bila, epaitegi batera eramateko, eta ez badut etxean ezer esaten, ez naute inoiz barkatuko. Aitzitik, hitz egiteak konponduko al du egoera? Hala bihotzik gabeko matxista hutsa naizela pentsatuko dute berdin-berdin? Nolanahi ere, kontzientzia lasai geratuko zait, emakume bat bortxatu eta bere bizia izorratu ondoren geratu daitekeen lasaien. Mugikorreko deiak jada bukatu dira, baina egongelatik datozenak hasi dira, eta ez dira askoz atseginagoak. Egia aitortu behar diet, hori da hartu dudan erabakia, erabaki zentzudunena. Baina nola? Pertsona errugabe gehiago mintzea da nahi dudan azken gauza. Erabakitasunez abiatu naiz beraiengana. Bidean, ordea, garai honetan gutxien desio dudana jazo da, txirrina jo dute: -Polizia! Ireki atea mesedez! 30

31 PROSA Maddi Urdangarin Ollo A maila 3 saria Neure burua aurkezteko eskatu didate, eta hemen nauzue, ispiluari so, pentsakor, nor naizen guztiz argitu ezinik. Geure buruari askotan egin izan dizkiogun galderek lausotzen didate gogoa, eta eskuak aurpegira eramaten ditut errealitatearen eta ametsaren muga fin hori aurkitu nahian. Aitortu behar dut ez dela erraza, eta askotan, oharkabean gainera, nahiago izaten dugula errealitateari bizkarra eman, baita, apika, neuk ere. Looking for paradise ipuinak, ordea, leku eta momentu desegokian bizi izandako mutil baten bizipenetan oinarrituta, norbanakoak errealitate krudelaren aurrean zer nolako barne indarra izan dezakeen islatu nahi du. Asko dira, Naymen antzera, mundu bidegabe honetan bizitzen ikasi ez dutenak, eta baita protagonistaren antzera, aurrera egin eta zoriontsu izatera iritsi direnak ere. Beraz, nik, Maddi Urdangarin Ollok, bigarren batxilergoko Txindoki institutuko ikasleak, ispiluaren aurrean eta errealitateari parez pare begira, bidegabekerien eraginez joan direnen memorian eskaintzen dizkizuet, zuei guztioi, ondorengo lerroak. LOOKING FOR PARADISE I. Esplikaezinaren teorema Demagun ez dagoela herriaderik Demagun ez dagoela erail edo hiltzeko, ez arrazoirik, ez erlijiorik. Demagun jende guztia bakean bizi dela, bat eginik - John Lennon, Imagine Bizitzak zenbait erabaki hartzera behartzen gaitu, eta baita, beraz, erabaki orok darkarzkigun on-dorioei aurre egitera ere, izan onak edota izan txarrak. Betidanik pentsatu izan dut bizitzak ez gaituela gu guztiok berdin tratatzen, eta bidegabea dela, zoritxarrez, gutxien merezi dutenekin. Desoreka horiei arrazoia ematen saiatzen gara maiz, eta erlijioa dugu horretarako tresna. Jainkoaren indarra aitzakia gisa erabilita, geure burua erruduntasunetik babesten dugu, ekintzen erantzule nor-banakoa ez dela zuritzeko. Nik, ordea, ez dut erlijioan sinesten, eta beste teorema bat dut: gauza guztiek ez dutela zertan izan zergatirik, eta ia dena patuaren kontua dela. 31

32 II. Bizitzaren gidoia Bi modu besterik ez daude bizitza bizitzeko. Bata ezer ez dela mirari pentsatzea. Eta bestea, ordea, dena dela mirari pentsatzea. Albert Einstein 1966ko apirilaren 25ean jaio nintzen Paristik 20 bat minutura dagoen herri txiki batean. Haurtzaro ona izan nuela dut gogoan. Eskolara joatea gogoko nuen, eta baita piano klaseetara joatea ere. Fa-milian bost ginen: gurasoak, anaia bikiak eta ni. Ez ginen dirudunak, baina hala eta guztiz ere, zo-riontsu ginen beharrak asetzeko adina bageneukalako. Ez genuen ezer gehiago behar, zertarako gainera? Ikusten dugun horretatik ikasten omen dugu, eta nik 18 urte besterik ez nuela, etxetik joatea erabaki nuen, medikuntza ikasketak egiteko asmotan. Aita medikua nuen, eta txiki-txikitatik erakutsi zidan zer nolako onurak dakartzan bizitzak salbatzeak. Aita heroitzat dut. Bizitza ugari salbatu zituen; bai, mediku ona zen, baina baita gizon paregabea ere. Bizitza zorigaiztokoa da merezi ez dutenekin. Gazteegia zen munduari agur esateko, oraindik bazuen munduari zer irakatsi. Baina, horrelakoa zen bizitza, hain atsegina batzuetan eta hain zitala besteetan. Aurrera egitea beste aukerarik ez ge-neukan, eta amak hartu zuen gauza guztien kargua. Aita hil eta berehala, medikuntza ikasi nahi nuela esan nion amari; nik erakutsiko niola munduari hark erakusteko denborarik izan ez zuena, berarengatik, eta baita niregatik ere. III. Diru gosea Bakeak aberastasuna dakar; aberastasunak urguilua; urguiluak, gerrak dakartza; gerrak, lazeria; lazeriak, apaltasuna; eta apaltasunak bueltan dakar berriz ere bakea. Geller von Keysers-berg Aitak erakutsi zidan boterea oso arriskutsua suerta dakiokeela edonori. Mundu lehiakorra da gurea, eta, jakina, besteak baino hobeak izan ahal izateko, daukaguna baino gehiago nahi izaten dugu maiz. Baina, zerrenda amaiezin horrek eromena ekar diezaguke azkenerako, beti egongo baita guk ez daukagun eta amesten dugun hori. Arazoa, ordea, ez da gure lagunek baino zapata ederragoak nahi izatea edota kotxe berri bat erostea, baizik eta, agintea xede desegokietarako erabiltzea; hots; gainontzeko herritarren sufrimenduaz baliatuta, norbanakoaren onurak soilik lortzeko balio duten ekintzetarako erabiltzea boterea. Askotan, edo ia gehienetan esan beharko, zoritxarrez, boterea diru gosea duten berekoi handizaleen eskuetan erortzen da, eta horientzat, besteen sufrimenduak garran-tzirik ez duenez, gerrak sortzen dituzte beraiek nahi duten hori lortu ahal izateko. Argi dut zorionekoa izan nintzela, jaio nintzen garaian Frantzian gerrarik izan ez zelako, eta bakean bizitzeko aukera izan nuelako- behintzat errealitatea nolakoa zen ezagutu nuen arte-, baina zer pasa-tuko zatekeen beste nonbait jaio izan banintz? Zer jazoko zitzaidakeen Jade Bélanger izeneko nes-ka frantziar bat izan ordez, garatu gabeko herrialde bateko biztanle soil bat izan banintz? Bizitzan aurrera jarraitzeko aukerarik izango al nukeen? III. Ene buruan Oraindik ere borrokan dabiltza beraien tanke eta lehergailuekin beraien lehergailu eta pistolekin zure buruan, zure buruan bueltan da heriotza - Zombie, The Cranberries PUM PUM PUM 32

33 Fusil hotsa nagusitu zen herrian. Aitak etxeko leiho eta ate guztiak itxi eta eskaileretatik behera zegoen sotora joateko agindu zigun arreba eta bioi. Ziztu bizian joan ginen aitak esandako lekura, ezer hartzeko astirik gabe. Zer gerta zekigukeen beldur ginen, izan ere, jakin bagenekien gerrek ez zekartela ezer onik, ez behintzat gu bezalako herritar xumeei. Hurrengo gertakizunak lauso ditut, azkarregi gertatu baitziren. Bi gizon etxera sartu ziren, eta aita hil egin zuten, edo hori da behitzat tiro eta oihu hotsek adierazi zigutena. Ondoren, sotora jaitsi ziren, eta harrapatu egin gintuzten nahiz eta ustez ondo ezkutatuta geunden. Besoetan hartu, eta esaten zutena egitera behartu gintuzten; niri, ordea, bost axola zitzaidan, izan ere, hilak 22 zituen egun eguzkitsu hartan galdu nuen aita. 50 kilometrora zegoen kontzentrazio esparru batera eraman gintuzten, eta bertan, arrebarengandik banandu ninduten. Bakarrik nengoen, inongo babesik gabe, eta txikiegia nintzen horri aurre egiteko. IV. Iluntasunarekin itsututa Herri ikustezin hontan itzalekin jolasten neu izaten saiatzen geroa margozten nire ezintasun denak behin da berriz kantatzen egunsentia bide hau sentitzen Zapalduen POESIA, Ken Zazpi Luzea izan zen gerra, gogorra. 8 urtez eduki gintuzten bertan, sufrimendua lagun, mezulari lanetan. Ni bezalako mutil gazte askok eta askok utzi egin behar izan gintuzten, ez baitzuten aurrera jarrai-tzeko nahikoa indarrik, eta ni horren ikusle nintzen. Egunero-egunero izaten zen heriotzaren bat, bide horrek mundu hobe batera eramango zituztelako ustean. Guk, ordea, bizirik geundenok, ezine-gona sentitzen genuen, barnean generaman esperantzaren sugar txiki hori itzaltzen joaten zelako poliki-poliki hildako bakoitzeko. Herioa inguruan geneukan egun haietan, gutako norbait bere hatzaparretan noiz eroriko. Nik gogor, tinko, aurre egin nion, bizitzak oraindik ere gauza onak emago zizkidala pentsatzen bainuen. Nire lagun minak ordea, alde egin nahi zuen, aske izan nahi baitzuen segundo bakar batez bakarrik bazen ere, eta txoriek bezala hegan egin, bizimodu hartatik ihes egiteko. Gauero-gauero, nire lagunaren falta ez sumatzeko, zerura begiratzen nuen. Izarrak aske ziren, zeru-ko iluntasunean, dir-dir. Itxaropena zen hori niretzat. Naym etortzen zitzaidan orduan burura, berak ez baitzuen eta jakin mundu bidegabe hartan bizitzen. Nik, ordea, malkoak masailetik barrena ni-tuenean, zin egiten nion indartsua izango nintzela eta ahal nuen guztia egingo nuela berak galdu zuen hori ez galtzeko: esperantza. V. Bidezidorraren amaieran «Aequam memento rebus in arduis servare mentem». Saiatu gogoa lasai mantentzen momentu zailenetan ere. Harro nago, harro nire buruaz eta lortu nuenaz. Dena galdu nuen, eta bakarrik geratu nintzen, inon-go babesik gabe. Baina, aurrera egitea lortu nuen, eta bizitza nire alde jarri zen. Naym hil eta bi hilabetera gerra amaitutzat eman zuten, eta garaile irten ginen. Ez nekien nora joan, ez neukan familiarik eta ezta etxerik ere, gerrak denak suntsitu baitzituen. Be-raz, noraezean, arrebaren bila pasatu nituen gau eta egunak, noizbait aurkituko nuelakoan. 33

34 Bost urte igaro dira eta ez dut arreba aurkitu, baina, zoriontsua naiz. Aitaren eta arrebaren oroitza-penak beti izango ditut gogoan, eta irribarre batez gogoratuko ditut. Ez dut, ordea, iraganean harra-patuta geratu nahi, ez dut gehiago sufritu nahi. Orain, nire garaia da, familia berriaz gozatu dut, be-tiere, noski, nondik natorren ahaztu gabe; izan ere, ama berriaren arabera, iraganak dakar oraina, eta orainak etorkizuna. Eskerrak eman nahi dizkiot, beraz, bizitzari, Jade Bélanger izeneko mediku frantziarra nire ospitaleko ohe ertzean esertzeagatik, nire begi tristeei so. Nire lagun Naymek beza-laxe, esperantza galdua nuen, ez neukan zeri eutsi bizitzan aurrera egin nezan, eta amore ematea erabaki nuen. Orain, ordea, konturatzen naiz gerrek ere badakartela onik, eta horiengatik izan ez balitz, sekula ez nukeela ezagutuko oraingo nire familia, eta ez nintzatekeela orain naizena izango. Ez dakit ziur zergatik, baina nire barrenean sentitzen dut, bide zaila eginagatik, nahi nuen lekura ekarri nauela patuak. 34

35 PROSA Ane Guiu Fernandez A maila Aipamena Anne da nire izena, eta 1999ko abenduaren 30ean jaio nintzen, ordudanik nire bizilekua Goierrin kokatzen da Itsasondon hain zuzen ere, hala ere nire betiko lagunak Zaldibian daude, mendiz babesturiko Goierriko txokorik politenean. Honen arrazoia zera da, bi urte nituenetik bertako Lardizabal Herri Eskolan ikasi nuela. Bertan nire bizitza errotuz eta gure eskola epelean irakurtzeko eta idazteko zaletasuna piztuz. Gerora, nire ikasle abenturak Ordiziarako bidea hartu zuen, eta Oianguren institutuan nabil geroztik. Aipamen hau irabazteak idazten jarraitzeko bultzada eman dit, eta horrelaxe jarraituko dut beste hainbeste urtean, azken finean idazteak mugarik ez du! GU ZERGATIK EZ? Liburutegiko usainak izugarrizko lasaitasuna eman izan dio betidanik Markeli. Haurra zenetik liburu artean igaro ditu bere bizitzako momenturik goxoenak, lagun artean baino goxoagoak, liburuak baititu bidelagun, lau urterekin irakurtzen ikasi zuen unetik. Filologia klasikoa ikastea iruditu zitzaion egokiena bere bidaideekin ahalik eta denbora gehien pasatzeko, haiekin lanean, haiekin bizitzen. William Shakespeareri buruzko lana egitea egokitu zaio. Eta Romeo eta Julietaren eleberria aztertzen ari da liburutegiko bere txokorik gogokoenaren babesean; arratsalde osoa emango du bertan eta zoriontsua da, ez zaio plan hoberik bururatzen. Berak ez du sekula maitalerik izan, baina zirrara sortzen diote eleberrietako maitasun istorioek. Badaki, edo zuzenago esanda, uste du, halakoak ez direla bizitza errealean gertatzen, eta are gutxiago berari. Baina bere usteak liburu honekin deuseztatuko dira. Eta ez Shakespeareren idazteko era errealistagatik, edota Capuleto eta Montesco familien arteko areriotasunaren antzeko kasuren bat ezagutzen duelako; baizik eta liburuaren azken orrian aurkituko duen eskutitzagatik. Altxor baten mapa balitz bezala aztertu du Markelek eskutitza, eta supituki fikzioa dela otu zaio, ikasle asperturen batek idatziriko testu txatxua. Baina hobeto aztertu eta gero, sentimendu gehiegi ikusi du idazlearen hitzetan. Eta disimulu handiz, orria erauzi eta bere motxilan sartu du etxean lasai irakurri ahal izateko. Banku bat lapurtu izan balu bezalako urduritasunarekin atera da liburutegitik, liburuzainari agur hotza eskainiz, apenas begiradak gurutzatu gabe. Etxeko butakan eseri da, eta eseri bezain laster legez kontra lortu duen eskutitza atera du motxilatik. Behin eta berriz irakurri du honela dioen testua: Kaixo Martin. Nire aholkuei kasu egin bazenien behintzat hasiko zinen oparitu nizun liburua irakurtzen, bai amaitu ere azken orrira iritsi bazara... Gustukoa izango zenuela espero dut, bai uste ere; azken finean, gure istorioaren isla da. Bi maitale eta ezinezko maitasun bat. Eleberrian familia 35

36 etsaietakoak direlako, gure kasuan gizarte atzerakoi hau dugu etsai bortitzena. Baina istorioan behintzat ezkutuka, tarteka, elkarrekin denbora pasatzea lortzen dute. Zeinen erraza dirudien ezta? Jakin nahiko nuke hain erraza izango ote zen, hemen, gure herri ñimiño honetan. Baina nork daki zaila dela inor saiatu ez bada? Eta gu bagara saiatzen garen lehenak? Aizu, gu zergatik ez? Ez dut sekula ahaztuko duela bost urteko festa haietan gure ezpainak lehenengo aldiz elkartu zireneko zirrara. Gauero nire ametsetan sentitzen dut zure ahoaren epeltasuna... I d a t z i honen bidez eskatu nahi dizudana zera da, zure sentimenduak adieraztea, idatziz ahal bada. Badakizu oso lotsatia naizela eta ez nukeela aurrez aurre hau guztia esatea ez entzutea jasango. Idaztea ere asko kostatu zait egia esan, egunak eman ditut eskutitz xume hau idazten... baina askatu ditut barrenak eta askoz arinago sentitzen naiz orain, berdina egitea aholkatzen dizut beraz. Bai zu, baina batez ere, neurekoia izanda, ni lasaiago gelditzeko. Zure erantzunaren zain gelditzen naiz beraz. Badakizu W. Shakespeare oso gustukoa dudala... eta irrikaz hartuko nukeela etxean Hamlet liburua, izugarri gustukoa izango dudala uste baitut... Zu bezain beste agian... Maitekiro, Josu Martinez Irigoien 1934ko uztailak 24, Arakaldo Aho bete hortz utzi du eskutitzak Markel. Lehenik eta behin, ez zuelako espero halako liburu batean era honetako eskutitzik aurkitzea; baina are gutxiago mutil batek sinatua izatea. Bikote homosexual baten ezinezko maitasunaren aurrean topatu da Markel, eta honek haurra zenean jasan behar izaten zituen isekak ekarri dizkio gogora. Berak ez zuen futbolean jokatzea gustuko eta horrexek eskolako Pinpirintxoa bilakatu zuen. Hainbat eta hainbat urtez ixilpean aritu zen negarrez. Eta gaurko egunez ere, malko batek ezpainetarainoko bideari ekin dio. Eta beste hainbestek lehenengoaren bidea jarraitu dute. Baina, berehala malkoak sikatu eta bere arreta bereganatu duen eskutitzari heldu dio. Erantzunak zer ote zioen pentsatu du, eta baita hura aurkitzea zeinen polita izango zen. Baina garrantzi gehiegirik eman gabe, afaltzeko bezperatik zuen pizzaren zati bi jan eta oherantz abiatu da. Esnatu bezain laster Martin eta Josu etorri zaizko burura, eta otu zaio arratsaldean liburutegira joan eta Hamlet eleberria aurkitzea ez litzatekeela ideia txarra izango. Agian zorte apur batekin eskutitzaren erantzuna aurkituko duela, edo agian ez. Batek daki. Baina behintzat lanarekin aurrera jarraituko du, azken finean Hamlet ere Shakespereareren lan garrantzitsuenetako bat da. Burua istorio horretan zuela denbora gehiegi pasa du eta gosaltzeko denborarik gabe klaserantz abiatu da. Bidean kafetegi batean gelditu eta donuts bat erosi du, azukrez josia. Bere buruari agindu dio osasuntsuago jaten hasi behar duela. Erlojuari begiratu bat eman dio, berandu doa klasera, harritzekoa bera bezalako hamarreko ikasle batentzat. Non ote du burua? Korrika bizian abiatu da fakultaterantz. Klasean ez du beste konturik izan buruan... Liburutegira joateko beharra sentitu du une oro. Burutik pasa zaio bazkaldu gabe joatea, baina gogoratu du goizean bere buruari agindutakoa, hobeto jaten hasiko zela alegia. Etxera iristean entsalada bat prestatu du gorroto duen arren, eta gogoz kontra bazkaldu du. Bazkaldu bezain pronto liburutegirantz abiatu da bere bizikleta gorrian, euria egiten zuenerako zuen anorak beltza jantzita. Bere paradisura iristean urduri jarri da. Aurreko eguneko orrialdeaz oroitu da, delitua gauzatu izan balu bezala; momentu batez pentsatu du liburuzainak sarrera debekatuko ziola. Baina ez da halakorik gertatu, espero izatekoa zen modura. Klasikoen pasilura abiatu da zuzenean, eta bertan Hamlet liburuaren hamar ale aurkitu ditu. Hamarrak hartu ditu eta bere betiko mahaia okupatuta zegoenez aldamenekora jo behar izan du apur bat erresuminduta. Leiho ondoko mahaia du Markelek gustukoen, euria ari duenean batez ere, egun hartan bezala hain zuzen ere. Liburuak atzeko orritik irekitzen hasi da eskutitza bilatu nahian, baina ez du eskutitzik 36

37 aurkitu, eta erabat etsita liburuak bere tokira itzuli ditu. Apalera iritsi denean liburu eder bat ikusi du Originalak jartzen duen apalean, Hamlet ingelesez jartzen du azalean, aurretik pasa denean ez zaio bururatu bertatik liburua hartzea. Saiatzeagatik ez dut ezer galduko... esan dio bere buruari. Ingelesezko argitalpena hartu du eta bere betiko txokora joan da, jada libratua zena. Aurkitu du. Begiak dirdirka ditu. Aurreko egunean bezala orria puskatu eta motxilan sartu du, inor ez konturatzeko moduan. Gaurkoan lasaiago atera da bere gordelekutik, eta liburuzainari Bihar arte epel bat esan dio, irribarre batez lagundua. Etxera iristearekin bat, motxilako sakela ireki eta paper preziatua atera du bertatik. Gutun hau askoz era informalagoan hasten dela konturatu da, eta honek eta tintaren kolorea joanda egoteak benetazko istorio baten aurrean dagoela egiaztatu dio berriz ere. Gogotsu hasi da irakurtzen. Iepa Jota! Zer moduz bizia? Denbora luze daramagu elkar ikusi gabe... non sartzen haiz? Ziurrenik liburu artean egongo haiz... Ongi asko ezagutzen haut nik Jotatxo... Gehiago atera beharko hintzateke bestela itoko haiz hainbeste hitzen artean. Une batez Markel Josurekin identifikatua sentitu da. Eta honek arraro sentiarazi du. Bere sentimenduei jaramon gehiegi egin gabe, irakurtzen jarraitu du. Bueno... eta formalkeriak alde batera utzita, benetan esan beharrekoa esaten hasiko naiz, gaztelaniaz esaten den modura, al grano, harira. Egia esan ezustean harrapatu ninduen zure idatziak, eta pare bat egun behar izan ditut esandako guztia barneratu, eta gaur sentitzen eta pentsatzen dudan guztia azaleratu ahal izateko. Eleberria biziki gustatu zitzaidan. Arrazoi zenuen, itzela da, eta bai, zure antzera eman zidan neuri ere zer pentsatua. Hamlet ez dut irakurri nahi, izan ere nahikoa dut tragedia bakarra irakurrita, baditut eta nik nahikoa tragedia etxean... Badakizu, aita... ama... Eta ez... nik ere ez dut ahantzi zubipean elkarri eman genion muxu heze hura, errekaren hezetasuna zure ezpainenekin nahastuta, sua, ferekak... gauero azaltzen dira hauek ere nire amets beroenetan. Momentu hartan konturatu nintzen zenbat maite zaitudan Josu... Eta momentu berean ohartu nintzen, ezin izango genuela elkarrekin denborarik igaro, lagun modura ez bazen behintzat. Eta horrek izugarrizko amorrua sorrarazi zidan nire barrenetan, eta zerbait gaizki egiten ari nintzela sentiarazi nion neure buruari. Eta oraindik ere, hori sinestarazi nahi izaten diot neure buruari zurekin amesten dudan guztietan. Baina borroka horretan bihotzak arrazoiari irabazten dio, eta zu ateratzen zara garaile beti Jota... Julieta eta Romeoren maitasun istorioa jende orok du gustuko, gurea zergatik ez? Galdera horixe egin zenidan zure gutunean, gu zergatik ez? Eta gauza berbera galdetu nion nik neure buruari liburu potolo hori irakurtzen ari nintzen bitartean. Bada, erantzuna oso argia da Jota, gizarte zapaltzaile eta inposatzaile batean bizi garelako, non sexu bereko pertsonen arteko harremanak pekatu modura ikusten diren, are gehiago gaixotasun modura. Eta ez, ez pentsatu gaixo gaudenik, guk elkar maite dugu, eta ez da ezer txarra, baina gure artekoa ezinezkoa da. Eta halaxe izango da beti... Honen harira, berri txar bat helarazi behar dizut... Ez dakizu zeinen gogorra den niretzat, eta zeinen gaizki ari naizen pasatzen... Lehen esan dizudan bezala bizitza tragedia bihurtu zait. Jada biok 26 urte ditugu, eta ezkondu barik gaude biok, eta ez dut ezkongairik. Eta amak hau ikusita neska bat aurkitu dit berarekin ezkontzeko. Ez da oso neska polita baina diruduna da, eta hirian bizi da, Bilbon, eta hara joan beharko naiz ni ere bizitzera. Maitasunik gabe, lagunik gabe, ni, Martin Mendizabal Urrutikoetxea, bakarrik egongo naiz Bilbo izeneko hiri erraldoian, galduta eta bakarrik. Nire bizitza ezezagun baten ondoan igaroko dudala pentsatze hutsak hotzikarak sortzen dizkit...izua... eta zer esanik ez zu gehiago ikusiko ez zaitudala pentsatzeak. Baina istorio honi amaiera eman behar diogu. Egia esan ez da inoiz hasi, ezta? Ahaztu nazazu, hori izango da biontzat onena, zaila dela badakit, baina sufrimenduz bizitzea baino hobea da 37

38 ahanzturaren zingiran bizitzea... Amaitu dira beraz gutun izkutu hauek, agian egunen batean itzuliko naiz herrira, eta biok elkartuko gara eta gure gaztaroaz barre egingo dugu biok. Lehen esan dizut ni ahazteko, baina lan zaila izango da niretzat hain pertsona garrantzitsua izan dena ahaztea. Ikusi arte beraz Josu. Adeitasunez, zure lagun min Martin Mendizabal Urrutikoetxea 1934ko urriak 26, Arakaldo. Ez zuen amaiera hau espero. Apur bat lur jota gelditu da, eta etsipenaren etsipenaz, eskutitz gehiago aurkituko ez dituela jakinda istorioa nola amaitu ote zen imaginatzen hasi da. Eta bat-batean ideia bikaina etorri zaio burura. Gelarantz abiatu, bere ordenagailua hartu eta lehenengo eskutitza irakurri zuen butakan eseri da. Irribarre bat ahoan zintzilikatuta, irrikaz Josu eta Martinen arteko istorioa idazteari ekin dio... 38

39 PROSA Irene Kortaberria Larrea A maila Aipamena Irene Kortaberria nauzue, 16 urteko beasaindarra. Beste urte batez nire izena topatu dut idazlan hauen artean, eta beste urte batez, benetako ohorea da. Idaztea atsegin badut ere, nahiago dut irakurri, eta azken aldian film eta telesailetara ere zaletu naiz. Etxetik milaka bizipen bizitzeko aukera ematen digu fikzioak! Aurtengoa aldaketen urtea izan da niretzat, lehen urtea izan baita Txindoki institutuan, eta aldaketak ere egin nahi izan ditut nire kontakizunean. Aurtengoa gure tradizioak, maitasuna eta mendekua nahasten dituen istorioa da. Zuen gustokoa izatea espero dut. SOLSTIZIOA Zuhaitzek dena zekiten lurralde hartaz. Arbasoen historia, herrien heriotza, berpizte eta gerrak, gertatu zirenak eta gertatzekoak. Ondo zekien hura Iraiak. Urteetan haiek izan baitziren bere lagun, etxe eta konpainia bakarra. Urte luze haietan zehar haizearen ahotsa entzuten eta hodeiak eta izarrak irakurtzen ikasi zuen. Basoan ezkutatzen ziren landareen eta izakien berezitasun guztiak ikasi zituen eta Amak oparitzen zituen erregalu txiki horietako bakoitza nola erabili gizon zaurituak sendatzeko eta emakumeak emankor bihurtzeko. Ama ezagutzen eta harekin komunikatuz igaro zituen egunak horrenbeste ziren, non baso hartako zuhaitz guztiak ukitze soilarekin ezagutzeko gai baitzen. Denbora bezain zahar, kostaldeko labarrak estaltzen zituzten, harik eta ertzera gerturatuz desagertzen zihoazen arte. Haien enbor zimurretan eutsiz jarraitzen zuen aurrera andre jakintsuak. Bere hanka zaharkituentzat luzez ibili ondoren, basoaren iluntasuna eta hezetasuna atzean utzi zuen eta gauean murgildu zen. Olatuen talkak gertu entzuten zituen, Jainkosa artega zegoen antza. Labarrerantz gerturatu zen, haizeak adats urdinak nahasten zizkiola. Ez zen gau oskarbia, baina ilargiak, distiratsu eta hipnotiko, kostaldea argiztatzen zuen. Amildegian behera ezkutatzen zen hondartzari so, mendeak iruditu arren, ia 50 negu lehenago gertatutako guztia oroitu zuen. Denboran atzera egin eta minaren benda askatu nahi izan zuen, mendekuak zauriak zabaldu eta usteldu egiten dituela ohartarazi. Dena oroitu eta hondartza hartan betiko geratu izana desiratu zuen. *** Zeruan eskegita zeuden izar guztiak zenba zitzakeela iruditzen zitzaion Iraiari ekainak 24 hartan. Urduri zegoen, inoiz baino gehiago. Gero eta hurbilago ikusten zuen sua bezala, dantzan zituen barneak. Eta nahastuak, urrunean entzuten zituen olatuak bezain nahasiak. Bidegurutzera gerturatzen ari zen eta oraindik ez zekien zein bide hartu. Denboran zehar behin eta berriro libratzen den gerra: betebeharra ala nahia? Arrazoia ala sena? Urduri zegoen guztietan bezala, eskua ilera eraman zuen, baina gau hartan amak apain-apain jarritako orrazkera ezin zaputz zezakeen. Negarrez hasi zen txirikorda egiten zion bitartean, bere txikia bazihoan eta. Bere hatz fin eta zuriak azkar egin zuten lana, ia gaua josten zuten 39

40 orratzak ziruditen. Amaitzean eguerdian lagunekin bildutako San Juan lore, bitxilore, garo eta basoan aurkitutako marrubi txikiez eginiko lore koroa ipini zion buruan. Gainerako neskekin elkartzera zihoanean aitak gerturatzeko keinua egin zion eta orratz bat sabelean bezala sartzen zitzaizkion hitzak berriro errepikatu zituen: - Badakin, ordua iristean gerturatu Otarrengana eta atera ezan su-ingurura dantzatzera. Onena dun. Ezin izan zion erantzunik eman, eta oraindik korapiloa eztarrian, alde egin zuen. Hain iruditzen zitzaion ironikoa ezkon-dantzan tribuko neskatxa gazteak izatea senargaia dantzatzera ateratzen zutenak. Aukera hartarako inongo askatasunik izango balute! Elkarketa horiek aurrez familiak adostuak izaten ziren, eta gutxitan ezkongaien gustukoak. Aitaren esana bete eta kankailu harekin pasa beharko zuen bizitza osoa. Ez, aitaren aukera ez da bereak egingo zukeena, baina erreguak ez ziren izan nahikoa. Aitak gizon indartsua zela eta, bere ondoan ez zuela ezeren beharrik zioen, eta horrexek beldurtzen zuen Iraia. Egun berezietan egiten zituzten lehiaketetan ikusia zuen Otarren jenio txarra eta benetan izutzen zuen bere gorputz txikiarekin egin zezakeenak. Korapiloa ezin askaturik hondartzara iritsi ziren azkenean, han zen tribu osoa. Otar, bere ama begi gozoekin, aita bere ez egin txorakeriarik zion begirada horrekin eta Xabat. Suak dena bustitzen zuen, txilibituen musikaz dantzatzen zen, bere inguruan milaka itzal sortuz. Neskatxak, zuriz jantzirik suaren inguruan mugitzen hasi ziren, geldo, berotik urrunduz eta gerturatuz, hainbeste emakumek euren aurretik egin zuten bezala. Hainbeste begi arretatsu urteroko ezkon dantza ikusten eta Iraiak ezin zituen bereak Xabatengandik une batez ere kendu. Ez zuen uste hain gogorra egingo zitzaionik. Xabaten eta bere artekoak jolasak baino ez ziren, ondo zekiten biek epemuga zuela, denbora-pasa bat zen, garrantzirik gabea. Eta halere kasik gelditu zitzaion bihotza ilea ferekatuz ez ezazu egin, mesedez xuxurlatu zionean. Zergatik sorrarazten zion halako korapilo estua jolas soil batek? Pasako al zitzaion? Pasako zitzaion. Errutinan sartuko zen, tribuak begi-onez begiratuko zuen eta Otar maitatzen ikasiko zuen. Musika aldatzearekin batera neskatxetako bat korrutik askatu zen eta mutil bat su-ingurura dantzatzera atera zuen. Hala egin zuten gainerakoek, baita Iraiak ere. Gazte bien gorputzak suaren ingurura batzearekin batera hobeto sentitzen hasi zen, askeago, eta txirula olatu eta txinparten melodietara, bata bestearen begietan galduta dantzatu zuiren suaren inguruan. Ikusleen harridura eta ahots ezagunen garrasiek ordea, dantza bukatu orduko, atmosfera hautsi zuten. Iraiak aitaren begirada sentitu ahal izan zuen harkaitz astun eta zorrotz bat bezala bere gainean. Dezepzioa. Zorabiatzen hasia zen, kiskaltzen zegoen eta inguruan gorroto hitzak besterik ez zituen entzuten inoiz ez naute honela iraindu. Bat batean Xabatek eskutik heldu zuen eta nahasmenaren erdian korrika abiatu ziren herrixkatik gertu zegoen beste hondartza txiki baterantz Otarren begiradapean. Hondartzara iristean, brisak ardura eta arazo guztiak hegan eraman izan balitu bezala, biluztu egin ziren eta Ilargiak ostertza laztantzen zuen bezala bien ortzi-mugak elkartu zituzten. *** - Ez zenuen zuhur jokatu, eta ondo dakizu. Orain ondorioak jasan beharko dituzu, eta egia esan, zure familiaren erantzunak ez nau harritzen - Zuk ere gaizki begiratuko nauzu orduan? - Badakizu ezetz, nahita ere ezingo nuke. Alde batetik zu zoriontsu izateak asko pozten nau, ni neu ere ez dakit gai izango nintzatekeen Otar bezalako gizon batekin ezkontzeko, baina oso egoera korapilatsuan jarri zara, eta baita zure sendia ere. Onak esaten zizkionak ez ziren Iraiak buruan bueltaka ez zituen gaiak. Baina Ona bere lagun minena zen, eta ulertzen zuen zergatik azaltzen zizkion bere ardurak. Egiak besterik ez ziren. Otarren familia izen onekoa zen, eta ziur aski ez zuten ahaztuko iraina. Solstiziotik ama zen noizbehinka bisitatzen zuen bakarra. Hotz agertzen zitzaion gehienetan, baina ezinezkoa 40

