Κάθε γνήσιο αντίτυπο υπογράφεται από τον εκδότη

Transcript

1

2 Κάθε γνήσιο αντίτυπο υπογράφεται από τον εκδότη Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή εν όλω ή εν μέρει ή και περιληπτικά, κατά παράφραση ή διασκευή, του παρόντος έργου με οποιοδήποτε μέσο ή τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχο- γραφήσεως ή άλλως πως, σύμφωνα με τους Ν. 2387/1920, 4301/1929, τα Ν.Δ. 3565/56, 4254/62, 4264/62 και Ν. 100/75 και λοιπούς κανόνες Διεθνούς Δικαίου, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη.

3 ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΕΡΑΜΑΣ τ. Αρχηγός της Προσωπικής Ασφάλειας του Ανδρέα Παπανδρέου ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΣΤΟ ΚΑΣΤΡΙ Έξι χρόνια κοντά στον Ανδρέα ΜΑΡΤΥΡΙΑ - ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ I ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΘΗΝΑ 1989 Το βιβλίο αυτό τυπώθηκε για τις «Εκδόσεις Παπαζήση» Α.Ε.Β.Ε. Κυκλοφόρησε 31 Μαίου 1989 σε Α' Έκδοση. Φωτοστοιχειοθεσία - Σελιδοποίηση: Αντώνης Κουτσούκος Ν ικηταρά 2-4 Εκτύπωση - Πλαίσιο: Π. Κόκκαλης και Σία Κλείτωρος 25 - Περιστέρι, Τηλ Copyright ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ ΑΕΒΕ Ν ικηταρά 2, Αθήνα , Τηλ ,

4

5

6 10

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΕΚΔΟΤΗ Με το βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας φωτίζει άπλετα την αθέατη πλευρά της πιο πολυσυζητημένης ίσως και αμφιλεγόμενης προσωπικότητας που παρουσιάστηκε στο πολιτικό μας προσκήνιο. Ο συγγραφέας αναφέρεται στις πολιτικές και ιδιωτικές δραστηριότητες του πρωθυπουργού Ανδρέα Πα- κανδρέου και με συγκλονιστικό τρόπο αποκαλύπτει πώς το (π')μπλεγμα των παραπάνω επηρεάζει τη μοίρα του τόπου. Απειρες φορές ακούσαμε να διατυπώνεται η άποψη ότι οι δημόσιοι άνδρες δεν δικαιούνται να έχουν «ιδιωτική ζωή». Ο αναγνώστης ας κρίνει την ορθότητα αυτής της άποψης. Στο βιβλίο αυτό δεν περιέχονται όλα τα στοιχεία που έχει α τα χέρια του ο συγγραφέας. Τα στοιχεία αυτά - ορισμένα πολύ σημαντικά - θα δοθούν σε νέα έκδοση, όταν ο συγγραφέας ολοκληρώσει την επεξεργασία τους. Προχωρούμε στήν χνκλοφορία του βιβλίου με πλήρη επίγνωση του θορύβου που θα προκαλέσει η έκδοση, με την πίστη ότι η απόκρυψη ή u) «κουκούλωμα» ορισμένων γεγονότων, που έχει ως συν- έπεια τη δημιουργία κλίματος δυσπιστίας και ψιθύρων γύρω από πολιτικά πρόσωπα, προκαλεί πολύ μεγαλύτερη ζημιά από την αποκάλυψη και την κάθαρση. Μια έκδοση που αποκαλύπτει πτυχές ΚΑΙ της ιδιωτικής 1, ( >ής ενός πολιτικού άνδρα, θα ήταν ανώφελη ίσως και επιζήμια σε άλλες εποχές ή άλλη χώρα. Ζούμε όμως σε μια χώρα που ειδικά μετά την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1985, ι χχωρεί στον πρωθυπουργό εξουσίες τις οποίες θα ζήλευε απόλυτος μονάρχης. Σε μια χώρα, που τολμά ένας σοσιαλιστής ηγέτης να διαγράφει παράνομα το 70% των μελών της Κι ντρικής Επιτροπής του κόμματός του, ενός κόμματος, ανώτατα στελέχη του οποίου, καλυπτόμενα από την ηγεσία του, δεν δίστασαν να φωνάξουν «Κάτσε κάτω κουλέ!» στον Σάκη Καράγιωργα. Σε μια χώρα, όπου ο ηγέτης μπορεί να εκπαραθυρώνει μέλη της κυβέρνησης εν οόώ, εν πτήσει, εν πλω. Σε μία χώρα, που την εξουσία νέμονται διορισμένα από τον ηγεμόνα μέλη αυλής κολάκων. Ο Βασίλης Κεραμάς δεν είναι λογοτέχνης, δεν είναι δημοσιογράφος. Είναι Αστυνόμος εν ενεργεία, και ως φρουρός του νόμου έκανε το καθήκον του: διάλεξε το δύσκολο δρόμο της αλήθειας. Η γραφή του χαρακτηρίζεται από σεμνότητα και πίκρα. Πίκρα που όλοι νιώθουμε σήμερα, για το κατάντημα του τόπου. ΓΙΑΤΙ ΕΓΡΑΨΑ ΑΥΤΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Β. Π. Εκείνο που με ώθησε να γράψω αυτό το βιβλίο, ήταν η ανάγκη να εκπληρώσω ένα ΧΡΕΟΣ, που βάραινε από καιρό καταλυτικά στη συνείδησή μου. Χρέος ζωής απέναντι στον τόπο μας και στους βασανισμένους ανθρώπους του, τους -πάντοτε ευκολόπιστους και πάντα προδομένους». Κι όταν ένιωσα βαθιά μέσα μου πως σήμανε η ώρα για το μεγάλο ΝΑΙ ή το μεγάλο ΟΧΙ, πήρα την απόφαση να φέρω στο φως την προσωπική αυτή μαρτυρία μου. Δεν είχα άλλο δρόμο απ αυτό το γράψιμο, που ήταν αναπόφευκτο, γιατί είναι η απόδειξη μιας αποψευδαίσθησης για τον εαυτό μου. Στις σελίδες που ακολουθούν του ημερολογίου μου, καταγράφονται όσα είδα και όσα έζησα έξι χρόνια κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου, σαν προϊστάμενος της προσωπικής του ασφάλειας. Είναι η «άλλη όψη» - η πιο κρυφή και η πιο άγνωστη - ενός «χαρισματικού» ηγέτη, που τον είχα πιστέψει. Υπήρξα μαχητικός οπαδός του στη διάρκεια της δικτατορίας, , όταν κυριαρχούσε ηγεμονικά στο εξωτερικό σαν αρχηγός του ΠΑΚ. Και παρέμεινα προσωπικός προσωπολάτρης του τα τρία πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, οταν ήμουν ακόμα στην Αυστραλία. Ο προβληματισμός μου για την ειλικρίνεια των στόχων και των προθέσεων του, άρχισε να γεννιέται μέσα μου, το καλοκαίρι του 1977, όταν αποσπάστηκα στην υπηρεσία του στο Καστρί, εκτελώντας χρέη προσωπικού του φρουρού. Μπρο- στά στα μάτια μου σιγά - σιγά φανερωνόταν ένας «άλλος άνθρωπος». Μια ύπαρξη που απωθούσε, με πάθη και αδυναμίες αταίριαστες και ασυμβίβαστες για έναν ηγέτη. Κάποια στι- γμή, τότε, με κατέλαβε μια τάση φυγής. Ένιωσα μετέωρος από την απομυθοποίηση ενός ινδάλματος... Η εισαγωγή μου στη Σχολή Υπαστυνόμων ήταν η λύση που επιδίωκα για τον απεγκλωβισμό μου από το Καστρί. Μετά την αποφοίτησή μου, με προτροπή φίλων, επανήλθα στην παλιά υπηρεσία μου - αυτή τη φορά πλάι στον Πρωθυπουργό της χώρας, και όχι στον αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης. Έτρεφα την ελπίδα, πως κάτι θα είχε αλλάξει. Αλίμονο όμως. Ό,τι έζησα πλάι του για έξι ολόκληρα χρόνια, αποκάλυπτε κάθε μέρα και κάθε ώρα, μια ακόμα πιο διαφορετική εικόνα από εκείνη που είχα σχηματίσει για τον άνθρωπο που υποσχόταν «κοινωνική αλλαγή και ευτυχείς ημέρες στους μη προνομιούχους Έλληνες». Σαν υπεύθυνος για την προσωπική του ασφάλεια, έβλεπα, άκόυγα και κατέγραφα με λεπτομέρειες, μέρα με την ημέρα, ώρα με την ώρα, όλες τις πολυποίκιλες δραστηριότητες του, και στιγμές - στιγμές δεν μπορούσα και εγώ ο

8 ίδιος να συνειδητοποιήσω, αν τα διαδραματιζόμενα βρίσκονταν στη σφαίρα του πραγματικού... Κι όταν πια περίσσεψε η ντροπή, διαμαρτυρήθηκα, όπως είχα καθήκον, με επιστολή μου στον πρωθυπουργό, για την πολιτεία ορισμένων στενών συνεργατών του. Το αποτέλεσμα υπήρξε ακαριαίο: Με απομάκρυνε από την υπηρεσία, στέλνοντάς με, παράνομα, σε ακριτική περιοχή, όπου όμως, τελικά, αρνήθηκα να πάω. Το ημερολόγιο, όμως, έμεινε ανέπαφο... Και συμπληρώθηκε με αδιάσειστα και διασταυρωμένα στοιχεία από τις πιο έγκυρες πηγές, που ολοκληρώνουν την αληθινή εικόνα του Ανδρέα Παπανδρέσυ. Εσύ αναγνώστη, θα κρίνεις και θ αποδόσεις τα του Καί- σαρος τω Καίσαρι, πολύ πριν πει την τελευταία της λέξη η Ιστορία... ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι σημειώσεις του ημερολογίου μου ακολουθούν μια χρονολογική σειρά. Προσπάθησα να τις εντάξω σε θεματολογικές ενότητες, χωρίς ν αποφύγω και την επανάληψη ορισμένων συμβάντων, προκειμένου να διευκολυνθεί ο αναγνώστης. Η παρέκβαση, με την αναφορά σε γεγονότα γνωστά, έγινε για να κατανοηθούν τα διαδραματισθέντα στα παρασκήνια, που φέρνω στο φως της δημοσιότητας.

