ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΑΛΥΣΙΔΑ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Κατζίζης Ιωάννης Ιούλιος 2013 ΕΠΟΠΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Παπαδοπούλου Μαριλένα Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

2 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη Περιεχόμενα Πρόλογος...2 Εισαγωγή...3 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα (reverse logistics) Εφοδιαστική αλυσίδα και logistics Βασικές λειτουργίες της εφοδιαστικής αλυσίδας Η Έννοια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας Χαρακτηριστικά-Εφαρμογή της αντίστροφης εφοδιαστικής Στόχοι της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας Οφέλη από την εφαρμογή της αντίστροφης εφοδιαστικής Παράγοντες δημιουργίας της αντίστροφης εφοδιαστικής Παράγοντες μιας επιτυχημένης αντίστροφης εφοδιαστικής Επιστροφές προϊόντων Τύποι επιστρεφόμενων προϊόντων Δυσκολίες στην αντίστροφη εφοδιαστική Συστήματα Διαχείρισης πληροφοριών της αντίστροφης εφοδιαστικής Outsourcing reverse logistics Κεφάλαιο 2. Πράσινη εφοδιαστική αλυσίδα (Green logistics) Ορισμός της πράσινης εφοδιαστικής Πεδίο δράσης της πράσινης εφοδιαστικής Λόγοι εφαρμογής και στόχοι των green logistics Πλεονεκτήματα-Μειονεκτήματα των πράσινων (green) logistics Περιεχόμενο της πράσινης εφοδιαστικής αλυσίδας Πράσινο προϊόν Πράσινη μεταφορά και διακίνηση Προγράμματα μεταφοράς της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πράσινη Αποθήκη Green Logistics και πληροφοριακά συστήματα...46 Κεφάλαιο 3. Ανακύκλωση Αυτοκινήτων Ορισμός και είδη ανακύκλωσης Ανακύκλωση και απορρίμματα Ανακύκλωση οχημάτων τέλους κύκλου ζωής(οκτζ) Επιβάρυνση του περιβάλλοντος Διαδικασία αποσυναρμολόγησης αυτοκινήτων Πληροφοριακό σύστημα αποσυναρμολόγησης Η ανακύκλωση αυτοκινήτων στην Ελλάδα Κεφάλαιο 4. Μεθοδολογία της δειγματοληπτικής έρευνας Ο πληθυσμός της έρευνας και η δειγματοληπτική μέθοδος Τεχνική συλλογής δεδομένων Ανάλυση αποτελεσμάτων...61 Κεφάλαιο 5. Περιγραφική ανάλυση των αποτελεσμάτων...62 Κεφάλαιο 6. Συμπεράσματα και προτάσεις...80 Βιβλιογραφία...86 Παράρτημα Σελίδα 1 από 99

3 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη Πρόλογος Είναι γενικώς αποδεκτό ότι η υποβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος γίνεται συνεχώς μεγαλύτερη και είναι πλέον μία απειλή για τον ανθρώπινο οργανισμό. Δυστυχώς, οι δραστηριότητες της εφοδιαστικής αλυσίδας ευθύνονται σε ένα μεγάλο βαθμό για τη επιβάρυνση μιας ήδη κακής κατάστασης. Αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότερες επιχειρήσεις στρέφονται πλέον στην πράσινη εφοδιαστική αλυσίδα η οποία προσπαθεί να δημιουργήσει καλύτερες συνθήκες, φιλικότερες προς το περιβάλλον, σε όλο το μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Σκοπός του εν λόγω συγγράμματος με αντικείμενο την πράσινη εφοδιαστική αλυσίδα και την μελέτη των περιπτώσεων στην ανακύκλωση αυτοκινήτων είναι να δώσει στο αναγνώστη μία εικόνα για την έννοια της πράσινης εφοδιαστική αλυσίδας, όπως και για τον τρόπο και τα οφέλη που προκύπτουν από την εφαρμογή της. Για την ολοκλήρωση της εργασίας ήταν απαραίτητη η αποσαφήνιση των όρων εφοδιαστική αλυσίδα, αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα, πράσινη εφοδιαστική αλυσίδα και ανακύκλωση. Έπειτα, πραγματοποιήθηκε αναζήτηση σε βιβλιογραφικές και ηλεκτρονικές πηγές για την συλλογή στοιχείων σχετικά με την ανακύκλωση των αυτοκινήτων. Στην συνέχεια, πραγματοποιήθηκε έρευνα σε εταιρίες ανακύκλωσης αυτοκινήτων με στόχο την καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης της ανακύκλωσης οχημάτων στην Ελλάδα. Συμπερασματικά, βάσει της βιβλιογραφικής έρευνας και της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στην παρούσα εργασία, μπορεί να ειπωθεί ότι η ανακύκλωση των οχημάτων εκτός των κερδών που προσφέρει στις επιχειρήσεις ταυτόχρονα, συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Σελίδα 2 από 99

4 Πτυχιακή εργασία Κατζίζη Ιωάννη Εισαγωγή Οι τάσεις της εποχής επιβάλλουν για κάθε μεγάλη εταιρία την εξασφάλιση συνεχούς και αξιόπιστου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος αλλά και την δημιουργία στρατηγικής η οποία θα είναι φιλική προς το περιβάλλον. Επίσης, εργάζονται συνεχώς για την βελτίωση των επιχειρησιακών τους διαδικασιών. Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι μέρος αυτών των διαδικασιών. Αποτελείται από τους κρίκους της αγοράς και προμήθειας, της αποθήκευσης, των αποθεμάτων και της διαχείρισή τους και των διαδικασιών μεταφοράς από το σημείο παραγωγής στην αποθήκευση και διανομής από το σημείο αποθήκευσης στο κατάστημα λιανικής. Αντιθέτως, η αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα έχει ως αφετηρία τον τελικό χρήστη ενός προϊόντος και κατεύθυνση προς το παραγωγικό σύστημα. Μετά από την ενδεδειγμένη διαδικασία ανάκτησης αξίας, το χρησιμοποιημένο προϊόν μπορεί να εισέλθει εκ νέου στην πρόσθια αλυσίδα εφοδιασμού. Είναι μία λειτουργία η οποία γίνεται όλο και πιο σημαντική, όσο οι εταιρίες συνειδητοποιούν το επικείμενο κέρδος που απορρέει από τις δραστηριότητές της αλλά και την σημασία της προσοχής σχετικά με την μόλυνση που προέρχεται από τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Παρόλο αυτά, η αντίστροφη εφοδιαστική δεν ασχολείται άμεσα με διαδικασίες που προστατεύουν το περιβάλλον. Με τον τομέα αυτό, ασχολείται η πράσινη εφοδιαστική αλυσίδα η οποία προσπαθεί να εφαρμόσει "πράσινες πρακτικές σε όλο το μήκος της εφοδιαστικής αλυσίδας και ταυτόχρονα να προσφέρει στις επιχειρήσεις αποτελεσματικότητα και οικονομία. Ο σπουδαιότερος σκοπός της εν λόγω εργασίας, αποτελεί η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης σε σχέση με την ανακύκλωση αυτοκινήτων, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι, επιχειρείται η θεωρητική παρουσίαση των εννοιών αντίστροφη και πράσινη εφοδιαστική αλυσίδα καθώς και των φιλικών προς το περιβάλλον τρόπων διαχείρισης των επιστρεφόμενων προϊόντων μέσω της Σελίδα 3 από 99

5 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη ανακύκλωσης. Όσον αφορά τη μεθοδολογία της μελέτης χρησιμοποιήθηκε η τεχνική του ερωτηματολογίου το οποίο δημιουργήθηκε βασισμένο σε δεδομένα της βιβλιογραφίας. Μετά την συγκέντρωση των στοιχείων ακολούθησε η επεξεργασία των δεδομένων μέσω του προγράμματος SPSS 20.0 όπου πραγματοποιήθηκαν πίνακες συχνοτήτων. Στη συνέχεια, σχεδιάστηκαν κατάλληλα γραφήματα και ακολούθησε η περιγραφική τους ανάλυση. Βάση των αποτελεσμάτων, διεξήχθηκαν τα συμπεράσματα της έρευνας και διατυπώθηκαν ορισμένες προτάσεις οι οποίες θα μπορούσαν να βελτιώσουν περισσότερο την σημερινή κατάσταση οδηγώντας στην εξάπλωση της ανακύκλωσης οχημάτων. Επίσης, αναφέρονται προτάσεις για την περαιτέρω διερεύνηση του θέματος της εργασίας. Αναλυτικότερα, στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται αρχικά μία εισαγωγή στην έννοια και την λειτουργία της εφοδιαστική αλυσίδας. Επίσης, περιλαμβάνει τους στόχους της και τις κύριες διαδικασίες που αναλαμβάνει. Στην συνέχεια, γίνεται εκτενής αναφορά στην αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα και στην έννοιά της. Αναφέρονται οι παράγοντες που συνέβαλαν στην δημιουργία της, οι στόχοι που απαιτούνται να επιτευχθούν καθώς και οι λόγοι των επιστροφών και τα είδη των επιστρεφόμενων προϊόντων. Επίσης, γίνεται αναφορά στα βασικά χαρακτηριστικά της, στους τρόπους ανάκτησης ενός επιστρεφόμενου προϊόντος και στα στάδια που ακολουθεί τα οποία αποτελούν την αλυσίδα ανάκτησης ενός προϊόντος. Ακολουθούν, οι στόχοι της αντίστροφης εφοδιαστικής και οι στρατηγικές που εφαρμόζονται. Στην συνέχεια, εξηγούνται τα οφέλη που δημιουργούνται από την εφαρμογή της, τα βήματα που μπορούν να οδηγήσουν στην επιτυχημένη λειτουργία της καθώς και οι δυσκολίες που μπορεί να υπάρξουν κατά την εφαρμογή της. Έπειτα, γίνεται αναφορά στα συστήματα διαχείρισης πληροφοριών τα οποία χρησιμοποιούνται στην αντίστροφη εφοδιαστική. Τέλος, εξηγείται η διαδικασία outsourcing reverse logistics στην οποία οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται αποκλειστικά με εργασίες που αφορούν την ανάκτηση και αξιοποίηση της απομένουσας αξίας επιστρεφόμενων προϊόντων άλλων επιχειρήσεων. Σελίδα 4 από 99

