Αναζητάτε καθαρές θάλασσες για µπάνιο; Συµβουλευτείτε τα φύκη, αυτά ξέρουν!

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Αναζητάτε καθαρές θάλασσες για µπάνιο; Συµβουλευτείτε τα φύκη, αυτά ξέρουν!"

Transcript

1 Αναζητάτε καθαρές θάλασσες για µπάνιο; Συµβουλευτείτε τα φύκη, αυτά ξέρουν! Από τους Κώστα Τσιάµη, Σωτήρη Ορφανίδη και Κατερίνα Αλιγιζάκη, µέλη του Σ της Ελληνικής Φυκολογικής Εταιρίας ( gr) Φωτογραφίες: Κώστας Τσιάµης, Γιάννης Ίσσαρης ( Το καλοκαίρι επιτέλους έφτασε! Καιρός για δροσερά µπάνια λοιπόν! Ψάθα, αντηλιακό, µάσκα και βατραχοπέδιλα και φύγαµε κατευθείαν για θάλασσα. Και όµως, δεν είναι λίγες οι φορές που ο αρχικός µας ενθουσιασµός εξανεµίζεται καθώς φτάνουµε στην παραλία και βλέπουµε τη θάλασσα γεµάτη µε τα γνωστά µας φύκια, αυτές τις καφετί µαύρες κορδέλες, που είτε έχουν κατακλύσει την αµµουδιά και δεν έχουµε χώρο να απλώσουµε την πετσέτα µας είτε έχουν χρωµατίσει σκούρο το βυθό της θάλασσας, προκαλώντας µας συνήθως ένα αίσθηµα απέχθειας και φόβου. Γύρω µας, άλλοι απογοητευµένοι λουόµενοι φεύγοντας λένε χαρακτηριστικά «η θάλασσα είναι βρώµικη, έχει φύκια». Πόσο όµως ισχύει κάτι τέτοιο; Φύλλα Ποσειδωνίας εκβρασµένα στην αµµουδιά σε δηµοφιλή παραλία της Αττικής Ας πάρουµε καλύτερα τα πράγµατα από την αρχή. Τα φύκια αυτά (ή πιο σωστά τα «φύκη» - ενικός το «φύκος»), στην πραγµατικότητα δεν είναι φύκη, αλλά εξελικτικά ανώτερα θαλάσσια φυτά τα οποία ονοµάζονται φυτά του Ποσειδώνα ή Ποσειδωνία (επιστηµονικά Posidonia oceanica). Η Ποσειδωνία συγγενεύει µε τα φυτά της ξηράς που βλέπουµε γύρω µας, όπως τα σιτάρια, τα καλαµπόκια, οι φοίνικες, οι τριανταφυλλιές κ.ά. Πριν 60 περίπου εκατοµµύρια Ε.Λ.Φ.Ε. 1

2 χρόνια το φυτό αυτό ζούσε στην ξηρά, κοντά στις ακτές, και σιγά-σιγά κατάφερε να προσαρµοστεί στη θάλασσα. Σήµερα, η Ποσειδωνία ζει εντελώς βυθισµένη στο θαλάσσιο νερό. Όπως και όλα τα ανώτερα φυτά της ξηράς, η Ποσειδωνία έχει ρίζες, βλαστούς, φύλλα, καθώς και άνθη και καρπούς. Έτσι µε τις ρίζες της αγκυροβολεί στην άµµο του θαλάσσιου πυθµένα. Τα φύλλα της µπορεί να φτάσουν το 1 µέτρο µήκος και το χρώµα τους είναι πράσινο. Καθώς όµως τα φύλλα γερνάνε γίνονται σκούρα καφέ και πέφτουν από το φυτό καθώς αυτό βγάζει καινούρια. Τα γερασµένα φύλλα θα παρασυρθούν από το κύµα και θα εκβρασθούν στην αµµουδιά, και ουσιαστικά πρόκειται για αυτές τις καφετί κορδέλες που συναντάµε συχνά στις παραλίες. Το θαλάσσιο φυτό Ποσειδωνία (Posidonia oceanica). Με πράσινο χρώµα είναι τα φύλλα, µε καφετί οι βλαστοί και οι ρίζες Αν και η παρουσία της Ποσειδωνίας προκαλεί σε πολλούς απέχθεια και θεωρούν τα νερά βρώµικα, είναι σηµαντικό να τονίσουµε ότι η Ποσειδωνία είναι ένα θαλάσσιο φυτό που αναπτύσσεται αποκλειστικά σε καθαρά νερά. Όπου υπάρχει Ποσειδωνία σίγουρα η θάλασσα θα είναι καθαρή. Συνεπώς, όταν βλέπετε Ποσειδωνία εκβρασµένη στην αµµουδιά ή και στα ρηχά, τότε κολυµπήστε άφοβα! Αν όµως η Ποσειδωνία δεν είναι φύκος τότε ποια είναι τα φύκη; Τα φύκη (που στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται ως algae, αλλά όλα τα σύνθετα ονόµατα που τα αφορούν χρησιµοποιούν την ελληνική ρίζα phyco- όπως π.χ. Phycology για τη Φυκολογία), είναι εξελικτικά κατώτερα θαλάσσια φυτά που δεν έχουν ρίζες, βλαστούς, φύλλα, άνθη και καρπούς. Τα φύκη είναι και αυτά πολύ Ε.Λ.Φ.Ε. 2