9

10 Η ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΜΙΑΣ ΓΝΩΡΙΜΙΑΣ Τον Ανδρέα Παπανδρέου συνάντησα για πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση, τον Ιούλιο του 1977, στο ξενοδοχείο "Παρκ", στην Αθήνα, όπου παρακολούθησα τις εργασίες της πανελλήνιας συνδιάσκεψης του ΠΑΣΟΚ. Μόλις με είδε, με φωναξε αμέσως κοντά του. «Έλα εδώ εσύ Αυστραλέ», μου ειπε. Στη σύντομη συνομιλία μας του εξήγησα ότι κέρ- δισα την προσφυγή που είχα κάνει στο Συμβούλιο Επικρα- τειας και ότι επρόκειτο να ξαναγυρίσω στην Αστυνομία. Τοτε θα σε πάρω στην ασφάλειά μου... Θα πω στο Μένιο να ρυθμισει τις λεπτομέρειες... Θα σε δω στο Καστρί», μου είπε και αποχαιρετιστήκαμε... Τον Μένιο Κουτσόγιωργα τον γνώρισα στην Αυστραλία, στις αρχές Ιουνίου 1977, όταν ήμουνα ακόμα γραμματέας του ΙΙΑΣΟΚ Μελβούρνης. Τον είχα προσκαλέσει τότε να επισκεφτεί, γιατί η οργάνωση του ΠΑΣΟΚ, σ ολόκληρη την Αυστραλία, είχε ανάγκη από ηθική τόνωση αλλά και για να επιλύσει τις τοπικές εσωκομματικές διενέξεις. Γνώριζα τους φιλικούς δεσμούς του με τον Πρόεδρο του Κινήματος και εκρινα ότι η επίσκεψή του, εκείνη την περίοδο, ήταν απαραιτητη για τα προβλήματα που είχαν ανακύψει. Ο Μένιος μας εντυπώσιασε και νιώθαμε υπερήφανοι για τους (συνεργάτες του Προέδρου, σαν κομματικά μέλη του Κινήμα- τος στον χώρο της Ελληνικής παροικίας, όπου ήταν έντονη η

11

12 παρουσία των οργανώσεων του ΚΚΕ και Εσωτερικού. Εξάλλου, ήταν η πρώτη φορά, μετά την πτώση της δικτατορίας, που ένα ηγετικό στέλεχος του ΠΑΣΟΚ ερχόταν κοντά μας. Είχαν ήδη περάσει τρία περίπου χρόνια από τον Απρίλη του 1974, που είχε επισκεφτεί την Αυστραλία ο Ανδρέας Παπανδρέου μαζί με τη Μαργαρίτα. Στη Μελβούρνη συνδέθηκα στενά με τον τότε αρχηγό του ΠΑΚ, που μας άφησε τις πιο αγωνιστικές και μαχητικές αναμνήσεις για μια Ελλάδα καλύτερη. Δεν μπορούσαμε ή δεν θέλαμε να δούμε τότε καθαρότερα το πραγματικό του πρόσωπο, αν κι εγώ είχα μια προσωπική εμπειρία, μόλις πάτησε το πόδι του στη Μελβούρνη. «Δεν μπορούσαμε να έχουμε καλύτερο ξενοδοχείο;» με ρώτησε διερευνητικά τις πρώτες μέρες, όταν διέμενε στο ξενοδοχείο «Σεβρόν». Αι- σθάνθηκα λίγο άσχημα, αλλά τελικά του εξήγησα, ότι «πρυ- τάνευσε η άποψη στην Επιτροπή Αποκατάστασης της Δημοκρατίας για την Ελλάδα, που δεν την ελέγχουμε εμείς αλλά οι κομμουνιστές, να ξοδέψουμε λιγότερα για να μείνουν περισσότερα χρήματα για τον αγώνα». «Καλό αυτό, αλλά φρόντισε πάντως εσύ να πάμε σε κανένα καλύτερο ξενοδοχείο», μου είπε αποφασιστικά. Πράγματι, έσπευσα να του ικανοποιήσω την επιθυμία, λες και με είχε μαγνητίσει. Του νοίκιασα ένα ολόκληρο διαμέρισμα στο ξενοδοχείο «Ουίνδσωρ», απέναντι από το Κοινοβούλιο της Μελβούρνης. Τα έξοδα, βέβαια, δεν πληρώθηκαν από το ταμείο της Επιτροπής, αλλά από μένα και τον αστυνομικό και νομικό Παναγιώτη Στωικό, που είχε διωχτεί και αυτός από τη Χούντα και που ζει ακόμα στη Μελβούρνη. Ενοχλημένος τότε κάποιος σύντροφος μου είπε: «Άλλοι είναι εξορία στα ξερονήσια στην Ελλάδα και του Παπανδρέου δεν του αρέσει το ξενοδοχείο;» Τα οικονομικά του πάντως και την περίοδο εκείνη ήταν ανθηρότατα. Όλα τα λεφτά του ΠΑΚ τα στέλναμε στο σπίτι του στον Καναδά και καλοπερνούσε. Γρήγορα όμως ξεχάστηκε κι αυτό, γιατί είμασταν απορροφημένοι με τον αγώνα κατά της δικτατορίας και δεν είχαμε την πολυτέλεια να εμβαθύνουμε περισ-

13

14

15

16

17

18 σότερο στα άδυτα της προσωπικότητας του αρχηγοί) του ΠΑΚ. Οι περιστάσεις με έδεναν όλο και περισσότερο μαζί του. Στις 21 Απριλίου 1974 μου ανάθεσε, με έγγραφο ιδιόγραφο σημείωμά του, την ευθύνη για τη δικτύωση της Οργάνωσης στο Εσωτερικό. Στις 11 Μαΐου μάλιστα, μου έστειλε από το Τορόντο και το ακόλουθο γράμμα: «Αγαπητέ μου Βασίλη... Μας πήρε αρκετό καιρό να σννέλθονμε από το μεγάλο, αλλά τόσο πετυχημένο, ταξίδι. Συγκινηθήκαμε πραγματικά από τη γνήσια αγάπη που μας έδειξαν οι Έλληνες δημοκράτες της Αυστραλίας. Μα εντελώς ιδιαίτερα συγκινηθήκαμε από τη δίκιά σου φιλοξενία, καθώς και του Παναγιώτη. Θερμές ευχαριστίες. Σε λίγο φεύγω για την Ευρώπη και τότε θα σε συνδέσω με το κέντρο μας για τη δουλειά που ανέ- λαβες. Προβλέπω, ότι η πρώτη επαφή θα γίνει περί τις αρχές τον Ιούλη. Στο μεταξύ, είμαι βέβαιος, ότι θα κάνεις ό,τι μπορείς. Με θερμούς αγωνιστικούς χαιρετισμούς.» Λίγο αργότερα, στις 21 Μαΐου, ακολούθησε ένα δεύτερο γράμμα από τη Μαργαρίτα, που βρισκόταν στο Κινγκ Σίτι του Οντάριο: «Αγαπητέ Βασίλη, ήθελα να σου γράφω προσωπικά για να σου πω πόσο πολύ εκτίμησα όλα όσα έκανες για τον Ανδρέα και για μένα και για τον σκοπό που ο Αν- δρέας αντιπροσωπεύει. Ήταν πραγματικά μεγάλη μου ευχαρίστηση που σε γνώρισα και που είδα ότι υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι, που είναι έτοιμοι να δώσουν τα πάντα για την ελευθερία της Ελλάδας. Ο Ανδρέας είναι τώρα στην Ευρώπη. Είχε μια πολύ επιτυχημένη επίσκεψη στο Λονδίνο. Είναι η πρώτη φορά που πήγε στην Αγγλία εδώ και μερικά χρόνια, και λέει ότι η ατμόσφαιρα έχει αλλάξει σημαντικά προς το καλύτερο. Συνάντησε μερικούς υπουργούς και μου είπε απ' το τηλέφωνο, ότι αυτούς που είδε είναι πολύ κοντά στον πρωθυπουργό. Ίσως τα δύο θετικά γεγονότα στο Λονδίνο να ήταν μια 15λεπτη ζωντανή εκπομπή, μια συνέντευξη στο ελληνικό πρόγραμμα του Μπι-Μπι-Σι. Αφού ο κόσμος τώρα μαθαίνει με τόση δυσκολία το τι συμβαίνει και ποιες είναι οι θέσεις του Ανδρέα, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τον ακούν με την ίδια του τη φωνή πότε - πότε. Λόγω της παντελούς συσκότισης των νέων από τον τύπο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, ο Αν- δρέας προσπαθεί να κινητοποιήσει όλες τις οργανώσεις του ΠΑΚ, ανά τον κόσμο, να στέλνουν πληροφοριακό υλικό στην Ελλάδα, όποτε είναι δυνατόν. - Επιστρέ- φοντας στο θέμα του Λονδίνου, το δεύτερο θέμα δεν είναι ακριβώς ένα γεγονός, αλλά μια εξέλιξη. Η ομάδα μας του ΠΑΚ εκεί από το 1968 ήταν ουσιαστικά νεκρή. Τώρα, μια νέα ομάδα, από 30 δραστήριους και αφοσιωμένους νέους, έχει οργανωθεί και εργάζεται σκληρά. Ο Ανδρέας πέρασε αρκετές ώρες μαζί τους, συζητώντας θέματα οργάνωσης και δράσης στο ελληνικό μέτωπο απελευθέρωσης. Ήταν πολύ ενθουσιώδης, όταν του μίλησα στο τηλέφωνο. Πώς είναι τα πράγματα στη Μελβούρνη; Έχουμε μιλήσει σε όλους για τη μεγάλη επιτυχία εκεί και ελπίζουμε ότι τα πράγματα θα εξακολουθήσουν να εξελίσσονται θετικά. Το ΠΑΚ έλαβε τα χρήματα από τη Μελβούρνη και το Σύδνεϋ τα οποία θα βοηθήσουν πολύ τον αγώνα. Σε παρακαλώ δώσε τους θερμούς μου χαιρετισμούς στον Στωικό. Μπορείς να του διαβάσεις αυτό το γράμμα, μια που οι ευχαριστίες μου απευθύνονται και σ' αυτόν. Γράψε μας, αν υπάρχουν καθόλου προβλήματα ή αν υπάρχει κάτι που μπορούμε να κάνουμε από το ΠΑΚ του Τορόντο. Ο Ανδρέας θα επιστρέφει σε μερικές βδομάδες. Μαζί σου στον αγώνα.» 10 Ιουνίου Η Αυστραλία ήταν για μένα πλέον μια