6 Πτυχιακή εργασία Κατζίζη Ιωάννη Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται λόγος για την πράσινη εφοδιαστική αλυσίδα και αποσαφήνιση της έννοιάς της. Γίνεται αναφορά στο πεδίο δράσης της, στους λόγους και τους στόχους ανάπτυξης με κυριότερο την συμβολή στην βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Στην συνέχεια, γίνεται ανάλυση των πλεονεκτημάτων που παράγονται σε κοινωνικούς και οικονομικούς τομείς αλλά και τα μειονεκτήματα που μπορούν να προκύψουν. Έπειτα, γίνεται ανάλυση στο περιεχόμενο των παρεμβάσεων την πράσινης εφοδιαστικής το οποίο είναι το πράσινο προϊόν, η πράσινη μεταφορά και διανομή, η πράσινη αποθήκευση και τα αντίστροφα ΙσςΙβίΙοβ. Τέλος, αναφέρεται η βοήθεια που προσφέρουν τα πληροφοριακά συστήματα στη εφαρμογή της πράσινης εφοδιαστικής όπως επίσης και ορισμένες επιλογές που μπορούν να αποκτηθούν από τις επιχειρήσεις ώστε να υλοποιηθούν οι στόχοι της. Το τρίτο κεφάλαιο περιλαμβάνει την ανακύκλωση σαν έννοια, τα είδη, τους στόχους και τα οφέλη της. Επίσης, γίνεται ανάλυση των αρχών υλοποίησης της ομάδας «Ανακύκλωση και απορρίμματα». Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στην ανακύκλωση οχημάτων τέλους κύκλου ζωής, στην συμβολή της προς όφελος του περιβάλλοντος αλλά και των κινδύνων που θα υπάρξουν αν δεν πραγματοποιηθεί ανακύκλωση στα εν λόγο οχήματα. Έπειτα, γίνεται αναφορά στους βασικούς λόγους της ανάπτυξης και της εφαρμογής της και των υλικών που θεωρούνται επικίνδυνα. Στη συνέχεια, εξηγείται αναλυτικά η διαδικασία αποσυναρμολόγησης των οχημάτων και τα πληροφοριακά συστήματα που χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό. Στο τέλος του κεφαλαίου γίνεται αναφορά της κατάστασης της ανακύκλωσης οχημάτων στην Ελλάδα και στους οργανισμούς οι οποίοι είναι υπεύθυνοι. Στο τέταρτο κεφάλαιο εξηγείται η μεθοδολογία της δειγματοληπτικής έρευνας. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται ο πληθυσμός της έρευνας, η δειγματοληπτική μέθοδος όπως επίσης και η τεχνική που χρησιμοποιήθηκε για την συλλογή των δεδομένων. Τέλος, αναφέρεται ο τρόπος με τον οποίο έγινε η ανάλυση των αποτελεσμάτων. Σελίδα 5 από 99

7 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη Στο πέμπτο κεφάλαιο ακολουθεί η περιγραφική ανάλυση των αποτελεσμάτων. Για τις απαντήσεις σχεδιάστηκαν κατάλληλα γραφήματα στα οποία έγινε περιγραφική ανάλυση βάση των απαντήσεων που δόθηκαν. Τέλος, στο έκτο κεφάλαιο ακολουθούν τα συμπεράσματα της έρευνας και οι προτάσεις. Σελίδα 6 από 99

8 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα (reverse logistics) 1.1 Εφοδιαστική αλυσίδα και logistics Η διαδικασία κατά την οποία η ροή των αγαθών από το σημείο παραγωγής στο σημείο κατανάλωσης αλλά και η ενδιάμεση αποθήκευσή τους, είναι ζητήματα τα οποία απασχολούσαν κατά τη διάρκεια της ιστορίας όλες τις ανθρώπινες κοινωνίες. Παλαιότερα, η διαδικασία αυτή απαιτούσε πολύ χρόνο και κόπο, περιλαμβάνοντας και την φθορά πολλών αντικειμένων μετακίνησης. Οι άνθρωποι ήταν υποχρεωμένοι να κατοικούν στις περιοχές στις οποίες παράγονταν τα αγαθά λόγω της έλλειψης ανεπτυγμένου μεταφορικού συστήματος και συστήματος αποθήκευσης. Κατά τον 19 αιώνα, ο οποίος αποτελεί μία πολύ σημαντική περίοδο, αναπτύχθηκαν μεταφορικά συστήματα. Συγκεκριμένα, η δημιουργία σιδηροδρόμων βοήθησε στο να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος μεταφοράς. Λόγω αυτής της ανάπτυξης η παραγωγή μιας περιοχής που ήταν πλεονάζουσα μπορούσε να εξαχθεί σε άλλες περιοχές, ενώ τα αγαθά που δεν ήταν ικανό να παραχθούν τοπικά πλέον μπορούσαν να εισαχθούν (Κυριαζόπουλος, 1996). Επίσης, εξίσου μεγάλης σημασίας ήταν η ανάπτυξη των εμπορευματοκιβωτίων ως μέσο συσκευασίας και μεταφοράς προϊόντων στις θαλάσσιες και συνδυασμένες μεταφορές. Η χρήση τους εξαπλώθηκε ταχύτατα, με αποτέλεσμα σήμερα, να χρησιμοποιούνται σε ποσοστό άνω του 80%. Τα οφέλη που παρουσιάστηκαν ήταν: ενιαία μεταφορική μονάδα, ευκολότερος χειρισμός, μείωση των αναγκών συσκευασίας, εξοικονόμηση χώρου, ασφάλεια φορτίου, προστασία φορτίου, μείωση γραφειοκρατίας και μικρότερο κόστος ασφάλισης (Τσιτσάμης, 2009). Ως εφοδιαστική αλυσίδα νοείται η ροή υλικών, πληροφοριών και υπηρεσιών από τους προμηθευτές πρώτων υλών, μέσα από τα εργοστάσια και τις αποθήκες, στους τελικούς καταναλωτές (Δουκίδης, 2003). Ως Διαχείριση Εφοδιαστικής Αλυσίδας ορίζεται ο σχεδιασμός, η οργάνωση και ο συντονισμός όλων των δραστηριοτήτων της εφοδιαστικής Σελίδα 7 από 99

9 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη αλυσίδας. Επιφέρει σημαντικά αποτελέσματα στην μείωση του κόστους της επιχείρησης και στον συντονισμό των διεργασιών που συνδέονται με τους προμηθευτές και τους διανομείς(δουκίδης, 2003). Τα logistics είναι το τμήμα της διαχείρισης εφοδιαστικής αλυσίδας το οποίο έχει ως στόχο την γεφύρωση της γεωγραφικής και χρονικής απόστασης των σημείων παραγωγής και κατανάλωσης, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, σε προστιθέμενη αξία. Επίσης, καλύπτουν το σχεδιασμό και τη διαχείριση της ροής των αγαθών, η οποία είναι συνεχής, από το σημείο παραγωγής στο σημείο κατανάλωσης (Μαλινδρέτος, 2010). Ένας ευρύτερα αποδεκτός ορισμός κατά τον Μπινιώρη (2004) είναι: «Με τον όρο logistics εννοείται η διαδικασία κατά την οποία σχεδιάζεται, εφαρμόζεται και ελέγχεται η αποτελεσματική και οικονομική ροή και αποθήκευση πρώτων υλών, ημικατεργασμένων και έτοιμων προϊόντων και οι απαραίτητες πληροφορίες, για την διακίνηση από το σημείο παραγωγής στο σημείο κατανάλωσης, με σκοπό την ικανοποίηση των απαιτήσεων του πελάτη». Η έννοια των logistics έχει γίνει πολύ σημαντική και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι πολλές επιχειρήσεις έχουν γίνει παγκόσμιες, με συνέπεια να εισχωρούν σε νέες αγορές. Η ευελιξία τους στην παραγωγή είναι μεγαλύτερη και οι αλλαγές στο τεχνολογικό περιβάλλον βοηθάνε ώστε οι επιχειρήσεις να είναι περισσότερο ευέλικτες στον έλεγχο των δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την διαχείριση της εφοδιαστικής τους αλυσίδας (Fawcett και Fawcett, 1995). Είναι μία πολύ σημαντική λειτουργία που υποστηρίζει τα επιχειρησιακά συστήματα παραγωγής και τα συστήματα marketing. Είναι μία συνεχής προσπάθεια ικανοποίησης των επιχειρησιακών στόχων με το μικρότερο κόστος, δηλαδή επιδιώκεται να βρίσκεται το σωστό προϊόν, στη σωστή ποιότητα, στο σωστό τόπο, στο σωστό χρόνο, στην ώρα του, με το σωστό κόστος(μαλινδρέτος, 2011 ). Ένα σύστημα logistics για να χαρακτηριστεί ως άριστο πρέπει να παρέχει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στο τμήμα παραγωγής, στο τμήμα Σελίδα 8 από 99