41 egiten zitzaion bere alabarekiko lotura guztiak haustea, gainerakoek egin zuten antzera. Hala ere horrek guztiak garrantzirik ez zuela iruditzen zitzaion Xabaten beso artean lo hartzen zuenean. Onarentzat dena errazagoa izan zen. Bere familiak hasieratik nahi izan zuen ezkondu Luarrekin. Mutil ona zen eta lagunak irrikaz itxaron zuen ekainak 24. Sareak konpontzen amaitu orduko bakoitza bere etxera itzuli zen, gizonak arrantzatik itzultzean afari beroa mahaian aurki zezaten. Iraiak arrantzaleak entzun zituen herrira iristen, baina gau hartan Xabat ez zen etxera itzuli. Gaua itzarrik eman zuen Iraiak, bere itzuleraren zain, alferrik. Zer edo zer gertatu zen, ez zegoen zalantzarik. Arduratuta, eguna urratzean, behe-lainoaren artetik Ona eta Luarren txabolara abiatu zen. Onak atea ireki zion eta lagunaren aurpegia ikustean zoritxarren bat gertatu zela ulertu zuen berak ere. Senar-emazteei Iraiari bezain arraroa iruditu zitzaien Xabaten desagerpena. Xabat eta biak ilundu baino lehen iritsi zirela esan zion Onaren senarrak, eta karramarroren bat edo beste harrapatzen utzi zuela arroketan. Bera etxera itzuli zela eta Xabat atzetik joango zelakoan omen zegoen. Herria esnatzen hasia zela hondartzara joan ziren, baina Xabaten arrastorik ez. *** Aste bat, besterik ez zen, baina Iraiak hogei urte zaharragoa zirudien. Apenas egin zuen lo eta orduak ematen zituen itsasoari begira Xabat halako batean itzuliko zelako esperantzaz. Arrantzaleak egun bat gehiagoz herrira iritsi ziren, eta Iraia ohean zegoen etzanda begiak irekita, ateari begira. Bat-batean ireki zenean ia bihotzekoak eman zion, baina ez zen Xabat, Ona zen malkoak begietan. Arrantzaleek bere senarra aurkitu zuten herritik ez oso urrun, harkaitz batzuetan. Ia herri osoa zegoen bildua gorpuaren inguruan. Iraiak pentsatu zuen aste hartan zehar istorioa horrela amaitu zitekeela, baina Xabaten gorpu zurbila zoruan ikusi zuenean, oraindik gelditzen zitzaion esperantza apur hori nola desagertzen zen ikusi zuen, sabelean handiagoa eta handiagoa zen zulo bat utziz, apurka-apurka jaten zuen zuloa. Xabat eskuen artean hartu zuen eta lepoan zuen zauri sakona ukitzean egun haietan presiopean gordetako malko eta garrasi guztiak askatu zituen. Une hartatik aurrera irudi bakarra izan zuen uneoro Iraiak buruan, Otarren gorpua lurrean usteltzen. *** Euria goian behean, Iraia etxolatik atera zen eta gaueko izakia bailitzan baso ilunean desagertu zen. Zuhaitzak, erraldoiak bezala, adarrekin gaua laztantzen saiatzen ziren, baina zerua hain zegoen urrun eta ekaitza horren gertu. Santutegia ez zegoen herrixkatik oso urrun, baina magia batek ezkutatuko balu bezala, zaila zen aurkitzen, baldin eta benetan behar ez bazenuen. Andre jakintsua zen gizonen eta Ama Lurraren arteko bitartekaria, baina baita sendagilea eta iragarlea ere. Inork ez zuen oroitzen andre hura gazte izan zen garairik, baina ez zion axola. Harengana jotzen zuen herriak eskatzeko eta eskertzeko. Gau hartan Iraiak ere harengana jo zuen. Zurezko etxola guztiz zegoen zaharkitua, edozein unetan behera etorriko zela zirudien. Argitzeko oraindik orduak falta ziren, baina andre jakintsua esna zegoelako seinale zen gorantz altxatzen zen kea. Atea bultzatu zuen eta etxolan sartu zen. Aspaldian ez zuen ikusi atsoa, baina ez zuen ikusten igarotako denboraren arrastorik harengan. Ilea zuria izango zuen, baina inork ez luke esango, lurra eta hauts geruza baten pean ezkutatzen baitzen. Bere gorputzeko zimur bakoitzaren atzean zeuden istorioak irudikatu nahi izan zituen Iraiak, baina ezin, emakume hura misterio bat egiten zitzaion goitik behera. Azala tatuaje gorri eta horiz zuen estalita, larruz jantzia eta lepotik behera ale beltzez eta letaginez osaturiko lepokoa. Basati baten itxuraren azpian zeru, lur, su eta uraren sekretu guztiak inork baino hobe ezagutzen zituen emakumea zen hura, benetan ahaltsua. Ohartua zen bere presentziaz eta eskuartean zerabiltzan belarrekin egitekoa bukatu orduko bira eman eta aurpegian ondoratutako begitxoekin begiratu zuen Iraia. 41

42 - Ondo dakit zure senarra Amarengana itzuli dela, baina argi dago ez zatozela berekin hitz egiteko. Ez gauaren erdian. - Jainkosari eskaera bat egitera nator erantzun zion irmo Iraiak nire senarraren hiltzaileari bizia kentzea eskatzen diot. Ez zen eskaera arrunta. Iraiak ez zuen uste andreak lagunduko zionik, baina beti zioen ama errukiorra eta justua zela. Hala bazen, Iraiak Jainkosaren errukia nahi zuen berarentzat eta justizia bizia kendu zionarentzat. Andreak jaramonik egin ez balio bezala begiratzen jarraitu zuen. Azkenean hitz egin zuen: - Gizon bati bizia ostea ez da inongo txantxa. - Hark bi ostu ditu ba. Nire senarrarena eta nirea. Ez al du amak nirekiko errukirik? Andre jakintsua isilik geratu zen. Neskak ez zuen inongo zalantzarik, eta berak lagundu ezean bere kabuz egingo zuelako susmoa zuen. Orduan bai izango zirela hiru bizi zentzugabe galduak. Azkenean tratua proposatu zion. - Ongi da, baina ez pentsa bizi baten prezioa merkea denik esan zuen okertutako irribarre bat aurpegian marrazten zitzaion bitartean - Bizia biziagatik. Amak bizi bat kenduko du baina zuk zeurea eskainiko diozu zure azken eguna iritsi arte, eta berriz berarekin bat egin arte. Hala, ni ez nagoenean zuk jarraituko duzu gure herriaren ezagutzak gordetzen. Andre hura bezala irudikatu zuen bere burua une batez, eta atzera egiteko gogoa izan zuen Iraiak. Xabaten gorpuaren irudiak bere pentsamenduaren zirrikitu bakoitza hartu zuen berriro, eta jarraian zizareek pixkana jaten zuten Otarrena. Baiezkoa eman zion. Gau hartan, loak hartu baino lehen, andre jakintsua ontzi batean belarrak nahasten ikusi zuen, eta danbor hotsez lagundua ulertezinak egin zitzaizkion hitzak abestu zituen. Lau haizeetara barreiatu ziren, zeru lur eta itsasoek aditu zuten kantua. Egina zegoen. Eguzkia goian zen Iraia esnatu zenean. Atsoa ez zegoen etxolan. Denbora galdu gabe, bera ere atera egin zen herrixkara itzultzeko, bere eskaeraren erantzuna ikustera, eta gaueko mamu eta itzalak isiltzera. Hostoetatik erortzen ziren tanten erritmora, biziberritua zirudien baso berde eta emankorra zeharkatuz Iraia herrixkara iritsi zen. Jendearen ahots eta negarrak adituz mugitu zen hutsik zegoela zirudien herrixkan barna. Mendekua dastatzeko irrikaz iritsi zen Iraia tribu guztia bildua zegoen tokira. Negarrak ozen aditzen ziren. Solstiziokoen antza zuten, baina garratzak ziren hauek. Gorpu bat zegoen zuhaitz batetik zintzilik. Aitaren gorpua. 42

43 PROSA Oihane Lopez Lasa A maila Aipamena Testigua ondoren datorrenari pasatzeko mila modu omen daude... argi suzia haren esku artean uztea, bidean aske joan dadin zure esku heldua bere sorbaldatik kentzea edo... hark noizbait irakurriko dituenaren esperoan lau lerrotan lehengo hizki gerora esaldi eta azkenik olerki edo ipuin izan diren horiek paper zuritan uztea... Gogokoen dudan modua da hori, ni neu ere idazten hasi berri nintzen hartan, irakurri bainituen helduagoak ziren haien lerroak eta nolabait nire baitan hartu nuen, neurri batean, hitzek euregan utzi zuten esentzia. Aurten niri dagokit beharbada argi suzia behingoz hurrengoei pasatzea, idatzita eta idazteke dauden hitzak nolabait lotzeko nahiagatik bederen... Hortaz, besterik gabe, sari hau testigua honaino ekartzen lagundu didaten aita eta amari, zein argia inoiz itzali ez zedin suzia zaindu duten aitona eta amamari eskaini nahi nieke, eurak baitira daramadan esentziaren jabe... Oihane Lopez Lasa naiz eta hemezortzi urte ditut. 200 JOULE Argia dut gidari. Hotz bezain epel sumatzen dudan argi batek narama norabide ezezagun batean aurrera. Ez naiz beldur. Amaren magala izan zitekeenak kulunkatzen nau...emeki, goxo. Ez dut mugimendua gelditzerik nahi...ez dut hotzik, berorik ere ez dudan bezala. Ez dago minik, plazera besterik... Labanda usaina dario inguruari. Nigana datorrenirudi bati so geratu naiz une batez. Lausotasuna galtzen doa lehenik orban, gerora irudi eta orain arima ezagun bilakatu denizatea. Amamaren usaina nabari dut nigan, han ez oso urrun bere irudia ikusten dudan bitartean. Hainbestetan ume aurpegia laztandu didan esku berberak beragana gerturatu nadin keinu egiten dit behin eta berriz... Zatoz, geratu nirekin... Gera zaitez gurekin, polita! Sua bailitzan zerbaitek erretzen dit bular aldea, min dut bihotz alboan. Ez hotz ez bero izatetik erraiak erretzen dizkidan min hotza sentitzera igaro naiz...eta kolpe bat...eta txinparta... Gera zaitez gurekin, polita Ekarri ezazu adrenalina, anpoila bat, azkar. Galdu dut argia, eraman du argia nonbait zainetan sumatzen dudan zer edo zer horrek. Zainetatik gora doa. Min dut bularrean 200 Joule, atzera denak!. Argia itzaltzen ari da. Zatoz amamarekin, laztana Deskarga Jada ez dut argirik ikusten... 43

44 Argiak itsutzen nau. Dena da argia. Oharkabean itxita izan ditudan begiak ireki zaizkit nahigabe, tupustean. Argiak itsutzen nau. Dena da argia. Urrun edo hurbil ditudan jakiterik ez badut ere, ahotsen antzeko soinuak entzuten ditut inguruan. Arnasestuka, ia ezinean jabeen ahoetatik ateratzen diren ahotsak dirudite, borroka egin osteko hitz soinuak... Nonbait nirea ere gerlari izan da beste horien artean eta, beharbada, ahoan daramadan tutua kenduko balidate ere,hark ez luke ateratzeko kemen izpirik ere izango. Bularra sutan, zainak hotz. Amamaaa... Gurea da ZIUra pasako dugu, mantendu sueroa era honetan eta oxigenoa 4 litrotan. Animooo Hain azkar ireki zitzaizkidan begiek itxita diraute orain. Ez dut ezer ikusten, argirik ere ez. Ama hemen dagoela badakit, nire ondoan, makurtuta ziurrenik. Inoiz ez zaio nire gainean dagoela adieraztea gustatu, beti nireen parean ezarri izan ditu begiak aurrez aurre jartzean... Eta orain ere hala egongo da bera, itxita ditudan begien parean, maila berean geratzeko desioaz makurtuta. Badakit ama hemen dagoela. Badakit ondo nagoen galdetu didala. Baietz egingo diot buruaz jada hain barneratuta dudan keinu berberaz, hainbestetan izan duen adorea gal ez dezan, eta adorearen gabezia horrek gehiago beldurtzera eraman ez nazan neu ere. Amak eskua du aitarenaren artean, hori ere badakit. Aita ez da burua erraz makurtzen den horietakoa, baina bere eskua beti dago amarenaren artean. Aitak ez du sekula emaztearen eskua estaliko; aitzitik, bertan sartu eta harekin lotuko da goxo bezain irmo. Berari ere buruaz gora eta behera egingo diot, goibeldu ez dadin bederen. Labanda usaina guztiz aienatu du lore berrien gehiegizko lurrinak. Noizbait galdu zuten euren esentzia larrosek eta inoiz ez dute berreskuratuko. Hilerri usaina darie landare horiei, hil ostean letania artean hilarria apaintzeko presaka erosten diren loreen usaina. Bi hankek joan nahi ez duzun leku batera zaramatzatenean egiten duten soinu erritmikoa entzun dezaket hor nonbait. Badator. Mikel, eskerrak etorri zaren, hau da hau ezbeharra Lanera joan behar zuela eta lasai ohean geratzeko esan dit ba, gaur goizean, azkar asko atera da etxetik Kotxea guztiz atera omen da bihurgunetik, eta begira nola duen aurpegia berak. Begian sekulako ubeldua dauka...eta begiraiozu bere ezpainari! Hotzaren ikara eta ikararen hotza sentitu dut nigan. Bera, beti ni baino gorago, beti nire gainetik oherantz gerturatu da. Inoiz ez da nire parera makurtuko. Muxu eman dit libre dudan masailean. Dar-dar egin dut bortizki, baina nire baitan.barrurantz egin dut dardara, ia kanpotik hauteman ezin daitekeen moduan.jada joeratzat dudan moduan... Nola jantzita zegoen ere buruan argi dut oraindik eta ziur nago pentsatzen jarriko banintz, egun hartan izan genuen elkarrizketaren hitz guztiak gogoratuko nituzkeela. Nola zu ausart betiereko izan zinen nigana hurbiltzen lehena eta nola esan zizuten lagunek bazela nik baino gorputz ederragoa zuen neskarik han. Lehen aldiz geratu ginenean loreak ekarri zenizkidan, baita bigarrenean ere. 12 larrosa astero astero zetazko paperean bildutako 12 larrosa. Gurea zen oraina eta mundua une hartan, gurea guregana korrika bizian zetorren etorkizuna ere. Egun izartuak eta gau eguzkitsuak bata bestearekin txandakatuz etorri eta joanen ziren orduan. Dena gurea zen eta gu ginen dena, ez zen besterik. Maite zintudan maite gogo biziz, zuk ere maite ninduzun irrika berez. Maite zintudan maite gogo biziz eta zuk ere maite ninduzula esaten zenuen maitasun hitzen artean jipoiak sartzen zindoazen heinean. Maite zintudan maite gogo biziz, zurea nintzen. Zuretzat nintzen.hori baitzen zure hitzetan maitatzea: uko egin eta errenditzea. 44

45 Antza errenditu nintzen behin, ohituratzat hartuaz ukabilek nire azala ukitzean eragiten zuten soinu kolpatua. Malkotan margotu nuen aurpegia ubelduak estaltzeko esperoan, ohitzean minak ere min egingo ez zuen itxaropen apalarekin. Baina, mina min da beti, ohiturek ez dute sekula ubeldura bat errotuko eta begiak itzaltzen badira ere, malkoak isuriko dituzte maite behar zintuen hark jotzen zaituenean,gorputzak ezin uler baitezake nola desioa piztu dion hark eragin diezaiokeen izurik handiena, nola bihotza azkartzen zion modu berean geldiarazten dion zainetako odola izate berberak. Ispiluaz bestalde begien aurrean dudan emakume delako horrek izua piztu du nigan. Egon ez dagoen maitasun baten biktima da, inposatzaileak beragan ezartzen duen beldurraren biktima, halabeharrez jada haren zati izanik menperatzen duen koldarkeriaren biktima. Hori ez da, hori ez naiz ni.maite zaitut, edo maite zintudan beharbada; izan ere, jada ez dago zugatik sentitzen dudana argi azal lezakeenik... Hiria lo dago oraindik, atzo gauean lo zegoen bezalaxe. Urpetzen zaituen amorrua itotzeko erabiltzen dituzun kolpe horiek ez zituen, beraz, inork aditu. Nik baxu egin nuen oihu badaezpada, nire malko eta oihu itoak maindire artean, zure alboan ezkutatzeko nahiaz. Oihuak beti gordetzen ditut hantxe, zugandik gertu ni gabe ezer ez zarela diozulako beharbada. Baina ba al naiz ezer zure alboan? Baliteke, bihotz hautsi soil xume bat besterik ez izatea, pusketa hautsi bakoitzarekin maitatzen zaituen bihotz soila. Ubelduenpean bizi den hau, tristura zein poza mingainpean nabaritzeko gai ez den hau ez dut ezagun jadanik. Baina are ezezagunago suertatzen zait behinola maitatuko ninduela zin egin zidan hura, heriotzak banatzen gintuen arte nire eskutik bidean joateko promes egin zuen hura... Batu behar gintuzten sokak nonbait nire lepoan aurkitu dute estutze puntu bat eta hartaz baliatuta ia itotzeraino egin diozu zuk zeuk tira esku artean promesen egun hartatik daramazun soka horren beste aldeari. Eta nik, errugabetasun guztiaz nire sokatik tira egin ordez zugana gerturatu nahi ninduzula pentsatze hutsak itsututa utzi dizut besterik gabe ia nire arnasa zurekin eraman dezazun tiraka. Euria ari du, atzoko lez kilometro orduko.zugandik eta zugatik ihes egitera naraman errepide estu batean gogoan darabilkit hitz segida bat Bizi ahal izateko, bizi behar da Telefonoak jo du. Eskua luzatu dut errepide bustian begirada mantendu nahian. Alboratu dut burua kontatu dezakedan une motzenez... Aurrez aurre daukat, ia gainean Badakit, orain badakit zergatik nagoen hemen. Badakit zergatik ezin ditudan begiak ireki. Ihes egin nahi nuen, noraezearen baitan aldendu bederen. Lauza horien gainetik saltoka eta doinu gozoak kantatuz aldentzen zen zapata gorridun neskatila hark nora zihoan jakin gabe ere aurrera egiten zuen bezala. Eta hark bezala adore, bihotz eta adimen ezarekin bidea egin ostean aztiari faltan zuen guztia eskatu. Eman ziezadan hark etsaiak noizbait kendutako adimena, bete nintzan adorez eta batu zitzan nire hautsitako bihotz zati guztiak etxera guzti horiekin nire zapatatxo kolpe batez bueltan nendin. Ez nuen baina lauza horidun biderik topatu ez eta desioak betearazten zituen aztirik ere. Soilik bihurgune baten ondoren zegoen horma bat. Nolabait zurrun, handi eta gogor suertatzen den horma hori bera izan zen azti delako horrek etxera bueltatu beharrean ihes egin nezan ematen zidan bidea... Loreen gehiegizko usaina datorkit berriro ere, nirea ez den hatsabehar baino gertuago sumatzen hasi naiz. Bera da. Maitea senda zaitez laster, horrela biok joango gara berriro etxera. Printzesa bat baitzinan zainduko zaitut, ikusiko duzu zein gustura Muxu eman dit. Higuinez begiak estutu ditut bere ukitzea ez sentitzearren. Labanda usaina dario inguruari. 45

46 Hainbestetan ume aurpegia laztandu didan esku berberak beragana gerturatu nadin keinu egiten dit behin eta berriz... Zatoz, zatoz nirekin... Amama da, bere eskua beti eskaini izan zidan bezala orain hura ere nire parean jartzen duena. Amamaren esku zimurtuari heldu diot argi den honen guztiaren baitan. Ni ere akaso argi naiz, ohetik astiro altxatzen ari den argi, amamari eskutik helduta haurra zenean bezala oinez ibiltzen hasi den argi. Argia naiz, edo akaso, argi ez den baina argira doan zerbait naiz... Agur, ama, agur, aita, zuek uzteak min egiten dit. Ez ezazue bada nigatik negar tanta bakanik ere isuri, aske izate horren grinak hartu baitu orain arte giltzapean, goibel biziraun duen arima hau. Ez izan beldurrik, trantze honetan izan nezakeen bidelagunik ederrenak baitit eskutik heltzen...zoriontsu naiz. Baina hala izanik ere, noizbait malkoak isurtzeko beharra zuengan baduzue...egizue negar sufritzen duen emakumeari koldarkeriaz eskua altxatzen dion gizonagatik. Nire antzera isilpean ubeldu eta kolpeak ezkutuan gorde dituzten arima guztiengatik. Zinez diotsuet, egizue negar hiltzera behartuz hegan ari diren horiei hegoak mozten dizkieten guztiengatik. Arantxa, geratu gurekin Gelditu egin da!!!! 200 Joule, atzera denak! 1,2,3,4,5... Bi anpoiaandrenalina, bikarbonatoa... Ez zaitez joan 200 Joule, atzera denak! Argiak itsutzen nau. Dena da argia. Piiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii -Bihotza ukitu ziezadala eta ez gorputza; lapurtu ziezadala arima, eta ez ametsak; Malkoen ordez irriak eragin ziezazkidala. Maite nintzala soilik nahi nuen- 46

47 B maila 14 ETA 15 URTE BITARTEKOAK 47

48 BERTSOAK 48

49 BERTSOAK Maddi Aiestaran Iparragirre B maila 1 saria Pertsona oro bere itxuraren arabera epaitzen duen gizartea da gurea, ororen gainetik gorputzaren edertasuna gurtzen duena. Bada, noski, inguruan, kontrako argudiorik eta diskurtsorik, azalekoa den hori alde batera utzi eta barrura begira jartzen gaituenik, baina nahita ere kosta egiten zaigu gurpil horretatik jaistea, eta, zahartzaroa, nahi gabe, edertasun-gabeziarekin lotzen dugu. Bertso-sorta honetan, hain zuzen ere, zahartzaroak harrapatu duen emakume baten azalean jarri naiz, gaztetako edertasuna galdu duen baina beste edertasun egiazkoago bat lortu duen amona baten azalean. Ispiluaren erantzunari horrenbesteko garrantzirik emango ez dion mundu bat amesten duen bertso sorta hau zuen gustokoa izatea espero dut. ISPILUARI Doinua: ETAren su etenetik 1 - Ohetik jaiki, banoa komunera xirri-xarra, barreneraino sartu zait malenkoniaren arra. Ispiluari begira dago amona xaharra, aurpegi horrek baditu hainbat koska, hainbat marra. Bidegabea da oso bizitzaren esker txarra: itzali da gaztetako edertasunaren garra. Non da guztiak txunditu ohi zituen irrifarra? 2 - Ispiluari begira handituz doa arantza, nabarmena baita oso aurpegiko zimur-dantza. Bi begi indartsu haiek sartu dira barrurantza, jada ez daude dirdirka galdu dute esperantza. Grabitate-indarrak du hartua bere norantza: lehen den-dena zen tinko, orain, den-dena da gantza. Non da atzo arratsean nigan nuen konfiantza? 3 - Niri begira hor zaude adi-adi, lasai-lasai, baina ni ez naiz gaurkoan zuri begiratzeko gai. Zuregandik urtez urte jaso ditut hainbat epai, mingarriena gaurkoa: jada ez zara ikusgai. 49

50 Lehen zuri so egoten nintzen nonahi eta noiznahi, zer dela-eta bihurtu zara orain nire etsai? Gaur ez zaitut ezagutzen, ez zaitut ezagutu nahi! 4 - Zahartzea ororentzat da edertasunik eza, baina ez du zertan izan horren txarra, horren geza. Gaztetasunaren falta nahiz iruditu nekeza, zahartzearen ederra orok kontuan har beza. Zimur bakoitzaren xarma inork ez beza mespreza, esaera za(ha)r bat bada benetan dena arteza: gaztea denak baleki, zaharra denak baleza. eragingo dit lilura; beraz, ziurtasunez blai atera nadin mundura, inondik ere ez baitzen horren perfektua hura. 6 - Gaur kalera irtengo naiz izango dut balorea, barrena daukat ederra ba al da ezer hobea? Uxa dezadan betiko pentsamendu traidorea, berriro nigan topatuz zorionaren kodea. Denei eskainiko diet irribarre dotorea, harro erakutsiz ezpain gorri hauen kolorea, ikus dadin andre honek barruan duen lorea. 5 - Gazteek ere izaten dute makina bat duda, lehenesten baita beti norberak duen itxura. Orain buruhauste hori ez da niretzat ardura, lehen presioa zena askatasun bihurtu da. Merezi duenak soilik 50

51 BERTSOAK Uxue Iruretagoiena Andres B maila 2 saria 15 urteko neskatila Zaldibitar bat naiz, eta nire izena Uxue Iruretagoiena Andres da. Aurten, DBH3 egiten ari naiz Ordiziako Jakintza Ikastolan. Hainbat gauza egitea dut gustuko, hala nola, margotzea, musika instrumentuak jotzea, kirola, idaztea eta nola ez bertsoak sortzea. Orain dela urte batzuk hasi nintzen bertsoen munduan, eta geroztik, errima eta doinu gozoen artean nabil murgildurik. Nire bertso hauetan, arrantzale baten istorioa isladatu nahi izan dut, hauen lanbidea, garrantzitsua eta era berean astuna iruditzen zaidalako. Denborak ere, itsasoan aurrera egiten du, baina etxean, familiakoekin zaudenean baino astiroago. Hori guztia erakusteko modurik onena zein, eta bertsoen bidez dela deritzot! Hori dela eta, doinu polit bat aukeratzea gomendatzen dut eta arrantzale honen bizimodua abesten hastea besterik ez! ITSASOAN ZEHAR MURGILDUZ Herriko portu txikian daude emazte eta alaba. Malko mingotsez betea dago alabaren begirada. Goxotasunez galdetuz biek: zu noiz bueltatuko zara? Irrifar txiki batekin diot: laster elkartuko gara. Aurre egitea tokatzen zaigu gose nahiz diru faltari, horretarako beharrezkoa eustea lan gogorrari. Arrantzale bat izatea da tokatu zaidana niri. Denbora luzez itsason pasaz jarraituz bide onari. Arrantza ontzi zaharra doa ur gazietan aurrera, gizon batzuek osatzen dugun eskifaiakin batera. Bakoitzak bere lana egoki betetzea du papera. Horrela bada joango gara ordainsaria hartzera. Asteak pasa, egunak joan, hemen berdina da dana: sareen bidez arrantzatzea, hori dut betiko lana. Legatz, bakailo eta muxarren usain txarra dut jasana, halere tripak ateratzeaz badaukat nik zer esana. 51

52 Zerurantz beida jartzea dut nik gustuko gau ilunetan, olatuk sortzen dituzten ritmo atsegin da lasaietan. Izarrak urrun ikustean dut familia gogoetan. Haien disdira antzematen dut nahiz eta ez egon bertan. Jadanik heldu zaigu etxera bueltan joateko ordua. Ezinegona, alaitasuna, poza dut sentimendua. Itsasoari eskertzen diot eskeini bizimodua. Orain agurtzen zaitut ur urdin, adio, itsas mundua! 52

53 BERTSOAK Izaro Arrondo Mujika B maila Aipamena Ni Izaro Arrondo Mujika beasaindarra nauzue. 2002ko martxoaren 4ean jaio nintzen. Gaur egun, Beasaingo Loinazpe ikastetxean 3. DBH egiten ari naiz. Neska alaia naiz eta lagunekin ibiltzea gustatzen zait, baina baditut beste zenbait gauza ere oso gogoko: txistua jotzea, irakurtzea eta beste mundo batera honela jauzi egitea, nere hankak astinduz dantza egitea Beste urte batzuetan ere jaso dut sari edo aipamenen bat, baina aitortu behar dut aurtengoak ere poz handia eman didala. ALKOHOLAREKIN BORROKAN Doinua: HABANERA 1. Nire izen deiturak dira 2. Gurasok arreba ta ni Andoni Irribarria. bizi ginen laukotea. Begiak verde-berdeak Umeen helburua zen, ilea gorri-gorria. gerorako ikastea. Beasainen jaio nintzen, Amaren betebeharra, hura da nire herria. gu zoriontsu haztea. 25urtekin nau Aitarena familia lana aurkitu berria. mantentzea, babestea, Ondoan beti izan dut, baina ez genuen lortu famili maitagarria, hala bizi izatea. oraingo bizimodua Aitak egiten zuena, ai bai desiragarria! txurrutari ematea, baina dena ez da izan etxera ailegatzean, beti hain zoragarria. denoi oihuka hastea. Gazteagotan pasatu Nire desio bakarra, nun egoera larria. beti neurriz edatea. 53

54 3. 15urte inguru 4. Garai horretako ametsa, parrandara lagunekin. abokatu bihurtzea. Probaketan hasi ginen, Tarte horretan jun nintzen edarien nahasketekin, Donostia bizitzea, gero lotsa ezkutatuz, hasieran txintxo-txintxo jolasean alkoholakin, jun nintzen aprobatzera. hasieran kontrolatuz, Gerora helburua zen bukaeran mozkorrakin. oso ondo pasatzea, Nahikoa nuen lagunek alkohola ez kontrolatuz ondo onartzearekin. egunero moskortzea. Horretaz gain lortzen nuen, Igaro zan familiri bai arrakasta neskekin, telefonoik ez hartzea, helburu nagusia zen, lagun asko izatetik, ama eotea nirekin. hoitako asko galtzea. Berak nahikoa baizuen, Hau ikusita arreba, aitaren ardurarekin. jun zitzaion laguntzea. 5. Bera etorri zitzaidan 6. Lekua eman zitzaion, nolabait konbenzitzera. Andoniren sorreari. Alkoholiko ezezagunen, Jendeak lagundu zion nik laguntza eskatzera. eman non aldaketari, Azkenen animau nintzen, gorputzak eskertu zidan, ni bertara hurbiltzera, jotako garbiketari. eta bultzatu ninduten Hau horrela izan arren, nire barrua askatzera. eutsi behar egoerari. Hangok behartu ninduten, Aurre egin behar diot, ni edaria uztera, alkoholaren beharrari. hasiera gorra izan zen, Eskertzen dut maitasuna baina ona amaiera. emanez familiari. Familia gertu neukan, Ikasketak amaituta etorriz animatzera, oain ekin diot lanari. zutabe hauxuei esker, Berriro ere eskerrak, atera nintzen aurrera. laundu didan jendeari. 54

55 POESIA 55

56 POESIA Lide Egizala Urteaga B maila 1 saria Kaixo! Ni Lide naiz, 16 urteko neska ameslari, alai eta ausarta. Lazkaon bizi eta ikasten dut, baina betidanik gustatu izan zait konfort zone -etik atera, leku berriak esploratu eta gauza berriak probatzea, bakoitzaren mugak zein diren ezagutuz. 16 urte hauetan aldaketa asko gertatu dira nire bizitzan, errusiar mendi baten antzekoa izan dela esango nuke. Bizipen on eta txar asko bizi izan ditut, baina bizipen horiek, baliagarriak egin zaizkit hauetatik ikasi, aurrera jarraitu eta indartsuago bilakatzeko, orain naizena izatera iritsi arte. Nire inguruko jendearen laguntza ezinbestekoa izan zait aurrera jarraitzeko eta eskerrak eman nahi dizkiet niregatik egiten duten guztiagatik. Poema hauekin, denok gure bizitzako errusiar mendian sentitzen ditugun gora beherak, barruan ezinegon izugarria eragiten diguten eta azaltzeko hain zailak egiten zaizkigun sentimenduak adierazi nahi izan ditut. Oraingoan ordea, barru guztia hustu dut, nire pentsamendu, gogoeta, beldur eta bizipen gogor guztiak hartu eta poesia bihurtuz. Nire helburua, poemak irakurtzean, jendea identifikaturik sentitzea da. Momentu txarretatik ere pasa egin behar da onak estimatzeko. Errusiar mendian bizitza osoan ibiliko gara, batzuetan hobe eta besteetan okerrago, baina eskerrak hala den, bizirik gaudenaren seinale baita! SALDURIKO ARIMA EZINTASUNA Eguneroko sentimendu zaparrada, uholdea eraginez nire barruan, berriro ere goitik behera utzi nau biluzik babes barik gaur, bihar eta etzi gertatuko denaz izuturik. Nahasmena, ia itoan, hala ere bihotza hotzena. Gaur ere amaigabeko ekaitza, non galtzen dudan momentu batez bizitza, nire gorputzaren giltza, tristura izugarria nire erraietan barrena, ezin dut, ezin dut atera barruan dudan ezintasuna, 56

57 benetan iluna, bakardadea da nire laguna, munduan bakarrik, hainbeste gatazka baina handiena nire buruan eta ezin azaldu munduan, ezin pentsatu gabe bizi zergatik pentsatzen dut hainbeste? Galdetzen diot nire buruari, baina ez dut erantzunik eta berriz hasten naiz pentsatzen, nire barruaz abusatzen, indarrak agortzen, geroz eta nahasiago, ez dut asmatzen ideiak argitzen... Zurrunbilo batean preso, kartzela baten antzera, ezin ihes egin bertatik, nire ahotsa eman nahi dut aditzera! Aurrera begiratu nahi eta beti egiten dut atzera dena errazagoa zen momentu haietara baina, ingurura begiratzea, ez dut behar besterik, itzul nadin errealitatera. Perfektua hitza, ez baita erreala, baina hau ahaztea gaur egun, benetan da lan zaila hala ere, bere esanahia egunetik egunera doa galtzen, eta era berean ari naiz pertsona bezala heltzen beti ez baita irabazi edo galtzen eta ikasi dut, bizitza aurrera doan eran, pixkanaka doala zailtzen, zenbat gauza kontuan hartzeko! Orain ere burua nekatzen! Barruko sentimenduak ari zaizkit pixkanaka herdoiltzen, iada ez dut gauza txikiez ere disfrutatzen zer ari zait gertatzen? Burua ari naiz galtzen baina gauzak hobetuko diren itxaropena inoiz ez zait hiltzen. HERSTURA Eztena sartu didate bihotzean pozoia nire zainetan barrena barreiatzen, egin garrasi eta dena berriro hasi, beti bizitza hobea baita besteena, besteek berdina pentsatzen dutela jakitea da harrigarriena. Harrigarria, batzuek ikusezin bihurtu nahi eta beste batzuk asperturik ikusezin izateaz, besteen itzal izateaz, zapaldua izateaz eta komeni zaienean bakarrik kasu egiteaz. Garrantzitsua sentitu nahi dut, entzuna izan nahi dut, ez daukat asmorik egindako guztia ahazteko! Gainontzekoek entzun nazaten behingoz! Nik ere gauza izugarriak baititut esateko! Hegalak ireki eta hegan egin, libre bizi, pertsona bezala hazi, egin dezagun hori posible izateko ahalegin horrelako mundu bat sortu dadin alde atsegin zein desatseginekin. Ihes egiteko gogoa, gizartea aldatu, ni naizen bezalakoa agertu, lasaitasunez bizi eta egunerokoaz disfrutatu asko eskatzea izan daiteke, baina nahikoa da, izan baitut nire barruan nahiko eztabaida eta haserre Nire adineko batek arduratu beharko lukeen gauzetaz bakarrik arduratu, jolastu, gauza berriak probatu... baina nire barruko ahotsak ez dit uzten, preso bizi bait naiz nire ezintasunean, nazkaturik, zergatik ezin dut bizi naturaltasunean? Gogorra egiten zait kontrolpean bizitzea, ez naiz nire buruaren jabe, bizitza ideala izango litzateke egotea ardurarik gabe, inbidia zekena, beti nork egin besteak baino hobe... Nire bizitza egun batetik bestera aldatu nahiko nuke, hori pentsatuz jaikitzea da benetan latza noiz arte izango da bizitza hain garratza? 57