19

20

21 ανάμνηση. Γύρισα στην Αθήνα και ύστερα από μια αδικαιολόγητη καθυστέρηση ξαναδιορίστηκα τελικά στην Αστυνομία, στις 20 Αυγούστου. Στο τέλος του μήνα, αποσπάστηκα στο Καστρί. Αλλά η συγκίνησή μου από την τοποθέτησή μου στην προσωπική φρουρά του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ εξανεμίστηκε γρήγορα. Οι πρώτες εμπειρίες μου ήταν οδυνηρές, όσο κι αν προσπαθούσα να βρω κάποια εξήγηση στον ψυχισμό του Παπανδρέου. Μέσα από τον στενό κύκλο της προσωπικής του ζωής έβλεπα κατάματα την ωμή πραγματικότητα. Ηγεμονική καλοπέραση, αδιαφορία και έλλειψη στοιχειώδους ενδιαφέροντος για δικούς του ανθρώπους, που τον φύλαγαν νύχτα - μέρα. Μια σειρά από θλιβερά μέχρι ευτράπελα γεγονότα την περίοδο εκείνη, μου προκαλούσαν έντονο σκεπτικισμό, αν είχαμε το δικαίωμα να κυβερνήσουμε μαζί του αυτό τον τόπο. Θα αποφύγω να εξιστορήσω μια παρ ολίγο τραγική ιστορία, που συνέβη το 1976 και που την έμαθα το 1977 από συνάδελφό μου, ο οποίος την έζησε από κοντά. Θα περιοριστώ μόνο στο σκηνικό, που είχε σαν πρωταγωνιστή τον Μ. Ζιάγκα, ιδιαίτερο γραμματέα του, και τον Γ. Κατσιφάρα. Μια μέρα ο Ζιάγκας, που ο Παπανδρέου αποκαλούσε πολλές φορές «Μισέλ» ή περιπαιχτικότερα «Μιχαήλ Σουσλώφ», κρατώντας ένα μαχαίρι επιτέθηκε σε έξαλλη κατάσταση κατά του Κατσιφάρα, στο διαμέρισμα του τελευταίου στη Σαρωνίδα. Ο Πρόεδρος του Κινήματος θεατής και η προσωπική του ασφάλεια διαιτητής. Δεν ήταν λίγες οι φορές που μέναμε άναυδοι, όταν μπροστά μας ο Ζιάγκας εξ- ανίστατο κατά του Παπανδρέου, χωρίς να μπορεί να συγ- κρατήσει τη γλώσσα του. Κάποτε οι περιπέτειες με το γιωτ του φίλου του Βασίλη Παπαφιλίππου, πολιτευτή του ΠΑΣΟΚ, τον έκαναν θεριό από τον φόβο του. Σε μια ξαφνική θαλασσοταραχή, ξέσπασε: «Την Παναγία σου, το Χριστό σου, Ανδρέα, θα μας πνίξεις...» Ήταν μια μορφή έκρηξης του καταπιεζόμενού απέναντι στον αφέντη του. Και η αντίδραση του Προέδρου αφοπλιστική: «Ηρέμησε, Μισέλ...». Κάποια άλλη φορά, πολύ πριν από τις εκλογές του 1977, ο Παπανδρέου είχε πάει για φαγητό στο ξενοδοχείο «Απόλλων» στο Καβούρι, μαζί με τον Μιχάλη Ζιάγκα. Εκεί κοντά, στο Καβούρι, διατηρούσε μισθωμένο ένα διαμέρισμα για τις εξωσυζυγικές συναντήσεις του, που βρισκόταν στην κορυφή του λόφου, επί της οδού Απόλλωνος. Αφού συνέφαγε με τον ιδιαίτερο γραμματέα του, χωρίς να ενδιαφερθεί καθόλου για το αν έπρεπε να δειπνήσουν και οι δυο φρουροί, που κάθονταν νηστικοί στο διπλανό τραπέζι, αποσύρθηκε για ύπνο. Η εντολή στους δύο αστυνομικούς του ήταν να μείνουν στην αίθουσα αναμονής του ξενοδοχείου, σαν σημείο επαφής για κάθε ενδεχόμενο. Έτσι οι δύο σωματοφύλακες, νηστικοί και καταπονημένοι, πέρασαν τη νύχτα τους πάνω σε δυο καναπέδες. Είχαν αποκοιμηθεί, όταν ξύπνησαν τις πρωινές ώρες από τις φωνές του έκπληκτου φύλακα: «Τι κάνετε σεις εδώ; Διαρρήκτες είστε; Θα ειδοποιήσω την Αστυνομία...» Τελικά, του εξήγησαν ότι ήταν «προσωπική ασφάλεια του Α. Παπανδρέου», δείχνοντάς του και τις αστυνομικές τους ταυτότητες. «Καλά, αλλά απαγορεύεται να κοιμάστε στους καναπέδες», τους παρατήρησε ο φύλακας. Το πρωί, κουρασμένοι και απεριποίητοι, όπως ήταν, κίνησαν την «προσοχή» του Προέδρου, όταν τους είδε σ αυτά τα χάλια, την ώρα που ετοιμαζρταν να φύγει: «Πώς είστε έτσι;» τους ρώτησε. Οι δυο αφοσιωμένοι του άνδρες, που είχαν απολυθεί από τη Χούντα, του εξήγησαν τότε τα πράγματα, κι αυτός κοιτάζοντας αινιγματικά τον Ζιάγκα τους «αφόπλισε» με τα λόγια του: «Κατανοώ το πρόβλημά σας...». Είχε περάσει κιόλας ένας χρόνος από την ημέρα που ανέβηκα στο Καστρί για να τον υπηρετήσω. Όλο αυτό το διάστημα βρισκόμουν σ ένα αδιέξοδο μ αυτά που έβλεπα. Ένα πρόσωπο με δύο όψεις. Στο προσκήνιο, μπροστά στο λαό, στους ξένους, στους δημοσιογράφους, φάνταζε θελκτικός, χαρισματικός, αποστολικός. Στο παρασκήνιο, όμως, έδειχνε το αληθιν,ό του πρόσαχτο, που διαρκώς σε τρόμαζε με τις εκρήξεις του. Μπροστά σ αυτή την κατάσταση αναζήτησα διέξοδο, με την εισαγωγή μου στη Σχολή Υπαστυνό- μων, στις 25 Σεπτεμβρίου Κατά τη διάρκεια των εξ-ετάσεων, ο Πρόεδρος με αιφνιδίασε με την απρόσμενη ερώτηση: «Νομίζεις, ότι πρέπει να τηλεφωνήσουμε στον Μολυ- βιάτη για την περίπτωσή σου;» - «Ευχαριστώ, Πρόεδρε, απάντησα, αλλά δεν διαβλέπω κίνδυνο, αν σημειώσω επιτυχία στις εξετάσεις. Αν γράψω καλά και δεν περάσω, θα σας παρακαλούσα μόνο να εξουσιοδοτήσετε τον Μένιο να καταθέσει ερώτηση στη Βουλή για την αναθεώρηση των γραπτών μου». Ευχαριστημένος τότε ο Πρόεδρος, μου είπε: «Αυτό θα το κάνω». Λίγα λεπτά αργότερα, στο γραφείο του, ο Μ. Ζι- άγκας τον συμβούλευε: «Μην επιτρέψεις να τηλεφωνήσει ο Μένιος στο Μολυβιάτη. Αν τον κόψουν, τον έκοψαν. Δικό τον το πρόβλημα. Δεν πρέπει να ανακατευτούμε εμείς.» Στη σχολή υπαστυνόμων απόκτησα γνώσεις και βρήκα την ψυχική μου ηρεμία. Με τη συνεχή μελέτη και άσκηση, ξεχάστηκαν οι τραυματικές εμπειρίες μου από την πρώτη θητεία μου δίπλα στον Πρόεδρο. Στις αρχές του 1981 ορκίστηκα, πήρα το δίπλωμά μου και τοποθετήθηκα στο πρώτο αστυνομικό τμήμα της Αθήνας, «τιμής ένεκεν», σαν αρχηγός της σχολής. Αλλά η πολιτική δεν σ αφήνει τελείως να ηρεμήσεις. Οι αγώνες τις εποχές του ανένδοτου και της δικτατορίας είχαν σημαδέψει τη μοίρα μας. Κάτι μου λεγε μέσα μου, ότι «θά ρθουν καλύτερες μέρες». Η πολιτική ατμόσφαιρα ήταν βαριά φορτισμένη ενόψει των εκλογών του Οκτωβρίου. Είχαμε πλησιάσει στο κατώφλι της εξουσίας και ο χρόνος είχε αμβλύνει τις θλιβερές αναμνήσεις μου. Γνωστοί και φίλοι με ρωτούσαν, γιατί δεν είμαι ακόμα στο Καστρί. Ο Πρόεδρος, στο μεταξύ, όταν είχε επισκεφτεί το Πάσχα τη Σχολή Υπαστυνόμων, μου είχε πει: «Όταν τελειώσεις, σε περιμένω στο Καστρί». Στην κηδεία της μητέρας του, της κυρα-σοφίας, που για την κοινή Γιαννιώτικη καταγωγή μας με συμπαθούσε ιδιαίτερα, με διαβεβαίωσε: «Αύριο, θα ζητήσω να έρθεις στο Καστρί...» Οι επιφυλάξεις μου για τα όσα είχα ζήσει κοντά στον Πρόεδρο, υποχώρησαν τελικά.