10 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα marketing αλλά και στους πελάτες της επιχείρησης. Συνεπώς πρέπει να προσφέρει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες με όσο τον δυνατόν χαμηλότερο κόστος. Τα κυριότερα ποιοτικά στοιχεία των logistics είναι (Blauchard, 2004): 1. Διαθεσιμότητα (Availability): Διαθεσιμότητα ορίζεται ως η ικανότητα του συστήματος να έχει πάντα διαθέσιμα αποθέματα ώστε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες τις παραγωγής αλλά και τις ανάγκες των πελατών. 2. Δυναμικότητα (Capacity): Με τον όρο δυναμικότητα εννοείται η ικανότητα του συστήματος να διακινεί τις ζητούμενες και παραγόμενες ποσότητες στο χρονικό διάστημα που έχει οριστεί. 3. Συνέπεια (Consistency): Συνέπεια ορίζεται ως η δυνατότητα του συστήματος να παραδίδει συνεχώς και επί καθημερινής βάσης στους χρήστες, τα προϊόντα που ζητούν σε καλή κατάσταση, χωρίς λάθη και προβλήματα, έτσι ώστε τα προϊόντα που αποστέλλονται να είναι αυτά που παρήγγειλαν και στην σωστή κατάσταση και ποιότητα. 4. Ικανότητα (Capability): Ικανότητα να μπορεί να ολοκληρώσει όλες τις απαιτούμενες λειτουργίες που απαιτούνται. Τα στοιχεία ποιότητας που προαναφέρθηκαν για το σύστημα logistics μια επιχείρησης είναι θεωρητικά μόνο να επιτευχθούν και να ικανοποιηθούν στο επίπεδο του 100%. Αυτό που θα πρέπει να επιτευχθεί στα logistics δεν είναι μόνο η άριστη ποιότητα αλλά ο συνδυασμός της με το χαμηλότερο κόστος. Οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί πρέπει να προσφέρουν υπηρεσίες όχι μόνο υψηλής ποιότητας αλλά και με χαμηλό κόστος. Η σωστή προσέγγιση στα logistics όσον αφορά το στοιχείο του κόστους απαιτεί να λαμβάνεται υπόψη το συνολικό κόστος και όχι αυτό των επιμέρους στοιχείων. Ο κίνδυνος λάθους είναι μεγάλος όταν η προσπάθεια συγκεντρώνεται στην ελαχιστοποίηση του κόστους σε ένα μόνο από τα σημεία του συστήματος (Μαλινδρέτος, 2011). Σελίδα 9 από 99

11 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη Βασικές λειτουργίες της εφοδιαστικής αλυσίδας Η εφοδιαστική αλυσίδα είναι ένα σύστημα διαδικασιών. Οι κυριότερες από τις διαδικασίες αυτές είναι: Διάγραμμα 1. Διαδικασίες της εφοδιαστικής αλυσίδας. (Μαλινδρέτος, 2011) Αγορές-Προμήθειες. Με τον όρο αγορές ή προμήθειες αναφερόμαστε στην απόκτηση πρώτων υλών, υλικών συσκευασίας, αναλώσιμων και ανταλλακτικών προς μεταπώληση είτε για κατανάλωση και παραγωγή υπηρεσιών. Η διάκρισή τους είναι ανάλογη με την δραστηριότητα των επιχειρήσεων ή με το είδος των προϊόντων που αγοράζουν. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες τα οποία θα αποκτηθούν εκτός της επιχείρησης μπορούν να χρησιμοποιηθούν ώστε να αποτελέσουν τμήμα του παραγόμενου προϊόντος της επιχείρησης (Σιφινιώτης, 1997). Αποθήκευση. Η αποθήκευση ασχολείται με την οργάνωση και τη λειτουργία της αποθήκης και αφορά την παραλαβή, τη φύλαξη και την παράδοση των προϊόντων που παράγει η ίδια η επιχείρηση ή τα προμηθεύεται από τρίτους. Επίσης, συμμετέχει στην οργάνωση του χώρου και στην σωστή επιλογή των μέσων μεταφοράς που θα χρησιμοποιηθούν για τα εκάστοτε προϊόντα. Είναι σημαντική λειτουργία στην εφοδιαστική αλυσίδα των επιχειρήσεων διότι εξασφαλίζει μέσω των αποθηκευτικών χώρων τη συνεχή ροή και την διακίνηση των προϊόντων από την παραγωγή στην Σελίδα 10 από 99

12 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα κατανάλωση. Με τον όρο αποθήκη εννοείται ο χώρος στον οποίο φυλάσσονται και διατηρούνται τα προϊόντα που αγοράζει ή πουλάει η επιχείρηση με σκοπό να φτάσουν στον τελικό καταναλωτή σε άρτια κατάσταση αποτελώντας το σημαντικότερο μονοπάτι στη ροή προϊόντων (Σιφινιώτης, 1997). Διαχείριση Αποθεμάτων. Τα αποθέματα είναι ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας της εφοδιαστικής αλυσίδας. Ως απόθεμα εννοείται οποιοδήποτε προϊόν ή υλικό έχει στην κατοχή της μία επιχείρηση και το αποθηκεύει έχοντας ως σκοπό να το μεταπωλήσει στο μέλλον. Τα αποθέματα που βρίσκονται στην αποθήκη μιας επιχείρησης πρέπει να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των πελατών της οποιαδήποτε στιγμή της ζητηθεί. Ως διαχείριση των αποθεμάτων εννοείται η διαδικασία με την οποία εξασφαλίζεται η ποιότητα του κάθε προϊόντος που χρησιμοποιεί η επιχείρηση στις αποθήκες. Τα προϊόντα κατηγοριοποιούνται από την επιχείρηση, σε προϊόντα που θα μεταπωληθούν στο μέλλον, σε προϊόντα που θα συμβάλουν για την παραγωγή άλλων προϊόντων και σε προϊόντα που θα χρησιμοποιηθούν για μεταποίηση (Σιφινιώτης, 1997). Μεταφορά. Η μεταφορά είναι ακόμα μία σημαντική διαδικασία της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η βασική διαφορά από τη διανομή προϊόντων είναι στο γεγονός ότι η μεταφορά αναφέρεται στη μετακίνηση από το σημείο παραλαβής των προμηθευτών στις εγκαταστάσεις τις επιχείρησης ενώ η διανομή αναφέρεται στην μετακίνηση των προϊόντων από τις εγκαταστάσεις της επιχείρησης στα τελικά σημεία κατανάλωσης. Επίσης, στις μεταφορές μετακινούνται λίγα είδη προϊόντων σε πολλές ποσότητες ενώ στις διανομείς που αφορούν τους καταναλωτές μετακινούνται πολλά είδη προϊόντων σε μικρές ποσότητες. Οι επιχειρήσεις με την μεταφορά προϊόντων προσπαθούν να αναπτύξουν οικονομίες κλίμακας καθώς αναπτύσσοντας ένα δίκτυο μεταφορών διευρύνονται και σε άλλες αγορές με αποτέλεσμα να μειώνονται τα κόστη μεταφοράς. Με την αύξηση του ανταγωνισμού αυξάνεται και Σελίδα 11 από 99