58 POESIA Iratxe Aldasoro Berazierto B maila 2 saria Kaixo! Ni Iratxe Aldasoro naiz, 14 urte dauzkat eta bertakoa naiz, Beasaindarra. La Salle San Jose ikastetxean ikasten dut txikitatik. Niri irakurtzea asko gustatzen zait, horrekin batera pelikula eta serieak ikustea, baita lagunekin egotea ere. Gauza japonesak asko erakartzen naute. Horien artean animeak, mangak eta Shoringi Kempok. IZARRA EGUZKIARENTZAT Inongo ATSEDENIK gabe nabil hara eta hona, ZERTARAKO? Hori nahi nuke nik jakin. Inolako ZENTZURIK gabe nabil hara eta hona, ZERTARAKO? Gaueko izar hura harrapatzeko. Inongo AUKERARIK gabe nabil izarren atzetik, ZERTARAKO? Niri eguzkiari emateko. EGUZKIARI IZARRA opari, Zertarako? Nire gau ilunean GIDARI izateko Eguzkiari izarra OPARI, Zertarako? BAKARDADE LATZEAN Goxotasuna, maitasuna SORTARAZTEN dizkidalako. 58

59 POESIA Ioan Cauni Priala B maila Aipamena Nire izena Ioan Cauni Priala da eta Errumaniarra naiz, 2001ko uztailaren 7an jaio nintzen eta Beasainen bizi naiz guraso eta arrebekin. San Benito ikastolara joaten naiz eta DBHko laugarren mailan nago. Gustuko dut marraztea Kirola maiz egiten dut; mendira joan, bizikletan ibili... Gehienetan, irakurri ere egiten dut. Bigarren aldia da Beasaingo idaz lehiaketan sari edo aipamena jasotzen dudala. URTAROAK ZU OROITUZ Negua izan zen Zerutik eroriz elur maluta Zutaz jarri nintzen pentsatzen Zure aurpegia elur maluta bezain polita Udaberria izan zen Nire desioa, zu nire ondoan Parkean zu eta nitaz zerbait oroitu Bi tximeleta elkarrekin pagoan Uda izan zen Itsasora nire begiradaz Ezin ikusi itsas zeru muga Oroituz, zu eta nire maitasun infinituaz Udazkena izan zen Hegaztiak lur beroetara joanez Ni eta zu lotuta gaudela oroituz Elkarrekin maitasun imanez Ez dakit noiz hasiko zaren Zu esaldi hauek irakurtzen Ez naiz oroituko, ezin dudalako Baina ez ahaztu, zu eta nire maitasuna bihotzean gorde nuelako 59

60 POESIA Kepa Garmendia Pelaez B maila Aipamena Ni Kepa Garmendia Pelaez naiz. 2002ko Abenduak 10ean jaio nintzen Beasainen eta 2 urte nituela Mutiloara joan nintzen bizitzera. Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza Segurako Laiotz Herri eskolan egin nituen eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza Beasaingo La Salle San Jose ikastetxean egiten ari naiz. Nire afizioak futbolean jolastea eta irakurtzea dira batik bat. IDENTITATE GALDUA Eta zer naiz ni, goizaldeko ihintzan bustita? Eta zer naiz ni, gaueko oskorrian gorrituta? Eta zer naiz ni, mendiko elurretan izoztuta? Eta zer naiz ni, zure begi ilunetan galduta? Nor naizen ni? gizon txiki bat, agian... Nor naizen ni? eskale arrunt bat, akaso... Nor naizen ni? bide-lapur bat, beharbada... Nor naizen? nork daki, nor naizen..., zuk bakarrik jakin dezakezu 60

61 PROSA 61

62 PROSA Maialen Lopez Lasa B maila 1 saria Urtero lez, hementxe naukazue. Ikatzaren usainez,amaren barrenetik bizi izan ditut milaka istorio, izarrengan utzi ditut mila eta bat abentura, Parisera bidaiatuz Mona Lisaren irri iluna ere ezagutu dut. Aurten, amodio gutun batzuk idatzi ditut, Deserriko Kontradantzan murgildurik. Hainbeste eta hainbeste dira bidean geratu diren hitz segida horiek...ezen lau lerro hutsetan, ezingo liteke sekula jaso ez dituzten haien sentipen izpirik ere aditzera eman. Nire birraitonak nire amari kontatutako istorioa duzue hau, berak bizitako istorio mikatza...izan bedi hau haren ondarearen zati idatzia, nire partez zuentzat eskainia. ENE MAITE POLITA Ez dut sekula herriminik sentitu, ez dut inoiz ikusi ezin dudan aberri batengatik malkorik isuri... Dena den, eskuartean begizta gorriz lotutako gutun sorta hau irakurtzen hasteak nolabaiteko ezinegona piztu du nigan. Nostalgia ote? El Dueso, Santoña 1938 Ene maite polita: Aste bat besterik ez daramat zuengandik urrun, 7 egun luze, 7 gau ilun, 7 gau hotz. Kamionetaz eginiko bidaia neketsu baten ondoren, azkenean, iritsi ginen gure helmugara. Hamazazpi lagunek osatzen genuen atxilotuen taldea...koitaduen karabana hura: nire lehengusu Luis, Iturbeltzeko Josean eta Pagadiko Eusebio ere nirekin zeuden. Haiek ikusteak poztu egin ninduen, hori esaterik balego. Diotenez, zortea izan dugu, izan ere El Dueso kartzelarik hoberenetarikoa omen da: itsasertzean kokatuta dago eta nabarmena omen da bai honen soinua eta baita kresalaren usaina ere. Oraindik, usain hori ez da nigana iritsi Antza, gertu bazaitut soilik antzeman dezaket ur gaziaren lurrina. Zazpi gau hauetan lehena pabilioi hotz batean igaro genuen, denak elkar pilatuta, batak besteari ematen zion beroa gal ez zedin. Egunak argitu zuenean, kartzelaren benetako itxuraz jabetu nintzen. Presondegia harresi luze batez inguratuta dago, lau paretetatik lau desberdinak dituena. Lauzpabost pabilioi ditu, noizbait nire antzera hona iritsiko direnen zain daudenak. 7 egun hauetan hemen egoteko zergatiaz pentsatu dut; baita Luisi eta Eusebiori galdetu ere. Nik behintzat ez dut uste inori kalte egin diodanik, baina zoriak niretzat hau gordeta badu, hala beharko du izan. 62

63 Dena den jakizu, itsasoa ezin usaindu horrek zu ikusi ezin horren antzera mintzen nauela. Beti zure: Markos Irun, 1938 Ene laztana: Ez dakit zenbat aldiz hasi naizen gutun hau edo antzekoren bat idazten, gutxienez bosgarrena izan behar du honek. Izan ere, hitza idazten hasi orduko malkoak erori eta orban beltz bat uzten dute paper gainean. Ez dakit non zauden ezta nora eraman zaituzten, baina paper zakar honetan idatzitako hitz hauek zuregana iritsiko direla ziur nago. Hain da sakona gure maitasuna eta hain handia zuk utzitako hutsunea Eraman zintuen kamioneta haren antzeko gehiagok ere zapaldu dute herria azken egunotan eta beteta atera dira handik. Beldurra nabari da. Herenegun aita agertu zen etxeko atarian. Hura ere beldur zen. Hain dabil triste ama hil zenetik. Atzetik segika, nire anai zaharra ere sartu zen etxeko atarian. Mezua argia bezain laburra izan zen; harekin zekarrena aldiz, ez zen inondik inora gozoa. Frantziara ihes egitea beharrezkoa zen, hain urrun eta hain hurbil suertatzen zitzaigun herrialdera. Argi utzi nion aitari, nik ez nuela ihes egin nahi; ez nuela gure etxea utzi nahi; zu agertuz gero... etxea hutsik, eta hotz aurkitu ez zenezan Baina aitak erabakia hartua zuen jada Irungo etxola batetik idazten dizut, beraz. Zurea beti:maialen El Dueso, Santoña 1938 Ene maite polita: Kontraesankor gerta badaiteke ere, bizirik mantentzen nauen zure irudiaz ahaztu nahi nuke zenbaitetan, hark dakarkidan tristura baretzeko bada ere. Ezer ez da erraza hemen. Ezer ez da jada arrotza. Baina, arrotz ez den bizileku hau, ez da etxe eta ez da inoiz etxe izango, zu ez baitzaude bertan. Etxeko subajuaren garra faltan somatzen dut, oihalen labanda usaina, ogi egin berriaren zaporea Zu zaitut faltan. Etekin handia atera diet patata zakuei, hauek lastoz betez nire ohea dena hobetzen saiatu naiz, erosotasunak loaldi motzak behintzat ekar ditzan. Gainera, zaku hariz espartin pare bat josi dut. Papera dudan arren (idazten ez duten haiei esku artetik kendutakoa), arkatzik ez dut ia. Beraz, baliteke irakurtzen duzun hurrengo gutuna ikatz-ziri soilez idatzia egotea. Gauean, kandela xume baten argiaz, soilik, zure argazkiari so igarotzen ditut orduak. Gogoratzen al duzu Iturburuko iturrian ateratako argazki hori? Iruñatik etorri zen argazkilari batek egin zizun. Ederki gogoratzen dut, lore lilaz jositako soineko zuri hori zeneraman. Anpolai moduko ezpain gorriak. Irrifartsu zeunden. Zetorkigun hura igarri gabe, hain ginen zoriontsu... Zin dagizut, bueltatuko dizudala, bueltatu irri hori. Beti zure: Markos 63

64 Bordele, 1938 Ene laztana: Non zaude? Ez dut zure berri eta ez dakit eskutitz hau bera noizbait esku artean izango duzun. Baina, beharbada jada galdu duzun esperantzak narama gaurkoan ere, hemendik, Bordeletik, gutun hau nonbait hara bidaltzera. Bordelera bidea ez da erraza izan. Ilargi beteko gau batean atera ginen Irundik, isil-isilik gindoazen mendizerran barrena, nire anai zaharrena lagun nuela. Ilargi betea bezain handia zen gure pena. Ez ditut inoiz gerrak barkatuko, dena odoltzen duten gerrek, muga zeharkatzera bultzatu gaituzten gerrek. Muga zeharkatzera gindoazela nire anaia makurtu egin zen, uztera gindoazen lurra, aberria, atsekabez muxukatzera. Nik, ostera, atzera begiratu nuen, aberri hori bera azken aldiz ikusi nahian. Momentu hartan bertan, nire sabelean herrimina ez zen zerbait somatu nuen, bizi berri baten taupada. Zurea eta nirea. Zurea beti:maialen El Dueso, Santoña, 1939 Ene maite polita: Azken aldian ez bezala, izkin bakarti batetik idazten dizut. Hotz den garaia igaro da jada, heriaren garaia. Asko dira formol artean, izara zaharretan bildu dituzten arimak. Haiek diote, biriketako gaitz batek eraman dituela eztul gorri artean hiltzera. Etxetik kanpo egote horren minak eraman dituela diot nik, ni ere egon bainaiz horrela. Ni ere eraman ninduten atzeko atari hartara eta izara eta formola iritsi artean han utzi ninduten, etzanda. Hantxe ikusi ninduen gizaseme hark eta nire bizi hatsa somatu. Geroztik, nire aingeru guardakotzat dut bera. Hari zor diot izango naizena. Nire susperraldi egunetan, nire ondoan egon da. Liburuak irakurri dizkit eta kartzelan gertatzen denaren berri ematen. Bere bizitzari buruz ezer gutxi dakit: Ordiziako aguazila omen zela eta nazionalak sartu zirenean preso hartu eta El Duesora ekarri zutela besterik ez. Ez dakit ezkondua den edo umerik duen ere... Sukar-ametsetan nire ondoan zintudan. Zure arnasa entzun nezakeen nire lepoan eta zure hatzez laztantzen ninduzun...orain, bizidunen munduan ez zaitut hemen. Non zaude Zin egin diot nire aingeru guardakoari bizitzari gogor eutsiko diodala zu ikusteko besterik ez bada zu laztantzeko zu besarkatzeko Beti zure: Markos Paris, 1939 Ene laztana: Non zaude? Ez dut zure berri. Orain dela hilabete iritsi ginen Parisera. Paris, argiaren hiria dela diote, haatik nik ez dut argi hori oraindik ikusi, nire begirada malkoz lausotuta baitago eta nire bihotza hunkiturik. Arratsalde euritsu batean iritsi ginen Parisera, hiru eguneko bidai neketsu baten ondoren. Hiriaren kanpoaldean kokatutako pisutxo ziztrin batean eman ziguten ostatu. Agidanez, 64

65 Bilbotik Parisera etorritako errepublikar baten pisua omen zen (aitaren lehengusu txikia). Gure etxea izango zen hura hezea eta iluna zen, kandelaz argitua eta ia leihorik gabea. Sukaldea beste bi familirekin partekatzen dugu eta logela anaiarekin. (Nire egoera dela eta nik ohean egiten dut lo eta berak lurrean alfombra saretu baten gainean). Leku hau denbora gutxirako dela pentsatu nahi dut, baina anaiak itxaropen ustelik ez egiteko esaten du Janaria ugaria ez denez berehalaxe ohitu gara frantziar sukaldaritzara eta gogoz jaten dugu. Txokolate zati bat edo beste ere dastatzeko zortea izan dut, Iruñako gozotegi hartakoa oroitaraziz (hain duzu gustoko txokolatea.). Bizitza berri bat daramat nigan, geroz eta taupada ozenagoz aditu daitekeen bizitza. Ezagutu gabe maitatzen hasi naizen bizitza. Mingarria bezain maitakorra zaidan zure oroitzapenaren lekuko bakarra. Bizitza berri horrek ematen dit, zu gabe aurrera jarraitzeko indarra. Zurea beti:maialen El Dueso, Santoña, 1939 Ene maite polita: Gutun hau ikatz-ziriz idatzia dago, zaindariek eguerdiko ogitartekoa biltzen duten paper batean. Segundok lortu du niretzat (beste bat berarentzat). Segundo da nire aingeru guardakoaren izena. Nire lagun min bakarra da etxe honetan. Gizon arrunta baina, azkarra da ; ixila baina, alaia; zintzoa baina, zuhurra. Elkarrekin irakurtzen dugu, eta asko, askatasunari buruz, bihozgabeko gerrate honi buruz eta aspaldiko maitasun istorioei buruz ere. Batzuetan, gauza izugarriak kontatzen ere badaki: herenegun, gauerdian, hamalau preso paseo bat ematera eraman omen zituzten eta geroztik, inork ez du izan haien berri. Berak dioenez, tiro hotsak entzun ziren harresiaren alde izkutuan Lehengo batean izarrak zer izen zuten erakutsi zidan Segundok: Artizarra, (arratsean ateratzen den lehenengo izarra, izarrik argitsuena ). Hartz handia (gurdi handi itxura duena), ipar izarra (iparralderantz begiratu eta han ikusten dena). Orain, gau izartsuetan nire zeldako leihatilatik izar horiek bilatzen saiatzen naiz, Artizarra besterik ez bada ere Bertan, zure aurpegia agertuko den itxaropenarekin. Lortzen ez dudanean, Iturburuko argazki abaildua atera eta loak hartzen nauen arte begiesten dut. Zure hustunea hainbeste nabari dute...hain zaitut maite Beti zure:markos El Dueso, Santoña, 1939 Ene maite polita: Atzo, Segundok inoiz baino indartsuago besarkatu ninduen kartzelari baten ahotsean nire izena entzun genuen artean. Beste hamar izen ere entzun nituen... Gutun hau azkena izan litekeela onartzear nago... joan diren egunen baitan egin ez dudan gauzen artean bat egin nahiko nuke beraz, inoiz egin ez dudan bezala, nahi dudalako soilik, bihotzez azken gutuna izan daitekeen hau idaztea. Paper xistrin honen gainean erortzen uztera noan lau hitz xumeak noizbait irakur edo eskutartean izan ditzazun bederen Beharbada zerura joango naiz edo nork daki! Baina ez naiz esku-hutsik joango. Barka nazazu zure muxuak lapurtzen baditut, zure laztanak, zure besarkadak nireak bailiran eskutatik kentzen badizkizut Barka nazazu zure irribarreak eta isil-mandatuak nirekin eramaten 65

66 baditut. Poltsikoan sartzen ditut bidelagun izango ditudan zure ilearen lurrina, zure azalaren zaporea eta zure ahots gozoa. Guztiak nire altxor izan daitezen Zu gera zaitez gure istorioarekin, bizitakorekin, izan ez den amaiera zoriontsuarekin. Baina ez egin negarrik laztana, munduak ez du eta malkoen beharrik. Beti zure: Markos Paris, 1939 Ene laztana: Non zaude? Ez dut zure berri. Amets goxoek estalita lo dago gure txikia, itsasoen koloreko begiak itxi zaizkio gaurkoz. Eta bihar eguzkia ateratzearekin bat egingo dit berriro irri, eduki ahal izango duen aitarik hoberenak besotan hartzeko zain dagoelarik. Galduta nago Parisen. Zeharo galduta. Noraezean, ihes betean haizeak daraman hostoa bezala. Nire arimak ez du pausarik Parisen. Nire gorputza Parisen dago, baina nire arima Euskal Herrian. Zer gertatzen ari ote da Euskal Herrian orain? Zer gertatu ote zaie bertan utzi ditudan etxekoei?. Leihoan jarrita, kalera begira, ez dut ezer ikusten Herriminez bizi irauten saiatuko naiz, herrimina ni hiltzen saiatuko bada ere Nigatik, zugatik eta batez ere hemen, nire besoetan dudan bizi berri honengatik Zurea beti:maialen Villafranca de Oria, 1941 Adiskide ezezagun maitea (Maialen): Atzo, azkenean, utzi nuen El Dueso, atzo, berriro besarkatu ahal izan nituen etxekoak, eta gerra krudel honek utzitako hondatzeak nire begi niniz ikusi. Nire arroparekin batera, zatar paperean bildutako hainbat eskutitz eman zizkidan beharbada alhaduraz itota zegoen kartzelari batek. Ez dakit zein izango den gutun guzti hauen behin betiko norakoa, baina zin dagizut mundu krudel hau utzi baino lehen, eskutitz guzti hauek nonbait hara maitasunez norbaitek irakurtzeko desio dudala azken. Izan daitezela betirako zureak. Segundo Lozares Rue de la Rosiers,Paris 2012 Ez nekien orain dela bi egun zatar paperean bildurik zetorren Basquitos y Neskitas kaxa hartako edukiak nire bizitza erabat aldatuko zuenik. Zatar paper hartan idatzitako igorlearen helbideak Euskal Herriko Ordizia herrira eramango ninduela. Eskutitz guzti hauek irakurle bakarra neu naiz. Badakit ez direla benetako helbidera iritsi baina, jakin badakit ere letrak ez direla alperrik ahantziko izan ere, maitasunez idatziak baitaude. Jakin baitakit gutun hauen baitan bazela nonbait ikatz-ziriz idazten zuen gizonik; eta etxetik urrun, herbestean, esperoan zegoen emakumerik. Maite genituen gauzengatik erori ginen preso, baina gure maitasuna oraindik ez dago preso (Ken 7) 66

67 PROSA Maite Perez Azurmendi B maila 2 saria Maite Perez Azurmendi beasaindarra nauzue, 2001eko maiatzaren 3an jaioa. Irakurtzea gehiegi gustatzen ez zaidan arren, erraz ateratzen zaizkit hitzak idaztean. Nire idazlanaren gaia zein izango zen argi nuen (heriotza) eta ipuinean hitz hori ez agertzeak gainerako hitzekin jolastea ahalbidetu dit. Ahal izan dudan guztietan hartu dut parte Beasaingo Idazlehiaketan, baina aurtengoa izan da orain arte jaso dudan sari bakarra. Orain arte bai, parte hartzen jarraitzeko asmo baitut. Txikitatik aritu naizen La Salle Ikastetxean nire azken urtea dela aprobetxatuz, bide luze honetan (jada igarota, motza izan denaren inpresioa dut) bidelagun izan ditudan bai ikaskide, irakasle, bai eta ikastetxea osatzen duten partaide guztiei eskerrak ematea besterik ez dut. Mila esker danoi! Eta zu, idaztean nik sentitu dudana senti dezazun gonbidatzen zaitut! Gustuko izango duzulakoan... HERIO BATEN MORROI Goizeko bederatziak. Kostalderanzko trena hartu dut. Gogoan dut aspaldian hona etorri ginenekoa. Oraindik ere, dolu usainak hemen jarraitzen du. Kutxa txikia zen, herdoildua eta giltzapetua. Gogorra egiten zitzaidan zu bertan zinela jakitea. Hitz goxoek alde egin zutela, zure barnean izango ez nintzela, alboan edukiko ez zintudala jakitea. Hain gogor, hain hotz. Inoiz baino gertuago geunden denok, elkarrengandik. Baliteke samina nolabait leuntzearren. Ez zen hala izan ordea. Mina ezkutatzen saiatu bai, baina han zegoen presente. Hemen dago. Eta pentsatzen jartzerako, zenbat gau igaro ditut ordutik lo egin barik? Antzeman daitekeenez, urteak pasa ahala ero hau ez da inoiz zutaz ahantziko. Goizeko bederatziak, kostalderanzko trena. Hondartzak egunero gordetzen dit lekua. Nire txokoa. Eta oraindik ere, belarrira Maite zaitut esaten zenidaneko oihartzuna dut nabari. Erantzuteko nahia. Itsasoari garrasika, lau haizetara. Soberan ezagutzen ditut hemengo ilunabarrak. Baita egunsentiak ere. Baina gezurra dirudi zure itzuleraren zain bizitzak ihes egingo duenik. Egin dezala. Zenbat falta zaitudan jakiteko joan zarela dirudi. Utz iezadazu ilunabar hau hondarretan marrazten, izan ginena izaten jarraitzen dugula ikustearren behintzat. Hala ez bada ere. Goizeko bederatziak, kostalderanzko trena. Denborak gehiago lagun zezakeen. Ez du batere laguntzen. Gelditzea nahi duzunean ihes egiten du, eta gogoz desira duzunean inoiz ez da 67

68 iristen. Egia esan, orain ez dakit zer nahi dudan. Egin dezala nahi duena. Gelditu dadila. Edo beharbada, jarrai dezala bere bidean. Iraganean bizi naiz, etorkizunaren beldur. Minaren erruz bizirik nagoela badakit, bai. Zugandik urrun. Egunero hiltzen bainaiz zure zain. Herio baten morroi. Baina utzidazu une batez hemen geratzen, ni neu ere joan arte. Denborak nahi izan arte. Malko gaziak itsaso gazian. Pauso bat hurrerago. Tik-tak ordulariak. Goizeko bederatziak, eta berriro. Kostalderanzko trena. Nire beldurrei aurre egitearen beldur naiz. Inork ez dit esan non zauden. Itsasoak ba omen daki. Berak ezkutatzen du kutxa herdoildua. Berak erantzuna. Zalantzak nonahi. Gerora, errutinaren parte izatera pasatuko dira gure argazki gozoaren gainera isuritako malko gaziak, udazkeneko hostoen antzera. Arrats gozo, egun gazi. Mina zaurietan. Hobe itsasora badoaz malkoak. Itsaso zabalean, malkoak txiki. Gaurkoan ere. Goizeko bederatzietako trena aukeratu dut, egunero lez. Zu gertuago sentitzeko beharbada, brisak malkoak lehortzen dizkidan heinean. Esperantzara kondenatua nago ohea hutsik utzi zenuenetik. Zure ezpainek nire lepoa igurzteaz utzi zutenetik. Hantxe geratu nintzen bihotza esku batean nuelarik, besteaz nostalgia indarrez heltzen nuen bitartean. Zein gogorra egiten zaidan bukaera onartzea. Hanka puntak busti ditut ur gaziaz. Begiak itxi ditut. Senti zaitzaket. Zure hatsa kolkotik behera. Itsu eta isilik egotea erraza da erabat. Eta zailena, zu hemen ez zaudela jakitea. Kostalderanzko trena? Nola ez, goizeko bederatzietan. Jadanik berandu da agur esatea. Eztarriko korapilo sendoak askatzea. Baina nola izan ausart? Nola ahaztu, agurra betirako bada? Eta zenbat da betirako? Asko? Ala gutxi? Denboraren menpe beste behin. Hau da hau ardura denborarena aizu. Zein zoriontsu izan ginen pentsatzea besterik ez dago. Baina nostalgia. Mina. Samina. Une latzenetan, ustekabean gehien maite duzuna kentzen dizutenean, ohartzen baitzara benetan zenbat maite duzun pertsona bat, benetan zenbaterainoko hutsunea eragiten duen zugan. Ez naiz sekula nekatuko kostaldeaz. Hondartzaz. Zure, gure hondartzaz. Hatzaren puntaz idatzi dut hondarretan: A&S. Oihukatu dezagun, gurea da! Bizitza oso kapritxosoa dela antzemanda dut aspaldian. Denak bukaera duela ohartu ere. Baina bukaeraren ondoren zer ote dago? Ba al dago zerbait? Pareta txuri bat soilik imajinatzen dut nik. Jakin-mina eta ezina. Eskukada bat hondar hartu eta jaurti dut uretara amorruaz. Ez dizut minik eman nahi, baina egin beharra nuen. Momentukoa izan da. Ezin dut gehiago. Arropa kendu ere egin gabe sartu naiz itsasora. Bost axola dit arropa bustitzeak. Zapatak ez. Hor gelditu dira zelatan area gainean. Aurrera, ur gazitan. Baina gerriraino bakarrik. Balantzan, olatuek aurrera egiteko eskatzen didate. Zerumugan ikusten den marra txurira arte. Eta aurreraka egiten dut, olatuek bultzatuta. Itsaso sakonera. Amaigabeko muxuak ezin ditut kendu burutik. Gatzak erre egiten nau. Zaurietan batez ere. Burua makurtu eta ezpainak busti ditut kresalaz. Hotzikara gorputzean. Aurrera egin nahi dut. Oraingoan nik neuk. Inork agindu gabe. Ez eta olatuek ere. Urak ahoa eta sudurra estali ditzan desio dut. Gutxi falta da. Eman gabe geratu ziren muxuak emango ditugu laster, gure besarkadak besarkatu ere. Malkoak, ez dira gaziak itsaso zabalean. 68

69 PROSA Jon Munduate Goikoetxea B maila 3 saria Beti esan ohi dudan bezala, musika zale amorratua eta nobela zein zine beltzaren maitale, horrelakoa naiz ni. Eta aurtengoan ere hemen natorkizue nire beste istorio batekin. Nobela beltza irakurri eta istorio ilunak idazten ditut, orokorrean. Hots, idatzi ditudan prosa guztiak istorio ilun eta trinkoak direla esango nuke. Baina oraingo honetan ez. Zerbait berezia idazteko gogoz jarri nintzen ordenagailu aurrean Gabon oporretako arrats euritsu batean. Ez nengoen zihur zer, baina zerbait berezia nahi nuen idatzi. Idazten hasi, ezabatu, hasi eta ezabatu; horrela hasi nintzen ipuinari forma eman nahian. Eta bapatean, burua pixka bat nekatu ostean, piztu zitzaidan bonbila. Ipuin eroa dela pentsa dezakezue, zentzugabea edo akziorik gabekoa. Makina bat galdera sortu zitzaizkidan buruan, eta hauei erantzuna eman nahi die, edo besterik gabe, gaiaren inguruan pentsarazi. Ba al dakigu nolakoak garen? eta Nor garen?. Besterik gabe, X+Y+Z X + Y + Z Urte zahar bezperako iluntzean. Aireportu batean kokatuko dugu istorioa. Espainiako aireportu batean, non, orduko 60 hegazkin atera eta lurreratzen diren. Espainiar hiriburuko Adolfo Suárez Madrid Barajas aireportuan hain zuzen. Eta horri, T4 terminala dela gehituko diogu. Inongo arrazoi partikularrik gabe; beste barik, istorioa ahalik eta informazio gehienarekin hasteko asmoz. Gizon bat izango da gure protagonista. Matematikari bat dela esan dezakegu, zerbait esateagatik. Kafetegi batean ezaguturiko beste hiru lagunekin, hegazkinaren zain dagoena. Berdin dio nora doan. Ez du axola Austria, Alemania edo Ingalaterrara den. Berdin dio nola izena duen ere. Hori da gutxienekoa. Izan hau buruan, irakurle. Aireportu batean hegazkinaren zain dauden gizon xelebre batzuen istorioa irakurtzera zoaz. *** Plastikozko koilaratxoa dantzan zuen kartoizko edalontzia eskuan genuela, korrika atera ginen aireportuko Starbucksetik, Barajaseko T4 terminalaren bi puntak lotzen dituen zinta mekanikoaren gainean, argiaren abiadan joango bagina bezala. Kafetegian topatutako hiru ezezagunak atzetik nituela. H14, errepikatzen nuen behin eta berriz neure golkorako. Hatzak 69

70 gurutzatuak nituen, ordurako iritsiko ote nintzen (zer axola besteak). Baina atera iritsi eta garbi irakur zitekeen IB3910, Viena, CERRADO. Oraindik arnas estuka nengoen, hitzak saltoka, esaldi etenak jaurtiz. Atean zegoen azafatak, jada ikusia bagenuen ere, ezin genuela hegaldia hartu eta hurrengo egunean Vienara zihoan lehen hegaldian kolokatuko gintuela. Kolokatu; hamar liburu sartzen diren tokian hogei sartu nahi balitu bezala. Beraz, fakturatuak genituen maleta handiak berreskuratu eta hurrengo egunean hegazkina aterako zen atearen aurrean eseri ginen. Kafetegian denbora joan zitzaigun, ohartu gabe, denborale zakar bateko haizea balitz bezala. Telebistan hegazkina hartzea galarazi zigun partidari begira geundela. Ez lituzkete aireportuetan telebistak onartu behar. Ezta dendak ere. Bigarren aldiz, hegazkin batek alde egiten baitit denbora pasatzeko metodo hauen erruz. Non geunden, aireportu batean ala merkatal zentru batean? Zer zen hura, txanponak xahutzeko metodo kapitalista bat? Ez; globalizatua? Ezta ere; nazkagarria, bai horixe, sosak gastatzeko metodo nazkagarri bat zen guztia. Eta hori gutxi balitz bezala, konpainiak ez zigun gaua pasatzeko hotelik ere eskaini, terminaleko aulki hotzetan esertzera gonbidatu besterik ez gintuzten egin. Traje dotore batez jantzitako gizasemea, desesperaturik lana zela eta Austriara zihoan gizona, abentura bila poltsikoan sosik gabe zegoena, eta ni. Laurok geunden, isilik, eskuak gurutzatu eta behera begira. Hemendik aurrera, X, Y, eta Z izango dira. Aireportuko giro deseroso horretan lan astunegia baitzen izenak galdetzen hastea. Ni, ni izango naiz noski, izen-abizenak baititut; edo hori dio behintzat, nire N.A.N. agiriak. -Zuek ere Businessean zoazte?-galdetu zigun X-ek. Baina inork ez genion erantzun, burua altxatu besterik ez genuen egin. - Ba ni bai, ezin dut, ezin dut turista klasean bidaiatu. Agobiatu egiten naiz. Eserleku estuak, haurrak negarrez, albokoak altxatu beharrik izanez gero ilara guztia altxatu behar; eta batek daki zenbat eskutatik pasatako eta iragarkiz beteriko aldizkari antzu horiek, Har nazazu xuxurlatzen. Alde ederrean, 1A eserlekuan eseri eta hegazkinean sartu berri den egunkari bat irakurriz, kafe bat hartu bitartean.- Esan zuen, bere burua goratu nahian- Eta, Vienan zer asmo?, nik gabon zahar gaua bertan pasa eta filarmonika orkestraren urte berri kontzertua ikusteko asmoa dut. Ritz-ean lo egin, Pradaren jaka berria jantzi Badakizue, urtean behin egin beharreko kapritxo horietako bat- esan zuen soinean zeraman txaketaren gainetik eskua pasa bitartean. Trajearen jaka kendu eta denen bistan geratu zitzaion Zara Man jartzen zuen etiketa, baita eskuartean zuen azken belaunaldiko Iphonaren imitazio txinatarra ere. Ezin izan nuen eutsi, ufada batek ihes egin zidan. Haur baten moduan gezurrak esaten zituen gizon baten bakarrizketa entzuteak nerbioak irakiten jartzen zizkidan. -Eta, zuek zer, zuek ere urte berriari hasiera on bat emateko asmoz? Gustura gonbidatuko zintuzketet kontzertura, baina sarrerak agortuak omen daude. Nik aurreko astean eskuratu nuen nire sarrera, baina kostata, ez pentsa! Eskerrak, Euskadiko Orkestra Sinfonikoko zuzendari berria laguna dudan, eta, halere ia hirukoitza ordaindu nuen! Baina beno... -Kapritxoa, ezta?-moztu zion Y-k. -Ba ni, Bilboko enpresa batean hamar urtez lan egin ondoren, enpresak atzerrian aukera berriak dituela ikusirik, Vienan ireki berri duten bulego batera bidali naute, curriculuma hobetu behar dudala esanez. Kaka! Adin honekin eta oraindik curriculuma hobetzeko proposamena. Beraien komenientziarako guztia. Besterik ez! Dena pikutara bota eta Austriako bizimodura moldatu behar naizela pentsatzeak sutan jartzen nau! Eta hori dena, behar bezalako errendimentua ez izateagatik izan da, ziur nago! Urteko emaitzarik kaxkarrenak izan omen ditut, nahiz eta antibiotiko sailak bere historiako emaitzarik positiboenak izan. Zer axola zaie ba gure denbora librea lana, lana eta lana; eta nazkatu eta lan orduetatik kanpo beharrari eusten ez diozula ikustean atzerrira bidaltzen zaituzte! - Oihukatu zuen Y-k goizeko ordu txikitan ia hutsik zegoen terminalean oihartzun eginez. -Uff! Nik ere Bilbon egiten nuen lan! Baina zerbait berria probatu nahian nabil, barruan dudan hutsune hau betetzeko asmoz Ez dakit ordea, Austria aldean zerbait interesgarririk 70