22

23

24 Ως κυβερνήτης μπορεί να είναι άξιος, σκέφτηκα. Εξάλλου, ο Μ. Ζιάγκας με τον Γ. Κατσιφάρα δεν θα κυβερνήσουν και την Ελλάδα! Άλλο μπου ζούκια και ιδιωτική διασκέδαση και άλλο κρατική διαχείριση. Από την άλλη πλευρά, η επικείμενη εκλογική αναμέτρηση βάθαινε περισσότερο τα πολιτικά πάθη και το κλίμα στον επαγγελματικό μου χώρο ήταν ενοχλητικό για έναν άνθρωπο με τις απόψεις μου. Μ αυτές τις σκέψεις και τη συναισθηματική φόρτιση, με βρήκε η δεύτερη στη σειρά απόσπασή μου στο Καστρί, στις 26 Αυγούστου Στο Καστρί ο Πρόεδρος μου είπε, ότι «καθυστέρησε η απόσπασή σου, γιατί ο Μιχάλης είχε τη γνώμη ότι δεν μπορούσες να έρθεις, επειδή είσαι καινούριος αξιωματικός». Στην πραγματικότητα, ο Ζιάγκας προσπάθησε από την πρώτη στιγμή να ματαιώσει, μ αυτό το τέχνασμα, τη μετάθεσή μου δίπλα στον Πρόεδρο. Ήθελε να είναι απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού. Η νέα μου ιδιότητα, σαν προϊστάμενος της προσωπικής ασφάλειας του Προέδρου, τον ενοχλούσε και το ένστικτο τον προειδοποίησε ότι θα με έβρισκε αντίθετο στα σχέδιά του. Δεν είχε όμως ερείσματα να διαφωνήσει ανοιχτά για την τοποθέτησή μου. Αυτή τη φορά συνάντησα στο Καστρί και την Αγγέλα Κοκκόλα, που ήταν ανεπιθύμητη για πέντε περίπου χρόνια, μετά τη διαγραφή της τον Ιούνιο του Όλο αυτό το διάστημα επικοινωνούσε κρυφά με τη Μαργαρίτα και όσες φορές μάλιστα της τηλεφωνούσε στο Καστρί, χρησιμοποιούσε ψευδώνυμο. Είχαμε επικοινωνήσει, στην περίοδο της δικτατορίας, όταν έμενε στο σπίτι του Προέδρου, στο Τορόντο. Ήταν τότε που ο Κώστας Νικολάου από τη «Ντώυτσε Βέλλε» διαβίβασε την πληροφόρηση στον Α. Παπανδρέου, στον Καναδά, ότι η Χούντα θα επιχειρούσε απόπειρα δολοφονίας του στο Σύδνεϋ. Μίλησα στο τηλέφωνο μαζί της από τη Μελβούρνη και τη διαβεβαίωσα ότι η ζωή μου δεν διά- τρεχε κανέναν απολύτως κίνδυνο και ότι η επίσκεψη εκείνη έπρεπε να γίνει, γιατί θα ήταν ένας θρίαμβος για τον αντι- δικτατορικό αγώνα. Δεν πέρασαν τρεις - τέσσερις μήνες από την ημέρα που ανέβηκε ο Α. Παπανδρέου στον θώκο της εξουσίας, κι ένιίοσα πάλι τις πρώτες απογοητεύσεις και τις πικρίες. Είδα υπουργούς να γίνονται άθυρμα στα χέρια του και σημαντικά στελέχη να εξοστρακ ί ζο νται γιατί όρθωσαν το ανάστημά τους απέναντι στις ανομίες. 'Ακόυσα τα πιο απίθανα πράγματα από τους πιο απίθανους ανθρώπους, στους οποίους έδωσε χαρτοφυλάκιο. Μια φορά που γυρίζαμε από ένα ταξίδι στις Βρυξέλλες, ο Γ. Κατσιφάρας μου δήλωσε ότι είναι πολύ θυμωμένος μαζί μου. Κι όταν του ζήτησα να γίνει πιο σαφής, μου απάντησε ότι ο πρωθυπουργός έδινε συνέντευξη στη Βελγική πρωτεύουσα και δεν φρόντισα να ισιώσω τη γραβάτα του! Από το άλλο μέρος, αξιόλογοι άνθρωποι του Κινήματος περίμεναν στη σειρά, πότε θα ευαρεστηθεί ο Α. Παπανδρέου να τους καλέσει να αναλάβουν χαρτοφυλάκιο, αγωνίζονταν στη συνέχεια να κρατήσουν την υπουργική καρέκλα, όσο το δυνατόν περισσότερο χρόνο, κι όταν απομακρύνονταν, περίμεναν στο εντευκτήριο της Βουλής - μοιραίοι και άβουλοι - πότε θα τους ξανακαλέσει για να ορκιστούν πάλι. Γιατί άραγε άρεσε στον πρωθυπουργό να υποβαθμίζει, να αναβαθμίζει, να ταπεινώνει και να διώχνει από την κυβέρνηση κορυφαίους συνεργάτες του, όπως σ εκείνο το δωδέκατο ανασχηματισμό της 5 Φλεβάρη 1987; Η μισή απάντηση στο ερώτημα ανάγεται στη σφαίρα της λογικής του παράλογου, που χαρακτήριζε ολόκληρη τη ζωή του, και η άλλη μισή στις έμμονες φοβίες του, που πυροδοτούσε κακόβουλα αλλά έντεχνα η «αυλή» του, ότι δήθεν κινδύνευε η θέση του από ορισμένους συνεργάτες του. Μένιος, Γεννημα- τάς, Λαλιώτης, Αρσένης, δεν ξέφυγαν από τα πυρά του ιδιαίτερου περιβάλλοντος στο Καστρί, ότι δήθεν απεργάζονταν διαρκώς συνωμοσίες για την ανατροπή του πρωθυπουργού. Κι αυτός έτεινε πάντα «ευήκοον ους». Κάποτε, πριν εμφανιστούμε στη σκάλα του αεροπλάνου στο Ελληνικό κι ενώ κοιτάζαμε από τα παράθυρα, του ειπώθηκε σε μια υπολογισμένη δόση «μαύρου χιούμορ», ότι στην ομάδα υποδοχής του διακρίνεται και ο πρωθυπουργός, δηλ. ο Μένιος Κου-