3 κοινά στις θαλάσσιες ακτές, όµως σε αντίθεση µε την Ποσειδωνία, δεν θα τα βρείτε σε αµµουδερές παραλίες αλλά πάνω στα βράχια της θάλασσας. Όσοι λοιπόν αγαπάτε τις βουτιές από τα βράχια ή την κολύµβηση µε µάσκα σε βραχώδεις ακτές σίγουρα θα τα έχετε δει. Είναι αυτά τα µικρά φυτά, συνήθως καφετί χρώµατος, που πολλές φορές µοιάζουν µε µικρούς θάµνους. Το µέγεθός τους είναι µικρό στην Ελλάδα, συνήθως δεν ξεπερνά τα εκατοστά. Τα φύκη διαθέτουν µία τεράστια ποικιλία χρωµάτων - εκτός από καφετί φύκη υπάρχουν και πράσινα, κόκκινα, κίτρινα, άσπρα κλπ. Οι µορφές τους επίσης ποικίλουν πολύ αφού υπάρχουν είδη που µοιάζουν µε ταινίες ή µικρά φύλλα, µε βεντάλιες ή οµπρέλες, ενώ άλλα θυµίζουν ζελέ. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 600 είδη φυκών. Βράχια της θάλασσας καλυµµένα µε καφετί φύκη αποτελούν ένδειξη ότι η θάλασσα είναι πεντακάθαρη! Τα καφετί φύκη Cystoseira είναι πολύ κοινά στις καθαρές ελληνικές ακτές Ε.Λ.Φ.Ε. 3

4 Το σηµαντικό όµως µε τα φύκη είναι ότι αποτελούν πολύ καλούς δείκτες καθαρότητας των νερών και χρησιµοποιούνται από τους επιστήµονες ως βιοδείκτες για τον έλεγχο της ποιότητας της θάλασσας. Η χρήση αυτή των φυκών Όταν τα πράσινα φύκη κατακλύζουν τα πάντα καλύτερα διαλέξτε άλλη παραλία για µπάνιο βασίζεται στο γεγονός ότι υπάρχουν κάποια είδη τα οποία συναντώνται µόνο σε καθαρά νερά ενώ σε ρυπασµένες θάλασσες εξαφανίζονται. Αντίθετα, υπάρχουν κάποια άλλα είδη φυκών που προτιµούν τα ρυπασµένα νερά. Σε γενικές γραµµές, τα καφετί και σχετικά µεγάλα φύκη αναπτύσσονται σε καθαρές θάλασσες, όπως τα είδη Cystoseira που µοιάζουν µε µικρούς θάµνους ή δεντράκια και έχουν σκληρή υφή. Στην Ελλάδα τα είδη αυτά είναι πολύ κοινά σε µικρά βάθη (0-1 µέτρο) σε καθαρές θάλασσες, και αν τα δείτε πάνω στα βράχια της ακτής θα ξέρετε µε σιγουριά ότι κολυµπάτε σε καθαρά νερά. Από την άλλη πλευρά, τα φύκη που προτιµούν ρυπασµένα νερά είναι συνήθως πράσινα και µοιάζουν µε ταινίες ή φύλλα, και έχουν µία µαλακή υφή που κάποιες φορές θυµίζει ζελέ. Στην οµάδα αυτή πολύ γνωστό είναι το είδος Ulva, το οποίο λέγεται και µαρούλι της θάλασσας εξαιτίας της οµοιότητας του µε το γνωστό µας µαρούλι. Τα φύκη αυτά αναπτύσσονται σε µεγάλες ποσότητες σε ρυπασµένα λιµάνια, µώλους, µαρίνες, κοντά σε αγωγούς εκβολής λυµάτων, καλύπτοντας µαζικά την επιφάνεια βράχων σε πολύ µικρά βάθη συνήθως στο σηµείο όπου σκάνε τα κύµατα. Συνεπώς, αν πάτε σε µία παραλία και εντοπίσετε µεγάλες πράσινες µάζες από φύκη πάνω στα βράχια (συνήθως είναι ορατά χωρίς να χρειάζεται να µπείτε µέσα στο νερό) τότε θα έχετε υποψίες ότι δεν βρίσκεστε και στην καθαρότερη παραλία του κόσµου! Τα πράσινα φύκη είναι ορατά και χωρίς να µπείτε στο νερό Τα τελευταία χρόνια, τόσο η Ποσειδωνία όσο και τα φύκη χρησιµοποιούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως από τα πλέον κατάλληλα εργαλεία για την εκτίµηση Ε.Λ.Φ.Ε. 4