71 aurkituko dudan. Gutxienez, bertan ditudan lagun zahar batzuk bisitatzeko aukera izango dut- Komentatu zuen Zk- Egia esan nik ez dut helburu jakinik. Hegazkina hartu, aireportura iritsi, eta haizeak eraman nazala. Momentuz lana badut, baina ez dut uste denbora luzerako izango denik. Ni ere nazkatuta nago! -hasperen egin zuen- Sufritu dudana sufritu ondoren, abentura bila joatea erabaki dut. Orain hemen nago, baina ez dakit non egongo naizen urtebete barru, Austrian lanean edo Australian kanguru bila. -Hori duk hori morala! Zer egingo duan jakin gabe, hegazkina hartu eta abentura bila! Nik ere gustura egingo nikek antzeko zerbait, baina ez duk erraza -esan zion lanera zihoan gizon desesperatuak, Y-k. Goizeko hirurak izango ziren, eta aireportua hutsik ikusten zen, overbookingagatik edo gu bezalako inozoak izateagatik beste hegazkin baten zain zeudenak salbu edota aireportu tasa merkeagoak ordaintzeko hegoamerikarrez beterik aireratzear dagoen abioiren bat. Besterik ez. Eta hantxe, H14 atearen parean eserita geunden, lau gizonak. Hirurak parean nituen. Galdeketa polizial baten formatua hartu zuen antzezpen hark. Bai, arraroak izango ginen, lau pertsona izan eta mus partida jokatzeko itxura izan ordez, hiru-bat formatuan esertzea bururatzen zitzaien pertsona bakarrak. Ezkerrean zegoena gizon handiustea zen, bere burua beste guztien gainetik jarri nahi duten horietakoa. Markako arropak zituela esan eta eskuartean inditex i propaganda egiten zion jaka zaramana. Amancio Ortegari kontu korrontea betetzen laguntzen zion behintzat. Bost izarreko hotel batera zihoala esan, eta seguraski gaua Favoriten auzo xumeko hostal batean pasako zuena, urteberri eguneko kontzertua telebistan ikusiz. Ahoa ireki zuen momentutik gezurra ez den zerbait esan ote zuen? Lehen klaseko bilete zuela ere esan zuen morroiak, baina non esertzen zen ikusteko amorru bizian nengoen. Eta, hilaren bitik aurrera zer kontaktu ote zituen Vienan? Nire parean, aurrez aurre, enpresak Austriara bidali zuen gizon desesperatua nuen. Lan estradizio hura urtebeterako bakarrik zela esan, eta hirurako luzatuko ziotena; edo agian, laugarren hilabetean kale gorrian utziko zutena. Batek daki. Cinfox antibiotikoaren produkzioa Vienan kontzentratzeko aitzakiaz, edota Ruperez putakumeak salmenta gurutzatuak eginaz aurre hartu izanagatik, seguraski. Baina ziurrenik bera ere ez zen egia jakitera isritsiko. Eskuin aldean berriz, bizi berri baten bila zihoana zegoen. Austrian lana ba omen zuen, baina, ez zuen ez bertan asko iraungo. Ipurtarin xamarra zirudien. Azkar aspertuko zen hura lanean, ipixtiku galanta izango zen hura. Lanean hasi, utzi, bidaiatu geldirik egoten ez den horietako bat. Galtzeko arriskuan dagoen espezie bat bezala kontsideratu behar litzateke. Ondo zaindu, babestu beharrako espezie horietako bat. Konturatzerako, nire pentsamenduetan murgilduta nengoela, loak hartu ninduen. Lauzpabost ordu emango nituen lo, lepoko minez esnatu nintzenean. Aireportua ere esnatzen hasia zen. Atzean genuen kafetegitik kafe usaina zetorren, eta jendea ere mugitzen hasi zen. Hiru gizonak parean nituela ohartu nintzen. Eskuak magalean jarrita, mugimendu txikienik ere egin gabe. -Eta ni, ni nor naiz?- Galdera zaharregia, denbora berri haietarako. x+y+z, x+y-z, 2x-y-z. Institutuko matematika madarikatu haietako ekuazio sistema bat zirudien, hori bai, askatzen hasi eta emaitzarik gabeko sistema noski. Ez ordezkatuz, ez berdinduz ezta sinplifikatuz ere. Ezinezkoa. Pentsatzen jarri eta nor nintzen ere ez nekiela ohartu nintzen. Azafata etorri; egun onak emak, eta gaua plastikozko eserleku gogorretan pasatzearen ordainetan hegazkinera beste inor baino lehen sartzen utzi zigun. Nik pasaportea eta hegazkin txartela erakutsi, eta beste hirurek nire atzetik gurutzatu zuten atea. Terminala hegazkinarekin lotzen duen finger ean, pentsakor joan nintzen. Ez negoen ziur 71

72 nor nintzen, ezta zer nahi nuen ere. Ez nintzela heldutasunera heldu iruditzen zitzaidan. Beste edonor baino altuago egon nahi nuen, denei goitik begiratzeko. Denetik nuela erakutsi nahi izaten nuen, markako arropa, azken belaunaldiko mugikorrak Baina azken finean, kontu korrontea gorriz pintatuta zuen gixarajo bat besterik ez nintzela ohartarazi ninduen aireportuko egonaldiak. Lan errendimentu kaxkarra nuela eta, Austrian ireki berri zuten laborategira bidali ninduten urtebetez; eta niri, enpresak berriztatzeko behar zuen puzzleko pieza nintzela iruditzen zitzaidan. Niri esker aterako zela aurrera Vienan ireki zuten laborategia. Baina kaka! Non kolokatu ez zekitelako bidali behar ninduten Austriara. Hor konpon! esanez. Nazkatuta nengoen, zerbait izatera iritsi nahi nuen, denek mirestuko zuten norbait izan nahi nuen. Austriara iritsi eta bizimodu berri bat hasiko nuen; zerotik eraikitzen hasi. Lehenik, ondo zimentatuko nintzen, euskarri sendoak sortuko nituen, eta gero eraikiko nuen etxea, teilatura iritsi arte. Lanak helmugara iristea oztopatzen bazidan, utzi egingo nuen, eta aurkituko nuen beste zerbait. Egunerokoa bizitzen saiatuko nintzen, hori bai, umil, handikeriarik esan eta egin barik. Zara ko arropa erosi eta ez nion Dolce & Gabannaren etiketa gainean itsatsiko. Abentura bila nindoala esan daiteke, handitzen, hazten, heltzen joateko asmoz. Egunen batean, harro nago! esateko asmoz. Hegazkinean sartu eta 22D eserlekuan eseri ginen laurok. Markakoa zirudien jakatik, Iphone berriaren imitazio txinatarra atera, hegaldi moduan jarri, eta Iberiak eskaintzen zuen aldizkaria irakurtzen hasi nintzen. X, Y eta Zren pisua gainean neramala. Eta hurrengo goizean, Strauss-en baltsak 80. hamarkadako telebista zahar batean ikustearekin batera, bizimodu, edo hobeto esanda, bizitza berri bati ekingo nion Vienan. 72

73 PROSA Jone Sukia Dorronsoro B maila Aipamena Jone Sukia naiz, 16 urteko beasaindarra. Betidanik La Salle ikastetxean ikasi izan dut eta bertan nire azken urtea den honetan nire lehen saria jaso dut. Irakurtzea gustuko dut eta idaztea gehiago kostatzen zaidan arren, saiatzen naizenean nahiko ondo ateratzen zaidala uste dut. Nire idazlanaren gai nagusi bezala maitasuna hartu dut eta zuek ezinezko maitasun hau ahalik eta gertuen sentitu dezazuen saiatu naiz. Beraz, mila esker eta ea gustoko duzuen. MAITE ZAITUT, LAZTANA 1945ko urriaren 27a James maitea: Hau oroitzapen baten urteurrena da, Afrikako iparraldean lehen aldiz abesten entzun zintudan 1943ko urriaren 27 haren urteurrena. Abesti horrek inoiz bizi izan ditudan momentu zoriontsuenak dakarzkit burura. Estatu Batuetako armadaren tropa baten showaren oroitzapena: hesi-puxikaz egindako errezelak, txokolate latez egindako lanparak, egun bakoitzeko azken uneetan amaitzen ziren entseguak, eta tenor-ahots zoragarria zuen mutil ederra. Zure irudiak atentzioa piztu zidan unea. Gorputz indartsu hari, kopetan, begietan eta ezpainetan gehitzen zitzaion pasioaz ohartu nintzenean. Estreinaldi gaua Canastelen (beharbada moskatel ardo gehixeago hartuta eta ulertzen ninduen norbaiten konpainia). Zirraraz beteriko egunak Orango Udal Opera dotore eta maiestatetsuan antzezten: gaizki ulertu bat eta adiskidetzea abesbatzaren irtetean. Edariak Coq d oren, afaria Aubergen, eraztun bat eta hitzeman bat egina. Erresuma Batuko lehen mailako armadaren ikuskizuna: moskatela, whiskya eta ardoa. Kamiotik bere dendako oheraino arrastaka eraman zuten bat. Izugarrizko euri zaparrada eta blai egindako bi gudari lautada afrikarreko zuhaitz bakarti baten azpian. Freskura mediterranearra, anoaz egindako piknika eta Coca-Cola beroak. Zertara gindoazen jakiteko behar bezain azkarrak izan ziren bi teniente, baina ez bakarrik egon nahi genuela jakiteko behar bezain zentzuzkoak. Screwballseko pianista bat, lehia, egun dohakabeak eta gau bakartiak. Gau hotz eta haizetsua, zu eta biok G.I.- en* antzokiko leihotik sartzen eta antzeztokiaren atzealdeko ohean lo geratzen, bata bestearen besoetan bildurik. Esnatzean, inork ikusi ez gintuela konturatzean izan genuen sorpresa. Ibilaldi azkar bat itsaslabar batera. Ateratako argazkiak eta mahats more eta mahasti berdeen artean egindako geldiunea. Beste gudari batekin barrezka ikusten zintudanean eztarrian jartzen zitzaidan korapilo sendoa. 73

74 Zuk, jeloskor ez jartzeko, lagunak besterik ez zinetela esaten zenidanean. Gure artekoa ere horrelaxe hasi zela ohartzen ez zinenean, laguntasunarekin. Horrek izutzen ninduela ez zenekienean, zuk beste pertsona bat ni baino gehiago maitatzera iristeak. Hori nire beldurrik handiena zenean. Orain ordea, zutaz ahaztea da beldurtzen nauena, zure irudiaz, itxuraz ez oroitzea. Burua galtzen hasia nintzenean jada, gure artekoa gaizki zegoelako Jainkoaren aurrean. Nire burua gorrotatzen nuenean. Gu garena gaizki dagoelako. Inor ez bezala maite zaitudalako. Ez larritzeko esaten zenidanean. Bakoitzak ze ezpain musukatzen dituen, ze begi begiratzen dituen, ze bihotz zaintzen duen eta ze pertsona pozten duen aukeratzen duela oihukatu zenidanean. Mundua ulertzea ez dela erraza aitortu, baina inprobisatu genezakeela proposatu zenidanean. Niri ordea, zu ulertzea egiten zait zaila, baina hori gertatzen omen da artelan guztiekin. Orain dela pare bat urte zoriontsu ginen, orain, ez gara. Gure elkarrizketak behin eta berriz nire buruan errepikatzen ditudanean. Gauero zurekin amesten dudanean. Oroitzapenek kafeak baino gehiago iratzartzen nautenean. Gogorra egiten zaidanean zutaz galdetzea, irribarrea eta malkoak ezkutatzea zutaz oroitzean. Behar zaitudala konturatzen naizenean. Bizitzak jarraitzen du esaten didatenean eta egia ez dela pentsatzen dudanean; batzuetan bizitzak jarraitzen ez duela eta egunak igaro besterik ez direla egiten iruditzen zait. Zoriontasun hutsa etxera itzuli behar ginela esan zigutenean eta zoritxarra, berriz elkar ikusiko ez genuela ulertu genuenean. Izarrez beteriko gau afrikarraren azpian emandako musu eztitsuak eta esandako agur maitagarriak, eta geldiezinak ziren malkoak malekoitik zure konboia zeruertzean desagertzen ikusi nuenean. Etxean berriz ere elkarrekin egongo ginela hitzeman genuenean. Noizbait eskuetatik helduko ginen eguna iritsiko zela. Itzuli zarela, inoiz nigandik urrunduko ez zarela, bakea iritsi dela eta, azkenean, zoriontsu izango garela esan behar zenidanean. Baina patuak bazekien ez zinela inoiz hara iritsiko. Aitortzen dut inoiz gertatu zaidan gauzarik hoberena izan zarela eta ezin izango zaitudala inoiz ahaztu. Beraz, James, nonahi zaudelarik, oroitzapen hauek zuretzat niretzat bezain baliagarriak eta ederrak izan daitezela espero dut. Zer gertatuko litzateke maitasuna eta heriotza besarkatuko balira? Maitasuna hil? Heriotza maitemindu akaso? Agian, heriotza maiteminduta hilko litzateke eta maitasunak heriotzaraino maitatuko luke. Ez dakit laztana, nik hurrengo bizitzan ere maite izango zaitudala dakit bakarrik. Bidea motza bada ere, gogor zapaltzen duenak arrastoa uzten duela diote. Brian Smith * G.I. : Government Issue. Indar armatuen kidea edota armadarekin zerikusia duen edozer. 74

75 PROSA Kepa Garmendia Pelaez B maila Aipamena Ni Kepa Garmendia Pelaez naiz. 2002ko Abenduak 10ean jaio nintzen Beasainen eta 2 urte nituela Mutiloara joan nintzen bizitzera. Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza Segurako Laiotz Herri eskolan egin nituen eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza Beasaingo La Salle San Jose ikastetxean egiten ari naiz. Nire afizioak futbolean jolastea eta irakurtzea dira batik bat. ZAURITAN LURRUN Iluntasun honetan, ilargiaren argi xumea da bizirik mantentzen nauen gauza bakarra. Logela hau txikiegia da lau umerentzat. Ez da bidezkoa. Nik ez nuen hemen egon behar, hau ez baita nire tokia. Inorena ez luke izan behar gainera. Azkenik lo hartu dut bihar bizirik jarraitzeko arrazoi bat bilatu nahian. Umezurztegiko gela txikian esnatu naiz. Argi izpiak lotsati ageri dira leihotik. Iratzargailua jotzear dago. Mikel,Sofia eta Mariak beren loaz gozatzen jarraitzen dute. Altxatu naiz ohetik, altzairu zaharkituaren kexuan eta sukalderantz abiatu naiz. Pare bat gela pasata iritsi naiz gosaltzen dugun gunera. Ezer gutxi gosaldu eta goizero bezala, nire buruarekin haserre, zer jantzi jakin ezak neureganatu nau. Zertarako ordea? Ez nago gustura nire gorputzarekin. Azkenean arropa erosoak irabazi du borroka. Nik erosotasuna ikusten dudan lekuan batzuk arropa zarpaila besterik ez dute ikusten ordea. Jakitun naiz horretaz. Nora doa neska trakets hori? Zuloz betetako praka eta zikinak diruditen zapatilekin hori bai hori piura! Egia esan ez diot garrantzia handirik ematen nire itxurari; Inork ez nau maite, inork ez nau begiratzen. Ez dit asko axola. Autobusaren geltokira noan bitartean,jendea begiratzen dut: batzuk presaka, besteak barrez, eta ni,poztasuna zer den ez dakidala kalean barrena. Jada agertu da MA021 autobusa, hori da nik hartu beharrekoa.sartu eta atzeko aldean eseri naiz, inrri erreparatu gabe. Lo hartu nahi dut, gutxi bada ere argiari ihes egin eta itzaletara jo. Nire barruko sufrimendua baretzen laguntzen dit ihesak. Gelara iritsitakoan ere bakarrik. Ez dut lagunik,beraz bakarrik esertzen naiz egunero atzeko aldean. Andreia gerturatu zaidan arte. -Kaixo Maitane!Zer moduz esnatu gara gaur?-bere irribarreak min egiten du nire barnean. -Egia esatea nahi baduzu...,nahiago nuke hilda egon. eta zu? Ongi? Nire erantzuna gogorra da, minez betea,beltza Eta ziñez, ez du merezi. Berak ez dakien arren, gogoko dut bera begiratzea, bere begiak, maitasunez beteak. Baina gaur arraro dago Andreia. Begiak gorrituta ditu, lo egin ez balu bezala. 75

76 Erantzunaren gordina bereganatu ezinik begiratu nau. Gustukoa dut, baina ez dago ongi, ezta? Nire purrustadek hura aldentzeko ahalegina dira. Etsipenetik sortzen zaidan asmoa. Eta ezinbestean, agian bizirik egoteko arrazoi bat egon badagoela bururatzen zait. Neska gorpua du ordea, eta horrek beldurrez sumintzen nau. Egia esan ez dakit oso argi zer naizen. Andreia laguna. Edo laguna baino gehiago? Nire zakarkeriaren gainetik ere egunero gerturatu eta goxo egiten didan neska batzuetan desioz begiratzen dute ordea nire begiek. Ziur ez egoteak aldartea trakesten dit, zabar itxura eman, nahigabean itoa, zauriz, ezinean, maite dudala uste dut. Bazkalorduan bakarrik geratu naiz. Entsalada txiki bat eta txorizo bokata bat. Hori da bazkaltzeko eman didaten guztia. Umezurztegikoek ez dute diru asko gastatuko askarietan, ez Jauna! Berriro ere Andreia da nire bakardadea mila zatitan puskatzen duena: -Zer Maitane?,Nire bazkaria elkarbanatuko al dugu?_esan dit goxotasunez. -Ez,mila esker_ gorritu egin naiz_ Aizu, barkatu aurreko purrustada. Ez dakit nola esan arratsaldean buelta bat emateko gera gintezke nahi bazenu, Andreia. -Barkatu Maitane,baina ezin...dut. -Lasai orduan._ez dut segurtasun handirik sentitu bere ahotsean. Zerbait ezkutatu nahi balu bezala. Eta nire pentsamenduetatik ihesi umezurztegira itzuli naiz. Bakarrik egon nahi nuke. Baina zaintzaile batzuk gerturatu zaizkit eta nirekin hitz egin behar dutela esan didate gogortasunez. Aitaren heriotza tonu berdinean jakinarazi zidaten. Amaren begi galduen berri aspaldi nuen. Argi zegoen hark ezin ninduela hazi, hezi ez maitatu. Oraingo honetan ama kale ezkuturen batean aurkitu zutela esango zidatela pentsatu nuen. Baina ez, nire harridurarako egongelara eraman naute,eta bertan bikote baten begiradarekin egin dute nire begiek talka. Berrogei urte ingurukoak biak. Senar emazteak, hori dirudite elkarri eskua emanez niri so. Nahiko galduta nago,ez dakit zer ari den pasatzen: -Maitane-zaintzaile gazteenak hartu du hitza- Hauek Aratz eta Irati dira, eta zu beraien familiaren parte izatea nahiko lukete. Nire bihotza bitan banatu da. Bizia maite duenak itxaropena ernetzen sumatu du. Aukera izugarria da. Disfrutatzen hasteko garaia. Hilda dagoen zati ustelak sustraiak leku hartan behar ditu, belztasunean loretua da. Arrenkuraz.Negarrez hasi naiz.ez dakit zer esan. -Ni -negar-zotinek,eraikina betetzen dute. Orri bat eman didate. Madrilen bizi dira, hemendik pare bat ordura. Ezin dut erreakzionatu, hitz egin edota mugitu ere ez. Dirudienez zaintzaileei iruditu zaie baiezkoa esan dudala edo horrelakoren bat, gora bidali bainaute maleta egitera. Jada gaueko ez dakit zer ordu dira, eta oraindik ez naiz maleta egiten hasi ere egin. Gauza gehiegi buruan, eta bihotzean,bihotzean Ezin dut hau dena utzi, ezin dut bat-batean horrelako aldaketarik eman nire biziari,e zin dut Andreia utzi. Freskatu beharra nago,kalera aterako naiz buelta bat ematera, ea horrela burua pixka bat arintzen zaidan. Kalera atera orduko haize izoztu boladarekin txoke egin dut. Korrika hasi naiz,ez dakit zergatik, baina korrika hasi naiz. Ez dakit benetan nora noan, ezta nor naizen; baina zoriontsu naiz, bai,azkenean. Zoriontasunak itsututa,kale ilun eta zaharkitu batean sartu naiz. Geratu naiz, pentsatzeko gai ere ez naiz. Iluntasuna da nabari. Baina bada iluntasuna berezi egiten duen zerbait. 76

77 Itzal antzeko bat ageri da kale bukaeran. Gorputzak beroa sentitu du, urduritasun epela, Andreia gerturatzen zaidanean bezala. Gerturatu naiz, badakit hobe dela atzera egin eta buelta ematea, baina pertsona edo delako horrek harrapatua du nire nahia. Zer ote?nor ote?agian bera da benetan... Ezinezkoa. Garbiegia da hemen egoteko, zintzoegia. Makurtuta dabil, gaizki sentituko balitz bezala. Azkenean,ikusi ahal izan dut nor den. Bai,bera da. Azkenik. Bera eta ni, inor gabe. Baina ez da Andreia, ez betikoa behintzat. Ez du betiko itxura garbi eta purua. Begiak oso gorrituak ditu eta ez du batere aurpegi ona. Ezkerreko eskuan xiringa bat darama. -Andreia -nire ahotsak hila dagoela dirudi-etxera itzuli behar zenuke,ez duzu itxura honik. -Ez Maitane ez.non egongo gara hobe hemen baino?gera zaitez-ahots urratua du. -Ni banoa. -Sentitzen dut,baina hemen geratu beharko zara.ez duzu irtenbiderik.-salto batez bidea itxi dit. -Mesedez Andreia,utzi iezadazu joaten.egunen batean damutuko zara. -Baita zu ere Maitane,sartu behar ez zenukeen lekuan sartzeaz. Ziztada makurra nabaritu dut barruan. Argiak ihes egin dit. Itzalak neureganatu nau. -Faltan botako zaitut Maitane-dio Andreiak negarrez- Baina horrela ez duzu gehiago sufritu beharko. Banoa baina agur esan aurretik bere begiak ikusi ditut. Badakit begi gorritu horien atzean maitemindu ninduen neska dagoela. Aurki ikusiko dugu berriz elkar. Badakit. Berak ere badaki. 77

78 PROSA Maddi Aiestaran Iparragirre B maila Aipamena Orri zurian murgildu eta berriz bizitzen hastea. Horixe da idaztea. Hizki artean hegan egiteko gaitasuna. Pertsonaien azalean sartu, eta inguruko guztia ahaztea edota inguruan dugun hori eraldatzea. Horra hor eskuartean duzuen ipuin honen abiapuntua. Gizarte koadrikulatu honen aurreiritzien menpe bizi izan den eta oraindik ere bizi den kolektibo batengana gerturatu naiz, eta irudimena lagun, aurreiritzi faltsuetatik ihes egiteko gonbita egiten dut, poliki-poliki, gugan horrenbeste agintzen duen gizarte zurrun hau eraldatzea lortuko dugunaren esperantzan ZORAGARRIA ZARA Eskerrik asko! Eskerrik asko, bihotz-bihotzez, sari hau eman didazuen guztioi. Pozez zoratzen nago. Ezinezkoa zait hitzekin adieraztea zeinen kontent sentitzen naizen une zoragarri honetan; ezinezkoa zait une gogoangarri honetan barruan sentitzen dudan guztia zuei helaraztea. Baina ziur nago aurpegian antzemango didazuela pozik eta erabat hunkituta nagoela, sari handi hau lortu dudala sinetsi ezinda. Ametsik ederrenean ere ez bainuen honelako lorpen bat irudikatuko. Amets batean bezala nago ni ere, bai, amets zoragarri batean murgilduta nagoela iruditzen zait. Publikoaren txalo-zaparradaren burrunba dator nire belarrietara; zutik jarri nahi dut, beraiek bezala, eta barnean dudan indar guztiarekin txalo egin nahi dut, baina ez dut belaunetan indarrik, aztoratuegi bainago. Hortxe ikusten zaitut, dotore baino dotoreago, Holiwoodeko aktore handien pare. Harro nago zutaz, seme: aktore onenaren urrezko maskorra lortu duzulako, unibertsitateko titulu bat lortzeko gai izan zarelako, zure bizitza aldapatsu bezain zoriontsuko ahalegin etengabeak fruituak eman dituelako, gizarte lehiakor eta zital honi lezio ederra eman diozulako, baina, guztiaren gainetik, zoragarria zarelako. Orain dela 37 urte etorri nintzen mundu honetara, kromosoma bat gehiagorekin etorri ere. Geroztik, gogor borrokatu dut, gizarteari erakusteko berezi egiten nauen kromosoma hau ez dela oztopo izan bizitzan trebetasunez aurrera egiteko. Egunez egun irabazten joan naizen borroka bat izan da nirea. Eta, gaur, pena merezi izan duelakoan nago, munduari erakutsi baitiot sinetsiz gero guztia lor daitekeela. Agerian utzi dut ni bezalako pertsonak ez garela desgaituak, gaitasunez jositako pertsonak baizik. Gaur eman didazuen sari honek balio beza gizarteari begiak irekitzeko eta behingoz sinestarazteko gurea ez dela gaixotasun bat, ez dela errukia eragiten duen zerbait. Pediatrak ere erruki-begiekin begiratu zigun udaberriko egun eguzkitsu hartan; garunean iltzatuta gelditu zitzaidan, betiko, begirada errukior hura. 1980ko martxoaren 22a zen. Eguerdia. Eguzkiak bete-betean jotzen zuen ospitaleko gelako leiho txikian. Ni ere euforia betebetean nengoen; laino batean egongo banintz bezala sentitzen nintzen. Pozarren. Magikoa izan baitzen zure begi txikiek eta nireek lehen aldiz elkar gurutzatu zuten unea; txinpartatsua, 78

79 intentsitate handikoa, zoragarria. Nire barneko zerbaitek esan zidan berezia izango zela gu bion arteko harremana. Segundo batzuk nahikoa izan ziren, ordea, txinparta artetik malko gazietara jauzi egiteko: kromosoma, 21, trisomia, anomalia, hitz beldurgarri haiek guztiek inoizko belarrondokorik handienak baino min handiagoa egin zidaten. Zauri handihandi bat egin zitzaidan bihotzaren erdi-erdian, oraindik ere erabat itxi gabe dagoen zauri bat. Berarekin bizitzen ikasi dut urte hauetan guztietan. Hasieran, zornea dariola egoten zen ia beti; gerora, ordea, denbora asko eman izan du lotan, arrastorik txikiena ere eman gabe. Gizartea da oztopoak jartzen dizkiguna. Gizartea da guri begiratzeko modua aldatu behar duena. Gu, ahaleginduz gero, gai gara lortu nahi dugun hori guztia lortzeko; gai gara aktore izateko, gai gara unibertsitatera joateko, gai gara irakasle edo psikologo edo erizain edo gizarte laguntzaile izateko. Sinetsiz gero, guztia baita posible. Ahalegin eta esfortzu etengabe baten adibide garbia da gurea. Zoragarriak baikara. Bai, seme, zoragarria zara. Urte hauetan guztietan, behin eta berriz xuxurlatu izan dizkizut bi hitz eder horiek belarri ertzera. Hasiera batean, taktika moduan: zu ondo senti zintezen, indartsu bilaka zintezen, zeure buruarengan konfiantza osoa izan zenezan, gizarte zorrotz eta koadrikulatu honi aurre egiteko gai izan zintezen. Berehala, ordea, bihotza ezin gehiagoan biguntzen zidan zuri zoragarria zara! esateak. Bi hitz magiko horiek esatearekin batera, bihotza uzkurtuta jartzen zitzaidan eta begiak bustitzen zitzaizkidan. Hasieran, penak eragiten zidala uste nuen, zure hauskortasunak eragiten zidala uste nuen; segituan konturatu nintzen, ordea, benetan zoragarria zinela sentitzen nuelako hunkitzen nintzela. Indar berezi bat ikusten bainuen zure begietan, jaio zinenean bion begiradak gurutzatu ziren une magiko hartan sumatu nuen indarrak bizirik baitzirauen. Eta, gaur, badakit onuragarria izan dela zuretzat apropos eta on ustean hasi nuen jolas hura. Egunetik egunera, zoragarriagoa baitzara. Bai, zoragarriak gara, baina oso argi daukagu gauza bat: zoragarriak gara, norbaitzuek halakoxeak egin gaituztelako; zoragarriak gara inguruan ditugun pertsona maitagarriek etengabe borrokatu dutelako geure buruaren jabe izan gaitezen; zoragarriak gara gure aitaamek, gure aiton-amonek, eta gure anai-arrebek gugan sinetsi dutelako. Ezinbestekoa baita inori hegoak ez moztea. Orduan eta sinesgarritasun eta askatasun gehiago eman, orduan eta urrutirago helduko baikara. Bai, seme, urrutira heldu zara, oso urrutira. Orain dela 37 urte, nekez imajinatuko nukeen horrelako momentu bat. Ametsik arraroenean ere ez nuke irudikatuko nire semea Donostiako Zinemaldian urrezko maskorra jasotzen. Amatasunaren esperientzia gozo bezain gazia bizitzen hasi nintzen garai hartan, esna amets egiten nuen guztietan, zure anaia izaten zen nire ametsetako lorpen eta ekintza arrakastatsu guztietako protagonista. Eta, zu, beti, haren ondoan agertzen zinen, haren babesean. Bera izaten zen modu batera edo bestera bizitzan urrutira heltzen zena, beti zuri laguntzeko prest agertzen zena. Hala esan baitzigun medikuak, zu izan eta denbora gutxira: Zuena bezalako kasuetan, lagungarria izaten da bai gurasoentzat, bai umearentzat berarentzat etxera beste ume bat ekartzea. Beste seme edo alaba bat izatea aholkatu ziguten, zure aparteko kromosomak eragindako mina arintze aldera. Eta halaxe egin genuen. Zu jaio eta urtebetera, zure anaia etorri zen mundu honetara, zure eta gure salbatzailea izan behar zuena. Nire erraietako semea izan arren, urte hauetan guztietan ezin konta ahala bider gorrotatu izan dudan semea. Guraso batzuen amesgaiztorik itsusienean agertzen diren nahigabe eta atsekabeak eman dizkigun semea. Erdi lotan dagoen zure zauriaren ondo-ondoan, etengabe zornea darion zauri bat eragin didan semea. Ama batek sufritzeko daukan gaitasunaren marra behin eta berriz gainditu duen semea. Baina, bai, gaur, badakit nire ametsetan pertsonaiak trukatuta zeudela. Zu izan zara urrutira heldu dena, zu izan zara 46 kromosoma dituen zure anaiari lagundu diona droga gaiztoak eraman duen zulo beltzetik ateratzen. Eta, bai, gaur badakit zu izango zarela gaixoa izaten jarraituko duen 46 kromosomadun anaiari lagunduko diona, gu ez gaudenean. Zu baitzara gu guztion salbatzailea. Samin gaizto batean itotzen ari den ama batentzat, ez dago zure besarkada goxoak baino sendabide ederragorik eta eraginkorragorik. Agian, zu adina aldiz besarkatu izan banu bera eta zuri adina aldiz esan izan banizkio gu bion arteko bi hitz magikoak, ez genukeen ez berak, ez guk horrenbeste sufrituko. 79

80 Gaur, lotsatuta nago neure buruarekin, gizarteko aurreiritzi faltsuen menpe bizi izan bainaiz urte askotan zehar. Zuk ireki dizkidazu begiak, zuk erakutsi didazu sinetsiz gero muga guztiak gaindi daitezkeela. Zure heldutasunak aho-zabalik uzten nau oraindik ere. Bizi izan dugun egoera lazgarriak eramango zintuen, agian, heldua izatera. Txarretik ere beti irabazten baita zerbait. Harro nago, seme, zaren bezalakoa zarelako. Nik zorte ikaragarria izan dut. Ez dizkidate hegoak moztu. Askatasunean hezi naute. Nire izatearen zirrikitu guztiei zukua ateratzen erakutsi didate. Nigan sinetsi baitute. Eta, gaur, naizena naiz, beraiei esker. Zuei esker. Eta, batez ere, zuri esker. Zuri eskaini nahi dizut eskuetan daukadan urrezko maskor hau. Beste inork baino gehiago merezi duzulako. Zure eta nire arteko harremana berezia delako, magikoa delako. Begirada soil batekin elkar ulertzen dugulako. Nire izatearen zati garrantzitsu bat zarelako. Etsita eta hondoa jota egon zarenean ere, irribarre zoragarri batekin hartu nauzulako. Zoragarria izaten irakatsi didazulako. Zoragarria naizela sinestarazi didazulako. Niretzat dena zarelako. Horregatik guztiagatik, munduaren aurrean ozenki eta harro esan nahi dizut, ama: ZORAGARRIA ZARA! Bihotza ezin gehiagoan bigundu zait, eta begiak busti zaizkit. Elkarri begira gaude, ezpainetan irribarre zabal bat dugula. Ezaguna egiten zaigu une hau. 37 urte luze igaro dira, baina orduan bezain txinpartatsua eta magikoa izaten jarraitzen du gu bion arteko begiradak. Txalo-zaparradaren burrunba dator berriz ere nire belarrietara. Txalo-zaparrada indartsua eta amaigabea. Belaunak ahul sentitzen ditut, aztoratuegi bainago, baina barnean dudan indar guztia aterako dut, eta zutik jarriko naiz zuri behar den bezala txalo egiteko. Lortu dut. Zutik nago, jende guztia bezala. Nire gainean sumatzen ditut aretoko jendearen begiradak, baita estatu osotik eta nazioartetik etorri diren kazetarien kamera zaratatsuak ere. Baina berdin dit. Gaur, ez nau ezerk beldurtzen. Inork eta ezerk ezingo baitu itzali zu eta ni bizitzen ari garen momentu magiko hau, gu bion arteko begirada txinpartatsu hau. Badakit ulertu didazula, seme: bai, betiko itxi zait duela 37 urte bihotzaren erdi-erdian egin zitzaidan zauri zentzugabea. Zoragarria zara! 80

81 D maila 12 ETA 13 URTE BITARTEKOAK 81

82 BERTSOAK 82

83 BERTSOAK Ekaitz Aramendi Saez de Nanclares D maila 1 saria Kaixo! Ni Ekaitz Aramendi naiz, 2003ko uztailaren 7an jaioa, 13 urte ditut eta Gabirian bizi naiz. Lehen Hezkuntza Gabiriako Balentzategi Herri Eskolan egin nuen eta, gaur egun, Beasaingo Loinazpe Institutuan DBH 2. mailan ari naiz ikasketak egiten. Nire zaletasunak, bertsoez gain, futbola eta judoa dira. Pozik nago sari hau irabazteagatik eta ea aurrerantzean ere gehiago lortzen ditudan! EUSKARA Doinua: Pello Joxepe Gure hizkuntza gaitzat hartuta Egingo det bertso sorta Susmoa daukat ez ote zaigun Hura gehiegi inporta Beti bestei errua botaz, Ezin ta har zagun nota Aitzaki bila etxean hasi Baloia kanpora ez bota Mendetan zehar eutsi diogu Erresuma ta herritan Zenbait idatzi azaldu dira Kobazulotan, harritan Oraindik ere zabaldu behar du Gure euskarak sarritan Bat errezena ta normalena Ohikoa ez dan tokitan Beti bigarren mailan jartzen da Ta uzten dute atzera Bertsolaritzan, literaturan Danean doa topera Baino badira puntu illunak Jendearen arabera Herri indarra behar du euskerak Jarraitu dezan aurrera Kalera irten eta euskeraz Behar degu lehen hitza Bestela gure buruai kontra Egin asmotan gabiltza Hemendik dei bat luzatu nahi det Eta piztu argi printza Euskera hutsez egin dezagun Eguneroko bizitza 83