25

26 τσογιωργας. Μιαν άλλη φορά στον «Αστέρα» της Αλεξαν- δρουπολης στις εκλογές του 1985, έγινε πελιδνός, όταν ακουσε οτι ο Μένιος αποθεώθηκε σε ομιλία του σε πόλη της Μακεδονιας Χρειάστηκε να σπεύσω αργότερα να του εξηγησω ότι η είδηση ήταν ανακριβής για να διασκεδάσω τη στενοχωρια και τις ανησυχίες του. Υστερα από τα όσα είδαν τα μάτια μου και άκουσαν τ αυτια μου, στη διάρκεια της δεύτερης θητείας μου στο Κα- στρι, δεν είχα την ψυχική δύναμη πια να παραμείνω περισ- σοτερο κοντά στον Α. Παπανδρέου. Ήθελα επίμονα να γυρίζω στον παλιό εαυτό μου, ν αποτινάξω τις ευαισθησίες μου. Το ποτήρι είχε ξεχειλίσει με την ανεκδιήγητη συμπεριφορά των στενών συνεργατών του. Η πεντασέλιδη ιδιόχειρη ιπιστολή μου προς τον πρωθυπουργό ήταν μια λακωνική απάντηση για την παρασκηνιακή πολεμική εναντίον μου, το «Τρίο Κοκκόλα - Ζιάγκα - Κατσιφάρα», αλλά και μια ανάλυση της πολιτικής μου στάσης απέναντι του, όλα αυτά τα χρόνια που υπηρέτησα δίπλα του σαν φίλος και αξιωματικός. Του παρέδωσα την επιστολή διαμαρτυρίας μου, τη Δευτέρα 28 Απριλίου 1986, αμέσως μετά το πρόγευμα, στις 8.30 το πρωί, λίγο πριν αναχωρήσουμε για το Μέγαρο Μαξίμου. Ήταν η μέρα που πήγε στο Προεδρικό Μέγαρο για την ορκωμοσία του Μένιου Κουτσόγιωργα, σαν υπουργού των Εσωτερικών και της Μαρίας Κυπριωτάκη, σαν υφυπουργού Υγείας και Πρόνοιας, την οποία επέβαλε, τελευταία στιγμή, η Μαργαρίτα. Διατηρούσα την κρυφή ελπίδα ότι θα έβρισκε, τουλάχιστον, δυο λόγια να μ ευχαριστήσει για τη μακρόχρονη παρουσία μου δίπλα του και να με ρωτήσει, σε ποια άλλη υπηρεσία ήθελα να τοποθετηθώ. Γιατί μ ενδιέφερε σ αυτή τη φάση, μετά την επιστολή μου, να τηρηθούν από μέρους μου αυστηρά τα προσχήματα και να φύγω με το κεφάλι ψηλά. Εξάλλου δεν ήμουνα αφελής να πιστέψω, ότι μπορούσα να καταπολεμήσω αποτελεσματικά το συνασπισμένο περιβάλλον του και ιδιαίτερα τον Γ. Κατσι- φάρα, που μόλις πριν από τρεις μέρες είχε προαχθεί σε υπουργό εμπορίου. Αντί άλλης απάντησης ο πρωθυπουργός παράδωσε αμέσως την επιστολή μου - κατά την προσφιλή του τακτική να μην κρατάει τίποτα μυστικό για τον εαυτό του - στον παρακοιμώμενό του Μ. Ζιάγκα. Αυτός, με τη σειρά του, την περιέφερε και στους άλλους δυο για να λάβουν γνώση και ζήτησαν την κεφαλή μου επί πίνακι. Στις 19 Μαΐου 1986, ο Κατσιφάρας, τον οποίο είχα αποκαλέσει στην επιστολή μου «κλόουν του Κινήματος και του Κοινοβουλίου», σ ένα γεύμα στο Καστρί, απόσπασε τη συναίνεση από τον πρωθυπουργό για την απομάκρυνσή μου από το Καστρί. Ο Ζιάγκας είχε φροντίσει να συντονίσει από το παρασκήνιο τις κινήσεις των άλλων δυο εναντίον μου. Αργότερα, ο πρωθυπουργός χαρακτήρισε με οργή την επιστολή που του έδωσα σαν «επαίσχυντη», γιατί κατηγόρησα, όπως είπε, τους συνεργάτες του, που είχε μαζί του επί δεκαετίες. Την επόμενη μέρα, στις 7.30 το βράδυ, με κάλεσε τηλεφωνικά στο γραφείο του ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Α. Δροσογιάννης. Μετά από μια συζήτηση «περί ανέμων και υδάτων», μου ζήτησε με τακτ να του πω σε ποια υπηρεσία ήθελα να μετατεθώ. Του απάντησα αμέσως, ότι θα'προτιμούσα για λίγο καιρό να πήγαινα στην ΚΥΠ, επειδή ήταν κλειστή υπηρεσία. Έκρινα, πως δεν θα ήταν φρόνιμο να υπηρετήσω αμέσως σε ανοιχτή μάχιμη αστυνομική υπηρεσία, λόγω της ταύτισής μου με το Καστρί. Το περιβάλλον στο μάχιμο χώρο της Αστυνομίας είναι συντηρητικό και θα με προκαλούσε, εύλογα, σε ερωτήσεις, γιατί έφυγα από το Καστρί. «Λεν θα 9 θελα να φτάσουν στ 9 αυτιά σας λόγια δυσάρεστα για τους φίλους σας, κύριε υπουργέ», είπα στον Δροσο- γιάννη. Μου πρότεινε τότε παραδόξως να πάω στην Υπηρεσία Επισήμων, αλλά του αντέτεινα: «Η Υπηρεσία Επισήμων, κύριε υπουργέ, είναι μια ηλίθια υπηρεσία. Είχα εισηγηθεί μάλιστα, παλαιότερα, σε φιλική συζήτηση που είχα με τον προκάτοχό σας υπουργό Θανάση Τσούρα να καταργηθεί, για έναν απλούστατο λόγο. Λαμβάνει επιπρόσθετα μέτρα ασφάλειας στους δρόμους κατά τη διέλευση του Προέδρου της Δημοκρατιας και του Πρωθυπουργού και αυτό δεν χρειάζεται, γιατι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ο Πρωθυπουργ ο ς ε χ ο υ ν τ ι ς δικές τους υπηρεσίες ασφάλειας. Μπορεί μάλι- στα να σκοτωθυύμε καί καμιά μέρα μεταξύ μας, αν υπάρξει καποιος πυροβολισμός, γιατί δεν γνωριζόμαστε μεταξύ μας. Αλ λ α, ποιος σας είπε όμως, κύριε υπουργέ, να με στείλετε στην Υπηρεσία Επισήμων, γιατί εσείς έχετε είκοσι πέντε ημερες μ ό ν ο στο Υπουργείο και δεν γνωρίζετε ακόμα τις αστυνομικές υπηρεσίες. Μήπως ο Ζιάγκας και ο Κατσιφά- ρας για να με γελοιοποιήσουν; Να διέρχεται ο πρωθυπουργος το αυτοκίνητο και εγώ να παίρνω μέτρα ασφαλείας στο δρόμο, για να γελούν μέσα από το πρωθυπουργικό αυιτοκινητο ο Ζιάγκας και η Κοκκόλα; Τι διεστραμμένη σκέψη ειναι αυτή και γιατί με θέλουν τόσο πλησίον για να με ταπει- νωνουν;» Ενοχλημένος τότε ο Δροσογιάννης, μου είπε ότι θα συνεννοηθεί με τον Πρόεδρο και ότι δεν με κάλεσε εκεί για να μου πει πού θα πάω, αλλά να με ρωτήσει πού θέλω να παω». «Μήπως υπάρχει κανένα πρόβλημα για την ΚΥΠ;» ρώτησα έκπληκτος τον υπουργό. «Όχι, αλλά η Υπηρεσία Επισήμων ανήκει στην αρμοδιότητά μου», απάντησε αόριστα. «Και η ΚΥΠ πού ανήκει;» τον ξαναρώτησα για να πάρω την απάντηση, ότι «η ΚΥΠ ανήκει στον πρωθυπουργό». Τότε κι εγώ του εξήγησα: «Τόσο το καλύτερο, θα συζητήσω το θέμα και εγώ με τον πρωθυπουργό.» Πρόσεξα, όμως, ότι ο υπουργός δεν ήταν ευχαριστημένος με την τροπή που πήρε η συζήτηση. Κατάλαβα ότι εκτελούσε μ ευλάβεια διατεταγμένες εντολές των φίλων του, σαν να υπηρετούσε ακόμα στο στρατό... Εξάλλου, είχε και υποχρέωση απέναντι στους ανθρώπους που τον επέβαλαν υπουργό για επτά περίπου χρόνια... Μια μέρα, μετά τη συνάντησή μου με τον υπουργό Δημόσιας Τάξης, Τετάρτη 21 Μαιου 1986, στις 8.00 το πρωί, πήγα στον Αστέρα της Βουλιαγμένης για να αποχαιρετήσω και τυπικά τον πρωθυπουργό. Καθώς μπήκα στο δωμάτιο ασφάλειας δίπλα από τη σουίτα του, στο ξενοδοχείο «Ναυ- σικά», οι δύο άνδρες της προσωπικής υπηρεσίας του ήταν

27 απαρηγόρητοι. Ο ένας από τους δύο, καθώς βγήκαμε στη βεράντα με θέα μπροστά μας τον όρμο της Βουλιαγμένης, μου είπε με απελπισμένη, σχεδόν σβησμένη φωνή: «Τι ήρθες να τον αποχαιρετήσεις; Λυτός θέλει να του ρίξεις δυο πιστολιές για να σωθεί η Ελλάδα και να σε περιμένει ένα κότερο εκεί απέναντι για να φύγεις μετά.» Είναι πράγματι οδυνηρό για έναν ηγέτη να έχει χάσει την αγάπη και την εμπιστοσύνη των απλών ανθρώπων, που τον υπηρετούν. Κατά τις 8.30 το πρωί, ο πρωθυπουργός βγήκε από το διαμέρισμά του και μετά την τυπική χειραψία, τον συνόδεψα, μαζί μ έναν άνδρα της ασφάλειάς του, στην εξωτερική πισίνα του ξενοδοχείου. Κολύμπησε για ένα τέταρτο περίπου, του έδωσα να φορέσει το μπουρνούζι και αυτός αόριστα και αμήχανα μου μιλούσε για τον καιρό... Την ώρα που επι- στρέφαμε στο δωμάτιό του και μέσα στο ασανσέρ, μου είπε, επιτέλους, ότι «μετά το μπρέκφαστ θα σε καλέσω για να μιλήσουμε». Γύρω στις περίπου μπήκα στη σουίτα του κι αντίκρισα έναν αμήχανο άνθρωπο, καθώς τον κοίταξα προσεκτικά, να τακτοποιεί ορισμένα προσωπικά του πράγματα, στο μεγάλο τραπέζι του σαλονιού. Μου είπε ευγενικά να καθήσω και με μια χειρονομία μού έδειξε το κάθισμά. Καθώς ήρθε προς το μέρος μου, άνοιξα πρώτος τη συζήτηση για να τον διευκολύνω ψυχολογικά, μια που θα τον έβλεπα και για τελευταία φορά. Δεν ήταν ώρα για συγκίνηση, αλλά ούτε και για οργή. «Χτες το βράδυ, κύριε Πρόεδρε - του είπα - επισκέφτηκα τον Δροσογιάννη στο γραφείο του και λόγω της αποχώρησής μου από το Καστρί, με ρώτησε σε ποια υπηρεσία θα ήθελα να τοποθετηθώ. Του απάντησα ότι ήθελα να πάω στην ΚΥΠ, μια που είναι μικτή και κλειστή υπηρεσία και υπάγεται και σε σας προσωπικά». - «Είναι λίγο δύσκολο να πας στην ΚΥΠ, λόγω της πολιτικοποίησης που κάνω, επειδή είσαι στρατιωτικός. Λεν πας καλύτερα στην Υπηρεσία Επισήμων;» μου πρότεινε. Του απάντησα: «Η πολιτικοποίηση της ΚΥΠ, κύριε Πρόεδρε, δεν αφορά εμένα, αλλά την ηγεσία. Είναι μια εναλλακτική λύση για να μπορείτε να διορίσετε ως αρχηγό και πολιτικό πρόσωπο. Η ΚΥΠ σήμερα αποτελείται από στρατιωτικούς, αστυνομικούς και πολιτικό προσωπικό. Τηλεφωνείστε στον Πολίτη, τον αρχηγό, και αν σας πει ότι υπάρχει κώλυμα, όπως εσφαλμένα σας έχουν πληροφορήσει, Θα πάω οπουδήποτε αλλού, εκτός από την Υπηρεσία Επισήμων. Εξήγησα το λόγο στον Δροσογιάννη.» Τότε ο πρωθυπουργός μου αντέτεινε: «Δεν μπορώ να τηλεφωνήσω στον Πολίτη τώρα, γιατί σε τρεις μέρες τον κάνω διευθυντή του στρατιωτικού γραφείου μου.» Τον ρώτησα τότε: «Ποιον θα κάνετε αρχηγό;» κι απάντησε: «Τον Μακέδο. Θα συνεννοηθώ με τον Μακέδο και θα σε ειδοποιήσω...» Ύστερα απ αυτή την απάντηση και τη στιχομυθία σηκώθηκα αμέσως από τη θέση μου, ανταλλάξαμε μια απλή χειραψία και αποχώρησα από το διαμέρισμά του σιωπηλός. Ηταν φανερό πλέον, ότι ο πρωθυπουργός ενεργούσε σύμφωνα με την επιθυμία του Μ. Ζιάγκα, ο οποίος είχε τρομοκρατηθεί, όταν εκδήλωσα, για διαφορετικούς, βέβαια, λόγους, την προτίμησή μου στην ΚΥΠ. Ήταν ο «ντεφάκτο» σύνδεσμος του πρωθυπουργού με την ΚΥΓΙ και δεν ήθελε να είμαι μέσα στα πόδια του. Την προηγούμενη μάλιστα βραδιά, στον Αστέρα της Βουλιαγμένης, κατά τη διάρκεια του δείπνου στο εστιατόριο του ξενοδοχείου, είχε συζητήσει αποκλειστικά το θέμα μου με τον πρωθυπουργό και τον είχε πείσει. Ήταν θλιβερό, πάντως, για μένα, ύστερα από τόσα χρόνια, τη στιγμή του αποχαιρετισμού να διαπιστώνω ότι ο πρωθυπουργός της Ελλάδας λέει ψέματα για ένα τόσο ασήμαντο θέμα. Από τότε, μέχρι σήμερα, είμαι ουσιαστικά επαγγελματικά παροπλισμένος. Πολλοί φίλοι, προσκείμενοι στο Καστρί, που γνώριζαν την περιπέτειά μου, με συμβούλεψαν να διατηρήσω τη σιωπή μου. «Έχουν τη δύναμη να σε συντρίψουν και να σε στείλουν στον Κορυδαλλό, αν κατηγορήσεις τον πρωθυπουργό», μου έλεγαν. Ένας μάλιστα που κατέχει και σήμερα κυβερνητική θέση, είχε πει κυνικότατα: «Σωστά και άγια είναι αυτά που λέει ο Βασίλης. Αλλά όχι να γκρεμίσει την κυβέρνηση και να χάσουμε τις θέσεις μας...».