13 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη η προσπάθεια των επιχειρήσεων να μειώσουν τις τιμές των προϊόντων. Επομένως, οι μεταφορές επηρεάζουν και τις τιμές των προϊόντων. Η αποτελεσματικότητα ενός συστήματος μεταφοράς κρίνεται από τα μέσα μεταφοράς, τα δίκτυα, τις οδούς όπου κινούνται τα μέσα, τις τερματικές εγκαταστάσεις όπως είναι χώροι στάθμευσης, οι χώροι ανεφοδιασμού και φορτοεκφόρτωσης των προϊόντων όπως επίσης και τα συνεργεία συντήρηση και επισκευής (ΒσΙΙοϋ, 2004). Εικόνα 1. Μέσα Μεταφοράς προϊόντων Διανομή προϊόντων. Το σύστημα διανομών έχει ως σκοπό την εξυπηρέτηση των πελατών με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, Αποσκοπεί στην παράδοση των παραγγελιών σε σωστό χρόνο και τόπο, μειώνοντας τις τιμές και το κόστος των προϊόντων. Για να θεωρηθεί επιτυχημένο ένα σύστημα διανομής πρέπει να έχει ως στόχο τη μέγιστη ευελιξία του, υψηλό επίπεδο εξυπηρέτησης πελατών, υψηλή ποιότητα προϊόντων και μικρό κόστος διαχείρισης (Μαλινδρέτος, 2011). Όπως αναφέρθηκε, στην εφοδιαστική αλυσίδα η μετακίνηση των αγαθών γίνεται από το σημείο προέλευσης(κατασκευαστής), στο σημείο κατανάλωσης(καταναλωτής-πελάτης). Αντίθετα, η αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα, περιλαμβάνει τις διαδικασίες που σχετίζονται με τα επιστρεφόμενα προϊόντα τα οποία προέρχονται από τους τελικούς καταναλωτές. Τα αγαθά κινούνται προς τον κατασκευαστή, ο οποίος στην συνέχεια μετά από ορισμένες ενέργειες αποφασίζει για τον τρόπο επεξεργασίας των αγαθών και την τελική τους διάθεση (ΒΙϋηάβτς, 2005). Σελίδα 12 από 99

14 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα Forward Logistics Εικόνα 2. Διαδικασία forward-reverse logistics 1.2 Η Έννοια της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας Η αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα είναι ένα αντικείμενο το οποίο μελετάται εδώ και αρκετά χρόνια. Στην εποχή της εκβιομηχάνισης οι μηχανικοί αναζητούσαν τρόπους επαναχρησιμοποίησης υλικών που περίσσευαν από κάποιες διεργασίες. Κατά την δεκαετία του 1980 παρουσίασαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον λόγω περιβαλλοντικών θεμάτων όπως, η διαχείριση των απορριμμάτων από την παραγωγική διαδικασία των προϊόντων αλλά και την ανακύκλωσή τους. Γενικότερα, οι ανάπτυξη της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας δεν επιτεύχθηκε μόνο λόγω οικονομικών πλεονεκτημάτων αλλά και της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων και των καταναλωτών (ΒΙϋηδστς, 2005). Οι εταιρίες δέχονται όλο και πιο συχνά πιέσεις από την αγορά και τις κυβερνήσεις να εντάσσουν στις πρακτικές τους την αντίστροφη εφοδιαστική. Πλέον, μεγάλο ενδιαφέρον υπάρχει και από τους καταναλωτές οι οποίοι απαιτούν "πράσινα προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον, δηλαδή προϊόντα με μικρότερο αριθμό απορριμμάτων και μη ανακυκλώσιμων εξαρτημάτων. Λόγω αυτών των απαιτήσεων οι επιχειρήσεις οδηγούνται στον ανασχεδιασμό των προϊόντων τους με στόχο την μείωση των υλικών συσκευασίας και των μη ανακυκλώσιμων εξαρτημάτων. Σελίδα 13 από 99

15 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη Οι βασικοί λόγοι που ωθούν τις επιχειρήσεις να συμπεριλάβουν διαδικασίες αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας είναι (Γιαννάκαινας, 2004): Η μεγάλη ανάπτυξη της τεχνολογίας, η οποία συμβάλλει στον ανασχεδιασμό των προϊόντων και την μικρότερη διάρκεια ζωής τους έχοντας ως αποτέλεσμα την συλλογή όσων δεν μπορούν να διατεθούν στην αγορά. Επίσης, η νομοθεσία που έχει θεσπίσει αυστηρούς κανόνες για την καταπάτηση της προστασίας του περιβάλλοντος. Η κύρια διαδικασία της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας είναι η επιστροφή των προϊόντων για λόγους που συνδέονται με της δημιουργία της πράσινης εφοδιαστικής αλυσίδας που αφορούν την μείωση των αρνητικών συνεπειών που έχουν στο περιβάλλον. Επίσης, διαχειρίζεται τα υποπροϊόντα που δημιουργούνται από την παραγωγή και την κατανάλωση των προϊόντων, αυτά μπορεί να είναι απόβλητα, χρησιμοποιημένες συσκευασίες ή προϊόντα τα οποία κρίνονται επικίνδυνα για χρήση(β!ϋηάθγ9, 2005). Πιο συγκεκριμένα γίνεται ανάκτηση των προϊόντων ύστερα από την ολοκλήρωση του κύκλου ζωής τους, ενδιάμεσων ή προβληματικών προϊόντων προκειμένου να μην έχουν ως κατάληξη τις χωματερές (Παππής, 2000). Τα προϊόντα που επιστρέφονται από τους καταναλωτές στις επιχειρήσεις και στις αποθήκες αφορούν(β!ϋηάθγ9, 2005): > Προϊόντα που απέτυχαν κατά τον σχεδιασμό τους αλλά υπάρχει η δυνατότητα της επισκευής/ανασχεδιασμού ή επαναχρησιμοποίησης τους. > Προϊόντα που βρίσκονται κοντά στο τέλος ζωής τους αλλά ακόμα έχουν κάποια αξία. > Προϊόντα που δεν πουλήθηκαν λόγω της μειωμένης ζήτησης σε σχέση με αυτή που είχε προβλεφθεί. > Προϊόντα που έχουν αποσυρθεί. > Μέρη από προϊόντα που έχουν κάποια αξία και προέκυψαν από την επιλεγόμενη χρήση τους. Σελίδα 14 από 99

16 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα > Προϊόντα που έχουν μπει στην άκρη μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν ή να ανακυκλωθούν. Η πορεία που θα ακολουθηθεί από τα προϊόντα μετά την επιστροφή τους εξαρτάται από την φύση της αγοράς στην οποία ανήκουν. Οι αγορές για τις οποίες προορίζονται είναι: (1) Η καταναλωτική αγορά όπου τα προϊόντα επιστρέφονται στους πωλητές και στη συνέχεια στους διανομείς και τους παραγωγούς. Επίσης, αφορά την παράδοση των απορριμμάτων στους υπεύθυνους ανακύκλωσης. (2) Η οικονομική αγορά στην οποία απευθύνονται τα προϊόντα τα οποία οι τελικοί χρήστες επιστρέφουν στους πωλητές και συνέχεια στους κατασκευαστές που με την σειρά τους θα τα αποστείλουν σε τρίτη επιχείρηση ώστε να τα ανακατασκευάσει. (3) Η βιομηχανική αγορά όπου τα προϊόντα καταλήγουν σε ένα πεδίο συνεργασίας των προμηθευτών και των αγοραστών (ΒίϋηδθΓς, 2005). Οι διαδικασίες που ακολουθούνται από την αντίστροφη εφοδιαστική είναι (1) η άμεση επαναχρησιμοποίηση προϊόντων χωρίς να δεχθούν επιδιόρθωση ή αναβάθμιση και προώθησή τους στις αγορές για την βελτίωση της εικόνας των επιχειρήσεων, (2) η ανακύκλωση υλικών τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως πρώτες ύλες όχι μόνο για παρεμφερή προϊόντα αλλά και για πρώτες ύλες στην παραγωγή διαφορετικού τύπου προϊόντων, (3) η επανόρθωση προϊόντων μετά την επιδιόρθωσή τους αλλά όχι σε σημαντικό βαθμό εκτός αν έχουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα, (4) η αναβάθμιση και ανακατασκευή προϊόντων βασιζόμενη στη μελέτη των συστατικών μεμονωμένα και όχι συνολικά ώστε να διαπιστωθεί άμεσα η ελαττωματικότητα και (5) η μείωση του όγκου των επιστρεφόμενων προϊόντων είτε αυτά είναι ελαττωματικά, χρησιμοποιημένα, κατεστραμμένα είτε επιβλαβή προσπαθώντας παράλληλα να βρει περιβαλλοντικές συνθήκες ιδανικές ώστε στην περίπτωση που ανακυκλωθούν να μην έχουν αρνητική επίδραση στο περιβάλλον (Μαλινδρέτος, 2011). 1.3 Χαρακτηριστικά-Εφαρμογή της αντίστροφης εφοδιαστικής Τα βασικά χαρακτηριστικά της αντίστροφης εφοδιαστικής είναι τα εξής(παππής, 2000): Σελίδα 15 από 99