84 BERTSOAK Saioa Etxezarreta Larrañaga D maila 2 saria Kaixo! Ni Saioa Etxezarreta Larrañaga naiz, 2003ko ekainaren 27an jaioa, 13 urte ditut eta Gabirian bizi naiz. Lehen Hezkuntza Gabiriako Balentzategi Herri Eskolan egin nuen eta, gaur egun, Beasaingo Loinazpe Institutuan DBH 2. mailan ari naiz ikasketak egiten. Nire zaletasunak, bertsoez gain, hauek dira: gitarra jotzea, abestea, dantzatzea eta nola ez, lagunekin egotea. Oso pozik nago sari honengatik, nire lehenengo saria baita. Ez ez den azkena ere izaten! BERDINTASUNA Doinua: Aitorren hizkuntza zaharra Diskriminazioak Egiten dituzte Nola badagon hemen Hainbat handi uste Eskaera batekin Horrenbeste urte Bakarrik berdintasuna Eskatzen da aske Berdintasunerantza Pausoa emanda Ezin degu onartu Egia esanda Andrea lanean ta Gizona etzanda Pasa beharra daukagu Jarritako langa Urrun geratzen dira Ai argi izpiak Bizitzako etapak Horren garestiak Hautsi beharra daude Nire ustez biak Pertsonaren aurkako Jarrera guztiak Ez gera aspertuko Gu hauxe esaten Amestu egiten deu Ta segi amesten Zer ote den ametsa Jende zoriontsu bat Herri libre baten 84

85 BERTSOAK Eusko Garcia Aranburu D maila Aipamena Kaixo, Eusko Garcia Aranburu naiz eta 2004ko azaroaren 22an jaio nintzen Ordizian. Bertan bizi naiz eta Jakintza ikastolan ikasten dut eta aurten DBH1ean nago. Nire zaletasunen artean aipatuko nituzke pelota, korrika egitea, monozikloa. Margotzea ere asko gustatzen zait. Ilusio handia egin dit sari honek eta espero dut nire bertsoak gustatzea. NIRE OPORRAK Doinua: Astoa ikusi nuen 1. Haruntza joan ezkero hondarra da dena hau da oporretako tokirik onena itsasora sartzea hango ederrena joango gara hartuta toaila ta krema 2. Batzutan komeni da txanoa jaztea toboganean be(he)ra irristan jeistea atsegina nola den haruntza joatea aukera izatea nolako zortea 3. Mendira joan eta ondo begiratu sua piztu ondoren guk jana prestatu lo zakua ireki gainean lokartu ondo pasatu eta naturaz gozatu 4. Suziriak bota ta zeruan eztanda musika hasi eta kalean txaranga buruhandi, zezenak orain gure txanda lagunak elkartu ta nolako parranda 85

86 BERTSOAK Maddi Diaz Blanco D maila Aipamena Kaixo, Maddi Diaz Blanco naiz ordiziarra,2004ko maiatzaren 10ean jaioa. Jakintza ikastolan DBH 1 ikasten ari naiz. Nire zaletasunei dagokionez, denbora librean gustuko dut lagunekin egotea eta batetik bestera ibiltzea. Kirolak praktikatzea ere gustuko dut eta gehien gustatzen zaidana futbola da. Lehenengo aldia da bertso lehiaketa batean aipamena edo saria jasotzen dudala eta egia esateko asko poztu nau. GABONAK Doinua: Orioko balearena 1. Ederki portatu da aurten olentzero mobila ekarri dit ez nuen espero etxetikan gailetak hartu zitun gero ea etortzen zaigun urtero-urtero 2. Bati mobila eta besteai muñeka gure etxea dugu opariz beteta pozez marraztu nuen arroxez kopeta ta bukatu genuen guztiok parrezka 3. Izeba ta osaba txampaina edaten urte zahar gauen mats berdeak jaten gero denak batera petardok botatzen ta nire gurasoak platerak garbitzen 4. Berriro eskolara gabonak pasata l iburuen aurrean ezin dut aguanta gertuan somatzen dut oparien falta eta soberan berriz irakaslen lata. 86

87 PROSA 87

88 PROSA Telmo Munduate Goikoetxea D maila 1 saria Kaixo, Telmo Munduate nauzue, San Benito ikastolan dabilen ikasle ataundarra. Zinema dut gustuko, eta historio arrotzak hitz, ipuin bilakatzea pasio. Ipuin hau, aiton amona guztientzat doa, gure irribarreak sortu eta haserreak itzaltzen dituztenentzat. JAIO, AMESTU, BORROKATU, GALDU Egur zaharra erretzeko, ardo zaharra edateko, lagun zaharrengan konfiantza izateko, idazle zaharrak irakurtzeko. Francis Bacon Egun bat gehiagoz hemen nago izara horixka hauen artean, lehio zirrikituetatik irristatzen diren haize ufada fin horien ihesi. Lau pareten erdian. Neguko tristuran eta gaueko bakardadean norbaiten babesa sentitu nahirik. Laurogehita zazpi urteetan laztandu, maitatu eta lagundu ostean hementxe baztertu naute oinordeko kakanarru horiek. Baina lasai, nire arima suspertuta dagoen bitartean ez diet utziko zaharretxe honetan pauso bat bera ere ematen. Ez diet utziko nire irrifarra beste egun batez ikusten, ez eta nere lau xoxak gauero amesten. Bat batean urruneko pauso lehor eta sakon batzuk entzun ditut, dudarik gabe nire logelako norabidean. Niregandik oso hurbil sentitzearekin batera atearen bat-bateko ttak-ttak -ak izutu egin nau. - Joxe iriki ezak atea- xuxurlatu dit Mielek, zerbait izkutatu nahiko balu bezala. - Zer galdu duk hik hemen? Aspaldi hontan ez diat hire berririk izan.- leporatu diot. - Ez diat astirik izan. Gainera etxean ere ez diagu giro atseginik.- azaldu dit malkoa masailetik irristatuz. Bere begien distirak dena esan didate eta besarkada batez bere gorputz gihartsu eroria bildu dut. Arratsalde osoa gure tristurak elkarbanatzen pasa dugu, hasperenak eta isilune luzeak tarteko izanik. Isiltasun horietako batean, Mielek kuaderno zaharkitu bat atera du besapetik eta ni ez ohartzeko moduan gau-mahaian utzi du. Mielen mugikorrak musika zaratatsu hori igorri orduko pauso bizkorrean irten da eta nik logelako lehio txikitik ikusi dut bere inguruko iluntasuna. Bertantxe hotzikara baten menpe geratu naiz, Mielen itzalari segika. Gauerdiko ilargiaren argitasunean nire buru zahar hau ezin lo harturik dago, Miel 88

89 gizarajoarengan pentsakor. Zerbait egin behar diat. Bai, bihar bertan, Hi eta Ni. Ni eta Hi. Eta nire muinean hitz horiek bueltaka dabiltzala loak hartu nau. Egunsentiarekin batera esnatu eta nire burutapen ezkorrak alde batera utziz, lehen orduko aquagym -eko klasera joan naiz, egunari gogotsu ekiteko. Ni eta nire antzeko beste hainbat gizon-emakumeok goizeko ur epelaren laztandua hartu eta, hor noa berriro nire kobazulora. Sastraka artean bidea egin, larruzko sofan babestu eta telefonoaren ondoan jarri naiz Mielen deiaren zain. Atzo arratsaldeko liburuxkaren azalpena emango didanaren esperantzan. Baina gaur ere ohiko egun bakarti horietakoa izan da. Egun bat gehiago. Edozeinen hitzak entzuteko prest, baina eguraldia bezalaxe goibeldurik jardun dut. Mielen egunerokoaren idatziak izan ditut hitz lagun. Irakurketa izan da gaurko solasaldia. Hasi naiz. Banoa. Nire begiak gorritzen hasi dira. Malko lodi bat atera berri zait. Ezin dut jarraitu. Nire burua ez dago emozio hauetarako prest. Pooo! Poooo! Poooo! Entzun dute nire belarri zimurtuek. Lehiotik begira jarri naiz eta bidegurutzetik tanke berdexka erraldoi bat ikusi dut. Begiak igurtzi ditut bistan dudan ibilgailu erraldoi hori benetakoa den zihurtatzeko. Eta bertan ikusi dudanak oraindik gehigo harritu nau. Miel! oihukatu dut ozen. Arnasaldi luze bat hartu orduko Mielen ondoan nago zutik, M27R tankeko sabaitik lepoa atera eta alde guztietara so. Hogeita hamargarren hamarkadako eta adorerik gabeko Guerra Civil gogor eta amorragarri honen erdi erdian. - Lasai, ez hadi atsekabetu. Gaurko gaua ez duk errez ahaztuko.- esan dit, seguru. Eta begiradak gurutzatzearekin batera hasi dugu gure gerra. Gu biok beste guztien aurka. Etxekoak, auzokoak, herrikoak. Denen aurka. Garaiko kaleetan barrena goaz. Haizearen babesean. Gure arbasoen begiradapean. Ibilbidea oztopatzen diguten faszista, alemaniatik bidalitako arrano hegalariak eta obispo-etxetik ateratako bela beltzak birrinduz goaz. Bideko haur galduak, besorik gabeko amen besoetan lokartutako jaioberriak eta odolez jantzitako anai-soldaduak gureganatzen ditugun bitartean Eta bidaiaren azken minutuak gure errotan pasa ditugu. Gu bion errotan. Gure eskuak lehen aldiz elkartu ziren errota berean. Gure sekretuak elkarbanatu genituen lekuan. Gure edanegonak egin genituen errotan. Eta gure azken gaua pasa dugun errotan. Gure errotan. Irudi horiekin batera izerdi patsetan esnatu naiz. Nire goputza dardaka, ezin egona barruan sentitzen dudalarik. Jaiki eta lehio ertzean eseri naiz, eguzkiaren argia eta energia sentitzeko gogoz. Goizeko zortziak. Inguruko logeletan mugimenduak entzutearekin batera, gelako telefonoak jo du. - Joxe, Arantxa naiz, Mielen alaba. - esan dit ahots moztu negarti batez.- Aita... bart gure artetik joan da. Isilik geratu naiz, ezin dut hitzik esan. Nire bihotzaren taupadak geldituz doaz, Mielenarekin batera. Negarrez hasi naiz, gure idatzien koadernoa eskuan dudalarik, orriak malkoz bustiaz. Azken gaua elkarrekin pasa diagu xuxurlatu diot eta azken hitzak irakurtzearekin batera papertxo solte bat erori da. Bizi honetan jaio, amestu, borrokatu, galdu. 89

90 PROSA Urtzi Altuna Arzelus D maila 2 saria Kaixo!! Urtzi izeneko mutikoa nauzue. Ormaiztin jaio nintzen, nahiz eta orain beasaindarra izan. 12 urte ditut eta kirola egitea gogoko dut. Ipuin honetan zehar nire haurtzaroko sentimenduak idatziz transmititu ditut, eta asko gustatu izana espero dut. Hurrengo arte! BESTE BAT BESTERIK EZ DA Bazen Alex izeneko mutiko bat eskolan nahiz kalean bere lagunek jo egiten zutena. Umea Gasteizen bizi zen, bere familiarekin. Ez zeukaten diru asko, baina Alex oso azkarra zen eta amets asko zituen betetzeko. Egunero eskolarako bidean bakarrik uzten zuten, eskolako taldelanetan ez zioten kasurik egiten eta berarengandik urruntzen ziren. Atarietan ez zioten haiekin batera jolasten uzten, eta gerturatzen zen bakoitzean, joka hasten zitzaizkion. Eguna bakarrik pasatzen zuen, eta arratsaldean etxera iristean, gurasoak lanean zebiltzanez, hantxe egoten zen negarrez, bere buruari, Zergatik niri, zergatik galdetuz. Gero eta tristeago sentitzen zen eta konturatzen zen. Berak bi pertsona mota ezagutzen zituen, iraindu eta mintzen zituzten pertsonak, eta hori ikusita gauza errazena egiten zutenak, isilik geratu. Bada, bere ikasketak okerragotuz joan ziren, ezin zuelako kontu hori burutik kendu. Mutikoak ez zuen adineko baten laguntzarik, eta ez zuen bere gurasoekin harremanik izaten. Ez zen gai norbaiti bere sentimenduak adierazteko eta bere burua defendatzeko. Irakasleek atarian ikusten zuten sufritzen, eta isilik geratzen ziren, nahiz eta Alexek laguntza eskatu. Hauxe izan ohi zen betiko esaldia: -Adina duzu zeure burua zaintzeko eta defendatzeko, eta problemaren bat baduzu, gurasoekin berba egin, eta konpondu. Hori zen mutikoa benetan mintzen zuena, bere gurasoekin harremanik ez zuela jakitea. Egun batean, arratsaldean, bere gelan sartuta, negarrez ari zenean, ama lanetik etorri zen, janaria ahaztu zuela esanez. Eta mutikoa negarrez ikusi zuenean, gauean hitz egingo zutela esan, eta korrika eta presaka joan zen. Gaua iritsi zen, eta ohera joaterakoan, ama etorri zitzaion eta bere ondoan eseri zen, zer gertatzen zitzaion galdetuz: - Zer duzu, pottoko? - Laguntza behar dut, bakarrik sentitzen naiz, eta ezin ditut egunean zehar gertatzen diren gauza guztiak norbaiti esan, laguntza emango didan asmoz. - Eta zergatik ez diguzu aitari eta niri laguntza eskatu? Zuri laguntzeko prest baikaude. 90

91 - Egun osoa lanean pasatzen duzue, eta zuekin mintzatzen dudan momentu bakarra, goizean esnatzerakoan eta gauean ohera joatean da. - Hauxe proposatuko dizut: arratsaldean, libre zaudenean, idatzi egunean zehar egin dizkizuten gauza guztiak, eta ondoren, kaxa batean gorde itzazu orriak. Mutikoak, amak esandakoa bete zuen, eta pixkanaka-pixkanaka, kaxa betez joan zitzaion. Gero eta lasaiago sentitzen hasi zen. Eguneroko hori idazteak bere sentimenduak azaleratzen lagundu ziolako. Denbora pasatu ahala, lagun berriak egiten hasi zen, eta besteei kasurik ez egiten ikasi zuen. Alex, unibertsitatera iristean, kuadrilla izugarriarekin zegoen, denak bata besteari laguntzen, eta ez zen inor bakarrik sentitzen. Egun batean, mutikoak istorio hura bere lagunei kontatzea erabaki zuen, eta urtearen amaieran, San Joan suan kaxa hartu eta sutara bota zuten, iragana alde batera utziz. Azkenik, bere bizitza pozez bizitzen ikasi zuen, lan on batekin, familia polit batekin eta edozein momentutan laguntzeko prest zeuden lagun askorekin. 91

92 PROSA Nahia Enparantza Agirre D maila 3 saria Kaixo!! Ni Nahia Enparantza naiz, 12 urte ditut eta DBHko 1. mailan nabil Beasaingo Loinazpen. Nere zaletasunak futbolean jolastea, dantza egitea eta lagunekin egotea dira. Idaztea ere asko gustatzen zait eta hau da sari bat irabazten dudan lehen aldia, beraz, asko poztu nintzen saria eman zidatela jakin nuenean. Espero dut zuek ere ondo pasatzea ipuin hau irakurtzen. HEGOAFRIKAKO ISTORIO BAT Malim Hegoafrikako tribu batean bizi da bere familia eta lagunekin. Hamaika urte bakarrik izan arren, goizeko seietan jaiki behar izaten du lanera joateko, bere tribuko beste guztiak bezala. Hala ere, zoriontsua da bere adineko neska-mutilak bezala. Gaur, ordea, ezin izan da lanera joan gaixorik dagoelako. Amak gosaria prestatu eta etxean geratzeko esan dio, beraiek arratsaldeko zortziak aldera iritsiko direla. Bizilagunen semea ere gaixorik dagoenez, etxolan gelditu da. Malim, gosaldu ondoren, bizilagunen etxolara joan da, han itxaroten daukan Kadim-engana. Biak kartetan jolasten pasatu dute goiz guztia eta bazkaltzeko, Kadimen amak prestatuta utzi dituen bunny chow-ak (kurriz beteriko ogiak) jan dituzte. Arratsaldean futbolean jolasten aritu dira eta konturatzerako arratsaldeko zortziak eta laurden dira. Herrira ez da tribuko inor iritsi. Malim hasieran kezkatu egin da, baina gero pentsatu du agian pixka bat atzeratu egin direla bidean eta futbolean jolasten jarraitu dute. Gaueko hamarretan, ordea, inor agertzen ez dela ikustean, erabat kezkatuta, familikoen bila joatea erabaki dute. Bakoitzak motxila bana hartu eta bakoitzaren barruan, tribuan dagoen linterna bakarra, bi manta lurrean jartzeko, fruitu batzuk eta putzuko urarekin betetako bi ontzi hartu dituzte. Gaua beroa da, baina ilargi betea dagoenez, bidea ondo ikusi dezakete. Hiru ordu ibili ondoren, putzu baten ondoan geratu dira lo egiten, manta lurrean jarri eta hantxe geratu dira lotan eguzkiaren argiak esnatu arte. Oraindik ere bide luzea dago lana egiten duten lurretaraino iristeko. Bidean hainbat triburen etxolak, Hegoafrikako hiririk handienetako bat, Carnarvon, eta pertsona aberatsen etxe eta palazioak pasatu dituzte. Ordu batzuk pasa ondoren, iritsi dira lursail handietara, guztietan dago zerbait landatuta, baina ez da inor lanean ikusten. Malimek pena handia hartu du eta Kadim negarrez hasi da. Orduan, gizon zahar-zahar bat gerturatu eta esan die: Zergatik ari zarete negarrez? 92

93 Gure tribu eta familiartekoak desagertu egin dira eta ez dakigu non dauden.- erantzun dio Kadimek negar batean. Orduan gizonak non dauden badakiela esan die mutikoei, baina nahiko zaila izango dutela haiek berriro bizirik ikustea. Bi mutikoek, harriturik, ea non dauden galdetu diote. Gizonak, lasaitasun handiz, Afrikako gizon aberatsenaren jauregian daudela atxilotuta kontatu die, Kikipaka printzearen altxor sekretua non dagoen esan arte. Malim berehala gogoratu da, txikitan aitonak kontatutako altxor horri buruzko ipuinaz, baina aitona hil zenetik ahaztuta zeukan. Plan bat behar dute beraien tribukoak askatzeko. Kadimek ideia bat izan du. Berak gizon aberatsa entretenitzen duen bitartean, Malimek besteak askatuko ditu. Palaziora iritsi eta Kadimek txirrina jo du, din-don. Atea ireki dio zerbitzariak: Zer nahi duzu? Afrikako pailazorik onena naiz eta jauregi honetako jaunarekin hitz egin nahi nuke. Oraintxe esango diot. Kadim gela eder batera eraman dute. Han gizon dotore bat dago eserita. Mutila txisteak kontatzen hasi da, pailazokeriak egiten eta gizona barrez lehertzen, ezin gelditu. Bitartean Malim tribukoak dauden lorategira sartu da, hauek askatzeko asmoz. Aldez aurretik segurtasun zutabe bat eta alarmadun izpi gorriak pasatu ditu. Denak poztu dira mutila han ikustean. Malimek esan die ixilik ibili behar direla eta nagusia ohartu baino lehen, irten behar dutela lorategitik. Kontu handiz eta Malimen argibideak jarraituz, denek pasatu dute hesia. Bitartean, Kadimek pozik utzi du etxeko jabea eta nahi duenean itzultzeko esan dio diru poltsa ederra ordaindu ondoren. Kadimek ez du horretarako asmorik. Herrira itzultzean, Kadim eta Malim altxorra aurkitzen saiatu dira, tribuko helduek emaniko argibideak jarraituz eta baita aurkitu ere. Handik aurrera ez dute berriro lursail haietara itzuli beharko eta beraien lurrak izango dituzte, beraiek landuak. Hori baita Malim eta Kadimen tribuaren oinarria, guztia guztientzat elkarbanaturik. 93

94 PROSA Unai Telleria Etxeberria D maila Aipamena Kaixo! Ni Unai Telleria naiz, 2004ko ekainaren 23an jaio nintzen, 12 urte ditut eta Zegaman bizi naiz. Lehen Hezkuntza Zegamako Aitxuri Herri Eskolan egin nuen eta, gaur egun, Beasaingo Loinazpe Institutuan DBH 1. mailan ari naiz ikasketak egiten. Nire zaletasunak futbola, ehiza eta perretxikoak biltzea dira. Pozik nago sari hau irabazteagatik eta ea aurrerantzean ere gehiago lortzen ditudan! KAPONATA Lehenik eta behin, neure burua aurkeztuko dizuet. Ni, Kaponata oiloa naiz, Ataungo San Gregorio auzoan dagoen Bengoetxe baserri zaharrean jaio eta bizi izandakoa. Gaur egun baserri horrek itxura txarra duen arren, bere garaian presentzi ederra zuen. Munduatetarrak bizi ziren bertan: Demetrio eta Anttoni senar emazteak. Asteburuetan, seme-alabak bisitan etortzen ziren beraien munstro txikiekin. Hauek askotan, arrautzak jasotzeko aitzakiarekin, guregana etortzen ziren ikuilura eta guri lumak kentzen zizkiguten. Gure haurtzaroa pozik igaro genuen, baina denborarekin gure jabeak adinean aurrera joan ziren. Goiz batean, behiak jezten ari zirela, oiloak saltzeko asmoa zutela entzun nion bikoteari. Gau horretan ez nuen lorik egin, geure etorkizuna kolokan baitzegoen. Hurrengo egunean kaiola sartu gintuzten 5 oilo estu-estu eta Ordiziara eraman gintuzten Land Roberrean. Han zegoen jende pila! Merkatua ospatzen zen. Eskerrak Anttonik manta bat jarri zuen lurrean, gure kaiolaren azpian eta noski, jan eta edana ere bai. Jende asko etorri zen gutaz galdezka, erosteko asmoz, baina bazirudien diru gehiegi eskatzen zutela guregatik. Azkenean, Zegamako emakume batek ni aukeratu ninduen etxera eramateko. Nire etxe berria Zegamako ikastola izan zen. Mila andereñoa zen eta laborategian, eskeleto ondoan, egurrezko kaxa batean jarri ninduten. Munstro txiki haiek, hasieran burla egiten bazidaten ere, azkenerako nire lagunak izatera iritsi ziren. Bi urte eder igaro nituen bertan. Ondoren, andereño ile gorridunaren gurasoen baserrira eraman ninduten, Sagastira. Urte lasaiak izan ziren. Mila, astebururo etortzen zitzaidan bisitan bere seme-alabekin. 94

95 Udazkeneko egun batean, San Martin egunean urtero ospatzen den feriara eraman ninduten euskal oiloen lehiaketara. Lehenengo saria eman zidaten eta nire jabeak gustura itzuli ziren etxera. Gabonetan Ordiziako merkatu madarikatu hartara eraman ninduten eta berriro ere Eusko-Label saria irabazi nuen. Handik aurrera, nire argazkia labeldun etiketetan agertu zen. Denbora pasa ahala, geroz eta nekatuago sentitzen nintzen, urteen pisua geroz eta handiagoa zen. Pixkanaka itzaltzen ari nintzen, baina arro nengoen izan nuen bizitzarekin eta hiltzeak ez ninduen beldurtzen. Ekaineko San Juan bezperan, plazan sua piztearekin batera, nire biziaren sua itzali zen... 95

96 PROSA Unax Aldanondo Garmendia D maila Aipamena Kaixo! Ni Unax Aldanondo Garmendia naiz 13 urte ditut eta Beasainen bizi naiz. Beasaingo Andramendiko ikastolako DBH1 mailan nabil. Asko gustatzen zait futbola zein esku pilota, musika ere gustuko dut eta saxofoia jotzen dut. Lagunekin egoten saiatzen naiz eguneko zatirik handienean. Ilusio handiarekin idatzi dut nire ipuina, espero dut asko gustatzea. AITONAREN ISTORIOAK Bazen behin, Jon izeneko 9 urteko mutiko bat; Jon Oñatin bizi zen bere gurasoekin eta asko maite zuen aitonarekin. Izan ere, Joni, gauetan sutondoan eserita egotea eta bere aitonaren istorio zirraragarriak entzutea ziren gehien gustatzen zitzaizkion denbora pasak. Aitonak antzinako istorioak kontatzen zizkion, lamiak, Tartalo, sorginak, Basajaun eta abar agertzen zirelarik. Jonek ez zituen kontu horiek sinesten baina ondo pasatzen zuen aitonaren ahotik entzuten. Gau hotz batean Jon bere gelan zegoen etxeko lanak egiten. - Afaltzera!- deitu zion amak. - Orain noa- erantzun zion. Jon ziztu-bizian afaltzera joan zen, bazekielako afaldu ondoren aitonaren istorioa zetorrela. Afaldu ondoren sutondoan jarri ziren aiton-bilobak eserita eta esan zion Jonek: - Zeri buruz hitz egingo didazu gaur? - Paleolitoari buruz nahi baduzu- esan zion aitonak ahots gozoz. - Zer da hori?- galdetu zion Jonek jakin-minez. - Orain kontatuko dizut- erantzun zion aitonak. - Paleolitoa historiaurreko gizakia sortu zeneko lehen aroa da; duela urte hasi zen. Bertan lehen gizakiak tribuetan bizi ziren, hau da, gutxi gorabehera 20 bat pertsonako taldeetan. Nomaden bizimodua zeramatenez, ez zuten etxe finkorik; kobazuloetan bizi ziren eta ehizatu beharreko animalien atzetik ibiltzen ziren. Toki batean animali gutxi zeudenean, euren gauzak hartu eta beste bizitoki berri bat aurkitzen zuten, hori da nomadak izatea. 96

97 Tribuaren barruan lan desberdinak zeuden: batzuk ehiztariak ziren, beste batzuk janaria prestatu eta errekatik ura ekartzen zuten, beste batzuk ehizatzeko tresnak egiten zituzten... Horrelakoa zen beraien bizitza. - Aitona, paleolitoko bizitza oso zirraragarria da!!!- esan zion Josuk. - Bai, nahi baduzu asteburu honetan mendira joango gara haien modura ibiltzera- esan zion aitonak. - Benetan aitona? Primeran!- esan zion Jonek pozez irrikan. Larunbata iritsi zen, eta aitona eta Josu goizean goiz mendira abiatu ziren. Motxilan denetik zeramaten: aizkora, soka, sua egiteko harri bereziak Ordu batzuk ibili ondoren, errekatxo batek zeharkatzen zuen baso handi bat aurkitu zuten. Eta orduan aitonak esan zuen: - Hemen egingo dugu txabola. - Zergatik?-erantzun zion Jonek. - Badirudi hemen gizakirik ez dela aspaldian ibili, arrantzatzeko erreka dugu, basoa handia da eta animaliaz betea dirudi... Orduan, aizkorarekin makila lodi batzuk moztu ondoren, gertu zeuden bi zuhaitzen adarrak aprobetxatuz, aterpe antzeko bat egin zuten. Ordu gutxitan, euren bizitokia izan zitekeena amaitua zeukaten. Lanaren ondoren deskantsatzen zeudela, bat-batean Jonek zerbait sumatu zuen sasi artean. Orein bat zen! Aitonak aizkora eta Jonek lantza moduko makil bat hartuta, oreinaren atzetik lasterka abiatu ziren. Oreina, ordea, askoz azkarragoa zenez, berehala desagertu zen baso ilunean. Halako batean arnasestuka aitonak zera esan zuen: - Alferrik da, ez dugu inoiz harrapatuko. Baina Harkaitz horien artean dagoena ez al da haitzulo bat? - Bai, goazen ikustera! Haitzulora hurbildu eta barrura sartu zirenean bi aldiz pentsatu gabe, sekulako oihuak entzun zituzten: - Zein demontre dabil hor!!! Aitona eta Jon guztiz izututa geratu ziren ez atzera ez aurrera. Haitzulo ilunetik gizon iletsu erraldoi bat atera zen: Basajaun! - Gu gu mendira paseatzera etorri gara soilik...- esan zuen aitonak totelka. - Alde nire begi bistatik! Ez zaituztet inoiz hemen inguruan ikusi nahi!!! - Bai... bai barkatuuuu, oraintxe bertan goaz- erantzun zion Jonek. Eta biak korrika hasi ziren herrirantz eta ez ziren gelditu etxera iritsi arte. Jon konturatu zen aitonaren istorio guztiak benetakoak zirela, baina bazegoen kontu bat ulertzen ez zuena edo gutxienez asko harritzen zuena: aitona bera baino harrituago eta izutuago zegoen gertatu zenarekin. Batzuetan iruditzen zitzaion aitonak ordura arte ez zuela sinesten Basajaun benetakoa zenik. Kezka hori betirako geratu zen Jonen pentsamenduetan, ez baitzuten inoiz gai horretaz hitz egin. 97

98 PROSA Uxue Perez Mujika D maila Aipamena Nor da nor? La Salle ikastexean ikasten du, Beasaingoa da, bere zaletasun nagusiak irakurtzea, trikitixa jotzea eta mendira joatea dira. Nahiz eta astearteak 13an jaio zorte ona izan du sari hau irabazterakoan. GILTZAPETURIK Sua, lurra, ura eta haizea. Horiek dira bizitzaren elementu nagusiak. Nik pertsonalki beti eduki dut honen inguruan jakin-mina, beti gustatu izan zait bat beste guztiak baino gehiago. Sua. Haren kolore erakargarria, bere berotasun xamurra, bere irudi hipnotikoa. Hari begiratuz egongo nintzateke bertan gatibu, dardarka dabilen kolore gorriko uholdea begiratzen Supituki Pizz! Itzali da nire eskuetan dagoen makiltxoa, magia egin dezakeena, nire arazoak ahaztea eragiten didana. Azkena itzali bezain laster beste bat pizteko gogoa etorri zait, beharra. Piztu dudanean berriz preso geratu naiz, nire eginbehar guztiak ahaztu ditut, denbora pasa da Segunduak, minutuak, orduak bat-batean burua altxatu eta sukaldean dagoen erloju borobila begiratu dut. Goizeko zortziak!!! Lanera joateko ordua dut! Ahal bezain laster jantzi eta kalera irten naiz. Nire Malboro kaxatik zigarro bat hartu eta erretzeko baino gehiago, txiskeroa pizteko gogoa nuela sentitu dut. Aseguruetan lan egitea ez da munduko lanik dibertigarriena, ezta zirraragarriena ere, baina nire nolabaiteko obsesiotik gertu dabil beti, ni giltzapetzen nauen elementutik gertu. Laneko mahaian eseri ondoren, egunkaria ireki eta berriak irakurtzen hasi naiz. Nire begiek radar bat edukiko balute bezala lehen irakurri duten albistea hau izan da: SUTEA IZAN ZEN ATZO GOIZEAN ITURRIOTZ AUZOKO ETXE BATEAN. Udaltzainek sua itzali eta zauritu bat artatu zuten. Pentsatzen jarrita, gustatuko litzaidake bertan egotea suaren handitasunaz gozatzeko. Nire egun gogokoena ekainak 23 da, San Juan bezpera. Gogoan dut gau izartsu hura, ilargia gazta bezain borobila ikusten zen, jendea zegoen alde guztietatik, musika, eta harekin bat eginez jendea dantzan, baina, nire arreta pizten zuena aurrean neukan adar piloa zen. Maite eta Jon ikusi nituen baina ez nintzen agurtzera joan sua noiz piztuko zain nengoelako. Haiek dantzak ikusten ari ziren begiak zabal-zabalik, nesken hankak egiten zituzten mugimendu azkarrengatik txundituta. Tontorrari begira nengoen, lelotuta, munduan beste gauza garrantzitsuagorik egongo ez balitz bezala. Isuri berri zioten gasolina usaintzen zen. Dantzariek suziak zeramatzaten eta piloa piztu zuten, ni atseginez begira nengoen,. Sua behatzen denbora nahikoa eman genuenean, gainetik salto egiteko ideia izan genuen. Suak ez zuen indarrik baina bertan zeuden txinpartek biziak ziruditen. Batzuk zikintzeko beldurrez, beste 98

99 batzuk erretzeko izuz, besteen aurrean ausartak eman nahi izan eta beren aurpegietan ikara sumatzen zitzaienak. Ni aldiz, jakin minez nengoen ea hipnotizatzen ninduen hark zer egingo zuen nire lagunak beldurtzeko, ukitzea bururatu zitzaidan. Hasieran bere berotasuna sentitu nuen gorputzetik hedatzen, haren handitasuna sentituz, gozatuz. Ondorengo uneak askoz okerragoak izan ziren. Ospitalera eraman ninduten. Sirena hotsak entzuten nituen nire buruan bueltaka, baita anbulantziak kaminoko zuloetatik pasatzerakoan egiten zituen burrunbak ere. Zorabiatzen hasia nengoen, eskuan nuen minak menderatuta. Egunak pasa nituen gaizki. Hala ere, gehiago kostatzen zait hasierako une goxo eta bero hori ahaztea hurrengo egunetako mina baino. Hori gertatu zitzaidanetik nago giltzapetuta. Ez nintzen suarekin hasi baina horrela bukatu nahi dut. Haren kolore erakargarria, bere berotasun xamurra, honen irudi hipnotikoa Gertuagotik sentitu, ukitu, usaindu, entzun, ikusi nahi ditut, bertan giltzapetuta egon nahi dut betirako dardarka dabilen kolore gorriko uholdea sentitzen, harekin dantzan. 99

100 E maila 10 ETA 11 URTE BITARTEKOAK 100

101 BERTSOAK 101

102 BERTSOAK Beñat Imaz Agirre E maila 1 saria Kaixo! Ni Beñat Imaz naiz. 11 urte dauzkat. Andramendi ikastolako 6. mailan nabil. Oso pozik nago Beasaingo idazlehiaketan saria irabazi dudalako bertsoen E mailan. Nire zaletasunak rugbian jokatzea eta nire lagunekin egotea dira. URTAROAK ETA TXORIAK TXANTXANGORRIA, UDABERRIA Hostoak piztu dira da udaberria epeltasuna zaigu hona etorria Txio alai batekin piztu zait irria kantari baitatorkit gaur txantxangorria. UDAZKENA. USOA Bidaiari aparta zuzen ta txukuna indartsu ta dotore hegaz dakizuna Udazken bidaiari tinko eta leuna usoa goza zazu zuk askatasuna. UDA. ENARA Hegan zabiltz batzutan hona eta hara txioka han hemendik heldu da udara Zerua jolastoki hartuaz, enara zure alaitasunaz gu poztutzen gara. NEGUA. AHATEA Elur malutak mara Txuri mendatea Ibaia harro dator Ur hotzez betea Hegan eta igeri Ze elegantea Herria koloretuz Dabil ahatea. 102