28 ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΣΤΡΙ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Οι άνθρωποι που αποτελούν το στενό κύκλο του Α. Παπανδρέου και πρωταγωνιστούν στις πολιτικές του επιλογές, ζουν σε μια ατμόσφαιρα ανταγωνιστικής συνύπαρξης, και φροντίζουν, χάριν της εξουσίας, να διατηρούν τις μεταξύ τους λεπτές ισορροπίες. Πίσω από τον πρωθυπουργικό περίγυρο στοιχίζονται τα οργανωμένα συμφέροντα. Πολιτικοί παράγοντες και εκπρόσωποι οικονομικών ομίλων* βρίσκουν τον τρόπο να προσεταιριστούν ανθρώπους του πρωθυπουργού για να προωθούν όσο καλύτερα μπορούν τις δουλειές τους. Το Καστρί από τον πρώτο χρόνο της εξουσίας είχε πάψει να είναι το σύμβολο των δημοκρατικών αγώνων και είχε υποστείλει τη σημαία της εθνικής ανεξαρτησίας. Δεν άργησα να συνειδητοποιήσω, ότι αυτός ο πολυσυζητημένος εχθρός του κατεστημένου και τώρα πρωθυπουργός των δυνάμεων της Αλλαγής συνδιαλεγόταν για τον σχηματισμό «της πρώτης σοσιαλιστικής κυβέρνησης», σε αγαστή σύμπνοια με την αυλή του. Ο πίνακας των υπουργών καταρτίζεται με ανθρώπους ανεπαρκείς. Γράφουν και σβήνουν ονόματα με ανευθυνότητα και προχειρότητα που με είχε καταπλήξει. Υποψήφιος δεν μπαίνει στη λίστα των υπουργούν, επειδή δεν βρέθηκε στο σπίτι του, όταν του έγινε το κρίσιμο τηλεφώνημα από το Καστρί. Η ευκαιρία χάθηκε από μια παράξενη ειρωνεία της τύχης, που ευνόησε όμως κάποιον άλλον. Στο γραφείο και στους διαδρόμους έζησα τη μάχη των ονομάτων για την προώθηση φίλων και ημετέρων. «Ο πρωθυπουργός είναι καλός - ψιθύριζαν πολλοί - αλλά περιβάλλεται από ανίκανους. Μπορεί και να τον κρατούν από κάπου, να τον έχουν στο χέρι. Δεν εξηγείται διαφορετικά, γιατί δεν τους διώχνει.» Λες και δεν ευθύνεται για τους ανθρώπους που συναναστρέφεται, για τους συνεργάτες που επιλέγει. Η αείμνηστη Αμαλία Φλέμινγκ ήταν προφητική στις επισημάνσεις της για το πρωθυπουργικό περιβάλλον, Ο Α. Παπανδρέου - είχε πει - δεν έχει την ικανότητα ή τη σύνεση «των ικανών Ισπανών βασιλέων Φερδι- νάνδου και Ισαβέλλας να επιλέγει τους συνεργάτες του». <Συχνά, κύριε Πρόεδρε του είχε πει - σας περιβάλλουν άνθρωποι που δεν έχουν καμιά σχέση με την ιδεολογία του Κινήματος μας, ούτε με τους αγώνες αυτού του λαού και επιπροσθέτως αμφισβητούνται βάσιμα το ήθος και οι ικανό- τητές τους.» (Εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», 26/7/84). Με το θάρρος της αυτό η Αμαλία Φλέμινγκ έγραψε το όνομά της στη «βίβλο των προγραφών», που φυλάγεται με ιδιαίτερη μνησικακία στο Καστρί. Το πολιτικό παιχνίδι στο Καστρί έχει μια συναρπαστική ομοιότητα με τη ρουλέτα. Αλλά για να κατανοηθούν ορισμένα πράγματα, πρέπει να γνωρίσει κανείς τους ανθρώπους του άμεσου πρωθυπουργικού περιβάλλοντος, που αναγορεύτηκαν σε κυρίαρχο και παντοδύναμο μηχανισμό του παρασκηνίου. Η μακρόχρονη παρουσία μου στο Καστρί, δίπλα στον πρωθυπουργό και στην αυλή του, μου έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσω καλά και τα πρόσωπα και τα πράγματα. Θ αρχίσω πρώτα από τα πρόσωπα. ΑΓΓΕΛΑ ΚΟΚΚΟΛΑ: Διευθύνει το ιδιαίτερο γραφείο του πρωθυπουργού από το 1981 με γνώσεις Λυκείου και Αγγλικών. Στη διάρκεια της δικτατορίας τον ακολούθησε στον Καναδά και μετά τη μεταπολίτευση ήταν προσωπική του γραμματέας. Απομακρύνθηκε τον Ιούνιο του 1975, οπότε διαγράφτηκε και από το ΠΑΣΟΚ. Μετά από πέντε περίπου χρόνια ξαναγύρισε στο Καστρί με την παρέμβαση της Μαργαρίτας. Συντονίζει όλες τις συναντήσεις του πρωθυπουργού, τον επηρεάζει στις αποφάσεις του, ενώ ταυτόχρονα προωθεί ένα δικό της κύκλωμα ανθρώπων. Αισθάνεται όμως μια ανασφάλεια για τη θέση της, που οφείλεται στον ευμετάβλητο χαρακτήρα του Παπανδρέου. Για να ασκεί απόλυτο έλεγχο και να προλαβαίνει τυχόν ανεπιθύμητες εξελίξεις, παραμένει στο Καστρί πολλές ώρες. Φροντίζει πάντοτε να περιορίζει στο ελάχιστο τις συναντήσεις του πρωθυπουργού, εμποδίζοντας την επικοινωνία του με ανθρώπους που δεν συμπαθεί. Τον Αύγουστο του 1984, όταν απούσιασε για λόγους υγείας και την αντικατέστησε η προσωπική της φίλη και βοηθός της Μαρία Καραγεωργίου, ο πρωθυπουργός σκέφτηκε προς στιγμήν να την απ ο μακρύνει. Σε μια συζήτηση που είχαμε, μου είπε: «Έχει μπουνταλέψει τον τελευταίο καιρό, αλλά πρέπει να βρούμε κοπέλα της εμπιστοσύνης, που να γνωρίζει όμως και Αγγλικά». Η Κοκκόλα γνωρίζει άριστα την ιδιόμορφη ψυχοσύνθεση του πρωθυπουργού, ανησυχεί για τις απρόβλεπτες εκρήξεις του και φροντίζει πάντοτε να ξεφεύγει από τις«κακοτοπιές. «Μα, πόσες φορές, Αγγέλα, πρέπει να σου πω να φέρουν ένα ποτήρι ούζο...», της είπε κάποιο μεσημέρι. Κι αυτή, που είχε ξεχάσει την παραγγελία, του απάντησε με ετοιμότητα: «Νόμιζα, Πρόεδρε, ότι σας το είχαν φέρει...». Ταυτόχρονα σηκώθηκε και γυρίζοντας είπε στον εμβρόντητο φρουρό, για να την ακούσει ο Πρόεδρος, που ήθελε να του δείξει πως η παράλειψη δεν ήταν δήθεν δική της: «Δεν σου είπα, Γιάννη, τόση ώρα να φέρεις ένα ούζο στον Πρόεδρο;» Η συμπεριφορά της απέναντι στη Μαργαρίτα, με την