5 Το µαρούλι της θάλασσας (Ulva) είναι ένα πράσινο φύκος που αναπτύσσεται σε µεγάλες µάζες σε ρυπασµένα νερά της καθαρότητας των νερών της Μεσογείου (Οδηγία για τα Νερά, WFD 2000/60/EC). Εκτός όµως από τη χρήση τους ως βιοδείκτες, η Ποσειδωνία όσο και τα φύκη, φέρουν ένα σηµαντικότατο οικολογικό ρόλο. Όπως τα φυτά στην ξηρά, παράγουν τεράστιες ποσότητες οξυγόνου και σχηµατίζουν στην κυριολεξία δάση στο βυθό της θάλασσας. Η Ποσειδωνία σχηµατίζει θαλάσσια λιβάδια σε αµµώδεις πυθµένες και αποτελεί «σπίτι» για εκατοντάδες είδη θαλάσσιων ζώων (π.χ. ψάρια, αχινοί, χταπόδια, σπόγγοι, ανεµώνες, θαλάσσιες χελώνες, κλπ). Οµοίως, τα φύκη Τα λιβάδια της Ποσειδωνίας συνιστούν τόπο έλξης για τα ψάρια Ε.Λ.Φ.Ε. 5

6 συνιστούν υποθαλάσσιους κήπους δάση σε βραχώδεις πυθµένες µε παρόµοιο οικολογικό ρόλο, αφού και αυτά αποτελούν τόπο έλξης εκατοντάδων άλλων θαλάσσιων οργανισµών. Εποµένως, τόσο η Ποσειδωνία όσο και τα φύκη είναι αναγκαία για τη διατήρηση της ζωής στη θάλασσα (και όχι µόνο, γιατί το οξυγόνο που ελευθερώνουν χρησιµοποιείται από όλους τους οργανισµούς), και ο ρόλος τους είναι αντίστοιχος µε εκείνον των δασών της ξηράς για τα χερσαία άγρια ζώα. Μάλιστα, η Ποσειδωνία θεωρείται σήµερα από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και από την Ελληνική νοµοθεσία ως προστατευόµενο είδος και έχουν ήδη ξεκινήσει προσπάθειες χαρτογράφησής της στην Ελλάδα. Ένα µικρό ψάρι αναζητά για τροφή ανάµεσα σε φύκη Το φύκος µορφής βεντάλιας-χωνιού (Padina pavonica - αριστερά) και το φύκος µορφής οµπρέλας (Acetabularia acetabulum - δεξιά) είναι από τα πιο κοινά φύκη της Ελλάδας. Αν και γενικά προτιµούν καθαρά νερά µπορεί να βρεθούν και σε ελαφρώς ρυπασµένες περιοχές Ωστόσο, τα θαλάσσια φυτά έχουν επίσης ένα πλούσιο εφαρµοσµένο και εµπορικό ενδιαφέρον. Για παράδειγµα, τα εκβρασµένα φύλλα της Ποσειδωνίας χρησιµοποιούνται για την παρασκευή κοµπόστας για λίπασµα. Τα φύκη έχουν ακόµη περισσότερες εφαρµογές, µάλιστα κάποια είδη είναι εδώδιµα. Έτσι, στην Κρήτη ένα φύκος καταναλώνεται ως σαλάτα («σαλάτα του γιαλού»), ενώ από τα Ε.Λ.Φ.Ε. 6