103 BERTSOAK June Aiestaran Iparragirre E maila 2 saria Apa! Ni June Aiestaran naiz, 11 urteko neska beasaindarra. Alkartasuna Lizeoan 5. maila egiten ari naiz, eta aurten hasi gara bertsolaritza lantzen. Lehenengo aldia da idazlehiaketa honetarako bertsoak egiten ditudala, eta ilusio handia egin dit sari hau irabazi izanak. Espero dut zuen gustukoak izatea! NAHI GABE, BERTSOTAN Doinua: Mundu honetan holako gauzak 1. Amaren tripan egoten nintzen goxo-goxo erdi lotan, hantxe barruan entzuten nuen bera kantari askotan. Geroztik beti bertsoa dago etxeko hainbat txokotan, sarri ibiltzen naiz ahizparekin haserre eta borrokan, baina azkenik ohartu gabe ikasi dut nik bertsotan. 2. Ezagutzen dut Amets Arzallus ezagutzen dut Elortza, Habaneraren neurri luzea edo hamarreko motza. Ezagutzen dut Bilboko BECa, kartzela edo oholtza, nahiz ahizparekin askotan naizen ikaragarri zorrotza, aitor dezadan bertsoak sarri hunkitu ohi dit bihotza. 103

104 BERTSOAK Amets Zurutuza Eskisabel E maila Aipamena Kaixo! Ni Amets Zurutuza naiz eta 10 urte ditut. Andramendi ikastolan ikasten dut, LH5. Mailan nago. Asko gustatzen zait marraztea baina bereziki atsegin dudana irakurtzea eta idaztea da. Aipamena ematen didaten bigarren urtea da eta aurten gainera bai ipuinean baita bertsotan ere!!! Izugarrizko poza eman dit aipamen hauek jasotzeak. ZORIONTASUNA Alaitasun, gozamen lasaitasun ona, horixe da niretzat zoriontasuna Beti nahi izan dute jakintsuek esan emozio hau nola den agertu guregan Aristoteles, Nietzsche filosofo asko mila iritzi ezberdin zorionerako Ta hori lortzen dugu gauza askorekin lagunekin jolastuz ta familiakin Elkarrekin ikasiz elkarri lagunduz elkarlanean ariz edota maitatuz Amaren muxu bat ta aitan besarkada lasaitasun poz hori izugarria da Bihotz taupada azkarrak pozaren aurrean begiak dir-dir daude zoriontasunean Bizitzan egon arren arantza ugari saiatu beti eusten zoriontasunari 104

105 BERTSOAK Xanet Mendizabal Barandiaran E maila Aipamena Kaixo! Xanet Mendizabal Barandiaran naiz eta 12 urte dauzkat, Beasainen bizi naiz. Andramendi Ikastolan LH6 egiten ari naiz. Nire zaletasunak txirrindua, futbola eta bertsoak dira. Denbora librea dudanean lagunekin jolastea dut gustuko. Bertso hauek gogoz egin ditut, ea gustukoak dituzuen! AMETSAK Nik gaur ekarri dudan asmoa zuei bertsok kantatzea nire gaia ametsak dira ta espero det gustatzea ez det ukatuko, lana eman dit bertso guztiak amaitzea baina ilusiokin ein ditut ta nahi det zuek gozatzea Mundu guztik ditugun ametsak askotan bihurtu hutsak batzuenak alaiak dira ta besteenak berriz beltzak lan asko egin beharra dago lortzeko ez dira errazak baina behin lortzen dituzunean ederrak dira ametsak Egunero prest egoten gera ametsen bila joateko ta gure ametsak bete nahian pauso handi bat emateko aurrean jarritako guztia behar bada gainditzeko eta edozer egiten dugu amets hoiek betetzeko Jendeak amets bakarra eta nik berriz baditut mila futbola, txirrindu eta bertsok a ze momentu on pila Halako ametsak betetzeko izan behar da oso abila saiatze hutsak merezi du ta joango naiz haien bila. 105

106 PROSA 106

107 PROSA Alex Lopez Lasa E maila 1 saria Alexander Lopez Lasa naiz, eta urtarrilaren 2an 12 urte bete nituen 4.urtea da dagoeneko. La salle ikastetxetik, Olentzeroren astoaren gainean, Agerreko pagadian zehar eta zikoina bat languntzat dudalarik txokolateari buruzko istorio batekin natorkizue haurten... Beraz, ez da gehiegizkoa txokolateak nigan duen eragina liluragarria dela esatea.txokolatea nik bezain gustukoa baduzue istorio honekin gozatuko duzuela ziur nago. Mila esker Oihane eta Maialen zuek irakatsi baizkidazue idazle izateko lehen pauso hauek. BARRENETXE Banekien txokolateak izugarrizko boterea zuela. Botere magikoak esango nuke. Bere botereak zeruraino iritsiko zirenik ez nekien ordea. Neguko arratsalde gehienetan egiten genuen bezalaxe, arratsalde hartan ere Barrenetxe gozotegira joan ginen txokolate beroa hartzeko asmoarekin. Kristalezko ate pisutsu hura irekitzearekin bat irribarre bat marraztu zitzaidan aurpegian, txokolatearen goxoaren usainak eragindako irribarrea. Nire birramonak arrazoi zuen txokolate hau arimaren bizigaia da esaten zuenean. Hurreneko mahaian eseri ginen, garai batean Barrenetxe gozotegia izan zenaren argazki baten azpian kokatzen zen hartan. Argazkiari begira-begira gelditu nintzen: Zugarramurdi zihoen argazkiaren behe-eskuineko iskinean. -Zugarramurdi,sorginen lurraldea -pentsatu nuen -Aspaldi batean gertatu zen istorio bat kontatzea nahi al duzu mutiko?-entzun nuen atzealdetik -Sorginen eta Barrenetxetarren lurraldean gertatu zen istorioa aditu. Garai hartan, Barrenetxetarrak, kakao izeneko hazi bat erosi berri zioten Zugarramurditik igaro zen saltzaile bati. Zirudienez ez zen munduan hazi horrek emandako fruitu hura baino liluragarriagorik; saltzailearen hitzetan: Jainkoen elikagaia omen zen mundu berritik ekarritako hazi itsusi hura. Horrela ba gozogileak bi zaku kakao hazi erosi zizkion, oparitzat arto zaku bat eta larruzko zakutxo bat jasoz. Hasiera batean Barrenetxeko etxekoandreak ez zuen begi onez ikusi bere senarrak egindakoa. 107

108 -Baina ze jainko eta jainko ondoko...! Ez ahal dugu ba nahikoa sorginen kondairekin? Apaizjaunak honen berri badu... -Zaude lasai Dominika...Jainkoen elikagaia bada jainko berak babestuko gaitu... Saltzaileak esan bezala ilargi beteko gauean zakukada bat hazi xehetu zuten Barrenetxetarrek. Hauts marroixka eta leun batek tindatu zituen Barrenetxetarren aurpegiak. Berri ona herri osoan zabaldu zuten. Hurrengo ilargi beteko gauean behirik onenaren esne eta esnegainarekin nahastu eta irakiten jarri zuten guztia, kobrezko pertza batean. Hura zen usaina hura... sudur zuloetatik gorputz guztiraino zabaltzen iristen zen usaina. Arima berpizten zuen usaina... Kanpaiak inoiz baino ozenago jotzen ari ziren Barrenetxekoak beren gozoa probatzeko asmotan pertzara hurbildu zirenean. -Dominika,Manuel! Goikoetxea baserriko familia guztia atxilotu dute! Bai eta Furundarena eta Salegi baserriko seme-alabak ere! Mendiko koban dantzan eta kantuan ari omen ziren eta Iruñako apezpikuak jainkoaren izenean eraman ditu Elizondora; iloba Juana ere beraiekin omen zegoen. Deabruaren jarraitzailetzat, sorgintzat jo dituzte...ene bada! Gurdi batean sartu dituzte ur bedeinkatuz bustita...! -Jainko maitea! Gure iloba Juana sorgina? Eta zertara eraman dituzte Elizondora?-galdetu zuen atsekabetuta Dominikak. -Dirudienez Jaungoikoaren izenean Urdaxeko bost familia orain dela bi aste atxilotu zituzten eta epaitu ondoren herriko plazan su eman zieten...! -Manuel zerbait egin beharra daukagu. Juana ez da sorgina ez eta besteak ere. -Jaungoikoaren izenean esan al duzu? Jaungoikoaren izenean bada nik jainkoaren elikagaia emango diet.-esan zuen Manuelek begi biziz. -Ez zara ausartuko daukazun nahaste hori apezpikuari ematea ezta? -Zer bestela?apezpikuaren eskuetan gaude. Horrela ba kobrezko pertza hori idi gurdi batean igo eta elizondoko bidea hartu zuten. Apezpikuaren etxera iritsi eta pare bat aldiz kolpatu zuen izugarrizko gurutze handi bat zuen atea. -Opari bat dakarkiot apezpikuari. Arima poztuko dion oparia. -Oparia bada ongi etorria izan dadila.aurrera! Etxe atarira sartu orduko hantxe ikusi zituen atxilotuak; bere iloba Juana han zegoen, negarrari ezin eutsirik. -Opari bat ekarri omen duzu niretzat? -Bai, halaxe da. Arima piztuko dizun jainko zerutarren jana. -Ea ea ez da hainbesterako izango. Emadazu ba probatzeko. Manuelek egurrezko koilara kobrezko pertzan sartu eta jaki beroa eskaini zion apezpikuari, Dominikak aitaren egiten zuen bitartean. Koilara ahoan sartu orduko apezpikuaren bihotza taupadak azkartzen hasi zitzaizkion eta begiak dir-dir egiten zizkioten. Irribarre handi batek argitu zuen bere aurpegia eta inoiz ikusi gabeko zerua agertu zitzaion begien aurrean. 108

109 -Jainkoen janaria da hau, jainkoen edaria!...eta nire izenean eta jainkoaren onespenarekin libre geldi daitezela atxilotu guztiak! Dominikak eta Manuelek kobrezko pertza bete txokolate galdu zuten, baina Zugarramurdik bere biztanleak eskuratu zituen. Eta gozoen herri hartan sorginik ez. Txokolate usainak Donostiako Barrenetxera ekarri ninduen bueltan. Hura boterea hura txokolatearena. Hura magia hura gozoarena. 109

110 PROSA Iker Pia Unanue E maila 2 saria Kaixo! Ni Iker naiz, 10 urteko mutil beasaindarra. Aurten La Salle ikastetxean 5. maila egiten ari naiz, eta kirol asko ditudan arren gogoko, nire zaletasun handienen artean futbola aipatuko nuke. Izan ere, nire lagunek eta nik, baloi bat nahikoa izaten dugu edozein kalebazter futbol-zelai bihurtzeko. Bideojokoetan ibiltzea ere asko gustatzen zait, nahiz eta hau dela eta etxean hainbat iskanbila izaten ditudan. Sari hau munduan jolasteko astirik gabe bizi diren haur guztiei eskaini nahi nieke. Ea gustukoa duzuen. FAIRTRADE - Oraindik txikia zara,handiagoa egitean ulertuko duzu! Askotan entzun dut esaldi berbera.izan ere,umeoi zenbait gauza ulertzea kostatzen zaigunean,helduek era erraz horretan gaiez aldatzeko joera izaten dute.eta egia esan,niri behintzat, askotan ondo etortzen zait,horixe bai da errazena, egunen batean ulertuko dut pentsatu,paso egin, eta beste gauza batean hastea. Baina bada aurreko batean eskolan azaldu ziguten kontu bat,nire buruan paso egin ezinean gelditu dena.izan ere,emakume hile hori hark azaldu zigunak benetako egonezina eragin zidan, gauzak horrela izanik,mundua sekula ulertuko ez nuenaren irudipena sortuz. Eguerdi hartan,etxera iritsi nintzenean,nire amari galdetu nion: - Ama,zuk badakizu zer den bidezko merkataritza? - Bueno - erantzun zidan amak - Zerbait entzun dut horretaz. - Eta guk,mota horretako produktuak erosten ditugu? Ziur nengoen erantzuna ezezkoa izango zela,baina nire amak badu ni harrituta uzteko dohain berezi bat, eta hala esan zidan: - Ba begira,guk lanean bi kafe makina ditugu,bata normala eta bestea merkataritza justukoa, eta gure taldeak,beti, makina horretatik hartzen dugu hamaiketako kafea. Gehienetan bezala,orduan ere presaka zebilen nire ama eta ez genuen elkarrizketa gehiago luzatu.youtuben begiratuko nuela pentsatu nuen.tableta ostirala arte debekatua izaten dut, engantxatua omen nago,beraien esanetan,beraz egongelan dugun ordenagailura jo nuen. Lehenik euskaraz,gero gaztelaniaz,eta ingelesez ikusi nuen bideorik ere izan zen.kafe,te, nahiz kakaoarekin,azukre,ezti eta arrozarekin,niretzat hain ezagunak ziren hainbat eta hainbat 110

111 produktuekin gertatzen zen.guztietan lurralde txiroetako jende apala ikusten zen,goizetik gauerainoko lanaldietan,oraindik txikia izanik ere antzemateko gai naizen baldintza penagarrietan lanean. Futbolak nigan eragiten duen erakarpen botere berezia dela eta,han eta hemen bideoak, albisteak,irudiak ikusten ari nintzela,nire adin ingurukoa zirudien mutil beltzaran baten argazkiak arreta egin zidan.esku batean futbol-baloi bat zuen,bestean berriz baloiaren kolore berdineko haria zulotik pasata zeraman jostorratz handi samar bat.bere begiradak tristea zirudien,goibela, atsekabetua,bizitzeko gogoa aspaldidanik galdua izango balu bezala.ez zen ez, bere keinua,guk partidu bat jokatzera goazenean izaten dugunaren tankerakoa. Argazkian klikatu eta mutil haren berri jakin nahi izan nuen.akbar izeneko mutiko Pakistandarra zen. Eskuetan zuen baloia,fifak erabiltzen duenetako bat,eskuz josten du Akbarrek, guztira 690 puntada eman behar dituelarik.interneten irakurri ahal izan nuenez,jostun hauen dirusarrerak egiten dituzten baloi kopuruaren baitan daude,ez lan orduen araberan,beraz beste hainbatek bezala,akbarren gurasoek ere, bera eta bere anai-arrebak lanera bidaltzea beste erremediorik ez dute bizimodu duin bat izateko behar dituzten premiazko gaiak lortzeko.izan ere baloi hauetako bakoitzagatik 50 zentimo inguru jasotzen dituzte,guztia josteko hiru ordu inguru behar dituztelarik.hau horrela izanik,akbarrek ezin du eskolara joan,ez gure adineko mutiko batek gustuko dituen jarduerak egin, zer esanik ez jolastu. Matematikako irakasleaz gogoratu nintzen bat-batean.zatikiekin gora eta behera egunak generamatzan eta matematika eguneroko ekintzekin lotzea asko kostatzen zaigun arren,aldi hartan, Akbarrek irabazten zuenaren eta guk baloia ordaintzen genuenaren arteko zatiki bidezko irudi bat marraztea erabaki nuen.akbarren irabazia zatiki osoaren puska txiki-txiki batean besterik ez nuen margotu ahal izan! Non zegoen beste diru guztia? Ez nuen ulertzen. Ordenagailua itzali eta nire gelara joan nintzen,baloiak gordetzen ditudan lekura.ezaugarri bat ikusi nahi nuen nire baloietan,seinale bat, lerro biribilez osaturiko ikur berde-urdina. Goitik, behetik,hemendik,handik begiratu nien,baina baloi haietan ez zegoen nik desio nuen markaren arrastorik.akbarri bizi izateko denbora eta ilusioa kentzen zioten baloiak ziren haiek! Giltzak hartu eta garajera jaitsi nintzen.han beste sei bat baloi baditut,zaharragoak.agian haietan bai! Nire bihotza inoiz baina azkarrago zebilen,baina alferrik,ez genuen Akbar bezalako haurrei lagunduko zien moduko baloirik etxean. Lauzpabost aste pasa dira eskolan hitzaldi hura izan genuenetik.ordutik,zenbait ostiraletan, ipada nahiz PS4a hartu dezakedan ordu desiratua iristen denean,ez naiz ziztu bizian ostiko,tiro eta borroketan murgiltzen Clash Royale edo Call of Duty modukoetan.horren ordez, askotan,nahiago ditut munduko beste errealitate batzuk ezagutu.ehunka bideo,argazki eta albiste ikusi eta irakurri ditut hain harriturik utzi nauen gai honi buruz eta denbora tarte honetan hainbat gauzaz konturatu naiz:mundua denontzat justua izatera iristeko ezinbestekoa litzatekeela denok elkar errespetatzea eta herrien artean bidezko merkataritza harremanak lantzea,baina mundu hori diruaren mende dagoen bitartean, guzti hori ezinezkoa suertatzen zait,eta Akbar bezalako askok etorkizun beltza izango dute. Atzo,nire gelako egutegian,maiatzeko bigarren larunbata gorriz biribildu nuen.hemendik aurrera egun berezia izango da hau niretzat eta behar bezala ospatuko dut.gero,nire arrebaren post-it ponpoxo horietako bat hartu eta letra handi eta garbiz, bertan, Fairtrade hitza apuntatu nuen. - Ama,hemen uzten dizut nahi dudan hurrengo baloiaren marka.gorde ondo zure karteran. Ez dut besterik nahi. Hori izan behar du. - Baina berriro horrekin al zaude? - erantzun zidan amak harridura aurpegia jarriz. Eta beste ezer esateko astirik eman gabe, ni aurreratu nintzaion. - Bai, txikia naiz,baina ehun urte gehiago izanik ere,ez dut ulertuko,inoren buruan sartzen ez diren gauzak egiten bai dira munduan! 111

112 PROSA Maddi Urteaga Riaño E maila 3 saria Kaixo! La Salle-San José ikastetxeko ikaslea naiz; Maddi dut izena eta LH 5.mailan nago. Isila eta lotsatia izan arren, oso neska alaia eta irrifartsua naiz. Zeharkako txirula jotzen dut eta padelen jolastea oso gustukoa dut; halere, gehien gustatzen zaidana nire lagunekin jolasean aritzea da. Saria irabazten dudan bigarren urtea da eta aurten ere, ilusio handia eman dit; istorioa zuen gustukoa izatea espero dut, ea zer deritzozuen. Saria, egoera jasangaitzan dauden siriar haurrei eskeintzen diet baita nire familiari ere. ESPERANTZARA Udaberria ate joka dabil eta dagoeneko bere ondorioak sufritzen hasi naiz. Eztarria lehor-lehorra daukat, sudurreko azkura handia, arnasa hartzeko nahiko zailtasun eta begiak, berriz, orduak negarrez eman izan banitu bezala, gorri-gorriak. Negar egiteari aspaldi utzi nion, malkoak lehortu zaizkit, bihotza uste baino gehiago gogortu eta begirada guztiz goibel daukat. Haur hauek begirada galdua dute entzuten zaie kanpalekura etorri berri diren laguntzaile inozoei. Zer demontre jakingo dute? Gehien gustatzen zaidan laguntzailea Bego da. Emakume leiala. Egia estaltzen ez duen horietakoa da Bego. Ama, hesiaz bestalde larri zauritu zutenean, niregana etorri eta benetan gertatutakoa adierazi zidan bakarra bera izan zen. Kanpalekuko bizimodua ez da samurra, batez ere bakarrik gaudenontzat. Etxea eta familia galdu ditugu eta lagunak egitea ez da lan erreza. Kamioi berdeak iristen direnean gertatzen dira liskar handienak. Kamioi berde horiek herrialde desberdinetatik datoz eta egun batzuetarako elikagaiak, arropa eta oinetakoak ekartzen dituzte. Baita herrialde horretan egindako bilketa bereziren bat ere. Kamioi berde bati esker ezagutu nuen Bego. Ilun zegoen, hotz handia egiten zuen eta denda barruan nengoen. Zopa antzeko ur zikina berotzen ari ginela garrasiak entzun genituen: kamioi berdea, kamioi berdea!! Hura aztoramendua! Bonbetatik ihesika bezala irten ginen dendatik eta konturatu orduko kamioi berde handiaren parean geunden kutxetatik tiraka eta tiroka. Nire erretinan betiko gordeta ditut jasandako gertakari beldurgarriak, bala hotsak, bakarrik, nire buruan zeudela pentsatzen nuen. Baina ez, kamioi berdetako kutxek jendea eroa bihurtzen dute eta egun hartakoa zoramena izan zen. Inork espero ez zuen bilketarekin topatu ginen. Eskolarako beltzez eta letra larriz idatzita zegoen kutxa ireki zutenean, Begoren herrialdean opariak banatzen dituen ikazkin tripa handia kamioi barruan ezkutatuta zetorrela ematen zuen. Denetatik atera zuten: kolore 112

113 desberdinetako arkatz margo ederrak, errotulagailu fosforeszente berde, hori, laranja eta urdinak, ezabagomak, axotak, tamaina guztietako koadernoak, txorroskiloak, aniladun karpetak, gomadunak ere, baloiak, soka-saltoak eta ipuinak!! Infernu honetan magiarik gabe, nola bizi ba? Printze Txikia eskuartean nuela Samir eta bere anaia inguratu ninduten, bultzaka hasi ziren baina ondo helduta neukan nire altxorra. Askatzen ez nuela eta, Samirrek atzeko poltsikotik bere pistola atera eta ez zuen zalantzarik izan BUM, BUM!! Ezkerreko sorbaldan tirokatu eta lurrera erori nintzen. Sustoan geratu zen dena, hori bai, susto handian!. Egun hartako oparia Bego izan zen, bera da geroztik pilatutako sufrimendua kentzen saiatzen dena eta ahal dudan denbora gehiena berarekin pasatzen dut. Eskola orduak bukatzen direnean ospitalera joaten naiz. Jaioberriekin laguntzen diot. Iluntzean bere herrialdeko istorioak entzutea asko gustatzen zait eta pixkanaka bere hizkuntza ikasten ari naiz jartzen dizkidaten abestiekin. Asko ikasiko dudala agindu diot eta handitan medikua izango naiz bera bezala eta bere herrialdea ezagutzera joango naiz. Ai ene! Nire burua esperantzara kondenatua. 113

114 PROSA Amets Zurutuza Eskisabel E maila Aipamena Kaixo! Ni Amets Zurutuza naiz eta 10 urte ditut. Andramendi ikastolan ikasten dut, LH5. Mailan nago. Asko gustatzen zait marraztea baina bereziki atsegin dudana irakurtzea eta idaztea da. Aipamena ematen didaten bigarren urtea da eta aurten gainera bai ipuinean baita bertsotan ere!!! Izugarrizko poza eman dit aipamen hauek jasotzeak. BI BIZITZA KOADERNO BATEAN MANEX (2017ko Otsaila) Ni Euskal Herrian bizi naiz, Zarautzen. Hamaika urte ditut eta marraztea asko gustatzen zait. Handitan liburu ilustratzaile izan nahiko nuke. Betidanik gustatu izan zait liburuak irakurtzea baina gehien atsegin dudana liburuetako marrazkiak dira Gehienetan zoragarriak izaten dira! Ikastolan Yemenerako material bilketa egiten ari dira eta irakasleak guk ere zerbait eramateko proposatu digu. Yemeneko neska mutilen egoera azaldu digu, bertako neska mutilek ikasteko oso aukera gutxi dute, gerraren ondorioz eskola asko bonbardatu dituzte, urik ere ez dute etxe askotan eta ez dute ez dirurik ez aukerarik gauzak erosteko. Pena handia ematen dit, zaila egiten zait egoera hori ulertzea, batzuek hasitako gerragatik denek sufritu beharra. Beraz, nik ere zerbait egitea pentsatu dut eta gabonetako eskean ateratako dirua erabiltzea pentsatu dut horretarako. Ze ondo pasa genuen Gabon eskean! Mikel, Xabat, Xabi eta Nerearekin. Etxe bateko portalean argia itzaldu zitzaigun abesterakoan eta Nereak sekulako oihua bota zuen. A ze barregura! Ezin genuen abesten jarraitu. Itsulapikoa irekitzean 13,11 ditudala ohartu naiz. Azkenean 10 hartu ditut. Bazkaltzerakoan irakasleak azaldu diguna kontatu diet gurasoei. Beraiek ere ados daude nire erabakiaren eta ikastolatik ateratzean paper dendara joan naiz koaderno bat erostera. Dendan koadernoa asko daude, gehienak laranja kolorekoak marrazki horiekin. Bueltak eta bueltak eman ditut eta bat-batean sekulako koaderno polita ikusi dut: urdina, kolore ilunagoko seilu batekin estanpatua. Harrigarria iruditu zait, munduko eraikuntza ospetsuenen marrazkiekin estanpatua zen eta. Eskuetan hartu dut eta momentu batean niretzako erostea 114

115 pentsatu dut baina Yemengo neska mutilen irudia burura etorri eta tentazioa aguantatu dut. Koaderno hau beste norbait zoriontsu egiteko izango da. Azkenean koadernoa eta boligrafoa erosi ditut. Etxera iristerakoan ezin izan diot tentazioari eutsi eta koadernoko atzealdeko kartoian ondoko marrazkia egin diot: Bihar koadernoa irakasleari emango diot. LITZY (2017ko Apirila) Litzy dut izena, Al-Hudayda-n bizi naiz eta 9 urteko neskatila naiz. Nire izenak alaitasuna esan nahi du eta nahiz eta gerran egon alaitasun hori mantentzen saiatzen naiz.hiri handia da nirea eta itsas portu handia du baina nik ez dut marinel izan nahi, marrazkilaria baizik. Liburuak ere asko gustatzen zaizkit baina gerra dela eta ez dut aukera handiegirik horietako bat edukitzeko. Duela gutxi nire ikastetxea bonbardatu dute. Orain harri artean biltzen gara egunero. Egoera gogorra da. Ez dut ulertzen batzuk hasitako gerragatik denok sufritu beharra. Baina gaur pozik nago, eskolan Europatik datozen koaderno batzuk banatu dizkigute. Niri koaderno urdin bat tokatu zait, kolore ilunagokoz munduko eraikuntza ospetsuak estanpatuak dituena. Koadernoen kaxa ireki duten orduko, ikusi dut koaderno urdina eta huraxe tokatzea nahi nuen Ze zortea nirea!!!! Koadernoaren atzeko azalean marrazki txiki bat dauka norbaitek egina eta oso barregarria iruditu zait. Umoretsua izango da hau egin duen umea. Etxera iristerakoan atarira jaitsi naiz nire koaderno berrian marrazki bat egitera. Bertan nagoela Europako kazetari bat hurbildu zait. Galdera batzuk egin dizkit, argazki batzuk atera eta nire marrazkia bereziki polita dela esan dit. Horrekin batera proposamen bat egin dit: egunero nere albisteak ilustratzea. Trukean dirua emango dit. Baiezkoa esan diot. Oso ondo etorriko zaigu eta diru hori etxean eta aukera badut, ikasteko ere gordeko dut. Koaderno honek nire bizitza aldatu du! MANEX/LITZY (London, 2032.urtea) Lady Bird editorialak langile berriak kontratatu ditu haurrentzako egin behar dituzten liburu sorta berria ilustratzeko. Manex Urteaga eta Litzy Al- Sammad daude horien artean. Agian, noizbait, hitzegingo dute koaderno urdinari buruz eta ohartuko dira bizitzan egiten diren borondate oneko ekintzek biziak aldatu ditzaketela, norberarena barne. 115

116 PROSA Ander Kortaberria Lopetegi E maila Aipamena Kaixo, ni Ander Kortaberria naiz 12 urte dauzkat eta errugbia, marraztea, bideojokoak eta irakurtzea gustatzen zait, Alkartasuna Lizeora joaten naiz. Espero dut ipuina gustatzea, ea asmatzen duzuen zer den protagonista!! TXIKI-TXIKIA ETA BOROBILA Lehenengo aldiz erosi nindutenean berri berria nintzen, diz-diz egiten nuen izarren antzera. Haurrek sudurra kristalaren aurka zapaltzen zuten ni hobeto ikusteko lurrunak dena estali arte. Ikuslehioan nengoen azeituna etiketa guztiz kendu gabeko txarro batean. Etiketaren ondarren gainean errotulagailuz idatzita ozta-ozta irakur zitekeen: sei bost pezeta. Bat-batean ume bat sartu zen dendara mostradorera hurbilduz. Ondoren poltsikotik bananbanan bost pezeta atera zituen eta behatza luzatuz esan zuen : horiek nahi ditut!. Atsoak mutikoa aurpegira begiratu gabe, txarroa hartu, eta aurrean zakarki jarri zion. Zerorrek aukeratu, bota zion. Haurrak politenak aukeratu zituen: katuen begien antzeko bi, ostadarraren koloreko beste bi, beltz bakarra eta azkenik txuri-urdina. Kontu handiz miatu zituen akatsen bila, txuri-urdinaren txanda heldu zenean, pitzadura txiki bat hauteman zuen, beraz, txarrora itzuli zuen eta begiak itxita, ni hartu ninduen! Berrogei urte joan dira orduz geroztik. Nire lagunak desagertzen joan ziren: beltzak estolderiatik ihes egin zuen, beste bat auto batek txikitu zuen, besteak auskalo! Lagun berriak ere egin nituen, eta orain hemen gaude, baztarrean, zapata kaxa ilun batean ezkutatuta, ziba, taba bakarti bat eta ni. Hau hirukotea! Gaur goizean aspaldiko partez eguzkiaren argia ikusi dugu kutxaren alboko zulotxoetatik. Norbaitek traste zahar hauek bizilagunari emango dizkiot esan du. Ondoren txirrina entzun dugu eta lurrikara hasi da. Azkenean mugimendua bukatzerakoan, bizilagunen semeak tapa altxatu du eta kaxari buelta emanez lurrera bota gaitu. Erortzean piririka ohearen azpialdean ezkutatu naiz. A ze kaka pila, esan du haurrak ziba kaxara bueltatu aurretik. Segidan alfonbraren ertzetik ikusi dut ume mokoak taba ahoan sartu duela eta gogor murtxikatzen ari dela behin eta berriz txiklearen antzera. Hortan ari zela ohiuka amari galdetu dio ea zenbat egun falta diren Port Aventurarako txangorako. Bat besterik ez, orain bota ahoan darabilkizun zikinkeria hori eta egin etxerako lanak behingoz!. Taba gaixoa hortz markaz josita eta lerdea zeriola zakarrontzira joan da betirako. Umeak ez ditu hiru minutu ere lanean jardun kontzentrazioa galdu eta mahai gaineko kutxara 116

117 gerturatu arte. Kontu handirik gabe ziba atera eta bere koloreetako errotulagailuekin tamaina guztietako pitilinak marraztu dizkio buelta guztian. Hori gutxi izango balitz konpasa hartuta zuloz josi du. Amak afaltzera deitu duenean, umeak mezpretxuz ziba zakarrontzira jaurti du. Nire txokoan izkutatuta pentsatzen hasi naiz. Goizeko argi izpiak nere txokoa argitu dute umea esnatuz. Kakanarrua zeharo haizetuta dabil ohetik lurrera saltoka behin eta berriz. Salto batean nahi gabe alfonbra mugitu du ni eskaileraruntz bultzatuz. Hau da nire aukera! Txangorako poltsa prestatu ondoren arrapaladan sukaldera abiatu da bere oinak nirekin topo egin arte. Muturrez aurrera erori da eskaileratik behera hortzak mailen kontra txikituz. Oraintxe bueltatu dira larrialdietatik. Dirudienez ezkerreko hanka eta eskuineko eskumuturra puskatu ditu eta bolara luze baterako txangorik gabe gelditu da. Kontuz karmarekin edozein itxura har baitezake eta 117

118 PROSA Eneko Goñi Egurtza E maila Aipamena Kaixo ni Eneko Goñi naiz 11 urte ditut eta Beasainen bizi naiz. Betidanik izan dut irudimen asko marrazteko eta baita istorioak sortzeko, horregatik ipuin honetan irudimen asko erabili dut eta istorio arraro eta aldi berean polit bat sortu dut. MUNDU GARA Zeinen gaiztoa den bizitza!... Eta baita polita ere. Ni mundu bat naiz, ederra eta indartsua. Eta pixkanaka hobetzen joaten naiz. Nigan bizi direnak zoriontsu dira eta elkar babesten gara. Horrela, denok bakean bizi gara, zerua gorri-gorria da, eta bertatik biztanleak garraiatzen dira. Baina batzuetan erasotu egiten gaituzte; azkeneko borroka horrela izan zen. Minez esnatu nintzen, nire biztanleak oihuka ari ziren, laguntza eske. Dena ikusi nuen hemen goitik. Erasotzaileak munstro beltz eta adardunak ziren. Kanpoko munduetatik zentozten, haserre, heriotzaren zalduna bezala. Beraiekin iluntasuna ekartzen zuten. Nire gerlariei prest egoteko agindu nien eta beste denei ezkutatzeko esan nien. Gerlariak bi olatu ikaragarri bezala elkartu ziren bortizki. Horri begira, ni beldurtuta eta triste sentitzen nintzen. Odolezko lakuak sortzen ziren eta borrokak ordu luze batzuk iraun zituen. Baina azkenean guk irabazi genuen. Galdutakoa berreskuratzen hasi ginen; baina ni indar gabe sentitzen nintzen. Ez geunden beste eraso baterako prestatuta, hil egingo nintzatekeen. Denbora bat pasa eta hobeto egoten hasi nintzen, eta nire mundua osatzen zutenak seguru eta osasuntsu zeuden. Bakeak eta lasaitasunak inguratzen ninduten, sehaska bateko maindire leunek haurtxo txiki bat estaltzen duten bezala. Oroitzapen polit guztiak itzuli ziren nire barnera eta aurrera egiteko gogo guztiak berreskuratu nituen. Ez nuen inoiz pentsatuko ni inoiz horren pozik egongo nintzenik: jolasten, dantzatzen, ondo jaten Bizitza berriro polita zen Bigarren erasoa iritsi zen arte. Oraingoan nire gorputz osoa estaltzen zuten; gutako inor ez zegoen horrelako eraso bati aurre egiteko prest. Gorputza usteltzen sentitzen nuen eta biztanle guztiak ezkutatu egin ziren. Beldurra eta mina nuen, jasanezina. Nere borrokalari ausartek ahal zutena egiten zuten baina ez zuten ezer lortzen, eta, pila bat hiltzen hasi ziren, eta beraiekin batera, nire zati bat ere hiltzen hasi zen. 118

119 Bizitza lehenago bezala izatea amesten nuen baina ziur nengoen hori ez zela posible izango. Ez nuen gogorik ezer egiteko eta amaiera izango zela uste nuen. Denok hil behar genuenean laguntza iritsi zen. Dirdira bat ikusi nuen nigana hurbiltzen; hodei magiko bat zen. Bere barnetik zaldun erraldoi eta boteretsu batzuk agertu ziren, gu laguntzera zetozen. Ni itxaropenez beteta nengoen. Zaldun ausart haiek erasotzaile gaizto guztiak hil zituzten, inurriak izango balira bezala. Osasun guztia berreskuratu nuen. Nire barnean argi bat piztu zela zirudien, iluntasuna eta hotza uxatuz. Eta gu denok guztiz sendatu ginen, alaitasuna eta poza berreskuratuz. Benetan eskertzen diot laguntza hura bidali zuen azti miresgarriari. Agian ez duzue zer ondo ulertu ipuin hau,berezi xamar kontatu dudalako. Nire pertsonaiei izenak aldatu dizkiet. Ea horrela ulertzen duzuen: - Erasotzaileak, Ebolaren birus hiltzaileak ziren. - Biztanleak, nire zelulak ziren. - Zaldun lagunak, medikuaren txertoa osatzen zuten. (Eskerrik asko, mediku anderea!!) Eta mundua ni naiz, Afrikan bizi den 6 urteko neskatxoa suahilia, Shany izena dut. Ebola gainditu dut, eta orain osasuntsu nago. 119