29 οποία διατηρούσε φιλία, δεν ήταν απόλυτα ειλικρινής. Βέβαια, δεν έπαιζε αποφασιστικό ρόλο στις εξωσυζυγικές δραστηριότητες του πρωθυπουργού, αλλά δεν μπορούσε και να της πει την αλήθεια. Ήθελε να διατηρεί τις ισορροπίες για λογαριασμό της. Εξάλλου, ο πρωθυπουργός δεν την εμπιστευόταν στις αισθηματικές επιλογές του. Η Κοκκόλα έχει στην υπηρεσία της δυο αστυνομικούς, τον Στ. Βουντουράκη και Μ. Ζαχαριουδάκη, που οδηγούν με βάρδιες το αστυνομικό αυτοκίνητο με το οποίο μετακινείται, ενώ παράλληλα διαθέτει και αυτοκίνητο από την Προεδρία της Κυβέρνησης με οδηγό τον Γ. Μπούρα. Εκκεντρική πάντα, η Κοκκόλα, και φιλάρεσκη, διεκδικούσε για τον εαυτό της την καλοπέραση όσες φορές ταξιδεύαμε με τον πρωθυπουργό. Η εικόνα που εμφανίζαμε στα αεροδρόμια, μου προκαλούσέ μελαγχολία, γιατί χρησιμοποιούσε τους άντρες της προσωπικής φρούράς να της μεταφέρουν τα πράγματα. Πόσες φορές δεν είπα στον πρωθυπουργό, ότι δεν μπορεί οι άντρες της ασφαλείας του να εί- vaji αχθοφόροι της Αγγέλας. Αυτός βέβαια, όπως πάντα, συμφωνούσε, αλλά τελικά περνούσε της ιδιαιτέρας του. Δεν ήταν λίγες οι φορές που στο εξωτερικό παραβιάζαμε και το προ3τόκολλο για το χατήρι της. Ταξίδευα πάντα σαν προπομπός και σε συνεργασία με τον υπεύθυνο της εθιμοτυπίας της χώρας που μας φιλοξενούσε, της δίναμε το καλύτερο διαμέρισμα δίπλα στην πρωθυπουργική σουίτα. Το ίδιο έκανα και για τον Μ. Ζιάγκα. Έβρισκα τη δικαιολογία, ότι ο Πρόεδρος επιθυμεί να έχει άμεση επικοινωνία με τη γραμματέα και τον «βασικό» συνεργάτη του. Η γραφειοκρατία και η κακοδιοίκηση ήταν το κύριο χαρακτηριστικό στο Καστρί. Πολλές περιπτώσεις έπαιρναν την άγουσα προς τον λαβύρινθο του πολιτικού γραφείου του Αντώνη Λιβάνη στο Καστρί. Άλλες πάλι κατέληγαν στο «Γραφείο αλληλεγγύης του Κινήματος», στη Χαριλάου Τρικούπη. Η Κοκκόλα ακολουθούσε μια απλή στρατηγική για ν αντιμετωπίζει τις ομάδες πίεσης, όσες φορές έφταναν στο Καστρί. Καλούσε τους ενδιαφερόμένους να παραδώσουν το υπόμνημα με τα αιτήματά τους για να το μελετήσει δήθεν ο πρωθυπουργός. Στις περιπτώσεις των κοινών θνητών τα υπομνήματα κατέληγαν, κατά κανόνα, στο καλάθι των αχρήστων. Μόνο σε κρίσιμες απεργιακές κινητοποιήσεις, όταν ο κόσμος πολιορκούσε το Καστρί, συνεννοείτο με τον Πρόεδρο και επικοινωνούσε τηλεφωνικά με τον αρμόδιο υπουργό. Εξάλλου, δεν έκανε τίποτα περισσότερο ή τίποτα λιγότερο απ αυτό που γνώριζε, ότι ήθελε ο Παπανδρέου. 'Αλλοτε πάλι άφηνε τον κόσμο να περιμένει με τις ώρες, γεγονός που με είχε αναγκάσει πολλές φορές να παρέμβω για να δώσω λύσεις σε μεμονωμένα αιτήματα πολιτών. Μετά την εγκατάσταση του πρωθυπουργού στην Εκάλη, η Κοκκόλα έχασε τη δύναμή της. Περιορίστηκε στο Καστρί και στο Μέγαρο Μαξίμου. Τη θέση της στη νέα πρωθυπουργική κατοικία πήρε η Βούλα Τουρλουμούση - Κοτοπούλη, φίλη της Λιάνη και σύζυγος του Νάκου Κοτοπούλη, σύμβουλου του Παπανδρέου. ΜΙΧΑΛΗΣ ΖΙΑΓΚΑΣ: Τον έχρισε ιδιαίτερο γραμματέα του ο πρωθυπουργός χωρίς να λάβει καθόλου υπόψη του τις γραμματικές του γνώσεις. Πολλοί λένε ότι είναι του δημοτικού σχολείου, άλλοι πάλι ότι τελείωσε ή άφησε στη μέση το γυμνάσιο. Φαίνεται όμως ότι ο πρωθυπουργός μέτρησε τα ιδιαίτερα χαρίσματα που διέκριναν τον «Μισέλ», όπως τον αποκαλούσε. Την κουτοπονηριά του, τη μυστικοπάθεια και την τυφλή του αφοσίωση στον πρωθυπουργό, με το αζημίωτο βέβαια. Ο Παπανδρέου τον γνώρισε στη Σουηδία, την περίοδο της δικτατορίας, και τον προσέλαβε αμέσως σαν μόνιμο συνοδό του, τρώγοντας και πίνοντας με τα λεφτά του ΠΑΚ. Όταν ο Παπανδρέου εγκαταστάθηκε στον Καναδά, δεν τον πήρε μαζί του αλλά τον άφησε στη Στοκχόλμη για να κρατάει συντροφιά στο μεγαλύτερο γιο του, τον Γιωργάκη, που σπούδαζε εκεί. Μετά τη μεταπολίτευση ο Ζιάγκας συνέχισε να είναι ο μόνιμος συνοδός του Παπανδρέου. Το 1978 τον διόρισε υπάλληλο στη Βουλή και τον απόσπασε στο Πολιτικό του γραφείο. Ο «Μισέλ» γίνεται ο αχώριστος σύντροφος του Προέδρου του ΠΑΣΟΚ στις εξωσυζυγικές εξορμήσεις του, φροντίζει για τα κρυσφήγετά του, αλλά και για τα τρέχοντα οικονομικά του έξοδα. Μετά την απομάκρυνση του Μένιου Κουτσόγιωργα και την υπαγωγή της ΚΥΠ στην άμεση εποπτεία του πρωθυπουργού, ο Ζιάγκας γίνεται ο σύνδεσμός του με την Κρατική Υπηρεσία Πληροφοριών.

30

31 Ο τότε αρχηγός της Γ. Πολίτης σπάνια καλείται στο Καστρί, ενώ ο συνταγματάρχης Γιάννης Αλεξάκης αναλαμβάνει να ενημερώνει αναγκαστικά το μυστικοπαθή τακτικό επισκέπτη της οδού Κατεχάκη. Παράλληλα, η Υπηρεσία Απορρήτων του ΟΤΕ, δίνει λόγο στο Ζιάγκα για τις παρακολουθήσεις κορυφαίων παραγόντων της πολιτικής ζωής. Από την παρακολούθηση της ΥΕΣΠΑ δεν ξέφυγε ούτε ο Αλεξάκης, επειδή τον υποψιαζόταν ο πρωθυπουργός, ότι είναι φίλος του Στάθη Παναγούλη. Τον Μάιο του 1986, όταν ανέλαβε αρχηγός της ΚΥΠ ο Φ. Μακέδος, ο Ζιάγκας έχασε τα νερά του, γιατί ο νέος αρχηγός εγκαινίασε προσωπική επικοινωνία με τον πρωθυπουργό. Ο «Μισέλ» όμως βρήκε τον τρόπο να τρυπώνει στο γραφείο του Παπανδρέου κάθε φορά που τον επισκεπτόταν ο Μακέδος. Αυτή ήταν η τακτική που ακολουθούσε το δίδυμο Ζιάγκα - Κοκκόλα. Δεν άφηναν ποτέ μόνο του τον πρωθυπουργό όταν έκριναν, ότι έπρεπε να ελέγχουν τα πράγματα. Ήθελε ο Μένιος να επικοινωνήσει με τον πρωθυπουργό, παρούσα η Κοκκόλα. Έλειπε η Κοκκόλα, παρών ο Ζιάγκας. Μόνιμα ανασφαλής και νευρικός μέχρι υστερίας ο Μ. Ζιάγκας, διέπρεψε στα νυχτερινά κέντρα, συνοδεύοντας'τον πρωθυπουργό. Οι διασκεδάσεις ήταν μέσα στο αίμα του. Ακόμα και στις προεκλογικές συγκεντρώσεις στην επαρχία δεν άφηνε κέντρο διασκέδασης που να μην πάει για να χορέψει το ζεϊμπέκικο του μ ένα ποτήρι κρασί στο κεφάλι. Τα λουλούδια, με τα οποία έραινε τις τραγουδίστριες, φρόντιζε να τα προμηθεύεται από το διαμέρισμα του πρωθυπουργού, όπου έφταναν από πιστούς οπαδούς. Πάντα βέβαια με την έγκρισή του. Στις μετακινήσεις του χρησιμοποιεί αυτοκίνητο της Αστυνομίας με συμβατικούς αριθμούς και για οδηγούς του έχει τους αστυφύλακες Κ. Σαμαρά και Μ. Μπελαδάκη. Αποφεύγει συνήθως να μιλάει πολύ γιατί γνωρίζει τις δυνατότητές του και δεν θέλει να πέφτει σε γκάφες. Μόλις γύρισε ο πρωθυπουργός από το Λονδίνο, στις 22 Οκτωβρίου 1988, ο Ζιάγκας έχασε τη δύναμή του. Η Δήμητρα Λιάνη φρόντισε να τον παραμερίσει αθόρυβα. Υπήρχε εξάλλου και κάποιος ειδικός λόγος, αφού ο «Μισέλ» ήταν περιστασιακός εραστής της Δήμητρας. ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΟΥΒΑΡΗΣ: Τον ανακάλυψε ο Γιώργος Κατσιφάρας και στη συνέχεια τον γνώρισε στον Α. Παπανδρέου, το φθινόπωρο του 1982, στον «Αστέρα» της Βουλιαγμένης. Λίγο πριν τον παρουσιάσει στον πρωθυπουργό, περίμε- ναν και οι δύο στο δωμάτιο ασφαλείας και συνομιλούσαν χαμηλόφωνα, προφανώς για να μην τους ακούσουμε. Έδιναν την εντύπωση, ότι είχαν να συζητήσουν «κάτι πολύ σημαντικό», στην πρωθυπουργική σουίτα. Ύστερα από συνάντηση μιας και πλέον ώρας με τον πρωθυπουργό, μπήκε μέσα α αστυνομικός Κ. Φραγκούλης, για ν αφήσει τον καφέ που είχε φέρει ο σερβιτόρος στο δωμάτιο ασφαλείας. Κατσιφά- ρας και Λούβαρης ετοιμάζονταν να αναχωρήσουν. Ο πρωθυπουργός όρθιος εξακολουθούσε να συνομιλεί μαζί τους. Η συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από τα λυκόσκυλα. Ο Κατσιφάρας γνώριζε την αδυναμία του Παπανδρέου για τα σκυλιά και, με υπόδειξή του, ο Λούβαρης προσφέρθηκε να του ικανοποιήσει αυτή την αδυναμία. Εξάλλου, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος, για να αποκτήσει κανείς τη συμπάθεια του πρωθυπουργού, είναι η προσφορά ενός δώρου. Μόλις βγήκαν από τη σουίτα Κατσιφάρας και Λούβαρης, ο Φραγκούλης είπε στον πρώτο, φανερά ενοχλημένος: «Τι διάβολο, μωρέ Γιώργο, ανακατεύεσαι με τα σκυλιά. Εσύ θα τα κρατήσεις; Ξέρεις τι τραβάμε εμείς μ αυτά, γιατρούς, εμβόλια... Δεν τον ξέρεις τον Πρόεδρο; Κολλάει μ* αυτά...» Ο Λούβαρης, άνθρωπος ήπιος και γεννημένος για δημόσιες σχέσεις, έλαβε αυστηρά υπόψη για τον εαυτό του την παρατήρηση του Φραγκούλη προς τον Κατσιφάρα, γιατί ήθελε να έχει αρμονικές σχέσεις με το περιβάλλον. Στον πρωθυπουργό πρόσφερε κάθε εκδούλευση και θέλημα, αλλά για λυκόσκυλα δεν ξαναμίλησε μαζί του. Η επίσκεψη αυτή του Λούβαρη ήταν ανεπίσημη και δεν καταχωρήθηκε στο πρωθυπουργικό ημερολόγιο. Ο εξ απορρήτων φίλος του Παπανδρέου εμφανίζεται στο Καστρί τον