7 φύκη φτιάχνεται και το γιαπωνέζικο σούσι. Επίσης, ευρέως είναι γνωστή η εφαρµογή των φυκών στην κοσµετολογία (π.χ. spa, καλλυντικές κρέµες). Επιπλέον, από τα φύκη αποµονώνονται συστατικά µε τα οποία φτιάχνονται οι σούπες, οι κρέµες, τα ζελέ, τα παγωτά, κλπ, κοινά προϊόντα που συναντάµε σε σούπερ µάρκετ. Τέλος, σηµαντική είναι και η συνεισφορά τους στην ιατρική, στη φαρµακοβιοµηχανία, στη µοριακή βιολογία, στη βιοµηχανία χρωµάτων, στους βιολογικούς καθαρισµούς, κ.ά. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι στην κατηγορία των φυκών ανήκουν και οργανισµοί που δεν είναι ορατοί µε το γυµνό µάτι, τα λεγόµενα µικροφύκη. Τα µικροφύκη µπορεί να αποτελούν µέρος του γνωστού µας πλαγκτού. Σε κάποιες περιπτώσεις αυτοί οι µικροσκοπικοί οργανισµοί δηµιουργούν πληθυσµιακές εκρήξεις (άνθηση φυτοπλαγκτού), µε αποτέλεσµα να δηµιουργούν εµφανή συσσωµατώµατα στην επιφάνεια του νερού (π.χ. ερυθρά παλίρροια). Τα θαλάσσια φυτά λοιπόν, αν και συνήθως υποτιµηµένα, είναι πολύ σηµαντικά, ειδικά µάλιστα για την Ελλάδα µε τα χιλιόµετρα ακτογραµµών. Την επόµενη φορά λοιπόν που θα είστε στην παραλία, δείτε τα φύκη και τα θαλάσσια φυτά µε άλλο µάτι. Η παρουσία ή απουσία τους θα σας βοηθήσουν να καταλάβετε την οικολογική κατάσταση της θάλασσας στην οποία βρίσκεστε. Καλό Καλοκαίρι! Ε.Λ.Φ.Ε. 7

Λιβάδια Ποσειδώνιας Mια όαση ζωής στη Μεσόγειο

Λιβάδια Ποσειδώνιας Mια όαση ζωής στη Μεσόγειο Ένα σηµαντικό και ιδιαίτερο παράκτιο οικοσύστηµα στη Μεσόγειο θάλασσα σχηµατίζεται από το θαλάσσιο φυτό Posidonia oceanica (ή στην κοινή ελληνική του ονοµασία Ποσειδώνια). Παρότι ο καθένας µας έχει δει

Διαβάστε περισσότερα

Βόρειες Κυκλάδες. θαλάσσιο καταφύγιο ζωής. www.greenpeace.gr

Βόρειες Κυκλάδες. θαλάσσιο καταφύγιο ζωής. www.greenpeace.gr Βόρειες Κυκλάδες θαλάσσιο καταφύγιο ζωής www.greenpeace.gr Σύνταξη: Άντζελα Λάζου, Γιάννης Ίσσαρης Σχεδιασμός-προσαρμογή: Λένα Καρβουνάκη, Στεύη Παναγιωτάκη Εκδόθηκε τον Αύγουστο του 2009 Από τo Ελληνικό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ. 62.377 «χτυπήματα» έχει ο βακαλάος του Ατλαντικού (Gadus morhua), το δημοφιλέστερο ψάρι στη FishBase

ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ. 62.377 «χτυπήματα» έχει ο βακαλάος του Ατλαντικού (Gadus morhua), το δημοφιλέστερο ψάρι στη FishBase 4 science ιχθυολογία 26 ΚΥΡΙΑΚΗ 18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2013 TO BHMA FishBase: όλα όσα θέλετε να ξέρετε Πραγματική βουτιά στους βυθούς όλης της Γης μπορεί να κάνει ο καθένας μας χάρη στη μεγαλύτερη ψαρο-εγκυκλοπαίδεια

Διαβάστε περισσότερα

4. H OPΓANΩΣH THΣ ZΩHΣ.

4. H OPΓANΩΣH THΣ ZΩHΣ. 4. H OPΓANΩΣH THΣ ZΩHΣ. KYTTAPO: H MONAΔA THΣ ZΩHΣ 4.1 Ποια είναι η σημασία του κυττάρου και πώς ανακαλύφθηκε; Tο κύτταρο είναι η μικρότερη, και επομένως η βασική, μονάδα (δομή) που μπορεί να εμφανίζει

Διαβάστε περισσότερα

1.2. Υλικά που προτιμούνται ή αποφεύγονται για την κομποστοποίηση.