17 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη 1. Είναι μία διαδικασία συνεχής και εγκατεστημένη η οποία δεν πραγματοποιείται μόνο μία φορά αλλά αποτελεί για μία επιχείρηση σημαντικό στοιχείο της στρατηγικής της. 2. Επανεξετάζεται σε βάθος ο κύκλος ζωής του προϊόντος ώστε να καθοριστεί η ποσότητα ενέργειας που αναλώνεται όπως επίσης και η ποσότητα των απορριμμάτων που παράγονται σε κάθε φάση στη διάρκεια ζωής του προϊόντος. Τα αποτελέσματα της έρευνας πρέπει να χρησιμοποιούνται από την επιχείρηση ως σταθερή βάση για τον σχεδιασμό προγραμμάτων μείωσης των απορριμμάτων. 3. Υποστηρίζει το σύνολο της περιβαλλοντικής αποστολής της επιχείρησης. Έτσι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την επιχείρηση ως ένα ισχυρό εργαλείο marketing. 4. Η υποκίνησή της οφείλεται στην αυξανόμενη επαγρύπνηση των καταναλωτών, στο ενδιαφέρον των ανταγωνιστών να διαθέσουν στη αγορά προϊόντα φιλικά προς το περιβάλλον και στην θεσπιζόμενη νομοθεσία. Η εφαρμογή της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας ακολουθεί τα εξής στάδια, τα οποία αποτελούν την αλυσίδα ανάκτησης του προϊόντος(πάππης, 2000): -I- Συλλογή -I- Διαλογή -I- Αποθήκευση -I- Μεταφορά -I- Τεμαχισμός, συμπύκνωση, μείωση όγκου -I- Επικοινωνία με τους αγοραστές -I- Επεξεργασία, ανακατασκευή, διήθηση Οι παραπάνω δραστηριότητες, όλες ή μέρος τους, αποτελούν την αλυσίδα ανάκτησης του χρησιμοποιημένου προϊόντος, των εξαρτημάτων ή του υλικού από το οποίο έχει κατασκευαστεί. Οι περισσότερες από αυτές τις δραστηριότητες είναι τυπικές και περιλαμβάνονται στην αλυσίδα παραγωγής-διανομής προϊόντων. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι η αντίστροφη αλυσίδα ξεκινάει από τον τελικό αγοραστή του προϊόντος και Σελίδα 16 από 99

18 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα καταλήγει προς τα πίσω, στον αρχικό κατασκευαστή ή σε κάποια επιχείρηση η οποία θα ανακτήσει την απομένουσα αξία. Η ανάκτηση της απομένουσας αξία μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους, εξαρτώμενη από την δομή του προϊόντος, την κατάσταση του κατά το χρόνο ανάκτησης, την αξία του προϊόντος, τα συστατικά του και το κόστος ανάκτησης. Οι τρόποι ανάκτησης των προϊόντων είναι(παππής, 2000): > Ανακύκλωση (recycling): είναι η παλαιότερη μέθοδος ανάκτησης της αξίας ενός προϊόντος, στην οποία έχουμε ανάκτηση υλικού χωρίς να διατηρηθεί η ταυτότητά του, δηλαδή της αρχικής δομής και των χαρακτηριστικών λειτουργίας του. Ως παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η ανακύκλωση μετάλλων, χαρτιού και γυαλιού. > Διάλυση (cannibalization): αναφέρεται στην αποσυναρμολόγηση του χρησιμοποιούμενου προϊόντος, στον έλεγχο των μερών και των εξαρτημάτων του, και στην διαλογή εκείνων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ξανά. Ορισμένα παραδείγματα είναι η διάλυση οχημάτων και πλοίων. > Επισκευή (repair): Έχει ως σκοπό την επαναφορά ενός προϊόντος το οποίο έχει υποστεί βλάβη, όπως συμβαίνει με την επισκευή μιας τηλεόρασης ή ενός ψυγείου. > Αναβάθμιση (refurbishing): έχει ως σκοπό την επίτευξη ποιότητας του χρησιμοποιημένου προϊόντος καλύτερη από την υφιστάμενη αλλά χαμηλότερη από εκείνη που θα προσέφερε ένα καινούριο προϊόν. > Ανακατασκευή (remanufacturing): Είναι ένας τρόπος ανάκτησης στον οποίο διατηρείται η ταυτότητα του προϊόντος και επιδιώκεται η επαναφορά του στην αρχική του κατάσταση, όπως όταν ήταν καινούριο. > Άμεση επαναχρησιμοποίηση (direct re use): Αυτή η κατηγορία αφορά την ανάκτηση μέσων συσκευασίας, όπως μπουκάλια και παλέτες. Σελίδα 17 από 99

19 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη Η πολιτική των επιχειρήσεων πρέπει να διαμορφωθεί κατάλληλα ώστε να υπάρξει επιτυχής εφαρμογή της αντίστροφης εφοδιαστικής. Συγκεκριμένα, το τμήμα προμηθειών είναι αναγκαίο να υιοθετήσει νέα κριτήρια επιλογής προμηθευτών και υλικών φιλικών προς το περιβάλλον. Ο σχεδιασμός των προϊόντων πρέπει να επιτρέπει την εύκολη αποσυναρμολόγηση ή ανακύκλωσή τους. Επίσης, πρέπει να γίνεται έρευνα για τη χρησιμοποίηση ανακυκλωμένων αντί νέων υλικών για τη παραγωγή προϊόντων. Εάν οι παραπάνω ενέργειες εκτελεστούν με επιτυχία, θα μειωθεί το κόστος συσκευασίας, θα βελτιωθεί ο έλεγχος λειτουργίας της διανομής όπως και η εικόνα της επιχείρησης (Παππής, 2000). 1.4 Στόχοι της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας Ο στόχος της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας είναι η διαχείριση των επιστρεφόμενων προϊόντων που προέρχονται από τους καταναλωτές στις επιχειρήσεις ώστε να συμβαδίζει με τους όρους περιβαλλοντικής προστασίας και μέσω του ανασχεδιασμού των προϊόντων γίνεται ανάκτηση της καλής φήμης των επιχειρήσεων. Επίσης, έχει ως στόχο την μείωση του παραγωγικού και του μεταφορικού κόστους των επιχειρήσεων καθώς χρησιμοποιούνται υλικά που είναι στο τέλος ζωής τους όμως έχουν κάποια αξία για την παραγωγή άλλων προϊόντων(γιαννάκαινας, 2004). Για την επίτευξη των στόχων της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν δύο στρατηγικές: (α) τη στρατηγική της ανάκλησης(γθ08ίί) των ελαττωματικών προϊόντων, τα οποία είναι ήδη διατεθειμένα στην αγορά, και (β) τη στρατηγική της συλλογής των υποπροϊόντων από άλλους σταθμούς όπως τις αποθήκες. Η βασική διαφορά των δύο στρατηγικών εντοπίζεται στον χρόνο, η ανάκληση των ελαττωματικών προϊόντων πρέπει να γίνεται άμεσα σε αντίθεση με την συλλογή των υποπροϊόντων που μπορεί να πραγματοποιηθεί σταδιακά. Στη στρατηγική της ανάκλησης διακρίνονται τρεις κατηγορίες προϊόντων. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν τα προϊόντα που δεν μπορούν να καταναλωθούν λόγω της επικινδυνότητας τους για την δημόσια υγεία. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν τα προϊόντα που μπορούν να καταναλωθούν όμως βάση κάποιων ενδείξεων θεωρούνται Σελίδα 18 από 99

20 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα επικίνδυνα. Τέλος, στην τρίτη κατηγορία ανήκουν τα προϊόντα που δεν θεωρούνται επιβλαβή και επικίνδυνα για την υγεία αλλά πρέπει να ανακληθούν λόγω της κακής τους λειτουργίας. Παράγοντες που καθορίζουν την αποτελεσματικότητα της ανάκλησης προϊόντων είναι το μήκος και το εύρος του δικτύου καθώς όσο πιο μικρό είναι τόσο περισσότερο διευκολύνετε η ανάκληση σε χρόνο και σε συχνότητα (Γιαννάκαινας, 2004). Η εφαρμογή των στρατηγικών και των στόχων της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του κόστους επιστροφής, την αύξηση της αξίας των χρήσιμων υλικών, τη μείωση του αποθηκευτικού και του μεταφορικού κόστους, με αποτελεσματικούς χειρισμούς την ικανότητα να μην υπάρχουν επιστροφές προϊόντων, την ελεγχόμενη ανακύκλωση των προϊόντων με διαδικασίες φιλικές προς το περιβάλλον και την δυνατότητα παροχής σε άλλες αγορές χρήσιμων υλικών από τα προϊόντα που επιστρέφονται (ΒΙϋηδθτς, 2005). 1.5 Οφέλη από την εφαρμογή της αντίστροφης εφοδιαστικής Η λογική διαδικασία της αντίστροφης εφοδιαστικής βασίζεται στην επαναχρησιμοποίηση προϊόντων που επρόκειτο να απορριφθούν, τα αποτελέσματά της εκ των πραγμάτων έχουν οικολογικό χαρακτήρα. Γνωστά υλικά στα οποία εφαρμόζεται είναι^οςθτβ κ.ά., 1999): > Χαρτί-ανακυκλωμένο χαρτί, χαρτοκιβώτια > Πλαστικό- Πλαστικά μπουκάλια, πλαστικά εξωτερικά περιβλήματα προϊόντων > Γυαλί- συσκευασίες > Αδρανή δομικά υλικά- τσιμέντο, σκυρόδεμα, μπετό > Μπαταρίες > Ηλεκτρονικά είδη από αποκατάσταση ή διάλυση > Σιδηρούχα μέταλλα-ατσάλι, σίδηρος > Μη σιδηρούχα μέταλλα-αλουμίνιο > Υφαντά-ρούχα κακής ποιότητας τα οποία δίνονται από ανεπτυγμένες χώρες σε αναπτυσσόμενες υπό μορφή δωρεάς ή πώλησης. > Ξυλεία-επιστροφή από ξύλινες παλέτες, παραγωγή χαρτιού Σελίδα 19 από 99