120 F maila 8 ETA 9 URTE BITARTEKOAK 120

121 PROSA 121

122 PROSA Garazi Enparantza Agirre F maila 1 saria Kaixo Garazi dut izena, 10 urte ditut eta Beasaingoa naiz. Nere zaletasunak kirola, dantza, marraztea eta trikitixa jotzea dira. Oso gogoko ditut futbola eta eskubaloia. Lagunekin ibiltzea ere asko gustatzen zait. Hau da bigarren aldia idatz lehiaketan parte hartzen dudana. Oso oso pozik nago aurten lortu dudan sariarekin. Ilusio handiz jasoko dut. Jendea animatzen dut beraiek ere parte hartu dezaten hurrengo urtean. Ea gustatzen zaizuen nere ipuina. HIZKIEN LAPURRA Bazen behin Lander izeneko mutil bat. Mutil bihurri xamarra zen eta jolasa asko gustatzen zitzaion, beste askori bezala. Baina Landerrek bazuen berezitasun bat. Landerrek ahalmen magiko bat zuen, ez nola nahikoa, hitzetako izkiak lapurtzen zituen. Eta gainera izki horiek beste hitz batzuri erantsi. Bere herriko izen gehienak aldatuta zeuzkan. Ze ondo pasatzen zuen bihurrekeriak egiten. Adibidez, alkate jauna noizbait PATXI izan zen, baina Landerrek P lapurtu zion eta S erantsi. Orduz gero ATXIS zen eta gizajoari doministikun erantzuten zioten. Bazuen KEPA izeneko bizilaguna ere. Ez zuen oso gogoko eta K lapurtu zion. Ordutik denek EPA! EPA! agurtzen zuten barrezka. AITOR lagunari I lapurtu zion eta orduz geroztik beti besteen atzetik dabil: -Ator! Ator! -Banoa! Banoa! Eskolan hain bihurria zenez askotan ZIGORRA jartzen zioten. Behin aspertu zenean Z lapurtu eta ORRIA hitzari itsatsi zion. Orduz gero eskola ZORRIAZ bete zen eta itxi beharra izan zuten denek burua zorriz josita zutelako. EKAINA-ri E lapurtu eta BI erantsi zion. Orain, maiatzaren ondoren hilabete BIKAINA dator, ikasturtea bukatzen dena, iufi! MUSU hitzari U lapurtu zion eta orain norbaiti musu bat eskatuz gero kartak banatzen ditu, MUS! Eta horrela ibiltzen zen Lander, izkiak lapurtu, izkiak erantsi, beti okerrak egiten. Baina hainbeste bihurrikeriekin lagun guztiak galtzen zituen. Egun batean neska berri bat etorri zen herrira. Lidia izena zuen. Landerri asko gustatu zitzaion eta bere laguna izatea pentsatu zuen. 122

123 Horrela elkarrekin jolastera joaten ziren, eskolara laguntzen zion, etxekolanak egiten, parkera joaten ziren, eta abar. Baina Lander ezin geldi egon eta behin batean L lapurtu zion: -Baina Lander, zer egin duzu? Denek IDIA deituko naute!! Eta MUUUUU egingo didate!! Hori ez dute lagunek egiten. -Sentitzen dut barkatu, nahi gabe izan da, horrelakoa naiz. Baina ez dakit nola konpondu, ze behin lapurtu diren izkiak ezin dira itzuli. -Ba zerbait egin beharko duzu benetan nere laguna bazara. Eta Lander pentsatzen hasi zen. Baina ezin zion L berriz jarri herriko L guztiak falta zirelako. Denak lapurtu zituen. Nondik lortuko zuen L bat? Eta azkenean ideia ikaragarria izan zuen. -Bat, bi, hiru, L jarri eta L kendu. Hor duzu berriz ere. Kaixo LIDIA. -Kaixo ANDER. Zu bai laguna. Eta orduz geroztik lagun handiak izan ziren betirako. Eta Anderrek muxu eskatu zion eta Lidiak kartak atera zizkion, ja, ja, ja. 123

124 PROSA Lide Urteaga Riaño F maila 2 saria Kaixo! Lide nauzue, La Salle-San José ikastetxeko ikaslea. LHko 3.mailan nago eta ilusio handiz idatzitako istorioa eskeintzera natorkizue. Ea zer diozuen Nire zaletasunak pianoa jotzea eta margotzea dira; kirola egitea ere atsegin dut. Nire lagunekin primeran pasatzen dut eta parkean emandako orduak oso dibertigarriak dira. Sari hau nire familiari eskeintzeaz gain, etorkizun hobe baten bila, gure herrira datorren orori eskeintzen diot. ALIKA Martxoaren 20a, asteazkena. Zarata, iskanbila eta kontu ugari artean gelan sartu gara. Dagoeneko andereñoa barruan da. Ezpainak gorri-gorriak ditu eta bere ile luzea motots dotore batean bilduta dauka. Asko gustatzen zait nire andereñoa barre asko egiten duelako. Martxoaren 21a, asteartea. Ataritik gatoz. Mikelek eskuak zikin-zikinak ditu eta andereñoak eskuak garbitzera komunera bidali du. Sorpresa bat omen dauka guretzat eta berehala etortzeko esan dio. Iupiii!! Sorpresa bat? Zer izango ote da? Andereñoak lasai geratzeko esan digu eta denak isil-isilik berria entzun dugu: datorren ostegunean ikaskide berri bat izango dugu gelan, Alika izeneko neskatila afrikarra. Martxoaren 22a, asteazkena. Etxera joan naizenean zuzenean logelan sartu naiz eta apaletik munduko-bola hartu dut. Argitxoa piztu eta mundua bira eta bira jarri dut eta ttak! Hara hemen Afrika! Andereñoak arrazoia zeukan Afrika kontinente oso handia dela esan zigunean. Alika Afrikatik dator bai, baina nondik? Bihar jakingo dugu. Orain lotara noa, neka-neka eginda nago eta. Martxoaren 23a, osteguna. Osteguna! Osteguna! Alika ezagutzeko eguna iritsi da. Korrika eta presaka gosaldu dut, motxila hartu, nire zaintzaileari musu eman eta ziztu batean kalera irten naiz. Eskolarako bidean Ane eta Iratirekin topatu naiz eta Alika nolakoa izango den imajinatzen aritu gara. Txirikordak eramango al ditu? Iratik,, telebistan agertzen diren neska afrikarrek, txirikorda pila bat eramaten dituztela esan digu baina Iratik arrazoia duen ala ez ikusiko dugu. Gaur gelan andereñoa ez dugu topatu. 124

125 Bere ordez zuzendari jauna dago eta serio samar esan digu: - Andereño Maite segituan etorriko da. Hau esan bezain laister gure andereñoak atea ireki du. Alika eskutik emanda dator. Txokolatearen kolorekoa da, begi handi-handiak eta beltz-beltzak ditu. Buruan motots txiki pila bat ditu kolore askotako gomatxoekin jasota: urdinak, berdeak, horiak, laranjak, arrosak eta moreak. Bere buruak Erromako zubia ematen du eta bere soinekoa opariak biltzeko papera bezain koloretsu eta dizdiratsua da. Alika, txokolatezko neskatila afrikarrak irrifar gozoa egin du. Alika atsegin dut. Martxoaren 24a, ostirala. Gaur goizean, Alikari, egindako marrazkiak eman dizkiogu eta asko gustatu zaizkiola iruditu zaigu. Andereñoak Alika nire ondoan eseri du eta begia kliskatu dit. Lagun onak izango garela uste dut. Eskerrak Beñaten ondoan ez duen eseri! Beñatek mukiak jaten ditu eta andereñoak beti errietan egiten dio. Martxoaren 25a, larunbata. Munduko andereñorik martxosoena daukat! Eskolako patioa festa handi bat da! Berak esan bezala, bakoitzak janaria etxetik prestatuta ekarri dugu: Peruk, patata tortila; Iratik, txorixo egosia; Anek, entsalada handi bat; eta nik, amonarekin egin ditudan kroketa goxoak. Musika, dantza eta jolasak ikaskide berriari ongi etorria emateko. Alika, txokolatezko neskatila, ongi etorri gurera! 125

126 PROSA Naia Barandiaran Alonso F maila 3 saria Kaixoooo! Naia naiz eta 8 urte ditut. 2008ko irailaren 22an jaio nintzen. Alkartasuna Lizeoan ikasten ari naiz LH 3.mailan. Lehenengo aldia da niretzat lehiaketa honetan, eta sari hau irabazi dudala esan didatenean ezin nuen sinetsi! Izugarri poztu naiz. Nire familiari eskaintzen diot. Gehien gustatzen zaidana dantza egitea eta abestea da, baina idaztea ere asko gustatzen zait, eta hemendik aurrera gehiago Benetan espero dut nire ipuina gustatzea!! HAIZEA ETA LIBURUA Bazen behin Haizea izeneko neska bat, 10 urte zituen. Ilea marroia zeukan eta begi urdinak. Bosgarren mailan zegoen, eta lagun asko zituen. Gauza asko gustatzen zitzaizkion, adibidez: lagunekin jolastea, parkera joatea, txoropitoarena egitea baina bazegoen gauza bat pilo bat gustatzen zitzaiona: irakasle izatea. 20 urte beranduago, irakasle izateko aukera izan zuen eta lanean hasi zen. Ume txikiekin lan egiten zuen eta denek asko maite zuten. Egun batean, eskolako zuzendariak esan zion: - Irakasle izaten jarraitu nahi baduzu, liburu berezi bat aurkitu behar duzu. Liburu magikoa da. Aurkitzen baduzu, munduko andereñorik onena izango zara. Ez dizut pista gehiago emango, bakarrik Afrikan dagoela. Haizeak munduko irakasle onena izan nahi zuen, eta Afrikara joan zen bi aldiz pentsatu gabe. Afrika oso-oso handia da, baina aurkituko dut liburua pentsatu zuen. Iritsi zenean egun askotan ibili zen nora joan jakin gabe. Jende asko ezagutu zuen, baina inork ez zekien liburu hura non zegoen. Egun batean, pertsona batek esan zion: - Badago gizon zahar-zahar bat. Gauza asko dakizki, eta agian jakingo du zure liburu hori non dagoen. - Ados, esan zuen Haizeak. Non bizi da? - Ufff, oso urruti bizi da. Mendietako herri txiki-txiki batean. 126

127 Haizea abiatu zen, munduko andereño onena izan nahi zuelako, eta ez zitzaiolako inporta nora joan hori lortzeko. Bi egun ondoren, iritsi zen mendietako herri txiki hartara. Neka-neka eginda zegoen. Baina bertako jendea oso jatorra zen, eta segituan eman zioten janaria, ura eta deskantsatzeko ohe bat. Hurrengo egunean, gizon zaharrarengana joan zen, baina ez zekien ezer liburu hartaz. Haizea triste gelditu zen eta ohera joan zen negarrez. Orduan, herriko umeak etorri zitzaizkion, eta esan zioten: - Etorri gurekin jolastera eta oso ondo pasako duzu. Gainera, guk ez dugu andereñorik hemen eta nahiko genuke zu gure andereñoa izatea eta gauzak erakustea. Haizea oso pozik jarri zen eta esan zien umeei: - Ba, nahi baduzue, ni zuen andereñoa izango naiz. Bost urte beranduago, Haizea oraindik herri txiki hartan bizi zen eta zoriontsua zen. Liburua ez zuen aurkitu, baina ez zuen behar munduko andereñorik onena izatea, zeren eta herri hartako umeentzat Haizea oso garrantzitsua zen, eta berarentzat umeak ere bai, eta horrekin nahikoa zuen. 127

128 PROSA Eder Intxaurtieta Zudaire F maila Aipamena Eder Intxaurtieta naiz. Beasainen bizi naiz nire aita, ama eta arrebarekin. Murumendi eskolan ikasten dut eta momentu honetan 4.maila bukatzen ari naiz. Nere zaletasunen artean, eskubaloia, surfa, eskola, kirola eta marrazkiak egitea aipatuko nituzke. Handitan albaitaria izatea gustatuko litzaidake animaliak asko gustatzen zaizkidalako eta nire ametsa txakurtxo bat edukitzea da. LUKI JABE BATEN BILA Luki txakur txiki bat da. Kalean bizi da eta jabe bat bilatzen ari da.marroia,txuria eta beltza da. Oso xuabea eta maitagarria da. Baina utzi ditzagun kontu horiek bere istorioa kontatu behar dizuet eta. Luki italiarra da,chinqueterren jaio zen eta bertan bizi da,kale txiki eta estu bateko izkina batean.bakarrik bizi da eta beti triste dago. Bere jabeak izkina horretan abandonatu zuen eta hantxe egoten da bere jabea azalduko dela uste duelako.jabe bat izan nahi du baina ez du inork hartzen. Egun batean izkina utzi eta jabe bat bilatzea erabaki zuen. Bidai bat egingo zuen.egunero ikusten zuen geltokira joan eta tren batean sartu zen. Jende artean ezkutatu zen.trena gelditu zenean salto egin eta jaitsi zen. Bergamo hirian zegoela entzun zuen. Ibiltzen hasi zen baina ez zekien nora joan. Galduta zegoen eta beldur handia sentitzen hasi zen. Kale txiki bat aurkitu zuen eta lo egitera geratu zen. Hurrengo egunean hiri horretatik joan zen.hiri ondoko aeroportu batera heldu zen,maleta batean sartu eta hegazkin barruan bukatu zuen. Horrela iritsi zen Luki Euskal Herrira. Maletaren jabeak, kotxe bat hartu eta Azpeitiraino iritsi zen. Inor konturatu gabe maletatik atera zen eta kalean gelditu zen berriro gaua pasatzeko. Hurrengo egunean Azpeitiko plazako iturrira joan zen eta ur pixka bat edan zuen.egarria kendu eta ibiltzen hasi zen.ibilian ibilian beste herri txiki batera iritsi zen. Aterpe batean ordu bat deskantsatu zuen eta gero aurrera egin zuen. Herri handiago batera iristen ari zela,bikote batekin egin zuen topo. Neskak laztandu egin zuen eta mutila hitz egiten hasi zitzaion.bakarrik eta nekatuta zegoela konturatu zirenean bere etxera eraman zuten.mantatxo bat jarri zioten eta orduan Luki lo seko geratu zen. Lukiren ametsa egia bihurtzen ari zen. Jabeak aurkitu zituen. Etxe bat zuen eta han ondo zainduko zuten. 128

129 PROSA Kimetz Furundarena Agirre F maila Aipamena Kaixo!Kimetz naiz eta 8 urte ditut. Beasainen bizi naiz eta Andramendi Ikastolan 3.mailan nabil. Nire gauza gustukoenak kirola eta musika dira. Hau izan da nire lehen idazlan luzea eta oso gustura nago jaso dudan sariarekin, espero dut nire ipuina irakurtzean zuei ere gustatzea. ZUHAITZEN ALTXORRA Bazen behin, Zuhaitz izeneko mutiko bat. Hamalau urte zituen eta piraten abenturak izugarri gustatzen zitzaizkion. Liburu mordoa zituen, kortsario eta piratei buruzkoak, bere aitonak oparitzen zizkion, berari ere asko gustatzen baitzitzaizkion istorio haiek. Udako oporretako lehen egunean, mezu bat aurkitu zuen bere ohe gainean. Ez zekien nondik iritsi zen baina zahartuta eta erabat horituta zegoen orri batean zegoen mezua idatzita. Modu xelebrean zegoen idatzia, hitzak eta irudiak agertzen ziren. Honela haste zen mezua: Pirata onen antzera pista hauei jarraituz altxorraren kutxa aurkituko duzu. Etxeko punturik altuenera joan behar duzu horretarako aitak garajean duen soka hartu eta ondo lotuta igo beharko duzu eta tximiniaren alde batean honako irudi hau Ω topatuko duzu. Orduan Zuhaitz garajera joan zen soka bila. Aitaren gauzen artean topatu zuen jasota eta bizkarrean hartu eta teilatura joan zen. Sokaren mutur bat gerrian lotu zuen eta beste muturra berriz balkoiko barandari. Horrela teilatu gainera igo eta tximiniarantz abiatu zen. Tximiniara heldu zenean alde guztietara begira hasi zen, mezuan agertzen zen irudiaren bila. Halako batean, tximiniaren alde batean irudia margotuta aurkitu zuen eta honen erdian giltza zahar bat zegoen zintzilik. Eskuetan hartu eta galtzetako poltsikoan ondo gorde zuen teilatutik lasai jaisteko. Behin beran zegoela berriro ere mezua atera zuen eta hurrengo zatiak honela zioen: Altxorraren zati garrantzitsu bat topatu duzu eta orain bigarrengoaren bila hasi beharko zara. Horretarako etxeko ate guztiak ondo begiratu eta aurkitzen duzun atean sartu beharko zara. Han joan zen Zuhaitz etxeko ate guztiak begiratzera. Lehenengo bere logelara, gero egongelara, handik sukaldera, ondoren komunera eta azkenik gurasoen logelara. Ate guztiak ongi begiratu zituen, goitik behera eta ezkerretik eskuinera, baina ez zuen irudirik topatu. Halako batean, 129

130 gogoratu zen ganbarako atean ez zuela begiratu eta korrika eskaileretan gora abiatu zen. Iritsi zenean, atearen erdi-erdian ikusi zuen irudia. Zuhaitz urduri jarri zen, gero eta gertuago ikusten zuen altxorra. Atea ireki eta barrura sartu zen. Traste zaharrez beteta zegoen ganbara, ez zekien nondik hasi begiratzen. Galtzetako poltsikotik giltza atera eta han zegoen armairu zahar batean froga egin zuen baina ezin zen ireki. Begira jarraitu zuen eta armairuaren ondoan kutxa bat topatu zuen, giltza sartu eta ireki egin zen. Harrituta geratu zen ikusi zuenarekin. -Aita altxor bat aurkitu dut! Zatoz hona!- oihu egin zion. Orduan aita Zuhaitzengana joan zen, zertan zebilen ikustera. Semeak altxorraren kutxa erakutsi zion eta baita barruan zeuden pirata eta kortsarioen liburuak ere. Benetako istorioak biltzen zituen bilduma bat zen. Zuhaitz liburuak hartu eta bere logelara joan zen eta udako oporrak liburuak irakurri eta piraten munduan sartuta ederki pasa zuen. 130

131 PROSA Nahia Aranburu Azpiazu F maila Aipamena Kaixo irakurleok! Ni Nahia Aramburu Azpiazu naiz eta 2007ko abenduaren 27an jaio nintzen Beasainen. Murumendi ikastetxean ikasten dut.bi ahizpen artean gazteena naiz, eta asko gozatu dugu txikitatik ipuin eta liburu artean.honez gain,nere zaletasunak ugariak dira: dantza egitea, familia eta lagunekin mendira joatea,abestea, kirola egitea Sari hau nere familia, lagun eta irakasleei eskeini nahi diet. IRATIREN ABENTURA MAGIKOA Udaberriko egun eguzkitsu bat zen.dena argi-argi zegoen.zuhaitzak lore arrosez beterik zeuden eta ni nire ahizparekin oso gustura jolasten ari nintzen. Oso egun polita zen eta terrazara atera ginen hango bistak ikusteko.han geundela,nire ahizpa Nerearen lagun bat zegoela konturatu ginen.irati izena zuen eta gu ikustean esan zigun: - Ni mendira noa.nahi al duzue nirekin etorri? Eta guk zera esan genion: - Eskerrik asko gonbidatzeagatik baina ezin dugu joan.gaur gure aitonaren urtebetetzea da eta bazkaria dugu bere etxean. Irati bere gurasoekin batera mendirantz abiatu zen txango dibertigarri baten ilusioz.gu berriz jantzi eta aiton -amonen etxerantz abiatu ginen. Aitona oso pozik jarri zen gu han ikusita (ez baitzuen espero). Lehengusuak ere han zeuden eta haiekin jolasten ari ginen bitartean,iratik Nereari mezu bat bidali zion. - Zer moduz zuek? (zioen mezuak) Nerea erantzuna idazten hasi zen baina erantzuna idazten bukatu baino lehen Iratik beste mezu bat bidali zion: - Kobazulo baten barruan sartu gara eta mundu magiko baten barruan gaudela ematen du! - jartzen zuen. Eta Nereak harrituta,argazki bat bidaltzeko eskatu zion. Iratik argazkia bidali zuen.ikaragarria zen han ikusten zena! Argazki horretan urrezko ibai bat zegoen eta ibai horretatik zilarrezko itsasontzi bat zihoan. Itsasontzi hura mundu magiko hartan ibiltzen zen eta bidaiatzen zuen bitartean mundu 131

7.GAIA. ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA. x i n i N i f i

7.GAIA. ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA. x i n i N i f i 7.GAIA. ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA 1. Osatu ondorengo maiztasun-taula: x i N i f i 1 4 0.08 2 4 3 16 0.16 4 7 0.14 5 5 28 6 38 7 7 45 0.14 8 2. Ondorengo banaketaren batezbesteko aritmetikoa 11.5 dela

Διαβάστε περισσότερα

DERIBAZIO-ERREGELAK 1.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. ( ) ( )

DERIBAZIO-ERREGELAK 1.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. ( ) ( ) DERIBAZIO-ERREGELAK.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. Izan bitez D multzo irekian definituriko f funtzio erreala eta puntuan deribagarria dela esaten da baldin f ( f ( D puntua. f zatidurak

Διαβάστε περισσότερα

KANTEN ETIKA. Etika unibertsal baten bila. Gizaki guztientzat balioko zuen etika bat.

KANTEN ETIKA. Etika unibertsal baten bila. Gizaki guztientzat balioko zuen etika bat. EN ETIKA Etika unibertsal baten bila. Gizaki guztientzat balioko zuen etika bat. Kantek esan zuen bera baino lehenagoko etikak etika materialak zirela 1 etika materialak Etika haiei material esaten zaie,

Διαβάστε περισσότερα

Banaketa normala eta limitearen teorema zentrala

Banaketa normala eta limitearen teorema zentrala eta limitearen teorema zentrala Josemari Sarasola Estatistika enpresara aplikatua Josemari Sarasola Banaketa normala eta limitearen teorema zentrala 1 / 13 Estatistikan gehien erabiltzen den banakuntza

Διαβάστε περισσότερα

= 32 eta β : z = 0 planoek osatzen duten angelua.

= 32 eta β : z = 0 planoek osatzen duten angelua. 1 ARIKETA Kalkulatu α : 4x+ 3y+ 10z = 32 eta β : z = 0 planoek osatzen duten angelua. Aurki ezazu α planoak eta PH-k osatzen duten angelua. A'' A' 27 A''1 Ariketa hau plano-aldaketa baten bidez ebatzi

Διαβάστε περισσότερα

AURKIBIDEA. IZENA maila IDAZLANA orr.

AURKIBIDEA. IZENA maila IDAZLANA orr. AURKIBIDEA IZENA maila IDAZLANA orr. Izaro Ezkurdia Beaskoetxea Joane Ibarretxe Barranco Izei Carbó Basterretxea Maren Alonso Berzosa Ane Aldana Gainza Amaia Zarrabeitia Elorriaga Jomara Undabarrena Loizaga

Διαβάστε περισσότερα

Poisson prozesuak eta loturiko banaketak

Poisson prozesuak eta loturiko banaketak Gizapedia Poisson banaketa Poisson banaketak epe batean (minutu batean, ordu batean, egun batean) gertaera puntualen kopuru bat (matxura kopurua, istripu kopurua, igarotzen den ibilgailu kopurua, webgune

Διαβάστε περισσότερα

ANGELUAK. 1. Bi zuzenen arteko angeluak. Paralelotasuna eta perpendikulartasuna

ANGELUAK. 1. Bi zuzenen arteko angeluak. Paralelotasuna eta perpendikulartasuna Metika espazioan ANGELUAK 1. Bi zuzenen ateko angeluak. Paalelotasuna eta pependikulatasuna eta s bi zuzenek eatzen duten angelua, beaiek mugatzen duten planoan osatzen duten angeluik txikiena da. A(x

Διαβάστε περισσότερα

MATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA:

MATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA: MATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA: Koaderno hau erabiltzeko oharrak: Koaderno hau egin bazaizu ere, liburuan ezer ere idatz ez dezazun izan da, Gogora ezazu, orain zure liburua den hori,

Διαβάστε περισσότερα

1. Gaia: Mekanika Kuantikoaren Aurrekoak

1. Gaia: Mekanika Kuantikoaren Aurrekoak 1) Kimika Teorikoko Laborategia 2012.eko irailaren 12 Laburpena 1 Uhin-Partikula Dualtasuna 2 Trantsizio Atomikoak eta Espektroskopia Hidrogeno Atomoaren Espektroa Bohr-en Eredua 3 Argia: Partikula (Newton)

Διαβάστε περισσότερα

MATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA:

MATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA: MATEMATIKAKO ARIKETAK. DBH 3. KOADERNOA IZENA: Koaderno hau erabiltzeko oharrak: Koaderno hau egin bazaizu ere, liburuan ezer ere idatz ez dezazun izan da, Gogora ezazu, orain zure liburua den hori, datorren

Διαβάστε περισσότερα

Ilunpetik argitara 1. Birramona Maria. 1 XXXV. Errenteria Hiria ipuin lehiaketaren "Joxan Arbelaiz" sariaren lan irabazlea.

Ilunpetik argitara 1. Birramona Maria. 1 XXXV. Errenteria Hiria ipuin lehiaketaren Joxan Arbelaiz sariaren lan irabazlea. Ilunpetik argitara 1 M - bal oilarraren lehenengo kukurrukuak jo zuenean; goizeko seiak besterik ez ziren arren ordu bat baino gehiago zeraman sabaiari begira. Hasi berria zen eguneko lehen pentsamenduetan

Διαβάστε περισσότερα

Oscar Wilde. De profundis

Oscar Wilde. De profundis Oscar Wilde De profundis Izenburua: De profundis Egilea: Oscar Wilde Itzulpena: Aitor Arana Argitaratzea: Txalaparta argitaletxea e.m. Nabaz-Bides karrika, 1-2 78. posta-kutxa 31300 Tafalla NAFARROA Tel.

Διαβάστε περισσότερα

1 Aljebra trukakorraren oinarriak

1 Aljebra trukakorraren oinarriak 1 Aljebra trukakorraren oinarriak 1.1. Eraztunak eta gorputzak Geometria aljebraikoa ikasten hasi aurretik, hainbat egitura aljebraiko ezagutu behar ditu irakurleak: espazio bektorialak, taldeak, gorputzak,

Διαβάστε περισσότερα

MATEMATIKARAKO SARRERA OCW 2015

MATEMATIKARAKO SARRERA OCW 2015 MATEMATIKARAKO SARRERA OCW 2015 Mathieu Jarry iturria: Flickr CC-BY-NC-ND-2.0 https://www.flickr.com/photos/impactmatt/4581758027 Leire Legarreta Solaguren EHU-ko Zientzia eta Teknologia Fakultatea Matematika

Διαβάστε περισσότερα

ISILPEKO BABESA. Zaintza lanetan aritzen da hainbat herritar. Askotan, ikusezina da haiek egiten duten lana 20

ISILPEKO BABESA. Zaintza lanetan aritzen da hainbat herritar. Askotan, ikusezina da haiek egiten duten lana 20 xxx xxx xxxazpeitiko herri aldizkaria xxx2018ko apirila xxx204. zenbakia xxxxxxxx ISILPEKO BABESA Zaintza lanetan aritzen da hainbat herritar. Askotan, ikusezina da haiek egiten duten lana 20 xxxxxxxxx

Διαβάστε περισσότερα

ERREAKZIOAK. Adizio elektrozaleak Erredukzio erreakzioak Karbenoen adizioa Adizio oxidatzaileak Alkenoen hausketa oxidatzailea

ERREAKZIOAK. Adizio elektrozaleak Erredukzio erreakzioak Karbenoen adizioa Adizio oxidatzaileak Alkenoen hausketa oxidatzailea ERREAKZIAK Adizio elektrozaleak Erredukzio erreakzioak Karbenoen adizioa Adizio oxidatzaileak Alkenoen hausketa oxidatzailea ADIZI ELEKTRZALEK ERREAKZIAK idrogeno halurozko adizioak Alkenoen hidratazioa

Διαβάστε περισσότερα

PLANETENTZAKO AURKITZAILEAK

PLANETENTZAKO AURKITZAILEAK ASTRONOMIA PLANETENTZAKO AURKITZAILEAK Jesus Arregi Ortzean planetak ezagutzeko, eskuarki, bi ohar eman ohi dira. Lehenengoa, izarrekiko duten posizioa aldatu egiten dutela, nahiz eta posizio-aldaketa

Διαβάστε περισσότερα

4. Hipotesiak eta kontraste probak.

4. Hipotesiak eta kontraste probak. 1 4. Hipotesiak eta kontraste probak. GAITASUNAK Gai hau bukatzerako ikaslea gai izango da ikerketa baten: - Helburua adierazteko. - Hipotesia adierazteko - Hipotesi nulua adierazteko - Hipotesi nulu estatistikoa

Διαβάστε περισσότερα

EREMU GRABITATORIOA ETA UNIBERTSOKO GRABITAZIOA

EREMU GRABITATORIOA ETA UNIBERTSOKO GRABITAZIOA AIXERROTA BHI EREMU GRABITATORIOA ETA UNIBERTSOKO GRABITAZIOA 2012 uztaila P1. Urtebete behar du Lurrak Eguzkiaren inguruko bira oso bat emateko, eta 149 milioi km ditu orbita horren batez besteko erradioak.

Διαβάστε περισσότερα

ONINTZA IRURETA AZKUNE /4. GAIAK NAWAL AL SAADAWI: «Inoiz baino haserreago nago». ANE IRAZABAL /14

ONINTZA IRURETA AZKUNE /4. GAIAK NAWAL AL SAADAWI: «Inoiz baino haserreago nago». ANE IRAZABAL /14 Azaleko argazkia: HAMADA ELRASAM Azala: GARBINE UBEDA GOIKOETXEA ARGIAko edukiak kopiatu, moldatu, zabaldu eta argitara ditzakezu, gure egiletza aitortu eta baldintza beretan eginez gero. Jabetza: Komunikazio

Διαβάστε περισσότερα

BAKARRIK OTE GAUDE? MJ

BAKARRIK OTE GAUDE? MJ BAKARRIK OTE GAUDE? MJ Barandiaran & Inaki Irazabalbeitia Atea jo zuten. Instant batez harriturik begiratu zuen, edaria utzi eta aulkitik altxatu baino lehen. Gaua oso lasaia zen eta ezinezkoa zirudien

Διαβάστε περισσότερα

INDUSTRI TEKNOLOGIA I, ENERGIA ARIKETAK

INDUSTRI TEKNOLOGIA I, ENERGIA ARIKETAK INDUSTRI TEKNOLOGIA I, ENERGIA ARIKETAK 1.-100 m 3 aire 33 Km/ordu-ko abiaduran mugitzen ari dira. Zenbateko energia zinetikoa dute? Datua: ρ airea = 1.225 Kg/m 3 2.-Zentral hidroelektriko batean ur Hm

Διαβάστε περισσότερα

SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: OPTIKA

SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: OPTIKA SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: OPTIKA TEORIA 1. (2012/2013) Argiaren errefrakzioa. Guztizko islapena. Zuntz optikoak. Azaldu errefrakzioaren fenomenoa, eta bere legeak eman. Guztizko islapen a azaldu eta definitu

Διαβάστε περισσότερα

ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Bigarren zatia: praktika). Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2016ko maiatzaren 12a - Iraupena: Ordu t erdi

ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Bigarren zatia: praktika). Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2016ko maiatzaren 12a - Iraupena: Ordu t erdi ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Bigarren zatia: praktika). Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2016ko maiatzaren 12a - Iraupena: Ordu t erdi I. ebazkizuna (2.25 puntu) Poisson, esponentziala, LTZ Zentral

Διαβάστε περισσότερα

Deixia. Anafora edota katafora deritze halako deixi-elementuei,

Deixia. Anafora edota katafora deritze halako deixi-elementuei, Deixia Jardunera edo gogora ekarritako erreferente bat (izaki, leku zein denbora) seinalatzen duen elementu linguistiko bat da deixia. Perpausaren ia osagai guztiek dute nolabaiteko deixia: Orduan etxe

Διαβάστε περισσότερα

(1)σ (2)σ (3)σ (a)σ n

(1)σ (2)σ (3)σ (a)σ n 5 Gaia 5 Determinanteak 1 51 Talde Simetrikoa Gogoratu, X = {1,, n} bada, X-tik X-rako aplikazio bijektiboen multzoa taldea dela konposizioarekiko Talde hau, n mailako talde simetrikoa deitzen da eta S

Διαβάστε περισσότερα

3. Ikasgaia. MOLEKULA ORGANIKOEN GEOMETRIA: ORBITALEN HIBRIDAZIOA ISOMERIA ESPAZIALA:

3. Ikasgaia. MOLEKULA ORGANIKOEN GEOMETRIA: ORBITALEN HIBRIDAZIOA ISOMERIA ESPAZIALA: 3. Ikasgaia. MLEKULA RGAIKE GEMETRIA: RBITALE IBRIDAZIA KARB DERIBATUE ISMERIA ESPAZIALA Vant off eta LeBel-en proposamena RBITAL ATMIKE IBRIDAZIA ibridaio tetragonala ibridaio digonala Beste hibridaioak

Διαβάστε περισσότερα

Hirukiak,1. Inskribatutako zirkunferentzia. Zirkunskribatutako zirkunferentzia. Aldekidea. Isoszelea. Marraztu 53mm-ko aldedun hiruki aldekidea

Hirukiak,1. Inskribatutako zirkunferentzia. Zirkunskribatutako zirkunferentzia. Aldekidea. Isoszelea. Marraztu 53mm-ko aldedun hiruki aldekidea Hirukiak, Poligonoa: elkar ebakitzen diren zuzenen bidez mugatutako planoaren zatia da. Hirukia: hiru aldeko poligonoa da. Hiruki baten zuzen bakoitza beste biren batuketa baino txiakiago da eta beste

Διαβάστε περισσότερα

ekaia Soinua, zarata, musika: argi al daude mugak? Sound, noise, music: are the boundaries clear? Marta Urdanpilleta Landaribar*

ekaia Soinua, zarata, musika: argi al daude mugak? Sound, noise, music: are the boundaries clear? Marta Urdanpilleta Landaribar* Ekaia, 2019, 35, 277-290 https://doi.org/10.1387/ekaia.20041 ekaia ZIENTZIA eta TEKNOLOGIA ALDIZKARIA ISSN 0214-9001 eissn 2444-3255 Soinua, zarata, musika: argi al daude mugak? Sound, noise, music: are

Διαβάστε περισσότερα

DBH3 MATEMATIKA ikasturtea Errepaso. Soluzioak 1. Aixerrota BHI MATEMATIKA SAILA

DBH3 MATEMATIKA ikasturtea Errepaso. Soluzioak 1. Aixerrota BHI MATEMATIKA SAILA DBH MATEMATIKA 009-010 ikasturtea Errepaso. Soluzioak 1 ALJEBRA EKUAZIOAK ETA EKUAZIO SISTEMAK. EBAZPENAK 1. Ebazpena: ( ) ( x + 1) ( )( ) x x 1 x+ 1 x 1 + 6 x + x+ 1 x x x 1+ 6 6x 6x x x 1 x + 1 6x x

Διαβάστε περισσότερα

Solido zurruna 2: dinamika eta estatika

Solido zurruna 2: dinamika eta estatika Solido zurruna 2: dinamika eta estatika Gaien Aurkibidea 1 Solido zurrunaren dinamikaren ekuazioak 1 1.1 Masa-zentroarekiko ekuazioak.................... 3 2 Solido zurrunaren biraketaren dinamika 4 2.1

Διαβάστε περισσότερα

SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA

SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA 1. (2015/2016) 20 cm-ko tarteak bereizten ditu bi karga puntual q 1 eta q 2. Bi kargek sortzen duten eremu elektrikoa q 1 kargatik 5 cm-ra dagoen A puntuan deuseztatu

Διαβάστε περισσότερα

Elementu baten ezaugarriak mantentzen dituen partikularik txikiena da atomoa.