1.2. Υλικά που προτιμούνται ή αποφεύγονται για την κομποστοποίηση. 1. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΥΛΙΚΑ 1.1. Τι είναι κομποστοποίηση - Τι ονομάζεται compost. Οι ανθρώπινες ενέργειες που έχουν σκοπό να επιταχύνουν και να καθοδηγήσουν τις φυσικές διεργασίες της βιοαποδόμησης

Διαβάστε περισσότερα

όλα σχετικά με τη Σαντορίνη Χωριά Παραλίες Ιστορία Αξιοθέατα

όλα σχετικά με τη Σαντορίνη Χωριά Παραλίες Ιστορία Αξιοθέατα όλα σχετικά με τη Σαντορίνη Χωριά Παραλίες Ιστορία Αξιοθέατα Το χωριό στα Φηρά... 5 Το χωριό στο Φηροστεφάνι... 6 Το χωριό στο Ημεροβίγλι... 7 Το χωριό Καρτεράδος... 8 Η περιοχή στην Παραλία Καρτεράδου...

Διαβάστε περισσότερα

π ε ρ ι ο δ ι κ ή έ κ δ ο σ η - 2 ο τ ε ύ χ ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 * Δ Ι Α Ν Ε Μ Ε Τ Α Ι Δ Ω Ρ Ε Α Ν

π ε ρ ι ο δ ι κ ή έ κ δ ο σ η - 2 ο τ ε ύ χ ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 * Δ Ι Α Ν Ε Μ Ε Τ Α Ι Δ Ω Ρ Ε Α Ν π ε ρ ι ο δ ι κ ή έ κ δ ο σ η - 2 ο τ ε ύ χ ο ς - Α ύ γ ο υ σ τ ο ς 2 0 1 0 * Δ Ι Α Ν Ε Μ Ε Τ Α Ι Δ Ω Ρ Ε Α Ν Έν Δράσει Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες Εγώ μονάχος έχω χρέος να σώσω τη γης Άμα δε σωθεί εγώ

Διαβάστε περισσότερα

www.marineaquarium.gr

www.marineaquarium.gr ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ PLANKTON Σε αυτό το άρθρο θα αναφέρω τι είναι το phytoplankton καθώς και τον τρόπο παραγωγής του στο σπίτι για χρήση του στο ενυδρείο μας. Το πλανκτόν είναι από τις κυριότερες πηγές τροφής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΣΙΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΥΛΕΣ ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΗΜΟΤΙΚΟ

ΠΡΑΣΙΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΥΛΕΣ ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΗΜΟΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΥΛΕΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΗΜΟΤΙΚΟ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1999 1 ΠΡΑΣΙΝΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΑΥΛΕΣ ΤΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΠΙΛΟΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΓΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

Κεφ.15: Παιχνίδια. 15.1 Super Pong. [15_π01.sb]

Κεφ.15: Παιχνίδια. 15.1 Super Pong. [15_π01.sb] Κεφ.15: Παιχνίδια... Σε αυτό το κεφάλαιο: 15.1 Super Pong 15.1 Ναρκοπέδιο! 15.3 Σκοποβολή 15.4 Ο καρχαρίας 15.5 Παραλλαγή Pacman 15.6 Καροτοκυνηγός... 15.1 Super Pong [15_π01.sb] Στο παιχνίδι Super Pong

Διαβάστε περισσότερα

Στόχος του μακιγιάζ των ματιών είναι να τους δοθεί ζωντάνια, φωτεινότητα, και να φαίνονται ομορφότερα διορθώνοντας τυχόν ατέλειές τους.