21 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη Επίσης, η αντίστροφη εφοδιαστική έχει μεγάλη ανάπτυξη σε τομείς μεγάλων μηχανολογικών κατασκευών. Παραδείγματα αυτών είναι: αυτοκίνητα, φορτηγά, οοηίαιπθγβ,πλοία, υποβρύχια, ελικόπτερα και αεροπλάνα^οςθγβ κ.ά., 1999). Η παραγωγή κάθε προϊόντος γίνεται με την χρήση ενέργειας και κάθε επιπλέον κιλοβατώρα επιβαρύνει την ατμόσφαιρα με ένα κιλό διοξειδίου του άνθρακα. Η παραγωγή προϊόντων από ανακυκλωμένα υλικά απαιτεί λιγότερη ενέργεια από την παραγωγή τους από πρώτες ύλες. Συμπεραίνουμε ότι ένα από τα σημαντικότερα οφέλη της ανακύκλωσης είναι η εξοικονόμηση ενέργειας^οςθγβ κ.ά., 1999). 1.6 Παράγοντες δημιουργίας της αντίστροφης εφοδιαστικής Οι παράγοντες που οδήγησαν την δημιουργία και την εξέλιξη της αντίστροφης εφοδιαστικής είναι οι ακόλουθοι(βίϋηάθγ9, 2005): > Η μεγάλη ευαισθητοποίηση των καταναλωτών για το περιβάλλον και οι νομοθετικές ρυθμίσεις που έχουν θεσπιστεί σχετικά με τα προϊόντα τα οποία πρέπει να είναι φιλικά προς το περιβάλλον. > Η ανάγκη των επιχειρήσεων να αυξήσουν το επίπεδο εξυπηρέτηση των πελατών με στόχο την αύξηση ζήτησης προϊόντων. > Η μείωση του κόστους από τους πωλητές λόγω της επιστροφής των προϊόντων από τους καταναλωτές στα ράφια της επιχείρησης και κατ'επέκταση στις αποθήκες της. > Η διαχείριση των διαφορετικών τύπων προϊόντων που επιστρέφονται και η μείωση του όγκου τους. > Ο ανταγωνισμός των επιχειρήσεων για την παραγωγή προϊόντων μεγαλύτερης αντοχής στο χρόνο τα οποία θα ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις των πελατών με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται η επιστροφή τους. > Η πρόβλεψη της ζήτησης των τελικών πελατών ώστε να αποφευχθεί η παραγωγή ξεπερασμένων προϊόντων. Σελίδα 20 από 99

22 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα Η αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα επηρεάζεται από παράγοντες κυρίως οικονομικού επιπέδου, νομοθετικού επιπέδου, περιβαλλοντικών θεμάτων και της εταιρικής υπηκοότητας. Πιο συγκεκριμένα είναι οι εξής^σςθγβ κ.ά.,1999): > Οικονομικοί παράγοντες: Αναφέρονται στα οφέλη των επιχειρήσεων από την επαναχρησιμοποίηση κάποιων υλικών ως πρώτες ύλες από προϊόντα που έχουν επιστραφεί από τους καταναλωτές στις επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτό, οι επιχειρήσεις επιτυγχάνουν έναν σημαντικό στόχο τους, της μείωσης του παραγωγικού κόστους. > Νομοθεσία: Οι επιχειρήσεις είναι υποχρεωμένες να δέχονται τα επιστρεφόμενα προϊόντα από τους καταναλωτές και να συμβάλλουν ώστε να βελτιωθούν και να είναι ξανά χρήσιμα για τους πελάτες. Διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος επιβολής αυστηρών ποινών. > Περιβαλλοντικά θέματα: Δίνει ώθηση στις επιχειρήσεις να δείξουν σεβασμό προς το περιβάλλον με την μείωση των αρνητικών συνεπειών τους, διαχειριζόμενοι με κατάλληλα μέσα τις ποσότητες των προϊόντων που επιστρέφονται ώστε να συμφωνούν με τους όρους περιβαλλοντικής προστασίας. > Εταιρική υπηκοότητα: Είναι ένα σύνολο αρχών το οποίο δίνει την δυνατότητα στις επιχειρήσεις να συμφωνούν με τους όρους της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας και κατ'επέκταση να επιτυγχάνουν την αναβάθμιση της εικόνας της επιχείρησης. Μέσω των επιστρεφόμενων προϊόντων θα ανακαλυφθούν από τις επιχειρήσεις νέοι τρόποι ανακατασκευής τους κερδίζοντας έτσι την χαμένη τους αίγλη. 1.7 Παράγοντες μιας επιτυχημένης αντίστροφης εφοδιαστικής Η διαχείριση των επιστρεφόμενων προϊόντων χαρακτηρίζεται από μεγάλη πολυπλοκότητα και ενδέχεται πολλές φορές να περιλαμβάνει περισσότερες συναλλαγές σε σύγκριση με την ευθεία εφοδιαστική. Η Σελίδα 21 από 99

23 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη ύπαρξη όμως, λίγο μεγαλύτερης προσοχής από τις επιχειρήσεις μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του κόστους, ανάκτηση της αξίας της επιχείρησης και του προϊόντος, όπως επίσης και βελτίωση της εξυπηρέτησης των πελατών. Στη συνέχεια ακολουθούν (7) βήματα τα οποία μπορούν να οδηγήσουν στην επιτυχημένη λειτουργία μιας αντίστροφης εφοδιαστικής ( Rupnow, 2011): I. Διοικητική συγκέντρωση των λειτουργιών επιστροφών. Για την διαχείριση της επιστροφής ενός μόνο προϊόντος χρειάζονται πολλοί άνθρωποι, διασκορπισμένοι σε διαφορετικά τμήματα, σε διαφορετικούς γεωγραφικούς χώρους και από διαφορετικές εταιρίες. Εάν γίνει εκ νέου οργάνωση των επιστρεφόμενων προϊόντων, των τύπων, των ατόμων και των διαδικασιών σε ένα κεντρικά διοικούμενο σύστημα, μπορούν να δημιουργηθούν τα θεμέλια της επιτυχίας. II. Διορισμός επικεφαλή. Οι επιστροφές αποτελούν για τους διευθυντές των τμημάτων μία ευθύνη δευτερεύουσας σημασίας με αποτέλεσμα να υπάρχουν καθυστερήσεις στην διεκπεραίωσή τους. Ένας επικεφαλής με δικαιοδοσίες στελέχους ανώτατης διοίκησης και σχετική χρηματοδότηση, ο οποίος θα διευθύνει και θα επιβλέπει το κομμάτι των επιστροφών, θα προσφέρει σημαντικές αλλαγές και βελτιώσεις σε αυτόν τον τομέα. III. Ανάπτυξη συγκεκριμένων επιχειρηματικών διαδικασιών. Υπάρχουν πολλά είδη επιστροφών τα οποία απαιτούν διαφορετική μεταχείριση και πολλαπλές συναλλαγές. Με την ανάπτυξη συγκεκριμένων επιχειρηματικών διαδικασιών επιτυγχάνεται γρήγορη και ακριβής αντιμετώπιση μιας επιστροφής, επιτρέποντας την ανάκτηση της υψηλότερης δυνατής αξίας κάθε προϊόντος. IV. Σύνδεση των επιχειρηματικών διαδικασιών. Η μεταφορά των διαδικασιών ανάμεσα σε διαφορετικά τμήματα, οδηγεί σε προβλήματα στη ροή των προϊόντων και των πληροφοριών. Σελίδα 22 από 99