Elementu baten ezaugarriak mantentzen dituen partikularik txikiena da atomoa. Atomoa 1 1.1. MATERIAREN EGITURA Elektrizitatea eta elektronika ulertzeko gorputzen egitura ezagutu behar da; hau da, gorputz bakun guztiak hainbat partikula txikik osatzen dituztela kontuan hartu behar

Διαβάστε περισσότερα

1. jarduera. Zer eragin du erresistentzia batek zirkuitu batean?

1. jarduera. Zer eragin du erresistentzia batek zirkuitu batean? 1. jarduera Zer eragin du erresistentzia batek zirkuitu batean? 1. Hastapeneko intentsitatearen neurketa Egin dezagun muntaia bat, generadore bat, anperemetro bat eta lanpa bat seriean lotuz. 2. Erresistentzia

Διαβάστε περισσότερα

Fisika. Jenaro Guisasola Ane Leniz Oier Azula. Irakaslearen gidaliburua BATXILERGOA 2

Fisika. Jenaro Guisasola Ane Leniz Oier Azula. Irakaslearen gidaliburua BATXILERGOA 2 Fisika BATXILEGOA Irakaslearen gidaliburua Jenaro Guisasola Ane Leniz Oier Azula Obra honen edozein erreprodukzio modu, banaketa, komunikazio publiko edo aldaketa egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena,

Διαβάστε περισσότερα

6.1. Estatistika deskribatzailea.

6.1. Estatistika deskribatzailea. 6. gaia Ariketak. 6.1. Estatistika deskribatzailea. 1. Zerrenda honek edari-makina baten aurrean dauden 15 bezerok txanpona sartzen duenetik edaria atera arteko denbora (segundotan neurtuta) adierazten

Διαβάστε περισσότερα

mc 2 sen 2 θ+3 Matematikako problemak ebazten jakitea (3)

mc 2 sen 2 θ+3 Matematikako problemak ebazten jakitea (3) ~% b 2 dq/dt mc 2 (y-y )2 θ x 2 -y 2 =a 2 a 2 sen 2 θ+3 x Francisco Javier López pesteguía Matematikako problemak ebazten jakitea (3) Ikasleen koadernoa atzeko, kentzeko, biderkatzeko eta zatitzeko problemak,

Διαβάστε περισσότερα

Solido zurruna 1: biraketa, inertzia-momentua eta momentu angeluarra

Solido zurruna 1: biraketa, inertzia-momentua eta momentu angeluarra Solido zurruna 1: biraketa, inertzia-momentua eta momentu angeluarra Gaien Aurkibidea 1 Definizioa 1 2 Solido zurrunaren zinematika: translazioa eta biraketa 3 2.1 Translazio hutsa...........................

Διαβάστε περισσότερα

Irrati-teleskopioak. NASAk Robledoko Astrobiologia Zentroan (INTA-CSIC) duen irrati-teleskopioa erabiliz egindako proiektu akademikoa.

Irrati-teleskopioak. NASAk Robledoko Astrobiologia Zentroan (INTA-CSIC) duen irrati-teleskopioa erabiliz egindako proiektu akademikoa. Irrati-teleskopioak Laburpena Unitate honetan, irrati-teleskopioen berri emango diegu ikasleei; irrati-teleskopioak teleskopio optikoekin alderatuko ditugu, nola ibiltzen diren azalduko dugu eta haien

Διαβάστε περισσότερα

ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Praktika: Bigarren zatia) Irakaslea: JOSEMARI SARASOLA Data: 2013ko maiatzaren 31a. Iraupena: 90 minutu

ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Praktika: Bigarren zatia) Irakaslea: JOSEMARI SARASOLA Data: 2013ko maiatzaren 31a. Iraupena: 90 minutu ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA (Praktika: Bigarren zatia) Irakaslea: JOSEMARI SARASOLA Data: 2013ko maiatzaren 31a. Iraupena: 90 minutu I. ebazkizuna Ekoizpen-prozesu batean pieza bakoitza akastuna edo

Διαβάστε περισσότερα

GIZA GIZARTE ZIENTZIEI APLIKATUTAKO MATEMATIKA I BINOMIALA ETA NORMALA 1

GIZA GIZARTE ZIENTZIEI APLIKATUTAKO MATEMATIKA I BINOMIALA ETA NORMALA 1 BINOMIALA ETA NORMALA 1 PROBABILITATEA Maiztasu erlatiboa: fr i = f i haditze bada, maiztasuak egokortzera joko dira, p zebaki batera hurbilduz. Probabilitatea p zebakia da. Probabilitateak maiztasue idealizazioak

Διαβάστε περισσότερα

Batxilergorako materialak. Logika sinbolikoa. Peru Urrutia Bilbao ISBN: Salneurria: 14 E

Batxilergorako materialak. Logika sinbolikoa. Peru Urrutia Bilbao ISBN: Salneurria: 14 E Batxilergorako materialak Logika sinbolikoa Peru Urrutia Bilbao ISBN: 9788445729267 9 788445 729267 Salneurria: 4 E Euskara Zerbitzua Ikasmaterialak Gabirel Jauregi Bilduma Batxilergorako materialak Logika

Διαβάστε περισσότερα

Mate+K. Koadernoak. Ikasplay, S.L.

Mate+K. Koadernoak. Ikasplay, S.L. Mate+K Koadernoak Ikasplay, S.L. AURKIBIDEA Aurkibidea 1. ZENBAKI ARRUNTAK... 3. ZENBAKI OSOAK... 0 3. ZATIGARRITASUNA... 34 4. ZENBAKI HAMARTARRAK... 53 5. ZATIKIAK... 65 6. PROPORTZIONALTASUNA ETA EHUNEKOAK...

Διαβάστε περισσότερα

9. Gaia: Espektroskopiaren Oinarriak eta Espektro Atomiko

9. Gaia: Espektroskopiaren Oinarriak eta Espektro Atomiko 9. Gaia: Espektroskopiaren Oinarriak eta Espektro Atomikoak 1) Kimika Teorikoko Laborategia 2012.eko irailaren 21 Laburpena 1 Espektroskopiaren Oinarriak 2 Hidrogeno Atomoa Espektroskopia Esperimentua

Διαβάστε περισσότερα

Fisika BATXILERGOA 2. Jenaro Guisasola Ane Leniz Oier Azula

Fisika BATXILERGOA 2. Jenaro Guisasola Ane Leniz Oier Azula Fisika BATXILERGOA 2 Jenaro Guisasola Ane Leniz Oier Azula Obra honen edozein erreprodukzio modu, banaketa, komunikazio publiko edo aldaketa egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena, legeak aurrez ikusitako

Διαβάστε περισσότερα

1. Higidura periodikoak. Higidura oszilakorra. Higidura bibrakorra.

1. Higidura periodikoak. Higidura oszilakorra. Higidura bibrakorra. 1. Higidura periodikoak. Higidura oszilakorra. Higidura bibrakorra. 2. Higidura harmoniko sinplearen ekuazioa. Grafikoak. 3. Abiadura eta azelerazioa hhs-an. Grafikoak. 4. Malguki baten oszilazioa. Osziladore

Διαβάστε περισσότερα

Aldagai Anitzeko Funtzioak

Aldagai Anitzeko Funtzioak Aldagai Anitzeko Funtzioak Bi aldagaiko funtzioak Funtzio hauen balioak bi aldagai independenteen menpekoak dira: 1. Adibidea: x eta y aldeetako laukizuzenaren azalera, S, honela kalkulatzen da: S = x

Διαβάστε περισσότερα

Trigonometria ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOEN ARTEKO ERLAZIOAK

Trigonometria ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOEN ARTEKO ERLAZIOAK Trigonometria ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK SINUA KOSINUA TANGENTEA ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOEN ARTEKO ERLAZIOAK sin α + cos α = sin α cos α = tg α 0º, º ETA 60º-KO ANGELUEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK

Διαβάστε περισσότερα

FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH Higidurak

FISIKA ETA KIMIKA 4 DBH Higidurak 1 HASTEKO ESKEMA INTERNET Edukien eskema Erreferentzia-sistemak Posizioa Ibibidea eta lekualdaketa Higidura motak Abiadura Abiadura eta segurtasun tartea Batez besteko abiadura eta aldiuneko abiadura Higidura

Διαβάστε περισσότερα

4 EURO 2014KO ABENDUA EUSKAL HEZIKETARAKO ALDIZKARIA. 20 urte euskal hezkuntza ospatuz

4 EURO 2014KO ABENDUA EUSKAL HEZIKETARAKO ALDIZKARIA. 20 urte euskal hezkuntza ospatuz 4 EURO 2014KO ABENDUA EUSKAL HEZIKETARAKO ALDIZKARIA hh hik hasi 193 20 urte euskal hezkuntza ospatuz REGGIO EMILIAKO ESPERIENTZIA JESUS MARI MUJIKA LOMCE-RI EZ ANTZERKHIZKUNTZA PROIEKTUA HIK HASI OSPAKIZUNETAN

Διαβάστε περισσότερα

ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK

ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK 1.- LEHEN DEFINIZIOAK Jatorri edo erpin berdina duten bi zuzenerdien artean gelditzen den plano zatiari, angelua planoan deitzen zaio. Zirkunferentziaren zentroan erpina duten

Διαβάστε περισσότερα

2. PROGRAMEN ESPEZIFIKAZIOA

2. PROGRAMEN ESPEZIFIKAZIOA 2. PROGRAMEN ESPEZIFIKAZIOA 2.1. Asertzioak: egoera-multzoak adierazteko formulak. 2.2. Aurre-ondoetako espezifikazio formala. - 1 - 2.1. Asertzioak: egoera-multzoak adierazteko formulak. Programa baten

Διαβάστε περισσότερα

6. Aldagai kualitatibo baten eta kuantitatibo baten arteko harremana

6. Aldagai kualitatibo baten eta kuantitatibo baten arteko harremana 6. Aldagai kualitatibo baten eta kuantitatibo baten arteko harremana GAITASUNAK Gai hau bukatzerako ikaslea gai izango da: - Batezbestekoaren estimazioa biztanlerian kalkulatzeko. - Proba parametrikoak

Διαβάστε περισσότερα

EREDU ATOMIKOAK.- ZENBAKI KUANTIKOAK.- KONFIGURAZIO ELEKTRONIKOA EREDU ATOMIKOAK

EREDU ATOMIKOAK.- ZENBAKI KUANTIKOAK.- KONFIGURAZIO ELEKTRONIKOA EREDU ATOMIKOAK EREDU ATOMIKOAK Historian zehar, atomoari buruzko eredu desberdinak sortu dira. Teknologia hobetzen duen neurrian datu gehiago lortzen ziren atomoaren izaera ezagutzeko, Beraz, beharrezkoa da aztertzea,

Διαβάστε περισσότερα

1 GEOMETRIA DESKRIBATZAILEA...

1 GEOMETRIA DESKRIBATZAILEA... Aurkibidea 1 GEOMETRIA DESKRIBATZAILEA... 1 1.1 Proiekzioa. Proiekzio motak... 3 1.2 Sistema diedrikoaren oinarriak... 5 1.3 Marrazketarako hitzarmenak. Notazioak... 10 1.4 Puntuaren, zuzenaren eta planoaren

Διαβάστε περισσότερα

ANTIMATERIA FIKZIOA OTE?

ANTIMATERIA FIKZIOA OTE? ANTIMATERIA FIKZIOA OTE? Jose Antonio Legarreta Jakina denez XX. mendearen hasiera aldean AL- BERT EINSTEINek Erlatibitate Teoria-ren bere "Teoria Berezia" (1905) eta "Teoria Orokorra" (1916) izeneko ikerlanak

Διαβάστε περισσότερα

I. ebazkizuna (1.75 puntu)

I. ebazkizuna (1.75 puntu) ESTATISTIKA ENPRESARA APLIKATUA Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2017ko uztailaren 7a, 15:00 Iraupena: Ordu t erdi. 1.75: 1.5: 1.25: 1.5: 2: I. ebazkizuna (1.75 puntu) Bi finantza-inbertsio hauek dituzu

Διαβάστε περισσότερα

Inekuazioak. Helburuak. 1. Ezezagun bateko lehen orria 74 mailako inekuazioak Definizioak Inekuazio baliokideak Ebazpena Inekuazio-sistemak

Inekuazioak. Helburuak. 1. Ezezagun bateko lehen orria 74 mailako inekuazioak Definizioak Inekuazio baliokideak Ebazpena Inekuazio-sistemak 5 Inekuazioak Helburuak Hamabostaldi honetan hauxe ikasiko duzu: Ezezagun bateko lehen eta bigarren mailako inekuazioak ebazten. Ezezagun bateko ekuaziosistemak ebazten. Modu grafikoan bi ezezaguneko lehen

Διαβάστε περισσότερα

Hidrogeno atomoaren energi mailen banatzea eremu kubiko batean

Hidrogeno atomoaren energi mailen banatzea eremu kubiko batean Hidrogeno atomoaren energi mailen banatzea eremu kubiko batean Pablo Mínguez Elektrika eta Elektronika Saila Euskal Herriko Unibertsitatea/Zientzi Fakultatea 644 P.K., 48080 BILBAO Laburpena: Atomo baten

Διαβάστε περισσότερα

Freskagarriak: hobe light badira

Freskagarriak: hobe light badira Freskagarriak: hobe light badira Ez dute kaloriarik, eta zaporea, antzekoa OHIKO FRESKAGARRIEK AZUKREA DUTE, ETA LIGHT DEITZEN DIRENEK, EZTITZAILE EDO EDULKORATZAILEAK DITUZTE, KALORIARIK GABEAK. HORI

Διαβάστε περισσότερα

DBH 2 MATEMATIKA. erein

DBH 2 MATEMATIKA. erein Arantza Egurcegui Irakaslearen gidaliburua - Emaitzak DBH 2 MATEMATIKA erein Obra honen edozein erreprodukzio modu, banaketa, komunikazio publiko edo aldaketa egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena, legeak

Διαβάστε περισσότερα

Mikel Lizeaga 1 XII/12/06

Mikel Lizeaga 1 XII/12/06 0. Sarrera 1. X izpiak eta erradiazioa 2. Nukleoaren osaketa. Isotopoak 3. Nukleoaren egonkortasuna. Naturako oinarrizko interakzioak 4. Masa-defektua eta lotura-energia 5. Erradioaktibitatea 6. Zergatik

Διαβάστε περισσότερα

LOTURA KIMIKOA :LOTURA KOBALENTEA

LOTURA KIMIKOA :LOTURA KOBALENTEA Lotura kobalenteetan ez-metalen atomoen arteko elektroiak konpartitu egiten dira. Atomo bat beste batengana hurbiltzen denean erakarpen-indar berriak sortzen dira elektroiak eta bere inguruko beste atomo

Διαβάστε περισσότερα

Basamortua eta basamortutzea

Basamortua eta basamortutzea ATARIKOA.. aurkibidea.. Basamortutzea Duela urte batzuez geroztik, ingurumena ardatz duen zenbaki berezia izaten da Elhuyar Zientzia eta Teknika aldizkariaren hil honetakoa. Ekainaren 5ean ospatzen da

Διαβάστε περισσότερα

Antzekotasuna ANTZEKOTASUNA ANTZEKOTASUN- ARRAZOIA TALESEN TEOREMA TRIANGELUEN ANTZEKOTASUN-IRIZPIDEAK BIGARREN IRIZPIDEA. a b c

Antzekotasuna ANTZEKOTASUNA ANTZEKOTASUN- ARRAZOIA TALESEN TEOREMA TRIANGELUEN ANTZEKOTASUN-IRIZPIDEAK BIGARREN IRIZPIDEA. a b c ntzekotasuna NTZEKOTSUN IRUI NTZEKOK NTZEKOTSUN- RRZOI NTZEKO IRUIK EGITE TLESEN TEOREM TRINGELUEN NTZEKOTSUN-IRIZPIEK LEHEN IRIZPIE $ = $' ; $ = $' IGRREN IRIZPIE a b c = = a' b' c' HIRUGRREN IRIZPIE

Διαβάστε περισσότερα

Emaitzak: a) 0,148 mol; 6,35 atm; b) 0,35; 0,32; 0,32; 2,2 atm; 2,03 atm; 2.03 atm c) 1,86; 0,043

Emaitzak: a) 0,148 mol; 6,35 atm; b) 0,35; 0,32; 0,32; 2,2 atm; 2,03 atm; 2.03 atm c) 1,86; 0,043 KIMIKA OREKA KIMIKOA UZTAILA 2017 AP1 Emaitzak: a) 0,618; b) 0,029; 1,2 EKAINA 2017 AP1 Emaitzak:a) 0,165; 0,165; 1,17 mol b) 50 c) 8,89 atm UZTAILA 2016 BP1 Emaitzak: a) 0,148 mol; 6,35 atm; b) 0,35;

Διαβάστε περισσότερα

1. Oinarrizko kontzeptuak

1. Oinarrizko kontzeptuak 1. Oinarrizko kontzeptuak Sarrera Ingeniaritza Termikoa deritzen ikasketetan hasi berri den edozein ikaslerentzat, funtsezkoa suertatzen da lehenik eta behin, seguru aski sarritan entzun edota erabili

Διαβάστε περισσότερα

UNITATE DIDAKTIKOA ELEKTRIZITATEA D.B.H JARDUERA. KORRONTE ELEKTRIKOA. Helio atomoa ASKATASUNA BHI 1.- ATOMOAK ETA KORRONTE ELEKTRIKOA

UNITATE DIDAKTIKOA ELEKTRIZITATEA D.B.H JARDUERA. KORRONTE ELEKTRIKOA. Helio atomoa ASKATASUNA BHI 1.- ATOMOAK ETA KORRONTE ELEKTRIKOA 1. JARDUERA. KORRONTE ELEKTRIKOA. 1 1.- ATOMOAK ETA KORRONTE ELEKTRIKOA Material guztiak atomo deitzen diegun partikula oso ttipiez osatzen dira. Atomoen erdigunea positiboki kargatua egon ohi da eta tinkoa

Διαβάστε περισσότερα

KONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA

KONPUTAGAILUEN TEKNOLOGIAKO LABORATEGIA eman ta zabal zazu Euskal Herriko Unibertsitatea Informatika Fakultatea Konputagailuen rkitektura eta Teknologia saila KONPUTGILUEN TEKNOLOGIKO LBORTEGI KTL'000-00 Bigarren parteko dokumentazioa: Sistema

Διαβάστε περισσότερα

Funtzioak FUNTZIO KONTZEPTUA FUNTZIO BATEN ADIERAZPENAK ENUNTZIATUA TAULA FORMULA GRAFIKOA JARRAITUTASUNA EREMUA ETA IBILTARTEA EBAKIDURA-PUNTUAK

Funtzioak FUNTZIO KONTZEPTUA FUNTZIO BATEN ADIERAZPENAK ENUNTZIATUA TAULA FORMULA GRAFIKOA JARRAITUTASUNA EREMUA ETA IBILTARTEA EBAKIDURA-PUNTUAK Funtzioak FUNTZIO KONTZEPTUA FUNTZIO BATEN ADIERAZPENAK ENUNTZIATUA TAULA FORMULA GRAFIKOA JARRAITUTASUNA EREMUA ETA IBILTARTEA EBAKIDURA-PUNTUAK GORAKORTASUNA ETA BEHERAKORTASUNA MAIMOAK ETA MINIMOAK

Διαβάστε περισσότερα

Ekuazioak eta sistemak

Ekuazioak eta sistemak 4 Ekuazioak eta sistemak Helburuak Hamabostaldi honetan hauxe ikasiko duzu: Bigarren mailako ekuazio osoak eta osatugabeak ebazten. Ekuazio bikarratuak eta bigarren mailako batera murriztu daitezkeen beste

Διαβάστε περισσότερα

Ordenadore bidezko irudigintza

Ordenadore bidezko irudigintza Ordenadore bidezko irudigintza Joseba Makazaga 1 Donostiako Informatika Fakultateko irakaslea Konputazio Zientziak eta Adimen Artifiziala Saileko kidea Asier Lasa 2 Donostiako Informatika Fakultateko ikaslea

Διαβάστε περισσότερα

1-A eta 1-8 ariketen artean bat aukeratu (2.5 puntu)

1-A eta 1-8 ariketen artean bat aukeratu (2.5 puntu) UNIBERTSITATERA SARTZEKO HAUTAPROBAK 2004ko EKAINA ELEKTROTEKNIA PRUEBAS DE ACCESO A LA UNIVERSIDAD JUNIO 2004 ELECTROTECNIA 1-A eta 1-8 ariketen artean bat aukeratu (2.5 1-A ARIKETA Zirkuitu elektriko

Διαβάστε περισσότερα

Kojineteak. Eskuarki, forma zilindrikoa izaten dute; jasan ditzaketen kargen arabera, bi motatan bereiz daitezke:

Kojineteak. Eskuarki, forma zilindrikoa izaten dute; jasan ditzaketen kargen arabera, bi motatan bereiz daitezke: KOJINETEAK Kojineteak Marruskadura-kojineteak Eskuarki, "kojinete" bakarrik esaten zaie. Haien helburua da ardatzei eta transmisio-ardatzei eustea eta biratzen uztea. Horretarako, ardatzetan ahokatzen

Διαβάστε περισσότερα

1.1. Aire konprimituzko teknikaren aurrerapenak

1.1. Aire konprimituzko teknikaren aurrerapenak 1.- SARRERA 1.1. Aire konprimituzko teknikaren aurrerapenak Aire konprimitua pertsonak ezagutzen duen energia-era zaharrenetarikoa da. Seguru dakigunez, KTESIBIOS grekoak duela 2.000 urte edo gehiago katapulta

Διαβάστε περισσότερα

Hasi baino lehen. Zenbaki errealak. 2. Zenbaki errealekin kalkulatuz...orria 9 Hurbilketak Erroreen neurketa Notazio zientifikoa

Hasi baino lehen. Zenbaki errealak. 2. Zenbaki errealekin kalkulatuz...orria 9 Hurbilketak Erroreen neurketa Notazio zientifikoa 1 Zenbaki errealak Helburuak Hamabostaldi honetan hau ikasiko duzu: Zenbaki errealak arrazional eta irrazionaletan sailkatzen. Zenbaki hamartarrak emandako ordena bateraino hurbiltzen. Hurbilketa baten

Διαβάστε περισσότερα

SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA

SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA 95i 10 cm-ko aldea duen karratu baten lau erpinetako hirutan, 5 μc-eko karga bat dago. Kalkula itzazu: a) Eremuaren intentsitatea laugarren erpinean. 8,63.10

Διαβάστε περισσότερα

2. ERDIEROALEEN EZAUGARRIAK

2. ERDIEROALEEN EZAUGARRIAK 2. ERDIEROALEEN EZAUGARRIAK Gaur egun, dispositibo elektroniko gehienak erdieroale izeneko materialez fabrikatzen dira eta horien ezaugarri elektrikoak dispositiboen funtzionamenduaren oinarriak dira.

Διαβάστε περισσότερα

HASI ESKEMA INTERNET HASTEKO ESKEMA INTERNET

HASI ESKEMA INTERNET HASTEKO ESKEMA INTERNET 7 HASTEKO ESKEMA INTERNET Edukien eskema Uhin-higidura Soinua Higidura bibrakorra Soinu ekoizpena Uhin -higidura Uhin motak Uhin bat karakterizatzen duten magnitudeak Uhinen intentsitate eta energia Argia

Διαβάστε περισσότερα

Zinematika 2: Higidura zirkular eta erlatiboa

Zinematika 2: Higidura zirkular eta erlatiboa Zinematika 2: Higidura zirkular eta erlatiboa Gaien Aurkibidea 1 Higidura zirkularra 1 1.1 Azelerazioaren osagai intrintsekoak higidura zirkularrean..... 3 1.2 Kasu partikularrak..........................

Διαβάστε περισσότερα

5 Hizkuntza aljebraikoa

5 Hizkuntza aljebraikoa Hizkuntza aljebraikoa Unitatearen aurkezpena Unitate honetan, aljebra ikasteari ekingo diogu; horretarako, aurreko ikasturteetan landutako prozedurak gogoratuko eta sakonduko ditugu. Ikasleek zenbait zailtasun

Διαβάστε περισσότερα

ESTATISTIKA ETA DATUEN ANALISIA Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2017ko ekainaren 27a, 15:00 - Iraupena: Ordu t erdi. EBAZPENA

ESTATISTIKA ETA DATUEN ANALISIA Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2017ko ekainaren 27a, 15:00 - Iraupena: Ordu t erdi. EBAZPENA ESTATISTIKA ETA DATUEN ANALISIA Irakaslea: Josemari Sarasola Data: 2017ko ekainaren 27a, 15:00 - Iraupena: Ordu t erdi. I. ebazkizuna (2.5 puntu) EBAZPENA Kontxako hondartzan bainu-denboraldian zehar jasotako

Διαβάστε περισσότερα

Proba parametrikoak. Josemari Sarasola. Gizapedia. Josemari Sarasola Proba parametrikoak 1 / 20

Proba parametrikoak. Josemari Sarasola. Gizapedia. Josemari Sarasola Proba parametrikoak 1 / 20 Josemari Sarasola Gizapedia Josemari Sarasola Proba parametrikoak 1 / 20 Zer den proba parametrikoa Proba parametrikoak hipotesi parametrikoak (hau da parametro batek hartzen duen balioari buruzkoak) frogatzen

Διαβάστε περισσότερα

3. KOADERNOA: Aldagai anitzeko funtzioak. Eugenio Mijangos

3. KOADERNOA: Aldagai anitzeko funtzioak. Eugenio Mijangos 3. KOADERNOA: Aldagai anitzeko funtzioak Eugenio Mijangos 3. KOADERNOA: ALDAGAI ANITZEKO FUNTZIOAK Eugenio Mijangos Matematika Aplikatua, Estatistika eta Ikerkuntza Operatiboa Saila Zientzia eta Teknologia

Διαβάστε περισσότερα

1. MATERIAREN PROPIETATE OROKORRAK

1. MATERIAREN PROPIETATE OROKORRAK http://thales.cica.es/rd/recursos/rd98/fisica/01/fisica-01.html 1. MATERIAREN PROPIETATE OROKORRAK 1.1. BOLUMENA Nazioarteko Sisteman bolumen unitatea metro kubikoa da (m 3 ). Hala ere, likido eta gasen

Διαβάστε περισσότερα

ortzadar euskal kulturaren kolore guztiak JOSE RAMON ETXEBARRIA

ortzadar euskal kulturaren kolore guztiak JOSE RAMON ETXEBARRIA ortzadar euskal kulturaren kolore guztiak larunbata, 2018ko maiatzaren 19a. 547. zenbakia noticiasdenavarra.com JOSE RAMON ETXEBARRIA Jubilaziotik gertu badago ere, ikerketaren eta ikasketaren lehen lerroan

Διαβάστε περισσότερα

Zirkunferentzia eta zirkulua

Zirkunferentzia eta zirkulua 10 Zirkunferentzia eta zirkulua Helburuak Hamabostaldi honetan, hau ikasiko duzu: Zirkunferentzian eta zirkuluan agertzen diren elementuak identifikatzen. Puntu, zuzen eta zirkunferentzien posizio erlatiboak

Διαβάστε περισσότερα

OREKA KIMIKOA GAIEN ZERRENDA

OREKA KIMIKOA GAIEN ZERRENDA GAIEN ZERRENDA Nola lortzen da oreka kimikoa? Oreka konstantearen formulazioa Kc eta Kp-ren arteko erlazioa Disoziazio-gradua Frakzio molarrak eta presio partzialak Oreka kimikoaren noranzkoa Le Chatelier-en

Διαβάστε περισσότερα

Zenbaki errealak ZENBAKI ERREALAK HURBILKETAK ERROREAK HURBILKETETAN ZENBAKI ZENBAKI ARRAZIONALAK ORDENA- ERLAZIOAK IRRAZIONALAK

Zenbaki errealak ZENBAKI ERREALAK HURBILKETAK ERROREAK HURBILKETETAN ZENBAKI ZENBAKI ARRAZIONALAK ORDENA- ERLAZIOAK IRRAZIONALAK Zenbaki errealak ZENBAKI ERREALAK ZENBAKI ARRAZIONALAK ORDENA- ERLAZIOAK ZENBAKI IRRAZIONALAK HURBILKETAK LABURTZEA BIRIBILTZEA GEHIAGOZ ERROREAK HURBILKETETAN Lagun ezezaguna Mezua premiazkoa zirudien

Διαβάστε περισσότερα

0.Gaia: Fisikarako sarrera. ARIKETAK

0.Gaia: Fisikarako sarrera. ARIKETAK 1. Zein da A gorputzaren gainean egin behar dugun indarraren balioa pausagunean dagoen B-gorputza eskuinalderantz 2 m desplazatzeko 4 s-tan. Kalkula itzazu 1 eta 2 soken tentsioak. (Iturria: IES Nicolas

Διαβάστε περισσότερα

Makina elektrikoetan sortzen diren energi aldaketak eremu magnetikoaren barnean egiten dira: M A K I N A. Sorgailua. Motorea.

Makina elektrikoetan sortzen diren energi aldaketak eremu magnetikoaren barnean egiten dira: M A K I N A. Sorgailua. Motorea. Magnetismoa M1. MGNETISMO M1.1. Unitate magnetikoak Makina elektrikoetan sortzen diren energi aldaketak eremu magnetikoaren barnean egiten dira: M K I N Energia Mekanikoa Sorgailua Energia Elektrikoa Energia

Διαβάστε περισσότερα

E Z T A B A I D A F E M I N I S T A R A K O K A I E R A K. 3. Ekonomia eta. lan politika

E Z T A B A I D A F E M I N I S T A R A K O K A I E R A K. 3. Ekonomia eta. lan politika E Z T A B A I D A F E M I N I S T A R A K O K A I E R A K 3. Ekonomia eta lan politika IZENBURUA: Eztabaida feministarako kaierak: III. Ekonomia eta lan politika EGILEA: Gipuzkoako Foru Aldundia Emakumeen

Διαβάστε περισσότερα

FK1 irakaslearen gida-liburua (dok1afk1gidalehenzatia)

FK1 irakaslearen gida-liburua (dok1afk1gidalehenzatia) FK1 irakaslearen gida-liburua (dok1afk1gidalehenzatia) 1.- Proiektuaren zergatia eta ezaugarri orokorrak Indarrean dagoen curriculumean zehazturiko Batxilergoko zientzietako jakintzagaiei dagozkien lanmaterialak

Διαβάστε περισσότερα

Jose Miguel Campillo Robles. Ur-erlojuak

Jose Miguel Campillo Robles. Ur-erlojuak HIDRODINAMIKA Hidrodinamikako zenbait kontzeptu garrantzitsu Fluidoen garraioa Fluxua 3 Lerroak eta hodiak Jarraitasunaren ekuazioa 3 Momentuaren ekuazioa 4 Bernouilli-ren ekuazioa 4 Dedukzioa 4 Aplikazioak

Διαβάστε περισσότερα

II. ATARIKO LEHEN AURKEZPENAK

II. ATARIKO LEHEN AURKEZPENAK II. ATARIKO LEHEN AURKEZPENAK EUSKARA Lelo-ren kanta Euskalarien Nazioarteko Jardunaldiak (Leioa, 1980) Euskara, Europako hizkuntzen artean Europako hizkuntzak (mapa) Euskal hiztungoa Euskaldungoaren estatistikak

Διαβάστε περισσότερα

4. GAIA MASAREN IRAUPENAREN LEGEA: MASA BALANTZEAK

4. GAIA MASAREN IRAUPENAREN LEGEA: MASA BALANTZEAK 4. GAIA MASAREN IRAUPENAREN LEGEA: MASA BALANTZEAK GAI HAU IKASTEAN GAITASUN HAUEK LORTU BEHARKO DITUZU:. Sistema ireki eta itxien artea bereiztea. 2. Masa balantze sinpleak egitea.. Taula estekiometrikoa

Διαβάστε περισσότερα

KLASIKOAK, S.A. lukro-asmorik gabeko elkarteak argitaratu du obra hau, elkartearen sustatzaile eta partaideak honako erakunde hauek izanik:

KLASIKOAK, S.A. lukro-asmorik gabeko elkarteak argitaratu du obra hau, elkartearen sustatzaile eta partaideak honako erakunde hauek izanik: KLASIKOAK, S.A. lukro-asmorik gabeko elkarteak argitaratu du obra hau, elkartearen sustatzaile eta partaideak honako erakunde hauek izanik: BBVA Fundazioa Bilbao Bizkaia Kutxa BBK Gipuzkoa Donostia Kutxa

Διαβάστε περισσότερα

du = 0 dela. Ibilbide-funtzioekin, ordea, dq 0 eta dw 0 direla dugu. 2. TERMODINAMIKAREN LEHENENGO PRINTZIPIOA ETA BIGARREN PRINTZIPIOA

du = 0 dela. Ibilbide-funtzioekin, ordea, dq 0 eta dw 0 direla dugu. 2. TERMODINAMIKAREN LEHENENGO PRINTZIPIOA ETA BIGARREN PRINTZIPIOA . TERMODINAMIKAREN LEHENENGO PRINTZIPIOA ETA BIGARREN PRINTZIPIOA.. TERMODINAMIKAREN LAN-ARLOA Energi eraldaketak aztertzen dituen jakintza-adarra termodinamika da. Materia tarteko den prozesuetan, natural

Διαβάστε περισσότερα

BIOLOGIA ORAIN ARTE, IKERTZAILEEK ARTXIBOKOA. Algak ontzien poliestirenoa ordezkatzeko

BIOLOGIA ORAIN ARTE, IKERTZAILEEK ARTXIBOKOA. Algak ontzien poliestirenoa ordezkatzeko berriak HISTORIA Erasmus Darwin-en bizitzari buruzko liburua, osorik CHARLES DARWINEN PENTSAERAN ETA LANETAN eragin handia izan zuen bere aitona zenak, Erasmus Darwinek. Erasmus Darwin fisikari, olerkari,

Διαβάστε περισσότερα