Στόχος του μακιγιάζ των ματιών είναι να τους δοθεί ζωντάνια, φωτεινότητα, και να φαίνονται ομορφότερα διορθώνοντας τυχόν ατέλειές τους. ΜΑΤΙΑ Γενικά Τα μάτια αποτελούν ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του προσώπου. Αυτά δίνουν έκφραση και ζωντάνια. Πολλές φορές έχουμε τη δυνατότητα να κατανοήσουμε τις προθέσεις κάποιου άλλου από το βλέμμα

Διαβάστε περισσότερα

Η διεθνής αγορά ελαιολάδου και οι εφαρμογές του εξαγωγικού μάρκετινγκ στην ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά

Η διεθνής αγορά ελαιολάδου και οι εφαρμογές του εξαγωγικού μάρκετινγκ στην ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (Τ.Ε.Ι.) ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η διεθνής αγορά ελαιολάδου και οι εφαρμογές του εξαγωγικού μάρκετινγκ στην ευρωπαϊκή και διεθνή αγορά

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ & ΒΕΡΤΙΣΚΟΥ

ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ & ΒΕΡΤΙΣΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ & ΒΕΡΤΙΣΚΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ «ΒΙΩΣΙΜΗ ΠΟΛΗ: Η ΠΟΛΗ ΠΕΔΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΙΑ» ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΜΑΤΙΑ ΣΤΑ ΤΗΓΑΝΕΛΑΙΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Β ΕΝΟΤΗΤΑ Εκπαιδευτικές δραστηριότητες

Β ΕΝΟΤΗΤΑ Εκπαιδευτικές δραστηριότητες Β ΕΝΟΤΗΤΑ Εκπαιδευτικές δραστηριότητες ΟΙ ΛΙΜΝΕΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ! Β ΕΝΟΤΗΤΑ 57 Γενικές οδηγίες Το παρόν πρόγραμμα είναι διαθέσιμο για κάθε δάσκαλο/εκπαιδευτικό που επιθυμεί να υλοποιήσει μια σειρά

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΥΧΟΣ 2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

ΤΕΥΧΟΣ 2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Οι μαθητές της Στ τάξης του 3 ου Δημοτικού Σχολείου Παλαιού Φαλήρου ΤΕΥΧΟΣ 2 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2011 12 Καταναλώνω με προσοχή! Πρώτα σκέφτομαι αν χρειάζομαι πραγματικά αυτό που θέλω να αγοράσω.. Διαβάζω με προσοχή

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ Ο ΗΓΟΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ Ο ΗΓΟΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ Ο ΗΓΟΣ ΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ tontoulapi.espivblogs.net tontoulapi @espiv.net ΛΙΓΗ (ΠΡΟ)ΙΣΤΟΡΙΑ Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, ή τέλος πάντων από αυτό που μπορούμε να ορίσουμε ως αρχή. 3.5

Διαβάστε περισσότερα

Πώς λειτουργεί το μάτι

Πώς λειτουργεί το μάτι TM ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ Πώς λειτουργεί το μάτι Κατανόηση της λειτουργίας του ματιού Όταν μαθαίνουμε για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας, έχει σημασία να καταλάβουμε πώς λειτουργεί το υγιές μάτι. Το οπτικό

Διαβάστε περισσότερα

Τροπικά δάση βροχής Του Ρετ Α. Μπάτλερ

Τροπικά δάση βροχής Του Ρετ Α. Μπάτλερ Τροπικά δάση βροχής Του Ρετ Α. Μπάτλερ (001) ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΔΑΣΗ ΒΡΟΧΗΣ; Τα τροπικά δάση βροχής είναι δάση µε ψηλά δέντρα, θερµό κλίµα και άφθονες βροχοπτώσεις. Σε ορισµένα δάση βροχής, το ύψος βροχής ξεπερνάει

Διαβάστε περισσότερα

Sudoku. - Οι άμεσοι αποκλεισμοί είναι δυο ειδών, ήτοι: 1) Απευθείας αποκλεισμός από ένα κουτάκι όλων, πλην ενός, των αριθμών.