24 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα Επιπλέον, ανάμεσα στα τμήματα της επιχείρησης, τους εξωτερικούς προμηθευτές και τα πολλαπλά συστήματα δεδομένων, το προσωπικό συνεχώς ψάχνει και συμβιβάζεται. Με την αυτοματοποίηση και ευθυγράμμιση των διαδικασιών και των συστημάτων ανάμεσα στα εμπλεκόμενα μέρη, επιτυγχάνεται μεγαλύτερο διαχειριστικό κέρδος, μειώνονται τα προβλήματα και τα λάθη όπως επίσης και ο χρόνος συνδιαλλαγής μεταξύ των διαφόρων ομάδων εμπλεκομένων. V. Συλλογή στοιχείων ακριβείας. Η ανακρίβεια των στοιχείων ενός επιστρεφόμενου είδους και η ύπαρξη κενών και λαθών οδηγεί σε λανθασμένη διαχείριση. Αντίθετα, η προσεκτική και ακριβής συλλογή δεδομένων σε όλη την διαδικασία μιας επιστροφής μπορεί να έχει μεγάλα οφέλη και να αποτελέσει βάση μέτρησης απόδοσης. VI. Εξασφάλιση παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο. Η παρακολούθηση της πορείας ενός είδους μπορεί να είναι δύσκολη και χρονοβόρα. Εάν αυτή γίνεται σε πραγματικό χρόνο από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, τον εξωτερικό πάροχο υπηρεσιών, τον διευθυντή και τον πελάτη, επιτρέπει την άμεση επίλυση των προβλημάτων. VII. Αποφυγή λειτουργιών κατάσβεσης. Το περιβάλλον εργασίας γίνεται συχνά αγχωτικό λόγο των πολλών προβλημάτων τα οποία απαιτούν άμεση λύση. Όταν γίνεται καταγραφή των προβλημάτων και των λύσεων που έχουν δοθεί σε αυτά δημιουργείτε μία αυτοματοποιημένη διαδικασία και διαρκή βελτίωση του συστήματος. 1.8 Επιστροφές προϊόντων Ο καθορισμός του επιπέδου εξυπηρέτησης και της λειτουργίας του logistics management επηρεάζεται σημαντικά από τις αποφάσεις της επιχείρησης σχετικά με την πολιτική της στα θέματα επιστροφών προϊόντων από πελάτες που δεν τα θέλουν, δεν τα αποδέχονται είτε δεν τα παραλαμβάνουν και θέλουν να τα επιστρέψουν(σιφινιώτης, 1997). Οι λόγοι στους οποίους οφείλονται οι επιστροφές των προϊόντων Σελίδα 23 από 99

25 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη διαχωρίζονται στους λόγους επιστροφής από τον καταναλωτή και από την επιχείρηση. Ένας πελάτης μπορεί να ζητά την επιστροφή ορισμένων προϊόντων γιατί κατά την μεταφοράς τους τραυματίστηκαν είτε χάλασαν και το διαπίστωσε όταν θέλησε να τα χρησιμοποιήσει. Για παράδειγμα μπορεί το χρώμα να αλλοιώθηκε ή η ποσότητα της παραγγελίας του να ήταν λανθασμένη. Επίσης μπορεί να αρνηθεί την παραλαβή γιατί δεν ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις του, δεν μπόρεσε να κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας του είτε γιατί δεν πήγε στο χρόνο και στο χώρο που εκείνος ήθελε (Σιφινιώτης, 1997). Οι επιχειρήσεις μπορεί να επιστρέψουν τα προϊόντα για τους εξής λόγους: η παραγγελία τους ήταν εκπρόθεσμη, υπήρχαν εποχιακά προϊόντα στις αποθήκες, έγινε αντικατάσταση των ήδη υπαρχόντων προϊόντων από περισσότερο βελτιωμένα νέας έκδοσης, τα αποθέματα ήταν σε μεγάλες ποσότητες με αποτέλεσμα να μην ήταν επαρκής ο χώρος αποθήκευσης νέων προϊόντων (Rogers κ.α., 1999). Σε ορισμένες περιπτώσεις, είναι υποχρεωμένες να παραλαμβάνουν μέρος των προϊόντων που πούλησαν, όπως μπουκάλια και υλικά συσκευασίας για ανακύκλωση. Μπορεί επίσης, να υποχρεούνται να μαζέψουν προϊόντα των οποίων η περίοδος ασφαλούς χρήσεως έληξε επιδιώκοντας την προστασία του καταναλωτή (Σιφινιώτης, 1997). Για τις επιχειρήσεις είναι ορθότερο να λαμβάνουν αποφάσεις για τον καθορισμό του επιπέδου εξυπηρέτησης των πελατών, τον τρόπο αντιμετώπισης των παραπάνω περιπτώσεων και της γνωστοποίησης τους στους πελάτες πριν από την λήψη της παραγγελίας. Επομένως, επιβάλλεται να καθορίσουν με μεγάλη προσοχή την πολιτική επιστροφών που θα χρησιμοποιήσουν, κυρίως στο γεγονός της ύπαρξης πελατών οι οποίοι προσπαθούν να ακυρώσουν παραγγελίες όταν διαπιστώσουν την αδυναμία τους να τα πουλήσουν (Σιφινιώτης, 1997). Η σημαντικότητα των επιστροφών είναι πολύ μεγάλη και προσθέτει μεγάλο κόστος σε μία επιχείρηση. Κάθε προϊόν προσθέτει πολύ εργασία στο λογιστήριο εκτός από τις δαπάνες μεταφοράς και παραλαβής του στην Σελίδα 24 από 99

26 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα αποθήκη. Ο υπολογισμός της αξίας των αγαθών πρέπει να γίνεται με βάση την τιμή αγοράς και όχι με βάση την τρέχουσα τιμή. Δηλαδή, η επιχείρηση πρέπει να ελέγξει τα τιμολόγια αγοράς των προϊόντων ώστε να διαπιστώσει την τιμή που πουλήθηκαν και να πιστώσει τον πελάτη με την τιμή που κατέβαλε(σιφινιώτης, 1997) Τύποι επιστρεφόμενων προϊόντων Στην αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα τα επιστρεφόμενα προϊόντα ανήκουν στις ακόλουθες κατηγορίες^σςθγβ κ.α., 1999): > Close outs: Είναι προϊόντα τα οποία ο πωλητής αποφασίζει να διακόψει την πώλησή τους παρόλο που βρίσκονται σε καλή ποιοτική κατάσταση. Ο πωλητής διακόπτει την πώληση των προϊόντων από έναν συγκεκριμένο προμηθευτή και συνεννοείται με άλλες εταιρίες ώστε να αποκρίνει τα προϊόντα που πλέον δεν χρειάζεται. > Buy outs ή lifts: Είναι προϊόντα τα οποία ο πωλητής εξαγοράζει από έναν ανταγωνιστή του με στόχο να εξασφαλίσει μικρότερο κόστος μεταφοράς των νέων προϊόντων σε σύγκριση με τα παλιά που πωλούνται με δυσκολία. > Job outs: Είναι προϊόντα με εποχιακό χαρακτήρα και με το πέρας της εποχής πώλησής τους ο πωλητής θα πρέπει να τα προσφέρει σε χαμηλότερη τιμή ή να επωφεληθεί από την επιστροφή τους. > Surplus: Είναι τα αποθέματα μιας επιχείρησης που προήλθαν από την λανθασμένη πρόβλεψη ζήτησης των πελατών και αποτελούν πλεόνασμα καθώς υπάρχουν σε μεγάλες ποσότητες. > Defective products: Είναι προϊόντα τα οποία βρέθηκαν ελαττωματικά είτε από τους πωλητές είτε από τους ίδιους τους καταναλωτές. > Non defective: Είναι προϊόντα που λανθασμένα θεωρούνται ελαττωματικά καθώς οι καταναλωτές δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν λόγω μη κατανόησης των οδηγιών λειτουργίας. Σελίδα 25 από 99

27 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη > Salvage: Είναι τα ονομαζόμενα προϊόντα διάσωσης τα οποία είναι σε κακή κατάσταση, έχουν πλέον χάσει την αξία τους και υπάρχει αδυναμία πώλησης λόγω σημαντικών βλαβών. > Returns: Είναι τα επιστρεφόμενα προϊόντα που έχουν χρησιμοποιηθεί από τους καταναλωτές με αποτέλεσμα να μην μπορούν να πουληθούν όπως ήταν στην αρχική τους κατάσταση και διαχειρίζονται όπως τα περισσευούμενα και τα μη ελαττωματικά προϊόντα. 1.9 Δυσκολίες στην αντίστροφη εφοδιαστική Μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων δεν έχει συνειδητοποιήσει τις τρέχουσες δαπάνες που οφείλονται στην αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα. Ως αίτιο μπορούν να θεωρηθούν οι κακώς καθορισμένες διαδικασίες και η έλλειψη συστημάτων υποστήριξης. Από την φύση τους οι επιστροφές έχουν μεταβαλλόμενο χαρακτήρα, έτσι οι διαδικασίες και τα συστήματα πρέπει να είναι ευέλικτα προκειμένου να ρυθμίζουν την διαδικασία επιστροφών(μαρχαβήλα, 2007). Μικρός αριθμός προϊόντων σχεδιάζεται λαμβάνοντας υπόψη τα εμπόδια διάθεσης, τα οποία πρέπει να περιλαμβάνει ο κύκλος ζωής ενός προϊόντος. Εκτός από τους επιχειρησιακούς συνεργάτες οι οποίοι διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην διάθεση ενός προϊόντος, πρέπει και τα συμβαλλόμενα μέρη να είναι καλά ενημερωμένα για τις αληθινές δαπάνες και τις πιθανές ευκαιρίες εισοδήματος, ώστε συμμετέχοντες σε μια συμφωνία οι οικονομικοί στόχοι αλλά και οι στόχοι marketing να είναι πλήρως κατανοητοί. Οι εταιρικοί αντιπρόσωποι, όπως οι πωλητές και το προσωπικό εξυπηρετήσεως πελατών πρέπει να είναι καλά ενημερωμένοι και να ενθαρρύνονται για να διαχειριστούν την αντίστροφη αλυσίδα από τους πελάτες τους, διαφορετικά μπορεί να γίνουν εμπόδιο της διαδικασίας. Οι πολιτικές της επιχείρησης και τα κίνητρα των υπαλλήλων πρέπει να αναθεωρηθούν ώστε να μην ενεργούν ως εμπόδιο στα γενικώς πλεονεκτικά προγράμματα αντίστροφης εφοδιαστικής. Επίσης, τα προγράμματα περιπλέκονται από έναν αριθμό παραγόντων. Ένας εξ αυτών είναι οι γραφειοκρατικές διαδικασίες, αυτό επιδεινώνεται λόγω των Σελίδα 26 από 99