32

33

34 Νοέμβριο περίπου, του Εμείς τον ξέραμε σαν αρχιτέκτονα. Ήταν πολύ προσιτός, απίστευτα πρόθυμος και εξυπηρετικός σ οτιδήποτε και είχε άριστες σχέσεις μ όλους τους ανθρώπους στο Καστρί. Μια φορά τον ρώτησα, «πόσο μπορούσε να στοιχίσει μια σάουνα» και προσφέρθηκε αμέσως να μου φέρει τον σχετικό εξοπλισμό από τη Φιλανδία, χωρίς βέβαια αυτό να γίνει τελικά, γιατί δεν ήθελα. Επίσημα, άκουσα για πρώτη φορά στο Καστρί, από τα χείλη του πρωθυπουργού και τα εξής, άκρως επαινετικά λόγια, υπέρ του Λούβαρη: «Είναι φίλος τον Κατοιφάρα, πολύ καλό παιδί καί φτωχόπαιδο». Τα λόγια αυτά τα είπε στον Γεράσιμο Αρσένη, ενώ τον ξεπροβόδιζε στο χωλ του σπιτιού του, μέτά τη συνάντησή τους, στις το πρωί, Πέμπτη 23 Φεβρουάριου 1984, πέντε μήνες μετά την απομάκρυνση των Τσάτσων από την ΑΓΕΤ-ΗΡΑΚΛΗΣ. Προφανώς, ο πρωθυπουργός θέλησε να επηρεάσει έμμεσα τον Αρσένη, για να παραμείνει ο Λούβαρης στη θέση του, στην προβληματική τσιμεντοβιομηχανία. Τελικά, ο Λούβαρης απολύθηκε, με εντολή Αρσένη, που δεν θέλησε προφανώς να καταλάβει τα μισόλογα του Παπανδρέου. Αργότερα, όμως, με παρέμβαση του πρωθυπουργικού γραφείου, μέσω του νέου διοικητικού συμβουλίου της ΑΓΕΤ, υπό την προεδρία του Α. Μαγγανιά, ο Λούβαρης αποζημιώθηκε πλήρως από την τσιμεντοβιομηχανία. Αργότερα, όταν επικρίθηκε ο Αρσένης, σε μια συζήτηση στο Καστρί, για την απόλυση του Λούβαρη, ο πρωθυπουργός απάντησε με νηφαλιότητα: «Μάλλον ο Μάκης δεν κατάλαβε το ενδιαφέρον μον, γιατί δεν τον ζήτησα ενθέως να μην τον απολύσει...» Τον Ιούλιο του 1985, όταν απομακρύνθηκε από την κυβέρνηση ο Αρσένης, μεσουρανούσαν οι σχέσεις του Παπανδρέου με τον Λούβαρη, που είχε αποπερατώσει στο Καστρί την κατασκευή της λυόμενης πολυτελούς κατοικίας (120 τετραγωνικά μέτρα) του πρωθυπουργού. Τον ίδιο μήνα, Ιούλιο 1985, ο Γ. Λούβαρης εισήγαγε για λογαριασμό του πρωθυπουργού από το Λονδίνο δυο μεγάλες τηλεοράσεις (SONY SCREEN PROJECTOR με ηχοστήλες για λειτουργία), μια για τη βίλα και μια για τη λυόμενη κατοικία, καθώς και πανάκριβα μοντέρνα έπιπλα, λευκού χρώματος, για τον εξοπλισμό της. Ο εκτελωνισμός ανατέθηκε από τον Λούβαρη στον εκτελωνιστή Τάκη Χατζήιωάννογλου, πρώην ποδοσφαιριστή του Εθνικού, που δεν ανήκε στο ΠΑΣΟΚ. Ο διευθυντής, μάλιστα, του τελωνείου Περάματος Κ. Καραχάλιος, παρουσία του εκτελωνιστή Α. Τράπαλη, πρώην αστυνομικού της προσωπικής ασφάλειας του πρωθυπουργού, μου μίλησε έκπληκτος για την επίσκεψη Λούβαρη στο γραφείο του και για τη συμβολική τιμή που υποχρεώθηκε να επιβάλει ως φόρο εισαγωγής ( δραχμές περίπου). Ο σεμνός διευθυντής ανησυχούσε, μήπως τυχόν και διέρρεε τίποτα στον Τύπο, αλλά και αμφέβαλλε για την αξιοπιστία του Αούβαρη, που του ήταν άγνωστος. Προσπάθησε, μάλιστα, ανεπιτυχώς, να επικοινωνήσει μαζί μου πιο μπροστά, για να εξακριβώσει, αν πράγματι ο Λούβαρης ενεργούσε για λογαριασμό του Προέδρου. Πραγματικά, λυπήθηκα για τον ρομαντικό αυτό τελωνειακό, που μου διάβασε και ένα ποίημα που είχε γράψει για τον πρωθυπουργό. Αξίζει να σημειώσω, ότι η Α. Κοκκόλα επωφελήθηκε της ευκαιρίας κι έφερε κι αυτή, μέσω του Αούβαρη, την ίδια τηλεόραση με εκείνη του πρωθυπουργού, που είχε διαστάσεις μικρής κινηματογραφικής οθόνης. Η μοιραία άνοδος του Λούβαρη στο Καστρί, τον Νοέμβριο του 1984, οφειλόταν στο γεγονός, ότι ο εργολάβος, που είχε αναλάβει το λυόμενο, το εγκατέλειψε στη μέση, γιατί δεν δεχόταν να το τελειώσει με δικά του έξοδα και μετά να εισπράξει τα χρήματα. Το 1986 ο Λούβαρης τελείωσε και τις εργασίες του σπιτιού του πρωθυπουργού, στο Παλιό Ψυχικό. Το 1987 κατασκεύασε μια πισίνα (72 τ.μ.) στον περίβολο του Καστριού και ανακατασκεύασε ένα αυτοτελές διαμέρισμα στο Καστρί για τον Αντρίκο, τον μικρότερο γιο του πρωθυπουργού. Οι οικονομικές δραστηριότητες στο Καστρί, με την ανάμιξη του Γ. Λούβαρη, κίνησαν την προσοχή του ασφαλιστή Γ. Καράτση, φίλου του πρωθυπουργού, που του σύστησε, σε κάποιο γεύμα τους στο Καστρί, να ζητήσει δάνειο από την τράπεζα, για να φτιάξει το λυόμενο. «Η γυναίκα του Καίσαρα δέν αρκεί να είναι τίμια, αλλά και να φαίνεται τίμια», συμβούλεψε τον πρωθυπουργό ο Γ. Καράτσης. Αλλά ο Παπανδρέου αγρόν ηγόραζε. Εξάλλου και η επέκταση της βίλας «Γαλήνη» έγινε δωρεάν από τον Φ. Αρβανίτη, υποψήφιο βουλευτή του ΠΑΣΟΚ το 1981, και τεχνικό συνεργάτη του Α. Τσοχατζόπουλου. Αλλά ο πρωθυπουργός είχε απελευθερωθεί από «ευαισθησίες μικροαστικής ηθικής», που του υποδείκνυε ο Καράτσης και η παρουσία του Λούβαρη στο Καστρί ήταν συνεπώς ευπρόσδεκτη. Ο Λούβαρης έγινε, τελικά, ο εξ απορρήτων φίλος του Α. Παπανδρέου και για τις υπηρεσίες που πρόσφερε ανταμείφθηκε γενναία. Ο Κατσιφάρας τον διόρισε στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΠΟ και το 1987 ο τότε υπουργός Εμπορίου Π. Ρουμελιώτης τον τοποθέτησε πρόεδρο της κρατικής εξαγωγικής εταιρίας ITCO.Για τις άλλες υπηρεσίες του Λούβαρη, προς τον πρωθυπουργό και τις αντιπαροχές του, θα αναφερθώ σε ειδικά κεφάλαια του βιβλίου. Πάντως, μέχρι την ημέρα που ο Γ. Λούβαρης προφυλακίστηκε (12 Απριλίου 1989), για αποδοχή προϊόντων εγκλήματος (κατηγορήθηκε, ότι παρέλαβε 90 εκ. δρχ. σε πεντοχίλιαρα μέσα σε χαρτοκιβώτιο Πάμπερς από τον Κοσκοοτά), εξακολουθούσε να βλέπει κρυφά στην Εκάλη τον φίλο του Α. Παπανδρέου. Χαρακτηριστικά αναφέρω και τον τρόπο με τον οποίο ο Λούβαρης έφτανε στη βίλα της οδού Μυρτιάς 18. Ένας σωματοφύλακας του Προέδρου πήγαινε βράδυ στο σπίτι του, που βρισκόταν εκεί κοντά, τον έπαιρνε και όταν πλησίαζαν στη βίλα, έσβηναν για λίγο τα εξωτερικά φώτα. Κι αυτό, για να μην τον δουν οι άντρες της συνοδευτικής και εξωτερικής φρουράς. Για παν ενδεχόμενο, ο Λούβαρης έκανε και μια μικρή μεταμφίεση στο πρόσωπό του.