Sudoku. - Οι άμεσοι αποκλεισμοί είναι δυο ειδών, ήτοι: 1) Απευθείας αποκλεισμός από ένα κουτάκι όλων, πλην ενός, των αριθμών. 1 από 10 Sudoku. Αν κάποιος ασχοληθεί με ένα λαό το σίγουρο είναι πως θα βρει πολλά ενδιαφέροντα πράγματα, χαρακτηριστικά του τρόπου σκέψης - και της στάσης ζωής γενικότερα - του λαού αυτού, και πιθανόν

Διαβάστε περισσότερα

Τι είναι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία;

Τι είναι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία; ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Τι είναι τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία; Ορισμοί και πηγές Τα ηλεκτρικά πεδία δημιουργούνται από διαφορές της τάσης: όσο μεγαλύτερη είναι η τάση, τόσο ισχυρότερο είναι το πεδίο που δημιουργείται.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α» ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΜΙΧΑΗΛ, ΠΑΠΑ ΑΚΗ ΖΑΧΑΡΩ. Επιβλέπων: Βάρδας Ιωάννης

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α» ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΜΙΧΑΗΛ, ΠΑΠΑ ΑΚΗ ΖΑΧΑΡΩ. Επιβλέπων: Βάρδας Ιωάννης ΤΕΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ, ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ : ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΑΜΑ : ΙΟΙΚΙΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α» ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΜΙΧΑΗΛ, ΠΑΠΑ ΑΚΗ ΖΑΧΑΡΩ Α.Μ. : 3019, 3108 Επιβλέπων:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Με εκτίµηση, Παπαδοπούλου Ειρήνη

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Με εκτίµηση, Παπαδοπούλου Ειρήνη ΠΡΟΛΟΓΟΣ Όπως γνωρίζουµε τα βότανα έχουν ευρεία χρήση στην καθηµερινή ζωή των ανθρώπων. Έτσι λοιπόν είναι κατανοητό να ασχοληθεί κανείς διεξοδικά µε τις χρήσεις αυτές αλλά και µε τα αποτελέσµατά τους.

Διαβάστε περισσότερα

Φαινόμενα ρύπανσης στο θαλάσσιο περιβάλλον Επιπτώσεις στις βιοκοινωνίες

Φαινόμενα ρύπανσης στο θαλάσσιο περιβάλλον Επιπτώσεις στις βιοκοινωνίες Φαινόμενα ρύπανσης στο θαλάσσιο περιβάλλον Επιπτώσεις στις βιοκοινωνίες Δρ. Ντούλα Μαρία Ινστιτούτο Εδαφολογίας Αθηνών, Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας Σοφ. Βενιζέλου 1, 141 23 Λυκόβρυση, e-mail : mdoula@otenet.gr

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΩΝ ΤΗΣ ΖΑΧΑΡΗΣ ΣΤΑ ΑΡΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΩΝ ΤΗΣ ΖΑΧΑΡΗΣ ΣΤΑ ΑΡΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΤΩΝ ΤΗΣ ΖΑΧΑΡΗΣ ΣΤΑ ΑΡΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΓΑΛΑΝΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Επιβλέπων καθηγητής : Γεωργόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΦΥΣΗΣ: ΕΝΑ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΦΥΣΗΣ: ΕΝΑ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΦΥΣΗΣ: ΕΝΑ ΕΝ ΔΥΝΑΜΕΙ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΚΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Μπάρµπας Τ. 1, Παρασκευόπουλος Σ. 2 και Πασχαλίδης Γ. 3 1, 2 Παιδαγωγικό Τµήµα Ειδικής Αγωγής,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ: ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΜΑΣ

ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ: ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΜΑΣ ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ: ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΠΙΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ ΜΑΣ Σκοπός του παρόντος ενημερωτικού φυλλαδίου είναι η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των Δημοτών της Περιφέρειας Ανατολικής

Διαβάστε περισσότερα

Το νερό στην πόλη ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΝΕΡΟΥ

Το νερό στην πόλη ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΝΕΡΟΥ 10 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΗΣ ΝΟΤΙΑΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΝΕΡΟΥ Στόχοι Πληροφορίες φύλλο εκπαιδευτικών Να κατανοήσουν και να συνειδητοποιήσουν οι µαθητές: Τη διαδροµή του νερού

Διαβάστε περισσότερα

2ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

2ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 2ο ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ: Ν. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Πρόεδρος ΤΕΕ Θράκης Θεωρούµε ότι µε τον όρο Χωροταξία, περιλαµβάνονται οι δύο άλλες ενότητες Περιφερειακή Ανάπτυξη

Διαβάστε περισσότερα