28 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα πολλαπλών οντοτήτων που πρέπει να συνεργαστούν για να αναπτύξουν ένα ομαλό πρόγραμμα αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας(μαρχαβήλα, 2007). Βάση μιας έρευνας που έγινε το 1998 από τους Rogers και Tibben- Lembke, προέκυψε ότι πολλές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην επιτυχή εκτέλεση της αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας, λόγω εσωτερικών και εξωτερικών εμποδίων. Στην έρευνα ρωτήθηκαν 300 επιχειρήσεις, βάση των απαντήσεων τους ακολουθούν τα αποτελέσματα της έρευνας (Rogers κ.α., 1999): Η έλλειψη σημασίας (39.2%) που δίνεται από τις εταιρίες στην αντίστροφη εφοδιαστική σε σχέση με άλλα ζητήματα όπως και η έλλειψη κατανόησης για τα οφέλη που προσφέρει, αποτελούν το μεγαλύτερο εμπόδιο στην σωστή διαχείρισή της. Η εφαρμογή της μπορεί να κρύβει κινδύνους, δεδομένου ότι περιλαμβάνει λειτουργικές και χρηματοοικονομικές πτυχές, οι οποίες δημιουργούν κινδύνους όπως, αλλαγή της απόδοσης της επιχείρησης και απομάκρυνση από τους στόχους της. Η τοποθέτηση αυτή αλλάζει για κάποιες επιχειρήσεις. Στις βιομηχανίες βιβλίων όπως και στις βιομηχανίες κινητής τηλεφωνίας υπάρχει αύξηση του όγκου των επιστρεφόμενων προϊόντων. Επομένως, η διαχείριση των μερών ή των προϊόντων που επιστρέφουν είναι ένα θέμα ανησυχίας για πολλές βιομηχανίες. Η εφαρμογή της αντίστροφης εφοδιαστικής δημιουργεί άμεσα οφέλη στο περιβάλλον και στην κοινωνία. Η έλλειψη της κατανόησης αυτών των εννοιών αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο. Ο περιορισμός των πολιτικών της επιχείρησης (35%) είναι ακόμα ένας σημαντικός παράγοντας. Μπορεί να συνδέεται παράλληλα με την διοικητική απροσεξία, την έλλειψη σημασίας που δίνεται στην αντίστροφη εφοδιαστική όπως και με την εταιρική στρατηγική για τις επιστροφές. Οι επιχειρήσεις επενδύουν μεγάλο κεφάλαιο για την δημιουργία ενός ισχυρού εμπορικού σήματος. Επίσης, τα προϊόντα πρώτης ποιότητας δεν θέλουν να καλύπτονται από αυτά της αντίστροφης εφοδιαστικής με συνέπεια να αναπτύσσουν πολιτικές που καθιστούν Σελίδα 27 από 99

29 Πτυχιακή εργασία του Κατζίζη Ιωάννη δύσκολο τον αποτελεσματικό χειρισμό των επιστροφών και την ανάκτηση της αξίας αυτών των προϊόντων. Εντούτοις, η μεταστροφή της γνώμης και η εξάλειψη των δύσκολων πολιτικών εμφανίστηκε μετά την θέσπιση νόμων οι οποίοι αυξάνουν την υπευθυνότητα των κατασκευαστών για τη τύχη των προϊόντων τους. Ο χειρισμός των επιστροφών γίνεται αποτελεσματικός ώστε να ανακτηθεί η αξία από οποιοδήποτε πολύτιμο πόρο. Η έλλειψη συστημάτων (34%) είναι ακόμα έναν σοβαρό πρόβλημα για τις εταιρίες. Κατά την διάρκεια της έρευνας, ελάχιστα συστήματα διαχείρισης αντίστροφης εφοδιαστικής θεωρήθηκαν ικανοποιητικά. Οι αποδοτικές πληροφορίες και το τεχνολογικό σύστημα μιας επιχείρησης, είναι απαραίτητα για την υποστήριξη της αντίστροφης εφοδιαστικής κατά τη διάρκεια των σταδίων του κύκλου ζωής των προϊόντων. Η ποιότητα, ο τύπος των υλικών και η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την κατασκευή τους, καθορίζουν την έκταση της αποκατάστασής τους επηρεάζοντας το τέλος ζωής τους. Ένα άριστο σύστημα είναι πολύ χρήσιμο στα προγράμματα κατασκευής προϊόντων που καλύπτουν την ανάγκη της αποκατάστασης και επαναχρησιμοποίησης με σεβασμό στο περιβάλλον. Ένα ακόμα σημαντικό ζήτημα είναι ο αποδοτικός εντοπισμός και η επισήμανση των επιστροφών των προϊόντων, με ελάχιστες πρόσθετες δαπάνες οι οποίες μπορούν να επιτευχθούν μόνο με κατάλληλα συστήματα πληροφοριών για τις επιστροφές. Τα ζητήματα ανταγωνισμού (33.7%) και η διοικητική απροσεξία (26.8%) είναι δύο λόγοι που επίσης εμποδίζουν τις προσπάθειες αντίστροφης εφοδιαστικής. Η ανώτερη διοίκηση πρέπει να ορίζει μια ομάδα ατόμων και να τους παρέχει το κατάλληλο λογισμικό ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν με επιτυχία τις δραστηριότητες της αντίστροφης εφοδιαστικής. Τα οικονομικά ζητήματα και τα ζητήματα προσωπικού (19%) αναφέρθηκαν επίσης ως εμπόδια. Αν και το ποσοστό αναμενόταν υψηλότερο παραμένουν σημαντικοί λόγοι. Οι εκτιμήσεις δαπανών είναι πρωταρχική πρόκληση για κάθε νέα δραστηριότητα των επιχειρήσεων. Η Σελίδα 28 από 99

30 Κεφάλαιο 1. Αντίστροφη Εφοδιαστική αλυσίδα χρηματοδότηση είναι ουσιαστικός παράγοντας ώστε να υποστηριχθούν οι υποδομές και οι ανάγκες σε εργατικό δυναμικό στην αντίστροφη εφοδιαστική. Επομένως, για την εφαρμογή της απαιτείται από τις επιχειρήσεις να κατανέμουν τους πόρους και τα κεφάλαια που διαθέτουν. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση του προσωπικού σχετικά με τις λειτουργίες της αντίστροφης εφοδιαστικής είναι πολύ σημαντικός παράγοντας προκειμένου να την διαχειριστούν με αποτελεσματικότητα. Η αντίστροφη εφοδιαστική είναι μία αρκετά νέα πρακτική στον επιχειρησιακό κόσμο. Οι νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται απαιτούν επαρκή κατάρτιση του προσωπικού και πρέπει να παρασχεθεί σε σημαντικές επιχειρησιακές λειτουργίες, όπως την κατασκευή προϊόντων, τη διοίκηση προσαρμοσμένη στις ανάγκες του πελάτη και τη διαχείριση των πόρων. Με τον τρόπο αυτό βελτιώνεται η ολοκλήρωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων και η εφαρμογή νέων αναπτυξιακών ευκαιριών. Τα νομικά ζητήματα εμφανίζονται ως πρόβλημα με μικρότερη επίδραση στην αντίστροφη εφοδιαστική αλυσίδα, αντίθετα με ότι αναμενόταν. Κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών, υπήρχε η άποψη πως οι περισσότερες επιχειρήσεις ασκούσαν δραστηριότητες αντίστροφης εφοδιαστικής λόγω κυβερνητικών κανονισμών ή πίεσης περιβαλλοντικών οργανώσεων και όχι για οικονομικό όφελος. Ενώ αυτό μπορεί να ισχύει, στην εν λόγω έρευνα τα νομικά ζητήματα εμφανίζονται να μην είναι ένα σημαντικό πρόβλημα για τις επιχειρήσεις Συστήματα Διαχείρισης πληροφοριών της αντίστροφης εφοδιαστικής Ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι εταιρίες, είναι η έλλειψη καλών συστημάτων διαχείρισης πληροφοριών για την εκτέλεση μιας αντίστροφης εφοδιαστικής αλυσίδας. Είναι μικρός ο αριθμός των εταιριών οι οποίες έχουν αυτοματοποιήσει επιτυχώς τις ροές των πληροφοριών που περιβάλλουν την διαδικασία επιστροφής. Οι πηγές των συστημάτων πληροφοριών χρησιμοποιούνται συνήθως στο έπακρο, με αποτέλεσμα να μην είναι διαθέσιμες για την αντίστροφη εφοδιαστική(μαρχαβήλα, 2007). Σελίδα 29 από 99